Está en la página 1de 10

22/1/2017

LuisCamnitzer:LaCorrupcinenelArte/ElArtedelaCorrupcin.ElSndromedeMarcoPolo

Magazn
artculos,informaciones,novedades

Home

ArtDestinations

Bienales

Magazn

Specials

deu

Magazn/ElSndromedeMarcoPolo

imprimir

LaCorrupcinenelArte/ElArtedela
Corrupcin
DeLuisCamnitzer

Undamuypreciso,haceyacuarentaaos,

comprendcabalmentelaobviedaddequela
mismaobradeartequecumplaconmis
propsitoscomoartistaera,simultneamente,un
objetocomercial.Eratodavaunestudiantede
arteyenesapocasenosenseabahacer"arte"
(acadmicoydesconectadodelavidareal)yno
negocios,yelmercadomeeratantounautopa
comolarevolucinsocial.

LuisCamnitzer

*1937Lbeck,Alemania.
CrecienUruguay,pasdel
queesciudadano.Viveen
NuevaYorkEE.UU.En2002
participenlaDocumenta11
enKassel.
msdatos&fotos

NuevoMagazn
Vealosartculosen
lanuevadireccin
UiUsitioactual:
nuevadireccin
Sobrenovedades
enUiUinformael
newslettergratuito
UiUenFacebook

Apesardeladistanciadelasventas(no
totalmentesalvadahastaeldadehoy),desdeel
momentoquemegolpeesarealizacintuve
pnicoconrespectoalanegociacindemi
trabajo.Nolofueporquenomeinteresarael
dinero,oporqueconsideraraquemiobraera
demasiado"pura"paraelcomercio.Erams
debidoaunavagaintuicinydesconfianzademis
propiasdebilidadesalgoalrededordelmiedoa
unacontaminacindemifacultaddejuzgarlas
cosas.Enelcasoenquellegaraavenderuna
obra,nuncalograracertidumbressobrelas
motivacionesquegeneraranlacreacindela
obrasiguiente.Nuncasabrarealmentesiesa
nuevaobra,encasodeseguirporelcaminodela
obravendida,serahechapararepetirlaventao
porquelainvestigacinmerecasercontinuada.
Desgraciadamenteelproblemanoselimitabaa
mistribulacionespersonales.Ladicotoma
comercio/arteenrealidadtambincontaminaba
lascertidumbressobreelobjetomismo.Planteaba
lasdudassobreelrespetoinvertidofrenteaun
objeto,sobrecualeralacuotadeexperiencia
autnticaenrelacinalaintimidacinproducida
porunprecioy,enltimainstancia,sobrelas
causasdelosfetichismosquegobiernanlos
gustos,lascoleccionesylosmuseos.
Comoestudiante,lapercepcindeesas
contaminacionessefueronextendiendoa
situacionesmscomplejas.Porejemplo,elhecho
dequelassealesindicativasdeunaidentidad
tienenunvidaextremadamentecortaluegodela
cualmuerenenelestereotipo.Estafueuna
percepcinqueenunamicroescalasemerevel
alverlaobrarepetitivadelosltimosaosde
Chagall.Aunaescalamsgrandeyyacomo
adulto,elejemploclarofuedadoporciertoarte
latinoamericanoqueculminenlosaosochenta.
EnelcasodeChagalllaestereotipacinera
consecuenciadeunaprdidadesusfacultades
creativas.Enelsegundoeraconsecuenciadeun
procesodegeneralizacinimpuestodesdeafuera.
Enambasfueronproductodelmercado.
Duranteladcadadelosochenta,elarte
latinoamericanotuvounvuelcohacialas
http://universesinuniverse.de/magazin/marcopolo/scamnitzer.htm

1/10

22/1/2017

LuisCamnitzer:LaCorrupcinenelArte/ElArtedelaCorrupcin.ElSndromedeMarcoPolo

artesanaslocales.Lacermica,lostextiles,el
rusticismo(elusodelbarro,paja,piedrasy
materialesdesechables)tendieronasustitutirel
selloidentificatorioquehastaentonceshabasido
dadoalarteporelrealismomgico.Elcambiofue
producidoporunaconfluenciadevariosfactores.
Porunladoestabanlasideas(msquelasobras
mismas)del"artepovera"o,sinoms,lasfrtiles
evocacionesgeneradasporelnombre.Porotro,
fuelaconcienciadelarelacincentro/periferiaen
elcampoartstico.Despusdelasbatallas
perdidasenelcampopolticodurantelasdcadas
anterioresquedelintentodeseguirlaluchaen
formaartstica.Finalmente,poresapocase
renovunintersenlabsquedadelasraces
culturalesnacionalesocontinentales.
Loqueempezcomounabsquedacolectivade
identidadfuerpidamenteabsorbidoporel
mercadointernacionalcomounaidentidad
realizada.Loqueeranomsqueunprocesode
tentatividad,fuecongeladoenunaforma.Fueuna
maniobrainteligente,porqueloquehabasurgido
comounarespuestaaunanecesidadlocalpudo,
as,serinsertadoenelmercadocomouna
categoraseparada.Constituaunacategorano
competitivay,apesardeello,comercializable.Y
anmejor,coincidaconunaestticaavaladapor
laexposicinde"Primitivismo"delMuseodeArte
ModernodeNuevaYorken1984.
Elprocesodeestereotipacinfueganandoen
complejidaddurantelosltimosaos.Conuna
nuevareddegaleraslocaleseconmicamente
fuertesyunaproliferacindeferiasdearteen
Latinoamrica,elmercadointernacionaldejde
actuarunicamentedesdelejos,ysesuperpusoa
laperiferia.Laretroalimentacindela
transformacindeidentidadenestereotiposehizo
anmsinmediataqueenelsistemams
polarizadodelpasado.
Latransicindelaidentidadalestereotipo
desgraciadamentenoesreversible.Enelmismo
momentoenqueelartistapreocupadoporunarte
deidentidad,comunitariooregionalistaes
comercializado,suartepasaaserestereotipoy
pierdesufuerzacomunicativacolectivainicial.El
recursoartsticosobreelquesebasasuobra
pierdeefectividadytienequeserdescartadopara
dejarlugaranuevosrecursos,otienequeser
reapropiadoentalformaqueelestereotipovuelva
aserrefrescadoytil.Estareapropiacinesdifcil
ygeneralmentevamediadaporperodosde
tiemporelativamentelargos(elestereotipotiene
quellegaraseridentificablecomotalysus
elementosdesinternalizados).
Unodelosvehculosposiblesmsinmediatosy
efectivosparaestareapropiacineselhumoryla
irona,loscuales,alexponerelproceso,abrenlas
puertasparalareutilizacindeciertosrecursos.El
artistacolombianoNadnOspinatratderesolver
elproblemacreandoversionesprecolombinasde
lafamiliaSimpson.Lasesculturassonejecutadas
porfalsificadoresprofesionalesdepiezas
arqueolgicasenformasuficientementeprecisa
comoparaconfundirlosesquemasculturalesde
arquelogosensiglosvenideros.Unaexposicin
recientedetresartistaslatinoamericanos:Jos
http://universesinuniverse.de/magazin/marcopolo/scamnitzer.htm

2/10

22/1/2017

LuisCamnitzer:LaCorrupcinenelArte/ElArtedelaCorrupcin.ElSndromedeMarcoPolo

Bedia,CarlosCapelnySaintClairCemin,ofreci
unejemploenelcualenlugardeobrase
utilizaronlasrelacionespblicas.Losartistas,
concientesdelasdinmicasdescritas,escribieron
uncomunicadodeprensasardnicodeclarando
que:
"Despusdelargasdiscusionesyautoanlisis
hemosllegadoalasiguienteconclusin:somos
'artesanos'yporlotantonuestraactividadser
concebidacomola'artesana'propiadenuestra
profesin.[...]Enestecasonuestracondicinde
latinoamericanosnospermiteintroducirunanueva
brisacreativaenlaproduccinartesanal
occidental,lacualcarecedela'irradiacin
espiritual'ydelo'intangible',resultandohoyan
mscodificadaqueelobjetoms'perfecto'.[...]A
Uds.,estepaqueteartesanaltpicodenuestra
condicincanbal,pobreyperifrica,pero
completamentepersonal."
Lointeresantedelcasofuequelamuestra,que
fueraorganizadaprivadamenteporungalerista
paracoincidirconla46a.BienaldeVenecia,fue
promocionadabajoelttulode"Artesanadela
Periferia".Tambinfuenotableelhechoqueel
ttulofuecreadoporelgaleristaynoporlos
artistas.As,loquehabacomenzadocomoirona
volvialestereotipo.
Noescasualquetodoestotantoporelladodel
galeristacomoporeldelosartistassehaya
efectuadoenelcontextodeunabienal
internacional.Hastamediadosdeladcadadelos
ochentaestasbienalesnovacilabanenpresumir
enqueelarteesuno,universalyconvalores
homogneos.Laecuacindeartecomercioy
artehegemonizacinnoerantodavaelblancode
desafosserios.En1984seinaugurlaPrimera
BienaldelaHabana,comenzandoasunanueva
seriedemuestrasinstitucionalizadasdiseadas,
malquebien,paracrearunacajaderesonancia
especficaparaelartedelaperiferia.
Adistanciadeunadcada,laBienaldelaHabana
fuelamsambiciosa,experimental(conrespecto
asupropiaestructura),ymsclaramente
preocupadaporlostemasdelamarginalidad.La
partedeexposicindeobrafuepuestaenun
contextodediscusionesydeactividades
culturalesconlaideageneraldelograrunforo
paraelintercambiodeideasparalosartistasdel
TercerMundo(ancuandonoselograraprecisar
quienperteneceyquiennoaestemundo).Ensus
cincoversiones,lamsrecienteen1994[1],la
Bienalsefueafirmandoenelmbitointernacional
comoellugardepresentacindeaquelarteque
generalmenteesinvisibleenelmercado
hegemnico.
ElproyectodelaBienalnofuepuramente
filantrpicoeidealista.LaimagendeCubase
promocionefectivamenteyelartecubano,hasta
entoncesprcticamentedesconocidoenelresto
delmundo,comenzacircularrpidamente.El
turismoartsticocrecienprogresingeomtrica
debienalenbienal,includoelprovenientedelos
EstadosUnidos,desafiandolasmltiples
prohibicionesdelembargo.Conelprogresivo
xitodelaBienal,lasgalerasinternacionales
comenzaronaenviarsusexploradores.Eraclaro
http://universesinuniverse.de/magazin/marcopolo/scamnitzer.htm

3/10

22/1/2017

LuisCamnitzer:LaCorrupcinenelArte/ElArtedelaCorrupcin.ElSndromedeMarcoPolo

quelaBienaleraellugarparaidentificarnuevos
talentosabajoprecio,unabastecedordematerial
rejuvenecedorparaelmercado.Enunadelas
mesasredondasdelaVBienal,fueprecisamente
esecomentarioelqueelgaleristanorteamericano
AlexRosenbergusparaelogiaralaBienal.Fue
tambinunconsejoqueelcoleccionistaalemn
PeterLudwighabapuestoenlaprcticaunpar
deaosantes,cuandoadquirieraprcticamente
todalaexposicin"KubaO.K."quesehicieraen
Dsseldorf.[2]
Lasecuacionesartecomercioyarte
hegemonizacin,porlotanto,comenzarona
desplazarlosidealesinicialesdelaBienal.Esas
queelxitodelaBienaldelaHabanatambin
simbolizasumuerteyobligaaunaseriarevisin
estructural.[3]LosdilemasdelaBienal
sintetizadosenunesposibleutilizaraPeter
Ludwigsinserutilizadoporl?provocadosporsu
ofrecimientodedineroparaenmarcarobrasenla
Bienal,serepitenparaCubaentera.[4]Abel
Prieto,presidentedelaUnindeEscritoresy
ArtistasCubanos,frentealaintimacindeque
Cubaestabahaciendoconcesiones,nosolamente
alcapitalismosinotambinalneoliberalismo,
recientementerespondi:
"Estamostransitandoensentidocontrariodelos
esquemasclsicosdelneoliberalismo:Elestado
cubanoseasociaalcapitalextranjero,peroconel
findegeneraryredistribuirlosbeneficiosconun
principiosocialista.Apelamosaciertos
instrumentoscapitalistasparapodersobrevivir,
peronodespojamosalEstadodesucapacidadde
actuarsobrelosprocesoseconmicos."[5]
Tenemosas,contodoloanterior,trescasos
representandoelmismoproblema,unoindividual,
unocolectivoyunoinstitucional(ynacional).En
otraspocas,comolamapersonalcitadade
hacecuarentaaos,todoloquesepercibacomo
corrupcinseenfrentabaenunaforma
maniqueista.Estapercepcinextremadadelas
cosasgenerabalasinterminablestrifulcas
estudiantilessobreelfinylosmediosdurantemi
juventud.Hoyelasuntosehaconvertidoenalgo
msborroso,complejoyfrgil:setratadel
problematraduciendolacitadePrietoasu
esenciade"comoutilizarlacorrupcinsin
corromperse".
Eldilemanotienesoluciny,comoconsecuencia,
mearmunaestructuramoralquetermin
denominando"cinismotico".Laesenciadeesta
posicinsebasaenlaideadequeprostituirsea
sabiendasesmejorqueprostituirse
inconscientemente.Enelprimercasoes
estrategia,enelsegundoescorrupcin.Como
unaestrategiamesirveparaidentificarlalnea
queseestporcruzaryporlotantomepermite,
hastaciertopunto,lareversibilidaddelacto.
Limitndoseaserunacorrupcinproductodela
inconsciencia,elactoseveforzadoadesembocar
enunaretricajustificativa,sinlaposibilidadde
queunopuedaasumirlaresponsabilidaddela
decisin.
Laventajadelusodelaestrategiaesquepermite
unanlisisdelascondiciones.Entreesas
condiciones,permitelautilizacindeaquellasque
http://universesinuniverse.de/magazin/marcopolo/scamnitzer.htm

4/10

22/1/2017

LuisCamnitzer:LaCorrupcinenelArte/ElArtedelaCorrupcin.ElSndromedeMarcoPolo

puedenllevaralaimplementacindeuna
ideologa,ancuandostapuedaparecer
contradichaporlospasostomadospara
instrumentarla.Peroestafrasequeacabode
escribiresrealmenteterrible,porqueloque
terminaafirmandoesqueelfinjustificalos
medios.Yaqueldaenquecomprendqueel
objetodeartetambinesunobjetocomercial,la
iluminacinhabavenidodelacreenciaprofunda
enloopuesto:dequeelfinjamspuedejustificar
losmedios.
Loscuarentaaostranscurridosnoborraronmi
ideologadeentonces,perosmeaclararonque
hayunadiferenciaseriaentremiscreencias
utpicasypurasylarealidadenquevivimos.Con
el"cinismotico"logr,almenos,fabricarmela
ilusindequepuedoseguirmanteniendomis
ideaspurasoque,porlomenos,laspuedo
identificar.Esapureza(o,desdealgunospuntos
devista,ingenuidad)incluyevariascreenciasque
todavatratandeguiarmipensamiento.Unaes
queeltrabajoartsticoindividualesincidentaly
quelaculturaesunprocesocolectivo.Otraes
quelacomercializacinesloquesubrayaelmito
individualista.Yanmsall,queesla
comercializacinlacualmanipulaydistorsionalas
funcionesdelasartesnacionalesdeser
originalmenteexpresionescomunalesa
convertirseenexpresioneschovinistas.Y,
finalmente,queeslacomercializacinquien,enel
campoartstico,conviertelapolaridad
centro/periferiaenunarelacindepoder.
Estasconstatacionesmefechan
irremediablementeenunpasadolejano,pero
particularmentelaltimaparece,adems,
estpidamentebanal.Decirquelarelacin
centro/periferiaesunadepoderesuna
declaracintautolgica,yaqueprecisamenteesla
relacindepoderlaquegenerlanomenclatura.
Peroloqueesunaobviedadparalos
intercambiosblicos,polticosyeconmicos(y
tambinparalosintercambiosartsticosenla
medidaenquesirvenalosanteriores),loes
menosparaelcampoartsticodiscutido
aisladamente.
Esmenosobvioporque,enprimerlugar,las
discusionessobrearteseconcentran,todava,en
la"calidad"delobjetoenlugardelaescalade
valoresquedeterminaesacalidad.Ensegundo
lugar,porquepresumenquesilacalidades
legible,transferible,yvlidaenelnivel
hegemnico,loestambinenlaperiferiay,en
menorgradoperotambin,alrevs(enestecaso
lailegibilidadmuchasvecesesatribudaauna
faltadecalidad).Entercerlugar,lasdiscusiones
nodiferencianentrefuncinculturalyfuncin
comercial.Cuandosehabladecrisisenelarte,se
hablasimultneamentedecrisisformaly
comercialenelmercadohegemnico.[6]Todo
estoesparaproyectarunaimagendelartecomo
unaactividadincontaminada,decarcter
universal,eternoyabsoluto.Esasquelos
elementosidentificatoriosculturalesregionaleso
comunalespasanaseratributosformalesenlugar
decomunicativos.Pasanaserunapartedel
envoltorioartsticoenlugardepermanecercomo
unelementointrnsicodelacomunicacin.De
http://universesinuniverse.de/magazin/marcopolo/scamnitzer.htm

5/10

22/1/2017

LuisCamnitzer:LaCorrupcinenelArte/ElArtedelaCorrupcin.ElSndromedeMarcoPolo

acuerdoalaescaladevaloresquedeterminala
calidad,elenvoltorioartsticotienequepresumir
deciertasaspiracionesdeeternidad.As,comola
comunicacinlocalestsujetaaparmetros
temporalesvariablesypasajeros,el
"regionalismo"noserviraamenosquecontribuya
elementosformalesalartehegemnico.Se
estableceasunsemirespetohegemnicoporel
arteperifrico.
Silosefectosdeestarelacindepoder
consistieransolamenteenlaaceptacindecierto
arteperifricoenelmercadohegemnicoyenla
comercializacindesusproductos
comerciabilizables,eltemanomereceramayor
discusin.Elotroarte,eldirigidoculturalmentea
supblicolocal,podracontinuarconsufuncin
sintropiezos.Perolasdisyuntivasreferentesala
corrupcindiscutidasanivelindividualtambin
operananivelcolectivo.Loselementos
identificatorios,unavezdigeridosporelmercado
comounelementoformal,retornanalaperiferia
comounreflejoenviadoporunespejoautoritativo
yautoritario.Anivelcolectivo,laadopcinde
ciertosrecursos"reflejados"eneseespejoimpide
determinarsiseestconfirmandounestereotipo
conunpotencialcomercialosiseest
consolidandounaidentidad.
Lasopcionesviablesparecencadavezms
limitadasylascooptacionesyestereotipaciones
cadavezmsrpidas,fuertesy,
desgraciadamente,inteligentes.Elneo
conservatismohabayalogradoeldesprestigiode
muchasposicionesprogresistassimplemente
estereotipndolasconeltrminode"polticamente
correcto",trminoque,paradjicamente,fuera
creadaburlonamenteporlapropiaizquierda
norteamericanayqueresultarasuprimera
vctima.Untrminodeaparicinmsreciente,
estavezaplicadomsdirectamentealasartes,es
elde"artedevctima".Fuepopularizadoporuna
crticadedanzanorteamericana,ArleneCroce,en
referenciaalapiezadeballetdeBillT.Jones
"Still/Here"(creadaalrededordeltemadelSIDA)
parajustificarsunoasistenciaalespectculo.[7]
EnsuartculoCrocetratdesepararelvoyerismo
delacrtica,laquejadelaexpresin,laterapiade
lacreacin.Aprimeravista,estatareaparece
encomiableynecesaria.CrocesintiqueJonesla
forzarademaggicamenteatenercompasinpor
lasvctimasdelSIDAquienessonentrevistadas
yactanenlapiezayconesoinvalidarlela
posibilidaddeunjuiciocrtico.
Croce,implcitamente,tratdemantenersu
propiaescaladevalores(ysudefinicindelarte)
intocadaporelcontenido.Hablade"artede
vctima"como"unaversinpolitizadadela
extorsinalaqueapelancreadores,incluso
grandescreadorescomoChaplinensus
momentosdemayorautocompasin",ytermina
suensayodiciendoque"solamenteelnarcisismo
delosnoventapudoponerelyoenellugardel
espritu".Alosseismesesdeexistencia,el
trmino"artedevctima"hapuestotodaexpresin
artsticapolticaorepresentantedealguna
mnora(omayora)moderadamenteoprimida,en
uncontextodeautocompasinydeexplotacin
sentimental.Logrunaredireccinpolticadela
http://universesinuniverse.de/magazin/marcopolo/scamnitzer.htm

6/10

22/1/2017

LuisCamnitzer:LaCorrupcinenelArte/ElArtedelaCorrupcin.ElSndromedeMarcoPolo

percepcindelartedeunaefectividadcomo
pocasobraslohanlogradoentodalahistoriadel
arte.QueaCroceseleescapelaposible
necesidaddeunaredefinicindelartequepueda
acomodaraambos,ticayesttica,pareceun
hechoincidentalysecundariodentrodesu
ideologa.Unavezmslanecesidaddecambioy
elcambiomismosondenominados"crisis".
Croce,dentrodesuslimitaciones,tratade
mantenersusescalasdevaloresclarasy
separadas.Enesesentidorepresenta,dentrode
loquepodemosllamarunaideologa
hegemonista,unaposicintradicionalistay
conservadora.LaposicindeCroceseenfrenta,
dentrodeesemismohegemonismo,auna
tendenciamuchomsconfusionista.Esla
posicinparadigmticamenterepresentadaporlas
campaaspublicitariasdeBenetton.Lasescalas
devalorestericamenteincompatibles,arte
causasideolgicasenelcasodeCroce,arte
comercioenpartesdeestanota,todasconfluyen
completamentehaciauntotalintegradoenlaobra
publicitariadeBenetton,lacualpareceratratarde
validarel"artedevctima".Laintegracinestan
exitosaquetodavanoheencontradoningntexto
conunaestructuratericacoherentecapazde
desarticularloquealgunosllaman"benettonismo"
sindestruirlaspropiasposicionesdesdelas
cualespuedapartiresateora.Porsuerte
Benettontodavanohatenidolaideadeinvitara
artistas"polticos"paralaproduccindeavisos
parasucampaa.Eldaquelohaga,estos
artistastendrndificultadespararechazarla
ofertaenformaquenoseausandounanegacin
fantica,casireligiosaynoargumentativa.La
tentacindelpoderotorgadoporunadifusin
extrema,sumadaalaausenciadeunapublicidad
comercialexplcita,daraaparentementeuna
especiedecoartadamoralparaaceptarla
oportunidad.Peroseracaerenunasituacinen
lacualsepuedecreerqueseestutilizandola
corrupcinsincorromperse,yendondesecae
porlomenosdesdeelpuntodevistaaqu
expresadoenlaprostitucininconsciente.
Solopuedodecirquesoyconcientedequeel
"cinismotico"alquemereferaantesesuna
respuestadetintesesquizofrnicosfrenteatoda
estasituacin.Conestarespuestatratode
mantenerseparadasntidamentedosescalasde
valorescontradictorias.Esminicorecurso(hasta
estemomento)enunmedioendondesientoque
laesquizofreniaconrespectoalosvaloresha
logradounestadodeimplosin.Eneseestadolas
superposicionesdeescalasdevaloresdismiles
ocultantodasaquellasdiscrepanciasqueantes
nospermitan,contantaelegancia,los
maniquesmosylospurismosesencialistas.Esta
esquizofreniaimplosionada,quems
superficialmenteyconciertosimplismoseregistra
simplementecomohipocresa,halogradoel
milagroadmirabledeelevarlaesquizofrenia
abiertaytradicionalaunnivelticosuperior.
Tengoqueterminar,entonces,confesandouna
nostalgiaromnticaporlapocaenqueera
posiblecreerslidamenteenqueelfinjams
justificalosmedios.Noesquerealmentefuera
ciertoenaquelentonces,peroalmenosunotena
http://universesinuniverse.de/magazin/marcopolo/scamnitzer.htm

7/10

22/1/2017

LuisCamnitzer:LaCorrupcinenelArte/ElArtedelaCorrupcin.ElSndromedeMarcoPolo

laventajadepoderpensarqueeracierto.Quizs,
eneldadehoy,elnicocaminoquenosqueda
transitablehaciaunautopaseaeldemantener
vivalafacultaddeespecular,nodequeseacierto,
sinosobrelaposibilidaddequeseacierto.Quizs
laluchadehoy,muymodesta,setengaquelimitar
atratardequenonosquitentambineso.
Perohayotracosaqueesevidente.Siunsimple
usodetrminostanesquemticoscomo
"polticamentecorrecto"y"artedevctima"
alcanzaparadescalabrarydesprestigiarideas
quepercibimoscomocomplejasyvlidas,quiere
decirquehayalgoennuestraplataformaque
necesitaunajusteserio.Yestatareadeajuste
probablementeesunaenlacuallanostalgiano
tienecabida.
Estetextoibaaterminaraqu,peronopude
quedarmeeneso.Selodaleeravariosamigos
paraverquepensaban.Unoenparticular,conla
mitaddemisaosyautodefinidocomo
izquierdista,hizotrescomentarios.Elprimero,
mediofulminanteconsistienun:"Muybueno,
sinagujeros,peromuysetentoide."Elsegundo,
mediodesconcertante,fue:"Aminomeparece
mallacampaadeBenetton."Eltercero,quizsel
msfermental,fue:"Notengounasolucinclara,
creoquelaticaesfundamental,ypiensoqueel
asuntoconsisteencontinuamentemetersey
salirse,meterseysalirse."
Nologrsonsacarelaboracionestericassobre
todoestoymiprimeralaborconsistien
reponermedeldescubrimientodequeelquiebre
generacionalmehabatocadoenserio.Siempre
hablodeesequiebre,peroesunaformade
coquetera,unaafectacinquetapalacreenciade
quesigoviviendodentrodelageneracinjoven.
Perounavezrepuesto,laterceraobservacinse
hizomsymsinteresante.Loquemiamigo
planteabaeraunaestrategiadeinfiltraciones
mltiples,suficientementecortascomoparano
terminarabsorbidoocoaccionado,pero
aceptandolaexistenciadelarealidadensus
propiostrminosenlugardenegarlaentrminos
idealistas.Elsecretodeltipo,quenuncaalcanza
decrmeloquizsporquelmismonosedi
cuentaeraqueaceptarlarealidadensus
propiostrminosnoessinnimodeaprobaraesa
realidad.Lasinfiltracionessucesivasyestoy
hablandotericamente,porquenotengoideade
comoseinstrumentaestoenlaprcticatienenla
ventajadenotenertiempoparacontaminaral
infiltrado.
Ladiferenciageneracional,entonces,estenuna
ciertainocenciadelasnuevasgeneracionesysu
presumiblecapacidaddemantenerla.Cuandoyo
hablode"prostituirseasabiendas"comouna
formadeproteccinencontradelacorrupcin,
estoyenrealidadplanteandounaestrategiaque
tambinesmaniquesta.Equiparael"meterse"
conel"prostituirse"yaceptalaprdidadela
inocenciacomoalgoinevitable,comounevento
dedimensionescasibblicas.Laestrategiadela
infiltracinmltipleycortaparecenotocarla
inocencia.

http://universesinuniverse.de/magazin/marcopolo/scamnitzer.htm

8/10

22/1/2017

LuisCamnitzer:LaCorrupcinenelArte/ElArtedelaCorrupcin.ElSndromedeMarcoPolo

Esinteresante,volviendoalejemplodeCuba,que
aprincipiosdeestadcada,cuandolamayorade
losartistasconsagradossehabanidodelpasy
laeconomatambin,miprediccinfueel
desastreartstico.Eleslabnpedaggicoentrelos
formadosylosporformarsesehabacasiroto,los
subsidiosparaelartedesaparecieron,la
competenciaentrelosartistasporestablecerseen
unmercadolimitadosehizoaguda.Ysin
embargosurgiunanuevageneracinfrtil,
estticamenteyticamentecrtica.Queadems
vendeyqueapesardevendermantienesu
humor.
Yalfindecuentastodoparececonfusoy
confusionista,falsamenteaclaradoporesquemas
insatisfactorios,porquenoenfocamoselnudodel
problema.Enrealidadtodosestamosluchando
porelpoderdedarlesignificadoalascosas.
ComodiceelantroplogosuecoUlfHannerz,est
elmercado,estelgobiernoyestla"formade
vida",osealaculturaproducidaporlagenteal
margendelmercadoydelgobierno.[8]Aunquea
vecescoincidenensusvalores,cadaunode
estosentestienesuspropiasdinmicaspara
significarlascosas.Esunhechoquetendemosa
pasarporalto,engranparteporqueelartista,el
significadorporexcelencia,sepliegaadistintas
causasendistintosmomentos,omejordicho,
distintosartistassecomprometenconentes
distintos.Entoncesungobiernoyunmercado
puedensernacionalistasmientraslaformade
vidaylosartistassonregionalistas,olosartistasy
elmercadosonglobalistasmientrasqueel
gobiernoylaformadevidasonlocalistas,oel
gobiernosirveaotrogobiernomientrasquelos
artistasylaformadevidaresisten,etc.Las
permutacionessonmuchas,peroalfinalloque
quedaesunaacumulacindesignificadosque
determinanlaculturadelaqueformamosparte,a
laque,malquebien,contribuyerontodos.
ElsociolgofrancsPierreBourdieuanaliz
algunasdeestascosasensulibro"ElCampode
laProduccinCultural".Describeelarteautnomo
comoaquelquehistricamentesurgien
oposicina,porunlado,elarterepresentantede
losvaloresburguesesodominantesenelsiglo
XIXy,aaquelotroque,socialmente
revolucionario,fuecreadoparacombatiresos
valores.Perotambinaqutenemosunatrada
impura,dondelasalineacionescambian
constantementedeacuerdoalasituacinsocialy
aquepoderesdominanlasociedad.
Laverdadesqueelpurismodemijuventud,rgido
ydogmtico,conducairremediablementeaun
elitismoquemigeneracin,entrminospolticos,
negabafervorosamente.Separabaalartista,an
cuandopolitizado,delarealidad,deesarealidad
queincluyegobiernos,mercadosygente,para
darleelmonopoliodelprocesodesignificarlas
cosas.
Elreconocimientodeesoserroresdelpasadono
implicauncambioenmiposicintica.Quizs
resulte,enalgnfuturo,enuncambiode
estrategias,aunqueenmicasolodudo.Ytodas
estasconsideracionestampocomegeneranuna
mayorsimpataporlosavisosdeBenetton,
http://universesinuniverse.de/magazin/marcopolo/scamnitzer.htm

9/10

22/1/2017

LuisCamnitzer:LaCorrupcinenelArte/ElArtedelaCorrupcin.ElSndromedeMarcoPolo

aunquenopuedoevitarunaciertaadmiracin.As
quelonicoquelogrocontodoestoesvolverme
asentiralprincipiodelascosasyrenovarla
certidumbredequetodoesmuy,peromuy
complicado.
Notas
1.Cuandoelautorescribieltextoen1995,laltima
BienaldeLaHabanahabasidolaquinta(notadel
redactor)
2."KubaO.K.aktuelleKunstausKuba",(arteactualde
Cuba)StdtischeKunsthalleDsseldorf,encolaboracin
conelCentrodeDesarrollodelasArtesVisuales,Cuba.
1deabrilhastael13demayode1990.Laexposicin
organizadaporeldirectordelaKunsthalle,Jrgen
Harten,yporelartistaycuradorcubanoAntonioEligio
Fernndez(Tonel),genermuchaatencinenAlemania
respectodelartejvencubano.PormediodeellaPeter
Ludwigllegaconocerestearte,delcualadquiri
numerosasobras.(notadelredactor)
3.LosorganizadoresdelaBienalsonconcientesdel
problemayestntratandodereorganizarelformato
paralabienalqueviene.
4.ElusodeLudwigaququisoserunametfora,pero
adquiriotradimensinalleerunreportaje(LaMaga,
BuenosAires,mayo24,1995,pp.3637)quefinaliza
conLudwigdeclarandoconrespectoalaFundacin
LudwigquecrearaenLaHabanadespusdelaV
Bienal:"Peroprimeroloimportanteesayudaraartistas
cubanos.Despuselsiguientepasosertambin
enseararteinternacionalenLaHabanayenCuba."
5.NelsonCesin,"ForodeSanPablo:Losprimeros
aportes",Brecha,Montevideo,Mayo25,1995,p.8
6.Enunrecientesimposioenquesediscutierala
"crisis"delartedehoy,unodelosartistasparticipantes,
CarlosCapeln,tratdereorientarladiscusin
planteandoquelsesentamuybienyqueestaba
creandocontodatranquilidadysatisfaccin.
7.ArleneCroce,"DiscussingtheUndiscussable",The
NewYorker,diciembre26/enero2,1995,pp.5360.El
trminofuecreadoporelcrticodeTimeMagazine,
RobertHughes.
8.UlfHannerz,"ScenariosforPeripheralCultures"en:
Culture,GlobalizationandtheWorldSystem,pp.107
128.
imprimir

Magazin/ElSndromedeMarcoPolo
Derechosreservados

http://universesinuniverse.de/magazin/marcopolo/scamnitzer.htm

email|sobreUiU|newsletter|bsqueda

10/10

También podría gustarte