Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Guarani ñe’ë 1
PRIMER GRADO-EEB
Noviembre de 2019
Asunción – Paraguay
1
Jehechauka’ypy- Presentación
Romoçuahë peëme ko tembiapo mbo’epy rehegua, roipytyvõ haçua penerembiapo mbo’ehaokoty
reheguáva.
Roikuaa ko tembiapo hasy ha ijetu’uha: ojeiporavova’erä opaichagua marandu mbo’epy rehegua,
oñehesa’ÿijo, oñemyesakä ha ojepy’amongetava’erã opaichagua tembiapo ojejapótava
mbo’ehaokotýpe.
Avei, oñemoïva’erä tembiaporä iporäporävéva mbo’ekuaa ha jehepyme’ë reheguáva ikatu
haçuáicha temimbo’ekuéra ikatupyryve ohóvo.
Pe mbo’epy mbo’ehaokotypegua ha’e ha ome’ë mbo’ehárape oñeha’ä haçua ohechauka
ikatupyrykue temimbo’ekuérape ikatu haçuáicha oçuahë pe mbo’epy añetetépe.
Upévare, Editorial En Alianza ko Guía Práctica de Planificación Diaria Guaranimegua,
ombotapereko peëme ko aponde’a rupi penerembiapo, peiporu haçua ha pemombareteve
oñeikotevëva. Ko aponde’a (plan) ombojoapy umi katupyryrä ojeruréva Tekombo’e ha
Tembikuaa Motenondeha (MEC) ha aranduka Guarani ñe’ë 1 me oñeme’ëva ko mbo’esyrýpe
çuarä.
Roha’arö ko tembiapo peneipytyvö ha penemoïrü mbo’ehaokotýpe ikatu haçuaicha
temimbo’ekuéra oñepyrü oikümby, oñe’ë ha oiporu meme guarani ñe’ë.
2
►MBO’EPY 1 | UNIDAD 1
3
• Ñamoñe’ë oñondivepa ta’anga oguerúva ha mbo’ehára ñeipytyvöme
ñambohovái porandu oïva aranduka rogue 10-pe. ¿Mba’éichapa amomaitei che
rogayguápe?
• Ko’áça katu ñahendúta purahéi, ¿mba’érepa oiméne oñe’ëta?
• Upéi katu ñamombe’u ñaneremimo’ä máva rehetépa oñeñe’ëta jehaipyrépe.
• Ja’e mitãnguérape: «ñahendu ñande rapicha remimo’ä ha ñamomorã ojoavýramo
jepe ñaneremimo’ägui».
• Uper rire ñamombe’u ñaneremimo’ä purahéi rehegua.
Ñahendu ︳Escuchamos
• Ñahendu purahéi hérava Maitei che rogaygua rehegua, (Togue 78-pe)
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
4
►MBO’EPY 2 | UNIDAD 1
5
• Jajapo ambue tembiapokuéra oïva aranduka rogue 11-me. Jajerure
temibo’ekuérape omoïmba haçua hesegua: héra, herajoapy, mboy arýpa
oguereko, mba’e mbo’e syrýpepa oike.
• Ñamohu’ä haçua ñamomaitei ha jajokuaauka. Jaiporu ä ñe’ë: Iporã ha nde, Che
réra, Ha nde, Ha upéi jajopopyhy.
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
6
►MBO’EPY 3 | UNIDAD 1
7
Ñamoñe’ë ︳Leemos
• Jaipe’a aranduka rogue 12-me. Mbo’ehára omoñe’ë porã ha hendaitépe
moñe’ëra hérava «Che rogaygua purahéi».
• Ñamombe’u temimbo’ekuérape moñe’ërã «Che rogaygua purahéi» ha’eha peteï
purahéi.
• Romoñe’ë peteïteï haipyvo, ikatu haçuáicha temimbo’ekuéra oma’ë ha
ojapysaka avei ohóvo.
• Upéi temimbo’ekuéra omoñe’ë purahéi, ñaipytyvõ chupekuéra.
• Ñamoñe’ë porä haçua jajesarekova’ëra ä mba’ére: oñe’ësyryry, he’i porä
ñe’ënguéra ha oñembo’y porã.
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
• Jajerure tembiapokuéra jahepyme’ë haçua, ñaporandu: ¿mba’éichapa peñeñandu
pejapo aja tembiapo?, ¿mba’épa nahesakãi?, ¿mba’érepa?, ¿mba’épa
peikuaaseve?
8
►MBO’EPY 4 | UNIDAD 1
9
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
10
►MBO’EPY 5 | UNIDAD 1
11
• Jahechauka temimbo’ekuérape ojesareko ha ombojaoju haçua tai A-a ha Ä-ã.
• Ñame’ë chupekuéra aravo’imi ojapo haçua hembiapo. Jahai ogykehaípe
oïháicha arandukápe tai A-a ha Ä-ã.
• Upéi jajapo A-a ha Ä-ã tuicháva ha michïva, jahechauka avei mba’éichapa
ojehaiva’erã, tai joapýpe ha jehekýipe.
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
• Jajerure tembiapokuéra jahepyme’ë haçua, ñaporandu: ¿mba’éichapa peñeñandu
pejapo aja tembiapo?, ¿mba’épa nahesakãi?, ¿mba’érepa?, ¿mba’épa
peikuaaseve?
12
►MBO’EPY 6 | UNIDAD 1
13
Jahaiparire | Después de escribir
• Jajerure temimbo’ekuérape omoñe’ë haçua iñirünguéra ndive hembiapo.
• Ñamopa’ü ikatu haçuáicha opavavéva omoñe’ë hembiapo ojapova’ekue.
• Ñañomongeta mba’éichapa ñañeñandu jajapopa rire ñane rembiapo.
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
• Jajerure tembiapokuéra jahepyme’ë haçua, ñaporandu: ¿mba’éichapa peñeñandu
pejapo aja tembiapo?, ¿mba’épa nahesakãi?, ¿mba’érepa?, ¿mba’épa
peikuaaseve?
14
MBO’EPY 7 | UNIDAD 2
15
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
• Jajerure tembiapokuéra jahepyme’ë haçua, ñaporandu: ¿mba’éichapa peñeñandu
pejapo aja tembiapo?, ¿mba’épa nahesakãi?, ¿mba’érepa?, ¿mba’épa
peikuaaseve?
16
MBO’EPY 1 | UNIDAD 2
17
Ñahendu ︳Escuchamos
• Ñahendu ñe’ëpoty hérava «Che rete», (togue 79-pe).
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
18
►MBO’EPY 2 | UNIDAD 2
Ñemohu’ä - Cierre
19
Aranduchauka - Evaluación
20
►MBO’EPY 3 | UNIDAD 2
Mbo’epyrä-Tema 3. Ema
Unidad temática: Moñe’ërä. Lectura
21
Ñamoñe’ë ︳Leemos
• Jaipe’a aranduka rogue 22-me. Mbo’ehára omoñe’ë porã ha hendaitépe
moñe’ërä hérava «Ema».
• Ñamombe’u temimbo’ekuérape moñe’ërã «Ema» ha’eha peteï ñe’ëpoty.
• Upéi mbo’ehára omoñe’ë peteïteï haipyvo, ikatu haçuáicha temimbo’ekuéra
oma’ë ha ojapysaka avei ohóvo.
• Temimbo’ekuéra omoñe’ë ñe’ëpoty mbo’ehára pytyvõme.
• Ñamoñe’ë porä haçua jajesarekova’ëra ä mba’ére: oñe’ësyryry, he’i porä
ñe’ënguéra ha oñembo’y porã.
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
22
►MBO’EPY 4 | UNIDAD 2
23
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
24
►MBO’EPY 5 | UNIDAD 2
25
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
26
►MBO’EPY 6 | UNIDAD 2
27
• Ñamoñe’ë ñe’ënguéra oïva tembiapo peteïháme mbo’ehára ndive, aranduka
rogue 25-pe.
• Ñamoñe’ëmba rire jajerure temimbo’ekuérape ohechakuaa haçua umi ñe’ë
ipujojáva.
• Ñambojoaju ñe’ë ipujojáva.
• Ñamoñe’ë oñondivepa peteï ñe’ëpoty’i.
• Ñamoñe’ëmba rire, temimbo’ekuéra omoïmbava’erã ñe’ëpoty’i ha panambi
veve.
• Ipahápe jahai E-e ha Ë-ë michïva ha tuicháva.
Ñemohu’ä - Cierre
28
MBO’EPY 7 | UNIDAD 2
29
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
30
MBO’EPY 1 | UNIDAD 3
31
• Ñamomandu’a opavavéva ohenduva’erã hapicha remimo’ä ha omomorã
ojoavýramo jepe hemimo’ägui.
• Ñamombe’u ñaneremimo’ä rehegua.
Ñahendu ︳Escuchamos
• Ñahendu ñomongeta, (togue 80-pe).
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
32
►MBO’EPY 2 | UNIDAD 3
33
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
34
►MBO’EPY 3 | UNIDAD 3
35
Ñamoñe’ë ︳Leemos
• Jaipe’a aranduka rogue 32-me. Ñepyrürãme, ñamoñe’ë porã ha hendaitépe
moñe’ëra: «Ñasë recreo-pe».
• Ñamombe’u temimbo’ekuérape moñe’ërã «Ñasë recreo-pe» ha’eha peteï
ñomongeta.
• Upéi ñamoñe’ë peteïteï haipyvo, ikatu haçuáicha temimbo’ekuéra oma’ë ha
ojapysaka avei ohóvo.
• Upe rire temimbo’ekuéra omoñe’ëta ñomongeta, ñaipytyvõ chupekuérape.
• Ñamomandu’a oñemoñe’ë porä haçua jajesarekova’ëra ä mba’ére: oñe’ësyryry,
he’i porä ñe’ënguéra ha oñembo’y porã.
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
36
►MBO’EPY 4 | UNIDAD 3
37
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
38
►MBO’EPY 5 | UNIDAD 3
39
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
40
►MBO’EPY 6 | UNIDAD 3
41
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
42
MBO’EPY 7 | UNIDAD 3
43
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
44
MBO’EPY 1 | UNIDAD 4
45
• Ko’áça ñamoñe’ẽta «Mombe’u’i mymba rehegua» oïva (aranduka rogue 81-
me), ha ñambohovái ¿mba’érepa oiméne oñe’ëta hikuái?
• Upéi katu ñamombe’u ñaneremimo’ä máva rehépa oñeñe’ëta jehaipyrépe.
• Jajerure mitãnguérape tohendu hapicha remimo’ä ha tomomorã ojoavýramo jepe
hemimo’ägui.
• Ñamombe’u temimo’ä moñe’ẽ rehegua.
Ñahendu ︳Escuchamos
• Ñahendu «Mombe’u’i mymba rehegua», (togue 81-me).
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
46
►MBO’EPY 2 | UNIDAD 4
47
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
48
►MBO’EPY 3 | UNIDAD 4
49
Ñamoñe’ë ︳Leemos
• Jaipe’a aranduka rogue 42-me. Mbo’ehára omoñe’ë porã ha hendaitépe
moñe’ërä hérava «Taguato jetapa».
• Ñamombe’u temimbo’ekuérape moñe’ërã «Taguato jetapa» ha’eha peteï
mombe’u’i.
• Upéi ñamoñe’ë peteïteï haipyvo, ikatu haçuáicha temimbo’ekuéra oma’ë ha
ojapysaka avei ohóvo.
• Upéi temimbo’ekuéra omoñe’ëta mombe’u’i, mamoñe’ẽ hendivekuéra.
• Ñamoñe’ë porä haçua jajesarekova’ëra ä mba’ére: oñe’ë syryry, he’i porä
ñe’ënguéra ha oñembo’y porã.
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
50
►MBO’EPY 4 | UNIDAD 4
Ñemohu’ä - Cierre
51
• Jajerure temimbo’ekuérape tomba’apo ha’eño, ojapóta tembiaporã oïva aranduka
rogue 42 ha 43-pe. Ñanemandu’a mba’e marandu jaikuaa moñe’ërã rupive. Upéi
katu ñañomongeta oïha heta guyra ikatúva opa.
Aranduchauka - Evaluación
52
►MBO’EPY 5 | UNIDAD 4
53
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
54
►MBO’EPY 6 | UNIDAD 4
Ñemohu’ä - Cierre
55
Aranduchauka - Evaluación
56
MBO’EPY 7 | UNIDAD 4
57
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
58
MBO’EPY 1 | UNIDAD 5
59
• Jajerure mitãnguérape tohendu hapicha remimo’ä ha tomomorã ojoavýramo jepe
hemimo’ägui.
• Ñañe’ẽ ñaneremimo’ä rehegua.
Ñahendu ︳Escuchamos
• Ñahendu «Gallito ciego» , (togue 82-me).
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
60
►MBO’EPY 2 | UNIDAD 5
61
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
62
►MBO’EPY 3 | UNIDAD 5
63
Ñamoñe’ë ︳Leemos
• Jaipe’a aranduka rogue 52-me. Ñamoñe’ë moñe’ëra hérava «Trómpo kora».
• Ñamombe’u temimbo’ekuérape moñe’ërã «Trómpo kora» ha’eha peteï
ñembosarái ymaguare.
• Upéi ñamoñe’ë peteïteï haipyvo, ikatu haçuáicha mitãnguéra oma’ë ha
ojapysaka avei ohóvo.
• Temimbo’ekuéra omoñe’ë moñe’ërã, ñaipytyvõ chupekuérape.
• Ñamoñe’ë porä haçua jajesarekova’ëra ä mba’ére: oñe’ësyryry, he’i porä
ñe’ënguéra ha oñembo’y porã.
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
64
►MBO’EPY 4 | UNIDAD 5
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
66
►MBO’EPY 5 | UNIDAD 5
67
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
68
►MBO’EPY 6 | UNIDAD 5
69
• Ñamopa’ü ikatu haçuáicha opavavéva omoñe’ë hembiapo ojapova’ekue.
• Ñañomongeta mba’éichapa ñañeñandu jajapopa rire tembiapo.
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
70
MBO’EPY 7 | UNIDAD 5
Aranduchauka - Evaluación
72
MBO’EPY 1 | UNIDAD 6
73
• Upéi, ñaporandu máva rehépa oimo’ä temimbo’ekuérape oñeñe’ëta jehaipyrépe.
• Jajerure mitãnguérape tohendu hapicha remimo’ä ha tomomorã ojoavýramo jepe
hemimo’ägui.
• Ñañe’ẽ ñaneremimo’ä rehegua.
Ñahendu ︳Escuchamos
• Ñahendu Marandu’i y rehegua, (togue 83-pe).
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
74
►MBO’EPY 2 | UNIDAD 6
75
• Ja’e jey mba’eichagua moñe’ëräpa ñamoñe’ëva ha jajerure mitãnguérape tojapo
tembiaporã oïva aranduka rogue 61-me ha toñomongeta iñirünguéra ndive
iporãha ñamopotï ñande rekoha
• Ñamohu’a haçua temimbo’ekuéra omombe’úta iñirünguérape mba’épa ohecha
porã térã ohecha vai pe ohendúvagui.
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
76
►MBO’EPY 3 | UNIDAD 6
77
Ñamoñe’ë ︳Leemos
• Jaipe’a aranduka rogue 62-me. Ñamoñe’ë moñe’ëra hérava «Yty ytyryrúpe».
• Ñamombe’u temimbo’ekuérape moñe’ërã «Yty ytyryrúpe» ha’eha peteï
marandu.
• Upéi ñamoñe’ë peteïteï haipyvo, ikatu haçuáicha mitãnguéra oma’ë ha
ojapysaka avei ohóvo.
• Temimbo’ekuéra omoñe’ë moñe’ërã, ñaipytyvõ chupekuérape.
• Ñamoñe’ë porä haçua jajesarekova’ëra ä mba’ére: oñe’ësyryry, he’i porä
ñe’ënguéra ha oñembo’y porã.
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
• Jajerure tembiapokuéra jahepyme’ë haçua, ñaporandu: ¿mba’éichapa peñeñandu
pejapo aja tembiapo?, ¿mba’épa nahesakãi?, ¿mba’érepa?, ¿mba’épa
peikuaaseve?
78
►MBO’EPY 4 | UNIDAD 6
79
- Ñamombe’u mba’épa ñañandu ñamoñe’ëvo moñe’ërãme marandu rehegua.
• Ñaisãmbyhy temimbo’ekuérape ojapo haçua tembiapo.
• Ja’e temimbo’ekuérape tomombe’u ojupe mba’éicha ojejajapo pe tembiapo.
Ñemohu’ä - Cierre
Jajerure temimbo’ekuérape tomba’apo ha’eño, ojapóta tembiaporã oïva aranduka rogue
62 ha 63-pe. Ñanemandu’a mba’e marandu jaikuaa moñe’ërã rupive. Upéi katu
ñañomongeta mba’eichaitépa ñañangareko ñande rekoháre.
Aranduchauka - Evaluación
80
►MBO’EPY 5 | UNIDAD 6
81
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
82
►MBO’EPY 6 | UNIDAD 6
83
- Tai ha ñe’ënguéra ñemopa’ü.
• Jahechauka ñande rogayguápe ñande rembiapo.
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
84
MBO’EPY 7 | UNIDAD 6
85
- Tai tuichakue rehe.
- Mba’éichapa omboykeva’erã tai ha ñe’ënguéra.
- Moõite pevépa ohaiva’erã.
- Mba’éichapa tai ha ñe’ënguéra oñemopa’ü va’erã.
• Oikuaa tai ha taipu Y-y ha Ÿ-ÿ rehegua.
• Ohai tai Y-y ha Ÿ-ÿ tuicháva ha michïva, oñangareko ituichakuére, hendápe
opyta porã haçua.
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
86
MBO’EPY 1 | UNIDAD 7
87
• Ko’áça katu ñahendúta tembiapojegua rehegua oïva aranduka rogue 84-pe, ha
ñaporandu: ¿mba’érepa oiméne oñe’ëta hikuái?
• Upe rire, ñaporandúta máva rehépa oimo’ä temimbo’ekuéra oñeñe’ëta
jehaipyrépe.
• Jajerure mitãnguérape tohendu hapicha remimo’ä ha tomomorã ojoavýramo jepe
hemimo’ägui.
• Ñañe’ẽ ñaneremimo’ä rehegua.
Ñahendu ︳Escuchamos
• Ñahendu tembiapojegua rehegua, (togue 84-pe).
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
88
►MBO’EPY 2 | UNIDAD 7
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
89
• Jajerure tembiapokuéra jahepyme’ë haçua, ñaporandu: ¿mba’éichapa peñeñandu
pejapo aja tembiapo?, ¿mba’épa nahesakãi?, ¿mba’érepa?, ¿mba’épa
peikuaaseve?
90
►MBO’EPY 3 | UNIDAD 7
91
Ñamoñe’ë ︳Leemos
• Jaipe’a aranduka rogue 72-me. Ñamoñe’ë moñe’ërä hérava «Pejuha karanda’y».
• Ñamombe’u temimbo’ekuérape mba’épa «Pejuha karanda’y».
• Upéi ñamoñe’ë peteïteï haipyvo, ikatu haçuáicha mitãnguéra oma’ë ha
ojapysaka avei ohóvo.
• Temimbo’ekuéra omoñe’ë moñe’ërã, ñaipytyvõ chupekuérape.
• Ñamoñe’ë porä haçua jajesarekova’ëra ä mba’ére: oñe’ësyryry, he’i porä
ñe’ënguéra ha oñembo’y porã.
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
92
►MBO’EPY 4 | UNIDAD 7
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
94
►MBO’EPY 5 | UNIDAD 7
95
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
96
►MBO’EPY 6 | UNIDAD 7
97
• Jajerure temimbo’ekuérape omoñe’ë haçua iñirünguéra ndive hembiapo.
• Ñamopa’ü ikatu haçuáicha opavavéva omoñe’ë hembiapo ojapóva.
• Ñañomongeta mba’éichapa ñañeñandu jajapopa rire tembiapo.
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
98
MBO’EPY 7 | UNIDAD 7
99
• Omoñe’ë mbo’ehára pytyvõme ta’angahai póncho para’i rehegua.
• Oikuaa mba’éichapa ojejapo ta’angahai póncho para’i rehegua .
• Ohaipa ta’angahai oñangarekokuévo:
- Tai tuichakue rehe.
- Mba’éichapa omboykeva’erã tai ha ñe’ënguéra
- Moõite pevépa ohaiva’erã.
- Mba’éichapa tai ha ñe’ënguéra oñemopa’ëva’erã.
• Oikuaa tai ha taipu J-j ha K-k rehegua.
• Ohai tai J-j ha K-k tuicháva ha michïva, oñangareko tuichakue, hendápe porã
opyta haçua.
Ñemohu’ä - Cierre
Aranduchauka - Evaluación
100