Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
CélulasGLIALES
Lascélulasdelaneurogliaconstituyen
elsegundograngrupocelulardel
sistemanervioso.Tienenunsinnúmero
defuncionesyentretantosediscutesi
lasneuronaspuedenfuncionarsinlas
célulasneurogliales.Sucantidadsupera
ladelasneuronasenmásomenos 10
veces.
Existencuatrotiposdeglíacentral:
● Astrocitos
● Oligodendrocitos
● Microglia
● Ependimocitos
Lag líaperiféricac
omprende:
● LascélulasdeSchwann
● Lascélulassatélite
…...GlíaCENTRAL…….
Astrocitos
SoncélulasdelaneurogliadelSNCquetienen
unaformaestrelladayestáncomunicadaspor
nexos(unionesdehendidura).Formanuna
asociacióncelularconacoplamientometabólicoy
eléctricoy,porende,secomportancomouna
unidadfuncional(sincitiofuncional).Lamayor
partedelosastrocitosposeenabundantes
prolongacionesdelgadas,queseirradiandesde
elcuerpocelularcomolosrayosdeunaestrella.
Importanciafuncional
•laestabilizaciónmecánicadeltejido(funcióndesostén)
•lalimitacióndelassuperficiesdeltejidoencefálicoymedularespinal
(barrerahematoencefálica)
•lahomeostasisquímica(regulacióndelaconcentraciónextracelularde
potasioydelpH;participacióneneltransportedeglucosa)
•lainfluenciasobrelatransmisiónsinápticadelainformación(aislamiento
eléctrico;captacióndeneurotransmisores).
MaríaNoeldosSantos-HistologíaNEURO
Losastrocitospuedencumplirlafuncióndesosténenelsistemanervioso
porquesucuerpocelularylasporcionesproximalesdesus
prolongacionesadquierenrigidezporaccióndelosfilamentosintermedios
característicosdelosastrocitos.Estosfilamentosestáncompuestospor
laproteínaácidafibrilarglial(GFAP,glialfibrillaryacidicprotein).Con
anticuerposanti-GFAPpuedenteñirsemuybienlosastrocitoseneltejido
nervioso.
Astrocitosfibrososseencuentransobretodoenlasustanciablancadel
SNC.Eldiámetrodelcuerpocelularesdealrededorde10-12µm.Poseen
prolongacionesfinaslargasyconfrecuenciatambiénalcanzanlosvasos
sanguíneosylasuperficiedelSNC.Lasfibrillas,aligualqueenlos
astrocitosprotoplasmáticos,estáncompuestasporGFAPyenlos
astrocitosfibrososformanloshacescaracterísticos.
Astrocitosprotoplasmáticosparecensobretodoenlas ustanciagrisdel
SNC.Sucuerpocelulartieneundiámetrodeunos15-25µm.Elnúcleoes
redondeadoyrelativamenteclaro.Poseenmuchasprolongaciones
relativamentecortasymuyramificadas,queocupanelespacioentrelos
somasneuronalesylasprolongacionesdelasneuronasycontrolanel
espacioextracelular.Lasporcionesmásperiféricasdelasprolongaciones
astrocitariassonmuydelgadasylaminares("aspectodevelo").
Conelmicroscopioelectrónicoseidentificangránulosdeglucógenoy
numerosasmitocondriasenelcitoplasma.Losmicrotúbulosylos
filamentosintermediosastrocíticosestándistribuidosenformalaxa.Los
cuerposcelularesdealgunosastrocitosestánsituadosjuntoalossomas
neuronales.
MaríaNoeldosSantos-HistologíaNEURO
Losastrocitoscubrenconsusprolongacionestodoslosvasosylos
capilares(barrerahematoencefálica),asícomolasuperficiedelSNC,osea,
todaslassuperficieslimítrofesdelespacioextracelulardeltejidoencefálico
ymedularespinal.Lospiesterminalesaplanados,ubicadosunosjuntoa
otros,actúancomounacapayrecibenelnombredemembranalimitante
glial.Enlasuperficiedelencéfalosehabladeunamembranalimitanteglial
superficial;enelentornodelosvasos,laestructuraseconocecomo
membranalimitanteglialperivascular.
HomeostasisquímicaLasprolongacionesmásfinasdelosastrocitosse
encuentranpordoquierentrelasneuronas,conlocualestánencontacto
conelespacioextracelularatravésdeunasuperficieamplia.Estagran
superficiepermitequeelastrocitopuedareaccionarconrapidezantelas
modificacionesdelaconcentracióndelpotasiooloscambiosdelpH.Con
estoregulanelmedioiónicoextracelular.
Astrocitoprotoplasmáticoensustanciagrisdelencéfalo.
Astrocitofibrosoensustanciablancadelencéfalo.
MaríaNoeldosSantos-HistologíaNEURO
Oligodendrocitos
Losoligodendrocitosposeensólopocasprolongaciones,
apenasramificadas.
ImportanciafuncionalLosoligodendrocitosformanlamielina
paraelestablecimientodelasvainasdemielinaenelSNC.Un
oligodendrocitopuedesuministrarunavainademielinay
rodearconellaa10-50segmentosinternodalesdeaxones.
Éstospuedenseraxonesdeneuronasdiferentesque
transcurrenenlasinmediacionesdeloligodendrocito.
Algunascélulasdelaoligodendroglia,aligualquealgunos
astrocitos,estánsituadasjuntoalpericariondelasneuronas;
enestecasosufunciónesdesconocida.
LosoligodendrocitoscarecendeGFAP.ParadetectarlascéluLasdela
oligodendrogliaeneltejidoseutilizan,ademásdelastincioneshistológicas
habituales,inmunotincionesconanticuerposcontraproteínasdelavaina
demielina(p.ej.,proteínabásicadelamielinaoMBP;proteínaproteolipídica
oPLP).
Elcuerpocelulardelosoligodendrocitosesmenor(6-8µm)queeldelos
astrocitos.Desdeelsomapartenalgunasprolongacionesqueseramifican
poco.Elnúcleoesovoide.
Enlamicroscopiaelectrónica,lascélulasdelaoligodendrogliasedestacan
porsunúcleoheterocromáticoysucitoplasmaelectrodenso(citoplasma
"oscuro").ElcitoplasmacontieneRErugoso,ribosomaslibres,mitocondrias
yaparatosdeGolgi,asícomounagrancantidaddemicrotúbulos.
MaríaNoeldosSantos-HistologíaNEURO
Microglia
Losmicrogliocitosderivandecélulasmadrehematopoyéticas
delamédulaósea.MigranhaciaelSNCyenélsedistribuyen
pordoquier.CubreneltejidodelSNCconsusprolongaciones
yasípuedendescubrirrápidaymuyeficazmentelas
infeccionesdelSNCylucharcontraellas.
Lamicrogliacumplefuncionesdefensivas(fagocitosis,
citotoxicidad,presentaciónantigénica),perotambiénes
importanteparaelmantenimientodelequilibrio(homeostasis)
enelSNC.
Paracumplirlafuncióndefensiva,elmicrogliocitotieneunaseriede
capacidadesbiológicas:
● registraeltejidoenformacontinuaconsusprolongacionesmóviles
yfagocitadetritoscelulares,cuerposextrañosyagentes
infecciosos(bacterias,virus).
● Cuandoocurreunainflamación,losmicrogliocitosactivadospueden
liberarsustanciascitotóxicas(p.ej.,H2O2)yasícombatirlos
agentespatógenos.
● Luegodelafagocitosisdelosagentespatógenoslosmicrogliocitos
puedenpresentarensusuperficiefragmentosantigénicos(conla
colaboracióndelasproteínasMHCdeclaseII).Estosfragmentosson
reconocidosporloslinfocitosTquepuedenllegaraltejidonerviosoa
travésdelosvasos
NeurotoxicidadyhomeostasisLaactivacióndelamicrogliaeneltejido
nerviosotiene2aspectos:
➔ porunlado,lassustanciascitotóxicasliberadasporlos
microgliocitospuedenlesionarneuronastodavíasanas
(neurotoxicidad;"ataquealoscircunstantes")
➔ porelotro,mediantecitocinas,lamicrogliapuedeprotegerlas
neuronassobrevivientesyfomentarlareorganizaciónneuronal
(neuroprotección).
Enconsecuencia,laactividaddelamicrogliaesimportanteparala
recuperacióndelequilibrio(homeostasis)enelSNClesionado.
➔ Célulasde
la microgliaenla
sustanciagris
delencéfalo.
MaríaNoeldosSantos-HistologíaNEURO
Morfología
MicrogliaenReposo Microgliaameboide Microgliaactivada
TípicosdelSNCadultosano Seencuentranduranteel Seencuentranenforma
tienenuncuerpocelular desarrolloyluegodeuna característicadespuésde
pequeñoconunnúcleo lesióndelasustancia unainfeccióndelSNC.
alargadoyprolongaciones encefálica.Soncélulas Puedentenerramificaciones
largasramificadas.Ental voluminosasconuncuerpo perotambiénadoptan
estado,loscuerposdelos celulargrande. formasameboides.Las
microgliocitossequedanen Losmicrogliocitospueden prolongacionessonmás
unsitioysusprolongaciones migrarporeltejidodelSNCy gruesasymásrobustasque
semuevenpararegistrarel fagocitardetritoscelulares. lasdelamicrogliaenreposo.
entorno.Estascélulasdela Fomentanlareorganización Puedenfagocitaryenel
microglianoexpresan delencéfalodespuésdeuna encéfalopuedemultiplicarse
proteínasMHCdeclaseII. lesión.Losmicrogliocitos pormitosis.Algunoscriterios
"atiborrados"yanopueden decisivosparala
fagocitarmás.Semantienen identificacióndelos
enelsitioy,acausadesu microgliocitos"activados"
contenidodematerial sonlaexpresiónde
granular,recibenelnombre moléculasMHCdeclaseII(que
decélulascuadriculadas. presentanfragmentos
antigénicos)ylasíntesisde
mediadoresdelainflamación
ycitocinas.
MaríaNoeldosSantos-HistologíaNEURO
Ependimocitos
Derivandelneuroepiteliodeltuboneural.Tapizancomoun
epiteliolascavidadesinternas(ventrículosencefálicosy
conductocentraldelamédulaespinal)delSNC(epéndimo)
yrevistenlosplexoscoroideos.
Enestesitio,lacapadeependimocitosespecializados
tambiénseconocecomoe piteliodelplexo.
Además,enlaregióndelosórganosperiventriculares
tambiénseencuentrancélulasependimariasespecializadasqueallí
recibenelnombredet anicitos.
ImportanciafuncionalLosependimocitosseparanelespaciolicuoral,que
estállenodelíquidocefalorraquídeo,deltejidoencefálicoymedularespinal.
Puedenreabsorberlíquidocefalorraquídeoyregularelintercambiode
líquidoentreeltejidonerviosoylaluzventricular.
Enlaregióndelosplexoscoroideosintervienenenlaproduccióndellíquido
cefalorraquídeo.Enlaregióndelosórganosperiventriculares,enlos
cualeslabarrerahematoencefálicaestáparcialmenteinterrumpida,las
célulasependimarias(tanicitos)limitanmuchoelintercambiodelíquido
entrelascavidadesinternasdelSNCyeltejidonervioso.
Porlogenerals oncélulasepitelialescúbicasocilíndricas.Estánunidas
entresíenformadestacadapornexos,desmosomas,zónulasadherentes
einterdigitacioneslaterales.
Ensusuperficiehaytantom icrovellosidades(facilitanlaabsorcióndel
líquidoatravésdelosependimocitos)comoc inocilios(importantesparael
flu jodellíquidocefalorraquídeodentrodelosventrículos).Lascélulas
ependimariasenlaregióndelosplexoscoroideosestánprovistasdeuna
grancantidaddemicrovellosidades.
Losependimocitosnoproducenunaláminabasalensuregióncelular
basal,sinembargo,avecesseencuentraunaformaciónirregulardetipo
láminabasalquederivadelendoteliocapilar.Bajolascélulasependimarias
enlaregióndelosventrículoslateralesestálazonasubventricularcon
célulasprecursorasneuronales.
MaríaNoeldosSantos-HistologíaNEURO
…...GlíaPERIFÉRICA.….
CélulasdeSchwann
LascélulasdeSchwannacompañanlas
prolongacionesneuronalesenlosn ervios
periféricos.Puedenrodearlosaxonesconuna
vainademielina(vainademielinadelosaxones
mielínicos)oconunavainaaxónicasimple
(neurogliadecubiertaperiféricadelosaxones
amielínicos)
Importanciafuncionals onlascélulasdecubiertadelosaxonesperiféricos.
Regulanelmedioiónicoextracelulary,porende,laexcitabilidadeléctrica
delasneuronas.Enlos"axonesmielínicos"seformanlasvainasdemielina.
LascélulasdeSchwannrodeanunsoloaxón"mielínico"yaquíforman
justounsegmentointernodalcadauna.
Permitenlaconducciónrápida(saltatoria)delosimpulsosalolargodel
axón.Losaxonesamielínicostambiénestánenvueltosporcélulasde
Schwannyenestecasomuchosaxonespuedenestarincluidosenuna
solacéluladeSchwann.
MaríaNoeldosSantos-HistologíaNEURO
LascélulasdeSchwannsonimportantesparalanutricióndelosaxones.
SincélulasdeSchwann,lasneuronassonincapacesdemantenerla
estructuraylafuncióndelosaxones.
Encambio,losaxonestambiénactúansobrelascélulasdeSchwanne
influyensobresufunción.LascélulasdeSchwannpuedenfagocitar
detritoscelularescuandomuerenlasneuronasyluegofomentanla
regeneraciónaxónica.
SedistinguenlascélulasdeSchwannqué:
● Formanvainademielina(célulasdeSchwann
mielinizantes)formanunavainademielina
característicaalrededordelaxón
● Noformanunavainademielina(célulasde
Schwannnomielinizantes).
LascélulasdeSchwannpuedenteñirsecon
anticuerposcontralaproteínaPOolaproteínaS100yasídetectarseenel
tejido.Sunúcleoovalaplanadoseencuentraenelcitoplasmaporfuerade
lavainademielina.Aquí,además,seencuentranunaparatodeGolgi
pequeñoyunacantidadmoderadadecisternasdelRERymitocondrias,
asícomoalgunoslisosomas.Susfilamentosintermediosestáncompuestos
devimentina.LasuperficiedelascélulasdeSchwannestárodeadapor
unaláminabasal.
MaríaNoeldosSantos-HistologíaNEURO
ElnódulodeRanviereslauniónentredoscélulasdeSchwannadyacentes.
Lavainademielinaestásegmentadaporquelaformannumerosascélulas
deSchwanndispuestasenformasecuencialalolargodelaxón.Launión
dondeseencuentrandoscélulasdeSchwannadyacentescarecede
mielina.EstesitiorecibeelnombredenódulodeRanvier.Porlotanto,la
mielinaqueseencuentraentredosnódulosdeRanviersecuencialesse
denominasegmentointernodal.ElnódulodeRanvierconstituyeuna
regióndondeelimpulsoeléctricoseregeneraparalapropagaciónaalta
velocidaddelaxón.
MaríaNoeldosSantos-HistologíaNEURO
AnficitosoCélulasSatélites
Losanficitosrodeanynutrenlossomasdelas
neuronasganglionaresenlosgangliossensorialesy
vegetativos.
Desdeelpuntodevistamorfológicoconstituyenuna
capadecélulasplanasacúbicasquerodealos
cuerposdelasneuronas(somas).
Sibienformanunacubiertacompletaalrededordel
soma,enlospreparadosconH&Ederutinaesnormal
quesólosusnúcleosseanvisibles.
Enlosgangliosparavertebralesyperiféricos,lasevaginacionesdelas
célulasneuronalesdebenpenetrarentrelascélulassatélitepara
establecerunasinapsis(nohaysinapsisenlosgangliossensitivos).Estas
célulascontribuyenaestablecerymantenerunmicroentornocontrolado
alrededordelsomaneuronalenelganglio,conloqueproveenaislamiento
eléctricoasícomounavíaparaelintercambiometabólico.
Porlotanto,elpapelfuncionaldelascélulassatéliteesanálogoaldelas
célulasdeSchwann,exceptoquenoproducenmielina.