Está en la página 1de 34

355 HIX / XUL / 155 Q’ANIL

No’ b’alam, hune’ no’ noq’ xiwkiltaj yehi, ab’ilkanoj yipoj


skanhtxukutal ssat yib’anh q’inal. Ta chkonahulnhetoj kob’ah yinh
tzet chjuh, chkohuchtij hej tzetet mach chjoche jib’anh maka
yib’anh hunujxa jet anmahil. K’ul hune’ tz’ayik ti’ yuh jaq’ni
yuch’antihoxh tet komi’ tx’otx’ yuh shunil hej tzetet ch’aq’ni ek’oj
juh. Kaw xiwkiltaj maktaj chpitzk’a yinh hune’ tz’ayik ti’ haxkami
b’intajnhe b’ay ch’el showal; yilal kosaynikoj sk’ulal sk’ul. Kaw ay
smon yeb’ yitz’atil swi’ smunlanhen hej tzetet yaja’ ay yala’ tzet
chyoche ha’ chyij sb’ah; kaw tzet skolwahi haxkami yinh tzet ay
ssat tx’otx’ tx’otx’ ch’ek’ yuh.
SB’EY HEJ TZOTI’
TZOTI’ AY YUH SB’AH /
SINÓNIMOS
Hej tzoti’ ay yuh sb’ah: ha’ shunil hej
tzoti’ nanan chuh stz’ib’nhelohi yaja’,
lahan mato hune’nhetik’a stxumb’anil.
6

SINÓNIMOS/TZOTI’ AY YUH
SB’AH
Leo las siguientes palabras y comento con los demás el significado de cada
una.

https://drive.google.com/file/d/1cDbRGAuifsbJLigCWGFRuNJWDryt-
zWZ/view?usp=sharing
B’IHE/SUSTANTIVO

No’ ak
No’ tzinhkalu’

Te’ is
Te’ koson
Te’ haq’b’al
Te’ kaj

No’ mulis
No’ molaq’

No’ tzejlen
No’ kukuy
YALB’ANIL
B’IHE/ADJETIVOS

K’ulch’an
Eltich’an

Q’anxa
Tahnajxa
Konhan
Kotxan
UHWAL/VERBOS

Tz’aha’
Anhte’

Lupwuj
Hirwoj
Purwuj
12

Munil/Tarea

Smunlanheb’anil/Instrucciones. Cambie las palabras marcadas con su


sinónimo como aparace en el ejemplo.
Tz’ulik no’ kon. Tz’ulik no’ b’ah La taltuza es pequeña.
Eltich’an no’ muxkurum. La tortolita es
hermosa.
K’ulch’an te’ kaj. La flor es bonita.
Xuq’ te’ koson. La papa es deliciosa.
Nimej te’ pih. El zunza es grande.
Chtzejxi no’ kukuy sxol La luciérnaga brilla en
q’ejolo. la obscuridad.

Aq’b’alil chpurwi no’ El murciélago vuela de


kaxhpal. noche.
TZOTI’ SKAJ SB’AH /
ANTÓNIMOS
Hej tzoti’ skaj sb’ah: ha’ hej
tzoti’ chskaj sb’ah stxumb’anil.
B’aq’ich
B’aj

Tz’onhan
Linhan
Nimej
Tz’ulik

Tz’ayikalil
Aq’b’alil
Tzeh
Q’opoh

Ix
Winaj
ANTÓNIMOS TZOTI’ SKAJ SB’AH

• SAJ • Q’EJ
• NAHAT • KAWIL
• HAB’AN • YA’TAJ
• TZ’ULIK • NIMEJ

ENLACE
https://drive.google.com/file/d/1soPuQZQSLq9X2h8Ol6CR8kWQ
0eVQmZEc/view?usp=sharing
LAHTZOTI’ /
HOMÓNIMOS
HOMÓNIMOS/TZOTI’ LAHAN YAJA’
NANAN CHYALILOJ

CANDELA FLOR TIJERA LIBÉLULA

Haq’b’al Haq’b’al Texhelexh Texhelexh

20
Hej lahtzoti’: ha’ hej tzoti’ lahan
stz’ib’nhelaxi b’oj lahan yallaxi
(snuq’al) yaja’ nanan chyaliloj.
chap

chap
haq’b’al

haq’b’al
icham

icham
lawuxh

lawuxh
Palabras polisémicas/Tzoti’ tx’ihal chyaliloj

Kaj: rojo, caliente, flor, en su momento, día maya.

Ah: cohete de vara, día del calendari maya, carrizo

B’aj: flaco, botón, hueso.

Tonh: vamos, Perdíz (pájaro), canica.

Hinsaya’ hayeb’ojxa tzoti’ lahannhetik’a yallax han yaja’ nanan chyaliloj /


Busco otros ejemplos de palabras polisémicas en idioma Popti’.
27

Munil/Tarea

Redacto cinco rimas en el idioma maya Popti,


utilizando las palabras homónimas.
Yehwal/Ejemplo:

• Chsloh no’ chap te’ chap./ El cangrejo come nance


• Kayel ch’el no’ ch’el. Dos veces sale el loro.

https://drive.google.com/file/d/1en346xfS40lEFx-
u5iMkhqLC3PlOtpgd/view?usp=sharing
V SESIÓN No. 5

“CIENCIA Y TECNOLOGÍA MAYA”


Calendario Ch’olq’ij/sagrado
260 días
13 meses de 20 días

Gestación humana

Importancia del 13 y 20

29
TE’ STXOLIL Q’INAL 365 días
18 meses de 20 días

1 mes de 5 días

30
Yet yih x’ahaw

K’ul stz’unluh Ixim awal ay sq’inal,


tz’unub’ haxkami sk’otzb’a sb’ah ixim.
sk’otzb’a sb’ah.

Te’ kenyah txannhe Shunil te’ lob’ehal


ch’ah te’ kat chuh stz’unluh yet
yaq’nikanoj te’ yih x’ahaw.
smolal.
Yet kaw ayiktoj komam tz’ayik
Chuh stz’unluh nixhtej telaj itah scholollaj
witz, haxkami stz’antz’oni, yalchewxanhe
ch’aq’ni ch’ib’oj, haka’ te’ muh, te’ tx’ab’in,
maka yinh hun q’inal ti’ chtz’unluhxpax te’
tzoyol, haxkami mach chkam te’ yinh tajinh
q’inal.
Munil/Tarea

• Tz’ib’nhehaytoj shunil hej ohtajb’ale yib’anhiloj tzet chuh


sb’elwi b’oj tzet chuh smunlah ssat yib’anh q’inal
/Sistematice los conocimientos sobre la ciencia y
tecnología maya.
• GRACIAS

También podría gustarte