Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Los sonidos propios del quechua son once, sin embargo, nacen de los sonidos llanos del mismo
castellano, por esa razón en el cuadro que tenemos a continuación está dividido en esa orden.
Letras de sonido llana: Son los que tienen un sonido llano o suave, que no necesita hacer ninguna
modulación lingüística; como ser chawa, kay, pay, etc.
Letras de sonido aspirado: Son los que tienen un sonido como si estaríamos soplando, esta
aspiración se puede percibir con la mano; como chhaka, khuru, phatu, etc.
Letras de sonido explosivo: Son los que tienen un sonido como si expplotara, esta explosión se da
desde la garganta; como ch’awa, k’aspi, p’isqu, etc.
A continuación tenemos algunos ejemplos con cada uno estos sonidos, veamos y analicemos.
Ch
Chaki; Suriqa jatun CHAKI
Challwa; Yakupi kawsan CHALLWA
Chiñi; P’unchay puñun CHIÑI
Chiwalu; Paramunanta yachan CHIWALU
Chuqcha; Manuluqa chhurku CHUQCHA
Chuwi; Jallp’api puqun CHUWI
Chh
Chhaka; Tuta purin CHHAKA
Chhalla; Sara wirumanta ch’akin CHHALLA
Chhiruchhiru; K’achata waqan CHHIRUCHHIRU
Chhitaku; Mamayta qhatin uq CHHITAKU
Chhutu; Mallkuqa k’uru CHHUTU
Chhurku; Wakin runaq chuqchan CHHURKU
Ch’
Ch’aska; Tuta k’anchan CH’ASKA
Ch’awara; Yuraqta t’ikan CH’AWARA
Ch’illka; Yuraqta t’ikan CH’ILLKA
Ch’illik’utu; Allinta khanikun CH’ILLIK’UTU
Ch’uspi; Aychaman akayun CH’USPI
Ch’uñu; Papamanta ruwakun CH’UÑU
K
Kañawa; Pitupi misk’i KAÑAWA
Katari; Millayta khanikun KATARI
Kinsak’uchu; Miskipi tiyan KINSAK’UCHU
Killkiña; Llaqwaman churakun KILLKIÑA
Kuka; Chaparipi tiyan KUKA
Kusikusi; Jusk’upi kawsan KUSIKUSI
Kh
Khallwa; Patata phawan KHALLWA
Khaka; Mikhunapaq kusa KHAKA
Khirusilla; Allin khillu KHIRUSILLA
Khirkinchu; Ururupi tiyan KHIRKINCHU
Khuru; Jallp’api kawsaq KHURU
Khuchi; Jallp’ata tiqman KHUCHI
K’
K’allanpa; Mikhunapaq tiyan K’ALLANPA
K’arka; Maniyta mikhun K’ARKA
K’ispiña; Mamay ruwan K’ISPIÑATA
K’ichita; Llawar apaypaq janpi K’ICHITA
K’uri; Suqusuman rich’akun K’URI
K’usillu; Chaparipi tiyan K’USILLU
P
Papa; Yuraqta t’ikan PAPA
Pariwana; Punapi kawsan PARIWANA
Piki; Allinta khanikun PIKI
Pili; Yakupi kawsan PILI
Pututu; Sinchita waqan PUTUTU
Pulu; Yuraqta t’ikan PULU
Ph
Phasaqana; Mikhunapaq kusa PHASAQANA
Phasallalla; Millayta khanikun PHASALLALLA
Phisu; Qullqimanta ruwakun PHISU
Phiriru; Chakimuqupi tiyan PHIRIRU
Phuchka; Tisimanata ruwakun PHUCHKA
Phukuchu; Millayta phatan PHUKUCHU
P’
P’aspa; Tuta purin P’ASPA
P’akip’aki; Yuraqta t’ikan P’AKIP’AKI
P’isqu; Khuruta mikhun P’ISQU
P’isaqa; Papata thawiy P’ISAQA
P’uñu; T’urumanta ruwakun P’UÑU
P’ukup’uku; Khuruta mikhun P’UKUP’UKU
Q
Qayara; Pukata t’ikan QAYARA
Qarwa; Q’ipita apan QARWA
Qiwa; Paramuqtin rikhurin QIWA
Qinchu; T’ikata ch’unqan QINCHU
Quwi; Q’achuta mikhun QUWI
Quyuyu; Thaqupi tiyan QUYUYU
Qh
Qhanpu; Ch’uspita mikhun QHANPU
Qhapa; Jurk’utapi tiyan QHAPA
Qhitich’uspi; Yaku wachan QHITICH’USPI
Qhiwayllu; Ulalapi tiyan QHIWAYLLU
Qhupuru; Chuwimanta ruwakun QHUPURU
Qhura; Chaqrapi wiñan QHURA
Q’
Q’aytu; Millmamanta ruwakun Q’AYTU
Q’achu; Q’umirpi ruthukun Q’ACHU
Q’inti; Qaqapi thapachakun Q’INTI
Q’ichichi; Siwarata mikhun Q’ICHICHI
Q’usnichi; Paqaypi thapachakun Q’USNICHI
Q’uwa; Sinchita q’apan Q’UWA
T
Taruka; Urqupi kawsan TARUKA
Tarwi; Chhullchupi puqun TARWI
Tika; T’urumanta ruwakun TIKA
Tikira; Mulliman rich’akun TIKIRA
Tumi; Qumamanta ruwakun TUMI
Tunas; Ruphaypi qhipikun TUNAS
Th
Thapa; Ichhumanta ruwakun THAPA
Thaqu; Q’illuta t’ikan THAQU
Thisiqina; Kinuwaman rich’akun THISIQINA
Thiya; Kanchapi tiyan THIYA
Thuta; Tuta purin THUNA
Thupana; Wasipi kan THUPANA
T’
T’anta; Jak’umanta ruwakun T’ANTA
T’ankar; Millayta khichkakun T’ANKAR
T’ika; Achiraqa puka T’IKA
T’ipana; Ñak’at’ulamanta ruwakun T’IPANA
T’ula; Yuraqta t’ikan T’ULA
T’uruchaki; K’acha waqan T’URUCHAKI
QHISHWAQ SANANPANKUNA:
Juch’uypi p ph p’ q qh q’ r s t th t’ u w Y