Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Lic:Alcira
Lic: AlciraBascopé
BascopéM.
M.
La Acentuación
1. T’antata munani T’antá munani
Kanchata rirqani, p’achata rantiyta munarqani.
Kanchá rirqani, p’achá rantíy munarqani.
2.¿Imataq chay? ¿Imá chay?
3. Paychá wasinpi tusun a.
4. Kunanmá karinqaqa Manamá jamunqachu, wawan
unquykusqa.
5. Q’áq ñispa chay machu sach’a urman.
Atatáw ¿imataq t’uqsiwan?
Coloca
Colocaelelsufijo-ta
sufijo-ta yyluego
luegocompleta
completalas
lasoraciones
oraciones
Tiyana Jamp’ara
Mama Tata
Wawa Qillqana
P’anqa Punku
Escribe sus nombres en español y luego traduce al quechua
Género
En personas:
Wawapura ……………………………………
Warmipura ……………………………………
Yachakuqpura ………………………………..
Wawqintin ……………………………………...
Mamantin ………………………………………
Allquntin ………………………………………..
Ñuqanchik……………….
Ñuqayku………………
Wawanchik ……………..
Wawayku……..………
Pluralizamos las siguientes palabras
1 2 3 4 5
Juk iskay kimsa tawa phichqa
6 7 8 9 10
suqta qanchis pusaq Jisq’un chunka
Números compuestos
Juk juk ni yuq
Iskay iskay ni yuq
Kimsa kimsayuq
Tawa tawayuq
Phichqa phichqayuq
Suqta suqtayuq
Qanchis qanchis ni yuq
Pusaq pusaq ni yuq
Jisq’un jisq’unni yuq
(juk)Chunka iskay chunka
B)Números ordinales
Ñawpaq
Iskayñiqi
Kimsañiqi
Tawañiqi
Phichqañiqi
Suqtañiqi
Qanchisñiqi
Pusaqñiqi
C) Números partitivos
juk junt’a
Khuskan Juk junt’a
khuskan Kimsa phatma
Kimsa phatma/ch’iqta
Tawa phatma
Phichqa phatma Tawa phatma
Phichqa phatma
Suqta phatma
Suqta phatma
d) Proporcionales
Escribe el número
Pachak suqta chunka suqtayuq waranqa jisq’un
pachak chunkayuq
Iskay junu, phichqa pachak suqta chunka kimsayuq
waranqa pusaq pachak phichqa chunka kimsayuq .
Los Adjetivos (( calificar
calificar o
o determinar)
determinar)
¿ Pi wasipi kachkan ?
¿Imayna kachkanki?
¿May mamayki?
¿Imaman chay runa jamun?
¿Machkha?Jayk’api p’achata rantinki?
¿Mayqin yachachiqniyki?
¿Mayk’aq? ¿Jayk’aq chayamurqankichiqri?
¿Machkhan llaqtayki?
Sufijos Nominales
Sufijo genitivo:
Sufijo genitivo: -p -pa
-p -pa
Ch’iriskapwasin
Ch’iriskap wasinmusuq.
musuq.
Ch’iriskapchukun
Ch’iriskap chukunas
asq’illu.
q’illu.
Ch’iriskap llikllan káchacha.
Ch’iriskap llikllan káchacha.
Sipaspasapanan
Sipaspa sapananjatun.
jatun.
sipaspauyan
sipaspa uyank’achacha.
k’achacha.
Sipaspatulumpin
Sipaspa tulumpinqurimanta
qurimantakasqa.
kasqa. (jaluchun)
(jaluchun)
Aumenta el genitivo a estas palabras.
Llaqtamanrichkani.
Llaqtaman richkani.
Ñuqaykumayuman
Ñuqayku mayumanchayayku.
chayayku.
Juksipas
Juk sipas yachay
yachaywasiman
wasimanqullqita
qullqitaapan.
apan.
- manta
- manta
ÑuqaQhuchapampamanta
Ñuqa Qhuchapampamantakani.
kani.
¿Chaysiwi
¿Chay siwiqurimantachu?
qurimantachu?
Mamanku Llallawamanta misk’i t’antata apamusqa.
Sufijo -wan
Qillqanaywan llimp’ini
¡Ñañaykiwanchu p’achata siran?
Chakinwan p’uluta jayt’an.
Paykunawan sumaqta tusurikun.
K’utunawan khichkata k’utunku.
Payqa wawanwan jamusqa.
Wawakunankuwan llamk’arikunku.
Sipaswan yanpi tinkuni.
¿Imawan wayk’unki?
Sufijo -paq
Warmiypaq,
Warmiypaq,wawakunaypaq
wawakunaypaqima imallamk’ani.
llamk’ani.
¿Pipaq
¿Pipaqchay
chaypuka
pukap’achata
p’achatarantichkankiri?
rantichkankiri?
¿Paypaqchu t’antata ruwapunki?
¿Paypaqchu t’antata ruwapunki?
Sufijo -kama
Sufijo -kama
Sufijo – jina
Khuchijina ch’uchuchkanku.
Chay wawaqa machu runajina parlaririn.
Sufijo -nta
Suwaqa sara ukhunta ayqisqa.
¿Maynintataq Poconaman rinki?
Juk’ucha jutk’unta lluqsin.
_____________________________
_____________________________
_____________________________
Combinamos pronombres interrogativos con algunos sufijos
¿Mayqinwan - ¿con cuál….
¿Mayqinta - ¿Cuál….
¿Mayqinpi - ¿ En cuál….
¿Mayqinmanta- ¿ De cuál….
¿Mayqinpaq-¿Para cuál….
¿Mayqinman-¿ A cuál….
¿Mayqinrayku- ¿Por cuál….
¿Mayqinjinata - ¿Cómo cuál…
Combinamos pronombres interrogativos con algunos sufijos
y -mi
yki-tú
n-su
wawa yku- nuestro, nuestra, nuestras, nuestros
nchik-nuestro,nuestra,nuestras, nuestros
ykichik-su de ustedes
nku- su de ellos, ellas
Posesivos
Sipas
Sipasniy
Sipasniyki
Sipasnin
Sipasniyku
Sipasninchik
Sipasniykichik
Sipasninku