Está en la página 1de 7

Producción de textos descriptivos, expositivos

o argumentativos
CAP. Adecúa nuestro texto a la situación comunicativa.
Es relacionar la pregunta con la respuesta (con el escrito).
¿En qué casos no adecúo a la situación comunicativa?
 Cuando nos salimos del tema.
 Cuando no nos dirigimos al destinatario.
 Cuando no orientas tu escrito al propósito comunicativo.

LLAMKAY 1. Huk runakunaman imaynam llaqtayki kasqanta riqsichiy.


Kay kamachiymanhina qillqay.

Huachos
Parráfo 1 Introducción (finalidad, es la suma de los subtemas): Kay qillqatam Huachos
riqsinaykichikpaq qillqamuni. Kay llaqtaqa Castrovirreynapim tarikun, allin ayllkunam kanku,
hinaspa allpamanta kawsanku.

Parráfo 2: Ubicación: Se ubica en el norte de Castrovirreyna. Al lado de Villa de Arma.


Huachusqa tarikun Castrovirreynapa hanayninpim tarikun, Villa de Arma kinraychanpi.

Parráfo 3 Su gente: Es humilde y trabajadora. Es muy acogedora.


Huachuspi runakunqa allin sunquyuqmi kanku, llamkakuq. Hinallataqmi, aylluchakuqmi
kanku.

Parráfo 4 Sus actividades: agricultura (papa, trigo, cebada, maíz, etc.) y ganadería (vaca,
oveja, cabra, cerdo, etc.).
Huachuspiqa kaykunantam tarpunku: papa, uqa, ulluku, maswa, chaynallataq siwara, rihu,
sara, hinaspa huk tayrpuykunapas. Chaynallataqmi, Huachuspiqa kay uywakunta michinku:
waka, usha/uhiwa, kawra, kuchi, asnu, kawallu, hinaspa huk uywakunpas kan.

Huachos
Kay qillqatam Huachos llaqta riqsinaykichikpaq qillqamuni. Kay
llaqtaqa Castrovirreynapim tarikun, allin ayllum kan, hinaspapas
allpamanta kawsan.

Kay markaqa Castrovirreynapa hanayninpim tarikun, Villa de Arma


llaqtapa kinrayninpi.

Kay kawramichi llaqtapi runakunaqa allin sunquyuqmi kanku,


llamkakuq. Hinallataqmi, aylluchakuq kanku.

Huachuspiqa kaykunantam tarpunku: papata, uqata, ullukuta,


maswata, chayhinallataq siwarata, rihuta, sarata, hinaspa huk
tayrpuykunapas. Chayhinallataqmi, kay llaqtapiqa kay
uywakunata uywanku: wakata, ushata/uhiwata, kawrata, kuchita,
asnuta, kawalluta, hinaspa huk rikchaq uña uywakunatapas kan.

Revisar:

Recursos cohesivos (cohesión)

1. Conectores.
2. Referentes.

Estructura de oración.

3. Verbo al final de la oración.

Glosa:

Uray=abajo/sur

Hanaya=arriba/norte

Chawpi=centro

Préstamos necesarios Préstamos innecesarios


Tiliwisyun, intirnit, huhlita, etc. Casaypi-wasiypi, puertata-punkuta, etc.
Kay ladoman, kay kawman-kinraynin=lado

Las consignas en quechua definen:

¿Pipaq? (DESTINARIO) Huk runakunaman


¿Imapaq? (PROPÓSITO) imaynam llaqtayki kasqanta riqsichiy

¿Ima qillqataq) (TIPO TEXTUAL) Kaqninmanta rimay. Tiqsichay qillqam.


Tema Características del pueblo de Huachos
Subtema --------- (LIBRE)

1 2 3 4
Más específico
Más general
(situación)
Narrativo Descriptivo Argumentativo Expositivo

LLAMKAY 2. Limapi amawtakunam llaqtayki riqsiyta munachkanku. Kaykunatam riqsiyta


munanku: imaynataq runankuna, imakunatam ruwanku, ima yachayninkunam kawsanraq.
Riqsichinaykipaq qillqay.

Kay kamachiymanhina qillqay.

Limapi kaq amawtamasiykuna, tukuy sunquywami llaqtayta riqsichisqaykichik. Kayqa Chupqa


sutiyuq ayllum. Kaypiqa llapa runam chiqap rimaq, panchakupas kuyayllapaqmi, hinaspapas
ñawpa yachayninkunatam sinchillataña takayachiy.

Kay llaqtapiqa ayllukunaqa allin sunqum kanku, chaskikuq; ichaqa imapipas pantaykusqaqa
sinchillatañam piñukunku, piña turullanam pawakachanku.

Kay qarisukunaqa kuyayllapaq pachakunatam ruwanku, qaripaq, warmipaq, wawapaq.


Qarikunapaqmi pañiti warata, makitituta, hinaspa kuyay luquta ruwanku. Chaynallataqmi
warmikunapaqpas kuyayllpaq yana walikunata awanku, sumaq achalasqata, munillutapas,
chukutapas, hinaspa lliklla pullutaspa. Tipi wiqawchanpaqpas kuyay chumpitam awanku.

Wawachukunapaqñataqmi warachanta, luquchanta, katakuchanta, walichanta ruwanku.

Kay chupqapiqa ñawpa awichukunapa yachayninkunam kawsanraq: qichwa simi, hinapa


imayna uywaykuna michiy, imayna tarpuykuna ruway, hinallataq rayminkunapas kawsanku
(qiru qipiy, qinchikuy, wasi simintakuy, hinaspa yantakuypas).

Recursos cohesivos (cohesión)

1. Conectores.
2. Referentes.

Estructura de oración.

3. Verbo al final de la oración.


4. Frases figuradas

CLASES DE CONECTORES

Contraste o adversativo Pero, sin embargo Ichaqa


Conector de aditivos Asimismo, del mismo modo, Hinaspa, chaymanta,
también, etc. chayhinallataqmi, etc
Conector de consecuencia En consecuencia, por tanto, Chaymi, etc.
etc.
Conectores de secuencia Primero, luego, después, Ñawpaqta, chaymanta, hina
seguidamente, finalmente, qatiqman, qipanman,
etc. tukunapaq

Las consignas en quechua definen:

¿Pipaq? (DESTINARIO) Limapi amawtakunapaq


¿Imapaq? (PROPÓSITO) Llaqta riqsinankupaq.

¿Ima qillqataq) (TIPO TEXTUAL) Tiqsichay. Riqsichay. Kaqninmanta rimay


Tema Llaqtamanta
Subtemas 1. Imaynataq runankuna
2. Imakunatam ruwanku
3. Ima yachayninkunam kawsanraq

LLAMKAY 3. Huk kartata llaqta umalliqman qillqay. Karrupa purinan ñansi pasaypaq kackan,
chayraykuyá allichanapaq mañakuy.

Kay kamachiymanhina qillqay.

Las consignas en quechua definen:

¿Pipaq? (DESTINARIO) Umalliqman (autoridad=alcalde,


presidente, etc)
¿Imapaq? (PROPÓSITO) Karrupa ñanninta allichananpaq.

¿Ima qillqataq) (TIPO TEXTUAL) Karta (documento administrativo


(argumentativo)
Tema Karropa ñannin mana allin.
Subtemas ------
LLAMKAY 4. Yachay wasipim pichqa wawakuna mana ñawichayta atinkuchu. ¿Imataraq kay
warmakuna yanapanaykipaq ruwawaq? Kaymanta qillqay.

Kay kamachiymanhina qillqay.

Describir el problema:

Kay yachay wasipim pichqa warmakuna mana ñawinchayta atinkuchu.


CAUSA:
 Anemia
 No hay apoyo de sus padres
 Familias disfuncionales
 Falta de metodología activa.
Kay sasachayqa rikurin kaykunaraykun. Anemiawanmi puñuylla punukun, manam maynataq
yachachiptiypas atinchu. Yachaspapas qunqarqunpuni. Chayhinallataqmi, mama
taytakunapas warmakunata mana llamkayninpi yanapakunkuchu. Hinallataqmi, mama
taytakuna rakinakuspanku wawakunata saqirqunku.

Manam warmallachu, manam mama taytallachu sasachan. Yachay wasipi yachachiqpa


makinpas yanapankuntaqmi warmakunapa yachayninpi. Manan warmakunata ancha
pukllachinchu, rimachinchu, qillachinchu. Uyariyllam uyarichin.

Propuesta de pasos:

Chaymi, warmakuna ñawichay atinanapaq kaykunata ruwana:


1. Ñawpaqtam mama taytakunawan rimanakuna, chaynapi warmakuata sumaq
mikusqta yachay wasiman pusamunankupaq.
2. HIna qipanmami, mama taytakunata yachachina imayan imayna warkakuna kuyaspa
kamachiyta, chaynapi llamkayninkuna ruwanankupaq.
3. Chaymantam, imaymata qillqakunata wawakunawanm aykkunawan kusqa huñuna,
ruwanapas.
4. Tukunapaqmi, yachay wasipi imaymana rikchaq qillqakakunata ñawichina. Manam
tiyaspachu; aswan, pukllaspa, masinkunwan rimapas, purunta lluqsispas ima.

Kay yachay wasipim pichqa warmakuna mana ñawinchayta atinkuchu.


Kay sasachayqa rikurin kaykunaraykun. Anemiawanmi kay warmakuna puñuylla punukunku,
manam maynataña yachachiptiypas atinkuchu. Yachaspapas qunqarqunpunim.
Chayhinallataqmi, mama taytakunapas warmakunata mana llamkayninpi yanapakunkuchu.
Hinallataqmi, mama taytakuna rakinakuspanku wawakunata saqirqunku.
Manam warmallachu, manam mama taytallachu sasachan. Yachay wasipi yachachiqpa
makinpas yanapankuntaqmi warmakunapa yachayninpi. Manan warmakunata ancha
pukllachinchu, rimachinchu, qillqachinchu. Uyariyllam uyarichin.
Chaymi, warmakuna ñawichay atinanapaq kaykunata ruwana:
 Ñawpaqtam mama taytakunawan rimanakuna, chaynapi warmakunata sumaq
mikusqata yachay wasiman pusamunankupaq.
 HIna qipanmami, mama taytakunata yachachina imayna imayna warmakuna
kuyaspa kamachiyta, chayhinapi llamkayninkuna ruwanankupaq.
 Chaymantam, imaymana rikchaq qillqakunata wawakunawan ayllunawan kusqa
huñuna, utaq ruwanapas.
 Tukunapaqmi, yachay wasipi imaymana rikchaq qillqakakunata ñawichana. Manam
tiyaspachu; aswan, pukllaspa, masinkunwan rimapas, purunta lluqsispas ima.

Error

Dice Debe decir


Ñawinchay Ñawichay
Umanchay Umachay
Ñawi = ojo

Ñawin = su ojo

Las consignas en quechua definen:

¿Pipaq? (DESTINARIO) ----------


¿Imapaq? (PROPÓSITO) Mana yachay warmakuna
yanapanaykipaq
¿Ima qillqataq) (TIPO TEXTUAL) Instructivo
Tema Pichqa mana yachaq warmakunamanta
(lectura)
Subtemas

LLAMKAY 5. ¿Imaynam llaqtaykiman chayanchik? Chaymanta qillqay.

Kay kamachiymanhina qillqay.

LLAMKAY 6. Kay llaqtanchikpim kay rimay kan: “Amaña qichwa simita yachachisunchu,
aswan qipamanmi apawanchik. Aswan, kastilla simitaña yachachunku chayhinapi allin
wiñanankupaq”. Qampaq, ¿allinchu kay rimay?. Iskya yuyaywan kallpanchay, hinaspa huk
yuyanchayta qillqay chaynapi llapa runapa ñawin qichwaman kutimunanpaq.

Kay kamachiymanhina qillqay.


LLAMKAY 7. Imaynam llaqtayki. ¿Chirinchu icha quñi llaqtachu? Llapa runakuna riqsinanpaq
qillqay.

Kay kamachiymanhina qillqay.

GLOSA:

Razón = yuyay.

Ejemplo: estas son las razones/ kaykunan yuyaykuna

Consejo = yuyanchakuy/anyakuyta

También podría gustarte