Está en la página 1de 6

MAMA YACHAYWASI “ÁNGEL MENDOZA JUSTINIANO” QHICHWA SIMI

AMAÑAY
YACHAQAQ:…………………………………………………..JURQHUKUY:…………………….
PACHA YUPAY:……………………………………………..PURI:………………………………...

SUFIJO -TA
CASO ACUSATIVO

SUFUJO NOMINAL: Indica el objeto directo en la oración. Es marcador adverbial en la oración.

FUNCION: Marcador de objeto directo. Indica sobre quien o sobre que recae la acción del verbo.

Misiqa aychata mikhun Mamayqa p´achata siran

El gato come carne Mi mamá cose la ropa.

Tuta mana qullqita jaywanachu, uqhuchakunchik, manuta mana junt´ayta atinchikchu.

Marcador adverbial en la oración

Kusata wayk´usqanku. Sumaqta llamk´anku

Habían cocinado bien. Trabajan bien.

Wasinchikpi anchata sik´imira rikhurimun chayqa, wasimanta ripunata yachan.

PAPAMANTA

-Kay papa wayk’u manchay misk´i kachkan, chantapis jak´u jak´ulla. Ima papataq kayri?

- Kay papaqa wayk´u papa. Pitu wayaqa sutikun.

-Maymanta kay papata apamurqanki?

-Llaqtaymanta. Llaqtaypi kay papata puquchiyku.

- Kay papallatachu puquchinkichik?

-Mana waq papatawan puquchiyku.

-Ima papatawan puquchinkichik?

-Waych´a, iskayachi, qurisunqu, q´uyu ñawi, quyllu, mujuturu, khuchi aka, kanchiri, phuriqa, mawa,
chawcha, imilla, machuwanchi, sani, lluqchi, yuqalla, luk´i papatapis, puquchiyku.

-Luk´i papa. Ima papataq chay?

-Luk´i papaqa ch´uñupaq.


MAMA YACHAYWASI “ÁNGEL MENDOZA JUSTINIANO” QHICHWA SIMI

-Chay luk´i papamantachu ch´uñuta ruwankichik?

-Ari, tuntapis chay papamanta ruwakun.

-Imaynatataq tuntata ruwankichik?

-Ch´uñujinallatataq. Papata qasaykuchiytawan chiri yakuman churaykunchik. Chaypi


yuraqyanankama saqiykunchik. Jurqhuytawantaq llanthupi ch´akiykuchinchik.

-Papallatachu puquchinkichik?

-Mana. Ullukutapis, uqatapis puquchiyku.

-Ima oqata puquchinkichik?

-Titikuma, chuliwa, qayara, puka uqa, yuraq uqa, q´illu k´atu uqatapis puquchiyku. Uqaqa
llaqtaymanta manchay misk´i. wak kutipi llaqtaymanta apamusaq. Chaypi uqa wayk´uta
mikhuchisayki.

-Uqa wayk´ullatachu ruwankichik?

-Mana. Uqamantaqa lawatapis wayk´uyku. Puka uqamantaqa kayatapis ruwayku.

-Kayataqa imaynata ruwankichik?

-Papa ch´uñu jinallatataq ruwayku.

-Qamkuna sumaqtapuni papata, uqata puquchiyta yachasqankichik.

-Jinapunu llaqtaypiqa.

ENCUENTRA Y TRADUCE A CASTELLANO LAS FRASES U ORACIONES QUE LLEVEN EL SUFIJO -TA

 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

KAY SIMIKUNAWAN RIMAYKUNATA QILLQAY, -TA K´ASKACHIQTA APAYKACHASPA

Mikhuna ………………………………………………………………………………………………………………………….

Papawki ……………………………………………………………………………………………………………………………

Ch´iltu ………………………………………………………………………………………………………………………………
MAMA YACHAYWASI “ÁNGEL MENDOZA JUSTINIANO” QHICHWA SIMI

P´anqa ………………………………………………………………………………………………………………………………

Rurukuna …………………………………………………………………………………………………………………………

KAY SIMI JILLIPI CHUNKA KIMSAYUQ SIMIKUNATA TARIY

N M A T C A T U K A Y E D Q´ M

E R A N I M A Ñ U V U D W I V

U R A K A K´ A F O A H C M P A

Q T O T I N S M G T C A A I T

E I A P A T W I A A A T N T U

R N L P A N A M M R R A O A H

O U A L U T A E J A A R A M C

A W T A Q Y E Y G P´ W A T I U

T D A S R A U V Q M A S I K K

U O N C G N N R S A S O M H U

Q I U X J A R A I J W T Y U H

L W T M Y M M O T W L U A N P

L A A Z T´ I K I T A C U R A S

A Ñ W Z E X U R V P L B H A N

Q S A T A N U K U R U R N O K
MAMA YACHAYWASI “ÁNGEL MENDOZA JUSTINIANO” QHICHWA SIMI

AMAÑAY
YACHAQAQ:…………………………………………………..JURQHUKUY:…………………
PACHA YUPAY:……………………………………………..PURI:………………………………...

SUFUJO -WAN
CASO INSTRUMENTAL

SUFIJO NOMINAL: Señala el recurso o instrumento con el que se realiza la acción. Indica el
acompañante del sujeto. Se usa en forma alternada como conjunción copulativa. También indica el
objeto adicional.

FUNCION: Objeto circunstancial.

Traduce a la preposición de compañía CON y a la conjunción copulativa Y.

INSTRUMENTO:

Allwinawan phulluta awayku

Con telar elaboramos frazadas.

ACOMPAÑANTE:

Piwantaq punkuykipi chukukuchkarqanki?

¿Con quién estabas sentándote en tu puerta?

RECURSO:

Imawantaq chat chhika papata puquchinkiri? Uwija wanullawan

¿Con que haces producir tanta papa? Con guano de oveja

CONJUNCION COPULATIVA:

Pawlinuwan Natikawan qhatuman rinku Papatawan saratawan tarpuyku

Paulino y Natividad van al mercado. Sembramos papa y maíz.

OBJETO ADICIONAL

Kay wawaytawan pusapuway Kay q´ipitawan apanki

A este mi hijo más llévamelo. Este bulto más llevaras.

RUTHUCHIKU RAYMIMANTA

Inka pachapi ruthuchikuqa Raymi karqa. Chaypi wawap chukchanta ruthuspa sutita churaq kanku.
Kunankama kay raymita ruwallankupuni.
MAMA YACHAYWASI “ÁNGEL MENDOZA JUSTINIANO” QHICHWA SIMI

Wawataqa paqarisqanmanta pacha watanmanjina ruthuchiku raymipi chukchanta ruthunku. Kay p


´unchawkama wawap chukchanta mana simp´anankuchu tiyan, mana chayqa, kirun t´aqa t´aqalla
lluqsimun, ñinku.

Kay ruthuchiku raymipaq ruthuchiqita mask´anku. Jinamanta wasi chawpipi jatun llikllata mast
´anku, chayman wawataqa, musuq p´achata churaykuspa, chukuykuchinku. Mana wawa
waqananpaq pukllanata, misk´ita, jaywanku. Chanta ruthuchiqiqa wawap Yawar masinkuwan, ayllu
ayllu masinkuwan, pisimanta pisi chukchanta rankhaspa k´utunawan ruthuchinku. Chukcha
ruthusqataqa t´uru chuwaman churanku, qullqitaqa wak chuwaman churallankutaq.

Wawap qaylla Yawar masinkuqa aywa t´inkata apamunku.

Uwijawan, waka uñawan, chillwikunawan, wawaman chukchanta ruthuq qayllaykamunku.

Chukchata ruthuyta tukuytawan qullqita yupanku. Ruthuchiqiqa chay yupayman qullqita yupaykun.
Chanta chukchatawan qullqitawan sumaqta ch´allaykunku.

Wawap tatan, maman, ruthuchiqita tusuchinku. Chanta tukuy tusullankutaq. Chantapis mikhirinku,
upyarinku.

Mana chay ruthuchiku raymita ruwankuman chayqa, wawaqa jatunyaspa qhincha kawsayman
chayanman, ñinku.

Kunanqa ñawpaqtaraq iñiy wasiman wawata pusanku. Chaypi tata kuraman umanpi yakuta jich
´achispa sutichiykuchinku.

ENCUENTRA Y TRADUCE A CASTELLANO LAS FRSES QUE LLEVEN EL SUFIJO -WAN

 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

KAY SIMIKUNAWAN RIMAYKUNATA QILLQAY CHANTA CASTILLA SIMIMAN TIKRAY

Danielwan Carinawan ……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………
MAMA YACHAYWASI “ÁNGEL MENDOZA JUSTINIANO” QHICHWA SIMI

Piwantaq ……………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………

Michiytawan …………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………

Imawantaq ……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

Qillqanawan …………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………….

KAY TAPUYKUNAMAN KUTICHIY

PIWAN TIYAKUNKI?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

IMAWANTAQ PHISARA WAKICHIKUN?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

PIKUNATAQ MASIKUNAYKI?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

IMAWANTAQ KALIXTU Q´UÑI YAKU WAKICHIKUN?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

IMA RUWANA ALLIYKACHASUNKI?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

También podría gustarte