Está en la página 1de 31

Definição e Conceitos de Nutrição e Dietética

LIZIA CLAUDINA OSORIO S.Gz M.MTSC(Cand)


Metodo Avaliasaun
• Lista Presensa 5%
• Questaun de aula 10%
• Trabalho 15 %
• Exame medio 30%
• Exame Final 40 %

( Etika) atitiude, no Hatais


(avalia husi docente da disiplina) !!!!!!
Intrudusaun
• Wainhira ita koalia kona ba nutrisaun outomatikamente koalia

kona ba ai-han ne’ebe lorloron ita han ho mos oinsa ai-han

ne’e fo benefisiu ba ita nia isin lolon no resulta ba estadu

saude no nutrisaun ne’ebe signifikadu bele hamoso kondisaun

isin fraku tamba moras no mos tamba insufsiente konsumu ai-

han no inbalansu maka bele hamosu kondisaun Ne’ebe

hanaran mal nutrisaun


Problema Nutrisaun

• Mal nutrisaun hanesan problema publicu ne’ebe mak

kompleksu teb-tebes ne’ebe maka fo kontribusaun ba

morbidade no mortalidade ba saude ema hotu hotu nian liu

liu ba labarik no inan sira.


Con’t
• Mal nutrisaun fo impaktu ba kresimentu, Desenvolvimentu

fiziku, mentalidade no koalidade rekursu Humanu nian, Atu

resolve problema hirak ne’e laos deit aproximasaun husi

asistensia saude nian deit, maibe problema mal nutrisaun

mosu tamba problema multifaktor, tamba ne’e presiza

aproximasaun ida nebe involve sertores relevantes hotu-hotu.


Globalmente
• Mundu tomak sei hasoru problema hamlaha no mal nutrisaun. Tuir

relatóriu husi Organizasaun Nasoins Unidas ba

Agrikultura no Alimentasaun (FAO), númeru ema ne 'ebé sofre

malnutrisaun iha mundu sei sa'e ba 768 millaun iha tinan

2020, aumentu 18.1% husi ema millaun 650.3 iha tinan liu bá.

• Problema  malnutrisaun akontese ne 'e tanba labele asesu ba ai-han

iha área oioin iha mundu, liuliu iha Ázia no Áfrika, Ida iha tempu

husi pandemia Covid-19 ne 'ebé akontese dezde inísiu tinan


Regional
• Bazeia ba rejiaun ne 'e, númeru ema sira ne' ebé hamlaha
iha Ázia mak boot liu hotu, liuliu ema millaun 418 iha tinan 2020.
Ho detalle, iha ema millaun 305.7 ne 'ebé sofre malnutrisaun iha
Ázia Sul.

• Tuirmai, ema 48.8 millaun sofre husi malnutrisaun iha Sudeste


Aziátiku. Populasaun ne 'ebé hamlaha tebes iha
Ázia Osidentál no Ázia Sentrál iha ema millaun 42.3 no ema
millaun 2.6.
Timor Leste
• Bazeia ba Peskiza no estudu Demografia Saude hala’o iha
timor leste, hatudu katak malnutrisaun sei as nafatin, ida ne’e
ita bele hare katak sempre ida husi labarik nain rua iha timor
leste maka sofre malnutrisaun kroniku, ne’ebe mak hare husi
sira nia altura no idade, maka resultadu ba rakitiku/Raes/Badak
(Stunting) Problema malnutrisaun ba kra’es badak/stuning
47.1 %.(2020)
• , Mais ke sira ne’e ,ita hare hanesan normal, sempre iha mos
ida husi labarik nain nen mak krekas los (Wasting) sempre hat
husi nain sanulu maka todan menus Problema maka 44.1
%(2020)
• Problema underweight 45.1 % (2020)
Con’t
• Problema nutrisaun sempre iha relasaun ho problema

insufisiente aihan,nia intervensaun laos tenki atu hasae deit

produsaun no fornesementu aihan, maibe presija konsidera no

hare mos ba problemas sira hanesan situasaun krize (iha bailoro

raimaran,Dezastre naturais, Konflitu sosial, Politiku,no

krezimentu economia ect.)


Con’t
• Maibe problema nutrisaun mosu mos tamba insiguransa
alimentar iha uma kain, ida ne’e fo impaktu ba uma kain atu
asesu ai-han ba membru hotu ne’ebe hela iha uma kain
ida,hare ba ida ne’e maka atu hasae estadu nutrisional
komunidade nian presiza stratejia ida atu asegura komunidade
bele asesu ba ai-han ho adekuadu no mos husi nia kuantidade
no koalidade ne’ebe diak.
• (Bazea ba WHO iha tinan 2010,Problema inseguransa ai-han
sei aas iha Mundial maka 28 %
Problema nutrisaun
• Problema nutrisaun talves laos deit problema saude maibe mos

problema mukit hamosu hamlaha,atetude no oportunidade atu

hetan servisu.
Con’t
• Problema nutrisaun iha timor leste ne mos nasaun
dezenvolvidu sira, em geral sei domina ho problema
defisiensia ba:
• Makronutriente Menus energia proteina ne’ebe
hamosu mal nutrisaun ho tipu hanesan
a. Krekas
b. Badak
c. No todan menus
Con’t
• Mikronutriente Defisiensi vitamina no minerais

hanesan Anemia defisiensia ferru, kokorok bot (Defisiensia

Iodo), Defisiensia Vitamina A, Rickets, scurvy, Dermatites,

Osteoporosis.ect.
Doença Beriberi
Doença Pelagra
a cárie dentária
Raquitismo

• Raquitismo, ainda comum em países industrializados até a

Segunda Guerra Mundial e na década de 1950, quase

desapareceu após a fortificação do leite com vitamina D.


Doenças bó cio

Defisienci
a iodoio
Influensia nutrisaun ba kualidade Rekursu
Humanu no komunidade/Populasaun

Nutrition
Edukasaun • Kualidade RH Koalidade Populasaun
Ambiente

Fisiku
Estadu Nutrisional todan Non Fisiku
IQ
Mortalidade
Altura
Imunidade EQ Morbilidade
SQ
Con’t

• IQ = Intelligence Quotient

• EQ= Emotional Quotient

• SQ= Spritual Quotient


Malnutrisaun

Kauza direta

Hahalok
Aihan iha uma kain Asistensia Kauza indireta
/atitudekuidadu
laran Insufsiente saude/atendement
inan ba oan
u Saude

Kauza
Prinsipal

fontes : Unicef, 1998 Problema


Krizi Politika no Ekonomia basic
Fatores ne’ebe maka influensia ba Estadu nutrisional

Rendementu

(Suplay alimentasaun) Estadu nutrisionall Utilizasaun ba alimentasaun )

• Meneira kuda •Regula Han


•maneira tein
•typu aihoris
•Numeru ema iha
•(fatores ambiente family nia laran.
• to’os nia hektar) Edukasaun •Kondisaun saude
• cultura no relijiaun
Nesecidade Rezultadu Estadu
Intake
Nutientes nbe mak nutricional
Nutrientes
presija

Desnutrisaun

Nutrisaun
Diak

Nutrisaun
Over/excesso
Conceito de Nutrição

• A nutrição é o processo pelo qual fornecemos ao corpo os nutrientes

necessários para uma boa saúde e crescimento. Essencialmente,

nutrição é nutrição para o corpo através dos alimentos que você

come. Rhiannon Lambert (American Edition, 2021)


Con’t

• Eating nutritiously enables you to enjoy the sense of well-

being that comes with good health. Adequate nutrition is vital

if you want your body to be healthy and well maintained and

have the best chance at fighting disease and operating

optimally.Rhiannon Lambert (American Edition, 2021)


Nutrientes :

Energéticos Haforsa

Carboidratos / Lipidios
Contsrutores Haburas

Proteinas
Reguladores
Protese
Vitaminas / Minerais
Nutrientes :

Carboidratos
Macronutrientes
Lipidios

Proteinas

Micronutrientes Vitaminas

Minerais
NUTRIÇÃO

Alimentação Metabolismo Excreção

Comprende desde o momento Inicia-se a partir da absorção dos Comprende a eliminação de


da escolha de um alimento até nutrientes até sua utilização como partedo material utilizado e do
a sua absorção.
material não utilizado.
fonte de energia.
Siensia Dieta
• Dieta maka metode ida ne’ebe maka regula injestaun hahan

no bebidas ne’ebe maka ita konsumu hodi atinji no mantein

pesso iha vida Humanu tuir Idade , Todan no kondisaun Saude

no atividade lor-loron .
• Terapia Diate
Parte husi diatetika ne’ebe mak hare liu ba utilizasaun hahan
no objetivu atu rekopera fali ita nia saude
Con’t
• Dieta signifika katak Regula injestaun Nutrisional ba isin lolon
ne’ebe maka fahe ba parte :

1. Hatun Pesso (Massa Musculu)

2. Hasae Pesso
3. Bandu ( bandu ba hahan (tamba moras)

También podría gustarte