Está en la página 1de 1

Anestesiaenanimalesgeritricos

Fecha22deOctubrede2007
TemaPequeosanimales
Elpasodeedadadultaaedadgeritricaesunprocesogradual.Enesteperiodoseproducenmuchoscambiosfisiopatolgicos
enestosanimales,ytodosestoshabrquetenerlosencuentacuandovayamosaanestesiaraestospacientes.Ensteartculo
losautoresdanunrepasosobrelospuntosmsimportantesatenerencuentayrecomiendanalgunosprotocolos.

SndezCordero,I.(1)RubioGuivernau,A.(2)
(1)S.A.V.(ServiciodeAnestesiaVeterinaria),Madrid.(2)H.C.V.(FacultaddeVeterinariadeUCM)Espaa
Introduccin:
Elpasodeedadadultaaedadgeritricaesunprocesogradual,peropodemospensar,aunquedeformaarbitraria,enun
animalgeritricocuandohayapasadoel75%desuvida.Seproducenmuchoscambiosfisiopatolgicosenestosanimales,y
todosestoshabrquetenerlosencuentacuandovayamosaanestesiaraestospacientes.
Loprimeroatenerencuentaes:elestadodelanimalyloscambiosqueseproducenenlosanimalesgeritricossimplemente
porlaedad.
Tambinesmuyimportantesaberenqueconsisteelprocedimientoalquesevaasometerporelcualnecesitaanestesia
analgesiasedacin.
Yporultimoconocerdistintosprotocolosanestsicosqueconservenlafuncionalidaddelosdiferentessistemasorgnicos
dentrodeunrangonormal.
AlteracionesFuncionalesEnLosAnimalesGeriatricos
SistemaNerviosoCentral:
Esevidentequeenlosanimales,alllegaraunaciertaedad,aligualqueenlossereshumanos,comienzaunadegeneracin
neuronalenloshemisferioscerebrales,seproducenmenosneurotransmisoresyportantolasnecesidadesdeanestsicos
hipnticos(perdidadeconsciencia)vanasermenores.
Aniveldelauninneuromusculartambinhayaunaprdidadefuncionalidad,debidoaunadisminucindelnmerode
receptorespostsinpticosyaunadisminucindelavelocidaddeconduccin,porlotantolosrelajantesneuromusculares
tendrnunefectomsprolongado.
Anivelsensorial,laperdidadefuncionalidaddeestosrganosproduceunestrsquedebesiempretratardeevitarse,sobre
tododuranteelperiodopreoperatorio.
Peroquizlomsimportantesealaprdidadelafuncionalidaddelsistematermorregulador,yaqueestopuedetraergraves
consecuencias,porloquesiempreanimalesgeritricossedebemantenerlanormotermiadurantetodalaanestesia.
SistemaCardiovascular:
Engenerallosanimalesgeritricossonmspropensosalahipotensin,especialmenteenanestesia.Laperdidadeactividad
baroreflejainduceahipotensionesseverasenanestesiacuandoseproducenprdidasdesangre.
Ademstambinseproduceunadisminucindelgastocardiaco,ydelavelocidaddecirculacin,portantolasdosisde
anestsicosdebenreducirseyponerselentamente,yaquetardarnmsenllegaralcerebro.
Apartedetodoesto,sontambinmuyfrecuenteslasenfermedadesdegenerativasdelcorazn,yestasdebendiagnosticarse
antesdelaanestesia.
SistemaRespiratorio:
Lafuncinpulmonarsedeteriorafcilmenteconlaedad.Seproducendiversoscambios:

Disminuyelaelasticidadpulmonar.
Alteracionesenlaventilacinperfusinqueprovocanhipoxemia.
Fibrosisvascular
Calcificacinbronquial,costocondral,pleural.

Conrelativafrecuenciaaparecentumorespulmonares,primariosopormetstasis.
Contodoestovemosquesermuyrecomendablelaoxigenoterapia(al100%sisepuede)ylaventilacinmecnica.
SistemaRenal
Dentrodeestesistemaocurrendistintoscambios:

DisminuyeelFlujoSanguneoRenal
Disminuyelafiltracinglomerular
Disminuyelacapacidaddeconcentrarorina
Prdidadenefronas
AumentodelBUN

Deteriorodelavascularizacindelacortical,conalteracionesenladistribucindelflujodesdeelcortexalamedula.
Aumentaelvolumennecesarioparalaexcrecindesolutos.
Todoestonosllevaadeterminarunaumentoenlavidamediadelosfrmacosqueseeliminenpororina,portantoen
animalesgeritricosenanestesiadebetenerseestoencuenta,sobretodoenaquellosanimalesqueenelestudioprequirrgico
hayanreveladoundaorenal.
Tienemuchaimportanciaenestosanimaleselequilibriohidroelectroltico,yasepuedeperderconmuchamsfacilidad.
SistemaHepatico
Sehademostradoquelosanimalesdeciertaedadelflujosanguneohepticoestadisminuido,porloqueelaclaramiento
plasmticotambinsereduce,aumentandoeltiempodeaccindelamayoradelosfrmacos.
Ademssonfrecuentesciertasenfermedadescomo:elhgadograso,cirrosishepticasyenocasionestumores.
SistemaEndocrino
Tiroides:
ElHipotiroidismoesmasfrecuentequeaparezcaenunatempranaedad(2a5aos),aunquetambinapareceenanimales
mayores,provocandociertoscambios:tendenciaalahipotermia,problemascardiovasculares,disminuyeelmetabolismode
losfrmacosyapareceobesidad.
ElHipertiroidismoesrelativamentefrecuenteengatosdemediaavanzadaperomuyraroenperros,ystetambinprovoca
alteracionesenlosanimales:alteracionescardiovasculares,cambiosdeltemperamentoycaquexia.
Adrenales:
Elhiperadrenocorticismoprovocadebilidadmuscular,reduccindelvolumendereservaespiratorio,disminucindela
elasticidaddelaparedtorcicayaumentodelvolumenvascular(quepuedeinduciraunfallocardiacocongestivo)
Pncreas:
Ladiabetesprovocadiuresisosmtica,aumentodeinfecciones,enfermedadeshepticasycetoacidosis.
Elhiperinsulinismoesrelativamentefrecuenteenanimalesmayoresyprovocaunadisminucindelaglucosaensangre,por
loquetendremosqueaportarla.
Protocolosanestsicosenanimalesgeriatricos
Teniendoencuentatodolodichoanteriormentevemosquelaanestesiadetodoanimalgeritrico,incluyeunriesgo,aunque
ensuanlisisprequirrgicolosvaloresestndentrodelosrangosnormales.
Elpacientegeritricoseencuentraenunequilibrioinestable,ylaanestesiapuedeserenmuchoscasosloqueproduzcala
descompensacindeunodelossistemasyestoconlleveaunfallomultisistmicoposterior.
Portantodebemosprocurarquelosfrmacosqueadministremosseanlomassegurosposibles,yqueprcticamenteno
alterenlossistemasfuncionales,ajustandolasdosisalamnimaeficaz,yaqueunanimalpuedeaguantarmuchostiposde
anestesiadurantelaciruga,perodebemostenerencuantaloscambiossistmicosquepodamosprovocarenlacortoo
medioplazo.
Neuroleptoanalgesia:
Enmuchasocasionessolonecesitamoslainmovilizacindelanimalparapruebasdiagnosticas,oparaadministrarun
anestesicolocal.
Enestoscasospodremosutilizarlacombinacindefrmacoanalgsicotipoopiceomsuntranquilizante.
Dentrodelascombinacionesposiblestenemos:
A.ACEPROMACINA0.030.05mg/kg.(IM)+PETIDINA510mg/kg.(IM)enperrosygatos(dosismasaltasengatos).
Estacombinacinesrealmentemuysegurainclusoenanimalesconproblemascardiovasculares,renales,ohepticos.Es
bastantesedante(msenperrosqueengatos)yanalgsica.
B.MEDETOMIDINA0.01mg/kg.(IM)+BUTORFANOL0.2mg/kg.(IM)enperrossinfallocardiovascular
diagnosticado.Estacombinacinesmuysedanteybastantesegurayaquepodemosrevertirelalfa2agonistacon
ATIPAMEZOL.
C.MEDETOMIDINA0.08mg/kg.(IM)+BUTORFANOL0.2mg/kg.(IM)engatos.
D.MEDETOMIDINA0.008mg/kg.(enperros)y0.05mg/kg.(engatos)+PETIDINA5mg/kg.Estacombinacinesigual
desedanteperomsanalgsicaquelascombinacionesconbutorfanol.
Anestesiageneralequilibrada
Laanestesiaequilibradaconsisteenlaadministracindefrmacosespecficosyquecadaunocumplaunodelosobjetivosde
laanestesia(analgesia,hipnosisyrelajacinmuscular)conlasdosismnimas.
Comocomponentehipnticodebemosutilizarfrmacosquedeprimanpocoelsistemacardiovascularyqueseanfcilesde
controlar,comoelhalotano,isofluoranoopropofol.
Comocomponenteanalgsicodeberemosutilizarfrmacosmuypotentes,ounacombinacindeellos,comosonlosopiceos
purosmslosAINES.
Elcomponentederelajacinmuscularenveterinarianoeselmsimportante,peropodemosutilizarbenzodiacepinaso
relajantesneuromuscularesdeaccinrpidayefectocortocomoelatracurio.

Premedicacion:
Esmuyimportanteparareducirelestrsdelanimalyloqueelloconllevaduranteelperiodoperioperatorio.
Lapremedicacindebeserlomssuavequeelanimalnospermitayquenoimpidaelusodeotrosfrmacosdurantela
ciruga.
A.ACEPROMACINA0.020.05mg/kg.IM.Enperrosrelativamentetranquilos.
B.ACEPROMACINA0.030.05mg/kg.IM+PETIDINA510mg/kg.IM(dosismasaltasengatos).
Enperrosagresivos.Engatostranquilos.
C.PETIDINA510mg/kg.IM.Enanimalesbastantedeprimidos.Muyanalgsico.
D.ACEPROMACINA0.05mg/kg.+PETIDINA5mg/kg.+KETAMINA5mg/kg.IM.Engatosmuyagresivos.
DebeaplicarsesiemprequeseaposibleunAINEpotenteenlapremedicacincomoelMetacan0.2mg/kg.IMoCarpofreno
4mg/kg.IM.
Existenvariosconceptosenlaanalgesiaqueesimportanteconocer:
Analgesiasecuencial:Consisteenadministrarcadafrmacoanalgsicoensudebidomomento,dependiendodesupoder
sedante,potenciayduracindeaccin.
Porejemplo:petidinaenpremedicacinyaqueeselmssedante,decortaduracinypuederevertirsefcilmenteconotros
opiceos.
Fentaniloenelintraoperatorioyaqueeselmspotente.
Ybutorfanolobuprenorfinaporquepuedenrevertirelefectodelosagonistaspuroscomoelfentaniloqueseutilizanenel
intraoperatorioytienemslargaduracin.
AnalgesiaPolimodal:consisteenlautilizacindevariosfrmacosanalgsicosconjuntamenteparaconseguirmayorgradode
analgesiaconmenoresdosisdefrmaco.
PrincipalmenteseutilizanlosopiceosjuntoconlosAINES,yaquetienenundemostradosinergismo.
Analgesiapreventiva:consisteenlaaplicacindelosfrmacosanalgsicosantesdequeocurraelestimulodoloroso,yaque
esmuchomsfcildecontrolarysenecesitaranmenoresdosisdeanalgsicos.
Induccion:
Quizseaesteelmomentomscrticodebidoaquelamayoradelosfrmacosinductoressuelenproducirbastantedepresin
respiratoriaycardiovascular.
Siemprequeelanimallopermitasinestrs,serconvenientepreoxigenarlo,conoxigeno100%durantealmenos5minutos,
deestaformasaturaremostodalahemoglobinadeoxigeno,ytendremosunapresinparcialdeoxigenoarterialporencima
de300mmHg,loquenosdaunmargenbastantegrandedeseguridadenlapostinduccin,dondesuelenaparecerapneas.
Lamejoropcinenanimalesgeritricosserlacombinacindedistintosfrmacossinrgicos,quenospermitaunainduccin
suave,rpidaycondosismnimas:
1.PROPOFOL23mg/kg.+DICEPAN0.5mg/kg.oMIDAZOLAN0.3mg/kg.Esunacombinacinbastantesegura,pero
causahipotensin,aunquenomuymarcada.Debeadmnistrarseprimeroel50%delPropofolydespuseldiacepnoel
midazoln,paraevitarelefectoexcitatorioquepuedetenerlasbenzodiacepinasporvaintravenosa.
2.TIOPENTAL68mg/kg.+DIACEPAN0.5mg/kg.oMIDAZOLAN0.3mg/kg.Esigualderpida,suaveehipotensora
quelaanteriorperopuedesensibilizaralcoraznfrenteacatecolaminas,portantodebeevitarseenanimalesconalguna
patologacardiacaquelocontraindique.
3.ETOMIDATO0.51mg/kg.+DIACEPAN0.5mg/kg.oMIDAZOLAN0.3mg/kg.Estacombinacinquizsealams
seguraenanimaleshipovolmicosoconalgnproblemaarritmiacardiaca.
4.PROPOFOL1mg/kg.+DIACEPAN0.5mg/kg.oMIDAZOLAN0.3mg/kg.+FENTANILO0.01mg/kg.
Estaesunacombinacinquebienutilizadapuedeserbastantebuenaenlamayoradelosanimalesgeritricos,yaqueno
producedemasiadahipotensin,nidepresinrespiratorianisensibilizaalcoraznfrentealascatecolaminas.
Ademssiposteriormentedurantelacirugavamosautilizarelfentanilocomoanalgsico,estadosisdefentanilonosservir
dedosisdecarga.
Debeadmnistrarseprimeroelpropofol(dosismuybajas,exclusivamentesedantes),posteriormentelabenzodiacepinay
despusmuylentamente(aserposiblediluidoensuerofisiolgico)seadministraelfentanilo.
Elnicoinconvenienteesquizlabradicardia,perogeneralmentenoesmuymarcadasiseadministralentamenteelfentanilo
yademssiempresemantieneelgastocardiacoprcticamenteinalterado,porloquerarasvecesesnecesarioelusode
anticolinergicos.
5.TIOPENTAL5mg/kg.+DIACEPAN0.5mg/kg.oMIDAZOLAN0.3mg/kg.+FENTANILO0.01mg/kg.Esta
combinacinesigualquelaanterior,soloquealgomenosseguraenanimalescondeterminadaspatologascardiacas,porel
tiopental.
6.FENTANILO0.010.02mg/kg.+DIACEPAN0.3mg/kg.oMIDAZOLAN0.3mg/kg.Estacombinacinesmuysegura
yaquenormalmentenosevenalteradoslosvalorescardiovasculares(exceptolafrecuenciacardiaca).
Debeutilizarseenanimalesqueestnyadeantemanodeprimidosoconunapremedicacinbastantefuerte,yaqueel
fentanilopodraprovocarexcitacinenalgunosanimales.
7.INHALATORIA:IsofluoranooSevofluorano.Debehacersecuandoelanimalyaestamuydeprimido.Pudeproducir
depresincardiovascularporsobredosisygeneralmentenoinhibeelestrsylaliberacincatecolaminasporlaintubacin.
Engatoselegiremosentrelaprimeraylaultimaopcinsolamente,yaquenieltiopentalnielfentanilosonmuy
recomendablesenestaespecie.
Mantenimiento:
Comoyasehadescritoantesdebemosrealizartcnicasdeanestesiaequilibrada,paradeestaformareducirlasdosisal
mnimoposible,ydeprimirlomenosposiblealanimal.
Comocomponentehipnticoutilizaremos:
1.ISOFLUORANO0.71%.Esteserelfrmacodeeleccinparalamayoradelascirugas.
2.HALOTANO0.50.8%.Cuandonosedispongadeisofluorano,podrautilizarseelhalotano,peroteniendoencuantaque
producemayordepresincardiovascular.
3.PROPOFOL0.150.25mg/kg.EstefrmacoesigualdeseguroqueelISOFLUORANO,peroesmascaroenanimales
grandes,ymasdifcilderegularsinosedisponedeunabombadeinfusin.
Comocomponenteanalgsicoutilizaremos:
1.FENTANILO0.010.02mg/kg./h.Despusdeunadosisdecargade0.01mg/kg.EsteopiceoreducelaCAMdelos
agentesinhalatorioshastaenun60%.Norecomendableengatos.
2.PETIDINA510mg/kg/45min.MejorporlavaIM,yaqueporvaIVproduceliberacindehistamina,hipotensiny
taquicardia.
3.TECNICASLOCOREGIONALES:Siemprequeseaposibleelegiremosestatcnicaanalgsicaenelperiodo
intraoperatorioyaquelanicaqueproduceunbloqueototaldelarespuestaautnomaalestmulonociceptivo.
a.epidural:encirugadeltercioposterior,cirugaperianal,perineal,inguinal,cesrea,orquiectoma,etc.
b.bloqueodeplexobraquial:encirugadeltercioanteriorpordebajodelhumero.
c.anestesiainterpleural:cirugatorcica,pncreas,inclusorin.
d.anestesiaregionalintravenosa:enpartedistaldelasextremidades.
Losfrmacosquesuelenutilizarseporestasvassonlidocaina,mepivacainaybupivacainacomoanestsicoslocalesy
morfina,petidina,fentanilo,buprenorfinaybutorfanolcomoopiceos.
Detodosestosquizlosmastilessonlalidocainaparaprocesoscortosylabupivacainaparaprocesomslargos,aadiendo
morfinaopetidinaalanestsicolocallograndounaanalgesiapostoperatoriacorrectadurante1224h.
PeriodoPostoperatorio
Esteperiodoestambinmuyimportante,porqueenlseproducenungranporcentajedelascomplicaciones.
Enprimerlugaresindispensableobtenerunaanalgesiaadecuada,paraelloutilizaremoslosopiceos(juntoconlosAINES
quehemosutilizadoenelpreoperatorio)
1.FENTANILO0.0020.005mg/kg./h.Produceunamuybuenaanalgesiayunaligerasedacin.Requierequeelpaciente
estehospitalizado.
2.BUPRENORFINA0.0050.015mg/kg.IMoIV.Tienemenorpoderanalgsico,perogeneralmenteenperiodo
postoperatorioessuficientesisehatenidounplananalgsicoadecuadodurantelaciruga.Administrarlocada68horas.
3.BUTORFANOL0.10.4mg/kg.IM.Tieneparecidoefectoanalgsicoquelabuprenorfina,peroesmssedanteysu
duracinesmenor.Administrarlocada23horas.
Esimportantetambinelcontroldelatemperatura,yaquelahipotermiaesmasfrecuenteenanimalesgeritricosyesuna
causaimportantedemortalidad.
Cadavezseleestndandomasimportanciaaloscuidadosauxiliaresdelospacientes,quedeterminanlacomodidaddel
animal,evitandoqueesteenposturaldolorosas,queestemojados,limpiezadelajauladehecesyorina,etc.
Siemprequesepuedatodopacientegeritricoquehasidosometidoaunaanestesiageneralparaunacirugadeberaquedarse
hospitalizadoalmenos24horasenelpostoperatorio,paraadministrarloscuidadosnecesariosencuantoanalgesiaypor
posiblescomplicacionespostanestsicas,yaqueestosanimalesnosuelentenerlacapacidadderecuperacinquetienenlos
pacientesmsjvenes.
Monitorizacion
Siemprequeunanimalsesometaaunaanestesiageneraldebesermonitorizado,perosiademssetratadeunanimal
geritricolamonitorizacindebesermsampliayconstante.
Msimportantequetenerundesplieguedemonitorescarosysofisticados,eslapresenciadeunapersonavigilandoalanimal
entodomomento,apuntandolasvariacionesenlosparmetrosquevamosobservando,yactuarenconsecuencialoms
rpidoposible.
Dependiendodelagravedaddelpacientemediremosmsomenosparmetros.Estospuedenser:
1.Frecuenciacardiaca:conpalpacindelpulsosimplemente.
2.Frecuenciarespiratoria:observandoelbalndelcircuitoanestsico.
3.Fuerzadelpulso
4.ColordemucosasyTiempodeRellenoCapilar.
5.Temperatura.
Conestosparmetrospodemosmonitorizarlamayoradelasanestesiassisehacedeformacontinuada.
Peroenmuchoscasos,yespecialmenteenanimalesgeritricos,estonoessuficienteparaveralteracionesdemanera
inmediata,portantodeberemoshacerunamonitorizacinmsampliaeinvasiva,yporordendeimportancia,losparmetros
amedirseran:
a.ECG:paraverposiblesarritmias.
b.PresionArterial:cateterizandounaarteriaperiferica(preferiblementeentarso).
c.Capnografia:paraverCO2espirado,ydeesaformaverlaeficaciadelaventilacion.
d.Gasometriaarterial:paraverlaoxigenacinarterial,elestadocidobsicoyequilibrioelectroltico.
e.PresinVenosaCentral:nosindicaunaposiblesobrecargacardiaca.
f.Pulsioximetria:muypocoimportanteenperrosygatosoxigenadosconoxigeno100%.

Dentrodetodosestosparmetrosquizlosmsbaratosyquenosofrezcanmayorinformacin(apartedelECG)seanla
presinarterialylapresinvenosacentral,yaquepuedenmedirsesinnecesidaddemonitoressofisticados(relojmanmetro
ycolumnadeagua).
Fluidoterapia:
Debemoselegirelfluidomasaconsejableencadacaso,perocomonormageneral,enanestesiaelegiremoselRingerLactato,
porserbastanteequilibradoycorregirpequeasacidosisquesuelenproducirseenanimalesanestesiados.
Elritmodeinfusinserenlamayoradeloscasos10ml/kg/h.
Esteritmodebemosbajarloenanimalescondeterminadascardiopatas,quenoadmitanunasobrecargadefluidos,ydebemos
aumentarloscuandohayadeshidratacinohipotensin.
Quizlacomplicacinmsfrecuenteenanestesiasealahipotensin,ysiempredebemostratarlasiguiendolasiguientepauta:
1.Aumentarladosisdefluidoscristaloides(hasta90ml/kg/henestadosdeshock)
2.AdministrarcoloidestipodextranosysiesposibleHemoce,Hemohes,etc.
3.Administrardopaminay/odobutaminaeninfusincontinuaadoside515microgr/kg/min.
4.Sinofuncionanlasdosanterioressepuedeutilizarlametoxaminacomounaalternativaposible.Dosisde0.1mg/kgIV
muylentoo0.2mg/kgIM.
BIBILIOGRAFIA
1.ManualdeAnestesiayAnalgesiaenpequeosanimales.ChrisSeymour&RobinGleed.ColeccinBSVA.2000
EdicionesS.
2.SmallAnimalAnaesthesia.TheincreasedriskPatient.Cap.3:Anaesthesiaforgeriatricspatient.P.G.C.Bedford.1991.
3.HenrikKehlet,MD,PhD,andJorgenB.Dahl,MD.TheValueof"Multimodal"or"BalancedAnalgesia"inPostoperative
PainTreatment.AnesthAnalg1993;77:104856.
4.HughesJM,NolanAM.Totalintravenousanesthesiaingreyhounds:Pharmacokineticsofpropofolandfentanyla
preliminarystudy.Vetsurg1999NovDec;28(6):51324.
5.AliciaZ.Karas.SedationandChemicalRestraintintheDogandCat.ClinicalTechniquesinSmallAnimalPractice,Vol
14,N1(feb),1999:p1526.
6.WilliamW.MuirIII,etal.Effectsofintramuscularadministrationoflowdosesofmedetomidineandmedetomidine
butorphanolinmiddlesagedandolddogs.JAVMA,vol215,n8,oct15,1999.
Fuente:www.veterinaria.org

Ellinkparaleerestahistoriaes:
http://portalveterinaria.com/modules.php?name=Articles&file=article&sid=537

También podría gustarte