XKAB' CH'UTAM

Tz'ib' juntaq'eet xyaab' ut xtz'ib'ankil sa' Q'eqchi' ut kaxlan'a atin

Tz'lib' juntaq'eet xtz'iib'ankil ab'an jalan xyaab'aal.

Tz'ilb' ak re wi li Q'eqchi'.

Seeb'alil

Naxnaw roksinkil li tz'ib'" juntag'eet sa' kiib' chi aatinob'aal ut li jalan

xyaab'aal.

Ch'olch'o chi ru li tz'ib' ak re aj wi" li Q'eqchi'.

CHI SUUMALIL

.Qatz'ib'aaq li ch'oltz'iib' re li Q'eqchi'. A

LkK

U W X--

ch-ch'-c ee-h

YY-

t247

- nalle taao

.Qatz ib'aaq li ch'oltz'ib' re li kaxlan'aatin.

ab d e , h LK

VL V W

.Qatz'ib'aaq eb' li tz'ib' juntaq'eet sa' Q'eqchi' ut sa' kaxlan'aatin.

- i-

P-V S

- m -O
.Qatz'ib'aaq li tz'iib' juntaq'eet xtz'iib'ankil ab'an jalan xyaab'aal.

CW

-Qatz'ib'aaq li tz'iib' ak re wi' Q'eqchi.

L clechce-ii

Aa

aoq

uu-C

18

Qilaq li na'leb' a'in:

Xk'uub'lal li ch'oltz'iib' re li qqaatinob'aal Q'eqchi'

Sa' junaq k'aleb'aal wan li k'uub'ank ib', ak xk'anjel li junjung chi ch'uut naq

nake'wan, qayehaq wankeb' xch'uutaleb' lixqnake'kemok, aj ilol ha', ajjolominel

k'aleb'aal, chi rix kawilal, chi rix komonil wank ut wan chik xkomon. Jo'kan aj wi'

nak'ulman rik'in li junjung chi aatinob'aal xb'aan naq k'ub'k'uukeb' ru rik'in k'ila

tz' iib', ab'an ak xk' anjel ut xyaab' wi i junjungq.

Qilaq:

Tz iib' juntag'eet xyaab' sa' li kiib' chi aatinob'aal (Q'eqchi- Kaxlan'aatin)

Eaalajuu

a-e-i-j - k-I- m- n -O- p-r- S-f-u

Qayaab'asihaq li aatin junjung:

atink

pom

lukum

emel

am
tamal

tomate

petate

pelota

machete

DiLeeneso

Ma xqataw xjalanil.. pe'yaal naq ink'a xb'aan naq juntaq'eet xyaab' sa' li

wilb' chi aatinob' aal.

Anaqwan qasik' aq chik xkomon li aatin a'in, b'ar wi' k'ub'k'uukeb' ru rik'in li

tz' iib' juntaq'eet xtz'iib'ankil ut xyaab'asinkil sa' li kiib' chi aatinob'aal ak xqil.

MOM

Kov

erm YOLM

Pek

PuY Yum Sal

eyhoenn

Xmolamil aatinob'aal q'eqchi'

Tz iib' juntaq'eet xtz'iib'ankil ab'an jalan xyaab':

h-g-wX -y

Oob

Qilaq k'a' ut:

Qayaab'asihaq li aatin a'in:

'eqchi': hilo

Kaxlan'aatin:

hoja

Wi' naqak'e reetal sa' xyaab'asinkil li li aatin hix najala, xb'aan naq li h wan
xyaab' sa' liqaatinob'aal Q'eqchi'. Ab'an sa' kaxlan'aatin maak'a' xyaab

jo'kan naq moko juntaq'eeteb' ta sa' xyaab'asinkil.

Jo'kan nak'ulman rik'in li junjunq chi tz'iib' wankeb' sa' li kaaxukuut. Qilaq li

xk'utb'al.

gog

XUI

yaj

wex

quetzal

xilòlofono/taxi/Mèxico

yeso/payaso

Wendy.

Sa' xyaab'asinkil li q sa' g'eqchi' jalan wi li xyaab' na'el rik'in li kaxlan'aatin

xb'aan naq ak reere wi li xyaab. jo naru naqak'e reetal sa' eb' li aatin toja'

xqayaab'asi.

Sa' Q'eqchi' li xyaab' ligna'el chaq sa qaja'aj ut sa kaxlan'aatin chanchan aj

wi' xyaab' lik sa' Q'eqchi'.

Anaqwan qilaq lik.)sa' q'eqchi' li xyagb' q'un naq na'el ut sa' Kaxlan'aatin jalan

b'ayaq xb'aan naq kaw chik, sa jungaq chi aatin jo: taxi, Mexico. Li xjalanil

li xyaab' li tz'iib' a'in natawman junelik sa' xyi li aafin. Ab'an Sa junqaq aatin

naxk'ulub'a rib' li xyaab' jo: Xilófono.

Jo'kan aj wi' nak'ulman rik'in li y,) wankeb' na'ajej b'ar wi' wankeb' aj q'eqchi',

juntag'eet nake'xyaab'asi li tz'iib' g'in.sa' i kiib' chi aatinob'aal, ab'an wankeb'

chik li na'ajejb'ar wi jalan b'ayaq na'el. Qayehaq naq nayeeman yaj sa' xteepal

chi K'ajb'on q'un nayeeman li y ab'an sa xteepal Kob'an malaj Karcha, kaw

chik b'ayaq (k))yaj.

Juntaq'eet aj wi' wan li tz'iib' W rik'in li y, jo'kan naq nayeeman naq nake'jala

b'ayaq li xyaab' rik in li w wan sa' li kaxlan'aafin.

Pe'yaal
naq jo'kan, k'a' ru nakaye laa'at.?

Ka ut naq najala b'ayaq xyaab' li junjung chi tz'ilb' a'in sa' jungag aj wi chi

na'ajej.

Chan ru naqoksi laa'o.

1z iib' ak re wi' li g'egchi

aa-b'-ch

ch'

ee - ii - k' - o0-g'-t- tz - tz'-U - UU - '

Eb' li tz'ib' a'in, a'an li xch'ina' usal li aatinob'aal Q'eqchi'. Qilaq kiib' oxib'aq li

aatin rik in li junjung chi tz iib

aaqam

aatin Pa labr a

ganab'nugia heumeu

aanilak corel

b'olotz pelota

ab' hamacC

b'e cam ín o

b'an medi cin

eetalil Modg

ch'ejei y yara/Atlje

peepem mariposd

seeb'alil egca ch'up Dmblo

meetotela

ch'amdacnpueHO.

ch'ima uisa
iigank Coc1al

tz iib'ak eser ibi

yiib'ank aneylayhacel k'atok outmal

kiib' do

k'alek chpe al

k ik crecefon

ay botal

oob' Cneo

Joom quacal

toon ot

Lool Pold1es, Lol et q'umet

q'olok tpisee

gOgonkdennn

k'utuk ensenol

edve g

f'orolgrdno,

t'ikr 1opa

t'uru' deshudo

t'e'ok ctna, pinaue fzuul cer

atz' am $

tzolom 2

tzoleb'aal 3Rtlej. 1z'alam ace

tz'amb'a i ga na memer et

,a, madte,

tz'alamche 'l16ln mama' abuelo, Vie

a Promna

yuwaPepa

tz'uluk bardA
CHI SUUMALIL

Qayaab'asiiq li seeraq' a'in:

Eb' li xul re li K'iche'

Qawa' Meknaxye naq junxil q'ekutank xiikileb' chagli xul sa' li na'ajejjunjung, jo'

li aagam, b'a, chakmut, ch'ohix, tz'ul, k'ook'ob' ut wan chik xkom. Wi tqak'e reetal

anaqwan yookeb chi lajk. Xb'aan naq yook aj wi chi lajk li xwaheb' sa' xk'ab'a'

naq maak'a' chik li k'iche' ut li loq'laj ha'.

Wankeb' kib' oxib' sa' liroqwaj, ab'an ink' a' jwal nake'xk'ut rib', eelelik nake' xb'aanu

naq tate'rab'i. Yal a'an aj wi li winq yook chi b'aanun re. Ralyookeb' xk'ulb'al li

XUl, ab'an jo'kan aj wi" li xyu'am ipoyanam, Chi juni a'in. yook xk'aaman
ROX CH’UTAM

Chi xjunil lik'a' re ru wan sa' qasutam wan xk'ab'a'.

JO Kan fz' aqal chi xjunil li k'a' re ru jo': xul, che', Uutz'u'uj, poyanam, na' ajej
ur
naab'al chik wan xkomon.
udatin nak'anjelak cho'q re xk'eeb'al ani li junjunq chi k'a' re ru K'ab'a'ej
nayeeman re.
Lik'ab'a'ej ak xpaayil aj wi' ru. Qilag:
ComLn
Xk'ab'a' chi xjunil k'a' re ru: Susantivo
A an li nak'ab'a'ejink reheb' yaal eb' li xul, k'a' e ru, poyanam malaj na' ajej. Jo
tz' (arin moko yo ta xyeeb'al k'a' ru tz'i'ul), wing, ixq, kok'al, k'aleb'aal,
tenamit,
ut naab'al chik.
Jo" yooko rilb'al a'an li aatin na'oksiman cho'q re xk'ab'a'ejinkil li junjung chi
k' a
re ru ab'an ink'a' nayeeman chi tz' aqal reeru ani.
Li k'ab'a'ej ak re wi' li junjunq chi k'a' re ru: 5ushoni vo pOPi
A'an li aatin na'oksiman cho'q re xyeeb'al ani tz'aqal li poyanam, XUl, k'a' re
ru
malaj na'ajej.
Qilag
Winq: Kolax, Rob', Ton, Lix, Mek, Kalix ut wan chik xkomon.
Ixq: Pet, Mar, Mai, B'ir, Liit, Kari', Lut, ut wan chik xkomon.
Xul: Tup(tz'i"), Xep(kaxlan). B'alis(mis) ut naab'al chik.
K'aleb'aal: Chi re Pek, Chi Mox, Chi Mo', ut naab'al chik.
Tenamit: Kob'an, Karcha, Chi Sek, ut wan chik xkomon.
Li k'ab'a'ej naxjultika xna'ajej li junjunq chi poyanam. 9
Ostrlice
Li aatin a'in na'oksiman cho'q re xjultikankil aj b'ar li poyanam, Qilaq:
A Chi Sek, aj Watemaal, oj Na'u'q, aj K'amk'al, ut naab'al chik.
K'ab'a'ej re chi xjunil k'a' re ru K'ab'a'ej ak re wi' junaq k'a' re ru/K'ab'a'ej re
xyeeb'al aj b'ar li poyanam
Kob'an
Aj Pek'ixul
Aj Yaxb'atz
Aj Chamelk
Aj Kojaj
Aj Chi Tokan
Aj Kojila'
Aj Peten
Aj Sa' Xook
Xul
Mek
Tol
poyanam
na'ajej
nima
Kari
Tup
B'alis
k'anti'
tz
k'utunel
Chi K'ajb'on
k'ayib'aal
Tuk

Xmolamil aatinob'aal q'eqchi'

Ka'a L F no'okst-
INJUNESS
ha awi xSumnk'ols'o
Tintz'ib'a link'ab'a' ut tintz'iib'a aj wi' li xyaalal. ney iledanla aamusiqut qa mu
OawaloSU
oop Che
Tintz'ib'a xk'ab'a' li k'aleb'aal b'ar wi' nakink'anjelak ut k'a' ut naq kama'an.
MaMea
in klonZo k
Na ew
Kutnn
akeb a
Okan
kixcelul
Tintz'ib'a xk'ab'a' kaahib' linkomon wankeb' chi najt. Tintz'iib'a aj wi' k'a' ru
xk'ab'a' li xk'aleb'aaleb' malaq xtenamiteb.
nk alan
Nank van S uTul
A
W
A Kio
Wen K_ aron hamtagl o
Wank n an uv
X
SA' KOK'CH'UUTT
-K'a' ru li aatin K'ab'a'ej.
Aa
chi
a ati vn Oaoksinanc
aaloalla
Sut m
..Qatzib'aag jar paay ru li k'ab'a'ej xqatzol ut qatz ib'aaq xyaalal li junjug.
+XKaha Chi ka'ag re Naxkob'alelili ko Ye
chimaak'd y chololAnki iaLa
N
***ayaab'asiiq li seerag' "XSASAL XNAWOMEB' LI QAMAMA' QIXA AN
Xkob' chuut
XSASAL XNAWOMEB' LI QAMAMA' QIXA'AN
ohom
LI xnawomeb' li qamama' gixa'an chi rix li choxach'och' moko yal yoob'anb'il
ta;
XO dan naq kutank saqenk chi ruheb' lixtaagenkil, xb'eeresinkilrib'eb' liwanka
fqeb
chi ru li choxach'och'. Chi kama'an ch'olch'o chi ruheb' naq nachal i hab'alq'e,
li saq'ehil, g'ojyink, li kaqsut iq', li k'a' ru naxk'ul li gana Po, gawa sag e,
chanim
uf wank chik xkomon. Ak nawnook xb'aaneb' li k'a' ru tk'ulmanq. Ut
anaqwank yal
nasach aj chik qach'ool chi rilb'al li k'a'ru nak'ulmanje', moko naqak'e ta
reetal naq
aa'o aj wi yooko chi b'aanunk re. Jo'kan naqk'eeb'il reetal li gana' Po, sa
xyok'b'al
li che', sa li awk, ma' ta chik sa' li xsiyajik ut xyo'lajik junaq li poyanam, xD dan
ndq
Chi kama'an nanawmank k'a'.ru li xpohol ut li xchahimal junaq li poyanam.
K'ajo
raj rusil naq fwang li jalaak; xb'aan nag naqak'e reetal naq xtz'ajno' ru li
qasufam, i
ha', li iq', ma' ta chik li qulul.
Jo' kan naq wank rusil naq twang li xjalajik li poyanam ut li sutam. Chi
kama'an
ftiklaaq jun ak'il wank, ak'il tenamit, ut ak sutam. Moko naraj ta xyeeb'al naq
a'an
roso'jik li ruuchich'och', kama' k'aynaqo rab'inkil xb'aaneb' laj xib'enel.
A'anb'an
xraqb'al ru li rahob'tesiik, malaj li muxe'ek k'uub'anb'il xb'aan li. awa'b'ejilal,
jo' aj.
wi' li maajo'il na'leb' minb'il sa' xk'a'Uxleb' li poyanam ut li tenamit.
Aajel aj wi' ru xnawb'al chank ru naq k'uub'k'u li xb'eeresinkil li kutank. A'an
aj e li
aileb' kutank k'ojob'anb'il chaq xb'aaneb li qaxe gatoon, re xb'eeresinkil li
log'laj
kutank junjung ut a'an aj wi na'okenk xb'eeresinkil li xpohol xchahimal li
yu'amej re
li poyanam ut li fenami.
.Anaqwank qakotob'ag rix li k'ab'a'ej wankeb sa li seeraq'. n
-Qatz'iib'aaq jun raqalaq na'leb chi rix li k ab'a'ej xqatob'eb' rix.
Poha Chohmal Aoych'olob' xoolaix
Xuam
x k u olajik chaq Poanam.
oman kin Ybaal xkutak
an nto nawbal xeevesiak
li A A Kutan M aqab, re ;1 ix
k'av nax Cht vix npahe cnah mwa
(
CHI SUUMALIL
MAD 8MOWAM JACAZX
Qatz'ib'aaq xk'ab'a'eb' li napatz'mank arin. Tento tqil naq li ajmank a'an
xpaayil li
junjung chi ch'uut.
K'anti
K'aleb'aal
tenamit
pim
Tzoleb'aal
Ikbaolaye
IMaok'u
Tul
Chakhanb1alKaaleh5nat
Se Chin Ch ha'a
SutaiLB'olonk'l
e Mataagokk
Tz'i
ob'ovm
onix
1OWchon
Kata
poyanam
Che
Kaxlan/chiilan Nima'
Muy
MuTuk
M.
|KookoX
k'anxan UYU'
OW
kna
tzuul
mis
wakax
Tzik/Xul nake'purik kutank
aj b'ar
tul
Ninq'e
Ichaj
Tasal hu
lPach'aya

INJUNESS
o'do lyoogklo' dlorh
looy u