ILLA TURU

Huk runa haciendapi uywaran, wakakunata, ovejakunata, caballukunata, tukuy

uywakunata. Yana wakas mach’ay sikillapi mikhuq, chiyllapis puñuytapas

munaq, manas kharuta puriqchu. Chichukunan killapiña qhawarinku,

imasumaqtas wiksanku wiñashan. pishillaña wachananpaq kashaqtinsi manaña

wakaqa puriyta munanchu. Haciendayuqpa Huk wawansi waputa munaq

uywakunata, chiysi waka wachaqtin qhawayurusqa, hinaspa huy munay turucha

kashasqa, k’ancharishasqa qorihina imasumaqpuni kasqa, wakin uywakunataq

kharullamanta qhawasqaku, manapunis achhuyta munankuchu.

Uña turuchaqa wiñasqanman hinas rakhutaq kallpasapataq wakiyushan.

Runanqa wirayachiytas munan qatuynanpaq ashkha qolqe hap’inanrayku,

wawantaqsi sinchi munasqata uywashan, manas kacharikunchu qhatunanpaq,

aswaysi kacharpariyta munan tukuypi purikunanpaq. Waynaqa kharumansi

mikhunanpaq apashaq, allinllan pastutas mikhuchimushaq. Allintañas wiñarun,

llapa runakuna rikukninqa rantikuytas munanku, manapunis waynaqa

kacharinchu ashkha qulqi raykupas, chiysi wakakunaq kanchanta kicharparin.

Kacharpariqtinsi huy mach’ay t’uquman haykuyatamun, parata, chikchita

manchakuspa, chiy ukhupis kasqa hatun qucha. Chiy unuta unuruqtinsi llapa

imapas sarusqan quriman tukusqa. Hinas p’unchaykuna paqariyushan,

quillañas mana lluqsinchu. Pishimanta pishis qhawarisqanpas qoriman

tukushan. Runantaqsi llapa wawankunantin mashkaspa purishan sapa

p’unchay, sapa tuta, tukuytañas mashkarunku, manas tarinkucho. Runanqa

mashkasqanpis purunpi puñurapusqa, puñusqanmanta sayarinanpaqsi

musquyninpi mach’ay sikipi turuchaqa mikhusharan allinnin pastullata, chiysi

rikch’arispa hina mach’ay t’uquman haykusqa, chiy ukhupis turucha kaqlla

sumaq rumi k’anchashan. quriman tukurapusqa, ichaqa mana riqsiy atiysi

kashan. Uywamunaq wawanpas mashkaqsi hatariyun hina chiripi, huayrapi,

chiysi mach’ay t’uquman Chiyatamuqtin turuchanwan qhawanayukusqaku,

riqsirusqapachas, hinaspa waynaqa quriman tukurapusqa chiyñataqsi mana

wasinman kutipunchu. Runantaqsi llakipi mana yuyayllayuqña hatariyun

wawantawan turuchantawan mashkaq, manapunis tarinñachu. Watañas

mashkasqanpi purín, ashkha runatas tapukun, chiynas huk machuchaq wakan

mach’ayman ayqiyukun mana hayk’aq lluqsimuq. qipamansi, huq chakra ruwaq

machuchas paramanta pakakuspa mach’ay t’uquman haykusqa, chiysi rikusqa

uywakunata, wayna runakunatawan sumaq k’anchariqta, ichaqa manas

ukhukamachu haykusqa, chiysi mancharisqa lluqsinpusqa, willakuqtinpas

manas uyarinkucho. Aywaq runataqsi qurita munaspa tukuypi purín, payllas

machuchaq willakusqanta allinta uyarisqa. Chiyñatqsi tukuy sunqunwan

mach’ay t’uquman haykusqa, hinaspas turutawan waynatawan rikuruqtinsi

paypas quriman tukurapun. Llapa uywa michiqkunaqa manas machaymanqa

achuyunkuchu, ichaqa wakankus atipakun mach’aysikillaman, sichus haykun

mach’ay t’uquman cheyqa manas lluqsimunñachu, qurimansi tukurapunku.

Watan watanmantas mach’ay tuqutaqa sutichasqaku “ILLA TURU PAQARIQ”

sutiwan, manas pipas munaqchu qhawayuytapas. Machuchañas runaqa

yuyarin munay turuchanta uywa munakuq wawantawan.

Autor: Julieth Ingals Patilla Pfoccoalata