Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
“WARISATA”
JAMUSIÑANAKA
YATIQIRINAKA:
YATICHIRI: LIC.
Mara – 2023
JAMUSIÑANAKA
Qallta
aruna utjañapataki, kunatsa aka jamuqa ajllitaxa, kunatixa jamusiñanakaxa ukaxa wali jisk’a
uñt’ayi ukaxa apnaqi chiqa amuyt’aña, amuyt’aña, luraña, amuyt’aña ch’amancharaki ukatxa
Jupanakaxa juk’ampi aru uñt’apxi aymara arunxa, ukaxa jamusiñanaka ukanakata sipana
ukata juk’ampi arunaka uñt’aña atipxta ukata wali kusist’aña thakhiwa uka aru yatiqañataki
lurawinakampixa, juk’ampi aru amuyaña ukhamaraki uñt’aña, suma aruru puriñasa ukhamaraki
jank’aki yatiqawi.
En este género oral hay un claro propósito de burlarse de quien no acierta, de atrapar
adivinanza y lo enunciado en ella, mayor es la desventaja del jugador y más incita a la risa y
Jichha lurawixa jamusiñanaka luraña tuqitawa, ukhamata aymara aruna juk´ampi suma
yatxataña utjañapataki, kunatsa aka jamuqa ajllitaxa, kunatixa jamusiñanaka ukaxa wali jisk´a
qillqatanakawa, ukaxa mä qhanañchawi jani ukaxa anattawi arunakaru uñt´ata, ukaxa apnaqi
lurawiru yaqhipa jamusiñanaka ukanakata mara qalltanxa juk’ampi arunaka uñt’aña atipxta
ch’amt’añataki, aymara aru yatiqañatakixa wali askiwa. Aka jamusiñanaka ukaxa sapa pacharu
ukanxa jallu pacharu uñtasitawa. Aymara yapuchaña, lapaqa phaxsina, ukaxa phisqa
phaxsiwa antati marana jallupacha junt’u uma utjatapampi, nayrïri uruxa jiwataru katuqaña
ukhamaraki yupaychañawa lurasi ukatxa payïri uruxa ukaxa qhipïri ch’uqi yapuchaña
ch’amanchatawa.
juk’ampi aru amuyaña ukhamaraki uñt’aña, suma aruru puriña ukhamaraki jank’aki yatiqaña.
JAMUSIÑANAKA
kunasa kunasa
k’uchikiwa sarnaqasi
jisk’a chhichhillankhasma
kunapachasa
JIRAFA
kunasa kunasa
kunapachasa
UTA
kunasa kunasa
taqikuna uñch’uktantakixa
muyukipatawa
kunapachasa?
NAYRA
kunasa kunasa
k’achakiwa sarnaqi
kaparasunapasa wali
ch’ullqhirakiwa
kunasa?
TORTUGA
kunasa kunasa
ma tawaquxa wali
chachapuni lik’intawayi
kunasa?
QAPU
kunasa kunasa
kunasa?
CH’UKI
kunasa kunasa
taqiniwa munapxitu
taqinirakiwa mataqixitu
Khititasa?
PIQUTA
Kunasa kunasa
Janqu piquni
Chuxña anqana
Kunapachasa
MANZANA
Kunasa kunasa
Kunapachasa?
CH’IWI
Kunasa kunasa
K’AWNA
Kunasa kunasa
Walipuniwa jachapxaraki
Kunapachasa?
SIWULLA
Kunasa kunasa
Mayaruja jaqixa
Kunapachasa?}
Kunasa kunasa
taykaxa pallalla
phuchaxa muruq’uki
kunapachasa?
Kunasa kunasa
Kunapachasa?
SIWULLA
Kunasa kunasa
Kunasa
WISLLA
Kunasa kunasa
Kunapachasa
WISKHU
Kunasa kunasa
Nayana awkijaxa
Jalit’iriwa mamajaxa
Khalluratakiwa
Kunasa?
K’AWNA
Kunasa kunasa
Uru jurnulawa
Q’ipinikitwa
Kunasa?
SAPATUNAKA
Kunasa kunasa
Umana yurtha
Umana tuyunaqaraktha
Kunasa?
TUTURA
Kunasa kunasa
Kunapachasa
KAYUNAKA
Kunasa kunasa
Kunapachasa
INTI
Kunasa kunasa
Jaltapkiti wiñaya
Kunapachas
LUQ´ANANAKA
Kunasa kunasa
Kunapachasa
PICHAÑA
Kunasa kunasa
Janqu p´iq´ini
Kunapachasa
KHUNU QULLU
Kunasa kunasa
kunapachasa
Q´AÑASKUNAKA
Kunasa kunasa
Wawanakampi
Kunapachasa
PHAXSI
Kunasa kunasa
Kunapachasa
Kunasa kunasa
Kunapachasa
QAMAQI (zorro)
Kunasa kunasa
Urunakaxa
Kunapachasa
CH´UTUQU (SOMBRERO)
Kunasa kunasa
Kunapachasa
Kunasa kunasa
Urutwa inkintkhi
kunapachasa
Q´ANQ´A (GALLO)
Jakaña experiencianakaxa jamusiñanaka uñstayañanxa.
yänaka uka markanakajana ukata arunakampi apnaqasa, ukaxa jisk’akiwa, jani ch’amäkiti
Uñstayaña thakhi
unxawi p´iqipana mä yatiqirina ukata ch’amanchapxaniwa uka yanaka, uka markasana uñt’aña
yatiyawinaka apthapipxta rimanaka jan ukaxa aru anatañanaki lurañataki, ukaxa mä jach’a
sumawa uñjasispa mayni jaqiruxa yanaka ukanakampi p´iqina amuyupampi sapa kuti satsspa
ukanakampi.
Yatiqatanaka
uñt’ayasi, ukhamata jaqixa jaysäwipa jikxatañapataki. jani ukaxa yatiqirixa kuna yänaktï
Bibliografía uñt’ayaña.
Anexos ukanaka.