Está en la página 1de 14

QUECHUA I

LECCION N°4

Docente: Lic. Nimia O. Amurrio

Tema: Lección N°4 – Maypi?


CONTENIDO DE LA LECCIÓN

1. Conversación – revisión de preguntas frecuentes en quechua


2. Pregunta Maypi?
3. Lugares + sufijo PI
4. Elaboración de preguntas en quechua
5. Elaboración de oraciones
Corrección de errores
Identifique los errores en las siguientes oraciones y corrija
Escriba la traducción de las palabras: "bolsa" "lápiz" "radio»
Wayaqa “ch’uspa”- qillqana- radio “parla uyarina” allquY –
MI
Escriba las palabras "plato" "libro" "silla" PERRO
 Pakullu LATU – maytu ÑAWIRINA - tiyana (CHUKUNA) allquYKI
– Tu perro
Escriba: Seco- Pan
 Chaki- Thanta - CH’AKI – T’ANTA

Escriba la oración: Ustedes están enfermos


Unquskañam kachkanki- UNQUSQA KACHKANICHIK

Escriba en Quechua «mi ropa»nogaypata pácha


 P’ACHAY

Escriba en Quechua: Nuestra ropanoganchejpata p’acha


 P’ACHANCHIK

Escriba en Quechua «ese tambien es mi libro» «Kay libroy kan» liwruy


 Chaypis ñawirinay
Traduzca las oraciones
Pis- también
1. Masiyku t’anta ruwanaq kachkan Ri – y
Nuestro amigo es panadero
2. Qhari wawayki phiñasqa kachkan AllquYPIS- mi perro
Tu hijo esta enojado también
3. Mamayqa yachachiq kachkan
Mi mamá es profesora
Pi: en
Raymi_ fiesta
4. Chay wayna k’ullu llaqllaq kachkan RaymiPI en la fiesta
Ese joven es carpintero

5. Pikunataq qamkuna?
Quienes son ustedes?
6. Pitaq mamayki?
Quien es tu mamá?
7. Ñuqapis yupay kamayuq kani
Yo también soy contador
8. Paykunapis llamk’anku
Ellos también trabajan
9. Wawqiypis pukllan
…Mi hijo también juega .
MAYPITAQ LLANK’ANKI?= ¿Dónde trabajas?
Traduzca la conversación

A: Imaynalla, Ima sutiyki?  Como estas, cual es tu nombre?


B: Ñuqa Adalberto sutikuni  Mi nombre es Adalberto
A: Maypi llamk’anki, Adalberto?  Donde trabajas Adalberto?
B: Chakrapi llamk’ani  Trabajo en el cultivo
A: Masiykiri, maypi pay llamk’an?  Y tu amigo, donde trabaja?
B: Pay chay llaqtapi llamk’an El trabaja en esa ciudad
A: Maypi tiyakunki?  Donde vives?
B: Ñuqa sacabapi tiyakuni  Yo vivo en Sacaba
A: Payri?  Y el?
B: Paypis, Sacabapi tiyakunEl también vive en Sacaba
PREGUNTAS ABORDADAS EN LAS LECCIONES
1. Imaynalla kachkanki? – Como estas?
2. Ima sutiyki? – Como te llamas?
3. Pitaq qam/pay/ Quien eres tu?/ Quien es el/
4. Pikunataq paykuna? –quienes son ellos?
5. Imataq chay/kay/jaqay?- Qué es eso? Qué es esto? Qué es aquello?
6. Maypi (qam) llamk’anki?- Donde trabajas tu?
7. Maypi (qam) tiyakunki? – Donde vives tu?
8. Maypi (qam) kanki? /kachkanki? – donde estas tu?

SUFIJO “PI”
Maypi?= Maypitaq?
Equivalente: en - Indica
(en) Donde – Donde?
lugar donde se realiza la
acción del verbo por lo
tanto es un sufijo que se
añade a los sustantivos de
lugar.
VOCABULARIO-LUGARES

Chakra Cultivo En el cultivo


Chakrapi
Ayllu pueblo En el pueblo
Ayllupi
mercado En el Mercado
Qhatu Qhatupi
Wasi casa En la casa
Wasipi
banco En el banco Ñuqa- yo
Qullqiwasi Qullqiwasipi Kachkani- estoy
cerro En el cerro
Urqu Urqupi
rio En el rio
Ñuqa qullqiwasipi
Mayu Mayupi kachkani
Yachaywasi escuela
En la escuela
Yachaywasipi Ñuqa wasiypi
En la universidad
kachkani
Jatunyachayasipi
hospital En el hospital
Jampiwasi Jampiwasipi Pacata urapi
arriba En la ciudad
Patapi Llaqtapi Pacata patapi
abajo En la fiesta
Urapi Raymipi
*Puñuna urapi Debajo de la cama Encima de la cama
*Puñuna
patapi Carretera – En la avenida
avenida
Jatun ñan Jatun ñanpi
Complete con el verbo «kachkay»

Ñuqa jatunyachaywasipi kachkani – Yo estoy en la universidad


Qam qhatupi kachkanki – tu estas en el mercado
Pay raymipi kachkan – el esta en la fiesta
Ñuqayku mayupi kachkayku – Nosotros stamos en el rio
Qamkuna qullqiwasipi kachkankichik – Ustedes están en el banco
Paykuna ayllupi kachkanku – Ellos están en el pueblo

Complete con los verbos propuestos

Ñuqa wasiypi mikhuNI (mikhuy) – Yo como en mi casa


Qam llaqtaykipi llamk’aNKI (llamk’ay)- Tu trabajas en tu pueblo
Pay tusunawasipi tusuN (tusuy)- El baila en la discoteca
Ñuqayku urqupi .kachkaYKU (kachkay)- Nosotros estamos en el cerro
Qamkuna qhuyapi llamk’ankichik (llamk’ay)- Ustedes trabajan en la mina

Paykuna jampiwasipi kachkanku (Kachkay)- ellos están en el hospital


VERBO: Tiyakuy – kawsakuy
Ñuqa Vintupi tiyakuni (Yo vivo en Vinto)
Qam tiyakunki (Tu vives)
Pay tiyakun (El vive)
Ñuqayku tiyakuyku (Nosotros vivimos)
Ñuqanchik tiyakunchik (Nosotros vivimos)
Qamkuna tiyakunkichik (Ustedes viven)
Paykuna tiyakunku (Ellos/ellas viven)

Maypi? - preguntas
Maypi tiyakunki? (Sacaba) Ñuqa Sacabapi tiyakuni
Donde vives?
Maypi pay tiyakun? (America jatun ñan)  Payqa Aamerica jatun ñanpi tiyakun
Donde vive el?
Maypi qamkuna tiyakunkichik? (Pucara) Ñuqayku Pucarapi tiyakuyku
Donde viven ustedes? Nosotros vivimos en Pucara
Maypi paykuna tiyakunku? (Tiquipaya) Paykuna Tiquipayapi tiyakunku
Donde viven ellos?
Elabore preguntas

Susanaqa wasinpi kachkan  Maypi (pay) kachkan?

Ñuqa llaqtapi llamk’ani  Maypi qam llamk’anki?


Yo trabajo e la ciudad
Susanaqa kaypi tiyakun Maypi Susana tiyakun?
Susana vive aquí
Ñuqayku chay ayllupi llamk’ayku Maypi qamkuna llamk’ankichik?
Nostros trabajamos en ese pueblo

Paykuna chakrankupi kachkanku Maypi paykuna kachkanku?


Ellos están en se cultivo

Ñuqa pacata urapi tiyakuniMaypi qam tiyakunki?

Ñañayqa jatunwachaywasipi kachkanMaypi ñañayki kahckan?


donde esta tu hermana?
TAPUQKUNA KUTICHINA
1. Maypi tatayki tiyakun? (Coña-coña) . Pay Coña Coñapi tiyakun
Donde vive tu papa?

2. Maypi qamkuna tiyakunkichik? (chay ayllu) . Ñuqayku chay ayllupi tiyakuyku


Donde viven ustedes?
3. Maypi Tata Jasintu llamk’an? (chakra) . Tata Jasintu chakrapi llamk’an
Donde trabaja don Jasinto?
4. Maypi wawakunaqa kachkanku? (yachaywasi) . Wawakunaqa yachaywasipi kachkanku
Donde estan tus hijos?
5. Maypi paykuna tiyakunku? (Vintu). Paykuna Vintupi tiyakunku

6. Maypi panayki llamk’an? (qullqiwasi) . Panay qullqiwasipi llamk’an ……………….?

7. Maypi Mariya kachkan? (llaqta) . Mariya llaqtapi kachkan …………….?

8. Maypi llamk’ankichik? (Qhuya) . Ñuqayku qhuyapi llamk’ayku


Yo trabajo
Ñuqa llamk’ani
Yo estoy trabajando
Ñuqa llamk’achkani
EJERCICIO: ELABORA ORACIONES CON LAS PALABRAS ENTRE PARÉNTESIS

1. (Ñuqa) (qullqiwasi) (llamk’ay) -------- Ñuqa qullqiwasipi llamk’ani

2. (Paykuna) (mayu) (kachkay ) - Paykuna mayupi kachkanku

3. (Ñuqayku) (raymi) (tusuy) - Ñuqayku raymipi tusuyku

4. (Pay) (llaqta) (tiyakuy) - Payqa llaqtapi tiyakun

5. (Qamkuna) (qhatu) (llamk’ay) .Qamkuna qhatupi llamk’ankichik

6. (Allquyki) (puñuna pata) (kachkay)… . Allquyki puñuna patapi kachkan


…………………...00
7. (Ñuqa) (wasi) (tiyakuy) . Ñuqa wasipi tiyakuni

8. (Mamay) (chakra) (llamk’ay) . Mamay chakrapi llamk’an


Kaypi = Aquí Chaypi= Ahí
Jaqaypi/chaqaypi= allí
Kaypi kachkani  yo estoy aqui Wasi - casa
Wasiy – mi casa
Chaypi llamk’an Ahí trabaja Wasiypi- en mi casa
Wasiypipis – en mi casa
Jaqaypi chakrata  su cultivo es ahí también

COMPLETE LA CONVERSACION

A: Imaynalla kachkanki ?
B: walliqlla kachkani
A: Tataykiri, imaynalla kachkan?
B: .Pay walliqllapis kachkan, pachi
A: Maypi tiyakunkichik?
B: Jatun Ayllupi tiyakuyku.
A: Qam, Maypi llamk’anki?
B: Ñuqa jaqay mayupi llamk’ani.
A: Paykunari?
B: Paykunapis chaypi llamk’anku
Mana kaypichu kachkan
No esta aquí
Kaypi kachkani – yo estoy aquí
CONVIERTA LAS SIGUIENTES ORACIONES AL PLURAL

1. Ñuqa chaypi tiyakuni  Ñuqayku chaypi tiyakuyku

2. Qam llaqtapi tiyakunki Qamkuna llaqtapi tiyakunkichik

3. Pay chaypi kachkan  Paykuna chaypi kachkanku

4. Qam P’utuqsipi llamk’anki  Qamkuna P’utuqsipi llamk’ankichik

5. Ñuqa kaypi kachkani  Ñuqayku kaypi kachkayku

6. Pay kanchapi pukllan  Paykuna kanchapi pukllanki

7. Ñuqa p’anqapi qillqani  Ñuqayku p’anqapi qillqayku

8. Qam jatun yachaywasipi kachkanki


Qamkuna jatun yachaywasipi kachkankichik

También podría gustarte