I.E. “Belén de Osma y Pardo.

RURAYPA SUTIN: APUWAM WAMANINCHIKUNAPA RIMAYNINTA ÑAWINCHASUN

(Leemos sobre los cerros, guardianes de los pueblos)

I. RIQSICHIKUYKUNA:

1.1. DRE APURÍMAC 1.2. UGEL ANDAHUAYLAS

1.3. YACHAY WASIPA
Belén de Osma y Pardo
SUTIN
1.4. KAMACHIKUQ Hilda Martínez Huamán
1.5. AMAWTA /
Henry Junior Rojas Tello
YACHACHIQ
1.6. HAWA TUPU Rimana – Quechua Chanka
1.8. EXPERIENCIA DE
1.7. BIMESTRE III V 1.9. SEMANA 3
APRENDIZAJE
1.10. RAKI VII 1.11. ÑIQI 4° 1.12. PUNCHAW 21 y 23 de agosto

II. PROPÓSITOS Y EVIDENCIAS DE APRENDIZAJE:

¿QUÉ NOS DARÁ INSTRUMENTO

DESEMPEÑOS
COMPETENCIA EVIDENCIA DE DE
(CRITERIOS DE EVALUACIÓN)
APRENDIZAJE? EVALUACIÓN
Lee diversos tipos de Identifica información explícita, Desarrollan ❖ Rúbrica.
textos escritos en lengua relevante y complementaria al leer la preguntas referido a
materna. lectura “los cerros, guardianes de los la lectura.
CAPACIDADES pueblos”.
❖ Obtiene información del
texto escrito.
ENFOQUES
ACTITUDES O ACCIONES OBSERVABLES
TRANSVERSALES
ENFOQUE ORIENTACIÓN ❖ Los estudiantes demuestran solidaridad con sus compañeros en toda situación
AL BIEN COMÚN en la que padecen dificultades que rebasan sus posibilidades de afrontarlas.

III. PREPARACIÓN DE LA SESIÓN:

¿QUÉ RECURSOS O MATERIALES SE UTILIZARÁN

¿QUÉ SE DEBE HACER ANTES DE LA SESIÓN?
EN LA SESIÓN?
❖ Revisar el Currículo Nacional de Educación Básica ❖ Pizarra, mota, plumones, cuadernos, lapiceros.
❖ Revisar contenidos científicos acerca del tema. ❖ Ficha de aplicación.
❖ Elaborar el instrumento de evaluación. (rúbrica) ❖ Rúbrica.
❖ Repasar, antes de iniciar la clase, las actividades
que se planificó para evitar retrasos e imprevistos.
 I.E. “Belén de Osma y Pardo.”

IV. IMAYNA RURANA (Momentos de la sesión)

HALLARYNIN (Inicio) Tiempo: 15 min.

✓ Hallarisunchik yuyachinakuspa kay “normas de convivencia” nisqanta, allinta yachanapaq kunan punchaw .
✓ Yachachiq amawta, willan imaynam kunan killakunapi runakuna raymichanku apu
MOTIVACIÓN
wamanikunata.
✓ Amawtaqa quqarin llapa yachayninkunata yachaqkunamanta, uyarisqankunamanhina,
kay tapuykunawan:
SABERES PREVIOS - ¿Raymichankichichu apukunata uywaykichik miranampaq?
- ¿Imakunawan raymichankichik apu wamanikunata?.
✓ Yachaqkunaqa kutichinku kay tapukuykunata yachasqankumanhina.
✓ Amawtaqa aswan yapaykunraq tapukuykunata yachaqkunaman:
PROBLEMATIZACIÓN
- ¿Kay tayta shantipi qamkuna aylluykichiwan raymichankichichu apukunata?
(CONFLICTO
- ¿Ima sutiyuqkuna kan apu wamanikuna llaqtaykichipi?
COGNITIVO)
✓ Yachaqkunaqa kutichinku kay tapukuykunata yachasqankumanhina.
✓ Yachachiq amawta yachaqkunaman willan ruray sutinta APUWAM
PROPÓSITO
WAMANINCHIKUNAPA RIMAYNINTA ÑAWINCHASUN
LLAMKAYNIN (Desarrollo) Tiempo: 105 min.
MANARAQ ÑAWINCHACHKASPA (Antes de la lectura)
✓ Yachachiq amawta tapun kay tapukuykunata yachaqkunaman:
- ¿Imapaqtaq ñawinchasun kay qillqayta?
- ¿Imaynataq yachayninchikkunata yuyaymanasun?
GESTIÓN Y
✓ Yachaqkuna qawasqankumanhina imapas qillqa nisqanta qispichinqaku.
ACOMPAÑAMIENTO
ÑAWINCHACHKASPAÑA (Durante la lectura)
EN EL DESARROLLO
✓ Yachachiq amawta quykun huk rapita yachaqkunaman ñawinchanankupaq “APUWAM
DE LAS
WAMANINCHIKUNAPA RIMAYNINTA ÑAWINCHASUN” (Ver anexo 1)
COMPETENCIAS
✓ Chaymantañataq, yachaqkuna kutichinqa tapukuykunata.
ÑAWINCHAYTA TUKURUSPAÑA (Después de la lectura)
✓ Yachaqkuna tukurquptinkuqa, yachachiq amawta tapun kay tapukuykunata:
¿Ima nichwantaq ñawinchasqanchimanta?
TUKUYNIN (Cierre) Tiempo: 15 min.
✓ ¿Imatataq yacharunchik kunan punchaw?
✓ ¿Imaynam yacharunchik kunan punchaw?
METACOGNICIÓN
✓ ¿Imakunatataq mana atirqanchik kunan punchaw?
✓ ¿Imaynam yacharunchik kunan punchaw?

……………………………………………..…... ……………………………………………..….................
Vº Bº Coordinadora DOCENTE DEL ÁREA DE LENGUA ORIGINARIA
Henry Junior ROJAS TELLO
 I.E. “Belén de Osma y Pardo.”

Llaqtanchikkunaqa hatun, uchuy, malta urqukunapa chawpinpim tarikun. Chay urqukunam

harkawanchik. Chay urqukunaqa wamanikunapa wasinmi. Wamanikunaqa imaymana uywaman
tikrakuspanmi watukamuwanchik. Chaymi kanankamapas runa masinchikkuna killinchuta
qawaspankuqa chukunkuta urqukuykuspankuraq rimakuykunku. Imanasqa, urqupi tiyaq
wamanim killinchuman tikrakamuspa
watukamuwanchik. Llaqtanchikqa Apukunawanmi
sumaqta rimanakurqanku. Kuskam uywata,
tarpuyta, imatapas uywarqanchik. Imapas
paykunapam karqan chaymi allinta mirachiqku,
ñuqanchikqa uywayllam uywarqanchik. Ispañulkuna
chayamusqanmanta pacham manaña ancha sumaq
rimanakuy paykunawanqa kanñachu, aswanmi
iñiyninchikkunaqa qipanchakuchkanña.
Imaynanpitaq kaynata nini, kaynapim: Tayta Ristupi iñiq runakunam urqukunapi iñiqkuna
ñawpaqman puririnanta mana munarqankuchu; millay yanqa iñiykunam nispam michakurqanku.
Watakuna ripusqanmanhina Ispaña runakunapa hinaspa anti runakuna iñiyninkuqa
hukllawakurqunñam.
Chaynapim urqukunapa umankunapi, kaypi chaypi chakanakunata churarqurqanku. Chaytaqa
kunankamapas llaqtaykichikpi qawankichikmi. Kaynaqa qiparqun ispañul runakuna ancha
atiqniyuq kasqankuraykum. Ñuqaykupam chiqa taytachaqa qamkunaqa saqrapim, supaypim
iñinkichik nispa. Chaynallataqmi anti suyupi yachaq runakunaqa huk iñiyman kumunninchikunata
yaykurqachisqankuraykum Apunkunawan manaña rimanakuchkankuñachu. Arwintistakuna, pinti
kustalkunaqa, imayna rikchaq iwanhilyukunam, llaqtanchikpa umanta tikrarqanchinku. Kunan
pacha pastur nisqankum ñawpa kurakuna rimasqantahina rimanku. Chaymi paykuna kaynata
ninku: “ urqupi iñiqkunaqa saqratam uywankichik supaytam kuyankichik”, nispa. Chayta nispanku
aswan, kumunkunapa iñiynin chinkachiypi, wañuchiypi tarikunku. Chayna kachkaptinpas pichqa
pachak wataña ripuchkaptinpas qichwa llaqtakunapa iñiyninqa hinallaraqmi kawsakuchkan.
Llaqtanchikpa umanpiqa kay yachaymi tarikun: “ manam mana harkasqaqa kachwanchu chaymi
kuyakuyninchikta Apunchikkunaman huykuna”. Paykunapa yachayninmanhinaqa lliw Apukunam
sutiyuqkama karqanku: Apu Hirka, Apu Achachila, Apu Urqu,Apu Suyu, Apu Ruyal, Awki, Awkillu,
Awkikuna, Urqu Taytacha, Tayta, Machu, Yaya. Pachan mamachikpas mana qulluqta kawsayta
 I.E. “Belén de Osma y Pardo.”

haywawanchik, payqa wawankunatam (runa, uywa, sacha, pisqu, imakunapas) waqaychan.

Kayraykum hawka uyarikunanchik, kuyanakunanchik, uywanakunanchik. Chaymi ñuqanchik
manaraq imatapas mikuchkaspa paymanraq munaykachina, haywaykuna. Allinta mana
uywanakuptinchikqa piñarikuspanmi usyata, chikchita. Piña wayrata, unquykunata apachimun,
chaymi mana piñakunanpaq kuyakuyninchikta quykuna. Apunchikkunaqa, wamaninchikkunaqa
ñuqanchikhina runam. Manam qaqachu, manam rumichu; qaqa kaspanpas, rumikaspanpas
kawsankum; paykunapas kusikunkum, yarqachikunkum, yakunayachikunkum chayraykum
ñawpa llaqtanchikkunaqa paykunapa sutinpi raymiqku, tusuqku, paykunapa sutinpim imaymana
mikuykunata yanukuqku. Chaykunata ruraspankum aylluhina kawsaskurqanku.
Tukuykunapaqña, wakinkum ninku, urquqa kallpasapam chayraykum hanaypi yachan, Pacha
mamañataqmi Wamanpa warmin. Manam liryanakuy karqachu. Aswanmi nisyuta kuyakurqanku,
chaymi quñi allpakuna yakumanta wañunayaptin urqupi tiyaq apukuna waqaspan uraypi
churinkuna mana ñakakunankupaq yakuta apachimuq. Kuyakuy wiqinwantaqmi churinkuna
mana yarqaymanta kanakupaq allpata wachachiq. Chaymi ñawpa iñiyninchik karqan. Pacha
mamawan, Apunchikkunawan kuskam runakuna uywanakurqanchik. Nisyutam
riqsinakurqanchik, chaymi kunankamapas Apu Rasu Willkataqa kuraq aputahina qawanchik,
paymi lliw sullka apukunata kamachin. Kaywan wichqaykusaq, hawka kawsayqa, kusikuy
kawsayqa lliw muyuriqninchikpi kallpakunawan rimanakustin kawsaymi. Chaymi mana pitapas
qipachanachu, manam pitapas wañusqatahinaqa qawanachu. Lliw muyuriqninchikpi kaqkunam
runahina, paykunapas llakikunkum, ñakakunkum mana allin uywasqaqa. Paykuna llakisqa
kaptinkuqa ñuqanchikpas llakipim tarikunchik. Amaña ñawpa taytanchikkunapa iñiynintaqa
pinqaywan millakuywan qawasunñachu.
.
 I.E. “Belén de Osma y Pardo.”

4.1. YACHAQPA SUTIN

4.2. ÑIQI 4.3. PUNCHAW
Kunanqa hamuq ruraykunatañam kutipaspaykipas llamkanki.
1 . Ñawichaskaykimanhina uray siqisqapi rikurimuq simikunawan rimaykunata tukupay.

✓ Chaymi kanankamapas runa masinchikkuna ___________ qawaspankuqa__________

hurquykuspankuraq rimakuykunku.
✓ Ñuqaykupam chiqa taytachaqa qamkunaqa __________ ____________iñinkichik nispa.
✓ Chayna kachkaptinpas pichqa pachak ________________ ripuchkaptinpas qichwa
llaqtakunapa _______________________ hinallaraqmi kawsakuchkan.
✓ Chaymi _____________iñiyninchik karqan. Pacha _______________, Apunchikkunawan
kuskam ______________________uywanakurqanchik.
2 . ¿ Imamantataq qillqasqapa sunqun rimachkan?
a) Urqukunapi kawsaq wamanikunamanta.
b) Apukunawan runakuna uywanakusqanmanta.
c) Apukuna piñakuspam ñakakuykuna apachimusqanmanta.
d) Ispaña runakuna anti llaqtakunapa iñiynin chinkachiy munasqankumanta.

3 . Kikiykipa simiykiwan, nisqanta mana tikrachispa yapamanta qillqay.

Aswanmi nisyuta kuyanakurqanku, chaymi quñi allpakuna yakumanta wañunayaptinqa
urqupi tiyaq apukuna waqaspan uraypi churinkuna mana ñakakunankupaq yakuta
apachimuq. Kuyakuy wiqinwantaqmi churinkuna mana yarqaymanta kanankupaq allpata
wachachiq. Chaymi ñawpa iñiyninchik karqan.

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

_____________________________________________________________

4. Qillqasqa ñawichasqaykimanta, ¿ima niwaqtaq?

____________________________________________________________________________

5. ¿Apunchikkunapi, wamaninchikkunapi llaqta masinchikkuna hinalla iñinankupaq

imatata rurawaq?

____________________________________________________________________________