Está en la página 1de 9

NOMBRE: CARLOS DANIEL CONDORI RAMOS

YATICHIRI: LIC. GONZALO MAMANI


AÑO DE FORMACIÓN: PRIMERO
ESPECIALIDAD: EDUCACIÓN PRIMARIA COMUNITARIA VOCACIONAL

ADIVINANZAS

1.- Kunas… Kunas walja waraq waranq mar sayir janq´u p´iqin achachilaxa?
Que es… que es el anciano de cabeza blaca que esta de pue durante miles y miles de años?
KHUNU = LA MONTAÑA

2.- ¿Kunas… kunas urux ajan unach´ayiri arumast imantasir jilir tataja?
¿Quiéne es… quien es el señor mayor que en el dia muestra su cara y en la noche se esconde?
WILLA, LUPI = EL SOL
CANCIONES
UKHAMANPï MUNATAJA
Autor: Grupo Kjarkas

Jupax qulilajapuninwa.
Jupax chuymajankapuninwa.
Janipuniw jutxaniti.
Ukhamapï munataja. (mayampi)
------o-------
Llakitakipuniw uñjasta.
Jachañakiw munasitu.
Jichhaway sarawayxiwa.
Tatitu jak’aru sarxi.
Janipuniw jutxaniti.
Ukhamapï munataja. (mayampi)
KULLAKITA - HERMANA
Autor: Awatiñas
Jilatanak, kullakitanak.
Mapita sartasiñani
masuma jach'a urutaki...

Kullakitanaka jilatanak,
tajpachan sartasiñani.
Kullakitanaka jilatanak,
tajpachan sartasiñani.

Janarunakasat armasimti,
jiwas aymar markasata.
Janarunakasat armasimti,
jiwas aymar markasata.

Mapita sartasiñani
masuma jach'a urutaki...

Kullakitanaka jilatanak,
tajpachan sartasiñani.
Kullakitanaka jilatanak,
tajpachan sartasiñani.

Janarunakasat armasimti,
jiwas aymar markasata.
Janarunakasat armasimti,
jiwas aymar markasata.

Mapita sartasiñani
masuma jach'a urutaki...
CUENTOS
EL JOVEN Y EL SAPO

Mä wayna tawaqup utar jaytasin uywa awatiri saratayna. Ukat mamapa utar puritayna, ukham jamp’at
uñjasa lawamp jawq’asa anqaru jaqsutayna

Jayp’u wayna utar purisin María q’ala usuchjata uñjatayna, mamamaw ukham luritu sataynawa.

Wayna mamapar tuqxatayna, kuns ukham warmija luraraqista, sasina, mamapa siwa, nayax mä
jamp’atuk utat jaqstxa.

Cuentan que un día un joven aymara dejó a su novia María, en su casa, mientras él salió a realizar
sus labores de pastoreo.

La madre del joven entró a su casa y vio un sapo al que golpeó hasta sacarlo del lugar.

En la tarde, cuando el joven regresó vio a María herida, ella le contó que su madre la maltrató.

El joven enfrentó a su madre alterado por lo ocurrido, pero ella explicó que sólo vio un sapo y no una
joven.
UTHURUNKUN TARIPAYATA
EL TIGRE AJUSTICIADO

Autor: Jorge Luis Coaquira 2014

Nayra pachanakanx ma uthurunkuw khaysa junt´u uraq tuqin mik´ay manqhar warkuntasitayna.
Ukjamakipaxa, ma qaqiluruw wayst´itaya, amp suma, janiw manq´antkamati sasin achikt´asitana.
Qaqilux iyas sasaw khuyapt´ayatayna, ukampirus uthurunkux niya qhisphitaxasinx antisakiw qaqilur
manq´antañatak t´iskxatarikitaña. Uthurunkump qaqilumpix wali pixtthapisiñar purisax ma tiwulampiw
jucha t´axayasipxatayna.

En los tiempos remotos, en aquellas tierras cálidas, había un tigre que se habia caido en un
barranco. Entre tanto, pidio auxilio a un caballo para que la salvara con la condición de no comer al
caballo. El caballo aceptó la propuesta y la salvó. Sin embargo, el tigre una vez siendo libre, se
olvidó de su promesa y la siguió persiguiendo al caballo. Entonces, ambos teniendo el pleito se
fueron ante un zorro para encontrar justicia.
POEMAS

Janchijatsti q’alanchsustwa

thuqhuña thuqhuñak munta

lakajax  yatirita  katuqi

Aymar Khichwa  arunaka…

thuqhuña thuqhuñak  munta

llaki apaqata

thuqhuña thuqhuñak munta

willka kutimpi

pinkillunakan arupampi

Pachamamax mistsuniwa

phunchhawinakasan thuqhuñataki

—jachañajasti warari—

panini panini paninipuni.


CASTELLANO

Me he desnudado de mi cuerpo

quiero danzar y danzar

mi boca recibe del yatiri

voces Aymaras, Quechuas…

quiero danzar y danzar

fuera de la tristeza

quiero danzar y danzar

con el retorno del sol

con la voz de los pinkillus

sale la Pachamama

a danzar nuestra fiesta

—mi llanto grita—

los dos, los dos, los dos siempre.


Jiwatanakapaxa

amtañanak jachayapxi

pirqanak jaljapxi

arust’añanak phiskhurapxi                

sarapxi ukapachparaki jutapxi.

     Jiwatanakasaxa

     amukiw qamapxi.

CASTELLANO

Sus muertos

hacen llorar recuerdos

dividen muros

borran acuerdos

van y vienen.

Nuestros muertos

viven en silencio.
TRABALENGUAS
1.- Ch´ara ch´ankha
Chhancan
Ch´ant´atajan

Una lana negra se


habia enredado en
un arbusto..

2. Pataxjala xaru
Jaljatwa jalijatasin
Jalaxa jalata

Comiendo llegue al
Riachuelo de la loma
Al llegar desvié el
Curso del agua.

También podría gustarte