Está en la página 1de 4

CURSO DE GUARANI MÓDULO II

Instructora Sanie Acosta Mareco


Año 2016

GUARANI
En esta clase estaremos desarrollando Sustantivo y su clasificación en guaraní.

Añepyrû aikuaave guaraníme ñe’ênguéra jepuru, ikatu haguãicha che katupyryve guaraní
ñe’ê ha jehaípe. Ahecha mba’épa tero ha mba'éicha ojepuru.

Tero - Sustantivo: Ha’e ñe’ẽ ombohérava ava, mymba, ka’avo térã mba’e.
Techapyrã: Kalo - jagua - tajy - apyka.
El sustantivo es una categoría gramatical que sirve para nombrar a persona, animal, planta o
cosas.
Ejemplos: Carlos – perro – lapacho - silla

TERO ÑEMOHENDA - CLASIFICACIÓN


1. Iñe’ẽpu’andu rupi (por su fonética)

* Tero tîgua (sustantivos nasales): Ha’e umi tero oguerekóva pu’ae tĩgua (ã - ẽ - ĩ -
õ - ũ - ỹ), térã pundie tĩgua (g - m - mb - n - nd - ng – nt - ñ) ipype. Son aquellos sustantivos
que llevan vocales y consonantes nasales.

Techapyrã: Mandyju / Petỹ / Tañykã / Tetyma.


Ejemplos: algodón, tabaco, mentón, pierna.

* Tero jurugua (sustantivos orales): Ha’e umi tero oguerekóva pu’ae jurugua (a -
e- i - o - u - y), térã pundie jurugua (ch - g - h - j - k - l - p - r - rr - s - t - v - puso) ipype.
Son aquellos sustantivos que llevan vocales y consonantes orales.

Techapyrã: Apyka / ao / juru / yvága.


Ejemplos: silla, ropa, boca, cielo.

2. Ijysaja rupi (por su morfología)

* Tero ijysajateĩva (sustantivos uniformes): Ha’e umi tero oguerekóva peteĩ ysaja año
ojepuru haguã. Son aquellos sustantivos que pueden llamarse de una sola forma.

Techapyrã: Jagua / pyhare / yvyra


Ejemplos: perro, noche, árbol
CURSO DE GUARANI MÓDULO II
Instructora Sanie Acosta Mareco
Año 2016

* Tero ijysajakõiva (sustantivos biformes): Ha’e umi tero oguerekóva mokõi


ysaja ojepuru haguã. Peteĩva héra ysaja’ypy ha oñepyrũjepi "T"-pe, ha ambuéva katu héra
ysajapuru ha oñepyrũ "R"-pe. Ko’ã tero apytépe oĩve umi ombohérava ñane pehẽnguépe.
Son aquellos sustantivos que tienen dos formas de decir, la palabra comienza con “T” y
luego con “R”. Generalmente se refieren a miembros de la familia.

Techapyrã: Ejemplos
Ysaja’ypy: Ta’ýra – Tajýra: hijo – hija
Túva - Tykéra : papá – hermana
Ysajapuru: Ra’y - Rajy - Ru – Ryke: hijo – hija – papá - hermana mayor

* Tero ijysaja’ apýva (sustantivos triformes): Ha’e umi tero oguerekóva


mbohapy ysaja ojepuru haguã. Ko’ ãvape pe ysajaypy oñepyrũkuaa "T" térã "O"-pe, ha
umi mokõi ysaja puru katu oñepyrũ jepi "R" peteĩva ha ambuéva "H"-pe. Son aquellos
sustantivos que pueden decirse de tres formas, puede comenzar con la letra “T” luego con
“R” y “H”.

Techapyrã: Ejemplos

Ysaja’ ypy:
Tova – rova - hova
Tetyma – retyma - hetyma
Tañykã – rañykã – hañykã
Téra – réra - héra
Óga - róga - hóga

* Tero ijysajarundýva (sustantivos cuatriformes): Ha’e umi oguerekóva irundy


ysaja ojepuru hagua. Koichagua terópe ysajaypy oñepyrũ "T"-pe, ha umi mbohapy ysaja
purúgui mokõi oñepyrũ "R" ha "H"-pe. Ysaja puru mbohapyha katu oñepyrũkuaa ambue
pundiépe. Son aquellas palabras que pueden decirse de cuatro formas. El inicio de la
palabra con “T”, luego con “R” y “H” y la cuarta forma puede comenzar con otra
consonante.

Techapyrã: Ejemplos

Ysaja’ ypy : Tymba (animal)– To’o (carne)


Ysajapuru 1 : Rymba– Ro’o
Ysajapuru 2 : Hymba– Ho’o
Ysajapuru 3 : Mymba– So’o
CURSO DE GUARANI MÓDULO II
Instructora Sanie Acosta Mareco
Año 2016

3. Hetepyrupi (por su estructura)

* Teroteĩ (sustantivos simples): Ha’e umi tero oguerekóva ipype peteĩ ñe’ẽ añónte.
Se trata de aquellos sustantivos que están formados por una sola palabra.

Techapyrã: Ejemplos
Po / Py / Ára: mano, pie, nube.

* Teroeta (sustantivos compuestos): Ha’e umi tero oguerekóva ipype mokõi térã
hetave ñe’ẽ. Peteĩ ñe’ẽme ojojuhu ha oñomopeteĩ mokõi térã hetave ñe’ẽrapo, ha
ojoajukatúvo ombohérava hikuái peteĩ mba’e pyahu. Peteĩ ñe’ẽntema oiko chuguikuéra.
Los sustantivos compuestos son todos aquellos que se forman por la unión de dos palabras
diferentes, las cuales crean una nueva que tiene un significado en específico.

Techapyrã: Ejemplos
Apykahai : apyka (silla) + hai (escribir): pupitre
Tekojoja: teko (vivir) + joja (igual): igualdad
Ararundy : (día) + rundy (cuatro): miércoles

4. He’iséva rupi (por su significación)

* Tero ijysajakuaáva (sustantivos concretos): Ha’e umi tero ñañandúva,


jahecháva, hetéva, añeteguáva, ikatúva ñaha’ã ipohyikue, isa’y térã ijysaja.
Los sustantivos concretos se refieren a objetos que tienen existencia real, son captados por
los sentidos.
Este tipo de sustantivos nominan cosas que tienen materia y que son percibidos
directamente mediante los sentidos.

Techapyrã: Ejemplos

Jagua / apyka / óga: perro, silla, casa

* Tero ijysajakuaa’ỹva (sustantivos abstractos): Ha’e umi tero nañañandú’ ỹ


va, jahecha’ ỹva, añetegua’ỹ, ha noñembohetéiva. Ikatu’ỹva ñaha’ã ipohyikue, isa’y térã
ijysaja. Los sustantivos abstractos son aquellos que designan o nombran a un objeto o
fenómeno que no es materialmente concreto y que, por lo tanto, son el resultado de la
imaginación y el intelecto. Por lo tanto, los sustantivos abstractos se refieren a cosas no
materiales como pueden ser las ideas o sentimientos.

Techapyrã: Ejemplos
Tupã: Dios
Yvága: cielo
Py’aguapy: paz
CURSO DE GUARANI MÓDULO II
Instructora Sanie Acosta Mareco
Año 2016

Tekojoja: igualdad
Mborayhu: amor

5. Ipysokue rupi (por su extensión)

* Teratee (sustantivos propios): Ha’e umi térateete oñeme’ẽva ava, mymba,


ka’avo, térã mba’épe, ha heratee rupi ojoavýmava ambuévagui. Los sustantivos propios
identifican una individualidad que tiene características propias y únicas. Uno de los mejores
ejemplos al respecto son los nombres de las personas, de países o de instituciones.

Techapyrã: Ejemplos
Kalo: Carlos
Paraguay: Asunción
Paraguái: Paraguay

* Teratee’ỹva (sustantivos comunes): Ha’e umi téra oñeme’ẽva ava, mymba,


ka’avo tér ãmba’e aty ojojoguáva térã ojueheguáva ha ojojaveguávape. Los sustantivos
comunes son aquellos que nos permiten nombrar a las cosas que existen en el mundo. Ellos
identifican a las cosas pero de manera genérica. Esto quiere decir que no identifican a un
objeto en particular, sino a cualquiera que sea de su misma especie o características.

Techapyrã: Ejemplos
Kuña: mujer
Guyra: pájaro
Táva: ciudad

También podría gustarte