Está en la página 1de 29

ALLI SHAMUSHKA

BIENVENID@
WELCOME
CURSO DE KICHWA A2.1-OCT23
PARALELO E – CLASE 12
WASIPI
RURASHKAKUNA
WASIPI – RURASHKAKUNA
SHUTILLIKUNA
RUNAKUNAMANTA
IMASHINATAK KAN

ADJETIVOS
FÍSICO – PERSONALIDAD
SHUTILLIKUNA RUNAKUNAMANTA
IMASHINATAK KAN

HATUN Grande

UCHILLA Pequeño

WIRA Gordo

TSALA Flaco

IRKI Débil

SINCHI Fuerte

MILLAY Bravo

LLAKLLA Tímido
SHUTILLIKUNA RUNAKUNAMANTA
IMASHINATAK KAN
Hermoso
SUMAK
Bonito
KUYAYLLA
Feo
HIRITSA
Niño
WAWA
Chico joven
WAMRA
Chica joven
KUYTSA
Señor / señora
TIYU / TIYA
SHUTILLIKUNA RUNAKUNAMANTA
IMASHINATAK KAN

Viejo
RUKU
Vieja
PAYA
HILLU Goloso

MUSPA Tonto/a

LLAKI Triste

KUSHI Alegre

YUYAYUK / YUYAYSAPA Inteligente

KILLA Vago
SHUTILLIKUNA RUNAKUNAMANTA
IMASHINATAK KAN
Ojos negros
YANA ÑAWI
Ojos negros
YANA ÑAWILULUN
ACHIK ÑAWI Ojos claros

SUNI AKCHA Pelo /cabello largo

UCHILLA AKCHA Pelo /cabello corto

MUCHU Cortado el pelo

CHIWILU / ZIRPU AKCHA Pelo /cabello rizado

YANA AKCHA Pelo /cabello negro


SHUTILLIKUNA RUNAKUNAMANTA
IMASHINATAK KAN

Ñukapa taytaka hatunmi karka Mi papá era grande

Chay runaka wirami karka Ese hombre era gordo

Kay kuytsaka tsalami karka Esta chica era flaca

Chay wamraka irkimi karka Ese chico era débil

Ñukapa warmika sinchimi karka Mi esposa era fuerte

Chay chapakka mana millaychu karka Ese policía no era bravo

Rocioka uchilla, yana akcha, ankas ñawimi Rocío era pequeña, de cabellos
negros y de ojos azules.
karka.
SHUTILLIKUNA KUSKAKUNAMANTA
IMASHINATAK KAN

Kay tsala kuytsaka kullayllami karka Esta chica flaca era bonita

Ñukaka uchilla akchata charirkani Yo tuve pelo corto

Ñukaka ishkay chunka watapika wirami Cuando tenía 20 años era gorda
karkani
Ñukaka llaklla karkani Yo era tímida

Ñukapa warmika tsalami karka Mi esposa era flaca

Kay kuyka sinchimi karka Este kuy estaba fuerte

Chay wiwaka wirapachami karka Ese animal era muy gordo


SHUTILLIKUNA KUSKAKUNAMANTA
IMASHINATAK KAN

Ñukapa llaktaka chirimi karka Mi pueblo era frio

Carloska riksishkapachami karka Carlos era famoso

Kayna puncha tantanakuyka huntami karka La reunión de ayer estaba llena

Chay urkuka hatunpachami karka Esa montaña era muy grande

Ñukapa yachana wasika huntami karka Mi escuela estaba llena

Esmeraldas llaktaka kunukllami karka Esmeraldas era caluroso

Ñukapa allkuka uchillami karka Mi perro era pequeño


- 1.- Ñukapa hatunmamaka zumakmi karka

- 2.- Killaka kuyayllami karka

- 3.- Chay sisaka zumakmi karka

- 4.- Otavalopika chirimi karka


PASADO IMPERFECTO
K – KARKA = ABA
-K + KARKA- (PASADO IMPERFECTO)
-K + KARKA- Estructura para marcar el pasado imperfecto (-K + KANA + -RKA).
El pasado imperfecto se refiere a un curso de acción que tiene lugar en el pasado y cuyo
principio y fin no se especifican.
Ejemplos:
1: Tukuy wacha punchakunami rumpata pukllak karkani.
3: Ñawpaka Coltapimi kawsak karkani, kunanka Quitopimi kawsani.
4. Payka tukuy punchakunami Quitoman shamuk karka, kunanka
paypa llaktallapimi kawsan.
5. Sumak ñawikunatami charik karka, kunanka chay ñawikunaka
llakillami kankuna.
YALLISHKA PACHA – pasado imperfecto

PRONOMB CONJUGACION PASADO IMPERFECTO


RE
CHARINA - Tener MUNANA- querer

ÑUKA YO CHARI K KA RKA NI MUNA K KA RKA NI

KAN / KIKIN TÚ CHARI K KA RKA NKI MUNA K KA RKA NKI

PAY ÉL – ELLA CHARI K KA RKA - MUNA K KA RKA -

ÑUKANCHIK NOSOTROS CHARI K KA RKA NCHIK MUNA K KA RKA NCHIK

KANKUNA / USTEDES CHARI K KA RKA NKICHIK MUNA K KA RKA NKICHIK


KIKINKUNA

PAYKUNA ELLOS CHARI K KA RKA KUNA MUNA K KA RKA KUNA


YALLISHKA PACHA – pasado imperfecto

PRONOMBRE CONJUGACION PASADO IMPERFECTO

TAKINA – cantar, hacer música RIKUNA- Mirar, observar

ÑUKA YO TAKI K KA RKA NI RIKU K KA RKA NI

KAN / KIKIN TU TAKI K KA RKA NKI RIKU K KA RKA NKI

PAY EL – ELLA TAKI K KA RKA - RIKU K KA RKA -

ÑUKANCHIK NOSOTROS TAKI K KA RKA NCHIK RIKU K KA RKA NCHIK

KANKUNA / USTEDES TAKI K KA RKA NKICHIK RIKU K KA RKA NKICHIK


KIKINKUNA

PAYKUNA ELLOS TAKI K KA RKA KUNA RIKU K KA RKA KUNA


YALLISHKA PACHA – pasado imperfecto

PRONOMBR CONJUGACION PASADO IMPERFECTO


E
KUYANA - Amar MAYLLANA- Lavar

ÑUKA YO KUYA K KA RKA NI MAYLLA K KA RKA NI

KAN / KIKIN TÚ KUYA K KA RKA NKI MAYLLA K KA RKA NKI

PAY ÉL – ELLA KUYA K KA RKA - MAYLLA K KA RKA -

ÑUKANCHIK NOSOTROS KUYA K KA RKA NCHIK MAYLLA K KA RKA NCHIK

KANKUNA / USTEDES KUYA K KA RKA NKICHIK MAYLLA K KA RKA NKICHIK


KIKINKUNA

PAYKUNA ELLOS KUYA K KA RKA KUNA MAYLLA K KA RKA KUNA


YALLISHKA PACHA – pasado imperfecto

PRONOMBRE CONJUGACION PASADO IMPERFECTO

SHAMUNA – Venir MALLINA- Probar

ÑUKA YO K KA RKA NI K KA RKA NI

KAN / KIKIN TU K KA RKA NKI K KA RKA NKI

PAY EL – ELLA K KA RKA - K KA RKA -

ÑUKANCHIK NOSOTROS K KA RKA NCHIK K KA RKA NCHIK

KANKUNA / USTEDES K KA RKA NKICHIK K KA RKA NKICHIK


KIKINKUNA

PAYKUNA ELLOS K KA RKA KUNA K KA RKA KUNA


YALLISHKA PACHA – pasado imperfecto

PRONOMBRE CONJUGACION PASADO IMPERFECTO

PUÑUNA – Dormir YANUNA- Cocinar

ÑUKA YO K RKA NI K KA NI

KAN / KIKIN TU K RKA NKI K KA NKI

PAY EL – ELLA K RKA - K KA -

ÑUKANCHIK NOSOTROS K RKA NCHIK K KA NCHIK

KANKUNA / USTEDES K RKA NKICHIK K KA NKICHIK


KIKINKUNA

PAYKUNA ELLOS K RKA KUNA K KA KUNA


IMACHIKKUNA

MUNANA Querer

SHAMUNA Venir

PUKLLANA Jugar

MIKUNA Comer

RINA Ir

RANTINA Comprar

KATUNA Vender
IMACHIKKUNA

KUYANA Amar

MUCHANA Besar

ARMANA Bañarse

KALLPANA Correr

UKLLANA Abrazar

RIMANA Hablar
RIMASHUN

TAPUYKUNA KUTICHIYKUNA
Kikinka Quitopichu kawsak karkanki. Mana. Ñukaka Otavalopimi kawsak karkani.
Pedroka paypa warmiwan sachamanmi rik
Pedroka paypa warmiwan maymantak rik karka.
karka.
Kikinka imatatak mikuk karkanki. Ñukaka tantata mikuk karkani
Ñukanchikka imatatak munak karkanchik. Ñukanchikka kallpanata munak karkanchik
Kikinkunaka rumpatami pukllak karkankichik, Ari, ñukanchikka rumpatami pukllak
nachu. karkanchik
Kikinpa churika imatatak allikachik karka. Ñukapa churika misita allikachik karka
Paykunaka paykunapa wasipi mikuk
Paykunaka maypitak mikuk karkakuna.
karkakuna
Kikinka pitatak kuyak karkanki. Ñukaka Joseta kuyak karkani

Rosaka pitatak muchak karka. Rosaka Juanta muchak karka


RIMASHUN

TAPUYKUNA KUTICHIYKUNA
Kikinka Quitopichu kawsak karkanki.

Pedroka paypa warmiwan maymantak rik karka.


Kikinka imatatak mikuk karkanki.
Ñukanchikka imatatak munak karkanchik.
Kikinkunaka rumpatami pukllak karkankichik,
nachu.
Kikinpa churika imatatak allikachik karka.
Paykunaka maypitak mikuk karkakuna.
Kikinka pitatak kuyak karkanki.

Rosaka pitatak muchak karka.


Juanka paypa llamkayman tikrak karka
Ñukaka shuk misita munak karkani.
Paykunaka intiraymipi takik karkakuna
PASADO IMPERFECTO

Ñukaka wasiman purik karkani Yo caminaba a casa

Payka paypa mamapak sisakunata rantik karka Ella


mamá
compraba flores para su

Paykunaka urkuman rik karkakuna Ellos viajaban al páramo

Ñukaka shuk kuchikupa chankata rantik Yo compraba una pierna de


cerdito
karkani
WASIPAK RURAYKUNA
WASIPAK RURAYKUNA

- Conjugar 4 verbos en el pasado imperfecto.

- Elija dos verbos conjugados, lea en voz alta, grabe y


envíe por Telegram.

- Hacer 3 preguntas y 3 respuestas en pasado


imperfecto.
YUPAYCHANI
KAYAKAMA

También podría gustarte