Está en la página 1de 25

2.

Lectura de textos gnósticos


2.1. Textos trinitarios

IRENEO DE LYON, Adversus haereses

I 2 1 To.n me.n ou=n Propato,ra I 2 1 Et Propatorem quidem I 2 1 Según dicen, su Supra-


auvtw/n ginw,skesqai mo,nw| eorum cognosci solo dicunt ei Padre sólo es conocido por el
le,gousi tw/| evx auvtou/ gegono,ti qui ex eo natus est Monogeni, Unigénito nacido de Él, es
Monogenei/( toute,stin tw/| hoc est No, reliquis vero decir, por Intelecto, pero es
Nw|/( toi/j de. loipoi/j pa/sin omnibus inuisibilem et invisible e incomprehensible
avo,raton kai. avkata,lhpton incomprehensibilem esse. Solus para todos los demás. Según
u`pa,rcein) Mo,noj de. o` Nou/j autem Nus secundum eos ellos, sólo Intelecto se deleitaba
katV auvtou.j evte,rpeto qewrw/n delectabatur uidens Patrem, et con la visión del Padre y se
to.n Pate,ra kai. to. me,geqoj to. magnitudinem immensam eius regocijaba contemplando su
avme,trhton auvtou/ katanow/n considerans exsultabat. Et inmensa grandeza.
hvga,lleto) Kai. dienoei/to kai. excogitaba reliquis quoque Meditaba hacer partícipes
toi/j loipoi/j Aivw/sin Aeonibus participare también a los demás eones de la
avnakoinw,sasqai to. me,geqoj tou/ magnitudinem Patris, quantus et grandeza del Padre: cuál era su
Patro,j( h`li,koj te kai. o[soj quam magnus exsisteret, et poder y magnitud y cómo
u`ph/rcen( kai. w`j h=n a;narco,j te quemadmodum erat sine initio carecía de principio y era
kai. avcw,rhtoj kai. ouv et incapabilis et inabarcable e incomprehensible
katalhpto.j ivdei/n· kate,scen de. incomprehensibilis ad a la visión.
auvto.n h` Sigh. boulh,sei tou/ uidendum; continuit autem eum Pero Silencio, por voluntad del
Patro.j dia. to. qe,lein pa,ntaj Sige uoluntate Patris, quoniam Padre, lo contuvo, porque
auvtou.j eivj e;nnoian kai. po,qon uellet omnes hos in intellectum quería conducir a todos ellos al
zhth,sewj tou/ proeirhme,nou et desiderium exquisitionis pensamiento y al deseo de la
Propa,toroj auvtw/n avnagagei/n) Patris sui adducere. Et reliqui búsqueda de su Padre. Todos
Kai. oi` me.n loipoi. o`moi,wj quidem omnes Aeones tacite los demás Eones deseaban, con
Aivw/nej h`such/ pwj evpepo,qoun quodammodo desiderabant un cierto sigilo, ver al Emisor
to.n probole,a tou/ spe,rmatoj prolatorem seminis sui uidere et de su semilla y contemplar la
auvtw/n ivdei/n kai. th.n a;narcon eam quae sine initio es radicem Raíz sin inicio.
r`i,zan i`storh/sai) contemplari.
I 2 2 Proh,lato de. polu. o` I 2 2 Praesiliit aute ualde I 2 2 Pero el último y más joven
teleutai/oj kai. new,tatoj th/j ultimus et iunior de Duodecade Eón de la Dodécada emitida por
Dwdeka,doj th/j u`po. tou/ ea quae ab Anthropo et Ecclesia Hombre e Iglesia, es decir,
VAnqrw,pou kai. th/j VEkklhsi,aj emissa fuerat Aeon, hoc est Sabiduría, se abalanzó con
probeblhme,nhj Aivw,n( toute,stin Sophia, et passa est passionem violencia y experimentó una
h` Sofi,a( kai. e;paqe pa,qoj a;neu sine complexu coniugis Theleti; pasión sin el abrazo de su
th/j evpiklokh/j tou/ suzu,gou tou/ quae exorsa quidem fuerat in cónyuge Deseado. Lo que había
Qelhtou/\ o]n evnh,rxato me.n evn his quae sunt erga Nun et empezado en los aledaños de
toi/j peri. to.n Nou/n kai. th.n Alethian, diriuauit autem in Intelecto y Verdad, sin
VAlh,qeian( avpe,skhye de. eivj hunc Aeonem, id est Sophiam, embargo, se precipitó en este
tou/ton to.n demutatam, sub occasione Eón, es decir, en Sabiduría,
paratrape,nta( profa,sei me.n quidem dilectionis, temeritatis alterada so pretexto de amor por
avga,phj( to,lmh| de,( dia. to. mh. autem, quoniam non la temeridad, al no estar ella en
kekoinw/sqai tw/| Patri. tw/| communicauerat Patri perfecto, comunión con el Padre
telei,w|( kaqw.j kai. o` Nou/j) quemadmodum et Nus. perfecto, como lo estaba
Passionem autem esse Intelecto.

1
To. de. pa,qoj ei=nai zh,thsin tou/ exquisitionem Patris; uoluit La pasión era la búsqueda del
Patro,j\ h;qele ga,r( w`j le,gousi( autem, ut dicunt, magnitudinem padre, pues quiso, según dicen,
to. me,geqoj auvtou/ katalabei/n\ eius comprehendere; dehinc abarcar su grandeza. Después,
e;peita( mh. dunhqe,nta dia. to. cum non posset, quoniam como no pudo, por haber
avduna,tw| evpibalei/n pra,gmati impossibilem rem adgrederetur, emprendido una misión
kai. evn pollw/| pa,nu avgw/ni in magna agonia constitutum imposible, se vio envuelta en
geno,menon dia, te to. me,geqoj propter magnitudinem una gran lucha a causa de la
tou/ Ba,qouj kai. to. Altitudinis et propter quod grandeza de Profundidad, de la
avnexicni,aston tou/ Patr.j kai. inuestigabile Patris est et inescrutabilidad del Padre y del
th.n pro.j auvto.n propter eam quae erat erga eum amor que le tenía.
storgh,n( evkteino,menon avei. evpi. dilectionem; cum extenderetur Como no dejaba de tender hacia
to. pro,sqen u`po. th/j gluku,thtoj semper in priora a dulcitudine adelante por la dulzura del
auvtou/ teleutai/on a'n eius, nouissime forte absortum Padre, corrió el riesgo de ser
katapepo,sqai kai. avnalelu,sqai fuisse et resolutum in finalmente engullida y de
eivj th.n o[lhn ouvsi,an) uniuersam substantiam. disolverse en la sustancia
universal
I 2 3 ;Enioi de. auvtw/n ou[twj I 2 3 Quidam autem ipsorum I 2 3 Algunos de ellos exponen
to. pa,qoj th/j Sofi,aj kai. th.n huiusmodi passionem et el mito de la pasión y de la
evpistrofh.n muqologou/sin\ reuersionem Sophiae uelut conversión de Sabiduría de esta
avduna,tw| kai. avkatalh,ptw| fabulam narrant: impossibilem manera: como había
pra,gmati auvth.n evpiceirh,sasan et incomprehensibilem rem eam emprendido una misión
tekei/n ouvsi,an a;morfon( adgressam, peperisse imposible e inalcanzable, dio a
oi[an fu,sin ei=chn qh,leia tekei/n\ substantiam informem, qualem luz una sustancia informe, una
naturam habebat femina parere; naturaleza tal cual una mujer
podía dar a luz.
h]n kai. katanoh,sasan prw/ton in quam cum intendisset, primo Cuando la observó, ante todo se
me.n luphqh/nai dia. to. avtele.j quidem contristatam propter entristeció por lo incabacado
th/j gene,sewj( inconsummatum generationis; del nacimiento,
e;peita fobhqh/nai mh,ti kai. auvto. post deinde timuisse ne hoc luego sintió miedo de que esto
tou/to te,loj e;ch|( ei=ta evksth/nai ipsum finem habeat, dehinc fuera a tener fin, después se
kai. avporh/sai( expauisse et aporiatam, id est horrorizó y experimentó
zhtou/san th.n aivti,an kai. o[ntina confusam, quaerentem causam consternación, es decir,
tro,pon avpokru,yh| to. gegono,j\ et quemadmodum absconderet confusión, al buscar la causa de
quod erat natum; lo que había nacido y la manera
de esconderlo.
evgkatagenome,nhn de. toi/j pa,qesi in his autem passionibus Envuelta en estas pasiones,
labei/n evpistrofh,n( kai. evpi. to.n factam, accipisse regressionem asumió el retorno e intentó
Pate,ra avnadramei/n peiraqh/nai( et in Patrem regredi conari, et regresar al Padre. Durante algún
kai. me,cri tino.j tolmh,sasan aliquamdiu ausam, tamen tiempo se atrevió, pero se
evxasqenh/sai kai. i`ke,tin tou/ defecisse et supplicem Patris desalentó y suplicó al Padre.
Patro.j gene,sqai( sundehqh/nai factam. Vna autem cum ea A una con ella imploraron
de. auvth/| kai. tou.j loipou.j rogasse et reliquos Aeonas, también los demás Eones, sobre
Aivw/naj( ma,lista de. to.n Nou/n) maxime autem Nun. todo, Intelecto. De aquí, de la
VEnteu/qen le,gousi prw,thn Hinc dicunt primum initium ignorancia, la tristeza, el miedo
avrch.n evschke,nai th.n ouvsi,an habuisse substantiam materiae, y el estupor, toma su origen
th/j u`lh/j( evk th/j avgnoi,aj kai. de ignorantia et taedio et timore primero, según dicen, la
th/j lu,phj kai. tou/ fo,bou kai. et stupore... sustancia de la materia...
th/j evkplh,xewj)))

2
Refutatio omnium haeresium VI 30 8
evn ga.r tw/| avgennh,tw|( fhsi,n( e;sti pa,nta o`mou( evn de. toi/j gennhtoi/j to. me.n
qhlu, estin ouvsi,aj problhtiko.n( to. de. a;rren morfwtiko.n th/j u`po. tou/ qh,lewj
proballome,nhj ouvsi,aj) proe,balen ou=n h` Sofi,a tou/to mo,non o[per
hvdu,nato( ouvsi,an a;morfon kai. avkataskeu,aston)

Pues en el inengendrado, dice, está todo junto, mientras que en las cosas
generadas lo femenino es productivo de la sustancia y lo masculino, a su vez,
formativo de la sustancia producida por lo femenino. Así, la Sofía produjo sólo
lo que podía, una sustancia amorfa e impreparada.

VI 31 16-9:

Qo,ruboj evge,neto evn tw/| plhrw,mati) Éevfobou/nto ga.rË oi` aivw/nej oivo,menoi( o[ti
paraplhsi,wj a;morfa kai. avtelh/ genh,setai tw/n aivw,nwn ta. gennh,mata kai.
fqora, tij katalh,yetai ouvk eivj makra,n pote tou.j aivw/naj)

Hubo confusión en el Pléroma. <Pues temieron> los eones pensando que de


forma parecida iban a devenir amorfos e inacabados los productos de los eones
y [que] cierta corrupción se iba a apoderar de los eones poco después en algún
momento.

TEÓFILO DE ANTIOQUÍA, Ad Autolycum II 4

Pla,twn de. kai. oi` th/j ai`re,sewj auvtou/ [...] u`poti,qentai qeo.n kai. u[lhn
avge,nhton kai. tau,thn fasi.n sunhkmake,nai tw/| qew/|) eiv de. qeo.j avge,nhtoj kai.
u[lh age,nhtoj( ouvk e;ti o` qeo.j poihth.j tw/n o[lwn evsti.n kata. tou.j
Platwnikou,j( ouvde. mh.n monarci,a qeou/ dei,knutai( o[son to. katV auvtou,j) e;ti de.
kai. w[sper o` qeo,j( avge,nhtoj w;n( kai. avnalloi,wtoj evstin( ou[twj( eiv kai. h` u[lh
avge,nhtoj h=n( kai. avnalloi,wtoj kai. ivso,qeoj h=n· to. ga.r genhto.n trepto.n kai.
avlloiwto,n( to. de. avge,nhton a;trepton kai. avnalloi,wton)

Platón y los de su escuela [...] suponen que son ingenerados tanto Dios como
la materia y afirman que ésta es coetánea de Dios. Pero si Dios y también la
materia son ingenerados, entonces según los platónicos Dios no es hacedor de
todas las cosas, ni por cierto se manifiesta, de seguirlos, la monarquía de Dios.
Además, como Dios por ser ingenerado es también inalterable, de la misma
manera la materia, si fuese ingenerada sería inalterable e igual a Dios. Porque
lo generado es mutable y alterable y lo ingenerado es inmutable e inalterable.

TERTULIANO, Adversus Valentinianos 15 1:

Age nunc discant Pythagorici, agnoscant Stoici, Plato ipse, unde materia,
quam innatum uolunt, et originem et substantiam traxerit in omnem hanc
struem mundi.

Pues bien, aprendan los pitagóricos, reconozcan los estoicos, [también] el

3
mismo Platón, de dónde ha sacado la materia —que pretenden que es increada
— su origen y su sustancia para todo ese amasijo del mundo.

TERTULIANO en Adversus Hermogenem I 4:

[Hermogenes] sumpsit a Stoicis materiam cum domino ponere, quae et ipsa


semper fuerit neque nata neque facta nec initium habens omnino nec finem, ex
qua dominus omnia postea fecerit.

[Hermógenes] tomó de los estoicos el poner a la materia con el Señor, la cual


habría existido simpre y ni habría nacido ni habría sido hecha ni tendría en
modo alguno inicio ni fin, de la cual el Señor habría hecho después todas las
cosas.

FILÓN, De providentia II 48, que dice que según los estoicos,

Deus materiam primam non generavit sempiterne, sed materia ad usum


sumpta, per eam caelum et terram atque species animalium plantarumque et
omnia fecit.

Dios no generó la materia prima eternamente, sino que habiendo sido tomada
la materia para el uso, por medio de ella hizo el cielo y la tierra y las especies
de los animales y la plantas y todas las cosas.

TERTULIANO, Adversus valentinianos 10 2-3

Nullus tamen Sophiae exitus uacuit. Omnes aerumnae eius operantur,


siquidem et illa tunc conflictatio in materiae originem peruenit: ignorantia,
pauor, maeror substantiae fiunt.

Pero ninguno de los sucesos de Sofía fue en vano. Todas sus tribulaciones son
operativas, dado que también entonces aquella convulsión desemboca en el
origen de la materia: la ignorancia, el temor, la tristeza se hacen sustancias.

PLOTINO, Enéadas V 1 7

sta,sij de. toi/j nohtoi/j o`rismo.j kai. morfh,( oi-j kai. th.n u`po,stasin lamba,nei)

Pero para los Seres inteligibles la estabilidad consiste en la delimitación y la


conformación, con las que recibe además su subsistencia.

PLOTINO, Enéadas VI 7 17

Pro.j evkei/no me.n ou=n ble,pousa avo,ristoj h=n( ble,yasa dV evkei/ w`ri,zeto evkei,nou
o[ron ouvk e;contoj( Euvqu.j ga.r pro.j e[n ti ivdou/sa o`ri,zetai touvtw| kai. i;scei evn

4
auvth/| o[ron kai. pe,raj kai. ei=doj)

Al dirigir, pues, su mirada a aquél [=el {En], la Inteligencia estaba


indeterminada; pero una vez que lo vió, quedó determinada sin que aquél
tuviera determinación. Y es que en cuanto la Inteligencia ve algo uno, ya con
eso se determina y recibe en sí misma determinación, límite y forma.

IRENEO DE LYON, Adversus haereses

I 2 4 `O de. Path.r to.n I 2 4 Pater autem I 2 4 El Padre, por medio


proeirhme,non [Oron evpi. praedictum Horon super del Unigénito, emite
tou,toij dia. tou/ haec praemittit in imagine además, a imagen propia,
Monogenou/j proba,lletai
evn eivko,ni ivdi,a| sua, sine coniuge masculo- al ya mencionado Límite,
( avsu,zugon( avqh,lunton\ femina; Patrem enim sin cónyuge másculo-
to.n ga.r Pate,ra pote. me.n aliquando quidem cum femíneo. En efecto, hay
meta. suzu,gou th/j coniuge Sige, modo uero et ocasiones en que pretenden
Sigh/j( pote. de. kai. u`pe.r pro masculo et pro femina que el Padre esté con su
a;rren kai. u`pe.r qh/lu ei=nai esse uolunt. cónyuge Silencio, pero en
qe,lousi) otros momentos lo quieren
por encima de lo masculino
y de lo femenino.
To.n de. [Oron tou/ton kai. Horon uero hunc et A este Límite lo llaman
Stauro.n kai. Lutrwth.n kai. Stauron et Lytroten et también Cruz, Redentor,
Karpisth.n kai. `Oroqe,thn Carpisten et Horotheten et Ofrendador, Delimitador y
kai. Megagwge,a kalou/si) Metagogea uocant. Guía.
Dia. de. tou/ [Orou tou,tou
fasi. Kekaqarqai kai. Per Horon autem dicunt Según dicen, por medio de
evsthri,cqai th.n Sofi,an kai. mundatam et confirmatam este Límite purificó y
avpokatatastaqh/nai th/| Sophiam et restitutam consolidó a Sabiduría y la
suzugi,a|\ coniugi. restableció con su cónyuge,
porque una vez que fue
separada de ella la
cwrisqei,shj ga.r th/j Separata enim Intentione Intención junto con la
VEnqumh,sewj avpV auvth/j su.n
tw/| evpigenome,nw| ab ea cum appendice pasión a manera de
pa,qei( auvth.n me.n evnto.j passione, ipsam quidem apéndice, permaneció
Plhrw,matoj mei/nai( th.n de. intra Pleroma perseuerasse; dentro del Pléroma.
VEnqu,mhsin auvth/j su.n tw/|
pa,qei u`po. tou/ [Orou Concupiscentiam uero eius Pero a su Concupiscencia
avforisqh/nai kai. cum passione ab Horo junto con la pasión, Límite
avpostaurwqh/nai kai,( evkto.j separatam et crufixam et, la separó y la crucificó.
auvtou/ genome,nhn( ei=nai me.n
pneumatikh.n extra eum factam, Una vez fuera del Pléroma,
ouvsi,an( fusikh,n tina esse quidem spiritalem era una sustancia espiritual,
Aivw/noj o`rmh.n substantiam, ut naturalem en cuanto impulso natural
tugca,nousan( a;morfon de. quendam Aeonis impetum, de un Eón,

5
kai. informem uero et sine aunque informe y sin
avnei,deon dia. to. mhde.n specie, quoniam nihil figura, porque no había
katalabei/n\ kai. dia. tou/to
parpo.n avqenh/ kai. qh/lun apprehendisset; et propter comprendido nada. Por eso
auvth.n le,gousi) hoc fructum eius inualidum dicen que es un fruto débil
et femineum dicunt. y femíneo.

TERTULIANO, Aduersus valentinianos 10 3

Ibi demum Pater motus aliquando, quem supra diximus, Horon per
Monogenem Nun in haec promit in imagine sua feminam marem, quia et
de Patris sexu ita uariant.

Entonces, tan sólo el Padre, movido al fin, emitió además por medio del
Unigénito Intelecto al Límite —a quien mencionamos arriba— a imagen
propia, femíneo-másculo, porque también difieren acerca del sexo del
Padre de esta manera.

IRENEO DE LYON, Adversus haereses

I 2 2 )))eiv mh. th/| I 2 2 ...nisi ei quae I 2 2 ...a no haberse


sthrizou,sh| kai. evkto.j tou/ confirmat et extra encontrado con el Poder
avrrh,tou Mege,qouj inenarrabilem que consolida y custodia
fulassou,sh| ta. o[la
sune,tuce Duna,mei) Tau,thn Magnitudinem custodit los Eones fuera de la
de. th.n Du,namin kai. [Oron occurrisset Virtuti. Hanc Grandeza inefable. A este
kalou/sin( u`fV h-j Virtutem et Horon uocant; Poder lo llaman también
evpesch/sqai kai. evsthri,cqai a qua abstentum et Límite. Éste la mantuvo
kai. mo,gij evpistre,yanta eivj confirmatum, uix reuersum lejos y la consolidó.
e`auto.n kai. peisqe,nta o[ti in semetipsum et Después de volver a sí
avkata,lhpto,j evstin o` credentem iam quoniam misma y persuadirse de
Path,r( avpoqe,sqai th.n
prote,ran VEnqu,mhsin su.n incomprehensibilis est que el Padre es
tw/| evpigenome,nw| pa,qei evk Pater, deposuisse pristinam inabarcable, abandonó la
tou/ evkplh,ktou evkei,nou Intentionem cum ea quae anterior Intención, junto
qau,matoj) acciderat passione, ex illa con la pasión que le había
stuporis admiratione. sobrevenido por el
asombro del estupor.

I 2 5 Meta. de. to. I 2 5 Postea uero quam I 2 5 Tras haber sido


avforisqh/nai tau,thn evkto.j separata sit haec extra expulsada del Pléroma de
tou/ Plhrw,matoj tw/n Pleroma Aeonum et mater los Eones y después de que
Aivw,nwn th,n te mhte,ra eius redintegrata suae su madre fuese restablecida
auvth/j avpokatastaqh/nai th/|
coniugationi, Monogenen con su pareja, Unigénito

6
ivdi,a| suzugi,a|( to.n iterum alteram emisisse emitió una vez más otra
Monogenh/ pa,lin e`te,ran coniugationem secundum pareja conforme a la
probale,sqai suzugi,an prouidentiam Patris, previsión del Padre. Son
kata. promh,qeian tou/
Patro,j( i[na mh. o`moi,wj Christum et Spiritum Cristo y Espíritu Santo, que
tau,th| pa,qh| tij tw/n sanctum, a quibus —según dicen—
Aivw,nwn( Cristo.n kai. consummatos dicunt esse perfeccionaron los Eones.
Pneu/ma a[gion( eivj ph/xin Aeonas.
kai. sthrigmo.n tou/
Plhrw,matoj( ufV w-n
katartisqh/nai Éle,gousiË En efecto, Cristo les
tou.j Aivw/naj) To.n me.n ga.r
Cristo.n dida,xai auvtou.j Christum enim docuisse enseñó que eran aptos o
suzugi,aj fu,sin( avgennh,tou eos coniugationis naturam, idóneos para conocer la
kata,lhyin ginw,skontaj innati comprehensionem naturaleza de la pareja con
i`kanou.j ei=nai( cognoscentes sufficientes tal de que conozcan la
avnagoreu/sai, te evn auvtoi/j siue idoneos esse, Comprensión del Ingénito,
th.n tou. Patro.j declarasse quoque in eis y manifestó también entre
evpi,gnwsin( o[ti te
avcw,rhto,j evsti kai. Patris agnitionem, quoniam ellos el conocimiento del
avkata,lhptoj kai. ouvk e;stin incapabilis est et Padre: que es inabarcable e
ou;te ivdei/n ou;te avkou/sai incomprehensibilis et non incomprehensible, que
auvto.n ÉavllVË h' dia. mo,nou est neque uidere neque nadie lo puede ver ni
tou/ Monogenou/j audire eum nisi per solum escuchar si no es por medio
Îginw,sketaiз Monogenen, del solo Unigénito,
y que la causa de la
et causam quidem aeternae permanencia eterna de los
kai. to. me.n ai;tion th/j
aivwni,ou diamonh/j toi/j perseuerationis his Eones es lo
o[loij to. avkata,lhpton omnibus incomprehensible del
u`pa,rcein tou/ Patro,j( th/j incomprehensibile Patris Padre, pero la causa de su
de. gene,sewj Îavutou/Ð kai. esse, generationis autem et nacimiento y de su
morfw,sewj to. katalhpto.n formationis formación es lo
auvtou/( o] dh. Ui`oj, evstin) comprehensibile eius, quod comprehensible del Padre,
Kai. tau/ta me.n o` a;rti quidem Filius est. Et haec
problhqei.j Cristo.j evn es decir, el Hijo. Esto es lo
auvtoi/j evdhmiou,rghse) quidem qui nunc emissus que Cristo, recien emitido,
erat Christus in eis obró en ellos.
operatus est.
I 2 6 To. de. Îe]nÐ Pneu/ma to. I 2 6 Spiritus uero sanctus I 2 6 El Espíritu Santo, en
a[gion evxiswqe,ntaj auvtou.j adaequatos eos omnes cambio, una vez que todos
pa,ntaj euvcaristei/n gratias agere docuit et [los Eones] fueron
evdi,daxen kai. th.n avlhqinh.n ueram requiem induxit. igualados, les enseño a dar
avna,pausin eivshgh,sato)
Ou[twj te morfh/| kai. Et sic forma et sententia gracias e introdujo el
gnw,mh| i;souj katastaqh/nai similes factos Aeonas verdadero descanso. Dicen
tou.j Aivw/naj dicunt, uniuersos factos que, de esta manera, los
le,gousi( pa,ntaj Noas et Logos et omnes Eones fueron hechos

7
genome,nouj No,aj kai. Anthropos et omnes iguales en forma y en
pa,ntaj Lo,gouj kai. pa,ntaj Christos, et feminas manera de pensar y de
VAnqrw,pouj kai. pa,ntaj similiter omnes Alethias et
sentir, hechos todos
Cristou,j( kai. ta.j qhlei,aj
o`moi,wj pa,saj VAlhqei,aj Zoas et Spiritus et Intelectos y Verbos, todos
kai. pa,saj Zwa.j kai. Ecclesias. Hombres y todos Cristos,
Pneu,mata kai. VEkklhsi,aj) y, de igual manera, todas
Sthricqe,nta de. evpi.. tou,tw/| las féminas fueron hechas
ta. o[la kai. avnapausa,mena Confirmata quoque in hoc Verdades, Vidas, Espíritus
tele,wj meta. mega,lhj cara/jomnia et requiescentia ad e Iglesias. Según dicen,
fasin u`mnh/sai to.n perfectum, cum magno una vez que los Eones
Propa,tora( pollh/j
euvfrasi,aj metasco,nta) gaudio dicunt hymnizare fueron consolidados y
Kai. u`pe.r th/j euvpoii<aj Propatorem, magnae alcanzaron el descanso
tau,thj boulh/| mia/| kai. exsultationis participantem. perfecto, entonaron himnos
gnw,mh| to. pa/n Et propter hoc beneficium con gran gozo al Supra-
Plh,rwmaΠλήρωμα tw/n una uoluntate et sententia Padre, partícipe del magno
Aivw,non( suneudokou/ntoj uniuersum Pleroma regocijo. Por este
tou/ Cristou/ kai. tou/ Aeonum, consentiente beneficio, con una única
Pneu,matoj( tou/ de. Patro.j
auvtw/n Christo et Spiritu, voluntad y pensamiento,
sunepisfragizome,nou( todo el Pléroma de los
Eones, con la
e[na e[kaston tw/n unumquemque Aeonum complacencia de Cristo y
Aivw,nwn( o[per ei=cen evn quod habebat in se Espíritu,
e`autw/| ka,lliston kai. optimum et florentissimum contribuyó y reunió lo que
avnqhro,taton conferentes collationem cada uno de los Eones tenía
sunenegkame,nouj kai.
suneranisame,nouj kai. fecisse, et haec apte en sí de más bello y
tau/ta a`rmodi,wj ple,xantaj compingentes et diligenter floreciente, ensamblándolo
kai. evmmelw/j e`nw,santaj( in unum adaptantes, adecuadamente y
unificándolo de manera
armoniosa.
probale,sqai pro,blhma eivj emisisse problema et in Así emitieron para honor y
timh.n kai. do,xan tou/ honorem et gloriam Bythi,
Bu,qou( teleio,taton ka,lloj gloria del Abismo una
perfectissimum decorem emisión[,] perfectísima por
ti kai. a;stron tou/ quendam et sidus
Plhrw,matoj( te,leion su belleza y la estrella del
karpo.n to.n Vihsou/n( o]n kai. Pleromatis, perfectum Pléroma. Es Jesús, el fruto
Swth/ra prosagoreuqh/nai fructum Iesum, quem et perfecto, que es llamado
kai. Cristo.n kai. Lo,gon Salvatorem uocari et también Salvador y, en
patrwnumikw/j kai. ta. Christum et Logon
Pa,nta( dia. to. avpo. pa,ntwn atención a sus padres,
patronymice et Omnia, Cristo y Verbo, así como
ei=nai· quoniam ab omnibus esset; Todo, porque procede de
todos.

dorufo,rouj te auvtw/| eivj satellites quoque ei in Con él, en honor de los

8
timh.n th.n auvtw/n o`mogenei/j honorem ipsorum eiusdem mismos, fueron también
VAgge,louj generis Angelos cum eo emitidos soldados, ángeles
sumprobeblh/sqai) prolatos. consustanciales con él.

TERTULIANO, Adversus valentinianos X 4

Et ipsam quidem in pleromatis censu remansisse, Enthymesin uero eius


et illam adpendicem passionem ab Horo relegatam et cruficixam et extra
eum factam.

Y ella permaneció en el censo del pléroma; Enthymesis, en cambio, y


aquella pasión a manera de apéndice fue relegada por Horos y
crucificada y puesta fuera de él.

TERTULIANO, Adversus valentinianos XI 1

Igitur post Enthymesin extorrem et matrem eius Sophiam coniugi


reducem ille iterum Monogenes, ille Nus, otiosus plane de patris cura
atque prospectu solidandis rebus et pleromati muniendo iamque figendo,
ne qua eiusmodi rursus concussio incurreret, nouam excludit
copulationem: Christum et Spiritum Sanctum, turpissimam putem
duorum masculorum.

Por tanto, después de que Enthymesis fuera desterrada y de que su madre


Sofía retornara a su cónyuge, una vez más aquel Monogenés, aquel
Nous, ciertamente ocioso, por el cuidado y la providencia del padre, para
consolidar las cosas y para proteger y fijar al Pléroma, para que no
sobreviniera de nuevo agitación alguna, hizo salir una nueva conjunción:
Cristo y el Espíritu Santo, torpísima [conjunción], pienso, de dos [eones]
masculinos.

Refutatio omnium haeresium VI 31 8:

VEleh,saj ou=n o` Path.r ta. da,krua th/j Sofi,aj kai. prosdexa,menoj tw/n
aivw,nwn th.n de,hsin( evpiprobalei/n keleu,ei· ouv ga.r auvto,j( fhsi,
( proe,balen( avlla. o` Nou/j kai. h` VAlh,qeia Cristo.n kai. Pneu/ma a[gion
eivj mo,rfwsin kai. diai,resin tou/ evtkrw,matoj kai. paramuqi,an kai.
diana,pausin tw/n th/j Sofi,aj stenagmw/n)

Apiadándose pues el Padre de las lágrimas de Sofi,a y acogiendo la


petición de los Eones, manda emitir. Pues no emitió, dicen, él mismo,
sino el Νοῦς y la VAlh,qeia a Cristo y al Espíritu santo para la formación
y la distinción del aborto y consuelo y descanso de los lamentos de
Sofi,a)

9
TOLOMEO, Epistula ad Floram 7 9

Maqh,sh| ga,r( qeou/ dido,ntoj( e`xh/j kai. th.n tou,twn avrch,n te kai.
ge,nnhsin( avxioume,nh th/j avpostolikh/j parado,sewj( h]n evk diadoch/j kai.
h`mei/j pareilh,famen( meta. kai. tou/ kanoni,sai pa,ntaj tou.j lo,gouj th/| tou/
swth/roj h`mw/n didaskali,a|)

Pues aprenderás, si Dios lo concede, más adelante el principio y la


generación de estas cosas, habiendo sido hecha digna [avxioume,nh] de la
tradición apostólica, la cual hemos recibido también nosotros, también
junto con el juzgar todas las palabras según la enseñanza de nuestro
Salvador.

7 10

] kai. eivj ta. e`xh/j ta. me,gista, soi sumbalei/tai( eva,n ge w`j kalh. gh/ kai.
A
avgaqh. goni,mwn sperma,twn tucou/sa to.n diV auvtw/n karpo.n avnadei,xh|j)

Las cuales para las siguientes [enseñanzas] te ayudarán máximamente,


si, como tierra hermosa y buena, habiendo obtenido semillas fecundas,
por medio de ellas produces fruto.

ORÍGENES, De principiis I 3 8

Quod ut accidat et ut indesinenter atque inseparabiliter adsint ei, qui est,


ea, quae ab ipso facta sunt, sapientiae id opus est instruere atque erudire
ea et ad perfectionem perducere ex spiritus sancti confirmatione atque
indesinenti sanctificatione, per quam solam deum capere possunt. Ita
ergo indesinenti erga nos opere patris et filii et spiritus sancti per
singulos quosque profectuum gradus instaurato, vix si forte aliquando
intueri possumus sanctam et beatam vitam.

Para que esto suceda y para que las criaturas, sin interrupción y sin
separación, estén ante Aquel que es (cfr. Ex 3,14) [=el Padre], es
necesario para la Sabiduría [=el Hijo] instruirlas y educarlas, y
conducirlas a la perfección por la fortaleza y constante santificación del
Espíritu Santo: por ella solamente pueden comprehender a Dios.
Entonces, por la incesante obra del Padre, del Hijo y del Espíritu Santo
en favor nuestro, dispuesta en cada uno de los grados de perfección,
tenemos la posibilidad, tal vez algún día, con mucho trabajo, de
contemplar la vida santa y feliz.

TERTULIANO, Adversus valentinianos XI 2-3

10
Capere eum non sit neque comprehendere, non uisu denique, non auditu
compotiri eius, nisi per Monogenem. Et tamen tolerabo quod ita discunt
patrem nosse: ne nos et illud.

No es posible asirlo ni abarcarlo, en fin, ni gozar de él por la vista ni por


el oído, si no es por el Monogenh,j) Y sin embargo, toleraré que aprendan
así a conocer al Padre: ciertamente también nosotros lo [decimos].

Adversus valentinianos XI 3

Magis denotabo doctrinae peruersitatem, quod docebantur


incomprehensibile quidem patris causam esse perpetuitatis ipsorum,
comprehensibile uero eius generationis illorum et formationis esse
rationem. Hac enim dispositione illud, opinor, insinuatur, expedire deum
non adprehendi, siquidem indaprehensibile eius perpetuitatis est causa,
adprehensibile autem non perpetuitatis, sed natiuitatis et formationis
egentium perpetuitatis.

Señalaré más bien la perversidad de la doctrina, ya que se les enseñaba


[a los eones] que lo incomprehensible del Padre era causa de su
perpetuidad, mientras que lo comprehensible suyo era la razón de su
generación y de su formación. Pienso que mediante esta disposición se
insinúa esto, que conviene que Dios no sea aprehendido, ya que lo
inaprehensible de él es causa de perpetuidad, mientras que lo
aprehensible no [es causa] de perpetuidad, sino del nacimiento y de la
formación de los que carecen de la perpetuidad.

PLOTINO, Enéadas V 9 8

ouvc e`te,ra tou/ nou/ e`ka,sth ivde,a( avllV e`ka,sth nou/j) Kai. o[loj me.n o` nou/j
ta. pa,nta ei;dh( e[kaston de. ei=doj nou/j e[kastoj( w`j h` o[lh evpisth,mh ta.
pa,nta qewrh,mata( e[kaston de. me,roj th/j o[lhj ouvc w`j diakekrime,non
to,pw|( e;con de. du,namin e[kaston evn tw/| o[lw|)

No es que cada Idea sea distinta del Νοῦς, sino que cada una es el Νοῦς
y, así, el Νοῦς total es todas las Formas, pero cada Forma particular es un
Νοῦς particular, del mismo modo que la ciencia total es todos los
teoremas, pero cada teorema particular es una parte de la ciencia total, no
como discriminado localmente, sino porque cada uno posee una
virtualidad propia en el todo.

V84
Kai. ga.r e;cei pa/j pa,nta evn au`tw/|( kai. au= o`ra/| evn a;llw| pa,nta( w[ste

11
pantacou/ pa,nta kai. pa/n pa/n kai. e[kaston pa/n kai. a;peiroj h` ai;glh\
e[kaston ga.r auvtw/n me,ga, evpei. kai. to. mikro.n me,ga\ kai. h[lioj evkei/ pa,nta
a;stra( kai. e[kaston h[lioj au= kai. pa,nta) VExe,cei dV evn e`ka,stw|
a;llo( evmfai,nei de. kai. pa,nta)
[…]

evkei/ de. evx o[lou avei. e[kaston kai. a[ma e[kaston kai. o[lon\ fanta,zetai me.n
ga.r me,roj( evnora/tai de. tw/| ovxei/ th.n o;yin o[lon( oi-on ei; tij ge,noito th.n
o;yin toiou/toj( oi-oj o` Lugkeu.j evle,geto kai. ta. ei;sw th/j gh/j o`ra/n)

Cada uno posee a todos dentro de sí y ve, a su vez, en otro a todos, y


todo es todo y cada uno es todo, y el resplandor es inmenso, porque cada
uno de ellos es grande, pues aun lo pequeño es grande. El sol allá es
todos los astros, y cada astro es, a su vez, sol y todos los astros. En cada
uno destaca un rasgo distinto, pero exhibe todos.
[…]

En el Cielo de allá cada Ente consta siempre del todo, y así es a la vez
cada uno y todo. Tiene, sí, visos de parte, pero se deja ver como todo
para el de vista penetrante, para el que fuera tan agudo de vista como
Linceo, que se decía que veía aun las entrañas de la tierra.

V89

kai. e[kastoj pa,ntej suno,ntej eivj e[n( kai. tai/j me.n duna,mesin a;lloi( th/|
de. mia/| evkei,nh| th/| pollh/| pa,ntej ei-j \ ma/llon de. o` ei-j pa,ntej\ ouv ga.r
evpilei,pei auvto,j( h'n pa,ntej evkei/noi ge,nwntai\ o`mou/ de, eivsi kai. e[kastoj
cwri.j au= evn sta,sei avdiasta,tw| ouv morfh.n aivsqhth.n ouvdemi,an e;cwnðh;dh
ga.r a'n o` me.n a;lloqi( o` de, pou avllaco,qi h=n( kai. e[kastoj de. ouv pa/j evn
auvtw/|ðouvde. me,rh a;lla e;cwn a;lloij h' auvtw/|( ouvde. e[kaston oi-on du,namij
kermatisqei/sa kai. tosau,th ou=sa( o[sa ta. me,rh metrou,mena) To. de. evsti
[to. pa/n] du,namij pa/sa( eivj a;perion me.n ivou/sa( eivj a;peiron de.
duname,nh\ kai. ou[twj evsti.n evkei/noj me,gaj( w`j kai. ta. me,rh auvtou/ a;peira
gegone,nai)

Cada uno es todos consociados en unidad: son distintos por sus


potencias, pero todos son uno en virtud de aquella única múltiple
potencia, o mejor, el que es uno solo es todos, pues no se agota porque
nazcan todos aquellos. Están todos juntos, pero a la vez cada uno está
aparte en posición inextensa, dado que carece de toda forma sensible (si
no, uno estaría en un sitio y otro en otro, y no sería cada uno todo en sí
mismo) y no tiene partes distintas ni respecto a otros ni respecto a sí
mismo, ni es cada uno a modo de una potencia fragmentada igual a la
suma de sus partes mensuradas. Por el contrario, es una potencia total,
infinita en alcance y en poder. Y es tan grande aquél dios que aun sus

12
partes son infinitas.

TOLOMEO, Epistula ad Floram 5 9-10

Pa,nta ga.r tau/ta( eivko,nej kai. su,mbola o;nta( th/j avlhqei,aj fanerwqei,shj
metete,qh\ kata. me.n to. faino,menon kai. to. swmatikw/j evkteleisqai avnh|
re,qh( kata. de. to. pneumatiko.n avnelh,fqh( tw/n me.n ovnoma.twn tw/n auvtw/n
meno,ntwn( evnhllagme,nwn de. tw/n pragma,twn
Kai. ga.r prosfora.j prosfe,rein prose,taxen h`mi/n o` swth,r( avlla. ouvci. ta.j diV
avlo,gwn zw,|wn h' tou,twn tw/n qumiama,twn( avlla. dia. pneumatikw/n ai;nwn kai.
dwxw/n kai. euvcaristi,aj kai. dia. th/j eivj tou.j plhsi,on koinwni,aj kai. euvpoii,aj)

Todo esto [se refiere a la ley mosaica], imagen como es y símbolo, cambia de
sentido una vez revelada la Verdad. Abolidos en su forma externa y aplicación
literal, fueron elevados en lo espiritual; y si en los términos perseveraron,
mudaron en el contenido. El Salvador, en efecto, nos ordenó ofrecer ofrenda,
mas no por medio de animales sin razón o de inciensos, sino mediante
espirituales alabanzas y glorificaciones y espiritual eucaristía, y por la caridad
y beneficencia para el prójimo.

TERTULIANO, Adversus valentinianos XII 3-4

Unum iam omnes etiam forma, nedum sententia, conuenientibus ipsis


quoque nouis fratribus et magistris Christo et Spiritu Sancto, quod
optimum atque pulcherrimum unusquisque florebat conferunt in
medium. Vane, opinor. Si enim unum erant omnes ex supra dicta
peraequatione, uacabat symbolae ratio, quae ferme ex uarietatis constat:
unum omnes bonum conferebant, quod omnes erant; de modo forsitan
fuerit ratio aut de forma ipsius iam peraequationis; quizá la razón de ser
consistiera en el modo o en la forma de la misma perecuación.
Igitur ex aere collaticio, quod aiunt, in honorem et gloriam patris
pulcherrimum pleromatis sidus fructumque perfectum compingunt,
Iesum. Eum cognominant Soterem et Christum et Sermonem de patritis,
et Omnia iam, ut ex omnium defloratione constructum: gragulum
Aesopi, Pandoram Hesiodi, Acci patinam, Nestoris cocetum,
miscellaneum Ptolemaei.

Una sola cosa ya todos también en la forma, tanto más en el pensar,


uniéndose también los mismos con los nuevos hermanos y maestros
Cristo y Espíritu Santo, pusieron en común en el centro lo mejor y más
hermoso con que cada uno estaba adornado. En vano, opino. Pues si
todos eran una sola cosa por la perecuación mencionada más arriba,
faltaba la razón de ser de la comida a escote, la cual por lo general reside
en la variedad: todos ponían en común un mismo bien, el cual eran

13
todos.
Por tanto, gracias a la colecta dineraria, como suele decirse, componen
para honor y gloria del Padre al astro pulquérrimo del Pléroma y al fruto
perfecto, Jesús. A él lo llaman Salvador y con los patronímicos Cristo y
Verbo, y también Todo, en cuanto que formado a partir del florilegio de
todos: la corneja de Esopo, la Pandora de Hesíodo, el plato de Accio, la
mixtura de Néstor, la miscelánea de Tolomeo.

XII 5

Vt autem tantum sigillarium extrinsecus quoque inornassent, satellites ei


angelos proferunt, par genus: si inter se, potest fieri, si uero Soteri
consubstantiuos —ambigue enim positum inueni—, quae erit eminentia
eius inter satellites coaequales?

Por otra parte, para que adornasen también por fuera a tan excelso
figurín, profieren también ángeles satélites a él, del mismo género: si
[son consustanciales] entre sí, puede hacerse, pero si [son]
consustanciales al Salvador —pues lo encontré puesto ambiguamente—,
¿cuál será su eminencia entre satélites coiguales?

IRENEO DE LYON, Adversus haereses

Ι 4 1 Τὴν Ἐνθύμησιν τῆς I 4 1 Enthymesin illius I 4 1 La Intención de


ἄνω Σοφίας, ἣν καὶ superioris Sophiae, quamSabiduría superior, a la que
Ἀχαμὼθ καλοῦσιν, et Achamoth uocant, llaman también Achamoth,
ἀφορισθεῖσαν τοῦ separatam a superiore una vez que, junto con la
Πληρώματος σὺν τῷ πάθει Pleromate cum passione pasión, fue separada del
λέγουσιν ἐν σκίας καὶ dicunt, in umbrae <et> Pléroma superior, según
κενώματος τόποις uacuitate locis deferuisse
dicen, bulló por necesidad
ἐκβεβράσθαι κατὰ per necessitatem; en las regiones de la
ἀνάγκην∙ sombra y del vacío.
extra enim lumen facta est En efecto, fue hecha fuera
ἔξω γὰρ φωτὸς ἐγένετο καὶ et extra Pleroma, informis de la luz y del Pléroma,
Πληρώματος, ἄμορφος καὶ et sine specie quasi informe y sin figura, como
ἀνείδεος ὥσπερ ἔκτρωμα, abortum, ideo quod nihil si de un aborto se tratase,
διὰ τὸ μηδὲν κατειληφέναι. apprehendit. porque no había
comprendido nada.

TERTULIANO, Adversus valentinianos 14 1

Namque Enthymesis, siue iam Achamoth, quod abhinc scripta hoc solo

14
ininterpretabili nomine...

Y en verdad Enthymesis, o de ahora en adelante Achamoth, porque a


partir de este momento va a ser escrita tan sólo con este nombre
inexplicable...

PLUTARCO, De animae procreatione in Timaeo 1014 D

τὴν ἄτακτον καὶ ἀόριστον αὐτοκίνητον δὲ καὶ κινητικὴν ἀρχὴν ἐκείνην,


ἣν πολλαχοῦ μὲν ἀνάγκην ἐν δὲ τοῖς Νόμοις ἄντικρυς ψυχὴν ἄτακτον
εἴρηκε καὶ κακοποιόν. αὕτη γὰρ ἦν ψυχὴ καθ’ ἑαθτήν, νοῦ δὲ καὶ
λογισμοῦ καὶ ἁρμονίας ἔμφρονος μετέσχεν, ἵνα κόσμου ψυχὴ γένηται.

principio desordenado e indefinido que se mueve a sí mismo y produce


movimiento, al cual ha llamado muchas veces “necesidad” y en Las
Leyes sin rodeos “alma desordenada y perversa”. Y es que esa era el
elma en sí, y tuvo que participar de entendimiento, razonamiento y de la
armonía de la sensatez para convertirse en alma del mundo.

IRENEO DE LYON, Adversus haereses I 4 1

Οἰκτείραντα δὲ αὐτὴν τὸν Misertum autem eius Pero después de que el


Χριστὸν καὶ διὰ τοῦ superiorem Christum et Cristo superior se apiadase
Σταυροῦ ἐπεκταθέντα, τῇ per Crucem extensum, sua de ella y se extendiese a
ἰδίᾳ δυνάμει μορφῶσαι uirtute formasse formam través de la Cruz, le
μόρφωσιν τὴν κατ’ οὐσίαν quae esset secundum confirió, con su propio
μόνον, ἀλλ’ οὐ τὴν κατὰ substantiam tantum, sed poder, sólo la formación
γνῶσιν. non secundum agnitionem. según la substancia, pero
no según la gnosis.

CLEMENTE DE ALEJANDRÍA, Excerpta ex Theodoto 7 3-4

Καὶ ὁ μὲν μείνας "Μονογενὴς Υἱὸς εἰς τὸν κόλπον τοῦ Πατρός¹, τὴν
Ἐνθύμησιν διὰ τῆς γνώσεως ἐξηγεῖται τοῖς Αἰῶσιν, ὡς ἂν καὶ ὑπὸ τοῦ κόλπου
αὐτοῦ προβληθείς∙ ὁ δὲ ἐνταῦθα ὀφθεὶς οὐκέτι "Μονογενής", ἀλλ’ "ὡς
Μονογενὴς" πρὸς τοῦ Ἀποστόλος προσαγορεύεται, "δόξαν ὡς Μονογενοῦς".
Ὅτι εἷς καὶ αὐτὸς ὤν, ἐν μὲν τῇ κτίσει "Πρωτότοκος" ἐστιν Ἰησοῦς, ἐν δὲ
Πληρώματι "Μονογενής". Ὁ δὲ αὐτός ἐστι, τοιοῦτος ὢν ἑκάστῳ τόπῳ, οἷος
κεχωρῆσθαι δύναται.
Καὶ οὐδέποτε τοῦ μείναντος ὁ καταβάς μερίζεται. Φησὶ γὰρ ὁ Ἀπόστολος∙ "Ὁ
γὰρ ἀναβὰς αὐτός ἐστι καὶ ὁ καταβάς".

Y el que sigue siendo “Hijo Unigénito en el seno del Padre”, explica la


Ἐνθύμησις a los eones por medio de la gnosis, como si fuera emitido también

15
por el seno del mismo. Pero, en cambio, el que se aparece aquí, ya no es
denominado por el Apóstol “Unigénito”, sino “como Unigénito”, “gloria como
del Unigénito”. Porque siendo uno y el mismo, mientras que Jesús en la
creación es Primogénito, en el Πλήρωμα es Unigénito. Pero es el mismo,
estando en cada lugar tal y como puede ser recibido.
Y el que desciende nunca se aleja del que permanece. Pues dice el Apóstol:
“Pues el que el que asciende es el mismo que desciende”.

IRENEO DE LYON, Adversus haereses I 4 1

καὶ πράξαντα τοῦτο Et haec operatum recurrere Una vez que obró esto,
ἀναδραμεῖν, συστείλαντα subtrahentem suam regresó llevándose su
αὐτοῦ τὴν δύναμιν, καὶ uirtutem et reliquisse illam, poder y la abandonó, para
καταλιπεῖν ˂αὐτήν˃, ὅπως uti sentiens passionem que tomando conciencia de
αἰσθομένη τοῦ περὶ αὐτὴν quae erga illam esset per la pasión que había en
πάθους διὰ τὴν ἀπαλλαγὴν separationem Pleromatis, torno a ella por haber sido
τοῦ Πληρώματος ὀρεχθῇ concupiscat eorum quae separada del Πλήρωμα,
τῶν διαφερόντων, ἔχουσά meliora essent, habens ansiase las realidades
τινα ὀδμὴν ἀφθαρσίας aliquam odorationem superiores con un aroma de
ἐγκαταλειφθεῖσαν αὐτῇ immortalitatis relictam in inmortalidad que habían
˂ὑπὸ˃ τοῦ Χριστοῦ καὶ semetipsa a Christo et dejado en ella el Cristo y el
τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Spiritu Sancto. Espíritu Santo

Refutatio omnium haeresium VII 22 13-6

Κατέλιπεν οὖν αὐτὸ πλησίον ἡ υἱότης ἐκείνου τοῦ μακαρίου καὶ νοηθῆναι μὴ
δυναμένου μηδὲ χαρακτηρισθῆναί τινι λόγῳ χωρίου, οὐ παντάπασιν ἔρημον
οῦδὲ ἀπηλλαγμένον τῆς υἱότητος. ἀλλὰ γὰρ ὥσπερ μύρον εὐωδέστατον εἰς
ἄγγος ἐμβληθέν, εἰ καὶ ὅτι μάλιστα ἐπιμελῶς ἐκκενωθείη, ὅμως ὀσμή τις ἔτι
μένει τοῦ μύρου καὶ καταλείπεται, κἂν ᾖ κεχωρισμένον τοῦ ἀγγείου, καὶ
μύροθ ὀσμὴν τὸ ἀγγεῖον ἔχει εἰ καὶ μὴ μύρον, οὕτως τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον
μεμένηκε τῆς υἱότητος ἄμοιρον καὶ ἀπελλαγμένον, ἔχει δὲ ἐν ἑαυτῷ μύρου
παραπλησίως τὴν δύναμιν, τῆς υἱότητος τὴν ὀσμήν. Καὶ τοῦτό ἐστι τὸ
λεγόμενον "ὡς μύρον ἐπὶ κεφαλῆς τὸ καταβαίνον ἐπὶ τὸν πώγωνα τὸν
Ἀαρών", ἡ ἀπὸ τοῦ πνεύματος τοῦ ἁγίου φερομένη ὀσμὴ ἄνωθεν κάτω μέχρι
τῆς ἀμορφίας καὶ τοῦ διαστήματος τοῦ καθ’ ἡμᾶς. ὅθεν ἤρξατο ἀνελθεῖν ἡ
υἱότης οἱονει ἐπὶ πτερύγων ἀετοῦ, φησί, καὶ τῶν μεταφρένων ἐνεχθεῖσα.
Σπεύδει γάρ, φησί, πάντα κάτωθεν ἄνω.

Así pues, la Filiedad lo abandonó próximo a aquel lugar bienaventurado y que


no puede ser conocido ni designado con palabra alguna, [aunque] no [lo dejó]
totalmente yermo ni destituido de la Filiedad. Sino que como un ungüento
sumamente fragante que ha sido derramado en un vaso, incluso si
cuidadosamente es vaciado todo lo posible, sin embargo todavía permanece y
queda un cierto aroma del ungüento, incluso si [el ungüento] ha sido separado

16
del vaso, también el vaso tiene el aroma del ungüento aunque no [contenga al]
ungüento. Así también el Espíritu Santo permanece privado y destituido de la
Filiedad, pero tiene en sí de modo casi igual la virtud del ungüento, el aroma
del ungüento. Y esto es lo dicho: “Como ungüento sobre la cabeza que baja
sobre la barba, sobre Aarón” (Sal 132,2), [es decir,] el aroma que desde el
Espíritu Santo es llevado desde arriba hacia aquí abajo, hasta la amorfía y la
separación de lo nuestro. Desde donde la Filiación empezó a subir como sobre
alas de águila, dice, y llevada [sobre] los hombros. Pues todas las cosas, dice,
se apresuran desde abajo hacia arriba.

ORÍGENES, De principiis II 6 6

Denique quod dixit quia “Unxit te deus, deus tuus oleo laetitiae prae
participibus tuis” (Sal 44,8), ostendit quod aliter ista anima oleo laetitiae, id
est verbo dei et sapientia, unguitur et aliter participes eius, id est sancti
prophetae et apostoli. Illi enim in odore unguentorum eius cucurrise dicuntur
(Ct 1,4), ista autem anima vasculum unguenti ipsius fuit, ex cuius flagrantia
participantes digni quique prophetae fiebant et apostoli. Sicut ero alius est
unguenti odor et alia est unguenti substantia, ita aliud Christus, et aliud
participes sui. Et sicut vas ipsum quod substantiam continet unguenti, nullo
genere potest aliquid recipere foetoris, hi vero, qui ex odore eius participant, si
se paulo longius a flagrantia eius removerint, possibile est ut incidentem
recipiant foetorem: ita Christus velut vas ipsum, in quo erat unguenti
substantia, inpossibile fuit ut contrarium reciperet odorem; participes vero eius
quam proximi fuerint vasculo, tam odoris erunt participes et capaces.

Luego, el hecho que dijo: “Te ungió Dios, tu Dios, con óleo de alegría con
preferencia a tus compañeros”, muestra que de una manera es ungida esta alma
con óleo de alegría, es decir, con el Logos y la Sabiduría, y de otra manera, sus
compañeros, es decir los santos profetas y apóstoles. En efecto, se dice que
ellos han corrido al aroma de sus ungüentos. Pero esta alma fue el vaso de su
ungüento: al participar de su aroma los que eran dignos se volvían apóstoles y
profetas. Tal como una cosa es el aroma del ungüento y otra la sustancia del
ungüento, así también una cosa es Cristo y otra sus compañeros. Como el
propio vaso que contiene la sustancia del ungüento, de ningún modo puede
acoger algo de fetidez, pero aquellos que participan de su aroma, si se han
alejado un poco de la fragancia, es posible que acojan la fetidez que
sobreviene: así Cristo, en cuanto era el vaso mismo en que estaba la sustancia
del ungüento, era imposible que acogiera un olor contrario; por otra parte, sus
compañeros, en la medida en que estén cerca del vaso, serán capaces y
participarán del perfume.

TACIANO, Oratio ad graecos 13

Οὐκ ἔστιν ἀθάνατος, ἄνδρες Ἕλληνες, ἡ ψυχὴ καθ’ ἑαυτήν, θνητὴ δέ· ἀλλὰ
δυνατὸς ἡ αὐτὴ καὶ μὴ ἀποθνήσκειν. θνήσκει μὲν γὰρ καὶ λύεται μετὰ τοῦ

17
σώματος μὴ γινώσκουσα τὴν ἀλήθειαν, ἀνίσταται δὲ εἰς ὕστερον ἐπὶ
συντελείᾳ τοῦ κόσμου σὺν τῷ σώματι θάνατον διὰ τιμωρίας ἐν ἀθανασίᾳ
λαμβάνουσα· πάλιν τε οὐ θνήσκει, κἂν πρὸς καιρὸν λυθῇ, τὴν ἐπίγνωσιν τοῦ
θεοῦ πεποιημένη. καθ’ ἑαυτὴν γὰρ σκότος ἐστίν, καὶ οὐδὲν ἐν αὐτῇ φωτεινόν,
καὶ τοῦτό ἐστιν ἄρα τὸ εἰρημένον· "ἡ σκοτία τὸ φῶς οὐ καταλαμβάνει". ψυχὴ
γὰρ οὐκ αὐτὴ τὸ πνεῦμα ἔσωσεν, ἐσώθη δὲ ὑπ’ αὐτοῦ· καὶ τὸ φῶς τὴν σκοτίαν
κατέλαβεν ᾗ λόγος μέν ἐστι τὸ τοῦ θεοῦ φῶς, σκότος δὲ ἡ ἀνεπιστήμων ψυχή.
διὰ τοῦτο μόνη μὲν διαιτωμένη πρὸς τὴν ὕλην νεύει κάτω συναποθνήσκουσα
τῇ σαρκί, συζυγίαν δὲ κεκτημένη τὴν τοῦ θείου πνεύματος οὐκ ἔστιν
ἀβοήθητος, ἀνέρχεται δὲ πρὸς ἅπερ αὐτὴν ὁδηγεῖ χωρία τὸ πνεῦμα· τοῦ μὲν
γάρ ἐστιν ἄνω τὸ οἰκητήριον, τῆς δὲ κάτωθέν ἐστιν ἡ γένεσις. γέγονεν μὲν οὖν
συνδίαιτον ἀρχῆθεν τῇ ψυχῇ τὸ πνεῦμα· τὸ δὲ πνεῦμα ταύτην ἕπεσθαι μὴ
βουλομένην αὐτῷ καταλέλοιπεν. ἡ δὲ ὥσπερ ἔναυσμα τῆς δυνάμεως αὐτοῦ
κεκτημένη καὶ διὰ τὸν χωρισμὸν τὰ τέλεια καθορᾶν μὴ δυναμένη, ζητοῦσα
τὸν θεὸν κατὰ πλάνην πολλοὺς θεοὺς ἀνετύπωσε

No es inmortal, varones griegos, el alma por sí misma, sino mortal; pero [es]
capaz también de no morir. Pues muere y se disuelve con el cuerpo si no
conoce la verdad, pero resucita más adelante en la consmación del mundo con
el cuerpo para recibir por castigo la muerte en la inmortalidad. Asimismo no
muere, incluso si se disuelve en el momento oportuno, si ha adquirido la
gnosis de Dios. Pues por sí misma es oscuridad, y en ella no hay nada
luminoso, y esto es ciertamente lo que ha sido dicho: “la oscuridad no
aprehende a la luz” (Jn 1,5). Pues el alma no salvó ella al Espíritu, sino que
fue salvada por él. Y la luz aprehendió a la oscuridad, por cuanto que el Λόγος
es la luz de Dios, mientras que la oscuridad es el alma ignorante. Por eso,
cuando vive sola, se inclina para abajo hacia la materia, muriendo juntamente
con la carne, pero habiendo hecho conyugio [suzugi,a] con el Espíritu divino,
no carece de ayuda, sino que se eleva hacia las regiones adonde el Espíritu la
guía. Porque la morada del [Espíritu] está arriba, mientras que la génesis del
[alma] es de abajo. Ahora bien, ciertamente desde el principio el Espíritu fue
hecho compañero del alma. Pero el Espíritu la abandonó, puesto que esta no
quería seguirlo. Pero ella, que poseía una especie de resplandor de su virtud y
por la separación no podía contemplar lo perfecto, en su búsqueda de Dios
fingióse por extravío multitud de dioses.

PLOTINO, Enéadas V 9 3

Ζητήσεις δ’ αὖ καὶ τὴν ψυχὴν πότερα τῶν ἁπλῶν ἤδη, ἢ ἔνι τι ἐν αὐτῇ τὸ μὲν
ὡς ὕλη, τὸ δὲ εἶδος, ὁ νοῦς ὁ ἐν αὐτῇ, ὁ μὲν ὡς ἡ ἐπὶ τῷ χαλκῷ μορφή, ὁ δὲ
οἷος ὁ τὴν μορφὴν ἐν τῷ χαλκῷ ποιήσας.
[…]
νοῦν δὲ τὸν μὲν ὡς εἶδος τῆς ψυχῆς, τὸν κατὰ τὴν μορφήν, τὸν δὲ τὸν τὴν
μορφὴν παρέχοντα ὡς τὸν ποιητὴν τοῦ ἀνδριάντος, ᾧ πάντα ἐνυπάρχει, ἃ
δίδωσιν.

18
Pero también inquirirás acerca del alma: ¿pertenece ya a la clase de seres
simples o entran en ella dos elementos, uno de materia y otro a modo de
forma, a saber, la inteligencia inmanente en ella? ([Hay dos inteligencias]: una
análoga a la forma inmanente al bronce y otra análoga al artista que impone la
forma al bronce).
[…]
[Hay dos clases de inteligencia:] la inteligencia a modo de forma del alma, la
que tiene razón de forma, y la que provee de forma a la manera del escultor de
una estatua, que contiene en sí mismo cuanto dona.

IRENEO DE LYON, Adversus haereses I 4 1

Διὸ καὶ αὐτὴν τοῖς Quapropter et ipsam Por eso es designada


ἀμφοτέροις ὀνόμασι duobus nominibus uocari, también con dos nombres:
καλεῖσθαι, Σοφίαν τε Sophiam paternaliter — Sabiduría por parte de
πατρωνυμικῶς, —ὁ γὰρ pater enim eius Sophia padre, dado que su padre se
πατὴρ αὐτῆς Σοφία uocatur— et Spiritum llama Sabiduría, y Espíritu
κλῄζεται— καὶ Πνεῦμα sanctum ab eo qui est erga Santo por el Espíritu de
ἅγιον ἀπὸ τοῦ περὶ τὸν Christum Spiritus. Cristo
Χριστὸν Πνεύματος.

FILÓN, De fuga et inventione 51-2

Kαὶ πῶς ἥ γε θυγάτηρ τοῦ θεοῦ, σοφία, λέγοιτ’ ἂν ἐνδίκως εἶναι πατήρ; ἢ διότι
ὄνομα μὲν θῆλυ σοφίας ἐστίν, ἄρρεν δὲ ἡ φύσις; καὶ γὰρ αἱ ἀρεταὶ πᾶσαι
προσρήσεις μὲν ἔχουσι γυναικῶν, δυνάμεις δὲ καὶ πράξεις ἀνδρῶν
τελειοτάτων· ἐπειδὴ τὸ μετὰ τὸν θεόν, κἂν εἰ τῶν ἄλλων ἁπάντων
πρεσβύτατον εἴη, δευτέραν ἔχον χώραν θῆλυ ὡς ἂν παρὰ ἄρρεν τὸ τὰ ὅλα
ποιοῦν ἐλέχθη κατὰ τὴν πρὸς τἄλλα ὁμοιότητα· ἀεὶ γὰρ προνομίαν τοῦ
ἄρρενος ἔχοντος ἐνδεῖ καὶ ὑστερίζει τὸ θῆλυ. λέγωμεν οὖν μηδὲν τῆς ἐν τοῖς
ὀνόμασι διαφορᾶς φροντίσαντες τὴν θυγατέρα τοῦ θεοῦ σοφίαν ἄρρενά τε καὶ
πατέρα εἶναι.

¿Y cómo la hija de Dios, Σοφία, puede ser denominada con todo derecho
padre? ¿Acaso porque el nombre de Σοφία es femenino, pero la naturaleza, en
cambio, masculina? Pues también todas las virtudes tienen denominaciones de
mujeres, pero poderes y actividades de hombres perfectísimos.Ya que lo que
[está] después de Dios, incluso si es lo más elevado de todas las demás cosas,
al tener el segundo lugar, es denominado como femenino en referencia a lo
masculino [que es] el hacedor del universo, según la semejanza con todas las
otras cosas. Pues al tener siempre lo masculino la precedencia, lo femenino es
inferior y es posterior. Digamos, pues, sin preocuparnos nada de la diferencia
en los nombres, que la hija de Dios, Σοφία, es masculina y también padre.

19
IRENEO DE LYON, Adversus haereses I 4 1

Μορφωθεῖσάν δὲ αὐτὴν καὶ Formatam autem eam et Una vez que fue formada y
ἔμφρονα γενηθεῖσαν, sensatam factam, statim tomó conciencia, aunque
παραυτίκα δὲ κενωθεῖσαν autem euacuatam ab eo qui vaciada al punto del Verbo,
τοῦ ἀοράτως αὐτῇ συνόντος inuisibiliter cum ea erat es decir, del Cristo, que, de
Λόγου, τουτέστι τοῦ Verbo, hoc est Christo, in manera invisible, había
Χριστοῦ, ἐπὶ ζήτησιν exquisitionem eggresam eius estado con ella, se lanzó a la
ὁρμῆσαι τοῦ καταλιπόντος luminis quod se dereliquisset. búsqueda de la luz que la
αὐτὴν φωτὸς. había abandonado.
Καὶ ἐνταῦθα τὸν Ὅρον Et sic Horon coercentem eam Así, Límite, para impedirle
κωλύοντα αὐτὴν τῆς εἰς ne anterius irrueret dixisse: que se lanzase hacia adelante,
τοὔμπροσθεν ὁρμῆς εἰπεῖν· “Iao”; unde et Iao nomen le dijo: “Iaó”. De ahí dicen
"Ἰαώ"· ὅθεν τὸ Ἰαὼ ὄνομα factum dicunt. también que procede el
γεγενῆσθαι φάσκουσι. nombre Iaó.
Μὴ δυνηθεῖσαν δὲ διοδεῦσαι Cum non posset pertransire Al no ser capaz de sobrepasar
τὸν Ὅρον διὰ τὸ Horon, quoniam complexa el Límite, porque estaba
συμπεπλέχθαι τῷ πάθει καὶ fuerat passionem et sola abrazada a la pasión y se
μόνην ἀπολειφθεῖσαν ἔξω, fuisset derelicta foris, omni hallaba abandonada fuera en
παντὶ μέρει τοῦ πάθους parti passionis succubuise soledad y en destierro,
ὑποπεσεῖν, πολυμεροῦς καὶ multifariae et variae sucumbió a todos los
πολυποικίλου ὑπάρχοντος, exsistentis, et passam eam componentes de la pasión,
καὶ παθεῖν λύπην μέν, ὅτι οὐ tristitiam quidem, quoniam que es múltiple y variada, y
κατέλαβεν, φόβον δέ, μὴ non apprehendit, timorem padeció tristeza por no
καθάπερ αὐτὴν τὸ φῶς οὕτω autem, ne quemadmodum aprehender [la luz], miedo de
καὶ τὸ ζῇν ἐπιλίπῃ, ἀπορίαν illam lumen, sic et uita que también la vida la
τε ἐπὶ τούτοις· ἐν ἀγνοίᾳ δὲ relinqueret, consternationem abandonara como había
τὰ πάντα. autem super haec, <in> hecho la luz, consternación
ignorantia autem omnia. por todo ello, y todo en
ignorancia.
Καὶ οὐ καθάπερ ἡ μήτηρ Et non quemadmodum mater A diferencia de su madre, el
αὐτῆς, ἡ πρώτη Σοφία Αἰὼν, eius, prima Sophia Aeon, Eón primera Sabiduría, no
ἑτεροίωσιν ἐν τοῖς πάθεσιν demutationem in passionibus experimentó en sus pasiones
εἶχεν, ἀλλὰ ἐναντιότητα. habuit, sed contrarietatem. alteración, sino contrariedad.
Ἐπισυμβεβηκέναι δ’ αὐτῇ Super haec autem euenisse ei Le sobrevino además otra
καὶ ἑτέραν διάθεσιν, τὴν τῆς et alteram adfectionem disposición, la de la
ἐπιστροφῆς ἐπὶ τὸν conuersionis ad eum qui conversión hacia el que la
ζωοποιήσαντα. uiuificauit. había vivificado.

IRENEO DE LYON, Adversus haereses I 4 2

Ταύτην σύστασιν καὶ οὐσίαν Eam collectionem et Dicen que así fue el origen y

20
τῆς ὕλης γεγενῆσθαι substantiam fuisse materiae la sustancia de la materia, a
λέγουσιν, ἐξ ἧς ὅδε ὁ κόσμος dicunt, ex qua hic mundus parti de la cual fue
συνέστηκεν. constat. constituido este mundo.
Ἐκ μὲν γὰρ τῆς ἐπιστροφῆς De conuersione enim mundi De la conversión se originó
τὴν τοῦ κόσμου καὶ τοῦ et Demiurgi omnem animam el alma toda del mundo y del
Δημιουργοῦ πᾶσαν ψυχὴν genesim accepsse. Demiurgo.
τὴν γένεσιν εἰληφέναι.
ἐκ δὲ τοῦ φόβου καὶ τῆς De timore autem et tristitia Del temor y de la tristeza
λύπης τὰ λοιπὰ τὴν ἀρχὴν reliqua initium habuisse: a tomó inicio lo demás. A
ἐσχηκέναι· ἀπὸ γὰρ τῶν lacrimis enim eius factam partir de sus lágrimas vino a
δακρύων αὐτῆς γεγονέναι uniuersam umidam la existencia toda la sustancia
πᾶσαν ἔνυγρον οὐσίαν, ἀπὸ substantiam, a risu autem húmeda; de su risa, la
δὲ τοῦ γέλωτος τὴν lucidam, a tristitia autem et sustancia luminosa; de su
φωτεινήν, ἀπὸ δὲ τῆς λύπης pauore corporalia mundi tristeza y conmoción, los
καὶ τῆς ἐκπλήξεως τὰ elementa; aliquando enim elementos corporales del
σωματικὰ τοῦ κόσμου plorabat et tristis erat, mundo. En efecto, unas veces
στοιχεῖα· ποτὲ μὲν γὰρ quomodo dicunt, quod lloraba y estaba triste, según
ἔκλαιε καὶ ἐλυπεῖτο, ὡς derelicta sola esset in tenebris dicen, porque estaba sola,
λέγουσι, διὰ τὸ et in uacuo, aliquando autem abandonada en las tinieblas y
καταλελεῖφθαι μόνην ἐν τῷ in cogitationem ueniens eius en el vacío; otras veces se
σκότει καὶ τῷ κενώματι, ποτὲ quod dereliquerat eam lume distendía y reía cuando venía
δὲ εἰς ἔννοιαν ἥκουσα τοῦ diffundebatur et ridebat, a su pensamiento la luz que
καταλιπόντος αὐτὴν φωτὸς aliquando autem rursus la había abandonado; otras
διεχεῖτο καὶ ἐγέλα· ποτὲ δ’ timebat, aliquando uero veces sentía miedo; otras, se
αὖ πάλιν ἐφοβεῖτο, ἄλλοτε δὲ consternabatur et ecstasin angustiaba y estaba fuera de
διηπόρει καὶ ἐξίστατο. patiebatur. sí.

IRENEO DE LYON, Adversus haereses I 4 3

Καὶ τί γάρ; Tραγῳδία πολλὴ Et quid enim? Tragoedia ¿Y qué? Ya tenemos aquí la
λοιπὸν ἐνθάδε καὶ φαντασία multa est iam hic et phantasia gran tragedia y el espejismo
ἑνὸς ἑκάστου αὐτῶν ἄλλως uniuscuiusque illorum aliter de cada uno de ellos
καὶ ἄλλως σοβαρῶς et aliter grauiter exponentis dedicado a exponer, de
ἐκδιηγουμένου ἐκ ποταποῦ ex quali passione et ex quali maneras distintas, con
πάθους <καὶ> ἐκ ποίου elemento substantia gravedad, a partir de qué
στοιχείου ἡ οὐσία τὴν generationem accepit. pasión y de qué elemento
γένεσιν εἴληφεν. nació la sustancia.

IRENEO DE LYON, Adversus haereses I 4 5

Διοδεύσασαν οὖν πᾶν πάθος Cum igitur peragrasset Según dicen, una vez que su
τὴν Μητέρα αὐτῶν καὶ μόγις omnem passionem Mater Madre pasó por todas las
ὑπερκύψασαν ἐπὶ ἱκεσίαν ipsorum et uix cum elata pasiones y levantó cabeza a

21
τραπῆναι τοῦ καταλιπόντος esset, ad obsecrationem duras penas, se volvió a
αὐτὴν φωτός, τουτέστιν τοῦ conuersa est eius luminis suplicar la luz que la había
Χριστοῦ, λέγουσιν. quod dereliquerat eam, hoc est abandonado, es decir, el
Christi, dicunt. Cristo.
ὃς ἀνελθὼν εἰς τὸ πλήρωμα, Qui regressus in Pleroma, ipse Éste, dado que había
αὐτὸς μὲν εἰκὸς ὅτι ὤκνησεν quidem, ut datur intellegi, regresado al Pléroma, como es
ἐκ δευτέρου κατελθεῖν, τὸν pigritatus est secundo comprensible, no tuvo ganas
Παράκλητον δὲ ἐξέπεμψεν descendere; Paracletum autem de descender por segunda vez.
<πρóς> αὐτὴν, τουτέστι τὸν misit ad eam, hoc est Le envió, sin embargo, al
Σωτῆρα. Saluatorem. Paráclito, es decir, al
Salvador.

TERTULIANO, Adversus valentinianos 16 1

Conuertitur enim ad preces et ipsa more materno. Sed Christus, quem iam
pigebat extra pleroma profisici, uicarium praeficit Paracletum Soterem.

Así pues, al modo materno, se convierte también ella para las oraciones. Pero
Cristo, a quien ya resultaba fastidioso marcharse del Pléroma, confió el mando
a su vicario Paráclito Salvador.

CLEMENTE DE ALEJANDRÍA, Excerpta ex Theodoto 23

Τὸν Παράκλητον οἱ ἀπὸ Οὐαλεντίνου τὸν Ἰησοῦν λέγουσιν, ὅτι πλήρης τῶν
Αἰώνων ἐλήλυθεν, ὡς ἀπὸ τοῦ Ὅλου προελθών. Χριστὸς γάρ, καταλείψας τὴν
προβαλοῦσαν αὐτὸν Σοφίαν, εἰσελθὼν εἰς τὸ Πλήρωμα, ὑπὲρ τῆς ἔξω
καταλειφθείσης Σοφίας ᾐτήσατο τὴν βοήθειαν, καὶ ἐξ εὐδοκίας τῶν Αἰώνων
Ἰησοῦς προβάλλεται Παράκλητος τῷ παρελθόντι Αἰῶνι.

Los valentinianos denominan a Jesús “el Paráclito”, por haber salido lleno de
eones, como quien procede del Todo. En efecto, habiendo abandonado Cristo a
la Sabiduría que le emitió, y entrado en el Pléroma, pidió auxilio a favor de la
Sabiduría abandonada afuera; y con el asentimiento de los eones sale Jesús
como Paráclito para el eón transgesor.

IRENEO DE LYON, Adversus haereses I 4 5

... ἐνδόντος αὐτῷ πᾶσαν τὴν ...praestante ei uirtutem ...cuando el Padre le concedió
δύναμιν τοῦ Πατρὸς καὶ omnem Patre et omnia sub todo poder y entregó bajo su
παντα ὑπ’ ἐξουσίαν potestate tradente, et Aeonibus potestad todas las cosas, como
παραδόντος καὶ τῶν Αἰώνων autem similiter, uti “in eo también hicieron los Eones,
δὲ ὁμοίως, ὅπως "ἐν αὐτῷ τὰ omnia conderentur, uisibilia et para que “en Él fuesen
πάντα κτισθῇ τὰ ὁρατὰ καὶ inuisibilia, Throni, creadas todas las cosas, las
τὰ ἀόρατα, θρόνοι, θεότητες, Diuinitates, Dominationes”. visibles y las invisibles, los
κυριότητες". Tronos, las Divinidades, las

22
Dominaciones” (Col 1,16).
Ἐκπέμπεται δὲ πρὸς αὐτὴν Mittitur autem ad eam cum Acompañado de los ángeles
μετὰ τῶν ἡλικιωτῶν αὐτοῦ coaetaneis suis Angelis. Hanc que nacieron al mismo tiempo
τῶν Ἀγγέλων. Τὴν δὲ autem Achamoth reueritam que él, fue enviado hasta ella.
Ἀχαμὼθ ἐντραπεῖσαν αὐτὸν eum dicunt primo quidem Según dicen, Achamoth,
λέγουσι πρῶτον μὲν κάλυμμα coopertionem imposuisse avergonzada ante él,
ἐπιθέσθαι δι’ αἰδῶ, μετέπειτα propter reuerentiam, deinde primeramente se puso un velo
δὲ ἰδοῦσαν αὐτὸν σὺν ὅλῃ τῇ autem cum uidisset eum cum por pudor; después, cuando lo
καρποφορίᾳ αὐτοῦ, uniuersa fructificatione sua vio con todos sus frutos,
προσδραμεῖν αὐτῷ, δύναμιν adcucurrisse ei, uirtute corrió hacia Él porque su
λαβοῦσαν ἐκ τῆς ἐπιφανείας accepta de uisu eius. manifestación le dio fuerza.
αὐτοῦ·
Kἀκεῖνον μορφῶσαι αὐτὴν Et illum formasse eam Le confirió la formación
μόρφωσιν τὴν κατὰ γνῶσιν. formationem quae est según la gnosis.
secundum agnitionem.

ORÍGENES, De principiis I 3 4

Neque enim putandum est quod etiam spiritus filio revelante cognoscit. Si
enim revelante filio cognoscit patrem spiritus sanctus, ergo ex ignorantia ad
scientiam venit; quod utique et impium pariter et stultum est, sanctum spiritum
confiteri et ignorantiam ei adscribere. Non enim cum aliud aliquid esset antea
quam spiritus sanctus, per profectum venit in hoc, ut esset spiritus sanctus; ut
quis audeat dicere quia tunc quidem, cum nondum esset spiritus sanctus,
ignorabat patrem, postea vero quam recepit scientiam, etiam spiritus sanctus
effectus est; quod si esset, numquam utique in unitatem trinitatis, id est dei
patris inconvertibilis et filii eius, etiam ipse spiritus sanctus haberetur, nisi
quia et ipse semper erat spiritus sanctus.

Pero no se debe pensar que también el Espíritu conozca por revelación del
Hijo. Pues si el Espíritu Santo conoce al Padre por revelación del Hijo,
entonces pasa de la ignorancia al conocimiento. Ciertamente es irreligioso y a
la vez estúpido hacer profesión del Espíritu Santo y atribuirle ignorancia. En
efecto, no es que antes fuese algo distinto que Espíritu Santo y, por progreso,
llegó a ser Espíritu Santo. Como si alguien se atreviera a decir que entonces,
cuando todavía no era Espíritu Santo, ignoraba al Padre, pero después cuando
recibió el conocimiento, también fue hecho Espíritu Santo. El Espíritu Santo
mismo nunca habría sido contado en la unidad de la Trinidad, es decir, en la
unidad del Padre inmutable y de su Hijo, si no fuese porque también el mismo
siempre era Espíritu Santo.

IRENEO DE LYON, Adversus haereses I 4 5

...καὶ ἴασιν τῶν παθῶν ...et curationem passionum ...y curó sus pasiones,
ποιήσασθαι αὐτῆς, fecisse eius, separantem eas apartándolas de ellas, pero sin

23
χωρίσαντα αὐτὰ αὐτῆς, μὴ ab ea, et non eas neglexisse — olvidarlas, porque, a
ἀμελήσαντα δὲ αὐτῶν —οὐ nec enim erat possibile eas diferencia [de las pasiones] de
γὰρ ἦν δυνατον ἀφανισθῆναι exterminari quemadmodum la primera [Sabiduría], no era
<ἀυτὰ> ὡς τὰ τῆς προτέρας, prioris, eo quod iam habilia et posible eliminarlas por ser
διὰ τὸ ἑκτικὰ ἤδη καὶ δυνατὰ possibilia essent—, sed crónicas y poderosas. Las
εἶναι—, ἀλλ’ ἀποκρίναντα segregantem separatim puso aparte para mezclarlas,
χωρὶς συγχέαι καὶ πῆξαι καὶ commiscuisse et coagulasse et darles solidez y transformarlas
ἐξ ἀσωμάτου πάθους εἰς de incorporali passione in de pasión incorporal en la
ἀσώματον [τὴν] ὕλην incorporalem materiam materia incorporal. De esta
μεταβαλεῖν αὐτά· εἶθ’ οὕτως transtulisse eas; et sic manera creo en ellas una
ἐπιτηδειότητα καὶ φύσιν aptabilitatem et naturam aptitud y una naturaleza, para
ἐμπεποιηκέναι αὐτοῖς, ὥστε fecisse in eis, ut in que se pudiesen combinar y
εἰς συγκρίματα καὶ σώματα congregationes et corpora formar cuerpos, de manera
ἐλθεῖν, πρὸς τὸ γενέσθαι δύο uenirent, uti fierent duae que llegasen a ser dos
οὐσίας, τὴν φαύλην <ἐκ> substantiae, una quidem mala sustancias: una mala, a partir
τῶν παθῶν, τήν τε <ἐκ> τῆς ex passionibus, altera autem de las pasiones, y otra pasible,
ἐπιστροφῆς ἐμπαθῆ· καὶ διὰ conuersionis passibilis, et propia de la conversión. Por
τοῦτο δυνάμει τὸν Σωτῆρα propter hoc uirtute Saluatorem eso dicen que el Salvador
δεδημιουργηκέναι φάσκουσι. fabricasse dicunt. actuó demiúrgicamente con
poder.

CLEMENTE DE ALEJANDRÍA, Excerpta ex Theodoto 46

Πρῶτον οὖν ἐξ ἀσωμάτου πάθους καὶ συμβεβηκότος εἰς ἀσώματον ἔτι τὴν
ὕλην αὐτὰ μετήντλησεν καὶ μετέβαλεν· εἶθ’ οὕτως εἰς συγκρίματα καὶ σώματα
(ἀθρόως γὰρ οὐσίαν ποιῆσαι τὰ πάθη οὐκ ἐνῆν)·καὶ τοῖς σώμασι κατὰ φύσιν
ἐπιτηδειότητα ἐνεποίησεν.

Así, a partir de una pasión incorporal y accidental las transfirió y transformó


en la materia aún incorporal; después, de la misma manera, en compuestos y
cuerpos (pues no era posible convertir de repente las pasiones en sustancia); y
a los cuerpos lo más apropiado según la naturaleza.

CLEMENTE DE ALEJANDRÍA, Excerpta ex Theodoto 47

Πρῶτος μὲν οὖν Δημιουργὸς ὁ Σωτὴρ γίνεται καθολικός· "ἡ δὲ Σοφία"


δευτέρα "οἰκοδομεῖ οἶκον ἑαυτῇ καὶ ὑπήρεισεν στύλους ἑπτά". Καὶ πρῶτον
πάντων προβάλλεται εἰκόνα τοῦ Πατρὸς Θεόν, δι’ οὗ ἐποίησεν "τὸν οὐρανὸν
καὶ τὴν γῆν".

Así, por una parte, el Salvador deviene primer Demiurgo universal. “Por otra
parte, la Σοφία”, segundo [Demiurgo], “construye una casa para sí y asentó
siete columnas” (Pr 9,1). Y lo primero de todo [Σοφία] emite un Dios imagen
del Padre, a través del cual hizo “el cielo y la tierra” (Gn 1,1).

24
IRENEO DE LYON, Adversus haereses I 4 5

Τὴν δὲ Ἀχαμὼθ ἐκτὸς τοῦ Hanc autem Achamoth extra Achamoth, una vez liberada
πάθους γενομένην, passionem factam concepisse de la pasión, de la alegría
[καὶ ]συλλαβοῦσαν τῇ χαρᾷ de gratulatione eorum quae concibió la visión de las luces
τῶν σὺν αὐτῷ φώτων τὴν cum eo sunt luminum que estaban con Él, es decir,
θεωρίαν, τουτέστι τῶν uisionem, hoc est Angelorum de los Ángeles que lo
Ἀγγέλων τῶν μετ’ αὐτοῦ, καὶ qui erant cum eo, et acompañaban, y, encantada
ἐγκισσήσασαν <εἰς> αὐτοὺς, delectatam in conceptu eorum por haber concebido de ellos,
κεκυηκέναι καρποὺς κατὰ peperisse fructus secundum dio a luz —enseñan ellos—
τὴν <ἐκείνων> εἰκόνα illius imaginem docent, frutos a imagen de Aquél, un
διδάσκουσι, κύημα partum spiritalem secundum parto espiritual a semejanza
πνευματικὸν καθ’ ὁμοίωσιν similitudinem factum de los soldados del Salvador.
γεγονὸς τῶν δορυφόρων τοῦ satellitum Saluatoris.
Σωτῆρος.

TERTULIANO, Adversus valentinianos 17 1-2

Abhinc Achamoth, expedita tandem de malis omnibus, ecce iam proficit et in


opera maiora frugescit. Prae gaudio enim tanti ex infelicitate successus
concalefacta simulque contemplatione ipsa angelicorum luminum, ut ita
dixerim, subfermentata —pudet, sed aliter exprimere non est— quodammodo
subsuriit intra et ipsa in illos et conceptu statim intumuit spiritali ad imaginem
ipsam, quam ui laetantis, ex laetitia prurientis intentionis imbiberat et sibi
intimarat.
Peperit denique, et facta est exinde trinitas generum ex trinitate causarum,
unum materiale, quod ex passione, aliud animal, quod ex conuersione, tertium
spiritale, quod ex imaginatione.

A partir de este momento, Achamoth, liberada por fin de todos los males, hete
aquí que ya progresa y fructifica en obras mayores. Pues intensamente
conmovida por la alegría del feliz desenlace de tan gran desgracia y, al mismo
tiempo, un poco fermentada, por decirlo así, por la misma contemplación de
las luces angélicas —da vergüenza, pero no se puede expresar de otra manera
— en cierto modo se enceló también ella interiormente hacia ellos y enseguida
se hinchó por la concepción espiritual a la imagen misma que, con la fuerza
[propia] del que se deleita, había absorbido e introducido en sí por el deleite
del propósito lascivo.
Después parió, y fue hecha a continuación la trinidad de razas a partir de la
trinidad de causas, una material, la cual [fue hecha] a partir de la pasión, otra
animal, la cual [fue hecha] a partir de la conversión, la tercera espiritual, la
cual [fue hecha] a partir de la imaginación.

25

También podría gustarte