Está en la página 1de 5

Yachachiq: Inocencio Flores Romero

T’INKICHIQ SIMIKUNA/conenctores

YACHASQANCHIKTA YUYARINA

Analizamos las siguientes preguntas problematizadoras:

1. Imaraykutaq qillqapi t’inkichiq simikuna kanan tiyan ¿por qué tiene que
existir los conectores en los textos?

2. Imapitaq t’inkichiq simikuna qillqapi yanapawanchik ¿En qué nos ayudan los
conectores en los textos escritos?

Kay tapuykunata t’ukurispa qhichwapipis kastillapipis


qillqariy (Escribe analizando las preguntas en quechua o castellano)

1.

2.

Kunanqa jatun unquy qillqata ñawirisunchik (Ahora vamos a


leer de la pandemia)

Coronavirus unquymanta jark’akuna

Kay coronavirus unquwan tukuy runa


unquchkan, kunankama achkha
runaña wañun, chayrayku runaqa
macharisqa kachkan, ichaqa mana
unqunapaq mana wasimanta
anchata lluqsinachu, wasillapi
qhipakuna tiyan, chantapis mana
unquywan chimpachikunapaq,
kaykunata ruwana:

K’allma / rama, sañu / vaso, paqarin / mañana, atipay / vencer, t’uqpiy / tocar, khuru/virus
Yachachiq: Inocencio Flores Romero

1. Makinchikta t’artawan yakuwan mayllakuna, chanta sapa ratu alkulwan


pichakuna.
2. Wasita lavandina yakuwan allinta mayllana.
3. Ch’ujuspa manaqa jach’ispa allinta wallak’unchikman ch’ujuna, maymanpis
ch’ujuspa khuruta t’akanchik, chanta chay khuru runa masiman chimpan.
4. Wasimanta jawaman lluqsispa barbijota simiman churakuna.
5. Mana runaman k’askanachu, juk thatki khuskaniyuqpi kana tiyan.
6. Mana makiwan uyata, simita, ñawita ima t’uqpikunachu, t’uqpikuyta munaspa
mayllakunaraq.
7. Qhatumanta puquykunata rantispa allinta mayllana.
8. Wasita lawantina yakuwan sumaqta mayllaspa pichana
9. Unqusqa kasqaña chay pacha jampina wasiman willana tiyan.

Chanta ayllu kawsay yachaymanjina qhurata t’impuchispa upyana, chaypitaq


mansanillata, iwukaliktuta, wirawirata ima upyana. kayjinata

Jampi qhurakuna

Nakuna/imatataq tantasun

- Juk k’allma wirawira


- Juk k’allma mansanilla
- Juk iskay laqhi
iwukaliktu

Wakichiynin
- Yakuta allinta t’impuchina, chanta allin t’impuchkaqman wirawirata,
masanillata, iwukaliktu laqhita ima churaykuna, chaypi allinta kirpaykuspa juk
chunka chininita suyana, chaymanta yakullanta juk qiruman jich’arquna.

- Chay kimsantin qhuramanta yakunta q’uñi q’uñillata upyana, chantapis jukta


paqarinpi, juktataq chawpi p’unchawpi, juktataq puñunapaq upyana.

Ajinamanta kallpachakuspa coronavirus unquyta atipasunchik.

K’allma / rama, sañu / vaso, paqarin / mañana, atipay / vencer, t’uqpiy / tocar, khuru/virus
Yachachiq: Inocencio Flores Romero

Chay qillqamanta t’inkichiq simita akllarisqa kachkan

Chayrayku por eso ichaqa pero

Chantapis y entonces chanta luego/ entonces

Chaypitaq y en ahi chaypi en ahí

Chaymanta después chantapis y luego

Ajinmanta/jinmanta de esa manera

T’inkichiq simikunata astawan yachasunchik. Aprenderemos


más sobre los conectores

Imataq kaykuna Chanta entonces


Chaymanta después T’inkichiqkuna
Ajina/jina así es q
Kasqan según
Astawan mas bien
Ichaqa pero
Ñawpaqta primero
Tukuchanapaq para terminar
Chayrayku por eso
Ñispaqa por lo tanto
Chayqa si.. entonces
Wakkuna ima otros

Kay siq’ita qhawarina, ima t’inkichiq simikunataq kachkanku. Allinta


ñawirispa imaynatataq yachay qillqaykichikpi apaykacharqankichik.
Observemos el grafico. Que conectores estan, leyendo bien, reflexionen como utilizaron en sus textos de
conocimientos.

Imapaqtaq t’inkichiq simikuna apaykachanchik


Qhichwa simipi t’inkichiq simikunaqa yuyaykunata t’inkichin, ajinmanta
rimaypis qillqapis allin yuyayniyuq kananpaq, t’inkichiq simikunaqa: yuyay
jap’ichiq, yuyay qhatikipachiq, ñiqichaq, yuyay awqanachiq ima, ichaqa
kunanqa mana t’inkichiq layatachu yachachkanchik. Los conectores en el
quechua unen oraciones y/o ideas para formar párrafos dando la secuencialidad
en el discurso, hay conectores de relación, secuencia, adición, contraste, orden y
consecuencia, pero no estamos analizando las clases de conectores.

K’allma / rama, sañu / vaso, paqarin / mañana, atipay / vencer, t’uqpiy / tocar, khuru/virus
Yachachiq: Inocencio Flores Romero

Qillqata ñawirispa t’ukurina, chanta kay tapuyman


kutichina. (Analizamos de acuerdo con la lectura y respondemos a la preguntas)

Imaraykutaq t’inkichiq simikunawanpuni qillqakun.

Kay rimaykunata qillqaspa t’inkichiq simikunawan rimay


qututa ruwasun (Escribiendo estas oraciones formaremos párrafo con los
conectores)

1. Juwanchu qhatumanta jampi qhurata rantimun


2. Wasipi qhurata mayllaspa t’impuq yakuman churaykun
3. Payqa juk sañupi chay yukuta upyan
4. Warmin jampi qhurap yakunta upyan
5. Chay jampi qhura yakuwan jampikunku.
Kay t’inkichiq simikunawan rimay qutuman kutin (Formaremos un párrafo con los
conectores)

Juwanchu qhatumanta jampi qhurata rantimun, chanta wasipi qhurata


mayllaspa t’impuq yakuman churaykun, payqa juk sañupi chay yakuta
upyan, chaymanta warmin jampi qhurap yakunta upyan. Ajinata chay
jampi qhura yakuwan jampikunku.
*Como hemos comprendido, las oraciones se pueden unir con los conectores y formar párrafo
como el ejemplo anterior.

Kunanqa kay 6 rimayta t’inkichispa rimay qutuman kutichiy (Ahora usando los
conectores convierta en párrafo las 5 oraciones)

1. Mamay coronavirus unquywan unquykun (Mi mama se enfermó con el coronavirus)


2. Jampina wasiman utqhayllata apayku (la llevamos rápido al hospital)
3. Jampiqqa allinta qhawaspa jampi raphita quwayku (el medido revisando bien

nos dio la receta de medicamentos)

4. Wasiman kutimuspa tukuy jampita quyku (Volviendo a la casa le dimos todas las

medicinas)

5. Thañinanpaq jampi qhurata ima quyku (Le dimos hierbas medicinales para que sane)

6. Mamayqa pisimanta pisi thañikapun (Mi mamá de poco en poco se ha sanado)

K’allma / rama, sañu / vaso, paqarin / mañana, atipay / vencer, t’uqpiy / tocar, khuru/virus
Yachachiq: Inocencio Flores Romero

Yaw…. kunanqa yachay qillqaykipi qillqasqaykita allincharin.

K’allma / rama, sañu / vaso, paqarin / mañana, atipay / vencer, t’uqpiy / tocar, khuru/virus

También podría gustarte