Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
CAPACIDADES EN
LECTURA Y ESCRITURA
QUECHUA
SESION 07
¿Mayqinmi allin qillqasqa kachkan?
Karqani qanchis watachayuqñam. Qanchis watachayuqñam karqani. Ñuqam
Ñuqam hatun wasiykupi taytaywan tiyarqani hatun wasiykupi taytaywan
tiyarqani iskay wawqiykunawan; iskay wawqiykunawan; mamaytaq wakin
mamaytaq tiyarqan wakin panaykunawan panaykunawan ch´ukllapi tiyarqan
ch´ukllapi uywakunata qhawaspa. Puquy uywakunata qhawaspa. Karqan puquy
killam karqan. Kawsaykunapas killam. Sisarimuchkarqan
sisarimuchkarqan sumaqllatañam. kawsaykunapas sumaqllatañam.
Wawqiykis hamusqa mana allinta puñuspa. ‘Dice que vino tu hermano sin haber dormido bien’
Conjugando el verbo, entonces, el verbo principal de la oración es hamusqa y no puñuspa; por lo que debería
estar en su ubicación correcta:
Es la persona, ser, objeto o Objeto es el complemento directo (objeto Es la palabra que indica la
de quien se dice algo. directo, objeto indirecto y los complementos acción que realiza el
circunstanciales), es el elemento gramatical al sujeto.
cual afecta la acción del verbo.
El quechua es una lengua cuya tipología oracional es SOV; es decir, en la estructura primero va el sujeto (S),
después el objeto (O) y finalmente el verbo (V); pero, en castellano el orden es primero sujeto, luego verbo y
finalmente objeto (SVO).
Q: S.O.V. ≠ C: S.V.O.
CONECTORES DE LOS SUFIJOS.- Establecen relaciones explícitas o
implícitas entre un enunciado y otro. Son de los siguiente tipos.
Warmi-qa La mujer
Pay-qa El
Imayna kasqan Kay simi Kay simi Kay simi Kay simi
hunt'achiqqa hunt'achiqqa hunt'achiqqa
imayuqpas sutikunatam hunt'achiqqa sutikuna piwan
kasqantam hatunyachin. utikunatam kasqantam
chaninchan. huch'uyachin. chaninchan.