Está en la página 1de 17

Instituto de Educación Superior

ATENEO DE LENGUA Y CULTURA


GUARANI
LICENCIATURA EN LENGUA GUARANI
(Reconocido por ley Nº 2574 con autonomía y rango
universitario)
CARRERA: LICENCIATURA EN LENGUA Y CULTURA
GUARANI

CATEDRA: Literatura Guaraní l

TEMA: CONVERSACION Y REDACCION GUARANI I

PROFESORA:

ESTUDIANTE:
CURSO: PRIMERO

AÑO: “2019”
INTRODUCCION
Hablar y escribir correctamente el idioma guaran, son objetivos esenciales de
la Licenciatura en Lengua Guarani, de alli la inclusion de la catedra de
Conversacion y Redaccion Guarani I. El usde los diversos grupos de
vocabularios en dialogos y redacciones reforzara el uso correcto de los
grafemas y voces del Guarani
1-ÑE´ËNDY MOMAITEGUA – VOCABULARIO DE CORTESIA.
SALUDO E IDENTIFICACION
1.Mba'éichapa neko'e? 1. ¿Cómo amaneciste?
2.Cheko'e porá, ha nde? 2. Amanecí bien, ¿y tú?
1. Cheko'e pora avei. 1.Amanecí bien también .
1.Mba'éichapa ndepyhareve? 1.Buenos días (Cómo está a la mañana)
2.Chepyhareve porá, ha nde? 2.Tengo buen mañana, ¿y tú?
1. Chepyhareve porá avei. 1.También tengo buena mañana.
1.Mba'éichapa ndeasaje? 1.¿Cómo estás a la siesta?
2.Che asaje porá, ha nde? 2.Tengo buena siesta, y ¿tú?
1. Cheasaje porá avei. 1.También tengo buena siesta.
1.Mba'éichapa nde ka'aru? 1.Buenas tardes (Cómo estás a la siesta)
2.Cheka'aru porá, ha nde? 2.Tengo buena tarde, ¿y tú?
1. Cheka'aru porá aveí. 1.También tengo buena tarde.
1.Mba'éichapa nde pyhare? 1.Buenas noches (Cómo estás a la noche)
2.Chepyhare porá, ha nde? 1 Chepyhare 2.Tengo buena noche ¿y tú?
porá aveí. 1.También tengo buena noche.
1.Mba'éichapa nderéra? 1.¿Cuál es tu numbre?
2. Cheréra ...................... 2. Mi nombre es ........................
1.Mba'éichapa ndererajoapy? 1.¿Cuál es tu apellido?
2. Chererajoapy ....................... 2. Mi apellido es .......................
1.Mooguápa nde? 1. ¿De dónde eres tú?
2. Che ..................... gua 2. Yo soy de .........................
1.Moopa reiko? 1.¿Dónde vives?
2 Che aiko ..................... pe 2. Yo vivo en ........................
1 Mooitépa nde róga? 1.¿Dónde queda tu casa (Cuál es tu
2 Che róga ................... dirección)
1. Mba´éichapa héra nde ru? 2. Mi casa queda en ....................
2. Che ru héra ........................ 1. ¿Cómo se llama tu padre?
1.Mba éichapa héra nde sy? 2. Mi padre se llama ........................
2. Che sy héra ........ ............... 1. ¿Cómo se llama tu madre?
1 Mboy joyke'ypa reguereko? 2. Mi madre se llama ........................
2 Aguereko .......... .. ... joyke 'y. 1. ¿Cuánto hermanos tienes?
2.Tengo.................hermanos
1.Mba'éichapa héra nde joyke'ykuéra 1. ¿Cómo se llaman tus hermanos?
2.Che joyke 'ykuéra héra........... 1. Mis hermanos se llaman............... ..
1.Mboy arypa rereko? 1. ¿Cuántos años tienes?
2.Cheareko ....... .... ....... ary 2. Yo tengo .............. años.
1. Mba'e apohápa nde? 1. ¿A que te dedicas?
2.Che ........... ........ . 2. Yo soy .........................
1. Moopa remba'apo? 1. ¿Dónde trabajas?
2. Amba'apo ................ ... . pe. 2. Trabajo en ......................
3- ÑEE`Ë KUIMBA´E HA KUÑA OIPURUVA- VOCABULARIO DEL
HOMBRE Y DE LA MUJER
Che ru, che taita = Mi padre
Che sy = Mi madre
Che ramoi = Mi abuelo
Che jarýi = Mi abuela
Che remiarirö = Mi nieto/a
Che rovaja = Mi cuñado
4- ÑE´Ë KUÑANDE OIPURÚVA- VOCABULARIO EXCLUSIVO DE
LA MUJER
Che ména = Mi marido
Che memby = Mi hijo/a
Che ryke´y = Mi hermana mayor
Che kypy´y = Mi hermana menor
Che kyvy = Mi hermano
Che uke´i = Mi cuñada
Che membyanga = Mi hijastro/a
Che menarä = Mi novio
5- ÑE´Ë KUIMBA´ENTE OIPURÚVA – VOCABULARIO
EXCLUSIVO DEL HOMBRE
Che rembireko = Mi esposa
Che rajy = Mi hija
Che ra´y = Mi hijo
Che reindy = Mi hermana
Che ryke´y = Mi hermano mayor
Che ryvy = Mi hermano menor
Che rembirekorä = Mi novia
Che ñembokiha = Mi festejada
Che ra´yanga = Mi hijastro
Che rajyanga = Mi hijastra
Che rovaja = Mi cuñada
6- PAPAPY PAPÝVA - NUMEROS CARDINALES
Peteï = Uno
Moköi = Dos
Mbohapy = Tres
Irundy = Cuatro
Po = Cinco
Poteï = Seis
Pokoï = Siete
Poapy = Ocho
Porundy = Nueve
Pa = Diez
7- ÑE´ËNDY ARAPOKÖINDY REHEGUA - VOCABULARIO: DIAS
DE LA SEMANA
Arteï = Domingo
Araköi = Lunes
Araapy = Martes
Ararundy = Miércoles
Arapo = Jueves
Arapoteï = Viernes
Arapoköi = Sábado
Arapoköindy = Semana
Ara = Día
Arete = Feriado
9. JASY RERAKUÉRA ÑE'ÉNDY - VOCABULARIO : MESES DEL
AÑO
Arapapaha = Calendario.
Jasy = Mes, Luna.
Jasytei = Enero.
Jasykói = Febrero.
Jasyapy = Marzo.
Jasyrundy = Abril.
Jasypo = Mayo.
Jasypotei = Junio.
Jasypokói = Julio.
Jasypoapy = Agosto.
Jasyporundy = Setiembre.
Jasypa = Octubre.
Jasypatei = Noviembre.
Jasypakói = Diciembre.
1O. ÑE 'ÉNDY ARAJERE REHEGUA- VOCABULARIO DE LAS
ESTACIONES DEL AÑO
Arahaku = Verano.
Araroguekú i = Otoño.
Araro'y = Invierno.
Arapoty = Primavera.
11. KUATIANGATU TA'ANGA'I - SIGNOS DE PUNTUACIÓN
Kyta. = Punto (.)
Kyta syry. = Punto y seguido (.)
Kyta iguype. = Punto y aparte (.)
Kyta paha = Punto final. (.)
Kyta soso = Puntos suspensivos. (...)
Kytakói = Dos puntos. (: )
Kytaguái = Punto y coma. (; )
Kyguái = Coma. (.)
Kyporandu = Signo de interrogación. (¿ ?)
Kyndyi = Signo de admiración ¡¡ !!
12. ÑE'ETEKUAA REHEGUA ÑE 'END Y - VOCABULARIO
GRAMATICAL
Ñe'étekuaa = Gramática.
Haikatu-Kuatiakatu = Ortografía
Purangatu = Prosodia.
Ñe'épukuaa = Fonología.
Ñe'éysajakuaa = Morfología
Ñe'éjoajukatu = Sintaxis
Achegety = Alfabeto-abecedario
Pu'ae = Vocal
Pu'ae jurugua = Vocal oral.
Pu'ae tïgua = Vocal nasal.
Pundie = Consonante
Pundie jurugua = Consonante ora
Pundie ligua = Consonante nasa
Pundie tiguaite = Consonante nasal plena
Pundie jurutígua = Consonante seminasal
13. MYMBAKUÉRA - NOMBRES DE ANIMALES EN GUARANI
Ka'i = Mono.
Karaja = Mono grande
Mbopi = Murciélago
Jaguarete = Tigre.
Mbarakaja = Gato.
Aguara = Zorro.
Tapiti = Liebre.
Apere'a = Conejo.
Kapi'yva = Carpincho.
Mykuré = Comadreja.
Tatu = Tato - armadillo.
Jurumi = Oso hormiguero.
Mburika = Mula/o.
Kure = Cerdo.
14. KA'AVOKUÉRA RÉRA - NOMBRES BOTÁNICOS
Mandyju = Algodonero.
Pety = Tabaco.
Arasa = Guayabo.
Tajy = Lapacho.
Avati = Maíz.
Ka'a = Yerba.
Mandi'o = Mandioca.
Jety = Batata.
Ky'y1 = Locote - pimentón.
Kurapepe = Zapallo.
Andai = Calabaza.
Sevói = Cebolla.
15. KUIMBA'E HA MYMBA RETE ÑE'ENDY - VOCABULARIO
DEL CUERPO HUMANO Y ANIMAL
Tete, rete, hete = Cuerpo
Aká = Cabeza
Juru = Boca
Nambi = Oreja
TI = Nariz.
Kü = Lengua
Apysa = Oído.
Akárague - áva = Cabello
Syva = Frente.
Tesa, resa, hesa = Ojo.
Tyvyta = Ceja.
Topepi, ropepi, hopepi = Párpado.
Topea, ropea, hopea = Pestaña.
16. MBA 'ASYKUÉRA - NOMBRES DE ENFERMEDADES
Ahy'o kerésa = Angina o amigdalitis membranosa o pultácea
Ahy'o pa'á = Atoramiento en la garganta.
Ahy'o rasy = Dolor de garganta.
Ai = Llaga, herida.
Akánga'u = Mareo; vahído.
Akánundu = Fiebre.
Akánunduro'y = Chucho, paludismo.
Akárasy = Dolor de cabeza, cefalalgia.
Akuruchi = Calambre; contractura; tullido
Ambyu = Moco. Flema.
Apeno = Hinchazón en la piel.
17. TERAKUÉRA GUARANÍME - NOMBRES EN GUARANI
Sepe = Ceferino.
Sele = Celedonio.
Kame = Carmen.
Konche = Concepción.
Toño = Antonio.
Kande = Candelaria.
Koti = Clotilde.
Laku = De la Cruz.
Lolo = Dolores.
Leu = Eleuterio.
Eli = Eligio.
Epi = Epifanio.
Tani = Estanislao.
Ulo = Eulogio.
18. TEMBl'UKUÉRA RÉRA - NOMBRES DE COMIDAS T PICAS
So'o jukysy = Caldo, sopa de carne.
So'o josopy; sojo = Caldo de carne pisada o molida.
So'o apu'a = Albóndigas.
So'o piru = Carne seca -charque.
So'o chiryry = Bife.
So'o ka'é -So'o mbichy = Asado.
So'o ku'i = Guisado de carne molida.
So'o mbutuka = Pastel, empanada.
Puchéro = Sopa de carne.
Pajagua maskada = Tortitas hechas de masa de mandioca.

REDACCIÓN
(Nomenclatura Guaraní: KUATIAKATU)
Redactar es realizar por escrito una serie ordenada de pensamientos procurando que
estén puestos con coherencia, claridad y cierta belleza.
Kuatiakatu ñanerekombo'e jahaikuaa hagua temiandu kuatiáre, tove toguahe porá hekopete
ha tahesaká picha omoñe'évape.
Para conseguir una buena técnica de redacción se sugiere:
1. Observar la expresión oral de los que nos rodean.
2. Frecuente lectura de periódicos, revistas y libros de narrativa.
3. Ejercicios de análisis y síntesis de lecturas realizadas.
4. Prácticas continúas de redacción para adquirir soltura.
5. Ampliación de la riqueza léxica asimilando el empleo de nuevos vocablos.
6. Conocimiento de las estructuras sintácticas
Kuatiakatu jahupyty hagua, tekotevé jajesareko ko'á mba'ére:
1. Ñahendukuaáva'erá mba'éichapa oñe'é ñande rapichakuéra.
2. Py’yi ñamoñe'éva'erá kuatiahaipyre ha arandukakuéra.
3.Ñahesa'yijopy'yi va'erá umi moñe'érá.
4. Jahaimeméva’erá jahupyty hagua katupyry.
5. Ko’é ko'ére ñambohetaveva'erá ñane ñe'éndy,ikatuha peve jaikuaava'erá umi ñe'é pyahu
oheróva mba'e pyahu.
6. Jaikuaava’erá ñe'éjoajungatu puru
ASPECTOS BÁSICOS DE LA REDACCIÓN (KUATIAKATU
PYPEGUA)
En las redacciones hay dos aspectos básicos: la expresión y el contenido.
La expresión, la forma o la estructura comprende el conjunto de vocablos y frases
utilizados para transmitir unos pensamientos. Kuatiakatu retepy ohechauka ñandéve mba
'éichapa jaiporavova'erá umi ñe'e ha ñe'ejoaju aty ikatukuaáva jaipuru ñambohasa hagua
temiandu.
El contenido, el fondo o el tema se refieren a los pensamientos o ideas que se quieren
expresar.
Kuatiakatu apytere ohesa'yijo umi temiandu oñembohasaséva.
CUALIDADES DE LA REDACCIÓN (KUATIAKATU IPORA
HAGUA)
Según la definición que hemos dado, son cualidades de la redacción: la coherencia, la
claridad y la belleza.
Una redacción es coherente cuando las ideas expresadas aparecen en el relato con orden
lógico que permita seguir el razonamiento escrito. Pe tembiapo oi hagua hekopete tekotevé
oñemoaká, oñembohete ha oñemohu'ákuaa.
La claridad se consigue cuando se expresan las ideas de forma concisa y breve. Para ello es
conveniente utilizar frases cortas y los signos de puntuación. Pe tembiapo hesaká hagua
tekotevé ojepurukuaa ñe'éjoaju mbyky, ha avei umi kuatiakatu ta'ánga'í. Upéicha avei
tekotevé oñembohasa porá temiandu karaku.
La belleza consiste en expresar el contenido en un estilo agradable y atrachvo que deleite
al lector y dé elegancia a la forma narrativa. La mayor belleza está en la naturalidad y
sencillez que ev1la las frases artificiosas y rebuscadas. Tembiapo ipora hagua tekotevé
jaipurukuaa ha jaipurumeme umi ñe´é ha ñe'éjoaju poravopyre ombohetia'e ha
ombopy'arorytava tapicha omoiie'évape.
TIPOS BASICOS DE REDACCIÓN (KUA TIAKATU ÑEMOHENDA
Hay tres tipos de redacción escrita que se diferencian entre si tanto en la forma como en el
i fondo. Son la Expresión Comunicativa (Marandu Kuatiakatu). la Expresión Científica
(Tembikuaaty i Kuatiakatu), y la Expresión Literaria (Ñe'époráhaipyre Kualiakatu)
La Expresión Comunicativa (Marandu Kuatiakatu) pretende comunicar informes. hechos
o noticias de forma directa, escueta y clara ajustando la expresión a las ideas que se
quieren transmitir . Se utiliza un vocabulario claro y sencillo que evita ambigüedades y
estilística literaria, como por ejemplo en la correspondencia comercial, los informes
profesionales y las noticias periodisticas. Oñeha'á ombohasa marandu, téra tembiasakue
ojehuhaguéicha téra ojehuháicha, hesakahaguáicha tapichakuérape temiandu
oñembohasává kuatiakatu rupive.
La Expresión Científica (Tembikuaaty Kuatiakatu) expresa conocimientos. hechos e
investigaciones de , cualquier rama del saber humano. El vocabulario es muy específico de
cada rama cientifica por lo que es preciso conocer su exacto significado. Los artículos de
divulgación científica, las revistas especializadas, 1 los manuales y los libros de
investigación utilizan este tipo de expresión escrita. Ombohasa ñandéve kuimba'e ha
kuña rehegua kuaapy ha opaichagua tembikuaa. Ko'áichagua tembiapópe ojepuru ñe'é 1
jeporekapyre, oje'e hagua temiandu. Tekotevé ñanearandu pora ñaikümby hagua umi ñe'é
ojepurúva umichahápe, yramo ñanderesareapa.
La Expresión Literaria (Ñe'éporahaipyre Kuatiakatu) trata de distraer y deleitar al lector
a través de lo 1 sugestivo del fondo y la belleza o crudeza de la forma expositiva. El
vocabulario es amplio y ambigüo, pues se utiliza con flexibilidad para crear los recursos
estilisticos que la lit':lratura permite, tanto en lo imaginativo como en lo poético. Este tipo
de expresión se encuentra en todas las obras literarias Oñeha'á ombohetia'e ha
ombopy'arory upe omoñe'évape, ha upevará oipuru ñe'époravopyre ñañandukuaa ha
jahechakuaáva umi ñe'époty, mombe'u, ñoha'ánga ha mayma tembiapo ñe'éporahaipyre
reheguápe.
PASOS EN LA REDACCIÓN DE UN TRABAJO ESCRITO
(KUATIAKATU APÉPE TEKOTEVÉVA)
En los tratados clásicos de composición se citaban tres momentos imprescindibles de la
confección de la redacción de un escrito. a saber: 1) Buscar las ideas a expresar
(Ojehekakuaava'erá umi temiandu ojekuaakaséva): Qué puedo y qué quiero decir sobre un
tema que me interesa o que me han sugerido. Mba'épa ikatu ha'e ha mba'épa ha'ese oimeraé
mba'ere. 2) Ordenar las ideas coherentemente (Oñemohendava'erá hekopete
temiandukuéra): En que orden puedo expresar lo que quiero decir?. Mba'éichapa
amohendakuaa upe aikuaakaséva?. Tekotevé tembiapo iñaká, hete ha ipy. 3) Expresar las
ideas selecionadas (Oje'eva'era temiandu poravopyre). Como y en que forma he de
expresarlo? Mba'éichapa ambohasava'era temiandu; ja'eporasevéramo. tekotevé
ñañangareko porá mba'éichapa jahaíta umi temiandu. Mba'éichapa ambohasava'erá
temiandu; ikatuhaguáicha tembiapo oguahe porá, hekopete ha tahesaká tapicha
omoñe'evape .
ASPECTOS A CONSIDERAR EN CUANTO A LA FORMA
EXPOSITIVA DE UN ESCRITO:
Existen cuatro aspectos a saber:
1. Con verbos en prime ra persona ( Ñe 'étéva avaite peteiháme) : El autor cuenta
sus idea y sentimientos de forma autobiográfica o como observador de unos hechos.
Kuatiakatu apohára
omombe'u iñe'éme upe ojehúva. lkatu he'i . "Yma che mitáme rohomiva'erá taita
ndive ka'aguyre .... "
2. Con verbos en tercera persona ( Ñe'étéva avaite mbohapvhápe) : Se distancia y cuenta
lo que expresa un narrador y unos personajes. Ko'ápe katu kuatiakatu apohára
oñemombyry ha omombe'u ambue hapicha omombe'úva chupe. lkatu he'i: "Che angirü,
karai Chive, omombe'u chéve ymáma ojoguahague hogara. Upépe oikókuri hembireko ha
ita'yrakuéra ndive".
3. Forma Directa ( Ysaja Mbohasapvr épe): Los interlocutores de la narración aparecen
diciendo sus propias frases. Umi oñomongetáva he'i hikuái peteiteT iñe'éjoaju. lkatu he'i:
"Ha uper6 apu'a, ha ha'e aháta ko'er6 nde rógape" Kalo ohendúvo upéva. osé ombohovái:
"Néi, upéichar6 roha'ar6ta tereremire".
4. Forma I ndirecta ( Ysaja Mbohasapyre' yme) : El autor o el narrador cuenta lo que ha
dicho algún personaje. Kuatiakatu apohára omombe'u umi hembiapópe oñomongetáva
remiandu. lkatu he'i: "Ohasa umi ary, ha karai Vito oikónte gueterei oñemoñe'é
hapichakuérape, jahechápa ndohóipa hendive Ka'aguasúre. lñirünguéra katu
ombohovaimiva'erá ichupe ndaikatuiha......"
FORMAS DE EXPRESIÓN ESCRITA (Mba'éichapa Jahaikuaa)
1- LA DESCRIPCIÓN { TA'ÁNGAHAI):
La descripción es como una pintura o fotografia realizada con palabras Describir es dar a
conocer objetos, seres o acciones presentando sus características. sus cualidades o las
circunstancias que la rodean. Puede hacerse en base a todo lo que se percibe o puede
percibirse los sentidos. Parte de cosas reales o imaginarias. Es posible describir no solo
objetos, .animados, épocas, culturas o lugares que pertenecen al mundo físico, sino
también sentimientos, emociones y fantasías del espíritu ya sean propios o de personajes.
La descripción puede ser estática o dinámica, según se presentan las cosas o personas
como detenidas en un tiempo determim1do, o en movimiento y sujetas a un cierto ritmo.
Ta'angahai oha'anga ñe'é rupive opa mba'e, tekove térá tembia akue; helwpete, ha
hekohápe. Ñaha'ángakuaa opa mba'e ñañandúva téra ñañandukuaáva, hekotee térá
hekotee'yva . aña'éi mba•. tekove térá tembiasakue añónte umi ñaha'ángakuaáva, ikatu avei
ñaha'anga umi temiandu, kerayvoty ñanemba'e térá ambue tapichakuéra mba'éva.
Ta'ángahai ikatu ohechauk,¿_petei mba'e omyi'yva térá katu omyiva.
TIPOS DE DESCRIPCIÓN (Ta'angahai ñemohenda)
1) La cronografía (Arara'ángahai): describe un tiempo, una época. un momento.
2) La topografía (Yvyra'ángahai):describe un lugar, un paisaje, un país.
3) La enumeración (Papyra'ángahai): describe las partes o la forma de un objeto.
4) La prosopografía (Apera'ángahai): describe el físico o exterior de una persona.
5) La etopeya (Tekopyra'ángahai): describe las características morales.
6) El retrato (Ta'ángahaiete): describe la persona en lo físico y en Jo moral.
7) La caricatura (Ta'ángahai'avy): deforma o exagera rasgos acusados de un personaje
con intención humorística, critica o ridiculizadora .
EJEMPLOS DE DESCRIPCIÓN (Techapyrá ta'ángahaiguigua)
"Platéro niko michí, haguepa, haviju apesyi asy, hu'ümbávaicha pe ijape, ha'etevaichavoi
mandyjúguí ijapopyre, naikanguévaicha. Umí hesa hü mimbi mante hatá ndijavyi mok61
lembu ítaverahügui (crista negro) ijapopyre." .
("Platéro ha che"gui oñenohéva 'ekue, Lino Trinidad Sanabria rembiapokue)
"Péichami ombojaru hikuái Kalaitope. Ha'éanga niko mitá'i pirumi, ichavi ha hova
jehe'omíva . Rasa niko ichi'ó ha haséngy. ljao katu ichalaipamiva'erá, ku
reipetemimba'eró tanimbu mante otimbo ichugui. Ha'etevoiniko ku máró ojahu'yva ha
ojovahei'yva; hesapile'upamiva'era oúvo mbo'ehaópe, iñaká ha hetyma parapa
ojepe'ehague".
("Kalaíto Pombéro"gui oñenoheva'ekue. Tadeo Zarratea rembiapokue)
2- LA NARRACIÓN (ÑEMOMBE'U)
Es la exposición clara, sencilla y amena de un suceso real o ficticio. Las características de
la narración deben ser: sobriedad, verosimilitud y que despierte el interés en el lector. Para
que una narración sea completa, el autor debe presentar los datos suficientes, de forma que
el lector pueda responderse a estos elementos: qué, quién, cómo, cuando, cuánto y por qué.
Nemombe 'u ohechauka umi mba 'e ojehúva, añetegua térá japugua . Ñemombe 'u oí porá
hagua kuatiakatu apohára oñeha'ámbaiteva 'erá ohechauka hekopete upe hemiandu.
Omohesakáporáva 'era mba'e, mávapa, mba'éicha, mamo, araka'e, mboy térá mba'érepa
ojehu upe omombe'úva.
EJEMPLO DE NARRACIÓN ( Techapvra ñemombe'uguí gua )
Che távape niko oikova'ekue petei karai hérava Cecilia Ramirez. Chupe ojehechauka ha
ombotavyraikuri Jasy Jatere. Petei pyhareve asaje oí jave kokuépe, ita'yra Joaquín ndive,
oñandundajesapy 'a oñatóiramo chupe ijatukupéguio peteiva; ha jeko oímo'agui ita'yraha
upe oñatóiva chupe. osé raka'e he'i: "Nangána Joaquín, anivéna upéicha", ha ornaña'y rehe
ijatukupe gotyo ombojo apyjey hembiapo. Upei. oñandujey máva ipojáiramo ij ati'yre, ha
oimo'ajeygui ita'yra Joaquín oñembohoryseha hese, ojere ha oporoja'óta jave .......ojuhu
upépe petei mitá'íme. ndaje iñakarague sa'yju, ipire moroti ha oguereko ipópe petei pokoka
(bastón) joguaha . Karaí Cecilia oporandu ichupe: ''Ndépiko máva", ha ndaje mita'i
nombohovái mba'eve ichupe, vaicha ku iñe'éngúva. Uperiremínte upe mitá'i oñepyrü
oguata ha katu, hapykuéri oipykúi avei karai Ceciclio. Ohorei hapykuéri, ha heta oguata
rire. oñeñandujeysapy 'a petei karaguataty guasu
" mbytetépe, oiva petei yvyty (cerro) mboypyri, mombyr}Íva hóga ha ikokuégui. Karai
Ceciclio jepéramo osése upégui, ndaje ndaikatúikuri ha oikaraimbátagui ichupe karaguata,
upémaró, oñepyrü osapukái, ha ohendu hikuái chupe mbohapy karai chokokue
omba'apóvahina upérupi. Heta oñeha'a rire hikuéi, ha'ekuéra oguahé karai Cecilia oiha
peve, ha onohé ichupe upégui. Karai Cecilia oikuaa'y ha oñeñandu'yre. hetaiterei
oguatákuri upe mita rapykuéri; ha amo hapópe, ojejuhúkuri karaguatatype. Peichaite
jekoraka 'e oiko upe mba'e.Jasy Jatere rembiapokue ndaje".
("Jasy Jatere karaguatatype";David A. Galeano Olivera ohaiva'ekue).
ESQUELA (KUATIAÑE'É'I)
Péva hina marandu mbohasaha mbykyvéva jajapóva jehai rup1, Ja1puru ñamba'ejerure téra
oñembohováivo temiandumimi. Hesaka, ipya'e ha mbyky. Es la comunicación escrita más
breve y rápida. Consta de destinatario (mávape ojehai), cuerpo (hetepy). saludo final
(maitei paha), firma (teraguapy) y lugar y fecha (tenda ha arange).
KUATIEÑE'É'I TECHAPYRA (MODELO DE ESQUELA)
Kalo:
Aipota reipurukami chéve kuatiañe'é hérava "Kásos: ahendu, ahai", Rubén
Rolandi ohaiva'ekue; amoñe'émba rire ombojevyta ndéve.
Maitei rory ndéve ha jajoechajey peve
Pali
Ka'akupe, 23 jasyporundy 2001 .

AFICHE (MARANDUKUAAUKAHA)
El afiche es un material breve impreso, que tiene por finalidad pr.opalar o difundir
informaciones específicas a fin de publicitarlas captando la atención sobre temas
específicos.
El afiche consta de: remitente (maranduhára), cuestión o actividad promocionada (mba'e
oikóva), comunidad (táva), local (tenda), fecha (arange), horario (aravo), costo (hepykue).
destinatario (mávape guará).
ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI
Oipepirü maymávape
"KASO ÑEMOMBE'U PYHARE"
Táva: Fernando de la Mora Tenda: Guaraní Róga
(Julia Miranda Gueto 1721 - Pumbyry 520.276)
Arangue Ararundy 23 jasyporundy 2000.
Aravo: 19:00.
Hepykue : 5.000 Guaraní.
Mbo'ehára ha mbo'ehararáme guará
TARJETAS DE INVITACIÓN (PEPIRÜRA)
Las tarjetas de invitación son impresiones habitualmente en cartulina. Comunicando e
invitando a algún acontecimiento social (15 años , casamientos, presentaciones de libros,
etc)
Rosa Vera de Riquelme Maria Acosta de García
José Riquelme Antonio García
Ne (pende) pepirü (rei) peime hagua hendivekuéra Tupáo "Tupa Renda",
Ypakaraipe, ága ararundy 20 jasypoapype ary 2001, pemomba'eguasúvo
Rosa ha Roberto ñemenda.
Omendaramóva omomaiteita mayma hapichápe tupao renondépe, ñembo'e opa rire
Tupá ha Tupásy tande (pende) rovasa
CONCLUSIÓN
El guaraní es una lengua maravillosa y valiente, hablada por casi diez millones de personas
en América (de las cuales cerca de cinco millones viven en el Paraguay). El guaraní es una
necesidad, es nuestra esencia vital. El guaraní sobrevivió a las agresiones. Pese a todo, en
la actualidad quien no habla guaraní está prácticamente perdido (gobernante, abogado,
médico, ingeniero, agricultor, comerciante, periodista, sindicalista, policía, etc.). Por
ejemplo, los políticos -incluidos aquellos que hasta hace poco tiempo renegaban del
Guaraní- hoy se ven obligados a hablar el Avañe’ê, a fin de evitar el fracaso o el descrédito
político. El número de contreras del guaraní, comparado a veinte años atrás, se redujo
notablemente.
BIBLIOGRAFIA
- Kaso Ñemombe'u, por David A. Galeano Olivera.
- Guaraní Rayhupápe Mbohapyha, por David A. Galeano Olivera .
- Diccionario Guaraní-Castellano, por Antonio Guasch y Diego Ortiz
- Calendario Escolar Bilingüe, por David A. Galeano Olivera y Milciades Benitez.
- Kalaito Pombéro, por Tadeo Zarratea
- Kunu'ü roky, por Pablino Gómez Vera
- Platéro ha Che, por Lino Trinidad Sanabria.
- Tavare (versión Guarani), por Emigdio de Jesús Martínez.
- Kásos: ahendu, ahai, por Rubén Rolandi.
- Jakavere Ypykue (15 káso ñemombe'u), por David A. Galeano Olivera.
- Curso de Redacción, por Gonzalo Martín Vivaldi.
- Comunicación, por Juan Luis Fuentes.
- Ciencias del Lenguaje y Arte del Estilo, por Martin Alonso.
- Diccionario Castellano, por la Real Academia de la Lengua Española.

También podría gustarte