Está en la página 1de 13

QICHWA

SIMI
ACHAHALA

Yachachiq: Elsa MATAMOROS ROMERO


Ñuqapa sutiyqa Elsa Matamoros Romero

Wankawillka mantam kani

Wankawillkpim llamkani

Yachachiqmi kani
GRAMÁTICA
QUECHUA
ALFABETO QUECHUA

El alfabeto quechua consta de 18 grafías:


3 vocales :
a, i, u,
15 consonantes:
ch, h, k, l, ll, m, n, ñ, p, q, r, s,
t, w, y
ALFABETO CASTELLANO

29 grafías tiene el castellano:


a, b, c, ch, d, e , f, g, h, i, j, k, l, ll, m,
n, ñ, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x, y, z
11 grafías son exclusivas del castellano:
b, c, d, e, f, g, j, o, v, x, z
18 grafías se utiliza en ambas lenguas:
a, i, u
ch, h, k, l, ll, m, n, ñ, p, q, r, s, t, w, y
E ABECEDARI ESPAÑOL
L O
ACHAHALA / ABECEDARIO
a cha ha i ka la
A a Ch Hh Ii Kk Ll
lla ch ma na ña pa qa

Ll M m N n Ñ n P p Q q
ll ra sa ta u wa ya
R S s T t U u Ww Y y
QUECHUA SUREÑO: MÁS COINCIDENCIAS QUE
DIFERENCIAS
Leamos detenidamente ambos textos, ¿Qué diferencia
notamos?
Añas uywachaqa ch´unniq Añas uywachaqa chunniq urqukunapi
urqukunapi tiyaqmi. Chay tawa tiyaqmi. Chay tawa chaki
chaki uywachaqa taksallam
uywachaqa taksallam chupasapallaña, yana suyum
chupasapallaña, yana suyum qaranpas. Chakrapa kurukunata
qaranpas. Chakrapa kurukunata maskaspam tutalla purín; yaku
maskaspam tutalla purín; unu ispayninpas asnallañam.
hisp´ayninpas asnallañam. Qunqaymanta tuparquwaq
Qunqaymanta tuparquwaq chayqa
chayqa ispaykusunkimanmi, chayqa
hisp´aykusunkimanmi, chayqa pachaykiqa imaynataña
p´achaykiqa imaynataña t taqsanki
´aqsanki chaypas manapunim
ALGUNAS DIFERENCIAS DEL QUECHUA
SUREÑO

VARIANTE VARIANTE CHANKA


COLLAO Piwi paniymi papata
Kuraq panaymi papata yanun; ichuq makinwan
wayk´un; lluq´i makinwan mankata hapin, alliq
mankata hap´in, paña makinwantaq chayasqanta
makinwantaq chayasqanta llamin.
llamin.
Kuraq/piwi panaymi/paniymi papata wayk´un/yanun
Paña/alliq hap´in/hapin lluq´i/ichuq
ACHAHALAPA KAQNINKUNAWAN SUTIKUNATA
QILLQAY
A a Ch ch H h I i K k L l
Añas Chia Hamuy Inchik Kuchi Laqla

zorrino liendre ven maní cerdo charlatan

Api Chapu Humpi Isku Kumu Lawa

Mazamorra peludo sudor cal encorbado sopa

Aqa Chiqap Huminta Inti Miski Lawita

chicha cierto umita sol dulce quena

Aycha Chuya Muhu Ichu Kuka Lonlo

Carne claro semilla paja coca tonto


ACHAHALAPA KAQNINKUNAWAN SUTIKUNATA
QILLQAY
Ll ll M m N n Ñ ñ P p Q q
Qillqa Misi Niy Ñusta Pitaq Quwi

letra gato decir princesa Quien es cuy

Llulla Mana Nina Ñuñu Piña Qaway

mentiroso no fuego pezón colérico mirar

Llipta Maky Nisqam Ñackqa Pinqay Ñaqa

Legía para maño Lo que dice peine vergüenza Hace rato


masticar
Llawlli
coca Munay Nanasqam Ñuti Pusaq Qillu

planta querer Su dolor moco ocho Amarillo


ACHAHALAPA KAQNINKUNAWAN SUTIKUNATA
QILLQAY
R r S s T t U u W w Y y
Ruyru Sisa Tanta Uqu Wayta Yupi

circulo flor pan Tos flor huella

Rikra Sipas Tuqay Upa Wawqiy Yukay

hombro Muyer joven escupir sordo hermano engañar

Ruyaq Supi Tuquru Uywa Qatimuway Yuma

blanco pedo cilindro animal sigueme semen

Rupay Siray Taqsay Ukucha Wañuy Yachaq

calor coser Lavar ropa ratón morir sabio


A /A
K L

Ll,; N N -
n ., p Q q

T t:

Si.1,,ú Uyitt,v

También podría gustarte