Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
I.M.B. “TEUCTLI”
II
ESPAÑOL
MI CONSUELITO
Estrofa Estrofa
KIYEUALOS XIUTL TO TLALTIKPAK Ciña ¡Oh Patria! tus cienes de oliva
TLAYOLSEUI IN INSELSIN YETIKA de la paz el arcángel divino,
ILUIKAK AMO KEMAN TI MIKIS que en el cielo tu eterno destino
IKA IMAJPIL TO TEO OKIJKUILO por el dedo de Dios se escribió
Coro Coro
MEXICAME XIUIKI XITLAMAKI Mexicanos al grito de guerra
XIKPISTO TEPOSMEJ UAN YOLKAMEJ el acero aprestad y el bridón
TLAUIUIYOKAS TLATLAJKO TLALTIKPAK y retiemble en sus centros la tierra
UAL NAUATIS TEPOSTLA TOPON al sonoro rugir del cañón!.
Ti Feu El Feo
Saa' guinícabe na' xpadua huíine Que murmuren de mí, vida mía,
saa' guinícabe quepe che iní lu, deja que lo hagan, no digas nada,
shíndi donda ni napa' ti feu na' qué culpa tengo si soy un feo,
saa' guinícabe na' xpadua huíine que murmuren de mí, vida mía,
shíndi donda ni napa' ti feu na' qué culpa tengo si soy un feo.
Lii ma nannu ca feu nga hranaxhi' Tú sabes que un feo sabe amar,
hrudí guidubi ladxidó' entrega todo su corazón
ne zachaganá ne lii y te llevará al altar.
Lii nga nannu pabiá nga nadxieelii Tú sabes cuánto te amo,
ladxiduá' nga nadxiee' ne lii mi corazón te ama tanto;
pa guiní cabe na' neza lú'lu si murmuran de mí en tu presencia,
gudxi lácabe na' nga xpidó'lu diles que soy tu ídolo santo.
Lii ma nannu ca feu nga hranaxhi' Tú sabes que un feo sabe amar,
hrudi guidubi ladxidó' entrega todo su corazón
ne zachaganá ne lii y te llevará al altar.
Lii nga nannu pabiá nga nadxieelii... Tú sabes cuánto te amo...
Lii ma nannu ca feu nga hranaxhi'... Tú sabes que un feo sabe amar...
Versión en zapoteco: Juan Luis Toledo Autor: Demetrio López López "Deeme"
La Petrona La Petrona
Ndí ngá son ni la' Petrona Éste es el Son de Petrona,
Cheguunda'ni diidxazá..... (se repite) que canto en zapoteco;
Purtí dúnábee huaxhie'binnixquíidxé' porque muy pocos paisanos
hrienechaahui' didxastiá..... (se repite) entienden bien el español.
Purtí no'u Shandú niré'nu. Dijiste que podríamos salir en "Todos los Santos",
¡Nisi zacanga hrini'lu!..... pero siempre dices así.
Gudi'di Shandú, yanna ma nou', PASC Pasó "Todos los Santos", y ahora dices:
UA "Hasta la Navidad, para que veas el Nacimiento."
tí gu'ya cou' gale Niñu.....
Cuando pasé por tu casa, ayer por la tarde,
Ora gudiide' hra li'dxu' ya oscureciendo, dijo tu mamá:
neegue' huadxí, bia'zécanda..... "Allá viene tu esposo."
na nñióu': Hraca' zeeda' sheelalu' Tona.. Y airada exclamaste: "Ni soñarlo"
...
nee pe' shiana no'u: ¡"Nin ñaanda"!..... Petronita, tú sabes bien,
que hago lo que tú dices.
Tonahuiini. Lii ma nannú', En nada te he fallado Petrona,
cayune' guiraa' ni no'u..... ¿Qué ya no quieres conmigo?
Abati' huachee' ne lii ¡Nja Petrona!
Shi gúcca sha ma qui nou'.
Naila Naila
Cuzaani' beeu ti En una noche de luna,
gueela',Naila cayuuna Naila lloraba ante mi.
neza lua'.Hrabibe na' Ella me hablaba con ternura,
ne diidxa puso en mis labios su dulzura.
do',gulaquibe
ladxido'be lu
hrua'.Gudxelaabe Yo le decía porqué lloraba,
shiñé cayuunabe', ella me contestó así:
ne gudxibena' sacarí: ya me embriagué con otro hombre,
ma gudxite' lii ne sti ya no soy Naila para tí.
nguiiu,ma cadi stiu
nga ladxidua'ya'.Ma Ya me embriagué con otro hombre,
gudxite' lii ne sti ya no soy Naila para tí.
nguiiu,ma cadi stiu
nga ladxidua'ya'.Naila, Naila, di porqué me abandonas,
gudxi na' shiñé tonta, si bien sabes que te quiero;
cusaanu' na', vuelve a mi, ya no busques otro
huati, nanu cou sendero.
nadxieelii; Te perdono porque sin tu amor,
bibigueta ne na', se me parte el corazón.
cadiguyubu stobi. Naila, di porqué me abandonas,
Cabeeza' lii ti pa qui tonta, si bien sabes que te quiero;
guínilu',zuninálu' vuelve a mi, ya no busques otro
ladxidua'ya'.Naila, sendero.
gudxi na' shiñé Te perdono porque sin tu amor,
cusaanu' na', se me parte el corazón.
huati, nanu cou
nadxieelii;
bibigueta ne na',
cadiguyubu stobi.
Cabeeza' lii ti pa qui
guínilu',zuninálu'
Bola lari Ropaje
Nase febe huadxí zénda' de hra ñaa. De la milpa venía en la tarde un jueves.
Hra basoo zénda' bibapa ladxiduá', Por la ladrillera se me alborotó el corazón,
tihua lii, sheela' huiine', bisaanu' na' era que tú, mujercita, me dejaste.
¡Shi guiní' binni! Lii pe' careeu' zacá. ¡Que dirán todos! que tú también eres de esas.
De dxi lii gushañeeu' de hra lídxinu, Desde que dejaste nuestra casa,
hriasacaanda' hreguuya' xcuzina lu': adormilado me levanto y veo tu cocina:
xpladuyú lu' xninchaa lu' ne xquiiche utensilios, metate y tus platos,
lu', desde que no estás están boca abajo.
de dxi zeelu' guiraani' neshe' hrilú.
Dormido o despierto
Ora hrase', ora hribáne' siempre estás en mis pensamientos.
lii zuguaa lu' lu xquendabiaane'. Si de verdad ya te fuiste
Ya que sha pa huandí' ma' zeu' con alguien regresame mis ropas raídas.
shabayuxhe' gu'yu' tu guseendaneu'.
Mucha gente comenta:
Yanna ma stale binni hruuya' ni': Hoy las bodas parecen mentiras.
Guendasheela' nuu yanna cadi dxandi'. Se sirve res, gallina y corona de flores en la
Hrati yuze ne bere, la' pa' huadxí... tarde...
ora que si hruluí guiraani' huandí'. en eso todo parece real.