Está en la página 1de 10

“IN OCUICUILTON”

I.M.B. “TEUCTLI”

Letra en nàhuatl: La letra en español:

CE PAPALOTL NOCUEPAZQUIANI QUIERO SER UNA MARIPOSA,


NIPATLANIZ XOXOHCHIPAZ Y VOLAR DE FLOR EN FLOR,
CE CUICUIZCATL QUIERO SER UNA GOLONDRINA Y
NOCUEPAZQUIANI VIVIR EN MI ESTACION.
IHUAN NOXOPANTLAN NINEHNEMI

CENIMIALHUITL NOCUPAZQUIANI QUIERO SER UNA ABEJITA,


ZOPELIC NINEN NECHICOZ Y REUNIR LA RICA MIEL,
ICUICATZIN CAHCAMATE PA LLEVARLE A SU BOQUITA
AQUIYENOTLAZOCAUH LA DUEÑA DE MI QUERER.

CE CHAPOLIN NOCUEPAZQUIANI QUIERO SER UN CHAPULIN,


IHUAN NICUAUTLATZOTZONAL Y TOCAR CON MI VIOLIN,
CUAEUALTZINTZIN ESAS LINDAS MAÑANITAS,
CUACUALCAMPA SENTADO EN UN CAPULIN.
IPAN CE CAPOLTIC PAC

YE NELLI ZALI OCUICUILTON PERO SOY UN GUSANITO,


YE NIC MATI TIEIN NICCHIHUA Y YA SE QUE DEBO HACER,
IHTIC NOPOXAC NOCHIAZ ESPERARME EN MI CAPULLO,
NOHUEYHUEYITLALLILIZ Y CRECER CRECER CRECER.
NOHUEYHUEYITLALLILIZ Y CRECER CRECER CRECER
NOHUEYHUEYITLALLILIZ Y CRECER CRECER CRECER.
Canción náhuatl de primavera
Yecoc xochitl
ma in nequimilolo
ma in necuiltonolo
antepilhuan.
Huel ixtihuitz
cuecuey on tihuitz
zan xopan nomacicatihuitz
cempohualxochitl
yecoc xochitl
tepepitech.

Llegaron las flores


que sean ellas gala
que sean ellas riqueza
oh príncipes.
Bien nos muestran su faz
vienen a abrir sus corolas.
Sólo en primavera
alcanzan su perfección.
las innumerables flores,
llegaron las flores
al borde de la montaña.
Sandunga

Ante noche fui a tu casa,


Tres golpes le di al candado
Tú no sirves para amores,
Tienes el sueño pesado.
¡Ay! Sandunga, Sandunga
Mamá por Dios.Sandunga, no seas ingrata.
Mamá de mi corazón.
Me ofreciste acompañarme
Desde la iglesia a mi choza,
Pero como no llegaste
Tuve que venirme solo.A orillas del Papaloapan
Me estaba bañando ayer,
Pasaste por las orillas
Y no me quisiste ver.Estaban dos tortolitas.
Arrullándose en su nido,
Y por más luchas que te hice
Te hiciste desentendida.
¡Ay! Sandunga sí, ¡Ay! Sandunga no,¡Ay! Sandunga del otro lado
Donde quiera que pego un brinco yo,
Yo siempre caigo paradoMosquito no mortifiques,
Con tus cantos mal sonantes,
Si me cantas no me piques
Si me picas no me cantes.Autor: Máximo Ramón Ortiz

Letra Sandunga en Zapoteco


Ñuú iku ni sa’in be’u,
ni dakasin uni xichi;
animo ma tu’a bia,
kua’a sasntu’u yo kidu,
¡Ai! Sandunga, Sandunga
ña’a xi Dios.Sandunga, ma tu’a biu;
ña’a chi nduu sto’o yu.
Ni kachu xi, iini nu’nda
nde beñu’u xi ndé be’i,
do ña miu koni ndekunu,
mindai ni naxikokuin.Yu’u yute Papaloapan
iku xichí inakai,
yatni indu ie ni ya’u;
te koni ndakotu nui.Ni xini ui lungu kuati,
chitustna’abe ini taka;
ni kachi xi yò ndekotu
ni koni tiaku ña kachii.
Aii Sandúnga jan. ¡ai! Sandúnga koo,; Ai! Sandinga inga bi ichi;
Yu`u nsidaa xan indu ndabi naa.Ma bada naxikoni’i.
Sikuiin daku’i xi dini
ña kimka xito naa:
nú xito. masa ko`u niii
nú xi’u yuu, masa kotu
JUCHETI CUNSUELITO
Nanir nirasanguia, nanir nirasanguia
juchét malecita
Ashú nirasanguia, ashú nirasanguia
ma visitia palé
Pero enyaer ueckia,
Tuniguinin pambin andiskia no palé
nóc tu libre, jitu libresk
kamberisa uandan.

II

Jickingonia, mitzit jingón ueckia


nar arinsan juchét malecita
Consuelita, karackis anapuéch
ka ni pa iá nintan
Ka pauán aundonscuariac.

ESPAÑOL

MI CONSUELITO

¿A dónde vas, dulce niña?


Busco, entre todos, a un joven
¿Te place mi compañía?
Si el mancebo busca amores
mi mano no está pedida.
Hermosa, niña, te quiero
con todo mi corazón...
Ven, dime cómo te llamas.
Me han bautizado Consuelo,
y alla vivo... ya me voy
¿Mañana platicaremos?
Quizá, pero ya me voy.
Himno Nacional Mexicano Nahuatl Himno Nacional Mexicano
Coro Coro
MEXICAME XIUIKI XITKAMAKI ¡Mexicanos al grito de guerra
XIKPISTO TEPOSMEJ UAN YOLKAMEJ el acero aprestad y el bridón
TLAUIUIYOKAS TLATLAJKO TLALTIKPAK y retiemble en sus centros la tierra
UAL NAUATIS TEPOSTLA TOPON al sonoro rugir del cañón!.

Estrofa Estrofa
KIYEUALOS XIUTL TO TLALTIKPAK Ciña ¡Oh Patria! tus cienes de oliva
TLAYOLSEUI IN INSELSIN YETIKA de la paz el arcángel divino,
ILUIKAK AMO KEMAN TI MIKIS que en el cielo tu eterno destino
IKA IMAJPIL TO TEO OKIJKUILO por el dedo de Dios se escribió

TLOMIXSE UISE AMO MOKNI Más si osare un extraño enemigo


TLAKSAKI KANI TEMO TLALTIKPAK profanar con su planta tu suelo
XIMATI O TLASO TLALTIKPAK ILUIKAK piensa ¡oh Patria querida! que el cielo
SE TLAMANI O MITS KAUTEUILI un soldado en cada hijo te dio.

Coro Coro
MEXICAME XIUIKI XITLAMAKI Mexicanos al grito de guerra
XIKPISTO TEPOSMEJ UAN YOLKAMEJ el acero aprestad y el bridón
TLAUIUIYOKAS TLATLAJKO TLALTIKPAK y retiemble en sus centros la tierra
UAL NAUATIS TEPOSTLA TOPON al sonoro rugir del cañón!.

Ti Feu El Feo
Saa' guinícabe na' xpadua huíine Que murmuren de mí, vida mía,
saa' guinícabe quepe che iní lu, deja que lo hagan, no digas nada,
shíndi donda ni napa' ti feu na' qué culpa tengo si soy un feo,
saa' guinícabe na' xpadua huíine que murmuren de mí, vida mía,
shíndi donda ni napa' ti feu na' qué culpa tengo si soy un feo.
Lii ma nannu ca feu nga hranaxhi' Tú sabes que un feo sabe amar,
hrudí guidubi ladxidó' entrega todo su corazón
ne zachaganá ne lii y te llevará al altar.
Lii nga nannu pabiá nga nadxieelii Tú sabes cuánto te amo,
ladxiduá' nga nadxiee' ne lii mi corazón te ama tanto;
pa guiní cabe na' neza lú'lu si murmuran de mí en tu presencia,
gudxi lácabe na' nga xpidó'lu diles que soy tu ídolo santo.
Lii ma nannu ca feu nga hranaxhi' Tú sabes que un feo sabe amar,
hrudi guidubi ladxidó' entrega todo su corazón
ne zachaganá ne lii y te llevará al altar.
Lii nga nannu pabiá nga nadxieelii... Tú sabes cuánto te amo...
Lii ma nannu ca feu nga hranaxhi'... Tú sabes que un feo sabe amar...
Versión en zapoteco: Juan Luis Toledo Autor: Demetrio López López "Deeme"
La Petrona La Petrona
Ndí ngá son ni la' Petrona Éste es el Son de Petrona,
Cheguunda'ni diidxazá..... (se repite) que canto en zapoteco;
Purtí dúnábee huaxhie'binnixquíidxé' porque muy pocos paisanos
hrienechaahui' didxastiá..... (se repite) entienden bien el español.

Nécape' nuu tu hridxiichi' Aunque hay gente que se molesta,


quépe hrisa'la'dxe' lá..... me tiene sin cuidado.
Shi dónda napa' tí hruunda' ca son hrí No tengo culpa si canto esta canción
ne diidxá ni guleniá'..... con el idioma con que yo nací.

Lii hrunibio'u na', Petrona, Tú me conoces, Petrona,


Guiruti' qui hrunenaya'..... a nadie he lastimado;
Pa nuzabe' shisha dónda, Petrona; si cometí alguna falta, Petrona,
dónda tí pur lii hresaaya'..... mi amor por ti ha sido.

Purtí no'u Shandú niré'nu. Dijiste que podríamos salir en "Todos los Santos",
¡Nisi zacanga hrini'lu!..... pero siempre dices así.
Gudi'di Shandú, yanna ma nou', PASC Pasó "Todos los Santos", y ahora dices:
UA "Hasta la Navidad, para que veas el Nacimiento."
tí gu'ya cou' gale Niñu.....
Cuando pasé por tu casa, ayer por la tarde,
Ora gudiide' hra li'dxu' ya oscureciendo, dijo tu mamá:
neegue' huadxí, bia'zécanda..... "Allá viene tu esposo."
na nñióu': Hraca' zeeda' sheelalu' Tona.. Y airada exclamaste: "Ni soñarlo"
...
nee pe' shiana no'u: ¡"Nin ñaanda"!..... Petronita, tú sabes bien,
que hago lo que tú dices.
Tonahuiini. Lii ma nannú', En nada te he fallado Petrona,
cayune' guiraa' ni no'u..... ¿Qué ya no quieres conmigo?
Abati' huachee' ne lii ¡Nja Petrona!
Shi gúcca sha ma qui nou'.
Naila Naila
Cuzaani' beeu ti En una noche de luna,
gueela',Naila cayuuna Naila lloraba ante mi.
neza lua'.Hrabibe na' Ella me hablaba con ternura,
ne diidxa puso en mis labios su dulzura.
do',gulaquibe
ladxido'be lu
hrua'.Gudxelaabe Yo le decía porqué lloraba,
shiñé cayuunabe', ella me contestó así:
ne gudxibena' sacarí: ya me embriagué con otro hombre,
ma gudxite' lii ne sti ya no soy Naila para tí.
nguiiu,ma cadi stiu
nga ladxidua'ya'.Ma Ya me embriagué con otro hombre,
gudxite' lii ne sti ya no soy Naila para tí.
nguiiu,ma cadi stiu
nga ladxidua'ya'.Naila, Naila, di porqué me abandonas,
gudxi na' shiñé tonta, si bien sabes que te quiero;
cusaanu' na', vuelve a mi, ya no busques otro
huati, nanu cou sendero.
nadxieelii; Te perdono porque sin tu amor,
bibigueta ne na', se me parte el corazón.
cadiguyubu stobi. Naila, di porqué me abandonas,
Cabeeza' lii ti pa qui tonta, si bien sabes que te quiero;
guínilu',zuninálu' vuelve a mi, ya no busques otro
ladxidua'ya'.Naila, sendero.
gudxi na' shiñé Te perdono porque sin tu amor,
cusaanu' na', se me parte el corazón.
huati, nanu cou
nadxieelii;
bibigueta ne na',
cadiguyubu stobi.
Cabeeza' lii ti pa qui
guínilu',zuninálu'
Bola lari Ropaje
Nase febe huadxí zénda' de hra ñaa. De la milpa venía en la tarde un jueves.
Hra basoo zénda' bibapa ladxiduá', Por la ladrillera se me alborotó el corazón,
tihua lii, sheela' huiine', bisaanu' na' era que tú, mujercita, me dejaste.
¡Shi guiní' binni! Lii pe' careeu' zacá. ¡Que dirán todos! que tú también eres de esas.

Stale stale pe' nga bicheeu, Demasiados errores tuviste,


ti que ña'bu' na' pa ma' cheu': al no decirme que te ibas:
nisi guca í'cu' ne zeu': desvariaste y te fuiste:
ni hribaque', ni hracua' gucoou' zeneu'. hasta mis trapos te llevaste.

De dxi lii gushañeeu' de hra lídxinu, Desde que dejaste nuestra casa,
hriasacaanda' hreguuya' xcuzina lu': adormilado me levanto y veo tu cocina:
xpladuyú lu' xninchaa lu' ne xquiiche utensilios, metate y tus platos,
lu', desde que no estás están boca abajo.
de dxi zeelu' guiraani' neshe' hrilú.
Dormido o despierto
Ora hrase', ora hribáne' siempre estás en mis pensamientos.
lii zuguaa lu' lu xquendabiaane'. Si de verdad ya te fuiste
Ya que sha pa huandí' ma' zeu' con alguien regresame mis ropas raídas.
shabayuxhe' gu'yu' tu guseendaneu'.
Mucha gente comenta:
Yanna ma stale binni hruuya' ni': Hoy las bodas parecen mentiras.
Guendasheela' nuu yanna cadi dxandi'. Se sirve res, gallina y corona de flores en la
Hrati yuze ne bere, la' pa' huadxí... tarde...
ora que si hruluí guiraani' huandí'. en eso todo parece real.

Pa ñuu xquendabiaanilu' liá, Si fueras una dama, mujer,


que ñuu dxi nizá lu' zacá. no terminarías de esa manera.
Canani'u guleeu guixhi' lua'. Pregonas que me quitaste una venda.
¡Co' sha shuncu! Pa nga ni... ¡Tampoco querida! Si a eso vamos...
¡Nuu hru' gunaa'! ¡Aún hay mujeres!
Gunaa' nibiina La Llorona

Guiraa' hra'bica na' ya'se, Todos me dicen; el negro,


gunaa' nibiina, llorona,
ya'se, ni nanna hranashí. negro pero cariñoso.
Bizeete Estribillo
Na' naca' ti guiiña nayaa', Yo soy como el chile verde,
gunaa' nibiina, llorona,
nayaana', ne nanixhe. picante, pero sabroso.
Bizeete Estribillo
¡Ay!, gunaa' nibiina stine, ¡Ay! de mi llorona,
gunaa' nibiina, llorona,
liinga shunca stine. tú eres mi shunca.
Bizeete Estribillo
Zabe'cabe na' dxi ganaxhiee'lii, Me quitaran de quererte,
gunaa' nibiina, llorona,
ne nabé qui zusiaanda' lii. pero, de olvidarte nunca.
Ti dxi zire'lu hra yu'du Salías del templo un día,
gunaa' nibiina, llorona,
ora bíya' zidi'du. cuando al pasar yo te vi.
Bizeete Estribillo
Sicarúpe bidaani' neelu, Hermoso huipil llevabas,
gunaa' nibiina, llorona,
zaca'na' ti shunaxhi lii. que la virgen te creí.
Bizeete Estribillo
Za'cu ti cayanaxhiee'lii, Si porque te quiero, quieres,
gunaa' nibiina, llorona,
hracala'dxu', jma ganaxhiee'lii. quieres que te quiera más.
Bizeete Estribillo
Pa ma bidiee' lii guendanabani stine, Si ya te he dado la vida,
gunaa' nibiina, llorona,
shiru' hracala'dxu', hracala'dxu' má. que más quieres, quieres más.
Za'cu ti cayanaxhiee'lii, Si porque te quiero, quieres,
gunaa' nibiina, llorona,
hracala'dxu', jma ganaxhiee'lii. quieres que te quiera más.
Bizeete Estribillo
Pa ma bidiee' lii guendanabani stine, Si ya te he dado la vida,
gunaa' nibiina, llorona,
shiru' hracala'dxu', hracala'dxu' má. que más quieres, quieres más.

También podría gustarte