Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
absum, -esse, afui, intr., es tar distante, estar ausen te; pres., absens, -entis, ausente,
adeo, -ire, -ivi (-ii), -itum, tr. e intr., ir hacia, acercarse; visitar; sust.,
aditus, véase adeo.
admoneo, -ere, -monui, -mo nitum, tr., avisar, adver tir ( aliquem alicuius rei o de re).
adpello, véase appello.
adpeto, véase appeto.
adpono, véase appono.
adprobo, véase approbo.
adpropinquo, véase appro pinquo.
adscendo, véase ascendo.
adverto, -vertere, -verti, -ver sum, tr., volver hacia, atender; part.-adj., ad versus, opuesto, fronte ro; desfavorable; ani mum
adverto = animad verto, tr., advertir.
aedilis, -is, m., edil, magis trado encargado de los edificios públicos, calles y plazas.
aeger, -gra, grum, adj., en fermo; adv., aegre, difícil mente, con repugnancia.
aeneus, adj., de bronce.
aequo, are, -avi, -atum, tr., igualar.
aequus, adj., llano, igual, ecuánime; adv., aeque. igualmente; sust., aequi tas, -atis, f., ecuanimidad; aequalis, -e, igual; de la
misma edad.
aestus, 4 m., calor; marea.
aeternus, adj., eterno.
aevum, 2 n., duración (ili mitada), tiempo.
affero, véase adfero.
afficio, véase adficio.
affligo, véase adfligo.
ager, agri, m., tierra de cul tivo, campo; pl., agri, campos, campiña; terri torio; adj., agrestis, -e, campesino.
agricola, 1 m., labrador.
ala, 1 f., ala; ala del ejérci to; escuadrón de caballe ría; ales, -itis, f., alado; pájaro, ave.
alacer, alacris, alacre, adj., vivo, brioso, fogoso; sust., alacritas, -atis, f., fogosi dad.
aliquot, adj. indec., algunos.
altus, part. de alo, alto, pro fundo; adv., alte, sust., altum (mare), alta mar; sust., altitudo, -inis, f., al tura, profundidad.
amitto, -mittere, -misi, -mis sum, tr., perder ( casual mente), en tanto que per do significa perder de in tento, destruir. amnis,
-is, m., río.
amplus, adj., amplio, espa cioso, abundante, esplén dido; comp. adv., am plius, más.
animadverto, véase adverto.
ante, prep. de ac., frente a, delante de; antes; ante quam, conj., antes de que. antea, adv., antes. antiquus, adj., el que está
delante; el de tiempo an terior; antiguo; adv., an tiquitus, en tiempo pasa do; sust., antiquitas, -atis, 3 f., antigüedad.
appeto, -ere, -petivi, -peti tum, tr., apetecer; ata car; intr. (referido al tiempo), aproximarse.
approbo, -are, -avi, -atum, tr., aprobar; sust., appro batio, -onis, f., aproba ción.
aquila, 1 f., águila.
ara, 1 f., altar.
arator, aratrum, véase aro.
arbiter, -tri, 2 m., testigo, árbitro; arbitror, -ari, atus sum, tr., considerar, creer.
arduus, adj., escarpado, di fícil.
arguo, arguere, argui, argu tum, tr., esclarecer, pro bar; acusar; sust., argu mentum, 2 n., prueba.
arripio, -ere, -ripui, -reptum, tr., coger apresuradamen te, arrebatar, apresar, empujar.
ars, artis, f., arte, habili dad; pl., medios, proce dimientos; artifex, -icis, m., artífice, autor, maes tro.
ascendo, -ere, -scendi, -scen sum, tr. e intr., subir; sust., ascensus, 4 m., su bida, grado.
aspectus, véase aspicio.
asper, -era, -erum, adj., ás pero, duro, penoso; adv., aspere; sust., asperitas, -atis, f., aspereza, dureza.
aspicio, -ere, -spexi, -spec tum, tr., mirar hacia; sust., aspectus, 4 m., vis ta, aspecto.
assequor, véase adsequor.
assisto, véase adsisto.
at, conj., pero.
ater, atra, atrum, adj., ne gro, sombrío.
atque (ac), conj., y.
attineo. -ere. -tinui -tentum intr. con ad, tocar a, lle gar hasta, importar.
auctor, véase augeo.
audeo, -ere, ausus sum, tr., atreverse; adj., audax, -acis, audaz; adv., audac ter, audazmente; sust., audacia, 1 f., audacia,
atrevimiento.
augeo, -ere, auxi, auctum, tr., aumentar; sust., auc tor, -oris, m., autor, pro motor, investigador; auctoritas, -atis, f., poder,
autoridad, influencia.
auspicium, 2 n., observa ción de las aves en su vuelo movimientos. ape tito y canto; auspicio, símbolo de poder.
avus, 2 m., abuelo.
avunculus, 2 m., tío ma terno.
baculum, 2 n., bastón.
bene, véase bonus.
bracchium, 2 n., brazo.
brevis, -e, adj., breve, corto; advs., breviter, brevemen te; brevi; pronto; sust., brevitas, -atis, f., breve dad,
pequeñez. bubulcus, 2 m., boyero.
caedo, -ere, cecidi, caesum, tr., cortar, matar, derri bar; sust., caedes, is, f., matanza, mortandad, ase sinato.
caelum, 2 n., bóveda celes te, cielo; clima, atmósfe ra; adj., caelestis, -e, ce lestial, del cielo. caeruleus y caerulus, adj., azul
oscuro.
cano, -ere, cecini, cantum, tr., cantar; sust., cantus, 4 m., canto; canto, -are, -avi, -atum, tr., cantar.
capio, -ere, cepi, captum, tr., coger, tomar, apode rarse de; capto, -are, -avi, -atum, tr., tratar de co ger; sust., captivus, 2 m.,
prisionero.caput, -itis, n., cabeza; per sona; vida; capital.
carcer, -eris, m., cárcel, prisión; barrera, punto de partida en las carreras de circo.
carpo, -ere, carpsi, carptum, tr., arrancar; escoger; to mar; disfrutar; desga rrar.
castra, 2 pl., campamento.
caterva, 1 f., bandada, tropa.
causa, 1 f., causa, motivo, razón; proceso; pretex to; abl., causa, por, a cau sa de.
caveo, -ere, cavi, cautum, tr. e intr., precaverse, guardarse de; cave ne ca das, guárdate de caer; ve lar por,
garantizar; sust., cautio, -onis,f., garantía.
cedo, -ere, cessi, cessum, intr. y tr., ir, irse, retirar se; ceder; dar, conceder; cesso, -are, -avi, -atum, intr., estar ocioso, estar en
reposo, cesar. celeber, -bris, -bre, adj., api ñado, concurrido, famo so; celebro, -are, -avi, -atum, tr., concurrir en tropel,
apiñarse; celebrar.
celer, -eris, -ere, adj., veloz; adv., celeriter; sust., cele ritas, -atis, f., celeridad, rapidez, prisa.
censeo, -ere, censui, cen sum, tr., evaluar, de clarar, juzgar, estimar, creer sust., censor, -oris, m., censor; census, 4 sust. censo.
certo -are, -avi, -atum, intr. y tr., luchar, rivalizar, disputar; debatir; sust., certamen, -inis, n., dispu ta, porfía, certamen; cer
tatim, adv., a porfía.
certus, adj., fijo, determina do, seguro, cierto; com par., certiorem facio ali quem, informo a alguno; adv., certe, ciertamente,
sin duda; certo,con se guridad. cervices, -cum, f. pl., cuello.
cesso, véase cedo.
ceteri, -rae, -ra, adj. pl., los demás, los restantes; adv., ceterum, por lo de más.
cibus, 2 m., comida, ali mento.
cieo, ciere, civi, citum, tr. poner en movimiento, agitar, remover; proferir, lanzar; part.-adj., citus, rápido; cito, -are, -avi,
-atum, excitar, llamar, ci tar.
circumspicio, -ere, -spexi, -spectum, tr., mirar en torno, abarcar con la vis ta; observar, examinar.
circumvenio, -ire, -veni, -ventum, tr., cercar, aco rralar; tender un lazo, engañar.
cis, prep. de ac., a este la do de. citerior, -oris, adj., del lado de acá (respecto a Roma o Italia).
cito, véase cieo.
civis, -is, m. y f., ciudadano; adj., civilis, -e, civil, cívico; adv., civiliter; sust., civitas, -atis, f., ciu dad, Estado; derecho de
ciudadanía.
clam, adv., a escondidas.
clamo, -are, -avi, -atum, intr., gritar; sust., cla mor, oris, m., grito; clamito, -are, -avi, -atum, intr., vocear, gritar cons
tantemente.
clemens, -entis, adj., cle mente, suave, indulgente; bondadoso; adv., clemen ter; sust., clementia, 1 f., clemencia, benignidad.
coeo, -ire, -ivi (-ii), -itum, intr., reunirse, juntarse; condensarse; sust., coe tus, 4 m., reunión, junta.
cognosco, -ere, -gnovi, -gni tum, tr., conocer; averi guar; aprender; investi gar judicialmente; sust., cognitio, -onis, t., conoci
miento, indagación judi cial.
colloco, véase conloco.
colo, -ere, colui, cultum, tr., cultivar; habitar; honrar, cuidar; tratar; sust., cultura, I, f., culti vo; cultus, 4 m., modo de vestir,
modo de vi da; grado de civilización, ejercicio, culto.
coma, 1 f, cabello; follaje.
comes, -itis, m., compañero, acompañante; vb., comi tor, -ari, -atus sum, tr., acompañar; sust., comitatus, 4 m., acompaña
miento, séquito.
commendo, -are, -avi, -atum, tr., confiar; recomendar; sust., commendatio, -onis, t., recomendación.
commeo, -are, -avi, -atum, intr., pasar de un sitio a otro, ir y venir; sust., commeatus, 4 m., convoy, columna de aprovisiona
miento; licencia militar.
comminus, adv., de cerca.
communis, -e, adj., común, general; adv., communi ter; sust., communitas, -atis, f., comunidad, so ciedad; communico, are,
-avi, atum, tr., compartir, comunicar.
comparo, -are, -avi, -atum, tr., comparar. (Procede de compar, comparis, pa recido, y es distinto del siguiente de la misma
forma.)
comparo, -are, -avi, -atum, tr., preparar, proveer; reunir. (Proviene de cum y paro, preparar.)
compello, -ere, -puli, -pul sum, tr., reunir, juntar; apremiar, obligar.
comperio, -ire, -peri, -per tum, tr., averiguar, des cubrir; saber.
compono, -ere, -posui, -positum, tr., juntar, reunir; disponer, concertar, com poner, arreglar; enterrar.
comprehendo, -ere, -hendi, -hensum, tr., asir, sujetar, abarcar; entender, com prender.
comprimo, -ere, -pressi, -pressum, tr., reprimir, contener; apretar, dete ner.
conatus, véase conor.
concedo, -ere, -cessi, -ces sum, intr., irse, retirarse, ceder, adherirse; tr., con ceder, permitir.
conci lio, -are, -avi, -atum, tr., reunir; asociar; ganarse, conciliarse; procurar.
concipio, -ere, -cepi, -cep tum., tr., coger; conce bir; comprender, imagi narse; contraer; concer tar.
conclamo, -are, -avi, -atum, intr., gritar a una, cla mar; llamar; ordenar
concurro, -ere, -curri, -cur sum, intr., correr junta mente; chocar en bata lla; venir a las manos. concursus, 4 m., corrida en
tropel; encuentro, cho que.
concutio, -ere, -cussi, -cus sum, tr., sacudir, golpear; conmover; aterrar.
condo, -ere, -didi, -ditum, tr., fundar, edificar, esta blecer; componer; escon der, almacenar; enterrar; condere diem, pasar
el día.
conduco, -ere, -duxi, -duc tum, tr., conducir; jun tar, congregar; alquilar, arrendar; conducit, intr., conviene, es ventajoso.
confero, -ferre, -tuti, colla tum, tr., llevar junta mente, reunir, aportar; comparar; conferir; con ferre se, dedicarse, con
sagrarse.
conficio, -ere, -feci, -fectum, tr., hacer por completo, acabar, consumir, agotar.
confido, -ere, -fisus sum, intr. (con dativo y tam bién con ablativo), con fiar, poner confianza en.
confugio, -ere, -fugi, -fugi tum, intr., huir, refugiar se; recurrir.
confundo, -ere, -fudi, -fu sum, tr., derramar; mez clar; desordenar; con fundir.
congredior, -gredi, -gressus sum, intr., venir junta mente; encontrarse, re unirse; sust., congressus, 4 m., encuentro, reunión.
coniungo, -ere, -iunxi, -iunc tum, tr., unir, juntar; part.-adj., coniunctus, uni do, íntimo; sust., coniunx, -iugis, m. y f., cón
yuge, esposo.
coniuro, -are, -avi, -atum, intr., jurar juntamente, ligarse con juramento, conspirar; coniurati, 2 m., pl., conjurados, conspira
dores;coniuratio, -onis, f., conjuración.
conlega o collega, 1 m., co lega.
conloco o colloco, -are, -avi, -atum, tr., colocar, poner, establecer, arreglar; dar en matrimonio, casar.
conloquor o colloquor, -lo qui, -locutus sum, intr., conversar, conferenciar; sust., conloquium, 2 n., conferencia, entrevista.
conquiro, ere, -quisivi, qui situm, tr., buscar por to das partes, reunir, reclu tar.
conscientia, 1 f., conoci miento compartido con otros, complicidad; con ciencia; conciencia del bien o del mal. conscisco, ere,
-scivi o -scii, -scitum, tr., decidir; mor tem sibi consciscere, dar se muerte.
consentio, -ire, -sensi, -sen sum, intr., estar de acuer do, convenir con; sust., consensio, -onis, f., y con sensus, 4 m., acuerdo,
unanimidad.
consequor, -sequi, -secutus sum, tr., seguir, perse guir; dar alcance, con seguir, obtener.
consero, -ere, -serui, -ser tum, tr., atar juntamen te, trabar; conserere ma num o manus, trabar combate.
consero, -ere, -sivi, -situm, tr., plantar.
conspicio, -ere, -spexi, -spec tum, tr., mirar, ver, ob servar; sust., conspec tus, 4 m., vista, mirada; presencia. conspicor, -ari,
-atus sum, tr., mirar.
constituo, -ere, -stitui, -sti tutum, tr., establecer, po ner, colocar, fijar; deci dir.
consto, -are, -stiti, -statum, intr., constar, permane cer firme, invariable, durar; estar de acuer do, concordar; part.-
adj., constans, -antis,constan te, firme; adv., constan ter; sust. constantia, 1 f., constancia, firmeza.
consuesco, -ere, -suevi, -sue tum, intr., acostumbrar. El perf., consuevi, tengo por costumbre, suelo; sust., consuetudo, -inis,
f.,costumbre, trato, rela ción, norma.
consul, -ulis, m., cónsul; adj., consularis, -e, con sular; sust., consularis, -is. m.. excónsul: sust., consulatus, 4 m., consu
lado.
consulo, -ere, -sului, -sul tum, tr., consultar; intr. (con dativo), mirar por; sust., consultum, 2 n., de creto; adv., consulto, de
intento.
contendo, -ere, -tendi, -ten tum, tr., tender, estirar; demandar con insisten cia; asegurar firmemen te; intr., esforzarse, riva
lizar, luchar, dirigirse; sust., contentio, -onis, f., lucha, tensión.
contineo, -ere, -tinui, -ten tum, tr., mantener unido; encerrar, abarcar, limi tar; retener, reprimir; part.-adj., continens,
-entis, lindante, seguido; adv., continenter, sin in terrupción; sust., conti nens, -entis, f., tierra fir me, continente; part.
adj., contentus, satisfe cho, contento.
contraho, -ere, -traxi, -tractum, tr., reunir, juntar, concentrar; contraer; in currir en, concluir, pac tar; reducir, disminuir,
abreviar.
controversia, 1 f., disputa.
convenio, -ire, -veni, -ven tum, tr., encontrar (a al guien); intr., reunirse, acudir a; convenir, ser apropiado; convenit, con
viene, es propio, es con forme; sust., conventus, 4 m., asamblea, reunión sesión judicial.
converto, -ere, -verti, -ver sum, tr., volver, hacer vol ver; cambiar, convertir en; intr., volverse, cam biarse.
corripio, -ripere, -ripui, -reptum, tr., coger, arrebatar, apoderarse de; reducir, abreviar; reprender; re correr rápidamente.
cras, adv., mañana.
credo, -ere, credidi, credi tum, tr., confiar, creer; intr. (con dat. ), fiarse, confiarse; adj., credibilis, -e, creíble; adv., credibi
liter, de modo verosímil.
creo, -are, -avi, -atum, tr., crear, producir; nom brar, elegir.
crux, -cis, f., cruz, tormen to, desdicha; abi o i in malam crucem, vete a que te cuelguen; crucio, -are, -avi, -atum,
tr., atormentar; sust.,cruciatus, 4 m., tormento.
cubo, -are, cubui, cubitum, intr., estar echado, dor mir; estar reclinado para comer; sust., cubile, -is, n., lecho, guarida.
culpa, 1 f., culpa, falta, censura.
cultura, 1 f., véase colo.
cunctor, -ari, -atus sum, intr., detenerse; dar lar gas; vacilar; sust., cunctatio, -onis, f., dilación, vacilación; cunctator, -oris,
m., irresoluto, cachazudo.
cupio, cupere, cupivi, cupi tum, tr., ansiar, desear; sust., cupido, inis, f., de seo, ansia; adj., cupidus, deseoso; ávido; adv., cu
pide; sust.,cupiditas, -atis, f., deseo, ansia.
cura, 1 f., cuidado, aten ción, preocupación, ansie dad, aflicción; guarda, vi gilancia; objeto de amor.
curo, -are, -avi, -atum, tr., cuidar, preocuparse de, atender a; curar.
curro, -ere, cucurri, cur sum, intr., eorrer; sust., currus, 4 m., carro, co che; cursus, 4 m., carre ra, curso, marcha. cuspis,
-idis, f., punta de lanza, lanza, dardo.
custos, -odis, 3 m., guar dián; sust., custodia, 1 f., guarda, custodia; guar dia, centinela; guarnición;
cycnus, i, m., cisne.
damno, are, avi, atum, tr., condenar, declarar culpa ble. damnum, 2 n., daño, pér dida.
dea, véase deus.
decedo, -ere, -cessi, -cessum, intr., irse, retirarse, par tir, alejarse; morir; ce der, cesar; decessus, us, 4., salida, partida, muer te.
decerno, -ere, -crevi, -cre tum, tr., decidir, decre tar, ordenar; sust., decre tum, 2 n., decreto.
decurro, ere, cucurri (cur ri), -cursum, intr., bajar corriendo; acudir, recu rrir.
decretum, véase decerno.
dedo, ere, didi, ditum, tr., dar, entregar; dedere se, consagrarse, dedicarse; part.-adj., deditus, adicto, devoto; sust., deditio,
-onis, f.,entrega, rendi ción.
deduco, -ere, -duxi, -ductum, tr., conducir desde arri ba, bajar; apartar, deri var, quitar, sacar de; bo tar (una nave). defatigo,
-are, -avi, -atum, tr., fatigar, agotar.
defendo, -ere, -fendi, -fen sum, tr., separar, alejar; defender, proteger; sust., defensio, -onis, f., defen sa; defensor, -oris,
m., defensor.
defero, -ferre, -tuli, -latum, tr., traer abajo, traer, lle var, entregar; declarar, revelar; deferre nomen alicuius, denunciar a uno.
defessus, adj., fatigado, ago tado.
deficio, -ere, -feci, -fectum, tr., abandonar, faltar; intr., estar falto, despro visto; separarse, pasarse al otro bando, retirarse,
abandonar el puesto o partido, rebelarse.
defungor, -fungi, -functus sum, intr., cumplir, des empeñar; acabar; morir.
deicio, -icere, -ieci, -iectum, tr., lanzar hacia abajo, precipitar; expulsar; des pojar.
deinde, adv., después.
delibero, -are, -avi, -atum, intr. y tr., pesar con la mente, deliberar, reflexio nar; consultar.
demitto, -ere, -misi, -mis sum, tr., dejar caer, ha cer caer; bajar; meter; part.-adj., demissus, aba tido, humilde. modesto.
depono, -ere, -posui, -positum, tr., dejar en tierra, dejar, abandonar, depo sitar.
deprecor, -ari, -atus sum, tr., tratar de evitar con súplicas; rogar, interce der.
deprehendo, -ere, -hendi, -hensum, tr., coger, apre sar, interceptar; descu brir, sorprender.
desidero, -are, -avi, -atum, tr., desear, ansiar, echar de menos; sust., deside rium, 2 n., ansia, nostal gia;
pesadumbre. designo, -are, -avi, -atum, tr., designar, señalar, de limitar.
desino, -ere, -sivi o -sii, -si tum, tr. e intr., cesar, po ner término, acabar.
despero, -are, -avi, -atum, intr., perder la esperan za, desesperar; tr., deses perar de; sust., despera tio, -onis, f., desesperan
za, desesperación.
despicio, -ere, -spexi, -spec tum, intr., mirar hacia abajo; tr., despreciar, desdeñar; sust., despec tus, 4 m., mirada hacia abajo;
desprecio.
deterior, -oris, adj., peor.
deterreo, -ere, -terrui, -terri tum, tr., apartar o impe dir por el terror, intimi dar.
dico, -ere, dixi, dictum, tr., decir; part., usado como nombre, dictum, 2 n., di cho, palabra.
differo, -ferre, distuli, dila tum, tr., dispersar, dise minar, diferir; intr., dife renciarse.
difficilis, -e, adj., difícil; adv., difficulter; sust., dif ficultas, -atis, f., dificul tad.
diffugio, -fugere, -fugi, -fu gitum, intr., huir desor denadamente; dispersar se, disiparse.
digitus, 2 m., dedo.
dignor, -ari, -atus sum, tr., juzgar digno, permitir, consentir. dignus, adj., digno, merece dor; debido; adv., digne;
sust. dignitas, -atis, 3 f.. dignidad, distinción, ran go.
dilectus, 4 m., selección; leva.
diligo, -ere, -lexi, -lectum, tr., amar; part.-adj., dili gens, -entis, cuidadoso, diligente; adv., diligen ter; sust., diligentia, 1 f.,
cuidadoso, diligencia.
dimico, -are, -avi, -atum, intr., combatir, luchar; sust., dimicatio, -onis, f., combate, lucha.
dimitto, -ere, -misi, -mis sum, tr., dejar ir, despe dir, abandonar, dejar es capar.
discedo, -ere, -cessi, -ces sum, intr., separarse, re tirarse, partir; sust., dis cessus, 4 m., partida.
disciplina, 1 f., instrucción, adiestramiento; aprendi zaje; ciencia; doctrina. disco, -ere, didici, tr., apren der.
discrimen, -inis, n., espacio intermedio, intervalo; se paración; diferencia; dis tinción; punto decisivo; crisis, riesgo, peligro.
disertus, ad;., elocuente.
dispono, -ere, - posui, - posi tum, tr., colocar separa mente, disponer, arreglar.
dissipo, -are, avi, -atum, tr., disipar, dispersar, malba ratar, divulgar.
dissolvo, -ere, -solvi, -solu tum, tr., disolver; sepa rar, deshacer, destruir; pagar; dissolutus ( part. usado como adj.), diso luto,
relajado, libertino; adv., dissolute, relajada mente.
diurnus, véase dies.
diuturnus, adj., duradero.
diva, véase divus.
diversus, adj., vuelto en dis tintas direcciones, sepa rado; opuesto, contrario; diferente, diverso; ex di verso, de distintas direc
ciones.
doceo, ere, docui, doctum, tr., enseñar, informar; part.-adj., doctus, docto, instruido, diestro; sust., doctrina, 1 f., enseñanza,
doctrina, ciencia.
doleo, -ere, dolui, intr., do ler, tener dolor; tr., doler se, deplorar; sust., dolor, -oris, m., dolor, pena, ofensa;
amargura. dolus, 2 m., dolo, engaño, fraude, trampa.
domus, 2 y 4 f., casa, pa tria; adj., domesticus, de la casa, doméstico; nati vo; interior; sust., domi cilium, 2 n., domicilio,
morada.
dubito, -are, -avi, -atum, intr., dudar, vacilar; sust., dubitatio, -onis, f., duda, vacilación.
dubius, adj., dudoso; adv., dubie.
ducenti, -ae, a, num. card., doscientos; ducentesi mus, ord., ducentesimo; duceni, distr., de doscien tos en doscientos.
duco, -ere, duxi, ductum, tr., conducir, guiar; alar gar; construir; contar, considerar, juzgar; ducto, -are, -avi, -atum, tr., guiar
continuamente, conducir a uno y otro lado.
dulcis, e, adj., dulce.
duro, are, avi, atum, tr. e intr., endurecer; sopor tar; endurecerse, perse verar, perdurar.
durus, adj., duro, áspero, rudo; fuerte, vigoroso, severo, rígido; penoso, difícil; adv., dure.
duumviri, -orum o -um, 2 m. pl., duunviros, nom bre de dos magistrados romanos .
ebibo, -ere, -bibi, -bibitum, tr., beber hasta el fin, agotar, consumir; absor ber, succionar.
edico, -ere, -dixi, -dictum, declarar, proclamar, pu blicar; part., usado como nombre, edictum, 2 n., edicto, manifiesto, pro
clama.
edo, -ere, -didi, -ditum, tr., dar a luz, producir, en gendrar; ejecutar, llevar a cabo; publicar, emitir; part.-adj., editus, elevado,
alto.
edoceo, -ere, -docui, doc tum, tr., enseñar a fondo informar, enterar cabal mente.
educo, are, -avi, atum, tr., educar, formar, criar, ali mentar.
effero, -f erre, extuli, elatum, tr., sacar; llevar; divul gar, publicar; elevar, en salzar; (en pasiva), dejar se llevar, ser arrastrado.
efficio, -ficere, -feci, -f ec tum, tr., producir; hacer, efectuar, cumplir; conse guir.
effugio, -f ugere, -ffugi, -fugi tum, tr. e intr., huir, es caparse; evitar, burlar.
effundo, -ere, -fudi, -fusum, tr., derramar; refl., effun dor y effundere se, derra marse, lanzarse; part. adj., effusus, tendido
suelto, flotante; relajado, pródigo; adv., effuse, pro fusamente.
egeo, -ere, egui, intr. (con ablat. y menos frecuente mente con genit.), estar necesitado, carecer; sust., egestas, -atis, f., necesi
dad;egenus, adj., nece sitado.
egredior, -gredi, -gressus sum, intr., salir, partir, separarse, desembarcar; tr., pasar, sobrepasar, franquear; sust., egres sus, 4
m., salida, partida, desembarco.
eicio, eicere, -ieci, -iectum, tr., echar, arrojar (eicere se, lanzarse fuera), lan zar a tierra; naufragar.
elabor, -labi, -lapsus sum, intr., deslizarse, escapar se, desaparecer.
elido, -ere, -si, -sum, tr., ha cer saltar chocando, es trellar, expulsar, romper, destruir.
eminus, adv., de lejos.
emitto, -ere, -misi, -missum, tr., enviar fuera; lanzar, disparar, soltar.
en, int., mira, he aquí.
enim, conj., pues; etenim, conj., pues, en efecto.
epistula, 1 f., carta.
equidem, adv., ciertamente.
equus, 2 m., caballo; sust., eques, itis, m., jinete (en pl.), la caballería; miem bro del orden ecuestre;
de ahí el adjetivo eques ter, tris, -tre, de caballe ros, de caballería; equito, -are, -avi, atum, intr., ca balgar; equitatus, 4
m., caballería.
ergo, conj., por lo tanto.
erigo, -ere, -rexi, -rectum, tr., erigir, levantar; exci tar, animar.
eripio, -ere, -ripui, -reptum, tr., arrancar, arrebatar; librar; eripere se, esca parse.
erro, are, avi, atum; intr., andar errante, extraviar se, errar; sust., error, -oris, m., aventura; equi vocación, error.
erudio, ire, -ivi (-ii), itum, tr., educar, instruir, for mar, enseñar; part.-adj., eruditus, erudito, docto.
erumpo, -ere, -rupi, -rup tum; intr., salir con ím petu, estallar, precipitar se; sust., eruptio, -onis, f., salida impetuosa.
etiamsi, conj., aunque.
etsi, conj., aunque.
euge, int., ¡ea!
evado, -ere, -vasi, -vasum, intr., salir, evadirse, es caparse; llegar a ser, ir a parar.
eveho, -ere, -vexi, -vectum, tr., elevar; sacar; lanzar se; dejarse llevar.
evenio, -ire, -veni, -ventum, intr., suceder, resultar; sust., eventus, 4 m., suce so, resultado.
evoco, are, -avi, -atum, intr., llamar a sí, hacer venir, convocar.
evolo, are, avi, -atum, intr., salir volando, escaparse; evolito, -are, -avi, -atum, intr., revolotear.
exaudio, ire, -ivi, -itum, tr., oír a distancia, oír clara mente.
excedo, -ere, -cessi, -cessum, intr., salir, irse, retirarse, partir; tr., exceder, so brepasar abandonar.
excello, -ere, intr. (con dat. de persona), aventajar; (con abl. de cosa), sobre salir; part.-adj., excelsus, elevado, excelso, distin
guido.
excido, ere, cidi, intr., caer de, caerse, deslizarse; perderse, desvanecerse, desaparecer de la me moria.
excipio, -ere, -cepi, -ceptum, tr., recoger; recibir, aco ger; soportar, sorpren der; seguir, suceder.
excito, are, avi, -atum, tr., hacer salir, enardecer, ex citar, provocar.
excludo, -ere, -clusi, -clu sum, tr., excluir, recha zar, impedir.
excudo, -ere, -cudi, -cusum, tr., hacer saltar a golpes, forjar, esculpir, moldear.
excurro, -ere, -curri y -cu curri, -cursum, intr., salir corriendo; sust., excur sio, -onis, f., salida, co rrería.
excuso, are, -avi, atum, tr., excusar, disculpar, pre textar; sust., excusatio, -onis, f., excusa.
excutio, -cutere, -cussi, -cus sum, tr., sacudir; arran car; rechazar, desechar, expulsar.
exeo, -ire, -ivi (-ii), -itum, intr., salir; sust., exitus, 4 m., salida, fin, desenla ce, resultado.
exerceo, -ere, -ui, -itum, tr., ejercitar, adiestrar; ma nejar; ejercer, ocuparse; molestar, atormentar. exercitatus ( part.-adj.
de exercito), adiestrado, práctico; sust., exercita tio, -onis, 3 f., adiestra miento, práctica.
exhaurio, -ire, -hausi, -haus tum, tr., agotar, vaciar, sufrir hasta el fin.
exhibeo, -ere, -hibui, -hibi tum, tr., mostrar, exhibir, realizar, causar.
exigo, ere, -egi, -actum, tr., echar, expulsar; recla mar, exigir; pasar, con sumir
exitus, véase exeo.
exorior, -oriri, -ortus sum, , intr., surgir, nacer, apa recer, llegar a ser.
exoro, are, -avi, -atum, tr., pedir insistentemente; doblegar, obtener pidien do.
expedio, ire, -ivi, itum, tr., soltar, librar; aprestar, preparar; explicar, exponer; imper., expedit, es útil, es provechoso; part.
adj., expeditus, desemba razado, presto para la ac ción, cómodo, fácil, a punto; adv., expedite, fá cilmente.
exploro, -are, -avi, -atum, tr., explorar, investigar, reconocer; sust., explora tor, -oris, m., explorador, espía; (en pl.), patrullas
de reconocimiento. expono, -ere, -posui, -positum, tr., poner a la vista, exponer, explicar; desem barcar. expugno, -are, -avi,
-atum, tr., tomar al asalto, asal tar; sust., expugnatio, -onis, f., asalto.
exsequor, -sequi, -secutus sum, tr., seguir; tratar de conseguir, tratar de saber; cumplir, ejecutar; exponer.
exsilium, véase exsul.
exsisto, -ere, stiti, intr., sa lir, surgir; llegar a ser, nacer, existir.
expecto, -are, -avi, -atum, tr., aguardar, esperar; sust., exspectatio, -onis, f., espera, expectación, ansiedad. exstinguo,
-stinguere, -stin xi, -stinctum, tr., extin guir, apagar; matar, bo rrar.
exstruo, -ere, -struxi, -struc tum, tr., levantar; cons truir; colmar.
exsul, -ulis, m. y f., deste rrado; sust., exsilium, 2 n., destierro; exulo, -are, -avi, atum, intr., es tar, vivir desterrado. exsulto,
-are, -avi, -atum, intr, brincar de gozo, re gocijarse.
exterus, adj. (se usa de ordinario referido a natio: exterae nationes los pue blos extranjeros), de fue ra, extranjero; comp., ex
terior, -oris,exterior; sup., extremus, extremo, último; el más distante.
faba, 1 f., haba.
facilis, -e, adj., fácil; trata ble, afable; adv., facile, sust., facilitas, -atis, f., fa cilidad, afabilidad.
facio, facere, feci, factum, tr., hacer; sust., factum, n., hecho, acción; factio, -onis, f., bando, partido político. facultas, -atis,
f., facultad, capacidad; ocasión, opor tunidad; recursos.
fascis, -is, m., haz, fajo de leña; pl., fasces, haz de varas del que sobresalía la hoja de un hacha; lo lle vaban los lictores delan te
de los prirneros magis trados de Roma como símbolo de su suprema autoridad.
fatum, 2 n., predicción pro fética; destino, hado; ad;., fatalis, -e, destinado, determinado por el hado; fatal.
faveo, -ere, favi, fautum, intr. (con dat.), favore cer, proteger; sust., fa vor, -oris, m., favor; apro bación, aplauso.
felix, -icis, adj., fecundo, fe liz; adv., feliciter; sust., felicitas, -atis, felicidad, buena suerte.
femina, 1 f., hembra, mujer.
fenestra, 1 f., ventana.
fenus -oris, n., interés, pro ducto que da el dinero; fenerator, oris, m., pres tamista.
fera, véase ferus.
fere, adv., casi.
fero, ferre, tuli, latum, tr., llevar, traer; presentar; obtener; producir; so portar; declarar, referir.
ferox, -ocis, adj., feroz, sal vaje; impetuoso, intrépi do: ferociter; sust., fero cia, 1 f., y ferocitas, -atis, f., osadía, arrogancia,
fe rocidad.
ferrum, 2 n., hierro; arma (en general); adj., fer reus, de hierro, férreo, insensible.
festino, -are, -avi -atum, intr., apresurarse, darse prisa; tr., apresurar, ace lerar.
fidelis, -e, adj., fiel; adv., fideliter, sust., fidelitas, -atis, f., fidelidad. fides, ei, f., fe, confianza; lealtad; crédito; prueba;
certeza; palabra empeña da; verdad. fido, -ere, fisus sum, intr. (con dat.), confiar. fiducia, 1 f., confianza. fidus, adj., fiel, leal.
figura, 1 f., figura, forma.
fingo, ere, finxi, fictum, tr., formar, modelar, imagi nar, suponer; inventar, fingir; part.-adj., fictus, fingido, falso. finis, -is,
m., límite; ( pl. ), territorio; fin; finio, -ire, -ivi, -itum, tr., limitar, determinar; adj., fniti mus, lindante, vecino; pariente.
fio, fieri, factus sum (se usa como pasiva de facio), ser hecho; resultar; ha cerse; suceder.
firmus, adj., firme, seguro, fuerte; adv., firme y fir miter, firmo. -are. -avi, -atum, tr., afirmar, forta lecer.
flagitium, 2 n., infamia.
flamma, 1 f., llama.
flavus, adj., rubio dorado.
flos, floris, m., flor; vb, flo reo, -ere, -ui, intr., flore cer; part.-adj., florens, -entis, florido, en flor.
fluvius, 2 m., río.
folium, 2 n., hoja.
forma, 1 f., forma, figura; tipo, clase; belleza. formosus, -a, -um, adj., her moso.
fors, nom., y forte, abl., únicos casos usados del nombre fors, fortis, suer te, propiamente lo que se aporta o
trae; fors con sit y an daforsitan, tal vez; forte se usa como adv., por casualidad; for tasse, adv., quizás.
fortis, -e, adj., amistoso, brioso, valeroso, esforza do ( rara vez poderoso, fuerte); adv., fortiter; sust., fortitudo, -inis,
f., bravura fortaleza.
fortuna, 1 f., fortuna, suer te; ( pl.), bienes de for tuna.
fremo, ere, -ui, itum, intr., zumbar, bramar; mur murar; sust., fremitus, 4 m., zumbido, bramido; murmullo.
frequens, -entis, adj., apre tado, denso, numeroso; frecuente, repetido; adv., frequenter; sust., fre quentia, 1 f., afluencia,
concurrencia.
fructus, véase fruor.
frumentum, 2 n., grano, tri go; adj., frumentarius, referente al trigo; vb., frumentor, 1 tr., hacer provisión de grano, forra
jear.
fruor, -ui, fructus sum, irtr. (con abl.), gozar; sust., fructus, 4 m., fru to, provecho, producto; renta,
recompensa. frustra, adv., en vano.
fuga, 1 f., huida, fuga; des tierro; fugo, -are, -avi, -atum, tr., poner en fuga, ahuyentar.
fugio, fugere, fugi, fugitum, intr., huir; tr., huir a al guien o de alguien, evi tar; sust., fugitivus, 2 m. fugitivo, desertor. fulgeo,
-ere, fulsi yfulgo, -ere, intr., brillar, resplan decer; fulgor, -oris, m. brillo; fulgur, -uris, n., re lámpago. fulmen, inis, n., rayo.
fundus, 2 m fondo; finca rústica, hacienda, adv. funditus, de raíz, comple tamente; fundo, are, avi, -atum, tr., consolidar, ase
gurar, establecer; de aquí fundamentum, 2 n., ci miento, fundamento.
funus, -eris, n., funeral, en tierro; pira; cadáver; muerte violenta, destruc ción, ruina.
furo, ere, furui, intr., estar furioso, enfurecerse, des variar; sust., furor, -oris, m., furor, rabia; furia, 1 f., furia,
delirio; Furiae, las Furias, divinidades vengadoras. Eran tres, Alecto, Megera y Tisífone.
geminus, adj., gemelo; do ble.
gemo, -ere, gemui, gemitum, in.r., gemir; tr., deplo rar, lamentar; sust., ge mitus, 4 rn., gemido, la mento.
genetrix, genitor, véase gigno.
genius, 2 m., espíritu que tutelaba a cada cual des de su nacimiento; genio.
gens, gentis, f., conjunto de familias procedentes de un tronco común que lle vaban el mismo nombre; parentela; pueblo, raza.
genu, 4 n., rodilla.
genus, -eris n., origen, naci miento; linaje; raza, na ción; género, clase, es pecie.
gero, -ere, gessi, gestum, tr.. llevar: hacer. realizar. ejecutar; ejercer; gerere se, portarse; gerere mo rem alicui, complacer a
alguno.
gigno, -ere, genui, genitum, tr., engendrar, producir; dar a luz; sust., genetrix, -icis, f., madre; genitor, -oris, m., padre.
gloria, 1 f., gloria, fama, re nombre; jactancia; vb., glorior, -ari, -atus sum, intr., gloriarse, jactarse.
gradior, gradi, gressus sum, intr., andar, caminar; sust., gressus, 4 m., paso, marcha.
grando, -inis, f., granizo.
gratulor, -ari, -atus sum, intr. (con dat.), congratu lar, felicitar; sust., con gratulatio, -onis, f., felici tación,
congratulación. gratus, adj., agradable, gra to: amable. encantador: agradecido; sust., gratia, gracia, favor; influencia;
reconocimiento; grati tud; gratia (con gen.), a causa, por razón de: habere gratiam alicui, sentir gratitud hacia uno; gratias
agere o referre, dar las gracias; gratias alicui facere, perdonar a uno; adj., gratiosus, in fluyente.
gravis, -e, adj., pesado, gra ve; molesto; penoso; im portante, de peso; adv., graviter; sust., gravitas, -atis, f., peso; severidad,
gravedad, importancia.
guberno -are, -avi, -atum, tr., dirigir, gobernar, guiar; sust., gubernator, -oris, m., timonel; guber natio -onis, f., gobierno,
dirección, manejo.
gula, 1 f., garganta.
gustus, -us, m., gusto. De nota primero el hecho de gustar o probar algo; luego el gusto o sabor de lo probado. En la cena o
comida romanagustus era el aperitivo.
H
habena, 1 f., rienda.
habeo, -ere, -ui, -itum, tr., tener, poseer; contener; considerar, estimar; sust., habitus, 1 m., modo de ser, condición, disposi
ción, porte; vestido; ha bito, -are, -avi, -atum, intr., vivir, habitar.
haereo, -ere, haesi, haesum, intr., estar adherido, ad herirse, mantenerse fir me, estar indeciso, vaci lar; haeres, -edis, m. y
f., heredero legal; haeredi tas, -atis, f., herencia.
harena, 1 f., arena.
haruspex, -icis, m., arúspi ce, el que examina las entrañas de las víctimas, en oposición a auspex, que examina el vuelo de las
aves.
hasta, 1 f., Ianza, pica. Era entre los romanos símbo lo de propiedad. De ahí que se plantara una lan za sobre lo que se vendía
como deuda al Tesoro o como botín de guerra: sub hasta vendere, vender en subasta; hastatus, -i, m.. soldado armado de
lanza, lancero. Ocupaba la primera fila en la línea de batalla.
haud, adv., no.
haurio, -ire, hausi, haus tum, tr., sacar (agua), ex traer; beber; apurar, ago tar, consumir, disipar.
hedera, 1 f., yedra.
hei, intr., ¡ ay !
heri, adv., ayer.
heu, interj., ¡ ay !
hodie, adv., hoy.
homo, -inis, m., ser huma no, hombre, persona.
honestus, adj., honrado, distinguido, digno de con sideración; adv., hones te; sust., honestas, -atis, f., consideración, digni dad
. honradez.
honos, -oris, m., honor, consideración, estima; cargo honorífico; premio, recompensa; gala, belleza.
horreo, -ere, -ui, intr., ho rrorizarse, erizarse, estre mecerse; tr., sentir ho rror de; adj., horribilis,
-e, horrible; horridus, adj., erizado, áspero; crespo; rudo, inculto; adv.. horride; sust., hor ror, -oris, m., estremeci miento,
horror; horresco, -ere, horrui, intr., poner se erizado; horrorizarse.
horreum, -i, n., granero.
hospes, -itis, m., huésped (el que hospeda y el hos pedado por amistad), forastero, extranjero; hos pitium, 2 n., hospedaje de
amistad; vínculo entre el que hospeda y el hospe dado; relaciones de hos pitalidad; alojamiento.
hostia, 1 f., víctima ofrecida en expiación para aplacar a la divinidad. Se opone a víctima, ofrenda en acción de gracias. Luego
pasó a significar víctima en general.
hostis, is, m., enemigo (pú blico; adj., hostilis, -e, hostil, del enemigo; adv., hostiliter.
humanus, adj., humano; comprensivo, bondadoso; educado, de finos moda les; adv., humane y hu maniter, sust., humani
tas, -atis, f.,natural hu mano, humanidad, afabi lidad, benevolencia; edu cación, delicadeza de mo dales.
humilis, -e, adj., bajo, pe queño; humilde, débil; mezquino, vil; sust., hu militas, -atis, f ., peque ñez, baja estatura; mo destia;
debilidad; mezquindad de alma.
iaceo -ere, iacui, intr., ya cer, estar echado; dor mir, estar muerto, flotar; estar abatido.
iacio, iacere, ieci, iactum, tr., lanzar, disparar, echar; construir; decir; producir; iacto, are, -avi, -atum, tr., lanzar con fre
cuencia, lanzar de un lado a otro, agitar; pro ferir, lanzar; meditar; jactarse; sust., iactura, 1 f., Ianzamiento, pérdi da,
gasto; iaculum, 2 n., jabalina.
ictus, part. de ico, 3 tr., golpeado; herido; pactado sust., ictus, 4 m., golpe herida.
idoneus, adj., apropiado apto.
idus, iduum, 4 pl. t., los Idus, el día 15 de mes en marzo, mayo, iulio y octubre; el 13 en los demás meses.
ignarus, adj., ignorante; desconocido.
ignosco, -ere, -gnovi, -gno tum, tr. (acus. de cosa, dat. de persona), perdo nar, dispensar; part.-adj., ignotus, desconocido.
illustris, véase inlustris.
imago, -inis, f., retrato, co pia; imagen ( de los an tepasados, modelada en cera, que estaba en el atrio y que se llevaba en los
funerales),estatua; eco; aparición, visión, es pectro, sombra; repre sentación, idea.
imitor, -ari, -atus sum, tr., copiar, reproducir, imi tar; sust., imitatio, -onis, f., imitación.
immitto, -ere, -misi, -mis sum, tr., enviar a, man dar contra; soltar, lan zar, arrojar; impulsar, incitar.
impedio, ire, -ivi, itum, tr., enredar, trabar; impedir; apartar; sust., impedi mentum, 2 n., impedimen to, obstáculo; (en
pl.), impedimenta,bagajes.
impello, -ere, -puli, -pul sum tr., empujar, im pulsar; incitar, inducir; sust., impulsus, 4 m., gol pe, impulso,
instigación. impendeo, -ere, intr. (con dat.), pender, estar colga do sobre, amenazar.
imperator, véase impero.
imperium, 2 n., mando; autoridad, poder supre mo (concedido a determi nados magistrados, que llevaba consigo el mando
militar y la jurisdicción); soberanía; dominio, im perio.
impero, -are, -avi, -atum, intr., tener el mando, do minar, imperar; tr. (acus. de cosa y dat. de perso na), mandar, ordenar,
exigir; sust.,imperatum, 2 n., orden, mando; imperator, -oris, m., general en jefe.
impetro, -are, -avi, -atum, tr. e intr., conseguir, lo grar con ruegos, impe trar.
implico, -are, -plicui, -plici tum (se usan también las formas regulares -avi, -atum); tr., trabar; enla zar; rodear, envolver.
impune, adv., impunemente.
imus, véase inferior.
incedo, -ere, -cessi, -cessum, intr., adelantarse, avan zar; extenderse; pe netrar; tr., acometer, apoderarse de.
incendo, -ere, -cendi, -cen sum, tr., pegar fuego, in cendiar; inflamar, exci tar; sust., incendium, 2 n., incendio,
fuego. inceptum, véaseincipio.
incido, -ere, -cidi, -casum, intr., caer en, caer sobre, incidir; encontrar casual mente; dar en; incurrir; suceder; presentarse.
incipio, -cipere, -cepi, -cep tum, tr. e intr., comen zar; sust., inceptum, 2 n., comienzo, empresa.
incito, -are, avi, -atum, tr., mover rápidamente, ace lerar; estimular, incitar.
incognitus, adj., descono cido.
incommodus, adj., inconve niente, molesto, incómo do; adv., incommode; sust., incommodum, 2 n., molestia, desgracia.
increpo, -are, -crepui, -cre pitum, intr., crepitar, re sonar; tr., hacer resonar; gritar contra, echar en cara.
incumbo, -ere, -cubui, -cubi tum, intr., lanzarse sobre, echarse sobre; esforzar se, entregarse a.
incurro, -ere, -curri y -cu curri, -cursum, intr., correr a, lanzarse, precipi tarse, acometer; incu rrir; tropezar,
chocar; sust., incursio, -onis, f.,choque, correría, incur sus, 4 m., ataque, embes tida.
index, -icis, m., delator; sust., indicium, 2 n., de lación, prueba; indico, -are, -avi, -atum; tr., de latar, descubrir. indico, -ere,
-dixi, -dictum,tr., declarar, proclamar, publicar, anunciar, con vocar.
induco, -ere, -duxi, -ductum, tr., conducir dentro, me ter; llevar; introducir; cubrir; inducir.
ineo, -ire, -ivi (-ii), -itum, intr. y tr., entrar en; emprender, comenzar; cum plir.
infero, -ferre, -tuli, -latum, tr., llevar adentro, intro ducir, meter; atacar; avanzar; causar.
inferus, adj., de abajo; sust., inferi, 2 m. pl., mo radores del mundo sub terráneo, del reino de la muerte; comp., inferior, más
bajo, inferior;sup., imus, el más bajo, el más profundo.
infirmus, adj., débil.
infula, 1 f., casquete de fle cos de lana blancos y ro jos anudados a intervalos iguales con una cinta. Lo usaban en sus ritos los
sacerdotes. Se ceñía a la cabeza de las víctimas.
ingenium, 2 n., disposición natural (de una persona o cosa), naturaleza, tem peramento, genio, talento natural, ingenio.
inicio, -icere, -ieci, -iectum, tr., lanzar, echar, arrojar contra o sobre; tender sobre; infundir.
initium, 2 n., comienzo.
innuptus, adj., no casado, soltero.
inops, -opis, adj., sin recur sos, pobre; necesitado; sust., inopia, 1 f., falta de recursos, escasez.
inrideo, -ere, -risi, -risum, intr., burlarse; tr., bur larse de alguien o de algo; sust., inrisus, 4 m., burla.
inrumpo, -ere, -rupi, -rup tum, intr., irrumpir, pre cipitarse en; tr., penetrar.
insanus, adj., loco; furioso; adv., insane ¡ sust., insa nia, 1 f., locura; vb., in sanio, -ire, -ivi (-ii) -itum, intr., estar loco, estar
fu rioso.
inscius, adj., desconocedor, ignorante.
insero, -ere, -serui, -sertum, tr., meter, hacer entrar; contar entre.
insisto, -ere, -stiti (con dat.), estar en pie en o sobre, pisar; detenerse; seguir, perseguir, insistir.
instituo, -ere, -stitui, -stitu tum, tr., establecer, fun dar; erigir, construir; emprender, comenzar; instruir,
adiestrar; sust., institutum, 2 n., plan es tablecido, costumbre, ins titución.
insto, -stare, -stiti, intr., ser inminente, echarse enci ma; instar, apremiar, in sistir.
instruo, -ere, -struxi, -struc tum, tr., ordenar, formar, disponer; instruir, equi par; levantar, construir.
integer, -gra, -grum, adj. intacto; entero, completo, fresco, íntegro; puro limpio; imparcial; adv. integre; sust., integritas,
-atis, f., integridad.
inter, prep. de ac., entre, dentro de, durante; intra, prep. de ac., dentro de; intro, adv., adentro; in tus, adv., dentro, de den tro.
intercedo, -ere, -cessi, ces sum, intr., haber entre, interponerse; intervenir, poner el veto; sust., in tercessio, -onis, f., veto (de
los tribunos).
interior, -oris, de más aden tro, interior; super., inti mus, el más interior; ín timo.
interpono, -ere, -posui, -positum, tr., colocar entre, interponer; aducir, apor tar; fidem interponere, dar su palabra. interpres,
-etis, m., media dor, negociador, intér prete.
interrumpo, ere, rupi, ruptum, tr., romper, hacer pedazos; cortar, inte rrumpir.
intersum, -esse, -fui, intr., estar entre; haber dife rencia (con abl.), in his rebus nihil interest, no hay diferencia alguna en tre
estas cosas, interve nir, participar (con dat.) consiliis interesse, inter venir en los planes; impers., interest, importa; mea, tua,
sua interest, me importa a mí, a ti, a él; regis interest, le importa al rey; ad salu tem rei publicae, a la sal vación de la
república.
intervenio, -ire, -veni -ven tum, intr., llegar entre tanto; intervenir, inte rrumpir, mezclarse en (con dat. ).
introeo, ire, -ivi (-ii), itum, intr., entrar; sust., introi tus, 4 m., entrada.
inveho, -ere, -vexi, -vectum, tr., acarrear, transportar; dep., invehor, ir, via jar; lanzarse, atacar.
invideo, -ere, -vidi, -visum, intr. (con dat.), mirar con envidia, envidiar; part.
adj., invisus, odioso; adj., invidus, envidioso; sust., invidia, 1 f.,envidia, ma levolencia; adj., invidio sus, envidioso.
iocus, -i, m.; en pt., ioci y ioca, -orum: juego de palabras, chiste; per iocum, en broma; iocor, -ari, intr., bromear. ipse, ipsa,
ipsum, adj.-pron., él mismo, en persona.
ira, 1 f., ira, cólera. irascor, irasci, iratus sum, intr., airarse, enojarse; (con dat.), enojarse con tra; part.-adj., iratus, irri tado.
irrumpo, véase inrumpo.
iste, ista, istud, adj.-pron., ese; istac, adv., por ahí; istic, adv., ahí; istinc, adv., de ahí; istac, adv., a ahí.
iubeo, -ere, -iussi, -iussum, tr., mandar, ordenar; sust., iussu, 4 m., abl., por orden; iussa, 2 n. pl., órdenes, mandatos.
iudex, -icis, m., juez, árbi tro; sust., iudicium, 2 n., acción judicial, juicio, proceso; fallo, sentencia; tribunal; opinión, juicio,
criterio; iudico, are, -avi, -atum, tr., juzgar, dictar sentencia; ser juez; opi nar, tener por.
iugum, 2 n., yugo; yunta; cumbre de una montaña, cima; sierra; yugo sim bólico bajo el que desfi laban los vencidos.
iumentum, 2 n., bestia de tiro o de carga, acémila.
iungo, -ere, iunxi, iunctum, tr., juntar, unir, engan char, uncir; hacer, trabar (un pacto).
iunior, véase iuvenis.
ius, iuris, 3 n., derecho, jus ticia (humana), ley; tribunal de justicia; auto ridad legal; iure, abl., en justicia, rectamente; iuro,
are, avi, atum, tr.e intr., jurar, prestar ju ramento; sust., ius iuran dum, juramento. iustus, adj., conforme a derecho, justo,
recto, legiti mo, equitativo, debido, razonable; adv., iuste; sust., iustitia, 1 f., dere cho; equidad, justicia. iuvenis, -e,
adj., joven; sust., el joven o la joven que ha dejado de crecer y se halla en plena edad; iuniores, los jóvenes des tinados a
formar en el ejército activo, de 17 a 45 años; iuventus, -utis, f., la juventud.
labor, labi, lapsus sum, intr., deslizarse, resbalar; caer en error; sust., lap sus, 4 m., acto de desli zarse, caída, error; labe
facto, -are, -avi, -atum, tr., hacer vacilar, sacudir, conmover; arruinar.
labor, -oris, m., esfuerzo, fatiga, trabajo; desgra cia, sufrimiento; laboro, -are, avi, -atum, intr., tra bajar, afanarse; penar;
hallarse en peligro; pa decer.
lacesso, -ere, -cessivi, -cessi tum, tr., provocar, inci tar, hostigar.
lacus, 4 m., lago.
lapis, -idis, m., piedra; piedra miliaria (mojón que señataba las millas); piedra preciosa.
lapsus, véase labor.
largus, adj., abundante; li beral, generoso; adv., lar ge; largior, iri, -itus sum, tr., dar con largueza; so bornar con dádivas; lar
gitio, -onis, f.,liberalidad, prodigalidad, soborno.
lassus, adj., cansado, des fallecido, agotado; sust., lassitudo, -inis, f., cansan cio, fatiga, lasitud.
lateo, -ere, latui, intr., es tar oculto, ocultarse; tr., ocultársele (a alguien al go ); sust., latebra, 1 t. , escondrijo.
laus, laudis, f., alabanza, elogio; renombre; honor consideración; vb., laudo, -are, -avi, -atum, tr., ala bar; sust., laudator,
-oris, m.,elogiador, panegirista
lego, -are, -avi, -atum, tr., legar, delegar; sust., lega tus, 2 m., delegado, lega do, asesor de un general o de un
procónsul; sust., legatio, -onis, f., emba jada.
lenis, -e, adj., suave, blan do; benigno, dulce; adv., leni t er, sust., lenitas, -atis, f., benignidad, blan dura; lenio, ire, -ivi, (-ii),
- itum, tr., ablandar, sua vizar, aplacar. lentus, adj., flexible, blan do, perezoso, indolente.
letum, 2 n., muerte.
levis, -e, adj., leve, ligero; de poca importancia, in significante; suave, blan do; voluble, inconstante; adv., leviter; sust., levi
tas, -atis, f.,inconstancia; ligereza. levis, -e, adj., liso, pulido.
liber, -era, -erum, adj., li bre; adv., libere, sust., libertas, -atis, 3 f., liber tad; libero, -are, -avi, -atum, tr., liberar, conce der
libertad.
licet, -ere, licuit, intr. (con dat.), es lícito, está permitido; sust., licentia, 1 f., permiso, desenfreno.
lilium, 2 n., lirio.
locus, 2 m., (pl., loci y loca, -orum), lugar, paraje; pa saje o tema de un escri to; rango, posición, fami lia; vb., loco, -are, -avi,
-atum, tr., colocar, poner; alquilar, adjudicar por contrata; adj., locuples, -etis, rico en tierras, opu lento; fidedigno.
longus, adj., largo, prolon gado (en espacio y tiem po); aburrido; adv., lon ge, a lo largo; lejos; muy, con mucho (con
superl.); longitudo, -inis,t., longitud.
luceo, -ere, luxi, intr., lucir, brillar; impers., lucet, es de día; lucerna, 1 f., lám para de aceite.
luctus, véase lugeo.
lugeo, -ere, luxi, luctum, tr., llorar, deplorar; intr., es tar triste, lamentarse, llo rar; sust., luctus, 4 m., duelo, aflicción, luto.
lumen, -inis, n., lumbre, luz; (pl. en poesía), ojos; esplendor, lucero (hablan do de una persona extra ordinaria).
luna, 1 f., luna.
lustrum, 2 n., sacrificio ex piatorio; lustro, espacio de cinco años; lustro, -are, -avi, -atum, tr., puri ficar con un sacrificio;
recorrer, mirar, examinar, pasar revista (al ejér cito), iluminar.
lympha, 1 f., agua.
M
macer, macra, macrum, magro, enjuto, seco, del gado; macies, -ei, f., del gadez, sequedad.
macero, -are, -avi, -atum, tr., ablandar mojando, macerar, enervar, debi litar.
maereo, -ere, intr., estar apenado, entristecido; tr., afligirse por, lamentarse de; part. adj., maestus, triste,
apenado; sust., maeror, oris, m., aflic ción, tristeza profunda. maestitia, 1 f., tristeza.
magis, adv., más.
magnus, adj., grande (an cho, alto, largo); adv., magnopere; natu maior, mayor en edad; natu maximus, el mayor en
edad; maiores, -orum, pl., ante pasados; sust., magnitu do, -inis, f., tamaño, amplitud; grandeza.
maiestas, -atis, f., majestad, soberanía del Estado; po der supremo.
maledictum, 2 n., maldición.
malus, adj., malo, malva do; adv., male; sust, ma lum, 2 n., mal, desgracia, calamidad, daño.
malus, 2 m., mástil; man zano; malum, -i, n., manzana. En principio significó toda clase de fruta de pepita. Ab ovo
mando,-are,-avi,-atum, tr., confiar, encargar, comi sionar; mandar; sust., mandatum, 2 n., encargo, mandato.
manes, -ium, m. pl., manes (almas de los muertos); espíritus; morada de los manes, los infiernos.
manifestus, adj., claro, evi dente, manifiesto; cogido en flagrante delito; con victo; adv., manifesto.
manus, 4 f., mano; fuerza, violencia; poder, domi nio; banda armada; pu ñado de hombres.
maritus, 2 m., marido.
marmor,-oris, n., mármol.
materia, 1 f., materia, ma terial: madera: asunto.tema; ocasión, oportuni dad; alimento; recursos.
maturus, adj., maduro, sa zonado; prematuro; adv., mature; sust., maturitas, -atis, f., sazón, madurez; maturo, -are, -avi,
-atum, tr., madurar, acelerar; intr., apresurarse; matu rato opus est, hay que darse prisa.
maxime, adv., muchisimo.
mediocris, -e, adj., media no, regular, intermedio, moderado; adv., medio criter.
meditor, -ari, -atus sum, tr., pensar, considerar, meditar; ejercitarse, en sayar.
medius, adj., medio.
membrum, 2 n., miembro.
memor, oris, adj., que se acuerda; adv., memori ter, de memoria; sust., memoria, 1 f., memoria; recuerdo; plazo de re cuerdo,
época, tiempo; testimonio; mención; me moro, -are, -avi, -atum tr.. recordar; mencionar.
mens, -entis, f., inteligencia, mente; pensamiento; opi nión; propósito, plan.
mensa, 1 f., mesa.
mensis,-is, m., mes.
mensura, véase metior.
mentio, -onis, f., mención.
mereo, -ere, -ui, -itum, tr., merecer, ganar; servir en el ejército; dep., mereor, merecer, ganar; mereri stipendia, ganar la solda
da, hacer el servicio mi litar; part.-adj., meritus, merecido, merecedor; adv., merito, con razón; sust., meritum, 2 n., me
recimiento, servicio.
meridies,-ei, m., mediodía.
messis, -is, f., mies.
meta, 1 f., meta, pilar cóni co (atrededor del cual se da la vuelta en las ca rreras del circo); térmi no, fin.
metior, -iri, mensus sum, tr., medir, repartir mi diendo; recorrer; juzgar; sust., mensura, 1 f., me dida.
mico,-are,-avi,-atum, intr., brillar.
miles, -itis, m., soldado; sust., militia, 1 f., mili cia, servicio militar; adj., militaris, -e, militar; vb., milito, -are, -avi,
-atum, intr., servir en el ejército.
mille, num. card., mil; mi lia, milium, millar; mille simus, ord.; singula mi lia, distr., de mil en mil; milies, adv., mil veces.
minae, 1 f. pl., amenazas; vb., minor, -ari -atus sum, tr., amenazar; minitor, -ari, -atus sum, tr., ame nazar con
frecuencia; minax, -acis, adj., amena zador.
minor, -oris, adj. comp., menor; minus, adv., me nos; minimus, adj. sup., el más pequeño, el me nor; minime, adv., en modo
alguno.
minuo, minuere, minui, mi nutum, tr. e intr., dismi nuir.
mirus, adj., admirable, ma ravilloso; adv., mire; vb., miror,-ari,-atus sum, tr., admirar, admirarse de; sust., miraculum, 2
n., maravilla, milagro;adj., mirabilis, admirable.
mitto, -ere, misi, missum, tr., enviar; lanzar, dispa rar; soltar, dejar ir.
mobilis, -e, adj., movible, que se mueve fácilmente; ágil; mudable; adv., mo biliter, sust., mobilitas, -atis, f., movilidad; agili
dad; inconstancia.
moderor, -ari, -atus sum, tr.,dirigir, guiar, manejar, moderar; intr. (con dat.), poner freno, regular; sust., moderatio, -onis,
f., gobierno, moderación. modestus, adj., moderado, discreto; modesto; adv., modeste; sust., modestia, 1 f., discreción;
modestia.
modus, 2 n., medida; justa medida, término medio; (en música), tono, com pás, son, melodía; lími te; modo; género,
clase; modulor, -ari, -atus sum, modular, medir, someter a ritmo; componer (ver sos, canciones).
moles, -is, f., mole, masa; dique, murallón; dificul tad, esfuerzo; molior,-iri, -itus sum, tr., levantar, construir, intentar con
esfuerzo, emprender;intr., esforzarse, afanarse.
mollis, -e, adj., flexible, blando; delicado; apaci ble; irresoluto: afemina do; agradable, dulce; adv., molliter; sust., mol litia, 1
f., flexibilidad; molicie; vb., mollio, -ire, -ivi, -itum, tr., ablandar, mitigar.
monstrum, 2 n., señal ce leste, portento; prodigio; monstruo; monstro,-are, -avi, -atum, tr., señalar, mostrar.
mora, 1 f., tardanza, dila ción; impedimento; mo ror, -ari, -atus sum, intr., detenerse, permanecer; tr., detener, impedir.
mors, mortis, f., muerte; adj., mortalis, -e, sujeto a la muerte; mortal; mor tuus, muerto; mortif er, -era,
-erum, mortífero. mos, moris, m.,costumbre, hábito; manera, norma; mores, morum (pl.), carácter, conducta.
moveo, -ere, movi, motum, tr., mover; remover, se parar; agitar, excitar, le vantar; sust., motus, 4 m., movimiento, emo ción,
impulso; disturbio, tumulto, alzamiento.
mugitus m., mugido.
mulceo, -ere, mulsi, mul sum, tr., acariciar, cal mar, ablandar, amansar.
mulier, -eris, f., mujer; adj., muliebris, -e, muje ril, femenino; afemina do; adv., muliebriter.
multus, adj., mucho; pl., multi, muchos; multa, muchas cosas; advs., mul tum, mucho; multo, muy (con comparativo);
sust., multitudo -inis,m., mul titud, muchedumbre, turba.
munio, -ire, -ivi, -itum, tr., fortificar, defender, pro teger; construir; sust., munimentum, 2 n., forti ficación,
trinchera; sust., munitio, -onis, f.,trabajo de fortificación, atrinche ramiento, defensa.
munus,-eris, n., deber, función; cargo, empleo, puesto; tarea, obra; don, favor; servicio; tributo; diversiones
públicas; muneror, -aris -ari, -atus sum, y munero, 1 tr., re galar, obsequiar con; ali quem aliqua re.
murus, 2 m., muro.
muto, -are, -avi -atum, tr. e intr., cambiar, mudar, permutar; refl., mutor, cambiarse; sust., muta tio, -onis, f., cambio,
alteración; mutuus,adj., lo que se intercambia, recí proco; mutuum, -i, n., préstamo sin interés. Se opone a fenus, oris, dinero
que se presta a in terés.
N
nam, conj., pues.
nanciscor, nancisci, nactus sum, tr., obtener, alcan zar (sin esfuerzo); encon trar casualmente.
nascor, nasci, natus sum, intr., nacer, provenir, sa lir, producirse, originar se; part.-adj., natus, na cido (se usa para expresar
la edad); natus decem annos, nacido hace diez años, esto es, de diez años de edad; sust., na tus, 2 m., hijo; nata,
1 f., hija; natio, -onis, f., pue blo; nación;natu, 4 m., abl., de nacimiento, de edad; natura, 1 f., natu raleza, condición natural,
natural.
nauta, 1 m., marino.
navigo, -are, -atum, intr., navegar; navigatio -onis f., navegación; navigium, 2 n., navío, barca. navis,-is,
f., nave; adj., navalis,-e, naval.
ne, partícula negativa, no, que no. 1. Se usa en ora ciones independientes de exhortación, de mandato, de prohibición, de
deseo: ne desperemus, no perda mos la esperanza; ne di cas, ne dixeris, no digas. 2. Se emplea en oraciones subordinadas de
verbos de voluntad, actividad y deseo: impero ne exeat, mando que no salga; constituo ne domi ma neas, decido que no te
quedes en casa. 3. En ora ciones subordinadas de verbos de temor. En ellas ne pasa a significar que: timeo ne veniat, temo que
venga. (En su origen: Ne veniat ! Timeo ¡ Que no venga! Tengo un temor.) 4. En subordinadas fina les negativas, ne, para que
no: claudo oculos ne pulvis me laedat, cierro los ojos para que el polvo no me dañe. Se usa tam bién como partícula
afirmativa, sí: ne ego, sí, yo. Con este valor deja de usarse después de Cice rón.
necesse, indecl. (se usa con esse o habere), necesa rio, inevitable; sust., ne cessitas, -atis, f., necesidad; necessitudo, -inis,
f., relación estrecha, intirni dad.
neco, véase nex.
nego, -are, -avi, -atum, tr., decir que no, negar; re husar.
negotium, 2 n., ocupación, actividad, negocio; encar go, asunto; dificultad, trabajo.
nemo, 3 m. (se usan en genit. y abl.los de nul lus: nullius y nullo), na die.
nequeo, -ire, -ivi, -itum, intr., no poder, ser inca paz de.
nequicquam, adv., inútil mente.
nequitia, 1 f., maldad; in curia, inercia.
nitor, niti, nixus o nisus sum, intr., apoyarse (en sentido físico y moral), inclinarse con esfuerzo, esforzarse.
nobilis, -e, adj., muy cono cido, famoso; de noble linaje; noble, excelente; sust., nobilitas, -atis, f., nobleza (de
linaje), aristocracia, excelencia.
noceo, -ere, -ui, -itum, intr. (con dat.), dañar; partr adj., nocens, -entis, crimi nal, culpable.
nocturnus, noctu, véase nox.
nomen, -inis, n., nombre; título, causa, ocasión; nomino, -are, -avi, -atum, tr., nombrar, llamar.
non, adv., no.
nondum, adv., todavía no.
nota, 1 f., señal, marca (signo de escritura), le tra; etiqueta; estigma, nota (del censor, censura desfavorable escrita al la do de
un nombre en las listas del censo); noto, -are, -avi, -atum, tr., se ñalar, marcar, observar, notar.
novus, adj., nuevo; extra ño, singular; res novae (en política), cambio po lítico, revolución; homo novus, hombre nuevo (que
no desciende de no ble linaje y que al ejer cer una magistratura, f unda él mismo su no bleza); sup., novissimus, el
último; sust., novitas, -atis, f., novedad, cosa sorprendente.
nubes,-is, f., nube.
nubo, -ere, nupsi, nuptum, intr. (con dat.); casarse (la mujer); nupta, 1 f., casada; sust., nuptiae, 1 f., pl., boda, nupcias.
nudus, adj., desnudo; des pojado, privado de; sin adornos; nudo,-are,-avi, -atum, tr., desnudar, des pojar, dejar
indefenso. nugae, -arum, pl., f., bro mas, bagatelas, simple zas.
numerus, 2 m., número; rango, categoría; clase; (pl.), metro, ritmo, melo día, tono; numero, -are, -avi,
-atum, tr., contar. nummus, 2 m.,moneda.
nunc, adv., ahora.
nupta, nuptiae véase nubo.
nurus,-us, f., nuera.
obduco, -ere, -duxi, -duc tum, tr., poner delante, oponer, enfrentar; aña dir.
obeo, -ire, -ivi (-ii), -itum, tr., ir al encuentro; obi re mortem, encontrar la muerte; desempeñar, cumplir; recorrer; intr.,
morir; sust., obitus, 4 m., muerte.
obicio, -icere, -ieci, -iectum, tr., lanzar delante, colo car delante, oponer; ex poner; infundir, inspi rar; echar en cara, re prochar.
obscurus, adj., oscuro, som brío; incierto; descono cido; oscuro, humilde; adv., obscure; sust., obscuritas, -atis, f., oscuri dad;
condición oscura.
obsecro, -are, -avi, atum, tr., rogar con insistencia, suplicar; sust., obsecra tio, -onis, f., ruego, sú plica.
obsequor, -sequeris, sequi, -secutus sum, 3 intr., prestarse a, ceder, obe decer.
observo, -are, -avi, -atum, tr., observar; vigilar, ace char; cuidar, respetar.
obsideo, -ere, -sedi, -sessum, tr., cercar, sitiar, blo quear; ocupar; sust., ob sidio, -onis, f., sitio, blo queo..
obstringo, -ere, -strinxi, -strictum, tr., ligar, atar, apretar; obligar; complicar; refl., hacerse culpable.
obtestor, -ari, -atus sum, tr., poner por testigo, su plicar, conjurar.
obtineo, ere, -tinui, -ten tum, tr., mantener, con servar; obtener; ocupar; intr., durar, prevalecer.
occido, -ere, -cidi, -casum (obcado), intr., caer, po nerse (el sol); perecer; arruinarse; sust., occasio, onis, f., ocasión,
oportunidad;occasus, 4 m., oca so, caída, ruina; occi dens, -entis, m., occidente.
occulo -ere, cului,-cultum, tr., cubrir, ocultar; part.adj., occultus, oculto, se creto; adv., occulte; oc culto, -are, -avi, -atum,
tr., ocultar.
occupo, are, avi, atum, tr., apoderarse de, ocu par; sorprender; atacar; adelantarse; sust., occupatio, -onis, f., ocupación,
empleo.
occurro, -ere, -curri, -cur sum, intr. (con dat.), co rrer al encuentro, acudir en auxilio; presentarse, venir a la mente.
offero, -ferre, obtuli, obla tum, tr., ofrecer, presen tar, exponer; procurar, causar. ocasionar.
omitto, -ere, -misi, -missum, tr., omitir, descuidar; desechar; pasar por alto.
onus, -eris, 3 n., carga, peso; adj., onustus, carga do; vb., onero,-are, -avi, atum, tr., cargar.
opera, 1 f., trabajo, activi dad; esfuerzo, atención, cuidado; operam dare, cuidar, procurar con es fuerzo.
operio -ire, -perui, -pertum, tr., cubrir, ocultar, ce rrar.
opinor, ari, -atus sum, intr., opinar, creer; opinio, -onis, f., opinión.
oppidum, 2 n., ciudad fortificada; ciudad; sust., oppidani, 2 m. pl., habi tantes de una ciudad, ciu dadanos.
oppono, -ere, -posui, -posi tum, tr., poner delante, oponer, exponer.
opportunus, adj., conve niente, favorable, oportu no, ventajoso; adv., opportune, sust., opportunitas, -atis, 3 f., ocasión,
favorable, oportunidad; ventaja.
opprimo, -ere, -pressi, -pres sum, tr., oprimir, repri mir, someter, ocultar, ahogar, sorprender.
oppugno, -are, -avi, -atum, tr., atacar, asaltar; sust., oppugnatio,-onis, f., ata que, asalto.
ops, opis, f. (en sing. sólo se usa en gen., ac. y abl.), ayuda, apoyo; opes, opum ( pl.), me dios, recursos, riquezas.
optimus adj. superlativo de bonus, muy bueno, exce lente; optime, adv., muy bien; optimates, -ium, m. pl., el partido
aristocrá tico.
opus, -eris, n., trabajo, obra, tarea; trabajos de asedio; opus est (con abl.), es ne cesario, hace falta.
orbis, -is, m., círculo; dis co, aro, anillo, rueda; ór bita; orbis terrarum, el orbe, el mundo.
ordo, -inis, rm., fila, hile ra; orden, sucesión; cla se social, rango, posición.
orior, oriri, ortus sum, intr., surgir, nacer; sust., oriens, -entis, 3 m., orien te; part.-adj., ortus, naci do,
descendiente; sust., origo, -inis. f.,origen, fuente, nacimiento, ante cesor; sust., ortus, 4 m., salida, origen, nacimiento.
orno, -are, -avi, -atum, tr., proveer, equipar, prepa rar; adornar, embellecer; honrar; sust., ornatus, 4
m., adorno; ornamentum, 2 n., equipo, decora ción, adorno.
os, oris, n., boca, rostro; sust., osculum, 2 n. (di minutivo de ternura, bo quita, beso; osculor,-ari, -atus sum, tr., besar; oro,
---are, -avi, -atum, tr., ha blar, pedir, suplicar; sust., oratio, -onis, f., dis curso; orator, -oris,m. orador, embajador; ora
culum, 2 n., respuesta de la divinidad, oráculo.
ostendo, -ere, -tendi, -ten sum y tentum, tr., mos trar, presentar, exponer, explicar; ostento, -are, -avi, -atum, tr., mostrar,
ostentar; sust.,ostenta tio, -onis, f., ostentación.
ovo, -are, -atum, 1 intr., se usa sobre todo en el part. ovans, -ntis, dar gritos de júbilo; obtener el triunfo.
pabulum, 2 n., forraje, pas to; vb., pabulor, -ari, -atus sum, intr., forra jear; sust., pabulatio, -onis, f., forrajeo; pabu lator,
-oris, m., forrajeador.
paciscor, -i, pactus sum, intr., hacer alianza, pac tar, unirse, tr., pactar, convenir; dar (una cosa) por (otra); sust., pactum, 2
n., pacto, contrato, con venio; (en abl.), modo, manera; quo pacto, có mo; nullo pacto, de nin gún modo; sust., pactio, -onis,
f., pacto, convenio.
paco, véase pax.
paene, adv., casi.
palma, 1 f., palma de la ma no; mano; palmera; pal ma (rama); palma (coro na); emblema de victoria.
pando, -ere, pandi, passum, tr., extender, desplegar; abrir, revelar, manifes tar; part.-adj., passus, ex tendido,
suelto; adv., passim, en todas direc ciones.
parco, -ere, peperci, par sum, intr. (con dat.), per donar, abstenerse de.
pario, parere, peperi, par tum, tr., producir, dar a luz; adquirir, ganar; sust., partus, 4 m., pro ducto, fruto, parto.
paro, -are, -avi, -atum, tr., preparar, adquirir, com prar; part. adj., paratus, presto, dispuesto.
pars, partis, f., parte; pun to; lado; acción en un negocio; (pt.),partido po lítico, facción; adv., par tim, en parte; pars... pars,
partim... partim,unos..., otros; vb., par tior, -iri, -itus sum, tr., partir, dividir; particeps, -cipis, m. y f., que toma parte,
partícipe.
parum, adv., poco.
pasco, -ere, pavi, pastum, tr., pacer, alimentar, nutrir; refl., pascor, ali mentarse; sust., pastor, -oris, m., pastor.
passus, 4 m. (de pando), paso, medida de longi tud: el paso equivalía a 5 pies, esto es, 1 m. 479; mille passus, una milla
romana, o sea, 1.479 me tros.
pateo, -ere, -ui, intr., estar abierto, extenderse, estar libre, estar expedito; es tar expuesto; patet, impers., está claro.
pater, -tris, m., padre; (pl.), antepasados; ( pl.), sena dores; adj., paternus, pa terno; patrius, del padre, de los
padres; patria, 1 f., tierra de los padres, pa tria; patruus, 2 m., tío paterno.
pauci (m. pl. de paucus, poco usado en pl. como sust.), unos pocos, algu nos; pauca (n. pl.), poco, pocas
cosas; sust., paucitas, -atis, f.,poquedad, pequeño número.
paulum, véase parvus.
paveo, -ere, pavi, intr., tem blar, tener pavor; tr., te mer; sust., pavor, -oris, m., pavor, espanto; adj., pavidus, lleno de pavor.
pax, pacis, f., paz; gracia, benevolencia (implorada de los dioses); pace tua, con tu permiso; paco, -are, -avi,-atum,
tr., pacificar, someter.
pecunia, 1 f., dinero.
pello, -ere, pepuli, pulsum, tr., golpear, herir; ahu yentar, echar, desterrar, expulsar; sust., pulsus, 4 m., golpe, choque.
pendeo, -ere, pependi, pen sum, intr., estar colgado; estar pendiente; estar in deciso; depender.
pendo, -ere, pependi, pensum, tr. (denota acción, a diferencia del anterior que indica estado), pesar, pagar; pensar,
apreciar. part.-adj.,pensus,pesado, apreciado, nihil pensi ha beo, nada me importa.
peragro, -are, -avi, -atum, tr., atravesar, recorrer; peregrinus, adj., extran jero; peregrinor, -ari, atus sum, intr., viajar al
extranjero.
percipio, -cipere,-cepi, cep tum, tr., recoger; perci bir, sentir, entender.
percontor, -ari, atus sum, tr., preguntar; sust., per contatio, -onis, f., pre gunta.
percurro, -ere, -curri o -cu curri, cursum, tr., reco rrer, atravesar; exami nar; exponer sucesiva mente.
percutio, -cutere, cussi, -cussum, tr., golpear, he rir; matar; conmover, asustar.
perdo, -ere, -didi, -ditum, tr., echar a perder, des truir, arruinar; perder, malperder; part.-adj., per ditus, desesperado; perdido,
depravado.
perduco, -ere, -duxi, -duc tum, tr., llevar, conducir; prolongar; construir; ele var.
perennis, -e, que dura todo el ano; que dura siem pre, eterno.
pereo,-ire,-ii,-itum, intr., perecer, morir; estar per dido. (Se usa como pasi va de perdo.)
perfero, -ferre, -tuli, -latum, tr., llevar hasta el fin; trasladar, transmitir; co municar; cumplir; su frir, aguantar.
pergo, -ere, -rexi, -rectum, intr., seguir adelante, con tinuar, proseguir.
perhibeo, -ere, -ui, -itum, tr., presentar, proporcio nar, decir, contar.
periculum, 2 n., prueba, en sayo; riesgo, peligro; adj., periculosus, peligro so; adv., periculose, vb., periclitor, -ari, -atus
sum, tr., ensayar, probar; po ner en peligro; intr., pe ligrar.
permitto, -ere, -misi, -mis sum, tr., entregar, con fiar; intr. (con dat.), per mitir.
permultus, adj., muchísimo.
permuto, -are, -avi, -atum, tr., cambiar por comple to; tomar una cosa a cambio de otra ( aliquid aliqua re).
perrumpo, -ere, -rupi, -rup tum, tr., abrirse paso a viva fuerza; irrumpir; destrozar, atropellar.
perscribo, -ere, -scripsi, -scriptum, tr., escribir de talladamente, dar cuenta por escrito.
persequor, -sequi, -secutus sum, tr., seguir obstina damente, perseguir; ir afanosamente en pos; castigar, vengar; cum plir;
exponer, contar con detalle.
perspicio, -spicere, -spexi, -spectum, tr., mirar a través, mirar atentamen te, examinar;
reconocer; adj., perspicuus, evidente. persto, -stare, -stiti, intr., permanecer firme, per sistir.
pertineo,-ere, -ui, intr., per tenecer; referirse; exten derse; tender, conducir a.
perturbo, -are, -avi, -atum, tr., perturbar, trastornar; sust., perturbatio, -onis, f., confusión; desorden.
pes, pedis, m., pie; sust., pedes, -itis, m., soldado de a pie, peón; (pl.), in fantería; peditatus, 4 m., infantería; adj., pedester,
-tris, -tre, de a pie, de in fantería.
pietas, véase pius.
piget, pigere, piguit, imper., sentir desgana, sentir fas tidio o contrariedad (se usa con ac. de pers. y gen. de cosa), me piget
stultitiae tuae,me fasti dia tu necedad.
pinguis, -e, adj., graso, pin gue, fértil, feraz; torpe, pesado, estúpido.
pius, adj., piadoso, que cumple los deberes para con sus padres y los dio ses, justo; adv., pie; sust.,pietas, -atis, f., piedad,
sentido del deber.
placeo,-ere, -ui, -itum, intr. (con dat.), placer, agra dar; imper., placet, pare ce bien; adj., placidus, apacible, tranquilo;
amable; adv., placide,apaci blemente.
plausus, 4 m., aplauso.
plenus, adj., lleno; adv., plene.
plerique, pleraeque, plera que, adj.-pron., los más, la mayoría.
plus, pluris, comp. de mul tus, más; plurimus, -a, -um, superl., muchísimo; plurimum, adv., muchí simo.
poena, 1 f., castigo, pena; poenas dare alicui, sufrir un castigo que dé satis facción a alguno.
poeta, 1 m., poeta.
pono, -ere, posui, positum, tr., colocar, poner; dejar, establecer, fundar; depo ner, quitar.
pons, pontis, m., puente.
pontus, 2 m., mar.
populus, 2 m., pueblo, na ción; adj., popularis, -e, del pueblo, popular; pai sano; camarada; ( pl. ), partidarios del pueblo,
demócratas, adv.,popu lariter; vb., populor,-ari, -atus sum, tr., asolar, de vastar.
porta, 1 f., puerta.
posideo, -ere, -sedi, -ses sum, tr., poseer, ocupar; sust., possessio, -onis, f., posesión, ocupación.
possum, posse, potui, ser capaz, poder; part.-adj., potens, -entis, poderoso; dueño; sust., potentia, 1 f., poder; potestas, -atis,
f., poder; poder de un magistrado (en espe cial, de los magistrados inferiores, en oposición a imperium); ocasión, po sibilidad.
post, adv., detrás; después; prep. de ac., detrás; des pués de; postea, adv., después; postquam, conj., después que.
postulo, -are, -avi, -atum tr., pedir; exigir; acusar, sust., postulatio, -onis, f., demanda.
potior, -oris, adj., preferi ble; adv., potius, mejor; sup., potissimus, el me jor, el primero; adv., potissimum, sobre todo,
principalmente .
potior, -iri, potitus sum, intr. (con abl.), apoderar se de. (Se usa con gen. sólo en la expresión po tiri
rerum, apoderarse del mando supremo.)
praecipio, -cipere, -cepi, -ceptum, tr., tomar de an temano; anticiparse, prevenir; ordenar, aconse jar; part.-adj., praecep
tum, 2 n., orden, pre cepto .
praeda, 1 f., presa, botín; sust., praedo, -onis, m., ladrón, pirata; vb., prae dor, -ari, -atus sum, intr., entregarse al
pillaje; tr., robar, saquear.
praedico, -are, -avi, -atum, tr., proclamar, anunciar; declarar; alabar, cele brar; vanagloriarse.
praedico, -ere, -dixi, -dic tum, tr., decir de antema no, predecir; advertir.
praeficio, -ficere, -feci, -fec tum, tr., poner al frente de: praeferre aliquem le gioni, poner a uno al frente de la legión; part.
adj.,praefectus, 2 m., ad ministrador, prefecto, go bernador; capitán, jefe.
praemium, 2 n., premio..
praesens, praesentia, véase praesum.
praesto, -are, -stiti, -stitum, intr., destacar; aventajar (con dat.); impers. con inf., praestat, es mejor, vale más; tr., aventajar,
superar; salir fiador, res ponder por o de; cum plir; mostrarse; dar, pro curar.
praesum, -esse, -fui, intr. (con dat.), estar al frente de, presidir; part.-adj., praesens, -entis, presen te, inmediato; eficaz; pro
picio; sust.,praesentia, 1 f., presencia.
pratereo, -ire, -ivi (-ii), -itum, intr., pasar, trans currir; tr., pasar, pasar a lo largo de, pasar por al to, omitir, dejar atrás; part.-
adj., praeteritus,pa sado.
praetermitto, -ere, -misi, -missum, tr., dejar pa sar; pasar por alto, omi tir; descuidar.
praetor, -oris, m., pretor; adj., praetorius, del pre tor; del general; sust., praetura, pretura, digni dad de pretor.
precor, véase prex.
prehendo, -ere, -hendi, -hen sum, tr., coger, agarrar, alcanzar.
premo, -ere, -pressi, -pres sum, tr., apretar, opri mir, estrechar; apremiar; reprimir.
praetexta, 1 f. (toga), toga blanca orlada de una an cha tira de púrpura, que llevaban los niños hasta los 16 años y los
magistrados en las ceremonias.
prex, precis, f. (en sing. sólo en ac. y abl. ), plegaria; precor, -ari, -atus sum, tr., rogar, pedir por; de sear.
princeps,-ipis, adj., prime ro; sust., princeps, m., jefe, conductor, conseje ro; príncipe; sust., principatus, 4 m., primer puesto;
supremacía, prin cipado; principium, 2 n., comienzo, principio. prior, -oris, adj., primero (de dos), anterior, prece
dente; adv., prius, antes, primero; prius quam, conj., antes que.
probus, adj., bueno, honra do; probo, virtuoso; adv., probe, probo, are, -avi, -atum, tr., aprobar, obte ner la aprobación;
probar, ensayar;sust., pro batio, -onis, f., prueba; aprobación.
procedo, -ere, -cessi, -ces sum, intr., avanzar, pro gresar; pasar, transcu rrir; suceder, salir bien.
procella, 1 f., tempestad.
procul, adv., lejos, de lejos.
procumbo, -ere, -cubui, -cu bitum, intr., inclinarse hacia adelante; caer en tierra; derrumbarse; arruinarse.
procurro, -ere, -curri y -cu curri, -cursum, intr., co rrer hacia adelante, avan zar corriendo; abalan zarse.
prodo, -ere, -didi, -ditum, tr., sacar, producir; pu blicar; proclamar; legar, entregar, traicionar.
produco, -ere, -duxi, -duc tum, tr., llevar adelante, hacer avanzar; sacar, producir; alargar, diferir.
proelium, 2 n., combate; vb., proelior, -ari, -atus sum, intr., luchar, com batir; committere, proe lium, trabar combate.
profectio, profecto, véase proficiscor.
profero, -ferre, -tuli, -latum, tr., sacar, dar a conocer, publicar; producir; ci tar, mencionar; extender.
proficio, -ficere, -feci, -fec tum, intr., adelantar, pro gresar; ser útil, servir, ayudar.
proficiscor, -ficisci, -fectus sum, intr., ponerse en ca mino, partir, salir; deri var; sust., profectio, -onis, f., salida,
partida; profecto, adv., en verdad.
profiteor, -fiteri, -fessus sum, tr., confesar, decla rar abiertamente; reco nocer; prometer, ofrecer.
profligo, -are, avi, -atum, tr., derrotar, desbaratar, destruir; decidir; part. adj., profligatus, malva do, perverso.
profugio,-fugere, -fugi, -fu gitum, intr., huir; adj., profugus, fugitivo; deste rrado.
profundo, -ere, -fudi, -fu sum, tr., derramar, espar cir; prodigar, disipar; part.-adj., profusus, pró digo, profuso.
prohibeo, -ere, -ui, -itum, tr., prohibir, refrenar; impedir, alejar; defen der, proteger.
proicio, -icere, -ieci, -iectum, tr., lanzar hacia delante, arrojar; expulsar, dese char; abandonar, renun ciar; refl., proicior, pos
trarse, rebajarse.
promitto, -ere, -misi, -mis sum, tr., dejar crecer; prometer; sust., promis sum, 2 n., promesa.
promo, -ere, prompsi, promptum, tr., sacar; producir; exponer, expre sar; promere se, salir de; part.-adj., promptus, dis
puesto, presto.
pronus, adj., inclinado ha cia adelante; pendiente, en declive; fácil, favora ble; (con ad más ac.), propenso,
inclinado. prope véase propior.
propello -ere, -puli, -pul sum, tr., lanzar; impul sar; rechazar; abatir.
propinquus, adj., cercano, vecino; sust. pl., parien tes, allegados; propinqui tas,-atis, f., proximidad; parentesco.
propior, -oris, adj., más cer cano; sup., proximus, muy cercano; positivo, adv., prope, cerca, a pun to; casi; prep. de ac., cerca
de; comp.,propius, más cerca; sup., proxime, lo más cerca, muy cerca.
propono, -ere, -posui, -posi tum, tr., poner delante, proponer; exponer; ofre cer; proclamar; publi car;
determinar; sust.,propositum, 2 n.,propó sito, intención; tema, ob jeto.
proprius, adj., propio, ex clusivo de uno; particu lar, especial; constante, permanente; adv., pro prie.
propugno, -are, avi, -atum, intr., luchar en defensa; luchar por; tr., defender.
proscrlbo, - ere, -scripsi, -scriptum, tr., publicar, anunciar por escrito; confiscar, proscribir, des
terrar; proscriptus, 2 m., proscrito;proscriptio, -onis, f., proscripción, anuncio de venta.
prosequor, -sequi, -secutus sum, tr., seguir, perse guir; acompañar, escol tar; proseguir; prosequi aliquem laudibus, ensal zar
a uno.
prospicio, -spicere, -spexi, -spectum, intr., mirar a lo lejos; (con dat.), aten der, cuidar; tr., divisar, tener a la vista,
prever; sust.,prospectus, 4 m., vista, aspecto.
protinus, adv., en seguida.
proveho, -ere, -vexi, -vec tum, tr., conducir adelan te; impulsar, hacer avan zar.
provideo, -ere, -vidi, -visum, intr., ver de antemano; prevenir; (con dat. ), aten der a, mirar por; tr., pre ver; cuidar, proveer.
prudens, -entis, adj., pru dente, reflexivo, razona ble; (con gen.), conoce dor de, experimentado
en; adv., prudenter, sust., prudentia, 1 f.,pre visión, experiencia; dis creción.
publicus, adj., pertenecien te al Estado; oficial, pú blico; res publica, la re pública; el Estado; la administración del Esta do; la
vida política; adv.,publice, en nombre del Estado, a expensas del Estado, oficialmente; publico, -are, -avi, -atum, tr.,
confiscar; sust., pu blicatio, -onis, f.,confis cación.
pudet, 2 impers., averguen za, da verguenza; me pudet tui, me averguen zo de ti; sust., pudor, -oris, m., sentimiento de
verguenza, pudor; decen cia, moralidad; respeto. pudicitia, 1 f., castidad, pudicicia.
pulcher, -chra, -chrum, adj., hermoso, bello; excelen te, noble; sust., pulchri tudo,-inis, f., hermosura,
belleza; adv., pulchre, bien. a maravilla.
pulsus, véase pello.
purgo,-are,-avi,-atum, tr., limpiar, purificar, pur gar; justificar, disculpar; expiar; refutar.
purus, adj., puro, limpio; claro; sin mezcla; sin adornos, casto, sin man cha; adv., pure.
puto, -are, -avi, -atum, tr., limpiar, podar; contar; pensar, creer.
quaero, -ere, quaesivi, quae situm, tr., buscar; pre guntar, inquirir; sust., quaestio, -onis, t., pregun ta, interrogatorio, exa
men; investigación judi cial; cuestión, tema; sust., quaestus, 4 m., ad quisición, ganancia, pro vecho, negocio. quaestor, oris,
m., cuestor (magistrado encargado de la guarda del tesoro pú blico y de las arcas del Estado).
quamquam, conj., aunque.
quamvis, conj., aunque.
quando, adv., ¿cuándo?; conj., puesto que.
quantus, -a,-um, cuanto.
quasi, adv., como; conj., como si.
quemadmodum?, adv., ¿có mo?
qui, quae, quod, pron. re tativo, que, o el cual; quod, conj., que, por el hecho de que; porque.
quia, conj., porque.
quies, -etis, f., descanso, re poso; paz, tranquilidad; sueño; quiesco, -ere, quie vi, quietum, intr., descan sar, reposar;
mantenerse tranquilo; dormir; part. adj., quietus, quieto, tran quilo, pacífico.
quis, quid, pron. interrog., ¿quién?, ¿qué?; quis, qua, quid, adj. indef., alguno, algo; quisque, quaeque, quidque, pron.
indef., ca da uno;quisquam, quid quam, adj. indef., alguno.
quo, adv., ¿a dónde?; conj., para que; quacumque, adv., a donde quiera que; quousque?, adv., ¿hasta cuándo?
quoad, conj., mientras.
quomodo?, adv., ¿cómo?
quoniam, conj., porque.
quot, adj. indec., cuantos; quotannis, adv., todos los años; quotidie, adv., to dos los días. quotiens (quoties), adv., cuantas
veces.
rarus, adj., suelto, claro, poco espeso; aislado, di seminado; (pl.), en pe queños grupos; adv., ra ro, rara vez.
ratio, véase reor.
rebello, are, -avi, -atum, intr., renovar la guerra; sust., rebellio, -onis, f., renovación de la guerra; rebelión.
receptus, véase recipio.
recipero, véase recupero.
recipio, -cipere, -cepi, -cep tum, tr., retirar, volver a tomar; recobrar; recibir, aceptar; encargarse de; refl., recipere se, retirar
se, rehacerse;sust., re ceptus, 4 m., retirada.
recito,-are,-avi,-atum, tr., leer en alta voz, leer en público; recitar; sust., recitatio, -onis, f., iectura en alta voz,
recitación. recludo, -ere, -clusi, clusum, tr., abrir, descubrir.
reconcilio, -are, -avi, -atum, tr., reconciliar; restable cer; sust., reconciliatio, onis, f., reconciliación;
restablecimiento. recordor, -ari, -atus sum, tr., recordar, acordarse de; sust., recordatio, -onis, f., recuerdo.
rector, rectus, véase rego.
recuso,-are,-avi,-atum, tr., rechazar, rehusar; intr., oponerse a; sust., recu satio, -onis, f., recusación, protesta.
reddo, -ere, -didi, -ditum, tr., devolver; entregar, dar; cumplir; hacer, con vertir.
redigo, -ere, -egi, -actum, tr., hacer volver; traer, recoger; someter; redu cir; convertir.
redimo, -ere, -emi, -emptum, tr., redimir, rescatar; comprar; obtener, ganar; arrendar, contratar; re parar.
refero, -ferre, -tuli, -latum, tr., devolver, traer; reti rar (pedem referre, echar pie atrás, retirarse); res tituir, aportar; reprodu
cir; relatar, contar; atri buir, referir; presentar una proposición (al Sena do); inscribir, alistar. refert, imper., importa; tua magni
refert, te importa mucho.
reficio, -ere, -feci, -f ectum, tr., rehacer, reparar, re novar, restablecer; reco brar.
refugio, -fugere,-fugi, intr., huir hacia atrás, retirar se, huir a, refugiarse en; tr., rehuir, evitar.
regio, véase rego.
regius, véase rex.
regnum, 2 n., reino; digni dad real, soberanía; tira nía; reinado; regno,-are, -avi, -atum, intr., reinar, gobernar.
rego, -ere, rexi, rectum, tr., regir, dirigir; adj., rec tus, derecho, recto, jus to; adv., recte, rectamen te; sust., regio,-
onis, f., dirección; zonas(líneas imaginarias trazadas en et cielo con el bastón del augur); región, comarca.
reicio, reicere, -ieci, -iec tum, tr., echar atrás, re chazar; desechar; despreciar; recusar; aplazar.
religio, -onis, f., reverencia, respeto religioso; cumpli miento escrupuloso de los deberes con la divi nidad; compromiso sa
grado que obliga a tal cumplimiento; supersti ción; conciencia; santi dad; adj., religiosus, respetuoso; escrupuloso; santo;
sagrado; adv., religiose.
relinquo, -ere, -liqui, -lic tum, tr., dejar atrás; abandonar; dejar en he rencia.
remaneo, -ere, -mansi, -man sum, intr., quedarse atrás; quedar, permane cer, durar.
remitto, -ere, -misi, -mis sum, tr., enviar atrás o de nuevo; devolver; aflo jar, soltar; rebajar, dis minuir; conceder, remi
tir; part.-adj., remissus,flojo; suave; remissio, -onis, f., negligencia; flojedad, decaimiento.
removeo, -ere, movi, -mo tum, tr., retirar; remo ver, separar, alejar; part. adj., remotus, apartado, remoto.
remus, 2 m., remo.
renuntio, -are, -avi, -atum, tr., volver anunciando; anunciar, proclamar; in formar, dar cuenta; re nunciar.
reor, reri, ratus sum, tr., creer; part.-adj., ratus, establecido, determina do; sust., ratio, -onis, f., cálculo; transacción
comercial; punto de vista, referencia; método, plan; motivo, razón; orden, sis tema; razonamiento.
repeto, ere,-ivi (-ii), -itum, tr., buscar de nuevo, vol ver a buscar, recomenzar.
repono, -ere, - posui, - posi tum, tr., volver a colocar, reponer; restablecer; re emplazar; poner a un lado.
reprehendo, -ere, -prehendi, -prehensum, tr., rete ner; reprender, censu rar; sust., reprehensio, -onis, f., reprensión, cen sura.
repugno, -are, -avi, -atum, intr., luchar contra, opo nerse (quominus con subj., a que); (con dat.), resistir; ser incompati ble.
requiro, -ere, -quisivi, -qui situm, tr., volver a bus car, ir en busca; exami nar, investigar; deman dar, reclamar, requerir, echar
de menos.
res, rei, f., cosa; objeto, asunto; circunstancias situación; hecho, suce so; realidad, verdad; ha cienda, fortuna, negocio; causa,
razón; res publica, la república, el Esta do; la administración del Estado; la vida política; res familiaris, los asun tos de la
familia, la ha cienda; res gestae,haza ñas, hechos.
rescindo, -ere, -scidi, -scis sum, tr., desgarrar, cor tar; destruir; rescindir, anular.
respicio, -spicere, -spexi, -spectum, intr., mirar atrás, volverse a mirar; tr., mirar, observar; mi rar por, cuidar, atender,
proteger; sust.,respectus, 4 m., mirada atrás; consideración, respeto; refugio.
respondeo, -ere, -spondi, -sponsum, intr. (con dat.), responder a; sust., responsum, 2 n., respuesta.
restituo, -ere, -stitui, -stitu tum, tr., volver a su si tio, colocar de nuevo; restablecer, restaurar, re novar; restituir, devol ver.
resto, -are, -stiti, intr., per manecer firme, persistir; quedar, faltar; oponer se; resistir.
rete, -is, n., red.
retineo, -ere, -tinui, -tentum, tr., retener, detener; re primir, sujetar; mante ner.
retraho, -ere, -traxi, -trac tum, tr., hacer retroce der, hacer volver; re traer, apartar, retirar.
revertor, -verti, -versus sum, intr., volver. (La forma activa, reverto, - e r e, -verti, -versum, es menos usada.)
revoco, -are, -avi, -atum, tr., volver a llamar; ha cer volver; restablecer; devolver.
rideo, -ere, risi, risum, intr., reir, sonreír; tr., reírse de; sust., ridiculus, ri dículo, gracioso.
rivus, 2 m., arroyo.
robur,-oris, n., roble; ma dera de roble; dureza, firmeza; fuerza, vigor, robustez; lo más escogi do, la flor y nata (del ejército);
adj., robustus,duro, fuerte, robusto, vi goroso.
rogo, -are, -avi, -atum, tr., rogar, pedir; preguntar; rogare populum magistra tum, pedir al pueblo la designación de un magis
trado- sus f.,rogatio, -onis, f., proposición de ley, propuesta.
rosa, 1 f., rosa.
rostrum, 2 n., pico de ave; proa de navío; (pt.), tri buna de los oradores en el foro romano.
rota, 1 f., rueda.
ruina, véase ruo.
rumpo, -ere, rupi, ruptum, tr., romper; reventar; cortar, separar, abrir bre cha; interrumpir.
ruo, -ere, rui, rutum, intr hundirse, desplomarse; lanzarse, precipitarse; tr hundir, derrumbar. rui na, 1 f., hundimiento,
derrumbamiento; ruina; es trago, desastre.
rursus, adv., de nuevo.
rus, ruris, n., el campo, la campiña (en oposición a la ciudad ); ( pl. en poe sía), campos, prados; adj., rusticus. aldeano
rústico; adv., rustice,grosera, zafiamente; rus ticor, -ari, -atus sum intr., estar, vivir en el campo.
S
sacer, adj., sagrado, san to, consagrado; execrado, maldito; sust., sacrum, 2 n., ceremonia sagrada rito; (pl.), vasos sagra dos;
ritos; sust.,sacra rium, 2 n., capilla, san tuario; sacramentum, 2 n., juramento o voto militar; sacrificium, 2
n., sacrificio. sacerdos, -otis, m. y f.,sacerdote, sacerdotisa.
saepe, adv., muchas veces.
saevus, adj., furioso, fiero; bárbaro, cruel; sust., saevitia 1 f., crueldad, fu ror; saevio, -ire, saevii, saevitum, intr., estar furioso;
enfurecerse; correr sediento de sangre.
salus,-utis, f., salud, salva ción; prosperidad, bien estar; saludo; adj., salutaris,-e, saludable; adv., salutariter, vb., saluto, -are,
-avi, -atum, tr., sa ludar; visitar; sust., salutatio, -onis, f., saludo, visita.
sancio, -ire, sanxi, sanctum, consagrar, hacer inviola ble; sancionar, decretar; ratificar; part.-adj., sanctus, inviolable, santo, sa
grado; sust.,sanctitas,-atis, f., inviolabilidad, santidad, integridad.
sanus, adj., sano (de cuer po); sano (de alma), sen sato, cuerdo, prudente; adv., sane, ciertamente, en verdad; sust., sanitas,
-atis, f., salud(de cuerpo y de alma); sano, -are, -avi, -atum, tr., sanar, cu rar; corregir, enmendar; remediar.
sapio, sapere, sapii, intr. y tr., tener sabor, distin guir de sabores; saber, tener buen juicio, tener cordura; part.-adj., sa piens,
-ntis, que distin gue de sabores; cuerdo, sabio; adv., sapienter; sust., sapientia, 1 f., buen juicio, cordura, sabiduría.
satio, -are, -avi, -atum, tr., saciar, hartar; sust., sa tietas, -atis, f., saciedad, hartura; exceso; adv., satis, bastante, suficien
te; satisfacio, -ere, -feci, -factum, intr. (con dat.), satisfacer, dar satisfac ción; cumplir con.
satus, sata, -orum, véase sero, sembrar.
saucius, adi.. herido.
scisco, -ere, scivi, scitum, tr., aprobar, votar en fa vor; decretar; sciscitor, -ari,-atus sum, tr., tratar de saber,
inquirir; plebiscitum, -i, n.,decisión de la plebe.
scribo, -ere, scripsi, scrip tum, tr., escribir; orde nar por escrito; redac tar; sust., scriptor,-oris, m., escritor; autor; rerum
scriptor, historiador; sust., scripta, 2 n. pl., escritos.
scutum, 2 n., escudo.
secedo, -ere, cessi, -cessum, intr., apartarse, alejarse; rebelarse; sust., secessio, -onis, f., retirada; revuel ta; secessus,
4 m., retiro.
secerno, -ere, -crevi, -cre tum, tr., separar, distin guir; part.-adj., secretus, separado, apartado; se creto; adv., secreto, en
secreto.
seco, -are, secui, sectum, tr., cortar; separar, divi dir; sust., securis, -is, f., hacha.
sector, -ari, -atus sum, tr., seguir, acompanar ro deando, escoltar; perse guir.
securus, adj., libre de cui dado, despreocupado; se reno, tranquilo; sust., securitas, -atis, f., tran quilidad, despreocupa
ción. secus, adv., al contrario.
sed, conj., pero.
sedeo, -ere, sedi, sessum, intr., estar sentado; que dar fijo; sust. (sedla), sella, 1 f., silla; sedile, -is, n., asiento.
semel, adv., una vez.
senex,-is, m., anciano; viejo; comp., senior, -oris, más anciano; seniores, soldados de reserva, opuestos a iuniores, sol dados
en activo;senec tus,-utis, f., vejez.
sententia, 1 f., sentimiento; opinión; parecer (expuesto al senado); voto, sen tencia ( judicial); sentido, pensamiento; sentencia.
sentio, -ire, sensi, sensum, tr., sentir, percibir, expe rimentar, observar, dar se cuenta; juzgar, pen sar; sust., sensus,
4 m., sentido; sentimiento; percepción, sensación; adv., sensim, poco a poco.
sepelio,-ire,-ivi, (-ii), sepul tum, tr., enterrar, sepul tar; sust., sepulcrum, 2 n., sepulcro, tumba.
series, véase sero.
sermo, -onis, m., charla, conversación; discurso; rumor, lenguaje, dicción; lengua.
sero, -ere, sevi, satum, tr., sembrar, plantar; part., satus, engendrado, naci do; sata, -orum, n. pl., sembrados.
servo,-are, -avi, -atum, tr., salvar; guardar, conser var; mantener intacto, preservar; observar, man tener, cuidar.
servus, 2 m., esclavo; servi tium, 2 n., esclavitud; servitus, -utis, f., esclavi tud; adj., servilis, -e, de esclavos, servil; adv., ser
viliter; servio, -ire, -ivi, (-ii), -itum, intr., ser es clavo; (con dat.), servir, estar sometido a, estar entregado a.
sestertius,-i, m., sestercio, moneda de plata que va lía dos ases y niedio; ses tertium, -i, n., suma de mil sestercios.
severus, adj., severo, rigu roso, exacto; adv., seve re; sust., severitas, -atis, f., severidad, rigor.
sicut, conj., como.
signifer,-i, m., abanderado. significo, -are, -avi, -atum, tr., indicar, hacer saber; avisar, anunciar; sust., significatio, -onis,
f., indi cación, seña.
signum, 2 n., señal, marca, signo; estandarte, bande ra; santo y seña; imagen, estatua; sello, constela ción; signo, -are, -avi,
-atum, tr., señalar; sellar; hollar; notar.
similis, -e, adj., parecido, semejante; adv., similiter; sust., similitudo, -inis, f., semejanza. simul, adv., al mismo tiem
po; simul atque ( ac ),tan pronto como.
simulo, -are, -avi, -atum, tr., hacer semejante, imitar; copiar, remedar; simu lar, fingir; sust., simulacrum, 2 n., imagen;
fantasma, apariencia;si mulatio, -onis, f., ficción, pretexto. singularis, -e, adj., de uno en uno; de uno sólo; sin gular;
extraordinario.
sinister, -tra, -trum, que es tá a la izquierda; que procede del lado izquier do, izquierdo (en la len gua de los augures o adi
vinos, significó favorable si se interpretaba el pre sagio según el rito etrus co-romano, esto es, mi rando al sur, con el este a la
izquierda; significó, en cambio, desfavorable, si se seguía el rito grie go, esto es, mirando al norte, con el este, de don de
procede el sol y la vi da, a la derecha; esto fue lo más frecuente); sust., sinistra, 1 f., mano iz quierda, lado izquierdo.
sino, -ere, sivi, situm, tr., dejar, permitir; part., si tus, puesto, colocado, situado; dependiente de; quantum est situm in no
bis, en cuanto de noso tros depende; situs, 4 m., situación, posición; esta do de abandono, sucie dad, moho.
sinus, 4 m., pliegue, sinuo sidad, seno, regazo; gol fo, bahía.
sisto,-ere, stiti, statum, tr., colocar, poner; hacer ve nir, hacer comparecer; detener, contener, repri mir; afianzar; intr.,
detenerse, pararse.
sitis, -is, f., sed; vb., sitio, -ire.-ivi (-ii). -itum intr., tener sed; tr., tener sed de.
socius, 2 m., aliado, asocia do, confederado, camara da, compañero, socio; sust., societas, -atis, 3 f., alianza, asociación,
confederación; compañía. sodfilis, -e, adj., de com pañeros, de camaradas, compañero; sodalis, -is, m., compañero, camara da;
miembro de un cole gio sacerdotal.
solatium, véase solor.
sollemnis, -e, adj., de todos los años, anual; fijado, establecido; acostumbra do; solemne, festivo.
sollicitus, adj., hondamente agitado; inquieto, ansio so, angustiado; sust., sol licitudo, -inis, f., ansie dad; sollicito, -are, -avi,
-atum, tr., turbar, inquie tar; excitar; apremiar; seducir, tentar; sust., sol licitatio, -onis, f., incita ción, apremio.
solor, -ari, -atus sum, tr., consolar; aliviar, miti gar; sust., solatium, 2 n., alivio.
solum, 2 m., base, funda mento, planta; suelo, tie rra; país, comarca.
solus, adj., solo, único; ais lado; adv., solum, sola mente; sust., solitudo, -inis, f., soledad; desierto.
solvo, -ere, solvi, solutum, tr., soltar, desatar; sol vere navem o solvere, intr., levar anclas, hacer se a la mar; disolver,
derretir (refl.,solvor, di solverse); deshacer, rom per, aliviar; librar; rela jar, enervar; desechar; resolver, descifrar; cum plir;
pagar; part.adj., solutus, libre, suelto, de sembarazado; exento; descuidado; adv., solute.
sors, sortis, f., suerte (ficha, bola o número que se co locaba en una urna para echar a suerte); acto de echar a suerte; resul tado
del mismo, respues ta de oráculo, oráculo, destino, deber impuesto; sortior, -iri, sortitus sum, intr., sortear, echar a suerte;
elegir, designar, conseguir por sorteo.
spargo, -ere, sparsi, spar sum, tr., esparcir, sem brar; difundir, disemi nar; disipar; tirar; ro ciar; extender, divulgar.
spatium, 2 n., espacio, si tio; distancia, intervalo, trecho; paseo; estadio; espacio de tiempo; plazo, ocasión.
species, -ei, f., apariencia, aspecto; figura, forma; semblante; vista, mirada; aparición, visión; pretexto. specto, -are, -avi,
-atum, tr., mirar, considerar; aten der, proponerse; aguar dar; probar; intr., mirar a, inclinarse, tender a; estar situado,
caer; sust., spectaculum, 2 n., vista, espectáculo.
speculor, -ari, -atus sum, intr., estar en observa ción; tr., espiar, atala yar; sust., speculator, -oris, m., espía, explora dor.
spelunca, 1 f., cueva.
spes, -ei, f., esperanza; vb., spero -are, -avi, atum, tr., esperar.
spica, 1 f., espiga.
spiro,-are,-avi,-atum, intr. y tr., soplar; respirar; tener inspiración; exha lar, despedir; hervir; sust., spiritus, 4 m., soplo,
aliento, respiración; espíritu; inspiración; ge nio; ánimo; orgullo.
splendeo, -ere, -ui, intr., bri llar, resplandecer; sust., splendor, -oris, m., brillo, esplendor; adj., splendi dus, espléndido,
brillan te, magnífico;adv., splen dide, espléndidamente.
spondeo, -ere, spopondi, sponsum, tr., prometer solemnemente; prome ter en matrimonio; sa lir fiador; sust., sponsa, 1 f.,
prometida.
sponte, abl., del inusitado spons, -ntis, f., por pro pia voluntad, espontánea mente.
stabilis, e, adj., firme, esta ble; sust., stabilitas,-atis, f., firmeza, estabilidad; stabilio, -ire, -ivi, -itum, tr., mantener firmemen
te; establecer.
statim, adv., en seguida.
statio, véase sto.
stella, 1 f., estrella.
sterno, -ere, stravi, stratum, tr., extender; derribar; allanar; cubrir, empedrar; apaciguar; preparar.
sto, -are, steti, statum, intr., estar en pie, firme; resis tir; (con ab o cum), es tar de parte de, en favor de; (con indicación de
precio), costar;per me stat quominus, depende de mí impedir que...; sust., statio,-onis, f., de tención; lugar, sitio, puesto de
centinela, guar dia, retén; sust.,status, 4 m., postura, posición; estado, condición; statu ra, 1 f., talla, estatura.
strepo, -ere, -ui,-itum, intr., hacer ruido; resonar; murmurar; sust., strepi tus, 4 m., estrépito, ruido.
strideo, -ere, -stridi, intr., rechinar, crujir, zumbar; stridor, -oris, m., chirri do, crujido, zumbido.
stringo, -ere, strinxi, strictum, tr., estrechar, apre tar; arrancar; desenvai nar; tocar levemente, ra sar; conmover.
struo, -ere, struxi, structum, tr., apilar; juntar; orde nar; construir; disponer, formar; tramar, maqui nar.
studeo, -ere, studui, intr. (con dat. o con inf.), afa narse, aplicarse; aspirar a, ansiar, favorecer; sust., studium, 2 n., apli
cación, celo; afición, in clinación, simpatía; de dicación a aprender, es tudio; adj., studiosus, aficionado, aplicado, de
seoso; adv., studiose.
stupeo, -ere, stupui, intr., estar aturdido; asom brarse; tr., mirar con asombro; sust., stupor, -oris, m., asombro, estu por;
estupidez.
suadeo, -ere, suasi, suasum, intr. (con dat. ), aconse jar; tr., aconsejar, per suadir ( alicui aliquid, a uno de algo).
suavis, -e, adj., suave, agra dable; adv., suaviter, sust., suavitas, -atis, f., suavidad, agrado.
sub, preposición: 1. de acu sativo (denota movimien to), sub iugum mittere, hacer pasar debajo del yugo; 2. de
ablativo (denota reposo), sub monte considere, acampar al pie del monte.
subduco, -ere, -duxi, -duc tum, tr., sacar, quitar, retirar; sacar a tierra (una nave); alejar ocul tamente; subducere se, huir
ocultamente; sustraer.
subeo, -ire,-ii, -itum, intr., ir [por] debajo; avanzar desde abajo, subir; apro ximarse, deslizarse; venir en pos de, reemplazar;
venirle a uno a la mente: tr., entrar, penetrar en; acercarse a; soportar, so brellevar; part.-adj., subi tus, súbito,
repentino; adv., subito, de repente.
subicio, -icere, -ieci, -iec tum, tr., meter debajo; poner debajo; someter, subordinar; añadir; su gerir; infundir.
subigo, -ere, -egi, -actum, tr., someter, forzar; em pujar; remover, ablan dar; domeñar, avasallar.
sublevo, -are, -avi, -atum, tr., elevar; aligerar, ami norar, aliviar; apoyar, ayudar.
sublimis, -e, adj., elevado, suspendido en el aire, por el aire; augusto, sublime; adv., sublime, en alto.
submitto, véase summitto.
submoveo, véase summo veo.
subsidium, 2 n., línea de re serva, tropas de reserva; socorro, auxilio, refuer zo; ayuda, asistencia.
subsum, -esse, -fui, intr., es tar debajo; estar oculto; estar cerca; estar a mano.
subvenio, -ire, -veni, -ven tum, intr. (con dat.), ve nir en ayuda, socorrer; remediar.
succedo, -ere, -cessi, -ces sum, intr., ponerse deba jo; ampararse; subir, as cender; avanzar; seguir, suceder; resultar; tener
éxito.
succingo,-ere, cinxi, -cinc tum, tr., ceñir por deba jo, arremangar; rodear; succintus, part.-adj., ceñi do, armado, presto.
succurro, -ere, curri, cur sum, intr. (con dat.), correr en auxilio; socorrer, remediar; venir a la men te, ocurrirsele a uno.
sufficio, ere, -feci, -fectum, tr., poner debajo; im pregnar, colorar, teñir; proporcionar; sustituir, elegir como sustituto;
summus, véase superus.
summitto, -ere, -misi, -mis sum, tr., poner debajo; bajar; someter, reducir; mandar en auxilio ocul tamente; part.-
adj., summissus, bajo, humilde; sumiso; abyecto; adv., summisse, humildemen te; en voz baja.
sumo, -ere, sumpsi, sumptum (de sub-emo, tomar), tr., tomar, coger; tomar para sí, asumir; arrogar se, atribuirse;
castigar, poenam summere ab aliquo, castigar a uno; elegir; consumir, gastar; sust., sumptus, 4 m., gasto, coste.
super, adv., encima, desde arriba, además; preposi ción: 1, de acusativo (de nota movimiento), super montes volat, vuela
sobre los montes; 2, de ablativo, sobre. Se usa en sen tido figurado: super hac re, sobre este asunto; supra, prep. de ac.,
sobre; más allá de.
supero, -are, -avi, -atum, tr., superar, aventajar; vencer; intr., sobresalir, ser superior; sobrevivir, vivir; quedar, restar.
supersum, -esse, -fui, intr., estar de más; restar, que dar; sobrevivir; abundar.
superus, adj., de arriba, de lo alto; sust., superi, -orum, 2 m. pl., los dio ses de la altura; comp., superior, -oris, de más arriba,
más alto; ante rior; más noble, más dis tinguido, superior; superl., supremus, el úl timo; adv., supremum, por última
vez; superl., summus, el más alto, el mayor, el más distingui do; de aquí el sust., sum ma, 1 f., punto culminan te, puesto
principal; su ma, conjunto, total.
suppeto, -ere, -petivi, -peti tum, intr., haber a mano, estar a disposición; bas tar.
suppleo, -ere, -plevi, -ple tum, tr., completar, su plir; reforzar; sust., sup plementum, 2 n., comple mento, refuerzo.
supplex, -icis, adj., que se arrodilla, que se postra; que pide humildemente, suplicante; adv., supplici ter; sust., supplex, -icis,
m., suplicante;supplico, -are, -avi, -atum, intr., con dat., suplicar, rogar a al guien; sust., supplicium, 2 n., acto de culto públi
co; pena, castigo, supli cio.
surgo, -ere, -rexi, -rectum (de sub-rego), intr., le vantarse; elevarse; sur gir; ponerse en pie; cre cer.
sursum, adv., arriba.
suscipio, -cipere, -cepi, -cep tum, tr., tomar del suelo, recoger; sostener, susten tar; tomar sobre sí; en cargarse, asumir,
adoptar; emprender; sopor tar, afrontar.
suspendo, -ere, -pendi, -pen surn, tr., colgar; suspen dere se, colgarse, ahorcar se; tener en el aire; te ner en suspenso;
contener; interrumpir; part. adj., suspensus, pendien te, suspenso, vacilante.
suspicio, -spicere, -spexi, -spectum, tr., mirar hacia arriba, elevar la vista; admirar; mirar con re celo,
sospechar; part.adj., suspectus, sospechoso; sust., suspicio, -onis, f., sospecha; suspicor, -ari, -atus sum, tr., sospechar;
suponer, imagi narse.
sustineo, -ere, -tinui, -ten tum, tr., sostener, aguan tar, soportar, sufrir; re sistir, frenar; aplazar; sustento, -are, -avi,
-atum, tr., mantener en buen es tado, sustentar, soportar.
suus,-a,-um, suyo.
syrtes, -ium, f. pl., las Sir tes, dos golfos de Africa cerca de Cartago.
tabula, 1 f., tabla; tablilla para escribir; cuadro, pintura; (pl.), el libro de cuentas, registro, archivo; sust. dim., tabella, 1
f., tablilla para escri bir; tablita para votar; cuadrito; tabinum, -i, ha bitación destinada al ar chivo; despacho.
taedet, 2 impers. (con acus. y gen.), estar hastiado, estar disgustado: me taedet vitae, estoy disgusta do de la vida.
talis, -e, tal.
tam, adv., tan.
tametsi, conj., aunque.
tango, -ere, tetigi, tactum, tr., tocar; alcanzar, lle gar; lindar, estar conti guo; pulsar, herir (de caelo tactus, herido por el
rayo); afectar, conmo ver, impresionar.
tantum, adv., solamente.
tardus, adj., lento; tardo, perezoso; adj., tarde; sust., tarditas, -atis f., lentitud; tardo,-are,-avi, -atm, tr., retardar, re frenar.
tego, -ere, texi, tectum, tr., cubrir; proteger, defen der; ocultar, encubrir; sust., tectum, 2 n., techo, tejado; casa, morada;
refugio.
temere, adv., a ciegas, al azar, irreflexivamente, te merariamente; sust., te meritas, -atis, f., azar, ca sualidad, irreflexión,
temeridad.
tempero, are, -avi, -atum, tr., regular, organizar, go bernar, dirigir; mezclar, combinar; intr. (con ab más abl.), abstenerse,
guardarse de; (con dat.) mostrar moderación; temperare sibi, moderar se; perdonar; ahorrar; dominar, contener.
tempto (tento), -are, -avi, atum tr., intentar; en sayar, tantear, probar, tratar de; tentar; atacar.
tempus, -oris, n., período de tiempo; tiempo; oca sión, oportunidad; coyun tura, circunstancia, situa ción, momento
crítico. tendo, -ere, tetendi, tentum y tensum, tr., tender, extender; dirigir; intr., acampar; ( con ad y acus.), tender hacia, diri
girse a; (con inf.), tratar de realizar, esforzarse en.
teneo, ere, tenui, tentum, tr., tener; asir, empuñar; ocupar, poseer; conser var, guardar; retener, su jetar; contener, domi nar;
ligar, atar; intr., tomar una dirección, di rigirse a; mantenerse, durar.
tenuis, -e, adj., delgado, te nue; fino, sutil; débil, flaco; pobre, insignifican te; adv., tenuiter.
tero, -ere, trivi, tritum, tr., frotar, restregar; trillar; gastar, consumir; usar, emplear, pasar (el tiempo).
terreo, -ere, terrui, terri tum, tr., aterrar; sust., terror, -oris, m., terror, espanto; adj., terribilis, -e, terrible,
espantoso; territo -are, -avi, -atum, hacer temblar.
testis, m. y f., testigo; sust., testimonium, 2 n., testi monio, prueba; testor, -ari, -atus sum, tr. e intr., atestiguar, deponer
como testigo; poner por testi go; testar, hacer testa mento; sust., testamentum, 2 n., testamento.
testudo, -inis, f., tortuga; concha de tortuga, incrus taciones de concha; ins trumento cóncavo de cuerda, lira, cítara; rnáquina
militar de protección; testudo, cubierta que formaban los solda dos con sus escudos.
timeo, -ere, -ui, tr., temer; intr., estar temeroso; (con dat.), temer por (alguien); sust., timor,-oris, m., temor; adj., timidus,
temeroso, tímido; cobar de; adv., timide, timiditas, -atis, f., timidez; cobardía.
toga, 1 f., toga.
tollo, -ere, sustuli, subla tum, tr., levantar, elevar; sacar, retirar, quitar; su primir, abolir; destruir.
torqueo,-ere, torsi, tortum tr., torcer, retorcer; vol tear; hacer rodar; lanzar girando, disparar, arro jar; tortura, atormentar.
trado, -ere, -didi, -ditum, tr., entregar, confiar, re mitir, transmitir; legar; informar, comunicar, contar; exponer; tradere
se, consagrarse.
traduco, -ere, -duxi, -duc tum, tr., conducir a tra vés; hacer pasar, trans portar; pasar, emplear (el tiempo).
traho, -ere, traxi, tractum, tr., tirar, arrastrar; ob tener, sacar, derivar; so licitar, atraer, inducir; extraer; diferir, prolon
gar; sust., tractus, 4 m., tiro, acarreo; curso, tre cho, espacio; extensión; tracto, -are, -avi, -atum, tr., arrastrar de un lado a
otro; manejar, ocupar se, usar, emplear; tratar.
traicio, -icere, -ieci, -iectum, tr., lanzar a través; dis parar; hacer pasar; tras ladar; cruzar, atravesar, traspasar.
transeo, -ire, -ivi (-ii), -itum, intr., ir a través; pasar se; convertirse; pasar, transcurrir; tr., atrave sar; sobrepasar; omitir;
pasar; sust.,transitus, 4 m., paso, tránsito.
transfero, -ferre, -tul i, -la tum, tr., trasladar, trans portar; cambiar; dife rir; traducir.
transgredior, -gredi, -gres sus sum, intr., pasar al otro lado; tr., atravesar; sobrepasar, transgredir.
transigo, -ere, -egi, -actum, tr., atravesar; realizar; arreglar, concluir, aca bar; intr., llegar a un acuerdo.
transmitto, -ere, misi, -mis sum, tr., mandar al otro lado; hacer pasar; tras ladar, atravesar.
tremo, -ere, -ui, intr., tem blar; tr., temblar ante (algo o alguien); sust., tremor, -oris, m., tem blor, agitación.
trepidus, adj., agitado, con fuso, tembloroso, trému lo; adv., trepide, temblo rosamente; trepido,-are, avi., -atum, corretear
tem blando, temblar; sust., trepidatio, -onis, f., temblor, correteo angustioso, consternación, pánico.
tribuo, -ere, tribui, tributum, tr., repartir, distri buir; asignar; conceder; sust., tributum, 2 n., tributo.
tribus, 4 f., tribu (división del pueblo romano; pri mitivamente en número de tres).
tristis, -e, adj., triste, afligido; sombrío, severo; amargo; repugnante; sust., tristitia, 1 f., tristeza, aflicción, severidad, mal
humor.
triumphus, 2 m., triunfo; vb., triumpho, -are, -avi, -atum, intr., obtener los honores del triunfo, triunfar.
trudo, -is, -ere, trusi, trusum, tr. empujar con fuerza, arrastrar.
tueor, -eri, -tutus y tuitus sum, tr., mirar, contem plar; proteger, defender; cuidar; guardar; part. adj., tutus, bien guarda do,
seguro; sust.,tutela, 1 f., tutela, amparo; adv., tuto, en seguridad, a buen recaudo.
tunica, 1 f., túnica, prenda interior, con mangas o sin ellas, larga o corta, que servía de camisa.
turba, t f., confusión, des orden; alboroto; muche dumbre en desorden, tur ba; adj., turbidus, turbu lento, desordenado, con
fuso; vb., turbo, -are, -avi, -atum, tr., desorde nar, turbar, alborotar.
turpis, -e, adj., feo, defor me, desfigurado; torpe, vergonzoso, infame; adv., turpiter; sust., turpitudo, -inis, f., verguenza,
ignominia, infamia.
tutor, véase tueor.
tuus,-a,-um, tuyo.
ubi, adv., ¿en dónde ?; conj. temporal, cuando; ubi cumque, adv., en donde quiera que.
ullus, -a,-um, indef., alguno.
ulmus, 2 f., olmo.
ulterior, -oris, adj., del lado de allá, ulterior; más ale jado; superl., ultimus, el más lejano, último, ex tremo. ultra, al otro lado
de, más allá de;ultro, adv., es pontáneamente.
ululo, -are, -avi, -atum, intr., ulular, aullar, llamar con alaridos.
umerus, 2 m., hombro.
unus, -a, -um, uno solo; una, adv., juntamente; al mismo tiempo; unicus, adj., sin igual, único.
urbs,-bis, f., ciudad; adj., urbanus, de la ciudad, ur bano; fino, pulido, cor tés; ingenioso; adv., ur bane.
urgeo, -ere, ursi, tr., urgir, apremiar; empujar, aco sar; estrechar, asediar; oprimir; incitar.
ut, 1, adv. inter., ¿cómo?; 2, de admiración, ¡qué... !; 3, conj. completiva, que; 4, final, para que; 5, con secutiva, que;
6, concesi va, aunque; 7,temporal, tan pronto como; 8, com parativa, como.
uter, utra, utrum, pron., ¿cuál de los dos?; uterque, utraque, utrumque, uno y otro; utrum... an.. ?, ¿acaso...
o...? utique, adv., sí.
utor, uti, usus sum, intr. (con abl.), usar, servirse de; tratar; sust., usus, 4 m., uso, práctica; ex periencia; costumbre, há bito;
trato, amistad, inti midad; provecho, venta ja; necesidad, exigencia; adj., utilis, útil, provecho so, conveniente; adv., uti
liter; sust., utilitas, -atis, f., utilidad, provecho, con veniencia, oportunidad.
vacca, 1 f., vaca.
vaco, -are, -avi,-atum, intr., estar vacío, desocupa do; estar vacante; (con abl. ), estar libre de; (con dat.), estar libre pa ra,
tener tiempo para;impers., vacat, es permi tido, puede pasar; adj., vacuus, vacío, vacante.
vae, int., ¡ay!
vagina, f., vaina.
vagus, adj., vago, errante, vagabundo; indetermina do, indefinido; vagor, -ari, -atus sum, intr., va gar, andar errante.
valde, adv., mucho.
valeo, -ere, -ui, intr., estar fuerte, tener vigor; es tar bien de salud, estar sano; valer; tener poder, prevalecer; tender; sig
nificar; vale, pásalobien; sust., valetudo, -inis, f., salud, buen estado de sa lud ; mala salu d; en fermedad,
indisposición; adj., validus, fuerte, vigo roso; adv.,valde, muy, extraordinariamente .
vanus, adj., vacío; incon sistente, inútil; engaño so, vano, vanidoso; sust., vanitas, -atis, f., mera apariencia, vanidad; fal sedad;
vanagloria.
vapulo, -are, -avi, -atum, ser azotado. Se usa como pasiva de verbero, azotar.
varius, adj., variado, mati zado variamente; muda ble, variable; versátil, caprichoso, inconstante; adv., varie; sust., varie tas,
-atis, f., variedad, diversidad.
vas, vasis, n. (pl. vasa, 2 n.' vaso; (pl.), equipaje militar.
vastus, adj., vacío, desier to; vasto, imnenso; enor me, colosal; vasto, are, -avi, -atum, tr., dejar de sierto; devastar, asolar;
arrasar.
vates, -is, m., profeta, adi vino, bardo, poeta; f., profetisa, adivina.
vectigal, -alis, n., tributo, impuesto, renta; vectiga lis, -e, adf., referente a los impuestos o contribu ciones; tributario,
productivo.
vehemens, -entis, adj., ve hemente, violento; impe tuoso, fogoso, fuerte, in tenso; adv., vehementer, violentamente,
fuertemente, intensamente, ex traordinariamente.
veho, -ere, vexi, vectum, tr., llevar, transportar (a lomo de caballería, a tiro o en barco); (con valor medio), vehor, hacerse
transportar.
vellus,-eris n., vellón.
velox -ocis, veloz, rápido; adv., velociter; sust., velocitas, -atis, f., velocidad, rapidez.
vena 1 f. vena.
veneo, -ire, -ivi (-ii), -itum, ser vendido. (Está formado de venum acus. de venus -i, venta, y del ver bo eo. Se usa como
pasiva de vendo.)
veneror, -ari, -atus sum, tr., venerar, reverenciar; sust., veneratio, -onis, f., veneración, reverencia.
venio, -ire, veni, ventum, intr., venir; ventito, -are, -avi, -atum, intr., venir frecuentemente.
venter, -tris, m., vientre.
ventus, 2 m., viento.
verber, -eris, n. (en sing. sólo se usa en gen. y abl.), verga, látigo; golpe, azote; verbero, -are, -avi, -atum, tr., azotar, golpear.
vereor, -eri, veritus sum, tr. e intr., sentir temor res petuoso; respetar, reve renciar; sust., verecun dia, 1 f., temor respetuo so,
verguenza, timidez.
veritas, véase verus.
verso, versus, véase verto.
vertex o vortex -icis, m., remolino, torbellino; par te más elevada de la ca beza, vértice; cima, cum bre.
verto, -ere, verti versum tr., volver, hacer volver, cambiar, transformar; traducir; derribar, echar por tierra; dep., vertor, verti,
versus sum,intr., volverse, dirigirse a; vol ver, cambiar; sust., ver sus, 4 m., hilera; línea de escritura; verso; verso, -are -avi,
-atum, tr., ha cer girar, hacer rodar; revolver, manejar; exa minar; dep., versor, -ari, -atus sum, intr., moverse continuamente;
ocupar se, afanarse, dedicarse, hallarse, andar, pasar el tiempo.
verus, adj., verdadero, real; conforme a la verdad, justo, moral; veraz, sin cero; adv., vere, en ver dad,
verdaderamente adv., vero de hecho, en efecto, ciertamente; sust., veritas, -atis, f., verdad, realidad; verum, conj., pero.
vesper, -eri, m. (raro vesperis), la tarde; estrella de la tarde; occidente; ves peri o vesperes adv., por la tarde; vespera, 1 f., la
tarde.
vestis, -is, f., vestido; vb., vestio, -ire, -ivi (-ii), itum, tr., vestir; sust., vestitus; 4 m.. vestido.
vicis, gen., vicem, ac., vice, ab, f. (no se usa el nom.); en pl., vices, nom. y ac., vicibus, dat. y ab., cam bio, vez, vuelta,
sucesión, alternativa; lugar, pues to; destino, suerte: in vicem, alternativamente, a su vez; adv. , vicissim, en cambio, por el
contrario.
victor, victoria, véase vinco.
victus, véase vivo.
vicus, 2 m., barrio; aldea; adj ., vicinus, vecino; sust., vicinitas, -atis, f., vecindad.
video, -ere, vidi, visum, tr., ver; videor, -ere, visus sum, pas., ser visto; med., parecer,
mostrarse: impers., videtur, parece; sust., visus, 4m., vista, mirada, visión; viso, -ere, visi, visum, tr., mirar atentamente,
examinar; ir a ver, visitar.
vigil, -ilis, adj., vigilante, despierto; sust., vigil, -ilis, m., vigilante, centi nela; sust., vigilia, 1 t., vigilancia; vigilia, vela,
centinela; vigilo, -are, -avi, -atum, intr., estar en vela; vigilar.
vilis, -e, adj., barato, sin valor, vil; sust., vilitas, -atis, f., baratura.
vincio, -ire, vinxi, vinctum, tr., atar, ligar; sust., vin culum, 2 n., lazo, atadura, vínculo; (pl.), prisión.
vinco, -ere, vici, victum, tr., vencer, dominar, su perar; intr., prevalecer, triunfar. salir victorioso; sust., victoria, 1 f., vic toria.
vindex, -icis, m., defensor, protector; vengador; vin dico, -are, -avi,-atum, tr., reclamar la propiedad, reivindicar; sustraer;
librar; castigar.
violo, -are, -avi, -atum, tr., tratar con violencia; vio lar, ultrajar, profanar.
vires, véase vis.
virtus, -utis f, conjunto de cualidades que enno blecen al hombre moral y físicamente; bravura, valor, energía; prendas morales,
dominio de sí mismo; espíritu de justi cia, gravedad; mérito, valía; virtud.
viscera, n. pl., entrañas.
vitta, 1 f., cinta, venda.
vivo, -ere, vixi, victum, intr., vivir; victus, 4 m., ali mentos, víveres; adj., vi vus, vivo, viviente, ani mado.
vix, adv., apenas.
voco, -are, -avi, -atum, tr., llamar, convocar, citar; invitar; invocar.
volo,-are,-avi,-atum, intr., volar; volito, -are, -avi, -atum, intr., revolotear; correr de un lado a otro; girar.
volucer, -cris, -cre, adj., vo lador, alado; sust., volu cris. -cris. f.. ave.
voluntas, -atis, f., voluntad, deseo; disposición de ánimo; buena voluntad, favor.
volvo, -ere, volvi, volutum, tr., hacer rodar, voltear, desenrollar; dar vueltas a la mente; meditar; dep., volvor, intr., deslizarse,
rodar.
vortex, véase vertex.
voveo, -ere, vovi, votum, tr., prometer solemnemente: hacer un voto; anhelar; votum, -i, voto, promesa.
vulgus, 2 n., vulgo, pueblo; muchedumbre, masa, tropel; adv., vulgo (abl. de vulgus), generalmente, vulgarmente. vulnus,
-eris, n., herida;vulnero, -are, -avi, -atum, tr., herir.
XIV