Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
CUMPLEAÑOS
Por un caminito
TUUL UVA’ LATZ’AJ UMA’T
Se va la cabrita
UNYAAB’ Tan suave y blanquita
Unq’a naje’ kat xe’tisan u ch’a’oje’ Como el algodón.
¡ ye’l chaj naj la kusa’!
Ko’naj vatz u tx’ava’e’
Ti’ ib’tzal ¡kusa’taj qib’1
Por otro camino
Va’ kajayil unq’a xaake’ vatz u tx’ava’e’ La blanca cabrita
La mox itxiy tib’ iq’ab’ Brincando contenta
Al monte volvió.
B’itzoj o’, b’itzoj ounq’a xaake’
PATRIA MÍA
Qitz’n qatzik kuxh qib’e’
Mi vida, patria
U PAATUXH TUK U NE’ AK’ATX. Te la dedico;
Mi amor entero
Utal t’e’sla paatuxh Tuyo será.
Va’ nitachin xe’ u naab’
Va’ nik’uch te utal ne’ak’atx
Mi pecho ardiendo
Va’ tx’akonal ti’ u achi’m.
De santo anhelo,
Ni toq’ utal ne’ak’atx Buscará sólo
Tan ye’ nitx’ol achi’m Tu libertad.
As nimutxb’el ta’n vitxutx
Va’lii chus xich’a’m. EL AVE
El ave
UNQ’A O’VAL TZ’IB’.
para cantar
piensa en el mar.
Ti’ o’va’l tal tz’ib’
Está enamorada la luna
Kat unchuskat untz’ib’e’
de la canción encantada
Unq’a achveb’al chaj b’iie’
del ave sobre mi cuna...
Va’ ootzimal sv’an
cuida mis sueños un
hada.
B’axaj chitu’ txutx
Xamtel stuul b’aal
Mi ave
Tuk’ vete’ un nachaj
es melodía
Nimla chib’ichil.
de cada día.
Unq’a o’va’l vokaale’
Vetz k’ultzi’ chite’
Tan a’e’ nichusun in
Achveb’al chaj kam. U TAL SIK’
imita al pato.
Tu uma’l utal b’ey El gato se vuelve loco
Nib’en utal sik’e’ cuando aparece un ratón
A’chit tz’u’eb’ale’ tuk’ tal saj y lo invita poco a poco
Eche’ u chiname’.
para ver televisión.
Moj a’ uma’t u b’e’ye’
U saji’ sik’e’at Mi gato
Niyujpe’ tuk’ chib’ichil es cojín esponjado
vatzl q’u’ kat q’aab’ kat junto a mi lado.
U TZIKIN LA OVEJA
U VIXH
U vi’xh
Tuul uva’ ka’rux kuxh vatz iqul
EL GATO Nikuxh techb’en u paatuxh
Nikuxh tel ve’t u vi’xh ch’u’jil
El gato Tuul uva’ kat til u tzuye’
cuando está ronco Nikuxh itzip imolot tzan b’iichaj
Ti’ tilax ka’y ti’aj k’ajach yol
Vunvi’xh
Echkuxh tx’u’la vitz’
Sun tzalaj.
U AA OQ’VIL VAAKAXH
Nitxumun u vaakaxhe’
Nikuxh toq’ ta’m txumu’m
Nita’n nivate’ nita’n nituk’a’
Nita’n nik’uaachine’
Nitxumun u vaakaxhe’
Mmmmmmmmmmmmm
Tan kat eq’oliya
Ta’n unq’a yatz’ol txoee’
Tu k’ayib’al.
U KARNEELO’
Nikuch’u’l u karneelo’
Tuk’ chit oq’el
Niimolotzan tib’’e’ unq’a karneelo’e.
Onkon kuxh tilon u karneelo’e’
A’ kuxh u tz’ib’e’ mee ootzimal sta’n
A’ kuxhe’ nital txxo svej: me me, me