Está en la página 1de 18

PLAN DE TRABAJO EDUCACIÒN

INTERCULTURAL BILINGÜE
II CURSO DE
Runasiminchikta QUECHUA
kusisqa ORAL Y
rimarisun ESCRITO
DOCENTES
DE LA UGEL
CHURCAMPA
Yachayninchikta kuskalla
Hatarichisun!!! Mg. Nely Silvia QUISPE VARGAS
27/06/2023 ESPECIALISTA EIB
CEL 991491587
SUMAQ CHASKIY
(B I E N V E N I D O S)
ALLIN HAMUKUY
KACHUN HAMKUNAPAQ!!!

Mg. Nely Silvia QUISPE VARGAS


ESPECIALISTA EIB
27/06/2023 CEL 991491587
 
Mama Pachanchikta sumaqta
 
 
 

Yachaykuna sapichaq
Qichwa llaqtapi kawsaq runakunapaqqa Mama pachanchikpa hatun
punchawninqa hatun kusikuy raymim. Raymispam imaymanawan
uywasqanchikta anchata riqsikunchik, chaymi ñuqanchikpas kuyakuywan
kuyakuynin riqsiqhina kutichiqhina haywakunchik. Kayna kachkaptinpas
wakin runakunaqa manañam Mama Pachanchikta kuyankuñachu, aswanmi
puramintita mana allin llamkaykunawan qachacharquspanku unqurqachinku.

Imata ruraspataq Mama Pachanchik mana llakipayaq runakunapa sunqunta


llampuyachiwaq.
qawapayasunchik

Munachina
Runakunapa rumiyasqa sunqun llampuyachiqhina Mama Pachanchik kuyapayanankupaq
wichina qillqasqawan rimapayay, yachachiy.

Yachay haypana:
Mama Pachanchik chuyayachinanchipaq rimanakusunchik.
Mama Pachawan imayna uywanakuymanta rimaq wichinata ñawichay.
Mama Pacha imayna qawaymanta huk wichinata qillqay.
Mama Pachaman rimapayaymanta yachay.
TAREA ARGUMENTAMOS LO LEIDO PARA HACER REFLEXIONAR A LA POBLACIÓN QUE LASTIMA A LA TIERRA.
ADVERVIOS DE TIEMPO- PACHA
IMALLICHIQKUNA
🠶 Son aquellos que denotan el tiempo en que se realiza una
acción.
🠶 Kunan: Ahora
🠶 Kunan Punchaw: Hoy
🠶 Qayna: Ayer
🠶 Paqarin: mañana
🠶 Mincha: Pasado mañana
🠶 Qaynin punchaw: Anteayer
🠶 Huk Punchaw: otro dÍa
🠶 Yallisqa Watapi: el año pasado
🠶 Huk Watapi: en un año
🠶Hamuq Killapi: en el mes siguiente
🠶 Tutamantapi: En la mañana
🠶Kunallan: Luego/Después
🠶 Ñaqa: Antes Anterior
LOS TÉRMINOS INTERROGATIVOS -
TAPUNAPAQ PUNCHUKAYNIN
🠶 ¿Qué? Ima
🠶 ¿De quién? Mayqinpata
🠶 ¿Quién? Pitaq / Pin / Pi
🠶 ¿Quiénes? Pikunataq
🠶 ¿Hasta dónde? Mayqinkama
🠶 ¿Por qué? Imarayku 🠶 ¿Con qué? Imawan
🠶 ¿Dónde? Maipi / Mai 🠶 ¿A qué? Imapaq
🠶 ¿Cómo? Imaynataq /Imayna 🠶 ¿ Que significa…? Ima
🠶 ¿Cuántos? Maikataq / Hayka ninantaq ?
🠶 ¿Cuándo? Maik'aq /Haykap 🠶 Quiero preguntarte:
🠶 ¿Cuál? Maiqentaq / Maiqin Tapukusayki
🠶 ¿Para qué? Imapaq 🠶 ¿vas a venir mañana?
🠶 ¿Para quién? Pipaqtaq ¿Paqarin qamunkichu?
TÉRMINOS DE
NEGACIÓN
🠶 La negación se hace en quechua empleando
la partícula MANA, acompañada del validador
–M, que significa “NO” que se emplea con un
sufijo, -CHU, que debe acompañar a lo
negado
🠶 Mana-m yachachiq-chu ka-ni No soy profesor
🠶 Mana-m muna-ni-chu No quiero
🠶 Mana imamantapas
🠶 No, de nada
LOS
MORFEMAS
🠶 Es toda partícula que añadida al verbo, adjetivo, adverbio, pronombre
o sustantivo, cambia el sentido original🠶 de la palabra.
🠶 En el idioma Runasimi / Quechua se tiene cerca de 72 Morfemas,
entre ellos citamos los más usuales:
🠶 Man : a, al, a la, a él, a ella, hacia... Peruman - Hacia/a Peru.
🠶 Pi : En (lugar, alguien...). wasipi – en mi casa.
🠶 Wan: Con. Taytaywan - Con mi padre
🠶 Pura : Entre. Qaripura – entre varones
🠶 Manta : De, Desde (origen, destino). Limamanta - Desde/De Lima.
🠶 Ranti : en vez de ( situación de reemplazo).
🠶 Rayku : Por. Imarayku? - Porque?
🠶 Lla : sólo (único, limitativo) autorización, expresión ternura.
🠶 Sapalla - Solo.
🠶 Ta : A /a. Irkikunata - A los Niños.
🠶 Pas /Pis : y, También. Ñuqapas - Yo Tambien
🠶 Paq : Para.* Allqupaq - Para el Perro.
🠶 Yuq / Yoq : Con ( de Tener ). Warmiyoq - Con Mujer ;
🠶 Qusayoq - Con Marido/Esposo.
🠶 Pa : De (de Posesion ...). Paypa - De El/Ella.
🠶 Cha : Diminutivo. Mamaycha - Mi Madrecita
LAS FORMAS DE SALUDO -
🠶
NAPAYKUNA.
Saludar :Napay.
🠶 Agradecer : Pachiy, añayñiy, uywiy, sullpay.
🠶 Saludarse : Napaykunakuy.
🠶 Presentar algo o alguien : Ñankhaykay, Ñawiychay.
🠶 Saludos : Napaykuy, Samaykuy, Napaykuna.
🠶 Hola : Yaw, Napaykullayki, Rimaykullayki...
🠶 Buenos Días : Sumaq punchay, Allin punchay, Allin punchaw.
🠶 Buenas Tardes : Allin sukha, Allin Chisi, Allin qhepapacha.
🠶 Buenas Noches : Allin Tuta
🠶 Saludo Rimaykullayki
SIGNIFICADO
S
🠶 Gente= runa
🠶 Señor= Wiraqucha
🠶 Hombre= Qary
🠶 Mujer = Warmy
🠶 Mujer Joven= sipas, pasña
🠶 Hombre Joven = wayna, Maqta
🠶 Madre= Mamay
🠶 Padre= Tayta
🠶 Ususi= hija
🠶 Churi= hijo
🠶 Abuela= Awicha, Hatunmama, Awki, Hatunpapay.
🠶 Abuelo= Awicho, Machucha
🠶 Niño= Wawa
🠶 Nieto= Haway
🠶 Amigo= masi
🠶 Hermano del varón= Wayqi ,waiqey,
🠶 Familia = Ayllu
🠶 maestro= Yachachiq
PAY
GRACIAS
TUPANANCHIKAMA!!!!
Mg. Nely Silvia QUISPE VARGAS Mg. David D. CHUMBES CASTAÑEDA Lic. Maria Antonia ORTIZ VALENCIA
ESPECIALISTA EIB ESPECIALISTA EIB PRIMARIA ESPECIAISTA EDUCACION INICIAL
CEL 991491587 CEL 957581681 CEL966051054
TAREA
•ELABORAR UN TEXTO
NARRATIVO, SUBRAYANDO EN
ELLA SUFIJOS, SALUDOS,
INTERROGATIVOS, ADVERBIOS.

También podría gustarte