Está en la página 1de 9

3.

Ri Ti Tix Un Elefante

Jun ti tix, nubn silon kan pa rukem jun m ja ka tq xutzt, chi man nraqachitj ta, xberoyoj chk pe jun rachibil. Kai taq tix, nkibn silon kan pa rukem jun m ja ka tq xkitzt chi man nraqachitj ta, xbekoyoj chk pe jun kachibil. Oxi taq tix, nkibn silon kan pa rukem jun m ja ka tq xkitzt chi man nraqachitj ta, xbekoyoj chk pe jun kachibil. (nkamulx ronojel)

Un elefante se columpiaba sobre la teta de un araa

y como fueron que resistido fueron a llamar a otro elefente

dos elefente se columnpiaba sobre la tela de un araa

y como fueron que resistido fueron a llamar a otro elefente

PACHUN TZIJ (POEMA)


TI NUTZUY: Tecomate

Ti Ti ja ja ja

Nutzuy: nutzuy, ti nutzuy, rt at uk'wy nuya', rt, yatzaqe' chwij, rt, at wachib'il.

Mi Tecomate: Mi tecomate, mi tecomate, t llevas mi agua, t me acompaas, t eres mi compaero.

Ti rt rt rt

nutzuy, ti nutzuy, at jeb'l ok, at jeb'l ok, at ch'utin ok.

Mi tecomate, mi tecomate, t eres bonito, t eres pequeo, t eres pequeito.

Ti nutzuy, ti nutzuy, ronojel nimaq'a' yatinkanoj, ronojel q'ij yatink'waj.

Mi tecomate, mi tecomate, todas las maanas te busco todos los das te llevo.

Ri ti nupawi': rn k'o ti nupawi', stape' ti pop ri nupawi' k'ak'a' ri ti nupawi'

Mi sombrero: Yo tengo mi sombrero, aunque sea de petate mi sombrero es nuevo mi sombrero.

rn xinloq'o' ri ti nupawi', rn xich'ako' ri ti nurajil, roma xink'ayij ti nusakil. Yalan nitze'en nuwch, roma niqa' chi nuwch, ri k'ak'a' nupawi'.

Yo compr mi sombrero, yo gan mi dinero, porque vend mis pepitas. Mis ojos estn alegres, porque me gusta,

rn xinloq'o' ri ti nupawi', rn xich'ako' roma xink'ayij ti nusakil.

ri

ti

nurajil,

Yalan roma ri k'ak'a' nupawi'.

nitze'en niqa' chi

nuwch, nuwch,

mi sombrero nuevo.

Ruq'ij ri Ixtn pa Qab'anob'al:

Xinalx achi'el jun ti kk, jub'a' ok ye'apon chupan ri tz k'aslem, yalan ko'ol ok ri nuk'aslen, man yipoqonx ta achi'el npoqonx jun ala', nm q'axon nuna' ri nuk'u'x roma Achike roma rx te'ej tata'aj in ti xtn xkelesaj ri tijonk chuwe. Nkelesaj ri nutijonik, achi'el nikib'n chi re jun ak'al nkib'esumij pa q'ayis ri ruwach'ulew man nutzu' ta, wi ala' wi ti ixtn rya' yerajo' chi e ka'i'. niwelesaj ri tijonk chwe? niwelesaj nik'aj nuk'aslen. Rn chuqa' yitikir yich'ob'on achi'el ri ala', wi j man yojk'o ta chuwch re ruwach'ulew man jun nb'ano ri wy, man jun nb'ano q'utu'n,

achi'el jun molaj xuruya', wi man jun ri ruxe' konojel yekatj. Ri winaqi' j k'o wawe' Iximulew, k'o

ruch'ojib'al

qawinaqilal,

El Valor de la mujer Mi nacimiento es como una tortuga pocas son las que logran tener una buena vida, mi existencia es corta a veces me cuidan como cuidan a un nio, mi corazn sufre de una gran tristeza, por ser mujer, me vedan el derecho a la educacin. Es como despreciar a un nio y dejarlo abandonado en un basurero, la tierra no tiene preferencia entre hombres y mujeres, quiera a los dos por igual. Por qu padres de familia me vedan el derecho a la educacin? me arrebatan la mitad de mi vida. Yo tambin soy capaz al igual que un nio, si nosotras no existiramos en la tierra, la vida no tendra sentido, es como un panal sin reina. Todos los habitantes de Guatemala, tenemos derecho a vivir mejor tenemos derecho a la educacin, sin discriminacin alguna.

RI IK NUKAM

Ye jiq cha xwin il ri ixoqi benaq ri ki chabal kakam ta ik kakam ta ik.

akala, kojola tuna ri iwach kixel pa la ik nukam, ntzuun achel kik. ti raqa ichi kix ban chirij. tiqosij kach, ti xupuj xul, ti tzaja chaj, ti poroj joq, cha la ik nutzu, cha mankamta ri ik eqal ntzolin pa ri ruwachibal.

LA LUNA SE MUERE

Ahogadas de espanto las mujeres corren la voz kakam la ik kakam la ik patojos, muchachos despierten! salgan! la luna se muere, su cara tiene color de sangre. Ruedan gritos loma abajo chiflidos trepa loma arriba. y flauta, tambores, cachos, botes y guacales. arden manojos de ocotes y costaladas de tusas Que la luna vea luz y no se muera! Ella recobra su brillo de plata y sonrie despus del eclipse. el viento barre cenizas desusto

Ri kaqiq = El aire

Ri kaqiq = El aire
Rn ninjiqaj ri kaqiq rt najiqaj ri kaqiq konojel niqajiqaj ri kaqiq Ri ri ri ri che, kotzej, qayis, chikopi Yo respiro aire t respiras aire todos respiramos aire: Los rboles, las flores, las plantas, los animales.

rn ninwajo ri kaqiq, ri ti wukuk nirajo ri kaqiq, ri ti xpach nirajo ri kaqiq, ri ti che nirajo ri kaqiq. Ri kaqiq nukaslen,

Yo necesito aire el sapo necesita aire la lagartija necesita aire el rbol necesita aire. El aire es mi vida,

ri kaqiq wuchuqa, ri kaqiq nuway.

el aire es mi fuerza, el aire es mi alimentacin.

También podría gustarte