Está en la página 1de 22

UNIDAD CUATRO

49
WILA MASISATA JISKT’ASIÑÄNI

EJERCICIO 1.
 Observa el gráfico y escriba oraciones en tiempo presente con los nombres.

6
5

4 3

1 JICHÜRUXA AYCHA MANQAWA 2 JICHAXA FIMILÑARU QHUMANTA

3 4

5 6
EJERCICIO 2.
 Busque en la sopa de letra seis verbos en forma infinitiva con las terminaciones –aña,
-iña y –uña y escribe en las líneas.

R I J A R I R Ñ A A S
A N I R U M X I L R R
-aña
ALJAÑA
R L R I K I Ñ A A I A
X P A K I T H L R K R ALAÑA
I R A Ñ Y R T A U H I
Ñ U U N A K A J Ñ A Ñ -iña
A S A M T H Ñ A A Ñ A
LUP´IÑA
J S A R P T P R R U T
U I Ñ R Ñ U U Q T S H
ARIÑA
T A L J A Ñ A I J X U
U T A N A Ñ R W U A Ñ -uña
Ñ L A R A Ñ N A R T’ A
LARUÑA
A L U P I Ñ A Ñ T H P TAXSUÑA
’ ’

EJERCICIO 3.
 Conjugue dos verbos: (jugar y reír) en tiempo presente.

LURAYIRI: LURAYIRI:

Jupaxa JICHHURUXA ANATI Jiwasaxa JICHHA MARA LARUTANA

Nayaxa JICHHA MARA ANATATHA Jupaxa JICHHURUXA LARUTI

Jumaxa JICHHURUXA ANATATA Nayaxa JICHHA MARA LARUTHA

Jiwasaxa JICHHA MARA Jumaxa JICHHURUXA LARUTA


ANATATANA

51
EJERCICIO 4.
 Complete las oraciones en tiempo presente con los marcadores de persona que
corresponde - tha, -ta, -i/u, -tana.

1. Noeliaxa muxsa achunaka aljI .

2. Jumaxa utana phayTA .

3. Nayaxa chawlla thixi manq’THA .

4. Jiwasaxa jawirana tuyTANA .

5. Irpirixa thakhina sarnaqTANA .

6. Jumaxa aymara aru yatiqTA .

EJERCICIO 5.
 Completa el siguiente diálogo.

ARUSKIPAWI
ANA: Kamisaki JILATA

PABLO: Waliki kullaka, jumasti?

ANA: WALIKI jilata

Tatamaxa kunjamaskisa?

PABLO: Jupaxa WALIKISKIWA

ANA: Tatamaxa KAUKISA aljii?

PABLO: Tatajaxa 16 de Julio qhathuna ALJII

ANA: Alasiriwa SARAÑA muntha

PABLO: Jikisiñkama

ANA: JIKISIÑKAMA JILATA

52
JISKHISA UÑT’AÑÄNI

EJERCICIO 1.

 Conjugue dos verbos: (comer y dormir) en tiempo pasado.

LURAYIRI: LURAYIRI:

Nayaxa SAJTA MAN´QAYATHA Jumaxa QUNUÑA IKIYÄTA

Jupaxa AYCHA MAN´QÄNA Jiwasaxa TIWANA IKIYÄTANA

Jiwasaxa WALLPA AYCHA MAN´QAYÄTANA Jupaxa UTAXA UKÏNA

Jumaxa SAJTA MAN´QAYÄTA Nayaxa AWTU IKIYATHA

EJERCICIO 2.

 Construye las siguientes preguntas de acuerdo a las respuestas.

1. JUPAXA KUNSA PHAYÄNA?

Jupaxa wallaqi phayäna.

2. MAYAMARAXA KAWKISA THUQHUYÄTA?


Maymaraxa Gran Poderana thuqhuyätha.

3. JILATAXA KAWKISA IRNAQÄNA?

Jilatajaxa Oruro markana irnaqäna.

4. JUMAXA KUNSA ANATAYÄTA?

Nayaxa thunkhu thunkhu anatayätha.

53
EJERCICIO 3.
 Traduce las siguientes preguntas.

Tatamasti? Y TU PAPA

Phuchhasasti? Y TU ÑIETO

Warmijasti? Y TU MUJER

Achachilapasti? Y TU ABUELO

Tullqamasti? Y TU YERNA
EJERCICIO 4.

 Completa las oraciones conjugando el verbo correspondiente en tercera persona


usando el tiempo pasado.

Jorge jilataxa qulluna uwijanakaAWATÏNA

Rosa kullakaxa chachapampi Santa Cruz kullakajaxa masinakapampi parquena


UÑJÄNATWA ANATÄNA
Markana

Wara mamaxa qhathuna ALJÄNA…… Claudia kulllakaxa MMAYA ukana


THUQHÜNA

54
EJERCICIO 5.
 Observe los gráficos y encierra en un círculo la oración correcta.

1. Jilatajaxa utajanajayllïna.
2. Yuqalla wawaxa jawirana jachäna.
3. Yuqalla wawaxa utana anatäna.

1. Kullakajaxa thakhina jayllïna.


2. Mamajaxa kullakajaruwa ist’äna.
3. Imilla wawaxa awtuna kusisïna.

1. Tatajaxa utajana manq’äna.


2. Jilataxa jach’a panka ulläna.
3. Waynaxa panka qillqäna.

1. Tawaquxa utajana llakisïna.


2. Tawaquxa wali t’ijüna.
3. Jupaxa wali jalana.

1. Tatajaxa parlana.
2. Irpirixa jakhüna.
3. Jilataxa arxayäna

55
TANTACHASIÑÄNI

EJERCICIO 1.

 Conjugue dos verbos: (llorar y salir) en tiempo futuro.

LURAYIRI: LURAYIRI:

Jiwasaxa JACHÄÑANI Jupaxa MISTÜNI

Jumaxa JACHÄTA Nayaxa MISTÜ

Jupaxa JACHÄNI Jupaxa MISTÜNI

Nayaxa JACHÄ Jiwasaxa MISTÜÑANI

EJERCICIO 2.

 Marque la oración correcta.


 CANTARÉ CON MI HIJO EN EL AUTO.
1) Yuqajampi jayllï. 2) Yuqajampi patana jaylltha. 3) Yuqajampi awtuna jayllï.

 IRÉ AL PUEBLO CON MI HIJO.

1) Nayaxa wawampi markaru saräta. 2) Markaru wawajampi sarä. 3) Markajaru sarä.

 ÉL COMPRARÁ SEIS FLORES.

1) Jupaxa suxta panqara alani. 2) Jupaxa suxta panka ali. 3) Jupaxa suxta panqara aljani.

 COMERÉ CINCO PANES.

1) T’ant’a manq’ä. 2) Phisqha t’ant’a manq’ï. 3) Phisqha t’ant’a manq’ä.

 NOSOTROS ESTUDIAREMOS MUCHO PARA EL EXAMEN.

1) Jiwasaxa walja yatiqañäni. 2) Jiwasaxa yant’awitaki wali yatiqañäni. 3) Jiwasaxa walja yatiqani.

56
EJERCICIO 3.

Observa las acciones que realiza el niño y realice oraciones con (sujeto, complemento y
verbo) usando el tiempo futuro.

1.Yoqalla wawaxa ikiñata sartani.

2. YOQALLA WAWAXA K´ACHI JARISÏNI


3. YOQALLA WAWAXA ISI KATUQÄNI


4. YOQALLA WAWAXA ANATÄNI

EJERCICIO 4.

 Responda las siguientes preguntas.

1. Khitisa nayraqata qullqi katuqani?


NAYRAQATA NAYAXA QULLQI KATUQÄ……………………………………………………………….
2. Khitisa ukxaru qullqi katuqani?
UKXARU JUMAXA QULLQI KATUQÄTA
3. Khitisa qhipata qullqi katuqani?
QHIPATA JIWASAXA QULLQI KATUQAÑANI

57
EJERCICIO 5.

 Describa las actividades que realizarás el día domingo.

1. NAYAXA WILLKA URU JUNTHUMA UMÄ

2. NAYAXA WILLKA URU MANQ´A PAYAÑATWA

3. NAYAXA WILLKA URU IRNAQÄ

4. NAYAXA WILLKA URU IKÏ

58
PACHATA MAYJA ARUNCHIRI

EJERCICIO 1.

 Escribe el número en el significado que corresponde.

1. Jichhüru 6 Mañana
2. Uru 5 Pasado mañana
3. Wasüru 4 Ante ayer
4. Walüru 1 Hoy
5. Jurpüru 2 Día
6. Qharüru 3 Ayer

EJERCICIO 2

 Responde las siguientes preguntas.

59
Mama, yuqamaxa kuna urusa purinini?
YUQAJAXA KIMSA TUNKA URU PURINI

2. Kullaka Brigida, mamamaxa kuna urusa phayani?


MAMAJAXA PUSI URU PHAYANI

2. Jilata , mamamaxa kuna urusa wakanaka awati?


MAMAJAXA SUXTA TUNKA PUSINI URU WAKAXA AWATI

3. Jilata, allchhimaxa kuna urusa jaylli?


ALLCHHIJAX TUNKA PAYANI URU JAYLLI

60
EJERCICIO 3.

 Completa las oraciones utilizando adverbios de tiempo.

1. Mamamaxa kuna urusa t’axsuni?


Mamajaxa TUNKA MAYAwa t’axsuni.
2. Yatiqirixa kuna urusa juti?
Yatiqirixa TUNKA PAYAwa juti.
3. Kullakapaxa kuna urusa ch’usasini?
Kullakapaxa PHISQHA TUNKA PUSIwa ch’usasini.
4. Allchhisaxa kuna urusa jaylli?
Allchhisaxa PA TUNKAwa jaylli.

EJERCICIO 4.

 Traduce las siguientes oraciones.

1. Jilatamaxa sapüruwa irnaqani.


TU HERMANO TODOS LOS DIAS CAMINA
2. Nayaxa walüruwa isinaka t’axstha.
YO ANTES DE AYER ROPA HE LAVADO
3. Gabriela kullakaxa wasüruwa juti.
LA HERMANA GABRIELA AYER VINO…
4. Nayaxa jurpüruwa sarä.
YO PASADO MAÑANA IRE…………
5. Masimaxa sapüruwa muxsa achunaka alji.
TU AMIGO TODOS LOS DIAS COSAS DULCES VENDE…
6. Ramiro jilataxa jichhüruwa thuqhuni.
EL HERMANO RAMIRO VA A BAILAR.

60
JAKAWISATA JISKT’ASIPXAÑÄNI

EJERCICIO 1.

 Encierre en círculo los verbos infinitivos.

purak samkaña yuqa ullaña kusisiri


a
munañ naya sawuña laphi jakhuña
a
sarata kutiniña K’ari thithi sari
ña ri
q’uma kamachi Yatiqa K’uma uchaña
ña ra
phusa qhipata sarä apaña saraqaña
ña

EJERCICIO 2.

 Lea las oraciones y anote el número al tiempo que corresponda.

1. Nayaxa Arica markaruwa sartha.

2. Raul jilataxa mä wila awtu aljani.

3. Maymaraxa Sucre markana yatichayäta.

4. Jichhüruxa aymara aru yant’awiruwa sari.

5. Jupaxa kimsa muxsa t’ant’a k’achachani.

6. Beatriz kullakaxa moseñada thuqhüna.

PRESENTE PASAD FUTURO


O

61
………… ……… …………
2……………….. 1………………….. 5………………..
………… ………… …………
4………………… 3………………… 6…………………
…………………………… …………………………… ……………………………

62
EJERCICIO 3.

 Complete las siguientes preguntas en tiempo pasado, presente y futuro.

1. MAYMARAXA kawkhansa YATIQAYÄTA ?


Maymaraxa Cobija markana yatiqayätha.
2. JICHHAXA kawkhansa…PHAYATHA?
Jichhaxa utajana phaytha.
3. MARANXA kawkhansa pankanaka ALJÄTA.....?
Maranxa qhathuna pankanaka aljä.
4. MAYMARAXA kunsa YATIQÄTA............?
Maymaraxa aimara aru yatiqayätha.
5. JUPAXA kunsa P´ITIXA.............................?
Jupaxa wawa chumpanaka p’iti.
6. JIWASAXA .kunsa WAYUÑANI?
Jiwasaxa muxsa umanaka wayuñäni

EJERCICIO 4.

 Lee las siguientes oraciones y escribe el número del adverbio que corresponda.

1. MAYAMARAXA wila chumpa aljä. 1.- QHARÜRUXA

2. QHARÜRUXA wawapampiwa saräna. 2. MAYMARAXA

3. JICHHAXA pampana anati. 3. JICHHAXA

4.masinakampiwa q’umachañäni.

5.awichajana utaparuwa sarayätha.

6.tantachawina arsu.

7.junt’uma umäta.

8.ququ manq’ayätha.
YÄNAKA APTHAPIÑÄNI

EJERCICIO 1.

 Observa los gráficos y escribe en donde pondré el pato.

1 2 3

6
5
4

1. Uka jisk’a pili kajuna PATANA uchäta.

2. Uka jisk’a pili kajuna NAYRAQATANA uchäta.

3. Uka jisk’a pili kajunana CHIKANA uchäta.

4. Uka jisk’a pili kajuna QIPANA uchäta.

5. Uka jisk’a pili kajuna AYNACHANA uchäta.

6. Uka jisk’a pili kajuna THYANA uchäta.


EJERCICIO 2.

 De acuerdo a los gráficos escriba cuatro oraciones empleando adverbios de lugar y el


adjetivo de tamaño.

1. JACH´A QUNUYAXA JIWAQIWA 2. ANITOXA QUQA TAYPINKIWA

3. PHISHIXA IKISQUIWA QUNUÑA 4. MURUK´UXA QUNUYAN


PATANA TAYPINQUIWA

EJERCICIO 3.

 Observa el gráfico y escribe oraciones con el verbo UCHAÑA en tiempo futuro en

primera persona empleando adverbios de lugar y adjetivos de color.

5 7

3
1

2 8

64
1) Uka janq’u ch’ijmañanaka qunuña patxaruwa uchä.

2) UKA MURUQ´UXA WILAWA PAMPAM USKUTÄNI ………………………………….

3) …UKA JANK´U QUNUÑAXA JISQAKINIWA ………………………………….

4) …UKA PACHA TUPU CHIQA URUNKANIWA PERQANA…………………………

5) U K A T I W A N A X A A L J A N I W A …………………..

6) …UKA JANTAQU TAXSUÑAWA…………………………………………………………………………………………….

7) …UKA PANKARAXA MALAMANANA USQUÑAWA………………

8) …UKA PHISHIXA KARURUXA ACHAKU KATHUNI…………..

65
JAQHA MARKARU SARAÑÄNI

EJERCICIO 1.

 Responde las siguientes preguntas relacionando con los gráficos.

 kullaka, kawkirusa saräta?


NAYAXA KATURUWA SARAXA

 Kullaka kunarusa saräta?


NAYAXA ALASIRIWA SARAXA

 Kullaka kunsa yatiqäta?


NAYAXA QILLKAÑA ULLAÑA YATIQÄXA

EJERCICIO 2.

 Lea el siguiente párrafo y completa la conjugación verbal que corresponde.

Aski jayp’ukipana, jupaxa kullakajawa, jupaxa Elvira Choque

satawa. Wasüruxa qhathuruwa

(saraña)SARAPXANIJichhüruxa

chayru (phayaña) PHAYAPXANI Utkata chika uruxa

wawapampiwa (manq’aña) MANQ´AÑANI.


EJERCICIO 3.
 Añada el sufijo locativo –na, sufijo direccional -ru, el sufijo benefactivo –taki o el
sufijo de compañía –mpi en las siguientes oraciones.

1. Jiwasaxa qharüru qhathu RU sarañäni.

2. Luordes kullakaxa mamapa MPI aljani.

3. Phuchhajampi markaja NA manq’ä.

4. Manq’a anuja TAKI phayä.

5. Maranxa qullaña utaRU_ irnaqani.

6. Jumaxa Cochabamba marka RU saräta.

EJERCICIO 4.
 Traduce las siguientes oraciones.

1. Waliki saräta. VAS A IR BIEN

2. Jawsanitätapï. ME VAS A LLAMAR

3. No vas a llorar. JANIW JACHATATI

4. Amtasitätapï. ME VAS A RECORDAR

5. Walpuni amuyasïta VAS A PENSAR BIEN

6. Te quiero. MUSMAWA

7. Jikisiñkama wawa. NOS ENCONTRAREMOS HIJO

8. Taqi chuymajampiwa munsma. TE QUIERO CON TODO EL CORAZON

9. No te vas a preocupar. JANIW LLAQUISITATI

También podría gustarte