Está en la página 1de 520

% 1

: ; r:
:
p: va
BE L f
J
-
TG ^011
ESTADOS Y
TER R I TOR I OS
1 0 2 0 0 0 1 2 1 2
*
. '--rbS '
f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f f ^ f f f f f f f
E L P A L A C I O D E H I E R R O
G R A N D E S A L M A C E N E S
DE
Y N o v e a a d e s
(S O C I E D A D A N N I M A )
Esquina de las calles San Bernardo y Callejuela
M XI C O D . F.
Las grand es exis tencias con que cuenta co ns tantemente esta casa en
irtculo s para ro pa d e to d as clases, mercera, bo netera, s ed era, lencera,
te., la po nen en co nd icio nes s uperio res ninguna o tra para' s urtir el
co mercio d e lo s Es tad o s d e la Repblica, ya po ique en ellas co mprend e no
s o lamente lo s artculo s j ns mo d es to s ind ispensables la clase o brera,
sino tambin lo s d e mayo r lujo y elegancia para la alta so cied ad , y ya
po rque beneficio del fuerte capital que maneja (4.000,000 de peso s)
o btiene precio s lo s ms md ico s en to d a clase d e artculo s.
Ad juntas la mis ma nego ciacin tiene implantad as impo rtantes fbri-
cas d e camisas, co rbatas y paraguas , que es tablecid as bajo un rgimen d e
buena eco no ma y ad minis tracin, le permite o frecer al mercad o s us pro -
d ucto s en inmejo rables co nd icio nes d e calidad y precio s.
V EN TA S P OR M A Y OR Y M EN OR
m i f a l a c i o d e K i e a r s r
(S O C I E B A B A N N I M A )
Calle San Bernardo, esquina la Callejuela
h s x x c o b j |
VLWL ' ""-F'
1 4 ?
H L
g i M & i

I r
d S
1 0 7 0 6 9
GU A GENERAL DESCRI PTI VA
DE LA
REPBLI CA MEXI CANA
-m . i
GUA GENERAL DESCRI PTI VA
DE L A
REPUB LI CA MEX I CANA
H I STORI A, GEOGRAF A, ESTAD STI CA
E T C . , E T C .
CO N T R I P L E DI RE CT O RI O DE L CO MERCI O Y L A I NDUST RI A
A UT O RI DA DE S, O F I CI NA S PB L I CA S
A B O GA DO S, M D I C O S , H A C E N D A D O S , C O R R E O S , T E L G R A F O S Y F E R R O C A R R I L E S
ET C. , ET C. , ET C.
D IRIG ID A Y RED ACT AD A EN PRESENCIA D E D AT O S O F ICIALES
POR
J . F l G U E R O A D O M N E C H
ESTADOS Y TERRI TORI OS FEDERALES
Primera Ed icin: 20,000 ejemplares
E D I T O
R A M F I )
r
'
Callejn d e
M X I
nm. 135-
(ESPASA)
FIZI5
FSZ
v . '
ES P R O P I E DA D
F O N D O
FE R N A N D O D I A Z R A M I R E Z
B arce l o na: I mpre nta d e H E NB I CH Y CO MPA A , calle d e Crcega. 1 8 9 9
Si*. tnda tic 1. ulnu.
p r e s e n t e .
Sstimado seor:
f to mo que s e fa pu ficad o intitufad o n a eae--
raf Descrp fl de ta fepuftfca Me j i cana ffena mi
juicio , cumplid amente s u o jeto : a&und ancia y o ari e d ad
ile no ti ci as , aco pio de d ato s , acertad o s co mentario s ,
d es cripcio nes ad e cuad as , expo sicin fcif y metd ica,
edicin lujo s a que acus a B uen gus to y arte : to d o esto
fo rma en co njunto fa ms co mpleta s nte s i s de fa s i tua-
cin def Dis trito l e d e raf, d esd e ef punto de Dista geo -
grfico , es tad s tico H istrico .
e ficito 1. po r ef xito o btenid o , precurs o r de
fo s que fia de o tener med id a que s e o ayan pup-
eand o fo s o tro s to mo s , que d arn co no cer fo s (Es-
tad o s de fa e pEfi ca co n fa mis ma pro pied ad co n que
ef primer to mo fia d ad o co no cer ef Dis trito .
l unque fao tra de que s e trata no neces ita po -
ners e B ajo ef amparo de ni ngn noiu&re, po rque effa s e
reco miend a po r s s o f y prego na s uutifid ad i mpo r-
tancia, agrad ez co 1. que H aya inuo cad o ef mo y en
expres iva y B eno o fa d ed icaio ria, pues de este mo do me
as o cia fa patritica y gfo rio s a empres a de po ner de
manifies to d entro y fue ra de nue s tras fro nte ras , fo s
po d ero s o s efemento s natural e s de Mxico , y fo que cafe n
fas energas de s us Rijo s, cuand o afeccio nad o s po r fa
experiencia y fo rtalecid o s po r fa co nviccin s e fian co n-
s agrad o al' tra aj o y empiez an reco ger ya fo s i napre -
ciaffes fruto s de fapaj , de fa cimfijacin yd e f pro greso ,
de 1. atento s ero id o r.
NUESTRO S L ECTO RES
DA MO S ho y la publicid ad el s e gund o to mo d e la G ua G eneral D escri pti va de
l a Repbl i ca Mexicana, al e ntad o s po r l a bue na aco gid a que el pbl i co se s irvi
d i s pe ns ar al pri me r vo lumen d e la mi s ma, mani fe s tad a po r la pre ns a to d a d el pa s
y en ml ti pl e s cartas que hemo s re ci bi d o co n o pinio nes ho nro s as para nue s tro
mo d e s to trabaj o , d i s ti ngui nd o s e e ntre e s tas l ti mas po r s u auto ri z ad a vo z la que
el i l us tre Ge ne ral D. Po rfi ri o D az tuvo bi e n d i ri gi r y ho nrar co n ella al e d i to r
d e es te l i bro , y que d e j amo s trans cri ta.
Co ntie ne e s te s e gund o to mo una breve re s e a ge o grfica, i nd us tri al y me rcan-
til d e cad a uno d e lo s 29 Es tad o s y Te rri to ri o s d e la Fe d e raci n, d e s cripcio ne s
harto co nd e ns ad as po rque no s fal t el ti e mpo mate ri al para ampl i arl as co mo en-
traba en nue s tro pro ye cto .
La fo rma e n que se e xpo ne n las d i s ti ntas mate ri as re s ul ta mo nto na e n
d emas a; pe ro co n ella se pe rs i gue el fin d e faci l i tar al lecto r l a co ns ulta d e un
d ato cual qui e ra, que en l a ge ne ral i d ad d e lo s cas o s po d r hal l arl o abri e nd o el
libro al tante o , s in re curri r al nd ice , po rque en la re s e a d e lo s Es tad o s se s uce-
d en s to s po r ri guro s o o rd e n al fabti co .
No o bs tante que el d i re cto ri o d o miciliario d e pe rs o nas e ntraba e n nue s tro
pl an ni came nte co mo un d e talle , s iend o el pri nci pal o bj e ti vo la d es cripcin d e
la Re pbl i ca, he mo s al canz ad o incluir en el pre s e nte vo lumen el no mbre
d e 2 5 . 1 7 3 pe rs o nas co n el l ugar d e re s i d e nci a y su pro fe s i n, ci fra la que no
al canz has ta aho ra ni nguna d e las gu as publ i cad as e n la Amri ca l ati na.
Pud i mo s o bte ne r es te re s ul tad o me rce d d e la ate nci n y bo nd ad co n que
fuimo s ate nd id o s po r las auto ri d ad e s s upe ri o re s d e cas i to d o s lo s Es tad o s d e la
Repblica-, cuand o d e las mis mas s o licitamo s lo s d ato s ne ce s ari o s y qui e ne s ma-
ni fe s tamo s d es d e e s tas pgi nas nue s tro pro fund o re co no ci mi e nto .
ESTADO DE AGUASO ALI EN TES
I . Extensin territorial, lmites y situacin geogrfica. El Es tad o d e
Aguas cal i e nte s es uno d e lo s ms pequeo s d e la Re pbl i ca y o cupa el vigs imo
s exto l ugar e ntre lo s 29 Es tad o s y Te rri to ri o s d e la co nfe d e raci n me xi cana, s iend o
i nfe ri o re s l en extens in lo s d e Co lima, Mo relo s , Tl axcal a y el Di s tri to Fe d e ral .
Co mprend e 7.644 ki l me tro s cuad rad o s y e s t s i tuad o al NO. d e la ci ud ad d e
Mxico una d i s tanci a d e 400 ki l me tro s apro xi mad ame nte .
El Es tad o d e Zacate cas ro d e a al d e Aguas cal i e nte s po r el N., NE. y O., y po r
e l S.,' E. y SE., co lind a co n el d e J al i s co . La po s icin ge o grfica d el Es tad o que
d es cribimo s es t co mpre nd i d a e ntre lo s 21 31' y 22 23' d e l at. N., y e ntre lo s
2
o
42' y 3. 48' l o ng. O. d el me ri d i ano d e Mxico .
I I . Orografa Hidrografa. El suelo d e Aguas cal i e nte s es es cabro s o y
acci d e ntad o e n gran parte . Y ari o s ramale s d e mo ntaas que se d e s pre nd e n d e la
Sierra Madre lo cruz an en to d as d ireccio nes . Al S., en su lmite co n Zacate cas se
e ncue ntra la Sierra del Laurel, cuyo pico d o mi nante alcanz a una al tura d e 3.091
me tro s s o bre el mar. El Alz ad o y el Cabri to s o n o tro s cerro s i mpo ne nte s d e e s ta
s i e rra, que co n lo s d el Pi cacho (1.945 metro s ) Ri ncn d e la Vi rge n, Te mas cal y
Campana, pe rte ne ci e nte s la s i e rra d e Guajolotes, fo rman un s emicrculo d e altu-
ras que ro d e a al gunas planicie s y me s e tas muy frti l e s co mo las de l a Cruz y la
d e lo s Po z o s .
Otras d erivacio nes d e es tas co rd illeras s uben al N. y NE., d o nd e se s e alan co n
al turas i mpo rtante s co mo el ce rro Go rd o y el del Pi al . En el ce ntro d el parti d o
d e Calpulalpan, la co rd illera to ma el no mbre d e Sierra del Pabelln y ro d e a la mes a
d e la Congoja, elevnd o s e pro gre s i vame nte al NO. has ta el cerro del Organo , que
mi d e 2.224 me tro s s o bre el nivel d el mar, y d o nd e o tra cad e na d e mo ntaas co n el
no mbre d e Sierra Fra, s e d i ri ge al NE. marcand o el lmite d el Es tad o . La cabe-
ce ra d el parti d o , s ea Ri ncn d e Ro mo s , se as i e nta en lal ad e ra o ri e ntal , al e xtre mo
d e una gran l l anura fe rti l i z ad a po r tre s ro s d e re l ati va i mpo rtanci a; pe ro es ta
l l anura te rmi na en el l mi te d el parti d o , d o nd e d e nuevo se l e vanta el te rre no y
fo rma o tra co mplicad a cad e na en el d e As iento s , co n al turas d e 2.100 2.400 me tro s
co mo lo s cerro s d el Chi qui hui te , San J uan, la B ufa y Al tami ra, cuyo pie s e en-
cue ntra la villa d e As i e nto s , 1.315 me tro s s o bre el mar.
El parti d o d e la capi tal , aunque d e s uelo acci d e ntad o tambi n po r las s ierras
d el Laure l y Guaj o l o te s que ya mencio namo s , po s ee grand e s l l anuras , especial-
me nte al E., d o nd e se e ncue ntra el e xte ns o llano d e Te cun.
Tal co mbinacin d e s i e rras co n l l anuras pro d uce un s is tema hid ro grfico d e gran
1 0 E S T A D O D E A G U A S C A L I E N T E S
uti l i d ad fe rti l i z ante d el s uelo , aunque se co mpre nd e no pued e co ns ti tui r co rri e nte s
caud alo s as s ino ro s y arro yo s d e po co cauce , pe ro co ns tante s .
En el parti d o d e Ri ncn d e Ro mo s nace n lo s ro s B lanco , Santi ago y Pabe l l n,
que co rre n al Es te re uni rs e co n el San Pe d ro , el cual vie ne d el Es tad o d e Zaca-
te cas , e ntra en el parti d o po r el No rte y baj a al Sur, d o nd e to ma el no mbre d e
Aguas cal i e nte s . El parti d o d e Ocampo po see co mo ni ca co rri e nte d e al guna
i mpo rtanci a, el ro d e Chi cal o te , que nace en Zacate cas , atravi e s a d icho parti d o
po r el ce ntro en d ireccin SO. y se une al Aguas cal i e nte s un po co al no rte d e l a
capi tal d el Es tad o . En es ta co nfluencia hay vari as cad as d e agua muy ti l e s para
la i nd us tri a. Engro s ad o as es te ro y aume ntad a an su co rri e nte po co d e s pus co n
las aguas d el Mo rcinique, sale po r la fro nte ra Sur d el Es tad o , co rre po r el d e
J al i s co y se une al caud alo s o Le rma que d e s agua en el Pacfico .
Las grand e s l l anuras que se e xti e nd e n al Es te y Sur d el parti d o d e Aguas cal i e n-
te s , carecen d e ro s ; pe ro la parte o ccid e ntal se e ncue ntra re gad a po r mul ti tud d e
arro yo s que se d e s pre nd e n d e la s i e rra d e lo s Guaj o l o te s , y re unid o s fo rman el Mo r-
cinique ya me nci o nad o . En d ire ccin co ntrari a al mis mo van tambi n e n es ta
parte del te rri to ri o el Texas que co rre haci a Calvillo ,^en cuya po bl aci n se une
al ro d e la Labo r que atravi e s a es te parti d o d e No rte Sur.
I I I . Clima y producciones.E1 clima trri d o que po r la l ati tud co rre s po nd e
al Es tad o d e Aguas cal i e nte s , e s t d ulcificad o po r la al tura d e to d a la mes a ce ntral
me xi cana que en d icho Es tad o al canz a 2 , 0 0 0 me tro s s o bre el nivel del mar, y po r
lo tanto sus te rre no s e ntran en la clas ificacin d e tierras fras, que as llamamo s
las s i tuad as ms d e 1,400 me tro s d e al tura; pe ro e s ta expres in d e tierras fras no
ind ica que re i ne n baj as te mpe raturas e n tal e s l ugare s . La mo d ificacin co ns is te
ni came nte e n que s e s uaviz a el ve rano s in que el invie rno s ea ri guro s o ^y as
vemo s que la te mpe ratura me d i a d e la ci ud ad d e Aguas cal i e nte s es d e 17 18
ce nt grad o s , no pas and o d e 30 en el ve rano y d es cend iend o en el i nvi e rno muy
rara vez al cero d el te rmme tro . Es te clima pe rmi te el cul ti vo , co n xito , d e lo s
cereales y d e l a vid , s i bi e n es te l ti mo se e ncue ntra po co d e s arro llad o . La pri n-
cipal pro d ucci n agrco la co ns is te en ma z , tri go y fri j o l , y en al gunas re gi o ne s se
o bti e ne n caa d e az car y cacahuate d e muy bue na cal i d ad .
Las lo mas d e las d i s ti ntas s i e rras que cruz an el pa s e s tn po bl ad as d e es pes o
bo s que d o nd e abund a la mad e ra para co ns trucci n y co mbus ti bl e , y al gunas d e
aquellas so n muy pro pi as para el cultivo d e vie d o s cuya i nd us tri a no cabe d ud ar
que ti e ne re s e rvad o e n el pa s gran po rve ni r.
Otra ri que z a d el Es tad o se e nci e rra e n sus abund ante s mi nas d e pl ata, plo mo
y co bre , po co e xpl o tad as e n la actual i d ad , y hay tal canti d ad d e mananti al e s d e
aguas te rmal e s y mine rale s que le d i e ro n s u no mbre d e Aguas cal i e nte s .
I V. IHvisin poltica, poblacin, gobierno. Cuatro so n lo s parti d o s e n
que se halla d ivid id o el Es tad o y s o n: Ri ncn d e Ro mo s al No rte , Ocampo al NE.,
Calvillo al Oes te y Aguas cal i e nte s al Oes te y Sur. Es te l ti mo es el mayo r d e lo s
cuatro , y e n su ce ntro se e ncue ntra l a ciud ad d el mis mo no mbre , cabe ce ra d el par-
ti d o y la ve z capi tal d el Es tad o .
Lo s cuatro parti d o s mencio nad o s abarcan las s i gui e nte s muni ci pal i d ad e s :
Aguascalientes: co mpre nd e l a muni ci pal i d ad d e s u no mbre y la d e J e s s Mana,
co n 22 haci e nd as y nume ro s o s rancho s . ;
Rincn de Romos: co n lo s muni ci pi o s d e Ri ncn d e Ro mo s , San J o s d e Gra-
c i a y C O S O .
E S T A D O D E A G U A S C A L I E N T E S 11
Ocampo, se fo rma d e las muni ci pal i d ad e s d e As i e nto s , cabe ce ra d el parti d o y
d e Te pe z al .
Calvillo: co n una so la muni ci pal i d ad que es la d e su no mbre , cinco haci e nd as
y cie n rancho s .
La po blacin, s e gn el cens o d e 1 8 9 5 , era e nto nce s d e 1 0 4 . 6 9 3 habi tante s en
to d o el Es tad o , co rre s po nd i e nd o 6 5 . 0 5 6 al parti d o d e la capi tal ; 1 3 . 5 8 6 Ri ncn
d e Ro mo s ; 1 5 . 4 4 4 Ocampo y 1 0 . 6 0 7 Calvillo , y s iend o la e xte ns i n te rri to ri al
d e 7 . 6 4 4 ki l me tro s cuad rad o s re s ul ta una d e ns id ad en- la po blacin d e 1 3 ' 6 8 ha-
bi tante s po r ki l me tro cuad rad o .
El Es tad o d e Aguas cal i e nte s pe rte ne ci has ta 1838 laj uri s d i cci n d e Zacate -
cas , ao e n que fu d e cl arad o d e partame nto : en 1846 se le elev la cate go r a d e
Es tad o , cuyo rango co ns erv has ta 1847, s iend o i nco rpo rad o d e nuevo al d e Zaca-
te cas y e ri gi nd o s e d e fi ni ti vame nte en Es tad o Fe d e ral po r la Co ns ti tuci n d e
1 8 5 7 ( * ) .
De acue rd o co n d i cha Co ns titucin el go bi e rno d e Aguas cal i e nte s s e co mpo ne
d e lo s tre s po d e re s Le gi s l ati vo , Ej e cuti vo y J ud i ci al . El pri me ro re s id e e n una
cmara co ngres o d e s i e te d i putad o s pro pi e tari o s co n i gual nme ro d e s upl e nte s ,
que se re nue va po r to tal cad a d o s ao s , co rre s po nd i e nd o elegir tre s d i putad o s al
parti d o d e la Capi tal , d o s al d e Ri ncn d e Ro mo s , uno al d e Ocampo y uno al d e
Calvillo .
El Po d e r J ud i ci al lo fo rman el Supre mo Tri bunal d e J us ti ci a, tre s j ue ce s d e
pri me ra i ns tanci a y me no re s y lo s alcald es co ns ti tuci o nal e s . El Tri bunal Supre mo
s e i nte gra co n tre s magi s trad o s electo s po r
el pueblo cad a cuatro ao s , y un Se cre tari o
d e Acue rd o s .
El Po d e r Ej e cuti vo re s i d e en un Go ber-
nad o r electo po pul arme nte cad a cuatro ao s
y que pue d e s er reelegid o al final d el pero d o
d e go bi e rno para el pero d o prxi mo . Es te
e l e vad o cargo d e la ad mi ni s traci n pblica lo
d e s e mpe a actual me nte y po r s e gund a vez
D. Rafae l Are l l ano (**), go be rnante inte li-
ge nte y ho nrad o quien d ebe el Es tad o una
gran parte d e su pro gre s o . El Sr. Are llano es
hi j o d e la ci ud ad d e Aguas cal i e nte s , la que
pro fe s a ard i e nte cari o d e mo s trad o en ml-
ti pl e s o bras d e uti l i d ad , beneficencia y o r-
nato , re al i z ad as d es d e 1881 1884 y d e s d e
1 8 9 5 la fe cha, po cas en que el s ufragi o D . RA F A E L A REL I - A NO ,
po pul ar lo llev al go bi e rno d el Es tad o . El Gobernador del Estado de Aguascalientes
Liceo d e Ni as , el Te atro Mo relo s , la calz ad a
d e Ojo calie nte , la e ntubaci n d e las aguas po tabl e s y las al be rcas pblicas , o bras
s o n to d as que se d e be n s u i ni ci ati va y su co ns tante e ntus i as mo po r el ad e l anto
d e la ci ud ad . El As ilo d e me nd i go s funci o na d e s aho gad ame nte me rce d la muni-
ficencia d el Sr. Arellan'o , que le d ed ica grand e s canti d ad e s d e su peculio parti cul ar,
(*) Ligeros Apuntes para la geografa y estadstica del Estado de Aguascalientes, po r D. Ro d ri go
A. Es pi no s a.
(**) En pre ns a nue s tro l i bro , fu e le cto go be rnad o r d e Aguas cal i e nte s D. Carlo s Sagre d o para
s us ti tui r al Sr. Are l l ano que te rmi na s u pe r o d o . Del Sr. Sagre d o s e e s pe ra co nti ne la o bra d e e n-
grand e ci mi e nto d el Es tad o .
y po r ltimo , co n lo s ho no rari o s d e s u cargo , s o s tiene e n Mxico pe ns i o nad o s va-
rio s j ve ne s e s tud i ante s aguas cal e nte ns e s que l d e be rn maana lo s tri unfo s
que o bte ngan co n s u tal e nto .
No ti e ne o tro s t tul o s y o tro s ho no re s que o s te ntar el Sr. Are l l ano , y no po rque
e n to d o ti e mpo no haya pre s tad o re l e vante s s ervicio s s u pa s , s ino que s u natu-
ral mo d e s ti a lo hace hui r s iempre d e lo que co ns id era s i mpl e me nte d e re l umbrn.
Su as pi raci n co ns tante es hace r el bi e n, s u pro fe s i n la cari d ad , y su ambicin,
ni ca el cari o d e sus co mpatri o tas , que al canz ad o lo ti e ne , al meno s d e to d o s
aquello s que s abe n e s ti mar lo s bello s s e nti mi e nto s d e su co raz n ge ne ro s o .
En las ard uas tare as d el Go bierno aco mpaa al Sr. Are l l ano el s e cre tari o d o n
Fe rnand o Cruz , cuya labo rio s id ad i nte l i ge nci a s o n po r to d o s re co no cid as .
"V. Instruccin pblica, prensa, hombres ilustres. La ed ucacin po -
pul ar, ate nd i d a pre fe re nte me nte po r lo s Po d e re s pblico s , cue nta co n nume ro s o s
e s tabl e ci mi e nto s d e i ns trucci n pri mari a, re parti d o s en lo s pue bl o s to d o s d el Es -
tad o , d i ri gi d o s po r un pe rs o nal d o ce nte es co gid o y bi e n re mune rad o , y d o tad o s ,
co n las o bras d e te xto ne ce s ari as y gran canti d ad d e lo s ti l e s re co me nd ad o s po r
la pe d ago g a y la hi gi e ne . En la capi tal , co mo ce ntro el ms po pulo s o d el Es tad o ,
es d o nd e mayo r nme ro d e co legio s y es cuelas o ficiales y parti cul are s s e e ncue n-
tra, co ntnd o s e el I ns ti tuto d e Ciencias d el Es tad o , el Liceo d e Ni as , una Acad e-
mia d e Di buj o , una d e Ms ica, s ie te es cuelas d e nio s , d o s d e prvul o s , una no r-
mal d e varo ne s y o tra d e ad ulto s , cuatro d e ni as , tre s d e prvul as y d o ce co legio s
parti cul are s , e ntre es to s ltimo s el Se mi nari o d e Guad al upe y el Co legio Angl o -
me xi cano .
El tes o ro d el Es tad o d e d ica anual me nte una bue na parte d e su pre s upue s to al
s o s te ni mi e nto d e lo s me ncio nad o s ce ntro s d e e d ucacin, lo s que as is ten d i ari a-
me nte po r trmi no med io d o s mil e d ucand o s .
Una J unta Di re cti va d e I ns trucci n pri mari a, vigila el cumpl i mi e nto d e l a l e y
d e I ns trucci n Pbl i ca o bl i gato ri a y e s tud i a co nti nuame nte las ne ce s i d ad e s d e l a
e ns e anz a, pro po nie nd o al go bi e rno las me d i d as te nd e nte s al pro gre s o d e la mi s ma.
La pre ns a en Aguas cal i e nte s ti e ne po r re pre s e ntante s o cho publicacio ne s d e
l i te ratura, ciencias y pro pagand a re l i gi o s a, co ntnd o s e e ntre ellas d o s po l ti cas
que s o n, el Correo del Centro y El Republicano: es te ltimo es el d ecano d e la pre ns a
d el Es tad o , pues apare ci po r pri me ra vez e n 1868 co n carcte r o ficial que aun ho y
co ns erva. Su d ire cto r es el ate nto caballero D. Ro d ri go A. Es pi no s a, e ncargad o
d e la Oficina d e Es tad s ti ca, quie n d ebemo s muchas d e las no ti ci as que ace rca
d el Es tad o te ne mo s .
Cue nta Aguas cal i e nte s e ntre sus hi j o s i l us tre s Fray Manue l Arce , Franci s co
Pri mo Ve rd ad , J uan Fl o re s Al ato rre , Migue l H ue l as , Teo d o s io L are s , J e s s Te rn
y J o s M.^Arte aga, que se d i s ti ngui e ro n po r s u s abe r en las ciencias uno s y e n
las arte s mi l i tare s o tro s .
VI . Poblaciones principales. Su industria y comercio. Lo s pri nci -
pale s ce ntro s de po blacin d el Es tad o d e Aguas cal i e nte s se re d uce n la capi tal :
lo s d e ms pueblo s carecen d e i nte rs e n el d a, s i bie n alguno s pro gre s an tan rpi -
d ame nte que o fre ce n s e r florecientes ciud ad e s e n plaz o bre ve .
AGUASCALI ENTES
Es ta bo ni ta y l i mpi a ciud ad , capi tal d el Es tad o , d e be ni gno clima y s o nri e nte
as pe cto , fu fund ad a e n 1575 y es t s i tuad a en una frti l l l anura, lo s 21 58' 1"
<le l ati tud N. y lo s 3
o
9' 56" d e l o ngi tud 0. d e Mxico , d e cuya metrpo li d is ta
po r el Fe rro carri l Ce ntral Mexicano que ella la une, 585 kilmetro s , al NO. Su
po blacin al canz a 30.872 ind ivid uo s d e las tre s raz as : euro pea, i nd ge na y mez -
cl ad a, d o mi nand o la xltima, y to d o s ello s habl an el es pao l y pro fe s an, co n pe-
que as excepcio nes , la religin catlica.
La l l anura e n que s e as i e nta la ciud ad te rmi na al SO. en la s pera s ie rra d el
L aure l . Al SSE. se l e vanta el cerro d e lo s Gallo s , al S, el d e San B arto l o y al 0.
e l d e Pi cacho , que se eleva 1.945 me tro s .
Po r la l l anura se d es liz a el ro San Pe d ro , que 'co rre d e No rte Sur. y po r el
ce ntro d e la ci ud ad un arro yo s in no mbre que afluye al pri me ro .
A GUA SCA L I ENT ES. P A L A CI O DE GO B I E B SO .
Ms d e tre s ci e ntas hue rtas y j ard i ne s ro d e an la s i mpti ca po blacin, pe rfu-
mnd o l a co n el aro ma d e sus flores y o fre ci e nd o pe rs pe cti vas de rara bellez a que
cautivan al fo ras te ro .
Las calles d e Aguas cal i e nte s , en nme ro d e 459, so n ge ne ral me nte re ctas y d e
re gul ar anchura, si bie n la mayo r parte d e po ca e xte ns i n: cas i to d as se e ncue n-
tran e mpe d rad as y muy l i mpi as .
Entre s us ed ificio s pri nci pal e s s o n d igno s d e mencin el Te atro Mo relo s , el
Li ce o d e Ni as , el I ns ti tuto , el Cuarte l d e Ge nd arme s , el H o s pi tal Civil, el Saln
d e Expo s i ci n, la L o nj a, el Se mi nari o , la Crcel d e H o mbre s , el Pari n y el Mer-
cad o Te rn. Lo s palacio s Municipal y d e Go bie rno , as co mo lo s te mplo s catli-
co s , s o n o bras anti guas d e s evera arqui te ctura y bue nas pro po rci o ne s . El palacio
Municipal y el Camar n d e San Di e go se d eben al tal e nto art s ti co d e Tre s gue rras .
De las nue ve plaz as que e xis te n en el traz ad o d e la ci ud ad , la ms no tabl e es
l a d e la Co ns ti tuci n, po r s u tamao y s u arbo lad o es plnd id o . En el ce ntro hay
una elevad a co lumna d rica que un ti e mpo o s te nt en s u re mate una mal a e s tatua
de Fe rnand o VI I , s upri mi d a co n mucho acie rto pe ro no s us ti tui d a, lo que es d e
l ame ntar po rque en tal e s tad o que d a muy d e s airad a d icha co lumna.
Una d e las bue nas co nd icio nes d e la ciud ad d e Aguas cal i e nte s es s u ri que z a
e n agua po tabl e , co nd ucid a abund ante me nte y pura po r d o s acue d ucto s pri nci pa-
l e s : la ace qui a d e Oj o cal i e nte que s urte po r cae r as d e hi e rro to d as las f ue nte s
pbl i cas d e la po blacin y la ace qui a d el Ced az o que al i me nta las fue nte s d e l
Enci no y d el anti guo H o te l d e lo s Chvez . Es ta abund anci a d el precio s o l qui d a
pe rmi te el ri e go d e las nume ro s as hue rtas que hay en la ci ud ad y la e xi s te nci a d e
mucho s y grand e s e s tabl e ci mi e nto s balne ario s co mo lo s d e Oj o cal i e nte , lo s Arqui -
to s , las Delicias y las d o s al be rcas que para el pueblo se mand aro n co ns trui r i n-
me d i atas l a e s taci n d el Fe rro carri l Ce ntral Mexicano .
H ay e n Aguas cal i e nte s d o s pl az as d e to ro s , una de las cuales co ns trui d a re -
ci e nte me nte , es e l e gante y ampl i a.
A GU A SCA L I E NT E S. I GL E SI A PA RRO QUI A L
Lo s te mplo s , en nme ro d e o nce, so n ge ne ral me nte d e bue na y s lid a f bri ca,
d i s ti ngui nd o s e la igles ia Parro qui al po r su bella arqui te ctura. En al guno s , como-
el d e San Marco s , se e ncue ntran cuad ro s d e mri to , firmados po r arti s tas d e no ta.
La i nd us tri a y el co mercio en es ta pro gre s i s ta capi tal al canz an no tabl e d es -
arro llo , co ntand o la pri me ra co n e s tabl e ci mi e nto s i mpo rtante s co mo las fbri cas
d e hilad o s y te j i d o s d e lana San Ignacio, d el Sr. Pe d ro Co rn, La Aurora y La
Pursima; La Ninfa, La Luz Elctrica, d e cerillo s ; El Moro y La Concordia (d e
j abn y velas ) y o tras ms , s iend o ml ti pl e s lo s pequeo s tal l e re s d e te j i d o s e n
que se manufacturan z arape s , po ncho s , cambayas , j e rgas , pl ai d s , cho mi te , chal i -
nas , rebo z o s y to allas d e vis to s o s d i buj o s .
El co mercio cue nta co n cas as muy i mpo rtante s y acre d i tad as que s o s ti e ne n
relacio nes acti vas co n la capi tal d e la Re pbl i ca, co n lo s Es tad o s Unid o s y al gu-
nas co n las pri nci pal e s plaz as d e Euro pa.
Po r l ti mo , hay e n Aguas cal i e nte s una e mpre s a d e tranv as , o tra d e luz e l c-
tri ca y alguno s te l fo no s parti cul are s .
RI NCN DE RO MO S
L a ciud ad d e Ri ncn d e Ro mo s , cabe ce ra d el 2. parti d o d el Es tad o , es una
po bl aci n que no cue nta meno s d e o cho mil habi tante s , fund ad a me d iad o s d el
s iglo xvi n y 42 ki l me tro s d e Aguas cal i e nte s e n d i re cci n NNO. Las calles , es-
tre chas y to rtuo s as , e s tn bi e n cui d ad as y e mpe d rad as . Cue nta co n alguno s bue-
no s ed ificio s , co mo la igles ia parro qui al y la cas a d e Lpe z d e Nava, y co n d o s
pl az as y j ard i ne s .
ASI ENTO S
Es ta villa, cabe ce ra d el parti d o d e Ocampo , tuvo gran i mpo rtanci a en el s iglo
ante ri o r po r s er el ce ntro d e una valio s a re gi n mi ne ra, ho y muy d ecad a e n la
e xpl o taci n. As i e nto s fu la cuna d e Lare s y d e Rue l as y ho s pe d al gn tiempo
al barn d e H umbo l d t, cuand o e n su pe re gri naci n cientfica po r Amri ca s e de-
tuvo en ella para e s tud i ar sus ri cas mi nas d e pl ata, co bre , magi s tral , e tc.
CALVI LLO
Ciud ad d e s eis mil habi tante s , co n calles re ctas y e mpe d rad as , pero co n malas
ace ras y ps imo al umbrad o . Es t s i tuad a 59 ki l me tro s al O. d e la capi tal d el
Es tad o y es un ce ntro co mercial d e re l ati va i mpo rtanci a. Lo ms no tabl e d e la
ci ud ad es la pl az a pri nci pal , ad o rnad a co n pro fus i n d e bells imo s naranj o s .
VI I . Agricultura. B ri l l ante po rve ni r es t re s e rvad o e s te ramo d e la
i nd us tri a en el Es tad o d e Aguas cal i e nte s . El s uelo en ge ne ral se ad apta varia-
d o s cultivo s , y la abund anci a d e co rri e nte s fluviales as e guran las co s echas no
o bs tante la fre cue nci a d e las he l ad as en ci e rto s mes es d el i nvi e rno . El aume nto
d e po blacin y las nue vas vas que han d e abri rs e travs d e las re gi o ne s agrco -
las , trae rn el i ncre me nto la pro d ucci n d e que es capaz aquella ti e rra frti l .
Para d ar una id ea apro xi mad a d el e s tad o que guard a ho y l a agri cul tura en el
te rri to ri o aguas cal e nte ns e , pro ce d e re mo s po r d i s tri to s ; ya po rque el o rd e n lo
e xi ge , y ya po rque d e uno o tro var an lo s pro d ucto s po r raz o ne s climato lgicas .
PARTI DO DE AGUASCALI ENTES
El parti d o d e la capi tal , po r s er el mayo r d e lo s cuatro en que se d ivid e el Es -
tad o , es el d e pro d uccin ms co ns i d e rabl e . En las 17 haci e nd as que cue nta, lla-
mad as Pe ue l as , San Anto ni o , Santa I ns , Mo nto ro , La Ti naj a, San B arto l o ,
Cante ra, Ago s tad e ri to , H aci e nd a Nue va, Cie ne guilla, Chi cal o te , Caad a H o nd a,
Santa Mar a, Pal o Alto , Zo yatal , Mi rand i l l a, Ve nad e ro , San J o s d e Guad al upe ,
San Lo renz o , Lo s Cuarto s y Chichimeco , se o bti e ne n lo s s i gui e nte s pro d ucto s
anual e s :
PRODUCCI N DEL AO 1897
Ce bad a H e ct. 350 valo r g 262
Maz 69.091 103.636
Tri go K i l o g. 207.660 10.383
Fri j o l H e ct. 9.601 19.202
Camo te K i l o g. 5.750 57
Papas 46.000 460
Chile ve rd e H e ct. 10.636 25.526
Cacahuate 1.200 _ ^000
162.526
Pue d e , s in e mbargo , o bs e rvars e que e s ta pro d ucci n es i ns i gni fi cante si se
tie ne n e n cue nta la e xte ns i n d el te rri to ri o y calid ad d el s uelo ; pe ro , lo re pe ti -
mo s, fal tan braz o s y vas d e co municacin.
PARTI DO DE RI NCN DE RO MO S
Ge ne ral me nte mo ntao s o , el parti d o d e Ri ncn d e Ro mo s pare ce pre s tars e
po co para la agri cul tura; no o bs tante , en las me s e tas y al gunas l l anuras que po s ee,
se e ncue ntran frti l e s te rre no s que pro d uce n ce bad a, maz , tri go , fri j o l y chile.
Pue d e calculars e e n 125.000 pes o s anual e s el valo r d e la pro d ucci n agrco la e n
lo s art cul o s citad o s , pe ro i nd ud abl e me nte , re al i z ad as que s e an las o bras d e un
gran d ique que s e pro ye cta e n te rre no s d e la haci e nd a Santi ago , aume ntar mucho
d i cha pro d ucci n.
Las haci e nd as pri nci pal e s que s e e ncue ntran e n es te parti d o , so n las s i gui e nte s :
San J aci nto , La Punta, Saucillo , San J o s , Pabe l l n, Santi ago , Garabato , La
Uni n, en la muni ci pal i d ad d e la cabe ce ra; El Re fugi o d e lo s Gal vane s en la d e
Co sio , y Pare d e s en la d e San J o s d e Graci a.
Es te parti d o es d e lo s cuatro el que ms tri go pro d uce , para cuyo cultivo se
pre s ta su elevad o te rre no pre fe re nte me nte .
PARTI DO DE OCAMPO
Es te parti d o e s e nci al me nte mi ne ro , care ce d e agri cul tura po co meno s ; ape-
nas s i en las o cho haci e nd as que co mpre nd e se al canz a una pro d ucci n anual d e
100.000 pes o s en maz y fri j o l , no o bs tante la fe rti l i d ad d e al gunas re gi o ne s .
Las haci e nd as s o n: Cine ga Grand e , H aci e nd a Vi e j a, Me z quite , Pi l o to s y el
Tul e , e n la muni ci pal i d ad d e la cabe ce ra; Las Pi l as , Cunqui am y San Anto ni o e n
la muni ci pal i d ad d e Te pe z al .
PARTI DO DE CALVI LLO
Es ta pi nto re s ca re gi n d el Es tad o d e Aguas cal i e nte s co mpre nd e las haci e nd as
de La Labo r, Pri mave ra Charco Az ul, Salitrillo , San Tad e o y el Sauz , que pro -
d ucen al guno s cereales y vid , po s eyend o te rre no s pro pio s para al go d n y tabaco ,
po r go z ar d e clima te mpl ad o y al go clid o , e s pe cialme nte en la d e San Tad e o .
VI I I . Minera.Muy rico en la anti g e d ad el s uelo d e Aguas cal i e nte s , pro -
d uj o en me tal e s precio s o s eno rmes canti d ad e s que s e e xpl o taro n e n ti e mpo s d e la
d o minacin es pao la; pero ane gad as ho y al gunas d e las pri nci pal e s mi nas , ago ta-
d as o tras y s in e xpl o tar las ms po r fal ta d e capi tal y med io s d e co muni caci n,
viene s er e n la actual i d ad d e po ca i mpo rtanci a es ta fue nte d e ri que z a. Sin em-
bargo , no s o n d e d e s pre ci ar lo s pro d ucto s mi ne ral e s que s e e xtrae n d el s uelo en el
parti d o d e Ocampo , d o nd e e xis te n mi nas d e pl ata, co bre y magi s tral . En el mine-
ral d e As iento s , cabe ce ra el parti d o , se e ncue ntran cas i aband o nad as las mi nas
d e pl ata Santa Franci s ca, Ro mana y ane xas , De s cubri d o ra, La Me rce d , Santa
Catari na, El So cabn, Santa B rbara, San Pe d ro , Pur s i ma, El Cris to , No Pe n-
s ad a, San J e rni mo y Al ta Pal mi ra, y e n el muni ci pi o d e Tepez al se e xpl o tan
co n bue n re s ul tad o las mi nas d e magi s tral l l amad as L a Magd al e na, La Cruz ,
Santo To ms , Santo Do mi ngo , San Dimas , Co rralillo , La Ve rd e , San ce nte , L a
Chi charro ne ra, El Agui l a y La Pe ue l a.
H ay tambi n e n es te muni ci pi o ri cas cante ras d e mrmo les y pi z arra.
I X . Ganadera. Es co ns i d e rabl e e n el Es tad o , co n parti cul ari d ad e n lo s
parti d o s d e Aguas cal i e nte s y Ri ncn d e Ro mo s . Las pri nci pal e s haci e nd as que se
d ed ican la cr a d e ganad o s , s o n las d e Pabe l l n, Saucillo , Cieneguilla, Pe ue l as ,
Ve nad e ro , Pal o Al to y o tras .
X . Vas de comunicacin y transporte. FerrocarHles. El Fe rro carri l
Ce ntral Mexicano cruz a el Es tad o d e Aguas cal i e nte s d e Sur No rte , to cand o e n
l a capital y en Ri ncn d e Ro mo s , y d es d e la pri me ra d e es tas po blacio nes parte
un ramal al Ori e nte que se d irige Tampi co . Merced es ta l ne a frre a, que d a
Aguas cal i e nte s co muni cad a co n la capi tal d e la Re pbl i ca, co n lo s Es tad o s Unid o s
d el No rte y co n lo s pue rto s d el Go lfo d e Mxico .
Calvillo y As ie nto s so n las d o s cabe ce ras d e parti d o que carecen d e fe rro carri l ,
y en ve rd ad que la i mpo rtanci a d e la s e gund a re clama co n urge nci a un ramal que
la una co n la capi tal y co n Ri ncn d e Ro mo s .
Abr gas e la cre e ncia e ntre las pe rs o nas d e nego cio s ace rca d e que, s i un fe rro -
carri l que co municnd o s e co n el Central e n e s ta ciud ad , parti e ra d i re ctame nte
la capi tal d el Es tad o d e J al i s co , l l e gara has ta al guna d e las e s tacio ne s i nme -
d i atas d e Guad al aj ara, cambi ar a la faz d e Aguas cal i e nte s hacind o la una plaz a
d e s uma i mpo rtanci a.
Po r nue s tra parte no s atre ve re mo s i nd i car que es a nue va lnea d e be r a parti r
al po ni e nte has ta Calvillo , d i ri gi rs e lue go al SO. has ta lo s mine rale s po co co no ci-
d o s an d e J al pa y J uchi pi l a e n Zacate cas , y po r l ti mo baj ar al S. has ta Guad a-
l aj ara cruz and o el ro Le rma po r el punto d o nd e lo verifica el camino nacio nal
e ntre las d o s capitale s .
Alguno s camino s carre te ro s , en mal e s tad o po r lo ge ne ral , co mpl e tan el s is te-
ma d e vas d e trans po rte actual me nte e n us o .
CO RREO S Y TEL GRAFO S
El s ervicio fe d e ral d e co rreo s es t d es empead o po r cinco ad mi ni s traci o ne s y
cinco age nci as , d e las cuales las d e Aguas cal i e nte s , Ri ncn d e Ro mo s y Calvillo
e s tn habi l i tad as para pagar y e xpe d i r giro s po s tale s .
En la capi tal d el Es tad o hay e s taci o ne s d e te l grafo s fe d e ral e s , y tambi n se
uti l i z a en s ervicio pbl i co la lnea te l e grfi ca d el Fe rro carri l Ce ntral Mexicano .
TEL FO NO S
L as nicas lneas te l e fni cas que e xi s te n en el Es tad o e s tn e n la Capi tal ,
e ntre las fbri cas d e te j i d o s y lo s d es pacho s d e las mi s mas , y e ntre el Liceo d e
ni as y el d o micilio d el s eo r I ns pe cto r d e I ns trucci n Pbl i ca.
J . B . F O S S Y C O M P .
A
CA RB N Y CO K E. GANTE, 2. MX I CO . D. F.
ESTADO DE AGUASCALI ENTES
DI RECTO RI O O FI CI AL
PO DER EJ ECUTI VO
Gobernador, Rafae l Are l l ano , d o micilio parti -
cul ar, 1.
a
calle d e S. Diego .
Secretario de Gobierno, Fe rnand o Cruz , 1.
a
ca-
lle d e l a Paz .
Oficial mayor, Dire cto r d el Pe ri d i co Oficial,
Ro d ri go A. Es pi no s a, 3.
a
calle d e Co ln.
Oficial 2." archivero, Franci s co Daz d e Le n,
calle d e la As ambl e a.
Oficial escribiente, Ti burci o Go yti a, 3.
a
Co ln.
particular, J o s A. Val ad e z , 1.
a
Ni e to .
Conserje, Lui s H urtad o , 1.
a
calle d e J pi te r.
P O DE R L E GI SL A T I V O
Diputados propietarios
Dr. Carl o s M. Lpe z , 1.
a
d e l a Merced .
Fe l i pe Nieto , 2.
a
d e Tacuba.
Dr. J o s Daz d e Le n.
Anto ni o Mo rf n Vargas .
I nge ni e ro To ms Me d i na Ugarte .
Fe l i pe Rui z d e Chve z , 1.
a
d e S. J uan d e Dio s .
Li c. Ci pri ano Avi l a, 1.
a
d e l a Merced .
Diputados suplentes
J . d e la L uz Ruval caba, 3.
a
d e l a Merced .
Re ye s M. Duran, 1.
a
d el Ojo calie nte .
Camilo A. Chve z .
Li c. Al be rto M. Dval o s , 2.
a
d e Ni e to .
J o s H e rrn.
Li c. H . Ze pe d a Gari bay.
Dani e l Ce rvante s .
Secretara de la Cmara
Oficial mayor, I gnaci o E. Muo z , 3.
a
Obrad o r.
2., Ns to r J i mne z , 2.
a
d e l a L i be rtad .
Conserje, J e s s Co ntre ras , 4.
a
d e Guad al upe .
P O DE R J U DI C I A L
SUPREMO TRI B UNA L
Magistrados: Li c. I gnaci o R o s I barro l a, 3.
a
d e
S. Diego .
Li c. Franci s co M. Villalo bo s , 2.
a
d e Nie to .
Lic. Anto ni o L. Me rn, 2.
a
d e Gal e ana.
Secretario, Vacante .
Oficial mayor, Anto ni o V. Guti rre z , 3.
a
d e l
Ojo caliente.
Oficial archivero, Marci al Es parz a, 2.
a
Co ln.
Escribientes: J o s Ro me ro , 3.
a
d e la Me rce d .
Alfo ns o J arami l l o , 2.
a
S.J uan Ne po muc.
0
Representante del Ministerio pblico, Lic. J o s
G. Avi l a, 1.
a
cal l e d e l a Me rce d .
Escribiente, Franci s co Mend o z a, 1.
a
So co rro .
Notario registrador de la propiedad, Li c. Ma-
ri ano Ramo s , 3.
a
d el Oj o cal i e nte .
Escribiente, Rafae l Zapata, 3.
a
d e S. J uan Ne-
po muce no .
Defensor de oficio, Li c. Al be rto M. Dval o s ,
2.
a
d e Nie to .
Juez de lo Civil y de Hacienda, Li c. Anto ni o
De l gad o , 2.
a
d el Ojo calie nte .
Escribientes: J e s s Gallo , 1.
a
d e l So co rro .
J e s s Val d e pe a,2.
a
d el O brad o r.
J e s s And a, 1.
a
d e l a De mo cracia.
Conserje, Ti mo te o B o cane gra, 1.
a
d el Olivo .
Juez 1." del Ramo Penal, Li c. J o s M.
a
Rui z
Velas co , 2.
a
d e S. J uan d e Dio s .
Escribiente, Franci s co Al varad o Ro mo , 3.
a
d e
Was hi ngto n.
Juez 2." del Ramo Penal, Li c. Fe d e ri co M. So -
to mayo r, 1.
a
d el So co rro .
SECCI N DE H ACI ENDA
Tesorero General, Ad al be rto A. Chvez , Pl az a
Pri nci pal .
Tenedor de Libros, Pe d ro Otes , 3.
a
Me rce d .
Visitador de Hacienda, Dani e l Gmez Po rtu-
gal , 1.
a
d e Alle nd e .
Jefe de la 1.
a
Mesa, J . Pi l ar Go nz lez , 1.
a
d e
la As ambl e a.
Jefe de la 2.
a
Mesa, Camilo Dval o s , calle d e
l a H o s pi tal i d ad .
Recaudador, Cri s p n Ro d r gue z , 2.
a
d e Santa
B rbara.
Portero, Teo d o s io Pe d ro z a, 3.
a
d e Was hi ngto n.
REGI STRO CI VI L
Juez, Grego rio J i mne z , 1.
a
S. J uan Ne po m.
0
J . B . F O S S Y C O M P . A . CA RB N Y CO K E. GA NT E, 2. M X I C O . D. F .
DI RECTO RI O DE AGUASCAL I ENTES
Escribientes, Anacl e to Re ye s , J ard n l a Paz .
Administrador de Panteones, Cels o Nj e ra.
I NSTRUCCI N PB L I CA Y B ENEFI CENCI A
Junta Directiva de Instruccin primaria
Presidente, Dr. Carl o s M. Lpe z , 1.
a
Merced .
Vicepresidente, Dr. Franci s co C. Macas , 2.
a
d e
l a Merced .
1.er Vocal, Pro fe s o r Dani e l Ce rvante s , 1.
a
d el
Apo s to l ad o .
2. Vocal, Ramn Agui l ar, J ard n S. Marco s .
Secretario y Tesorero, Li c. J o s M.
a
Go nz lez ,
2.
a
d e Nie to .
Inspector General, Li c. Mart n Ri ve ra Cal ata-
yud , H o s pi tal i d ad .
Escribiente, Ns to r J i mne z , 2.
a
Li be rtad .
I NSTI TUTO DE CI ENCI AS
Director, Pro fe s o r d e F s i ca Dr. I gnaci o N.
Mar n, 1.
a
d el Oj o cal i e nte .
Vicedirector, Pro fe s o r d e H i s to ri a Natural
Lic. Al be rto M. Dval o s , 2.
a
d e Ni e to .
Secretario, Pre fe cto To ms Me d i na Val d s ,
J ard n S. Marco s .
Bibliotecario, Pro fe s o r d e I ngl s J . M.
a
Med i-
na, 1.
a
d e S. Di e go .
Pro fe s o r d e L at n y Es pao l , Dr. Franci s co C.
Mac as , 2.
a
d e l a Merced .
Pro fe s o r d e H i s to ri a Natural , Dr. J e s s Daz
d e Le n, Pl az a Pri nci pal .
Pro fe s o r d e Qu mi ca, Dr. Manue l Gmez Po r-
tugal , 1.
a
d el So co rro .
Pro fe s o r d e 1. y 2. curs o d e Mate mti cas y
o tras , Le o cad i o d e L una, J ard n S. Marco s .
Pro fe s o r d e Te ne d ur a d e Li bro s , J uve nti no d e
l a To rre , 1.
a
d el So co rro .
L I CEO DE NI AS
Directora, Pro fe s o ra d e Pe d ago g a Ro s a Vala-
d s , H o s pi tal i d ad .
Vicedirector a, Pro fe s o ra d e Es pao l Pe tra
Agui l ar, Pl az a d e S. J uan d e Dio s .
Secretaria, Pro fe s o ra d e Mate mti cas Vi ce nta
Truj i l l o , 2.
a
d e Mi ne rva.
Pro fe s o ra d e Ms ica, Ri ta Murgu a, 1.
a
Ni e to .
d e Cro no lo ga, J uana Agui l ar.
I ngl s y Francs , Ro s a J . d e B o uchman.
Pro fe s o ra d e Ge o graf a H i s to ri a, M. Vz que z
d el Mercad o .
Pro fe s o ra d e Labo re s y o tras , J e s s Navarro .
H i s to ri a Ge ne ral , Mari ad e J e s s Dval o s
Pro fe s o ra d e Lgi ca y Mo ral, Te re s a Agui l ar.
d e Eco no m a Do ms ti ca, J uana Agui l ar.
Pro fe s o r d e Di buj o , Sr. J . I ns Zo rri l l a, 1.
a
d el
Olivo .
1 9
Pro fe s o r d e Te l e graf a, Sr. Vi cto ri ano Muo z .
Inspector, Li c. I gnaci o R o s I barro l a, 3.
a
d e
S. Diego .
ESCUEL A S PRI MA RI A S O FI CI A L ES
Directores
I gnaci o Fl o re s , calle d el Re l o j .
J uan Fl o re s , J ard n d e S. Marco s .
Elis eo Truj i l l o , 2.
a
d el O brad o r.
Franci s co Ram re z , 1.
a
d el Enl ace .
Gui l l e rmo J . Ro d r gue z , 4.
a
calle d e Co l n.
J uan Truj i l l o , 2.
a
d e Mi ne rva.
J e s s C. Al vare z , 4.
a
d e Tacuba.
Franci s co Rui z d e Es parz a, cal l e d e Al arcn.
Do mi ngo Fl o re s , J ard n d e S. Marco s .
J ul i n Gue rre ro , calle d e l To ro .
B o ni faci a Cas tae d a, 1.
a
d el O brad o r.
Co ncepcin L o v.
Mar a J i mne z , 1.
a
d e l a I nd e pe nd e nci a.
Mar a Garc a (Tri ana).
Elo s a To rre s , 3.
a
d e Co ln.
Ange l i na Ri ve ra, calle d e l a H o s pi tal i d ad .
Mana Antne z , 3.
a
d e l a Merced .
El i s e o Truj i l l o , 2.
a
d el O brad o r.
Sr. J . I ns Truj i l l o .
Cand e l ari o Ri vas .
ESCUEL A S PRI MA RI A S PA RT I CUL A RES
Directores
Pbro . Franci s co Rui z y Guz mn.
Euge ni o Alcal.
M. S. Sharp, Pl az a d e S. J uan d e Dio s .
Se o ri tas Mo ral e s , 1.
a
d e Tacuba.
Se o ri tas Daz Sand i, 3.
a
d e Al l e nd e .
Celso V. B e rnal , 2.
a
d e Vi cto ri a.
Sr. As cens in I Trruti a, 2.
a
d el Enl ace .
D. Trambl e y, 1.
a
d el So co rro .
J UNTA DE B ENEFI CENCI A PB L I CA
Presiderde, Dr. I gnaci o N. Mar n, 1.
a
d el Ojo -
cal i e nte .
Vicepresidente, J . Tri ni d ad Pe d ro z a, Pl az a
Pri nci pal ,
Vocal, Urbano Santo yo .
Tesorero, Fe l i pe Rui z Chve z .
Secretario, Pl ci d o J i mne z .
J UNTA DE SA L UB RI DA D
Presidente, L ui s d e l a Ro s a, cal l e d e H i d al go ,
Vocales: Dr. Le o po l d o Mart ne z , H o s pi tal Civl.
Franci s co Mal d o nad o , 1.
a
B ilbao .
Danie l Ce rvante s , 1.
a
d el Apo s to l ad o .
H O SPI TA L CI VI L
Director, Dr. Manue l Gmez Po rtugal , 1.
a
d el
So co rro .
J . B . P O S S Y C O M P . A _ C A R B N Y CO K E. GA N T E , 2. MX I CO . D. F.
DI RECTO RI O DE AGUASCAL I ENTES
2 0
Administrador. Dr. Le o po ld o Mart ne z , 2.
a
d e
S. J uan d e Di o s .
Boticario, J uan N. Mar n, 1.
a
d el Ojo calie nte .
Topico, Al e j and ro Gue rre ro , 1.
a
d el So co rro .
Tpica, Ze nai d a Mart ne z , H o s pi tal Ci vi l .
Admor. del Asilo, J ul i n Macas , Pl .
a
Ll ani to .
J E F A T U R A PO L T I CA
Jefe poltico, Dani e l Ce rvante s , 1.
a
Apo s to l ad o .
Secret.", Tranqui l i no Me rcad o , 3.
a
Guad al upe .
Oficial 1.", De me tri o Daz Sand i , 2.
a
O brad o r.
Comandante polica, J . Re fugi o Re ye s , 1.
a
d e
Ni e to .
Alcaide de la Crcel de hombres, J ul i n Gmez ,
1.
a
d e Co ln.
Alcaide de la Crcel de mujeres, Santi ago Mu-
o z , 2.
a
d el Enl ace .
E M P L E A DO S F E DE R A L E S
Juez del Distrito en el Estado, Li c. H i l ari o C.
Si l va, 2.
a
d e Gal e ana.
Secretario del Juzgado del Distrito, Li c. feuis
G. O rti z .
Promotor Fiscal, Lic. Dani e l Chve z , calle d e
l a H o s pi tal i d ad .
Escribiente, Es te ban Gal l e go s , cal l e Cas tillo .
Admor. Pral. del Timbre, Mari ano Crd o ba.
1.
a
d e I nd e pe nd e nci a.
Admor. Local de Correos, Fi bal d o El i z o nd o ,
2.
a
d e Al l e nd e .
Agente del Ramo de Minera, J uan Po rtugal .
Jefe de Ensayos federales, Gre go ri o A. Mr-
que z , J ard n S. Marco s .
A Y UNT A MI E NT O DE L A CA PI T A L
Regidores
L ui s d e l a Ro s a, calle d e H i d al go .
Guad al upe Lpe z Y e l ard e , Pl az a Pri nci pal .
Do mi ti l o Al d ana, Po rtal d e Al l e nd e .
Evari s to Fe mat, 1.
a
d e l So co rro .
Dr. Le o po ld o Mart ne z , H o s pi tal civil.
Ramn Agui l ar, J ard n d e S. Marco s .
Erne s to J . Clivez , cal l e d el Re l o j .
Po mpo s o To rre s .
Urbano Santo yo , cal l e d e l Re l o j .
J e s s C. Mart ne z , 2.
a
d e l Oj o cal i e nte .
Sndico, Franci s co Vi l l as ana, 1.
a
d e l a Paz .
Secret." Ayunt", Pl ci d o J i mne z , As ambl e a.
Tesorero Municipal, L ui s O bre gn, As ambl e a.
Escribiente, Manue l O bre gn, As ambl e a.
Recaudador, J uan N. Ram re z .
Franci s co As cencio .
Inspector Grl. de los Ramos municipales, Fe -
l i pe I ri go ye n.
Jefe de la Oficina del Fiel Contraste, Es te ban
F., Santa Cruz .
Jefe de la Seccin de Sanidad, J e s s No re a,
1.
a
d el Cas ti l l o .
Encargado de los Relojes Pblicos, Vi cto ri ano
Macas , 1.
a
d el O brad o r.
Encargado del Sitio de Coches, To ms Range l ,
2.
a
S. J uan d e Di o s .
D I R E C T O R I O P R O F E S I O N A L
A B O GA DO S
Avi l a Ci pri ano , 1.
a
d e l a Me rce d .
Avi l a J o s G.. 1.
a
d e l a Me rce d .
Co rre a Ed uard o J ., J ard n d e S. Marco s .
Chve z Dani e l , calle d e l a H o s pi tal i d ad .
Dval o s Al be rto M., Pl az a Pri nci pal .
De l gad o Anto ni o , 1.
a
d e l Oj o cal i e nte .
Daz Veliz Magd al e no , 3.
a
d e Guad al upe .
Es co bed o Enri que , cal l e d e l Oj o cal i e nte .
Fl o re s Cas ti l l n Anto ni o , cal l e d e Go ro s tiz a.
Go nz lez Ce s re o L ., l ,
a
d e la Me rce d .
Go nz lez J o s Mar a, 1.
a
d e Ni e to .
Gal l e go s Mi gue l , 3.
a
d e la Me rce d .
I barro l a, I gnaci o R., 3.
a
d e S. Diego .
J ayme J aco bo , 2.
a
d e l a Me rce d .
Lo me l i Ani ce to , 1.
a
d e Ni e to .
Lpe z Ve l ard e Guad al upe , Pl az a Pri nci pal .
Lpe z L ui s G., 1.
a
o al l e d l a Me rce d .
Le d e s ma Mi gue l , 2.
a
d e S. J uan d e Dio s .
Mo rn Anto ni o L ., 2.
a
d e Gal e ana.
Muo z Anto ni o S., 3.
a
d e Tacuba.
Navarro Ramn, Pl az a d el Encino .
Re s e nd e z Val e nt n, 1.
a
d e Gal e ana.
Ramo s Mari ano , 2.
a
d el Oj o cal i e nte .
Ri ve ra Mart n, calle d e l a H o s pi tal i d ad .
Rui z Velas co J o s M.
a
, 2.
a
d e S. J uan d e Dio s .
So to mayo r Fe d e ri co M., 1.
a
d el So co rro .
Si l va H i l ari o C., 2.
a
d e Gal e ana.
Val d e pe a H e rmi n, cal l e d l a De mo craci a.
Valad e z O no fre , 1.
a
d e l a Paz .
Ve l z que z To ms , 2.
a
d e l a Paz .
Vi l l al o bo s Franci s co M., 2.
a
d e Ni e to .
Ze pe d a Gari bay H e racl i o , 1.
a
I nd e pe nd e nci a.
A GE NT E S D E NE GO CI O S
B e rnal J e s s , 1.
a
d e Al l e nd e .
Re ye s Cl e me nte , 3.
a
d e Was hi ngto n.
Ram re z J uan N., 3.
a
cal l e d e Co ln.
Sagre d o H e ri be rto , 1.
a
d e Al l e nd e .
Ve ntura J e s s , 1.
a
d e l a Paz .
DE NT I ST A S
Carb Le and ro Dr., 2.
a
d e l a Me rce d .
Chve z Rafae l I . Dr., 1.
a
d e l Ojo calie nte .
J . B . F O S S Y C O M P .
A
C A R B N Y CO K E. GANTE, 2. MX I CO . D. F.
DI RECTO RI O DE AGUASCAL I ENTES
Magu n L ui s Dr., 1.
a
d e l O j o cal i e nte .
E NC U A DE R NA DO R E S
D az d e L e n Franci s co , calle d e l a As ambl e a,
Val d i vi a L ui s R., 1.
a
d e S. J uan d e Di o s .
Pal o mi no Mar a Re fugi o , 2.
a
d e J pi te r.
F O T GR A F O S
Chve z Anto ni o M., 1.
a
d e l a I nd e pe nd e nci a.
Pe d ro z a y C.
a
, 1.
a
d el So co rro .
GR A B A DO R E S
Ro d r gue z Franci s co B ., 2.
a
d e S. Rafae l .
Val ad s Di e go , 1.
a
d el O brad o r.
Val ad s Franci s co , calle d e Sta. Cruz .
I NGE NI E RO S
L una Le o cad io , calle d e J uno .
Mrque z Gre go ri o A., 1.
a
d e H e be .
Me d i na Ugarte To ms , 2.
a
d e l a I nd e pe nd e nci a.
SA C E R DO T E S CA T L I CO S
Pbro . Chve z Al be rto .
Lpe z Mauri ci o M., cal l e d e I turbi d e .
Lpe z Anto ni o , 3.
a
S. J uan Ne po muce no .
Me d i na J o s Mar a, 2.
a
S. J uan d e Di o s .
Macie l L ui s G., 2.
a
d e S. J uan d e Dio s .
Navarro I s i d ro , J ard n d e l a Paz .
Pe d ro z a Guad al upe , 4.
a
d e l O brad o r.
Po nce Anto ni o , 2.
a
d e S. J uan d e Di o s .
Pre z Guad al upe , 1.
a
d e l a Me rce d .
Rui z Dani e l F., cal l e d e l a H o s pi tal i d ad .
Ri ve ra Cal atayud I gnaci o , Pl .
a
Enci no .
Rui z Guz mn Franci s co , 2.
a
Me rce d .
Vare l a Franci s co , Pl az a d el Enci no .
Villas e o r Maxi mi no , 1.
a
d e l a Me rce d .
Vi l l as ana Cri s pi n, cal l e d e Al arcn.
M DI CO S
Daz d e L e n J e s s , Pl az a d e l a Co ns ti tuci n.
Carb Le and ro , 2.
a
d e l a Merced .
Gmez Manue l , 1.
a
d e l So co rro .
Gari bay Ro d ri go , 2.
a
d l a I nd e pe nd e nci a.
Lpe z Carlo s M., 1.
a
d e l a Merced .
Laz o s s e t Mi gue l , 2.
a
d el O j o cal i e nte .
Mart ne z Leo po ld o , H o s pi tal Civil.
Me d i na Camilo , 2.
a
d e l a Me rce d .
Mac as Franci s co C., 2.
a
d e l a Me rce d .
Mal d o nad o Franci s co , 1.
a
d e Santa B rbara.
Mar n I gnaci o N., 1.
a
d el Oj o cal i e nte .
O rte ga Guad al upe , 1.
a
d e San Diego .
Os o rnio Enri que C., 1.
a
d e l a I nd e pe nd e nci a.
Rui z Guz mn Apo lo nio , 2.
a
d e l a Merced .
Ri z o De me tri o ,'1.
a
d e San J uan d e Dio s .
Ro d r gue z Le al J e s s , 3.
a
d e Vi cto ri a.
Ro mo Miguel, 1.
a
d e l a I nd e pe nd e nci a.
Squi re s M. S., 2.
a
d el O j o cal i e nte .
To pe te Zacar as , 2.
a
d e Vi cto ri a.
P R O F E SO R A S E N O B ST E T RI CI A
Re fugi o Ri ve ra d e Sand o val , 1.
a
d e l So co rro .
P R O F E SO R E S DE DI B U J O
Dvalo s Ns to r.P., 1.
a
d e l a Merced .
To vi l l a J . I ns , 1.
a
d el Olivo .
Vz que z Silverio , 2.
a
d e l So co rro .
P R O F E SO R E S DE MSI CA
Avi l a Ci pri ano , 1.
a
d e l a Me rce d .
Go nz lez Agus t n F., 2.
a
d e Ni e to .
Garca Ange l , 1.
a
d e Gal e ana.
Garc a Ce l e s ti no , 1.
a
d e Gal e ana.
Gmez Po rtugal Dani e l , 2.
a
d e Allend e.
Garc a Nico ls , 1.
a
d e Gal e ana.
Garc a Rafae l , 1.
a
d e Gal e ana.
P I NT O RE S
Az co na Manue l , 1.
a
d e Co ln.
Dval o s Ns to r, 1.
a
d e l a Me rce d .
J i mne z Aus tas i o , Calle d e l a De mo craci a.
Mare nte s Agus t n, Calle d e l a De mo craci a.
Ro d r gue z Franci s co , 2.
a
d e Gal e ana.
Ram re z hi j o s Tri ni d ad , 2.
a
d e Tacuba.
Vi l l al pand o Cecilio , 3.
a
d el So co rro .
Vz que z Silve rio , 2.
a
d el So co rro .
PUB L I CI ST A S
B e nal J e s s , 1.
a
d e San J uan Ne po muce no .
Co rreo Ed uard o J ., J ard n d e San Marco s .
Daz d e Le n J e s s , Pl az a d e la Co ns ti tuci n.
Es pi no s a Ro d ri go A., 3.
a
d e Co ln.
Fl o re s J o s , 2.
a
d e Ni e to .
Go nz lez Agus t n R., 2.
a
d e Ni e to .
Gmez Po rtugal Manue l , 1.
a
d el So co rro .
Gal l e go s Mi gue l , 1.
a
d el Oj o cal i e nte .
H e rrn J o s , 1.
a
d e Gal e ana.
J i mne z Angui ano Cs tul o , 2.
a
d e Gue rre ro s .
J i mne z Gre go ri o , 1.
a
d e S. J uan Ne po muce no .
Lpe z J e s s F., 1.
a
d el O brad o r.
Mo nte s J uan N., 3.
a
d el Embl e ma.
Mo reno Me l qu ad e s , 3.
a
d el Enl ace .
Me d ina Ugarte To ms , 1.
a
d e I nd e pe nd e nci a.
Po rtugal J uan C., Po rtal d e H i d al go .
Re s e nd i z Val e nt n, 1.
a
d e Gue rre ro .
Velz quez Gal'vn To ms , 2.
a
d e l a Paz .
D I RE CT O RI O I N D U S T R I A L Y C O ME R C I A L
A B A R R O T E S
Avi l a & Co . Euge ni o , Calle d e H i d al go .
Arai z a Anto ni o , 3.
a
d e Tacuba.
I Aceved o El i gi , 3.
a
d e San J uan d e Dio s .
DI RECTO RI O DE AGUASCAL I ENTES
J . B . F O S S Y C O M P . A - _ CA RB N Y CO K E. GA NT E, 2. MX I CO . D. F.
Go nz lez Pnfi l o , 2.
a
d e l a I gual d ad .
H e rre ra Mate o , 6.
a
d e Ni e to .
I l z arbe .Angel F., 1.
a
d e l a Paz .
I barra Euti mi o , 8.
a
d e Gal e ana.
J i mne z Gre go rio P., 2.
a
d el Embl e ma.
Lo me l n Anto ni o , 7.
a
d e Tacuba.
Le o s Anto ni o , Rancho d e Cal vi l l o .
Le al Al be rto , 1.
a
d e l a Paz .
L una Atanas i o d e, calle d e Te rn.
Le o s And rs , Rancho d e Calvillo .
Lpe z Ci pri ano M., 4.
a
Was hi ngto n.
Le n Epi fani o d e, 1.
a
d e l a Al e gr a.
Lo z ano Franci s co E., 4.
a
d el O j o cal i e nte .
Le al Gus tavo , 1.
a
d e l a Paz .
Lo me l n J o s , Me rcad o Te rn.
Land e ro s Lambe rto , 8.
a
d e Co ln.
L ue vano Mxi mo , calle d e Mi na.
Lo me l n O ctavi ano , 1.
a
d e Sta. B rbara.
Lpe z Vicente, 4.
a
d el Ojo calie nte .
Mart ne z Anto ni o , 2.
a
d el O brad o r.
Mo reno Alejo , 5.
a
d e Co ln.
Mo rfin & Co ., Suces o r A., calle d e H i d al go .
Mart ne z Agapi to , 1.
a
d e Guad al upe .
Muo z B e nito , 1.
a
S. J uan d e Dio s .
Macas B arto l o G., 3.
a
d e l as Ani mas .
Mac as B e nito , 6.
a
d el Olivo .
Mart ne z Cle to , 2.
a
d el O brad o r.
Mac as Cecilio , 3.
a
d e Gal e ana.
Mo ral e s Ez e qui e l , 3.
a
d e Ni e to
Mo ral e s Franci s co F., 3.
a
d el Oj o cal i e nte .
Mena Franci s co , 3.
a
d el O brad o r.
Magd al e no Gre go ri o , 2.
a
d e Co ln.
Mrque z H e ri be rto , 3.
a
d el Enl ace .
Marte l I s i d ro , 2.
a
d e L arre ate gui .
Muo z J uan, 7.
a
d e Tacuba.
Muo z Lo re nz o , 5.
a
d e Co ln.
Me d ina Marce lino , calle d e la Al e gr a.
Mayago i ti a Mi gue l , 4.
a
d e Co ln.
Me s a Pabl o , cal l e d e l a Uni n.
Mare nti s Re fugi o , 3.
a
d e l a De mo craci a.
Me d rano Ro d ri go , 6.
a
d e l Olivo .
Mac as Rafae l , 3.
a
d el Cas ti l l o .
Muo z Santi ago , 4.
a
d e Gal e ana.
Mayago i ti a Vi ce nte , 1.
a
d e Guad al upe .
Muo z Val e nt n, 2.
a
d e l as Fl o re s .
Me i s l ahm and Wagne r, calle d e l Re l o j .
Macas Val e nt n, 3.
a
d e Was hi ngto n.
Ortiz y Valle jo , El Ciprs , calle d el Re l o j .
Pre z Agus t n, 2.
a
d e l a Merced .
Pe d ro z a Franci s co L ., 1.
a
d el O brad o r.
Pre z J uan, 1.
a
d e Tacuba.
Pre tty L ui s , Es taci n.
Pre z Se cund ino , 4.
a
d e Guad al upe .
Ro mo Ad ri n, 3.
a
d e Al l e nd e .
Agui l e ra Franci s co , Mercad o Te rn.
Agui l ar Geno vevo , 3.
a
d e Fl o re s .
And a I no ce ncio d e , 2.
a
d e Te xas .
Al vare z J uan, 1.
a
d e Was hi ngto n.
Az co na J o s M.
a
, 3.
a
d el O brad o r.
Antne z J uan, 7.
a
d e Tacuba.
Are l l ano Nico ls , 2.
a
d e O ri e nte .
Are nas Pabl o , 1.
a
d e Ani mas .
Avi l a Mi gue l d e, 2.
a
d e Co ln.
B rarba Cruz M., 1.
a
d e l a Auro ra.
B ad illo Cre s ce ncio , 2.
a
d e l a Al e gr a.
B o cane gra Cari ti no , 1.
a
d el Cas ti l l o .
B ad i l l o J ul i o , 5.
a
d e Guad al upe .
B ad i l l o Ro s alo , 3.
a
d e l a Es tre l l a.
B ri o ne s Val e nte , J ard n d e Zarago z a.
Ce rvante s Abund i o , 2.
a
d e l a Es tre l l a.
Cruz Fe rnand o , 2.
a
d e l a Paz .
Chavo yo Fl i x, 3.
a
d e Guad al upe .
Cue l l as Fl i x, 4.
a
d el Oj o cal i e nte .
Calvillo Franci s co , 1.
a
d el O brad o r.
Cal be rt F. B ., Es taci n.
Carri l l o Li brad o , 1.
a
d el Enl ace .
Crd o ba Mi gue l , 7.
a
d e Tacuba.
Caud i l l o Pe d ro , Pl az a Guad al upe .
Cruz Pe d ro , 2.
a
d e l Acue d ucto .
Chve z Ri card o , 2.
a
d e Fl o ra.
Cri s te rna Rafae l , Calle d e l a Uni n.
Carl o s Ro mual d o , 6.
a
d e l Ojo calie nte .
Cas tae d a To ri bi o , 1.
a
d el Olivo .
Co rte s Val e nt n, 8.
a
d e Tacuba.
Daz d e Le n Anto ni o , 4.
a
d e l a L i be rtad .
Dval o s Anto ni o , 3.
a
d el O brad o r.
D az Delfino , 6.
a
d el Ojo calie nte .
D az Fi l i be rto F., 1.
a
d e l a Paz .
De l gad o Gabi no , Calle d e l a Uni n.
D az J uan, 6.
a
d e Ni e to .
De l gad o J o rge , 2.
a
d el Cas ti l l o .
Daz Mo rn Manue l , 4.
a
d el Ojo caliente.
Durn Pe d ro , Gari ta d e San Lui s .
Es que d a B runo , 1.
a
d e l a Paz .
Enr que z Franci s co , '2.
a
d e Was hi ngto n.
Fl o re s Cl e me nte , 4.
a
d e Guad al upe .
Fl o re s I s i d ro , Calle d e l a Uni n.
Garc a Alejo , 2.
a
d el Acue d ucto .
Gal l e go s Celed o nio , 4.
a
d e Was hi ngto n.
Gal l e go s Die go , Calle d e l a Uni n,
Garc a De me tri o , 2.
a
d e San J uan d e Dio s .
Guti rre z Fe l i pe , Pari n.
Garz a J e naro d e l a, 7.
a
d e Tacuba.
Gue rre ro J uan, 4.
a
d e l a Me rce d .
Garc a Ad ame J e s s , 1.
a
d e l a Paz .
Guti rre z Lucas , 1.
a
d el Es tanque .
Gui nchard J . Re fugi o , La Suiz a, 1.
a
Paz .
Gue rra Manue l E., 1.
a
d e Guad al upe .
J . B . F O S S Y C O M P . A - CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. M X I CO D. F.
DI RECTO RI O DE AGUASCAL I ENTES
Ro mo Anto ni o , 1.
a
d e Alle nd e .
Rue l as Franci s co , 2.
a
d e Was hi ngto n.
Rui z J e s s , 1.
a
d e Sta. B rbara.
Raya Luci ano , 1.
a
d e l a Uni n.
Ro d r gue z Manue l , 3.
a
d e Ni e to .
Ri ncn Mnico , J ard n d e Zarago z a.
Ram re z Lo z a Mi gue l , 1.
a
d e Guad al upe .
Ro me ro J . Re fugi o , 5.
a
d e l as Ani mas .
Ro s al e s Santo s , 5.
a
d e Was hi ngto n,
Re nd n Sab's, 3.
a
d e San J uan d e Dio s .
Ram re z Ambro s io , 1.
a
d e l a Paz .
Se rrano B e nj am n, cal l e d e l a Unin.
Se rrano Fe l i pe , 2.
a
d e Ni e to .
Santo s J e s s M., 4.
a
d e Gal e ana.
Snche z Nico ls , 2.
a
d e Tacuba.
So lio L ui s , 5.
a
d e Nie to .
Santo s Li brad o , 5.
a
d e l O brad o r.
Sand o val Ro be rto , 4.
a
d el O j o cal i e nte .
Snche z J . Re fugi o , calle d e l a Al ame d a.
Sand o val Se ve ro , 1.
a
d e S. J uan Ne po muce no .
Si l va Si mn, 5.
a
d e l a Li be rtad .
Santi ago To ms , 2.
a
d e l a Auro ra.
To rre y C.
a
Dani e l d e l a, calle d e l Re lo j.
Tabre z J o s , 2.
a
d e l a Al e gr a.
Ve ntura Anto ni o , calle d e l a Uni n.
Vi l l al pand o Cecilio , 2.
a
d e Sta. B rbara.
Vi l l al pand o Franci s co , 4.
a
d e Tacuba.
Val d s Fe rm n M., 3.
a
d e Nie to .
Vi ramo nte s Fl i x, 5.
a
d el Ojo calie nte .
Ve ntura J e s s , 1.
a
d e la Paz .
Vi ramo nte s J e s s , 6.
a
d e l Oj o cal i e nte .
Vz que z Nicas io , 3.
a
d el O brad o r.
Vi l l al o bo s Pl ci d o , calle d e l a Al ame d a.
Velas co Pe d rs , 2.
a
d e Co ln.
Vi l l al pand o Pas cual , calle d e H i d al go .
Val d s Ro s al o , 1.
a
d e l as Fl o re s .
Vargas Catari no , 1.
a
d e l a Paz .
A GENTES DE SEL L O S DE GO MA
Re ye s Cl e me nte , 3.
a
d e Was hi ngto n.
Santa Cruz Es te ban F., 5.
a
d e Ni e to .
A GENTES DE T EA T RO S
Agui l ar Ramn, 1.
a
d e S. J uan d e Dio s .
Re ye s Cl e me nte , 3.
a
d e Was hi ngto n.
A GENTES DE PUB L I CA CI O NES
Es pi no s a Ro d ri go A., 3.
a
d e Co ln.
Re ye s Cl e me nte , 3.
a
d e Was hi ngto n.
Santa Cruz Es te ban F., 5.
a
de Nieto. Agente
de la casa editora de Ramn de S. N. Ara-
luce, Mxico.
A RT CUL O S PA RA RO PA
Al d ana Do mitilo , El Pue rto d e Li ve rpo o l ,
Po rtal d e Alle nd e .
23
Gui nchard R., Suces o r, L a B arata, 1.
a
Paz .
L e autaud H no s . Las Fbri cas d e Franci a,
1.
a
d e Mo relo s .
Mo rfi n Vargas y C.
a
Anto ni o , L a Ci ud ad d e
Mxico , Calle H i d al go .
Mart ne z Pe d ro A., Las No ve d ad e s , 1.
a
Re l o j .
El Pal aci o d e H i e rro , Calle d e l Re l o j .
Ve lz que z L and az uri J o s , El Pabe l l n,
Po rtal Al d ana.
B ANCO S
B anco Naci o nal , Sucurs al Cas a Agui l ar H no s .,
Calle d el Re l o j .
B anco d e Zacate cas , Ge re nte Ge rmn De e t-
ge n, 1.
a
d e Tacuba.
CANTI NAS Y B I L L A RES
Es pi no s a Ro s al o , 2.
a
S. J uan d e Dio s .
Gal l e go s Mi gue l , 1.
a
d el O j o cal i e nte .
L any Lui s , L a Gran Fund i ci n.
Velas co Do mi ngo , 1.
a
d e l Ojo calie nte .
CO MI SI O NI STAS
B e rnal y C.
a
Ari s te o , 2.
a
d e l a I nd e pe nd e nci a.
B e rnal Franci s co M., Pl az a Co ns ti tuci n.
Ortiz I gnaci o A., 1.
a
d e Al l e nd e .
Po rtugal J uan C., Po rtal H i d al go .
Ve ntura J e s s , 1.
a
d e la Paz .
CURTI DO RES
Dval o s Pabl o , 6.
a
d e Guad al upe .
Mal d o nad o Prxe d e s , 1.
a
d e Sta. B rbara.
Mal d o nad o Severo , 6.
a
d e Guad al upe .
F B RI CA S DE AL MI DN
Dengl as &Co . J uan, Es taci n d el Fe rro carri l .
Ro d r gue z Gabri e l , 3.
a
d e Co ln.
F B RI CA S DE CERI L L O S
Mo rfi n Vargas And rs , 1.
a
d e H e be .
Ruti aga hi j o s L . M., 3.
a
d e Gue rre ro .
F B RI CA S DE FI DEO S
Mo ral e s Ez e qui e l , 2.
a
d e J pi te r.
Ro d r gue z Sabi no , Calle d e l a Pal ma.
F B RI CA DE H I L A DO S Y T EJ I DO S
Agui l e ra J uan, 4.
a
d e Gal e ana.
Co rn Pe d ro , S. I gnaci o .
Cri s te rna Rafae l , 4.
a
Vi cto ri a.
Durn Re ye s M., La Pur s i ma.
Es parz a Franci s co M., 3.
a
d el Ojo calie nte .
Lo me l n Pabl o , 3.
a
d e Guad al upe .
Mart ne z Sal o m, Calle d e l Agui l a,
Macas Cecilio , 6.
a
d el Olivo .
Sti ke r H no s ., La Auro ra, Po rtal Al l e nd e .
Zamarri pa Ro d ri go , Calle d e F. D az .
J . B . F O S S Y C O M P . A C A B R N Y C O K E . G A N T E , 2. M X I C O D . F .
DI R E C T O R I O D E A G U A S C A L I E N T E S
24
F B R I C A S DEJ A B N Y V E L A S
Mart ne z J . Cruz , La Al i anz a, 1.
a
d e l a Paz .
Agui l ar Ramn El Mo ro , Cal l e H i d al go .
Mac as El i as , 3.
a
Mo re l o s .
Garc a J ul i n L a Co nco rd i a, Cal l e Co ln.
F B R I C A DE L O ZA
Caz are s Se cund i no , 2.
a
d e Al amn.
F B RI CA S DEP U R O S Y CI GA RRO S
Es pi no Franci s co , 1.
a
d e l a Paz .
Mo rf n yC.
a
Suc. Anto ni o , 1.
a
d e l So co rro .
Mac as H no s ., 3.
a
d e Was hi ngto n.
Y e ntura J e s s , 1.
a
d e l a Paz .
F B R I C A S DE V I NO S
Aud i no t Franci s co , 1.
a
d e l O j o cal i e nte .
L i o n E., 1.
a
d e l Apo s to l ad o .
F B R I C A S DEV E L A S DE CE RA
Carvaj al J us ti ni ano , S. J uan Ne po muce no .
L pe z Mart n, 4.
a
d e Tacuba.
F A R MA CI A S
Ce rvante s Dani e l , 1.
a
d e l a Paz . .
D az d e L e n J e s s , Pl az a Pri nci pal .
Ri z o & Co ., 1.' d e Tacuba.
Ro s a L ui s d e l a, Cal l e d e H i d al go .
Ro d r gue z L e al J e s s , 3.
a
d e Vi cto ri a.
Tapi a J o aqu n, B o ti ca d e S. Pabl o .
F O NDA S '
B ake r J o s , Es taci n d e l F. C. C.
TJ racio Val e nti na, 2.
a
S. Di e go .
F U N DI C I O N E S
C.
a
d e l a Gran Fund i ci n Ce ntral Me xi cana.
H O T E L E S
Ape s te gui J uan B ., H o te l Par s , P.
a
Pral .
Davi s C. H ., H o te l d e l Fe rro carri l , Es taci n.
Ve l as co Do mi ngo , H o te l Was hi ngto n, 1.
a
Ojo -
cal i e nte .
Wi l l i ams J . B . H o te l d e l a Pl az a P.
a
Armas .
I M P R E NT A S
Es parz a Franci s co R., 2.
a
d e Gal e ana.
Es pi no s a Ro d ri go A., 3.
a
d e Co l n.
Mo nte s J uan, 3.
a
d e l Embl e ma.
Narve z Vi cto ri ano , 1.
a
d e l Cas ti l l o .
O rti z Le o po l d o , 3.
a
d e l O j o cal i e nte .
Pe d ro z a hi j o s J . Tri ni d ad , Pl az a Pri nci pal .
Pe d ro z a J o s C., Pl az a d e l a Co ns ti tuci n.
Ro d r gue z Franci s co B ., 2.
a
d e S. Raf ae l .
Ro mo I s aac, 2.
a
d e Tacuba.
Ro d r gue z Ro mo Ri card o , 1.
a
d e Co l n.
Val ad e z Di e go , 1.
a
d e l O brad o r.
Val d i vi a J o s Mar a, 1.
a
d e l O brad o r.
Urbn Pe d ro , Pl az a d e Armas .
L I B R E R A Y P A P E L E R A
H e rrn J o s , Po rtal d e l o s Al d amas .
M QUI NA S DE CO SE R
C.
a
Manuf .
a
d e Si nge r: Age nci a, 1.
a
Al l e nd e .
M E R C E R A S Y F E R R E T E R A S
L e al Arturo N., El Gal l o , Po rtal H i d al go .
O campo Epi f ani o Suc. L a Uni ve rs al , Po rtal
Al l e nd e .
Ro mo I s mae l , L a Pe rl a, Cal l e d e l Re l o j .
Ro mo Sal vad o r H . LaEs me ral d a. Cal l e Re l o j .
Sagre d o H no s ., Cal l e d e l Re l o j .
Stre mpe l yEi ke l , Cal l e d e l Re l o j .
MO L I NO S
San Caye tano De s pacho Cal l e d e H i d al go .
La Cante ra, De s pacho 1.
a
d e Tacuba.
La Pur s i ma, De s pacho Po rtal H i d al go .
Lo s Cuarto s , De s pacho 2.
a
d e l a Paz .
Do ugl as y C.
a
, Es taci n d e l F. C. C. M.
P E L U QU E R A S
Arand a Tranqui l i no , Cal l e d el Re l o j .
Pre z So te ro , 1.
a
d e Al l e nd e .
Re ye s J o s M.
a
, 2.
a
d e Al l e nd e .
So to Anas tas i o , 1.
a
d e Co l n.
Sal as J uan, Me rcad o Te rn.
So to Mo d e s to G., 4.
a
d e l O j o cal i e nte .
Val d e pe a Fi l e mn, Cal l e d e l Re l o j .
P L A T E R A S
Mac as Vi cto ri ano , 1.
a
d e l O brad o r.
Se rrano Fe l i pe , 1.
a
S. J uan d e Dio s .
Se rrano Pas cual , Cal l e d e l Re l o j .
Vi l l al o bo s B r gi d o , 4.
a
d e Ni e to .
R E B O C E R A S
D az J uan Ne po muce no , 1.
a
d e Al l e nd e .
Ve l as co I gnaci o , 1.
a
d e Al l e nd e .
R E L O J E R A S
Al ba Re f ugi o , 1.
a
d e S. J uan d e Di o s .
B e ha And rs , 1.
a
d e S. J uan d e Di o s .
Cue vas Tranqui l i no , 2.
a
d e Al l e nd e .
SA ST R E R A S
Carri n Atanas i o , Po rtal d e Al l e nd e .
Cal d e rn Fl i x, 1.
a
d e l O l i vo .
Es pi no s a Ro s al a, 3.
a
d e l O j o cal i e nte .
Mart ne z Franci s e o , 2.
a
d e Al l e nd e .
Mart ne z J e s s C., 1.
a
d e Al l e nd e .
Ro mo Val e nt n, 3.
a
d e Al l e nd e .
O B R A S D E E N S E A N Z A . R A M N DE S. N . A R A L U C E , C A L L E J N ST A . I N S, 5. M X I C O .
25
Es te grabad o re pre -
s e nta lo s d ue o s yuno
d e lo s tal l e re s d e s us
gr and e s manuf acturas
d e D e s h i l a d o s , d o nd e
pue d e ate nd e rs e cual -
qui e r pe d i d o .
DI RECCI N :
1.
a
Calle S. Rafae l , n. 3
Pl az aS. J nan d e Di o s , n. 3,
j parlado del correo n. 64
AG UASCALIENT ES
( M X I C O )
U s o D E L O S T A L L E R E S D E L O S S K E S . G U T I R R E Z
G E N A R O P . G U T I R R E Z
M A 3 S T U F A C T U R E R O F T H E B E S T H U S T E U S T
D K A W N - W O R K
^gSB pl l ^f e j . D E PSI TO:
^ B f i f f i j f f i * 1.
a
Galle de San Rafael, n.3
ESCRI TORI O:
Plaza San Juan de Dios, n.3
J f l M A P A R T A DO DE L C OR R E O N. 64
A G U A S C A L I E N T E S -M E X .
E L SR. GESARO P. GUTI RREZ T s aESPOSA
LA SRA. OTI LI A S.DE GUTI RREZ, PROPI ETARI OS.
Thi s e ngravi ng s hwo s the o wne rs and
o ne o f the i r e s tabl i s hme nts , i n whi ch
are ni anuf acturrd al l cl as s e s o f finest
D r a w n - W o r k .
ORDERS SH OULD DE SENT TO:
1." Calle de San Rafael, n.o 3,
Plaza de San Juan de Dios, n.o 3
and P. 0. nm. 64
A G U A S C A L I E N T E S
( M E X I C O )
J . B . F O SS Y CO MP.A - C A R B N Y COK E. - GANTE, 2. - M E X I C O D- F.
26
DI R E C T O R I O D E A GU A S C A L I E N T E S
SO MB RE RE R A S
Al e mn Santo s G., Po rtal d e Al d ama.
Camari l l o De me tri o , 1.
a
d e S. J . Ne po muce no .
Co l o re s Pabl o , 5.
a
Cal l e d e Tacuba.
Carre n Prxe d e s , 1.
a
d e l a Paz .
Sagre d o H e ri be rto , 1.
a
d e Al l e nd e .
T A L L E R E S DE DE SH I L A DO S
Guti rre z J e naro P., Calle de S. Rafael
nm. 3, Plaza de San Juan de Dios, num. .
ZA P A T E R A S
Al o ns o Franci s co , Po rtal d e Al l e nd e .
Garc a Pe d ro , Po rtal d e Al d amas .
Chve z M., Cal l e d e l Re l o j .
Muo z Abund i o , Po rtal d e Mo re l o s .
Ne z Marci ano , Po rtal d e Al d amas .
Rui z Chve z Fe l i pe , 1.
a
S. J uan d e Di o s .
D I RE CT O RI O D E L A P R O P I E D A D
Propietarios de Fincas Urbanas estimadas en
ms de diez mil pesos.
Fe rnnd e z Se rapi n, Cal l e d e Tacuba.
Go bi e rno d e l Es tad o , Pl az a Co ns ti tuci n.
Gal vn Cand e l ari o , Cal l e d e l Re l o j .
Mo rfi n & Co ., Anto ni o , Cal l e d e Vi cto ri a.
Manci l l as B e rnard a, Cal l e d e l o s B ao s .
Mo re no Vd a. d e Chve z C., P. Co ns ti tuci n.
Ni e to Fe l i pe , Pl az a d e l a Co ns ti tuci n.
Ni e to Re f ugi o , B . d e S. Di e go .
Propietarios de Fincas Rsticas estimadas en
ms de diez mil pesos.
Are l l ano Raf ae l , H d as . d e S. J o s , Guayana y
Chi cal o te .
Co rnu Pe d ro , H d a. d e S. I gnaci o .
Camare na Ro be rto , H d a. d e J al to mate .
D az d e L e n Ana M.
a
, H d a. d e O j o cal i e nte .
D az y Po rti l l o Re f ugi o , H d as . d e Chi chi maco ,
Cuarto s y Tro j e s .
D az y Po rti l l o Al tagraci a, H d a. Canal e j as .
Fl o re s d e Re vi l l a J o s e fa, H d a. d e Guad al upe .
Fe rnnd e z Se rapi n, H d a. Ci e ne gui l l a.
Garc a J o s L., H d a. d e Caad a H o nd a.
Gue rra Manue l J aci nto , H d as . d e Te pe tate y
San B arto l o .
L pe z Carl o s M., H d a. L a Es co nd i d a.
L pe z hi j o s Vi cto ri a A. d e , H d a. d e San
Caye tano .
Mo rfi n Anto ni o , H d a. d e Cante ra.
Mac as nge l , H d a. Nue va.
Muro J uan d e l , H d a. Las Tre s Mar as .
Ni e to Re f ugi o B ., H d a. Pe ue l as .
Range l Mari ana, H d a. S. L o re nz o .
Range l Me rce d , H d a. Sta. I ns .
Ri ncn Ro d ri go , H d a. Pal o Al to .
Schul z e Agus t n, H d a. d e Sta. Mana.
Snche z Do naci ano , H d a. L a O rd e a.
Val d e z L ui s G., H d as . So yatal y H e rrad a.
Val l e Ri card o d e l , H d a. d e l Apo s tad e ro .
Zapata L ucas , H d a. d e B o rro te s .
BAJA CALI F O RNI A
w
(TERRI TO RI O FEDERAL )
I . Situaciivgeogrfica, lmitesy extensin territorial.El Te rri to ri o d e
la B aj a Cal i fo rni a es una pe n ns ul a en fo rma d e l e ngua que pare ce i ncrus tad a
e ntre las aguas d el Grand e Ocano , en d ire ccin d e NO. SE. y ti e ne 1.240 kil-
me tro s d e l argo , apro xi mad ame nte , y 224 e n su mayo r anchura, al canz and o s u
s upe rficie 151.109 ki l me tro s cuad rad o s .
Su l mi te s e pte ntri o nal es t fo rmad o po r la parte o ccid e ntal d e la lnea d ivis o -
ri a co n lo s Es tad o s Uni d o s d el No rte y s us co s tas e s tn baad as al E. po r las aguas
d e l Go lfo d e su no mbre y al SO. y S. po r las d el Grand e Ocano . Se e ncue ntra
s i tuad a e ntre lo s 22 15' y 32 48' 36" d e l at. No rte .
I I . Orografa Hidrograf aEl as pecto fs ico d e lape n ns ul a es el d e un
s uelo s umame nte acci d e ntad o , cruz ad o d e No rte Sur po r una co rd ille ra d e po ca
e le vacin, s in ms al tura no tabl e que el ce rro d e Santa Catal i na, que al canz a
3.086 me tro s s o bre el mar. Es ta co rd i l l e ra te rmi na al Sur co n la l l amad a Si e rra
d e la Vi cto ri a. A un lad o y o tro d e la pro l o ngad a cad e na mo ntao s a se e xti e nd e n
l l anuras ms me no s acci d e ntad as y ri d as gran parte d e ellas , po rque el Te rri to -
ri o carece d e ro s y ape nas cue nta co n alguno s arro yo s i ns i gni fi cante s .
Co mo la mi tad d e la co s ta d el Go lfo se e ncue ntra el cabo l l amad o d e las Vr-
ge ne s y al po ni e nte d e s te, e n el ce ntro d el Te rri to ri o , el vo lcn d el mis mo no m-
bre , apagad o ya y que es un ri co cri ad e ro d e az ufre .
Las co s tas , as o ri e ntal e s co mo o cci d e ntal e s , po s een bueno s pue rto s , ho y i nti -
les en su mayo r parte po r fal ta d e po blacin; y hacia el go lfo se e ncue ntran algu-
nas is las d es po blad as cas i to d as co n po blacin i nd ge na.
I I I . Clima y produccionesLas lluvias s o n es cas as en es te Te rri to ri o , y el
clima, en la parte me ri d i o nal , bas tante clid o pe ro s ano : lo re fre s can fre cue nte -
me nte las bris as d el NO. y SO. que s o n las ms co mune s y s o plan d es d e med io d a
has ta el ano che ce r.
Las pro d uccio ne s d e la B aj a Califo rnia no ti e ne n ho y i mpo rtanci a po r su can-
ti d ad si se e xce ptan lo s mine rale s d e co bre en explo tacin, la pes ca d e pe rl as y
J . B . F O SS Y CO MP.
A
- C A R B N Y C O K E . - GA N T E , 2. - M E X I C O D. F.
26
DI R E C T O R I O D E A GU A S C A L I E N T E S
SO MB RE RE R A S
Al e mn Santo s G., Po rtal d e Al d ama.
Camari l l o De me tri o , 1.
a
d e S. J . Ne po muce no .
Co l o re s Pabl o , 5.
a
Cal l e d e Tacuba.
Carre n Prxe d e s , 1.
a
d e l a Paz .
Sagre d o H e ri be rto , 1.
a
d e Al l e nd e .
T A L L E R E S DE DE SH I L A DO S
Guti rre z J e naro P., Calle de S. Rafael
nm. 3, Plaza de San Juan de Dios, num. .
ZA P A T E R A S
Al o ns o Franci s co , Po rtal d e Al l e nd e .
Garc a Pe d ro , Po rtal d e Al d amas .
Chve z M., Cal l e d e l Re l o j .
Muo z Abund i o , Po rtal d e Mo re l o s .
Ne z Marci ano , Po rtal d e Al d amas .
Rui z Chve z Fe l i pe , 1.
a
S. J uan d e Di o s .
D I RE CT O RI O D E L A P R O P I E D A D
Propietarios de Fincas Urbanas estimadas en
ms de diez mil pesos.
Fe rnnd e z Se rapi n, Cal l e d e Tacuba.
Go bi e rno d e l Es tad o , Pl az a Co ns ti tuci n.
Gal vn Cand e l ari o , Cal l e d e l Re l o j .
Mo rf n & Co ., Anto ni o , Cal l e d e Vi cto ri a.
Manci l l as B e rnard a, Cal l e d e l o s B ao s .
Mo re no Vd a. d e Chve z C., P. Co ns ti tuci n.
Ni e to Fe l i pe , Pl az a d e l a Co ns ti tuci n.
Ni e to Re f ugi o , B . d e S. Di e go .
Propietarios de Fincas Rsticas estimadas en
ms de diez mil pesos.
Are l l ano Raf ae l , H d as . d e S. J o s , Guayana y
Chi cal o te .
Co rnu Pe d ro , H d a. d e S. I gnaci o .
Camare na Ro be rto , H d a. d e J al to mate .
D az d e L e n Ana M.
a
, H d a. d e O j o cal i e nte .
D az y Po rti l l o Re f ugi o , H d as . d e Chi chi maco ,
Cuarto s y Tro j e s .
D az y Po rti l l o Al tagraci a, H d a. Canal e j as .
Fl o re s d e Re vi l l a J o s e fa, H d a. d e Guad al upe .
Fe rnnd e z Se rapi n, H d a. Ci e ne gui l l a.
Garc a J o s L., H d a. d e Caad a H o nd a.
Gue rra Manue l J aci nto , H d as . d e Te pe tate y
San B arto l o .
L pe z Carl o s M., H d a. L a Es co nd i d a.
L pe z hi j o s Vi cto ri a A. d e , H d a. d e San
Caye tano .
Mo rf n Anto ni o , H d a. d e Cante ra.
Mac as nge l , H d a. Nue va.
Muro J uan d e l , H d a. Las Tre s Mar as .
Ni e to Re f ugi o B ., H d a. Pe ue l as .
Range l Mari ana, H d a. S. L o re nz o .
Range l Me rce d , H d a. Sta. I ns .
Ri ncn Ro d ri go , H d a. Pal o Al to .
Schul z e Agus t n, H d a. d e Sta. Mana.
Snche z Do naci ano , H d a. L a O rd e a.
Val d e z L ui s G., H d as . So yatal y H e rrad a.
Val l e Ri card o d e l , H d a. d e l Apo s tad e ro .
Zapata L ucas , H d a. d e B o rro te s .
BAJA CALI F O RNI A
w
(TERRI TO RI O FEDERAL )
I . Situacin'geogrfica, lmitesy extensin territorial.El Te rri to ri o d e
la B aj a Cal i fo rni a es una pe n ns ul a en fo rma d e l e ngua que pare ce i ncrus tad a
e ntre las aguas d el Grand e Ocano , en d ire ccin d e NO. SE. y ti e ne 1.240 kil-
me tro s d e l argo , apro xi mad ame nte , y 224 e n su mayo r anchura, al canz and o s u
s upe rficie 151.109 ki l me tro s cuad rad o s .
Su l mi te s e pte ntri o nal es t fo rmad o po r la parte o ccid e ntal d e la lnea d ivis o -
ri a co n lo s Es tad o s Uni d o s d el No rte y s us co s tas e s tn baad as al E. po r las aguas
d e l Go lfo d e su no mbre y al SO. y S. po r las d el Grand e Ocano . Se e ncue ntra
s i tuad a e ntre lo s 22 15' y 32 48' 36" d e l at. No rte .
I I . Orografa HidrografaEl as pecto fs ico d e lape n ns ul a es el d e un
s uelo s umame nte acci d e ntad o , cruz ad o d e No rte Sur po r una co rd ille ra d e po ca
e le vacin, s in ms al tura no tabl e que el ce rro d e Santa Catal i na, que al canz a
3.086 me tro s s o bre el mar. Es ta co rd i l l e ra te rmi na al Sur co n la l l amad a Si e rra
d e la Vi cto ri a. A un lad o y o tro d e la pro l o ngad a cad e na mo ntao s a se e xti e nd e n
l l anuras ms me no s acci d e ntad as y ri d as gran parte d e ellas , po rque el Te rri to -
ri o carece d e ro s y ape nas cue nta co n alguno s arro yo s i ns i gni fi cante s .
Co mo la mi tad d e la co s ta d el Go lfo se e ncue ntra el cabo l l amad o d e las Vr-
ge ne s y al po ni e nte d e s te, e n el ce ntro d el Te rri to ri o , el vo lcn d el mis mo no m-
bre , apagad o ya y que es un ri co cri ad e ro d e az ufre .
Las co s tas , as o ri e ntal e s co mo o cci d e ntal e s , po s een bueno s pue rto s , ho y i nti -
les en su mayo r parte po r fal ta d e po blacin; y hacia el go lfo se e ncue ntran algu-
nas is las d es po blad as cas i to d as co n po blacin i nd ge na.
I I I . Clima y produccionesLas lluvias s o n es cas as en es te Te rri to ri o , y el
clima, en la parte me ri d i o nal , bas tante clid o pe ro s ano : lo re fre s can fre cue nte -
me nte las bris as d el NO. y SO. que s o n las ms co mune s y s o plan d es d e med io d a
has ta el ano che ce r.
Las pro d uccio ne s d e la B aj a Califo rnia no ti e ne n ho y i mpo rtanci a po r su can-
ti d ad si se e xce ptan lo s mine rale s d e co bre en explo tacin, la pes ca d e pe rl as y
I
a3 no
,
ti c
,
i as
<l
ae s
S* m s o bre e s te Te rri to ri o , l as d e be mo s l a ate nci n d e l
Ul C
-
E
-
SaQch
<^Laure l , d e La Paz , qai e n d amo s l as graci as d e s d e e s tas pgi nas .
al guno s cul ti vo s d e tri go y caa d e az car, pe ro e s tn l l amad as ad qui ri rl a y muy
grand e , cuand o fci l e s v as d e co muni caci n d e j e n l l e gar la e mi graci n a s u te rn-
t 0r
Ms ad e l ante ve re mo s que la ri que z a mi ne ral d el s uelo d e Cal i fo rni a es muy
abund ante , y la agri cul tura s us ce pti bl e d e gran d e s arro l l o .
La flora actual e s po ntne a e s t co ns ti tui d a cas i e n to tal i d ad po r el cacto ,
hal l nd o s e all el pi tahaya (cerens giganteus) que al canz a d i me ns i o ne s co l o s al e s .
L a f auna es abund ante en las s i e rras y cue nta al gunas e s pe cie s d e ani mal e s
fe ro ce s co mo el o so gri s , el j aguar y el pcari .
I V Divisin voVMca. Poblacin, Gobierno. - El Te rri to ri o e s t d i vi d i d o
para s u ad mi ni s traci n po l ti ca en d o s Di s tri to s ; uno d el Sur, co mpue s to d e d o s
Parti d o s , que s o n Sur y Ce ntro , y el o tro d el No rte que s lo f o rma un Parti d o .
El Di s tri to d e l Sur e s el ms po bl ad o : cue nta 34.793 habi tante s , d e lo s cual e s
7 000 habi tan en la capi tal d e l mi s mo , que e s la ci ud ad d e L aPaz .El Di s tri to No rte
al canz a tan slo 7.452 habi tante s , s i e nd o su capi tal L a Ens e nad a d e To d o s San-
to s . Es ta po bl aci n arro j a para el Te rri to ri o d e la B aj a Cal i fo rni a un pro me d i o
d e 0'27 habi tante s po r ki l me tro cuad rad o .
CO RO NE L R A F A E L GA RC A MA RT NE Z
J e fe Po l ti co
d el Di s tri to Sur d e l a. B aj a Cal i fo rni a
CO RO NEL A GUST N SA NGI NS
J e fe Po l ti co
d e l Di s tri to No rte d e la B aj a Cal i fo rni a
El go bi e rno d e l Di s tri to Sur e s t cargo d el Sr. Co ro ne l D. Raf ae l Garc a
Mart ne z , que s e d e d i ca co n e mpe o e s tud i ar las ne ce s i d ad e s d el Di s tri to . Re s -
pe cto al d e l No rte , o cupa l a J e f atura Po l ti ca el Sr. Co ro ne l Agus t n Sangme s ,
que s e pre o cupa d e lo mi s mo , tro pe z and o ambo s co n las d i fi cul tad e s que a s us ini-
ci ati vas o po ne n el al e j ami e nto d e aque l Te rri to ri o y s u i mpe rfe cta co muni caci n
co n el ce ntro d e l a Re pbl i ca.
V. Instruccin pblica. Prensa peridica.-^ e d ucaci n po pul ar e n l a
B aj a Cal i fo rni a, cue nta co n lo s s i gui e nte s ce ntro s d e e ns e anz a:
H o mbre s Muj e re s Mi xtas To tal
Distrito Sur
So s te ni d as po r e l Go bi e rno Fe d e ral . 8 7 18 28
po r parti cul are s 5 4 3 12
po r e l cl e ro 1 1
Distrito Norte
So s te ni d as po r e l Go bi e rno Fe d e ral . 2 2 7 11
po r parti cul are s . . . 3 3
16 13 26 55
En las 39 e s cue l as s o s te ni d as po r el Go bi e rno Fe d e ral , hubo el ao 1898, una
i ns cri pci n d e 1.473 al umno s y 1.292 al umnas , co n una as i s te nci a me d i a d e 809 d e
P A R T E S O . DE L A CI UDA D DB L A P A Z
lo s pri me ro s y 736 d e las s e gund as , habi nd o s e gas tad o 64,435 pes o s en s ue l d o s
d e pro fe s o re s y ti l e s , co n ms 8.000 pes o s e n la co ns trucci n d e un ed ificio es co -
l ar e n la po bl aci n d e Ti j uana.
Co mo s e ve , el Go bi e rno d e laFe d e raci n s e pre o cupa, co mo d e be , en fo me ntar
la e d ucaci n d el pue bl o en aque l l a apartad a re gi n.
PRENSA
Dad a la es cas ez d e po bl aci n en la pe n ns ul a, es no tabl e el he cho d e que s e
publ i que n en ella cuatro s e manari o s , uno d e ello s bi l i ng e (e s pao l i ngl s ). Es to s
s e manari o s s o n: The Lower California, e n Ens e nad a, Boletn Oficial, La Crislida
y La Opinin Pblica, en L a Paz .
Ce bad a . . g 10.270
Maz . . . 37.385
Tri go . . . 171.556
Fri j o l . . . 17.9-14
Camo te . . 14.702
Papa. . . i 31.732
So l ne as . . 15.560
Tabaco . . = 519
Pano cha. . 99.356
Tequila . . 8.463
Al go d n. . g 2.112
Vino d e uva. 30.712
Cas calo te . 6.639
Curti e nte s . 7.000
Caf . . . 44
To tal $ 453.994
VI . Poblaciones principales. Su industria y comercio. La pri me ra
ciud ad d el Te rri to ri o , po r el nme ro d e s us habi tante s y po r su co me rcio es L a
Paz , capital d el Di s tri to Sur, ci ud ad d e 7.000 habi-
tante s (*), mo d e rna y d e agrad abl e as pe cto , co n bue n
pue rto y alguno s ed ificio s no tabl e s . Qued a apro xi -
mad ame nte en el paral e l o d e Culiacn, capi tal d el
Es tad o d e Sinalo a, d el que d i s ta 312 ki l me tro s e n
lnea re cta.
Subie nd o al N. po r la co s ta d el Go lfo , se e ncue n-
tra Mule j, o tra po blacin que, aunque l e ntame nte ,
pro gre s a beneficio d e lo s ri co s mi ne ral e s que hay
en s us inmed iacio nes . Des pus vie ne Santa Ro s al a,
o tro pue rto d e re l ati va i mpo rtanci a y d e ani mad o
co mercio d e cabo taj e , s i tuad a fre nte al d e Guaymas
(So no ra).
Po r la co s ta del Grand e Ocano s e e ncue ntra al
Sur, San J o s d el Cabo y al Oes te, e n el e xtre mo
s e pte ntri o nal d e la pe n ns ul a, la ci ud ad y pue rto d e
Ens e nad a d e To d o s Santo s , capi tal d el Di s tri to No rte .
Es ta po bl aci n, co n d o s tre s mil habi tante s , es mo -
d e rna y d e lucid o as pe cto .
Lo s pueblo s d el i nte ri o r care ce n d e i mpo rtanci a,
excepcin he cha d e Co mo nd , cuya i nd us tri a mi ne ra
es activa y hace que pro gre s e rpi d ame nte .
La i nd us tri a fabri l e n la pe n ns ul a es t en e mbri n: e xi s te n en L a Paz d o s f -
bri cas , una d e fs fo ro s , llamad a Lo s Do s Gallo s d e la pro pi e d ad del Sr. Fran-
cis co T. Cabez ud , cuyo s pro d ucto s ti e ne n gran d e mand a; y la o tra, d e puro s y
cigarro s , d el Sr. Narcis o Chvez , d o nd e
se e labo ra el me j o r tabaco d el Te rri to -
rio d e Te pi c.
CO A RT EL DE L A CO MPA S A
RE GI O NA L DEL DI ST RI T O NO RT E
EN ENSENA DA
VI I . Agricultura.En lo s luga-
re s fe rti l i z ad o s po r al guno s arro yo s
d o nd e las lluvias s o n ms fre cue nte s
que en el re s to d el pas , se o bti e ne n pro -
d ucto s ve ge tal e s en abund anci a; tri go y
ce bad a al No rte , caa d e az car y algo -
d n al Sur.
En el ce ntro s o n muy vari ad as las
pro d uccio ne s po r la d ivers id ad d e climas
que hay e n lo s valles . La agri cul tura en
E NSE NA DA . K io s co EN EL J A RD N P O B F I B I O D A Z
1897 pro d uj o las s i gui e nte s canti d ad e s :
(*) El cens o d e 1895 acus a 4.737 habi tante s en La Paz . Segn el Sr: Snchez Laure l al canz a
ho y 7.000.
y ni . Minera. Do s s o n lo s metales pre d o mi nante s en el Te rri to ri o d e la
B aj a Cal i fo rni a; el o ro y el co bre , que apare ce n.e n grand e s mas as , e s pe cialme nte
P A R T E NO RT E DE LA CI UDA D L a P A Z
el s e gund o , del que se co no cen y explo tan mine rale s que pro d uce n has ta el 80 po r
100 d e me tal .
El o ro s e e ncue ntra e n place re s , en manto s y en vetas d e pl ata: lo s pl ace re s
quiz s e s tn llamad o s pro d uci r al guna gran s o rpre s a, po rque to d o s lo s d etalles
L A P A Z. C A L L B DEL O B I SPA DO
hace n creer que i gual e s ri que z as las famo s as d e la Al ta Califo rnia, o cul ta la
Cal i fo rni a pe ni ns ul ar.
Actual me nte lo s bus cad o re s d el precio s o me tal que se arri e s gan en lo s d es ier-
to s , so n ge nte s i gno rante s , d e s pro vi s tas d e to d o co no cimiento cientfico , que se
d i ri ge n al al bur po r aqullo s , d o nd e no exis ten camino s , ni se e ncue ntra agua.
Mucho s pe re ce n d e s ed , e xtravi ad o s en las s abanas , en las s i e rras d evo rad o s po r
lo s ani mal e s fe ro ce s . Otro s mucho s co ns igue n re gre s ar la co s ta, flacos y ham-
bri e nto s , y d ecepcio nad o s e n s us ambicio ne s . Al guno s (muy po co s ) favo re ci d o s
po r la cas ual i d ad , o bti e ne n o ro en abund anci a, que hal l aro n, no s abe n e n d nd e,
po r s u i gno ranci a d e la ge o graf a d el pa s .
To d o s lo s d ato s que te ne mo s , re co gi d o s en nue s tra e xcurs in las co s tas d el
Pac fi co , i ns pi ran la co nfianz a d e que hacia el i nte ri o r d el te rri to ri o , y parti cu-
l arme nte prxi mo s la pe n ns ul a o ccid e ntal, que fo rman las bah as d e B al l e nas y
Viz cano s y te rmi na en el Cabo Santa Euge ni a, se e ncue ntran abund ante s pla-
ceres d e o ro , po co ms d e un me tro baj o la s uperficie d el s ue lo : al gunas e xcava-
cio nes parci al e s d iero n po r re s ul tad o hal l ar co nchas gas tad as po r el us o que d e
ellas s e hiz o en pas ad o s ti e mpo s para ras car el s uelo , y o tro s o bj e to s que co nfir-
maro n la trad i ci n d e que e n aquello s l ugare s re co g an lo s ind io s el o ro ne ce s ari o
para pagar el tri buto anual que les i mpo n an las mis io nes j e s u ti cas .
En el Parti d o d el Ce ntro exis te ho y co mo pri nci pal ne go ciacin mi ne ra El
Boleo, que beneficia co bre , re co gid o cas i puro e n aquello s rico s mine rale s . Es ta
ne go ci aci n e s t mo ntad a en d e bi d a fo rma, co n mo d e rnas maqui nari as , una va
frre a pro pi a, que baj a has ta la co s ta d o nd e e mbarca s us pro d ucto s , y al umbrad o
elctrico e n to d as s us d e pe nd e nci as .
En el Parti d o Sur, o tra ne go ci aci n no meno s i mpo rtante , l l amad a el Progreso,
beneficia me tal d e pl ata co n bue na ley d e o ro .
L a mi ne r a cal i fo rni ana ad qui ri r i nd ud abl e me nte , en el po rve ni r, una i mpo r-
tanci a que no es fci l cal cul ar; pe ro se hace neces ario d i ri gi r aquello s v rge ne s
campo s , co mis io nes i l us trad as que bus que n las ri que z as mi ne ral e s , s iguie nd o un
mto d o d e pri nci pi o s cientfico s .
SALI NAS
Se e ncue ntran abund ante s y d e bue na calid ad en la is la d el Carme n, d el go l fo ,
y en San Qui nt n, pue rto s e pte ntri o nal en el Pac fi co .
V I ST A DE L A CI DDA D DE E NSE NA DA
PESQUER AS
La pes ca d e la co ncha-pe rl a en el go lfo d e Califo rnia se hace en gran es cala,
e mpl e and o para ello las mqui nas ms mo d e rnas que s e co ns truye n. Se s aca e n
cad a te mpo rad a d e buceo una canti d ad re s pe tabl e d e pe rl a, que s e ve nd e en lo s
Es tad o s Unid o s d el No rte y pri nci pal me nte e n Euro pa.
El Sr. Gas tn T. Vives , pro pi e tari o d e vari as co nces io nes , ha l o grad o co n s u
pe rs e ve ranci a, pro fund o s co no cimiento s y e xpe ri e nci a, pro pagar arti fi ci al me nte
la co ncha-pe rl a, co lo cand o la co ncha, cuand o e s t e n co nd icio nes d e po ne r s us
huevo s , en l ugare s apro pi ad o s para re co ge r s to s , y cuand o la co nchi ta se ha d es-
arro l l ad o un po co , se d i s tri buye en lo s placeres que se co no cen d e ante mano co mo
pro picio s para s u d es arro llo .
I X . Ganadera. Exi s te n en el Te rri to ri o d e la B aj a Califo rnia seis ha-
ci e nd as d e campo , d e s ti nad as la cr a d e ganad o . Su i mpo rtanci a es pe que a,
pe ro la calid ad del ganad o , e xce l e nte .
X . Vas de comunicacin y transporte. Una d e las urge nte s neces i-
d ad es d el Te rri to ri o es tambi n la ape rtura d e alguno s cami no s carre te ro s , que
faci l i tar an el trfico e ntre lo s d ivers o s pueblo s que lo co mpo ne n, be ne ficiand o en
no tabl e mane ra al co mercio y lo s parti cul are s e n ge ne ral .
Lo s que actual me nte e xis te n, pue d e co n pro pi e d ad d ecirs e que s o n slo d o s :

B A J A C A L I F O R NI A . V I ST A DE L A CI DDA D Y PUERT O DE SA NT A RO SA L A
el que va d e L a Paz al Tri unfo , y el d e La Paz To d o s Santo s , l i gad o tambi n
e s te l ti mo co n El Tri unfo po r un "ramal que parte d e e s te l ugar al rancho l l amad o
El Cirueln, punto me d io d el camino d e La Paz To d o s Santo s .
As , pues , s o l ame nte e s tas tre s po bl aci o ne s e s tn l i gad as po r camino s , que-
d and o fue ra d e es to s beneficio s lo s pueblo s agr co l as d e Santi ago , Miraflo res , San
J o s y o tras co ngre gaci o ne s pro d ucto ras .
El pue blo d e San J o s , cabe ce ra d e la muni ci pal i d ad d e su no mbre , pue d e
e s ti mars e e n i mpo rtanci a co mo el te rce ro d e lo s d el Di s tri to Sur. Su pro d ucci n
agrco la es s i gni fi cati va, y cul t vas e co n xi to , pri nci pal me nte , la caa d e az car,
y en me no r es cala, el ma z , fri j o l , algo d n, caf y al gunas o tras s emillas . Une l e
co n El Tri unfo , y co mo punto s inte rme d io s co n Santi ago y Miraflo res , un cami no
d e he rrad ura, pe s ad o d e trans i tar po r la mul ti tud d e d i l atad o s arro yo s , cue s tas y
alguno s malo s pas o s , que d e s ani man al cans ad o vi aj e ro , lle nand o d e tri s te z a y mo -
no to n a el pai s aj e , que la arid ez y s o led ad d el te rre no co ntri buye n aume ntar.
Po r es ta raz n, lo s trans po rte s , carga y pas aj e ro s San J o s , Miraflo res y
Santi ago , re s ul tan e xce s i vame nte caro s , y, po r e nd e , el trfi co co n aquello s punto s
es es cas o , hacind o s e ms bi e n po r mar en lo s cas o s neces ario s .
Co no ciend o el Sr. Co ro nel D. Rafae l Garc a Mart ne z , Go be rnad o r del Di s tri to
e n es to s l ti mo s ao s , las ne ce s i d ad e s d e que venimo s o cupnd o no s , pro ye ct no
hace mucho ti e mpo la ape rtura d e una va carre te ra que, parti e nd o d e Tri unfo
San J o s d el Cabo , uni e ra e ntre s lo s d ivers o s pueblo s y co ngre gaci o ne s ms i m-
po rtante s d e l .trns i to , faci l i tnd o s e e ntre ello s el co mercio d e s us re s pe cti vo s
pro d ucto s y aume ntand o el trfico que beneficia no po co lo s pueblo s re fe rid o s .
Aco gi d a la id ea co n gran e ntus i as mo po r lo s Ayuntami e nto s y lo s vecino s ms
caracte ri z ad o s d e d i chas l o cal i d ad e s , iniciaro n d es d e lue go s us cripcio ne s para
arbi trar re curs o s , y fo rmul ro ns e al guno s pro ye cto s d e i ti ne rari o .
TELGRAFO S
De bid o al e mpe o d el Sr. Co ro nel D. Rafae l Garc a Mart ne z , Go be rnad o r d el
Di s tri to Sur, po r el me j o rami e nto d e lo s pueblo s que e s tn baj o su mand o , acaba
d e co ns e guir d el Go bi e rno Fe d e ral lo s fo nd o s s uficientes para e s tabl e ce r un cabl e
s ubmari no telegrfico e ntre Guaymas (Es tad o d e So no ra) y Santa Ro s al a (B aj a
Cal i fo rni a), que d and o e s te l ti mo punto ligad o co n las d ems po blacio nes pri nci -
pale s po r te l grafo s te rre s tre s . El beneficio que re s ul tar co n la me j o ra que no s ,
re fe ri mo s , es pal pabl e , tanto para el Go bie rno co mo para el co mercio , pri nci -
pal me nte .
FERRO CARRI LES
No hay ni nguno e s tabl e ci d o en el Te rri to ri o , e xce pcin d el parti cul ar d e las
mi nas d e El Boleo, no o bs tante la gran canti d ad d e me rcanc as que d i ari ame nte
s e trans po rtan d el pue rto d e La Paz al Tri unfo y o tras po blacio ne s , hacind o s e
po r med io d e un gran nme ro d e carro s , muas y burro s . El te rre no es bue no y s e
pre s ta para una fcil co ns trucci n d e va frre a e ntre La Paz , El Tri unfo y To d o s
Santo s , co n cuyas tre s po bl aci o ne s es bas tante para o bte ne r pi ng e s gananci as .
VAPO RES
Ad e ms d e un gran nme ro d e buque s velero s que hace n el co mercio d e cabo -
taj e , te ne mo s lo s s i gui e nte s vapo re s que hace n el trfico e ntre L a Paz y d e ms
po blacio nes d e la co s ta: Curagao, San Benito, Carlos Pacheco, Manzanillo, Ro
Yaqui, Romero Rubio y el Carmen.
BAJ A CALI F O RNI A
(TERRI TO RI O FEDERA L )
DI RECTO RI O O FI CI AL
GO B I ERNO DEL DI STRI TO SUR
RESI DENCI A L A PA Z
Jefe Poltico y de las Armas, Co ro ne l Raf ae l
Garc a Mart ne z .
Secretario, Ange l C. O rti z .
Oficial Mayor, Fl i x Go nz l e z .
Oficial de Glosa, Tri ni d ad B arre to .
Presidente del Ayuntamiento, Gas tn J . Vi ve s .
Tesorero, J o s A. Crd e nas .
T RI B UNA L SUPE RI O R DE J UST I CI A
Magistrado, Li c. E. Snche z L aure l .
Secretario. Vacante .
Procurador de Justicia, L i c. J o s A. Y e z .
Defensor de Oficio, Li c. Ed uard o F. Ri vas .
J UZGA DO DE 1.
A
I NSTA NCI A
juez, Li c. L ui s J . Garc a.
Secretario, L i c. And rs Mo l i na.
A DMI NI STRA CI N L O CA L DE CO RREO S
Administrador, Franci s co F. Cabe z ud .
Oficial, Vi ce nte Se rrano .
A DMI NI ST RA CI N PRI NCI PA L DE L T I MB RE
Administrador, J o s I ns Es po nd a.
Inspector, Al fre d o S. Tal amante s .
A GENCI A DE L MI NI ST ERI O DE F O MENT O
Agente, Te fi l o Uz rraga.
A DUA NA MA R TI MA
Administrador, V cto r Re ye s .
I NSTRUCCI N PB L I CA
Directores y Profesores de Instruccin
Primaria en Escuelas Oficiales
Al varad o Al be rto , L a Paz . Es cue l a n. 1.
Al ami l l o Carl o s , I d .
Cas tro Re ye s , I d .
H i d al go Erne s ti na, I d .
H i d al go J ul i e ta, I d .
Al varad o I gnaci a C., I d . 2.
Al varad o Te re s a S., I d .
Fl o re s Al ato rre El e na, L a Paz . Es cue l a n. 2.
Gabri e l l i Ed uard o , I d .
Me nd o z a Marti na, I d .
R o s L auro d e lo s , I d .
Sav n Al fre d o , I d .
Sav n J ul i e ta, I d .
Sav n L uc a, I d .
Guti rre z No rbe rto , I d . 3.
Mo re no Pri s ci l i ano , I d .
Go nz l e z As ce ns i n, I d . 4.
Mo re no Carme n, I d .
Pe d ro z a Fe l i pe d e J ., I d . o .
Pe d ro z a Enri que ta, I d .
Es trad a Fl o ra, Tri unf o . 6.
Fi gue ro a Ad e l a, I d .
Guti rre z Al e j and ro , Santi ago . 7.
O rti z Ro d o l fo , I d .
Gal l o Mar a, S. Anto ni o . 8.
Gal l o Vi rgi ni a, I d .
Co ta Enri que , To d o s Santo s . 9.
Pre z J ul i n, I d .
Ce s e a Emi l i a, I d . 10.
Do m ngue z Carl o ta, I d .
B e l l o Mate o , S. J o s d e l Cabo . 11.
Durn Pe d ro , I d .
Co ntre ras Ramo na, I d . 12.
Mal d o nad o Sabi na, I d .
Garc a Franci s co , Mul e g. 13.
Garc a J e s s , I d .
Cas tro Ambro s i a, I d . 14.
Ce s e a Cl e me nti na, I d .
Ro l l and Ad e l a, I d . 15.
Muo z Al e j and ri na, I d .
Co ta B l and i na, S. B arto l o . Es cue l a mi xta n. 1.
L ara Mar a, I d .
O j e d a Mar a, Carri z al . 2.
Urre a O ti l i a, I d .
Mal d o nad o J uana, Mi rafl o re s . 3.
O j e d a Mar a, I d .
D az Cl o ti l d e , El Pe s cad e ro . 4.
Go nz l e z J e s s , I d .
Cas tro Anto ni a, Al ta Ro s a. 5.
el que va d e L a Paz al Tri unfo , y el d e La Paz To d o s Santo s , l i gad o tambi n
e s te l ti mo co n El Tri unfo po r un "ramal que parte d e e s te l ugar al rancho l l amad o
El Cirueln, punto me d io d el camino d e La Paz To d o s Santo s .
As , pues , s o l ame nte e s tas tre s po bl aci o ne s e s tn l i gad as po r camino s , que-
d and o fue ra d e es to s beneficio s lo s pueblo s agr co l as d e Santi ago , Miraflo res , San
J o s y o tras co ngre gaci o ne s pro d ucto ras .
El pue blo d e San J o s , cabe ce ra d e la muni ci pal i d ad d e su no mbre , pue d e
e s ti mars e e n i mpo rtanci a co mo el te rce ro d e lo s d el Di s tri to Sur. Su pro d ucci n
agrco la es s i gni fi cati va, y cul t vas e co n xi to , pri nci pal me nte , la caa d e az car,
y en me no r es cala, el ma z , fri j o l , algo d n, caf y al gunas o tras s emillas . Une l e
co n El Tri unfo , y co mo punto s inte rme d io s co n Santi ago y Miraflo res , un cami no
d e he rrad ura, pe s ad o d e trans i tar po r la mul ti tud d e d i l atad o s arro yo s , cue s tas y
alguno s malo s pas o s , que d e s ani man al cans ad o vi aj e ro , lle nand o d e tri s te z a y mo -
no to n a el pai s aj e , que la arid ez y s o led ad d el te rre no co ntri buye n aume ntar.
Po r es ta raz n, lo s trans po rte s , carga y pas aj e ro s San J o s , Miraflo res y
Santi ago , re s ul tan e xce s i vame nte caro s , y, po r e nd e , el trfi co co n aquello s punto s
es es cas o , hacind o s e ms bi e n po r mar en lo s cas o s neces ario s .
Co no ciend o el Sr. Co ro nel D. Rafae l Garc a Mart ne z , Go be rnad o r del Di s tri to
e n es to s l ti mo s ao s , las ne ce s i d ad e s d e que venimo s o cupnd o no s , pro ye ct no
hace mucho ti e mpo la ape rtura d e una va carre te ra que, parti e nd o d e Tri unfo
San J o s d el Cabo , uni e ra e ntre s lo s d ivers o s pueblo s y co ngre gaci o ne s ms i m-
po rtante s d e l .trns i to , faci l i tnd o s e e ntre ello s el co mercio d e s us re s pe cti vo s
pro d ucto s y aume ntand o el trfico que beneficia no po co lo s pueblo s re fe rid o s .
Aco gi d a la id ea co n gran e ntus i as mo po r lo s Ayuntami e nto s y lo s vecino s ms
caracte ri z ad o s d e d i chas l o cal i d ad e s , iniciaro n d es d e lue go s us cripcio ne s para
arbi trar re curs o s , y fo rmul ro ns e al guno s pro ye cto s d e i ti ne rari o .
TELGRAFO S
De bid o al e mpe o d el Sr. Co ro nel D. Rafae l Garc a Mart ne z , Go be rnad o r d el
Di s tri to Sur, po r el me j o rami e nto d e lo s pueblo s que e s tn baj o su mand o , acaba
d e co ns e guir d el Go bi e rno Fe d e ral lo s fo nd o s s uficientes para e s tabl e ce r un cabl e
s ubmari no telegrfico e ntre Guaymas (Es tad o d e So no ra) y Santa Ro s al a (B aj a
Cal i fo rni a), que d and o e s te l ti mo punto ligad o co n las d ems po blacio nes pri nci -
pale s po r te l grafo s te rre s tre s . El beneficio que re s ul tar co n la me j o ra que no s ,
re fe ri mo s , es pal pabl e , tanto para el Go bie rno co mo para el co mercio , pri nci -
pal me nte .
FERRO CARRI LES
No hay ni nguno e s tabl e ci d o en el Te rri to ri o , e xce pcin d el parti cul ar d e las
mi nas d e El Boleo, no o bs tante la gran canti d ad d e me rcanc as que d i ari ame nte
s e trans po rtan d el pue rto d e La Paz al Tri unfo y o tras po blacio ne s , hacind o s e
po r med io d e un gran nme ro d e carro s , muas y burro s . El te rre no es bue no y s e
pre s ta para una fcil co ns trucci n d e va frre a e ntre La Paz , El Tri unfo y To d o s
Santo s , co n cuyas tre s po bl aci o ne s es bas tante para o bte ne r pi ng e s gananci as .
VAPO RES
Ad e ms d e un gran nme ro d e buque s velero s que hace n el co mercio d e cabo -
taj e , te ne mo s lo s s i gui e nte s vapo re s que hace n el trfico e ntre L a Paz y d e ms
po blacio nes d e la co s ta: Curagao, San Benito, Carlos Pacheco, Manzanillo, Ro
Yaqui, Romero Rubio y el Carmen.
BAJ A CALI F O RNI A
(TERRI TO RI O FEDERA L )
DI RECTO RI O O FI CI AL
GO B I ERNO DEL DI STRI TO SUR
RESI DENCI A L A PA Z
Jefe Poltico y de las Armas, Co ro ne l Raf ae l
Garc a Mart ne z .
Secretario, Ange l C. O rti z .
Oficial Mayor, Fl i x Go nz l e z .
Oficial de Glosa, Tri ni d ad B arre to .
Presidente del Ayuntamiento, Gas tn J . Vi ve s .
Tesorero, J o s A. Crd e nas .
T RI B UNA L SUPE RI O R DE J UST I CI A
Magistrado, Li c. E. Snche z L aure l .
Secretario. Vacante .
Procurador de Justicia, L i c. J o s A. Y e z .
Defensor de Oficio, Li c. Ed uard o F. Ri vas .
J UZGA DO DE 1.
A
I NSTA NCI A
juez, Li c. L ui s J . Garc a.
Secretario, L i c. And rs Mo l i na.
A DMI NI STRA CI N L O CA L DE CO RREO S
Administrador, Franci s co F. Cabe z ud .
Oficial, Vi ce nte Se rrano .
A DMI NI ST RA CI N PRI NCI PA L DE L T I MB RE
Administrador, J o s I ns Es po nd a.
Inspector, Al fre d o S. Tal amante s .
A GENCI A DE L MI NI ST ERI O DE F O MENT O
Agente, Te fi l o Uz rraga.
A DUA NA MA R TI MA
Administrador, V cto r Re ye s .
I NSTRUCCI N PB L I CA
Directores y Profesores de Instruccin
Primaria en Escuelas Oficiales
Al varad o Al be rto , L a Paz . Es cue l a n. 1.
Al ami l l o Carl o s , I d .
Cas tro Re ye s , I d .
H i d al go Erne s ti na, I d .
H i d al go J ul i e ta, I d .
Al varad o I gnaci a C., I d . 2.
Al varad o Te re s a S., I d .
Fl o re s Al ato rre El e na, L a Paz . Es cue l a n. 2.
Gabri e l l i Ed uard o , I d .
Me nd o z a Marti na, I d .
R o s L auro d e lo s , I d .
Sav n Al fre d o , I d .
Sav n J ul i e ta, I d .
Sav n L uc a, I d .
Guti rre z No rbe rto , I d . 3.
Mo re no Pri s ci l i ano , I d .
Go nz l e z As ce ns i n, I d . 4,
Mo re no Carme n, I d .
Pe d ro z a Fe l i pe d e J ., I d . 5.
Pe d ro z a Enri que ta, I d .
Es trad a Fl o ra, Tri unf o . 6.
Fi gue ro a Ad e l a, I d .
Guti rre z Al e j and ro , Santi ago . 7.
O rti z Ro d o l fo , I d .
Gal l o Mar a, S. Anto ni o . 8.
Gal l o Vi rgi ni a, I d .
Co ta Enri que , To d o s Santo s . 9.
Pre z J ul i n, I d .
Ce s e a Emi l i a, I d . 10.
Do m ngue z Carl o ta, I d .
B e l l o Mate o , S. J o s d e l Cabo . 11.
Durn Pe d ro , I d .
Co ntre ras Ramo na, I d . 12.
Mal d o nad o Sabi na. I d .
Garc a Franci s co , Mul e g. 13.
Garc a J e s s , I d .
Cas tro Ambro s i a, I d . 14.
Ce s e a Cl e me nti na, I d .
Ro l l and Ad e l a, I d . 15.
Muo z Al e j and ri na, I d .
Co ta B l and i na, S. B arto l o . Es cue l a mi xta n. 1.
L ara Mar a, I d .
O j e d a Mar a, Carri z al . 2.
Urre a O ti l i a, I d .
Mal d o nad o J uana, Mi rafl o re s . 3.
O j e d a Mar a, I d .
D az Cl o ti l d e , El Pe s cad e ro . 4.
Go nz l e z J e s s , I d .
Cas tro Anto ni a, Al ta Ro s a. 5.
Pe d r n J o vi ta, Al ta Ro s a. Es cue l a mi xta n. 5.
Agui ar Ramo na, I d . g
Agui ar Do mi ngo , I d .
Ces ea Anas tas i a, Cand e l ari a. 7.
Go nz lez Mar a, I d .
Ce s e a Nieves . J . d e, S. Lucas .
Enci nas J uana, I d .
Arce Anas tas i a, S. I gnaci o . 9
Me rino J o s e fa C., I d .
Ve rd ugo Epi gme ni o , Camo nd . 10.
Ve rd ugo Caro l i na, I d .
Agui ar Santo s , I d . s n
H i d al go Enri que ta, I d .
D I R E C T O R I O P R O F E S I O N A L
Cans eco Arturo , I d .
Co ta Anto ni o M., I d .
Mend o z a Al e j and ro , I d .
Go ro z ave Vi ce nte , I d .
Fi e rro Mauri ci o , I d .
Ro me ro J uan A., I d .
Ve rd ugo Cleo fs , I d .
Santi ago .
To d o s Santo s .
San J o s .
Mul e g.

Lo re to .
Co mo d n.
A B O GA DO S
Fl i x Garc a d e Le n.
Fe rnand o d e l a To ba.
Co ta Fe d e ri co .
H i d al go Manue l M.
L and e ra Val e ri ano .
Vi rue te Ve ntura O.
MDI CO S
P R E SB T E R O S
Al e s s and ri Ti to .
Pe ti ne l l i Lui s .
D I RE CT O RI O I N D U S T R I A L Y C O ME R C I A L
A GENCI A S DE V A P O R E S
Go nz l e z hi j o s Mi gue l (vapo re s me xi cano s )
\ les ea H no s . (vapo re s ame ri cano s ).
CO ME RCI A NT E S P R I NC I P A L E S
Arri l a Agus t n, Ti e nd a mi xta, L a Paz
Cabe z ud Franci s co , T. I d .
Co rne j o I gnaci o , I d .
Co ta Fe l i pe R., I d .
Chve z Narci s o , I d .
Fo ntn Manue l V., I d .
Go nz lez hi j o s Suces . Mi gue l , I d .
H i d al go y C.
a
en l i qui d aci n, I d .
Lpe z J o s Mar a, I d .
Ruf f o Anto ni o , I d .
Ram re z L autaro , I d .
Vies ca Santi ago , I d .
Vio s ca H no s ., I d .
Vila y Fo ntn Manue l , I d .
Es trad a Carl o s C., I d .
Fas te math Gui l l e rmo J ., I d .
Mo yro n Ramn, I d .
Tal amante s Anto ni o S., I d .
To rre s Emi l i o , I d .
H O T E L E S
The Si l ve r Gard e n H o te l , L a Paz .
The MosquedaH o tel, B
I NDU ST R I A L E S
Aragn Mo d e s to , fbri ca d e pano cha, S. J o s .
Mo ntao Ni co l s , I d . a
Ce s e a Santi ago , I d .
Sal gad o Me rce d , I d . To d o s Santo s .
Co ta Anto ni o M.. I d .
Fal cn Margari to , I d .
Vi l l ari no J o s G., I d . 8
Sal gad o Ro s ari o , I d .
GO B I ERNO DEL DI STRI TO NO RTE
B ESI DENCI A:
Ens e nad a To d o s Santo s .
Jefe Poltico, Co ro nel Agus t n Sangi ns .
Secretario, Al fo ns o Sangi ns .
J U ZGA DO DE DI ST RI T O
Juez, Lic. J o s Mar a O rti z .
Suplente 1., Sr. Eul o gi o Ro me ro .
Promotor, Lic.. J e s s M.
a
Cad e na.
Secretario, Li c. Fe rnand o Arce.
J U ZGA DO DE 1.
A
I NST A NCI A
Juez, Lic. Nico ls Garc a Pre z .
Agente del Ministerio Pblico, Lic. J e naro L a-
mad ri d .
Defensor de Oficio, Li c. Maxi mi ano Cabal l e ro
Secretario, Lui s G. Caballe ro .
A DMI NI ST RA CI N DE L A RE NT A DE L T I MB RE
Admor., Carl o s A. G i j o s a.
A DMI NI ST RA CI N DE CO RRE O S
Admor. local, Enri que Z. Fe rri z a.
Oficial, Se o ri ta Rho d a Tayl o r.
A GE NCI A DE L A SE CRE T A R A DE F O ME NT O E N
E L RA MO DE MI NE R A
Agente, Li c. Maxi mi ano Cabal l e ro .
DE L E GA CI N DE I NST RUCCI N P B L I CA
Delegado, Dani e l Es pi no s a.
Inspector, J o s Mar a Oband o .
J U ZGA DO DE L E ST A DO CI V I L
Juez, Fe d e ri co Pal aci o .
J . B . F O S S Y C O M P . A C A R B N Y CO K E. GA N T E , 2. MX I CO . D . F.
DI RECTO RI O DE B AJ A CAL I FO RNI A
37
I NSPE CCI N DE CO L O NI A S
Inspector, I s mae l Snche z .
A Y UNT A MI E NT O
Presidente, Carl o s A. G i j o s a.
Sindico, Lic. Maxi mi ano Cabal l e ro .
Secretario, Arcad i o Vi l l e gas .
CO MPA A RE GI O NA L DE L DI ST RI T O NO RT E
Capitn 1., Fid encio Go nz lez .
Capitn 2., Fe l i pe Lo vi s .
D I RE CCT O RI O I N D U S T R I A L , P R O F E S I O N A L
Y C O ME R C I A L
A B O GA DO S
Al e j and ro Gue rro y Po rre s .
Pe d ro Re nd n.
J uan B . Uri be .
I NGE NI E RO S
I s mae l Snchez .
Mr. Le mo n.
MDI CO S
B . H . Ceters o n.
M. F. O 'Cl e ry.
P R I NCI P A L E S CO ME RCI A NT E S DE E NSE NA DA
J o rge I bs y C.
a
, Abarro te s en gral ., T. mi xta.
Ro me ro Eul o gi o , I d .
And o nae gui y O rmart, I d .
Lo we r Cal-D. Co . Sto re , I d .
Al varad o J e s s Sr., I d .
Gard o i s Erne s to , I d .
J o hn K us s o ng.
Fue nte s I l d e fo ns o .
B O T I CA S
Farmaci a Ce ntral (S. A.), Pe te rs o n, B . H .
I NDUST RI A L E S
Wad e n y B o cker, Te ne r a.
Wo o rke ns J ame s , J abo ne r a.
Pad i l l a J o s e fa G. d e, I d .
B e nne tt Charl e s Suc. fbri ca d e co ns e rvas y
mo lino d e tri go .
Cas te l l n J uan, Re l o j e r a, pl ate r a y j o ye r a.
C.
a
Mo l i ne ra, S. Qui nt n, mo lino s d e tri go .
And o nae gui y O rmart, Fb.
a
vino s y fs fo ro s
Gard o i s Erne s to , Fbri ca pas tas al i me nti ci as .
Fue nte s H i l ari o , Carro ce r a.
Y un K i u, Fbri ca d e calz ad o .
And rad e Carl o s , I d .
P R O P I E T A R I O S DE F I NCA S RST I CA S DE V A L O R
DE 10. 000 PE SO S M S
Se rrano Rafae l .
Phe ro n Fl o we r.
Emo s F. Gi l be rt.
A. C. Ubach.
Te s tame ntar a d e Argue l l o .
J o aqu n Machad o .
J o j o bal y H e chi ce ra.
B ul to n H i l l .
B i hl e r Me rri t Co .
R. R. d e Es parz a.
J e o S. Te llivo s .
Mx. Co l ri ve d L and Co .
Gui l l e rmo And rad e .
Erne s t Al l s o pp.
C,
a
d e Te rre no s y Co lo niz acin d e B , o
EST AD O D E CAMPECHE
I . Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial.La rica pe n n-
s ula d e Y ucatn se co mpo ne d e d o s Es tad o s d e i mpo rtanci a, que s o n Y ucatn
y Campe che , i mpo rtanci a ms bie n para el po rve ni r que e n la actual i d ad . El d e
Campe che , d el que aho ra vamo s o cuparno s , se e ncue ntra e n la re gi n i nte ri o r
d e la pe n ns ul a, o cupand o una e xte ns i n d e 46.855 ki l me tro s cuad rad o s , co m-
pre nd i d o s e ntre lo s 17 48' y lo s 20 45' d e l at. N y e ntre lo s 6
o
85' y 9
o
50' d e lo n-
gi tud o ri e ntal d e Mxico , l i nd and o al N. y E. co n Y ucatn, al S. co n Tabas co y la
Re pbl i ca d e Guate mal a y al O. co n el Go lfo d e Mxico .
I I . Orografa Hidrografa. Costas, mares, puertos y faros.El s uelo
d e Campe che es llano haci a la co s ta y e n el ce ntro , d o nd e se e xti e nd e n grand e s
s abanas y bo s ques es pes o s . Al NE. hay al gunas mo ntaas ais lad as y al SE. o tras
que pe rte ne ce n la Si e rra d e Y ucatn. Tambi n al SO. se acci d e nta un tanto el
s uelo po r una pe que a s erie d e co linas , s iend o el as pe cto fs ico ge ne ral d el te rri -
to ri o una i nme ns a l l anura re gad a en el ce ntro po r el ro Champo tn y al SO. po r
mucho s ro s y arro yo s que d e s aguan en l a e xte ns a l aguna d e Trmi no s .
La co s ta d es d e el paral e l o 21 baj a al S. has ta lo s 19 grad o s , d o nd e s e abre l a
ci tad a l aguna, y lue go co nti na al O. has ta la d e s e mbo cad ura d el Us umaci nta en
la fro nte ra d e Tabas co . Lo s pue rto s pri nci pal e s s o n: Campe che , capi tal d el Es tad o ,
co n abi e rta bah a d e bue n fo nd e ad e ro , aunque es cas o fo nd o , y co n un faro d e 5.
o rd e n, luz bl anca fija, s o bre la to rre d el te mpl o d e San J o s , en el ce ntro d e la
ciud ad ; Carme n, en la is la d el mis mo no mbre que cie rra la l aguna d e Trmi no s ,
pue rto co mo el ante ri o r d e al tura y d e me j o re s co nd icio nes natural e s ; Champo tn,
d e cabo taj e , alguno s ki l me tro s d e la d e s e mbo cad ura d el ro as l l amad o , co n
un faro en l a marge n i z qui e rd a, d e 7. o rd e n y luz blanca fija; Se i bapl aya, co n faro
d e 8 V2o rd e n, luz bl anca co n tre s d es tello s co ns e cuti vo s .
I I I . Clima y producciones.El clima d e Campe che es clid o y hme d o en
el ve rano po r raz n d e su l ati tud y lo baj o d e s u te rre no ; s in e mbargo cue nta co n
al gunas lo calid ad es en las Si e rras que s o n te mpl ad as y d e agrad abl e ambi e nte .
Las pro d uccio nes ve ge tale s s o n vari ad as y abund ante s y co rre s po nd e n to d as
l a flora tro pi cal . En lo s d o s millo nes y med io d e pes o s que al ao s uman es as pro -
d uccio nes e ntra po r la mi tad d e es e valo r el pal o Campeche, d el que se hace gran
e xpo rtaci n po r lo s pue rto s d el Es tad o . Lo s o tro s pro d ucto s pri nci pal e s po r s u
40 E S T A D O D E C A M P E C H E
canti d ad s o n el ma z , el az car y el chicle, s ea la re s i na d el rbo l z apo te . El po r-
ve ni r d e es te Es tad o se fund a en la agri cul tura, po rque cue nta co n e xte nd i d o y
frti l s uelo , e n bue nas co nd icio nes para la e xpo rtaci n d e s us fruto s .
L a mi ne r a, tan abund ante en la Re pbl i ca, es d es co no cid a en e s ta re gi n, y
tan slo e xi s te n e n es te ramo d e ri que z a natural , unas s alinas , abund ante s y d e
bue na calid ad , al No rte en la raya de Y ucatn.
I Y . Divisin poltica. Poblacin. Gobierno. Hacienda.El Es tad o d e
Campeche e s t d ivid id o po l ti came nte , para su ad mi ni s traci n, en cinco parti d o s ,
cuyo s no mbre y po blacin s o n lo s s i gui e nte s :
Parti d o d e la Capi tal (Campeche) 23.651 habi tante s .
d el Carme n 15-345
d e Champo tn 6.596
d e H e ce l chakn 22.511
d e Lo s Chenes 5-199
d e Zo na d e Pacfico s 15-000
To tal 88.302
Entre e s te nme ro d e habi tante s se cue ntan d iez d o ce mil i nd ge nas que
habi tan la parte Sur d el te rri to ri o , s o me tid o s
la civiliz acin y e ncargad o s d e las fae nas
d el campo .
La capi tal d el Es tad o es la ciud ad d e Cam-
pe che , d o nd e rad i can lo s Po d e re s Pbl i co s ,
co mpue s to s d e un Go be rnad o r, e le gid o po -
pul arme nte cad a cuatro ao s , una Cmara
le gis lativa d e nue ve d i putad o s , tambi n d e
eleccin po pul ar, y un Tri bunal Supe ri o r
d e J us ti ci a y lo s J uz gad o s d e 1.
a
y 2.
a
I ns -
tanci a.
El Go be rnad o r actual es el Sr. Carlo s Gu-
ti rre z Me Gre go r.
El Te s o ro d el Es tad o cue nta co n tre s cie n-
to s mil pes o s anual e s d e re ntas , apro xi mad a-
me nte , habi e nd o s id o lo s e gre s o s en el ao
fiscal d e 1897 1898, lo s s i gui e nte s :
S E . CAB T.O S GU T I R R E Z M C GK E GO B
Go be rnad o r d el Es tad o d e Campe che
Po d e r Le gi s l ati vo % 12.428,25
Ej e cuti vo 176.494,04
J ud i ci al 37.423,35
To tal . . , . $ 226.345,64
Y. Instruccin pblica, prensa, bibliotecas y museos.La pro gre s i s ta
ad mi ni s traci n i nte ri na d el Sr. Guti rre z Mc Gre go r, co mo la d el Sr. Mo ntalvo ,
go be rnad o r pro pi e tari o , se pre o cupa grand e me nte d el ad e l anto i nte l e ctual d el
Es tad o , cui d and o co n es pecial ate nci n d e la e ns e anz a po pul ar, que la co ns id e-
E S T A D O D E C A M P E C H E 41
ran co n j us ti ci a, s lid a "base d el pro gre s o d e lo s pueblo s . H ay e s tabl e ci d as en el
Es tad o 98es cuelas piblicas , cuyas clas es y co ncurre nci a es co lar so n las s i gui e nte s :
N M E R O D E E S C U E L A S C L A S E S
Se cun- Pro fe -
De ni o s De ni as Mi xtas Pri mari a d ari a s i o nal TOTAL
So stenid as po r el Es tad o . . 34 24
po r lo s Municipio s. 17 11
po r particulares . 5
po r el clero . . . 1
56 36
A lo s e s tabl e ci mi e nto s o ficiales as is te n po r trmi no med io me ns ual , 1.523 nio s
y 1.356 ni as , y lo s s o s tenid o s po r parti cul are s 292 de lo s pri me ro s y 150 d e lo s
s egund o s ; lo que hace un to tal d e 3.321 alumno s . L a e ns e anz a cue s ta al Es tad o
y lo s Municipio s alre d e d o r d e s e te nta mil pes o s anuales , hallnd o s e pe rfe cta-
me nte ate nd i d as las es cuelas po r pro fe s o re s id neo s y bien re tri bui d o s .
PRENSA
En la capi tal d el Es tad o ven la luz tre s pe rid ico s que s o n: el Peridico Oficial,
bi s e manari o que d ata d e 1883, y La Aspiracin del Estado y El Reproductor Cam-
pechano, s e manari o s po ltico s y d e l i te ratura. En Ci ud ad d el Carme n exis te un
perid ico o ficial, rgano d e la J e f atura Po l ti ca, fund ad o en 1882. Po co d e s arro -
llad a e s t la pre ns a en Campe che , pe ro ha d e te ne rs e en cue nta su es cas a po bla-
cin que no le pe rmi te s o s te ne r pe rid ico s d iario s .
B I B LI O TECAS Y MUSEO S
Exi s te en la ci ud ad capi tal una biblio teca en el I ns ti tuto Campe chano que
cue nta 5.360 vo l me ne s y al gunas parti cul are s co n 3.000 vo lmenes . En Ci ud ad
d el Carme n hay d o s e s tabl e ci mi e nto s d e e s ta clas e que so n la B i bl i o te ca J uan
Mo ntal vo , 1.308 vo lmenes y la l l amad a Melcho r Ocampo co n 700.
En cuanto Mus eo s hay d o s en el I ns ti tuto , uno d e H i s to ri a Natural y o tro
arqueo lgico llamad o Pe d ro B arand a. En Ci ud ad d el Carme n, el Sr. Franci s co
Campo s po s ee tambi n un bo ni to mus eo d e carcte r pri vad o .
Y I . Poblaciones principales. Su industria y comercio,Las ciud ad e s
d e Campe che y Carme n s o n las pri nci pal e s d el Es tad o : la pri me ra es la capi tal y
la s e gund a un i mpo rtante pue rto en la is la d e su no mbre .
Campe che , s e gn el cens o d e 1895, co ntaba 16.647 habi tante s e n aquella fe cha:
ho y pas a d e 20.000. Su no mbre viene d el que d aban lo s i nd ge nas al te rri to ri o
cuand o fu d e s cubi e rto po r H e rnnd e z d e Crd o ba y en la actual i d ad se l l ama
Campe che d e B arand a en ho no r d e su i l us tre hi j o el Ge ne ral D. Pe d ro B arand a.
Es una anti gua ciud ad que d ata d el s iglo xvi , ed ificad a en el fo nd o d e una abi e rta
bah a o rillas d el Go lfo , en lo s 19 50' d e l at. N. y lo s 8
o
40' d e lo ng. E. d e Mxico ,
en el punto d o nd e pare ce que d e s e mbarc el me nci o nad o H e rnnd e z d e Crd o ba,
en 1517. Ni en la ci ud ad ni en s us pro xi mi d ad e s exis te ro alguno , no o bs tante
as e ve rar alguno s ge grafo s que co rre su pie el ro San Franci s co , e rro r d el que
parti ci pa una o bra mo d e rna en la cual su auto ra, d es pus d e pad e ce r la equivo ca-
cin, e xcl ama e ntus i as mad a: We were charmed with Campeche; it is ver y pictures-
\ J 86 2 1 89
3
) 9 9
J
6 95 2 1 98
EST A DO DE CA MPECH E
mU ro s d e aquella ciud ad (*). e l H o s pi tal Manuel Cam-
Cue nta Campe che co n un b u e n ^^ ^^ C a mp e c h a 0 q u e y a men-
ti nd e l a co , las galas d o las d e s arro llad o s , ve rificnd o s e gran e s -
Su i nd us tri a y co mercio e s t n ^ ^ d u o t o s ve ge tal e s ,
po rtaci n po r su pue rto en pal o d e ti nte , pieles y p
. ^ 1 I nd o d e Campe che o fre ce , co mo
VH . la po blacin, abi e rtas
h e m o s d icho , ris ue o po rve ni r j c i e r t as o bras d e canal i z aci n
al gunas v as frre as que se ^ f ' ^ / J ^ y capi tal . Un s uelo frti l y llano que
en lo s ro s , se le d e d ique n a b u n d a n t e P M c l i ma 4 pro ps i to para la
s e pre s ta para las l abo re s co n s o n J e m m t o s bas tante s para co ns e-
- n ri que z a . e ptal d el - t f f T ^ M
to m el no mbre de- la lo cal..d ad y . t o d o g s u s 00ngne re s d e H o nd u-
mund o . El palo campeche ae p 1rare s d o nd e
cre ce n al gunas varied a es
ras , Santo Do mingo , J amai ca J * * . c a n l i d a d c a l i d a d d e l a he m0-
d e es ta es pecie, e n s us cualid ad e s ti ntre as y ^ d e s t rl que z a
taxylim mate ri a co l o rante que co ntie n d e c i r l o as l _ e n
e s po ntne a d e lo s bo s ques campechano s ^ e v ^ p r o d t e l
J nd o l a al e xtranj e ro ^ ^ I Z gr J i e l e nt e lo s re nd i mi e nto s d e e s ta
e xtracto co l o rante , que l i ana MunMrf wg' 0 ampe c he un so lo mo lino o mge -
i nd us tri a. - lo s capi tal i s tas afe cto s
nio para tal o o j e tu, j
c
4
^ ^ ^ T o a m p e c h c e n el ao 1897, al canz las s i gui e nte s canti -
d ad es :
E n el parti d o d e Campeche K s . U . ,4 155.U5
* d el Carme n
1 9

3
^ , 113. 815
d 6 Champo to n 3.460.000
: $ S ^ t r: S S * p . :
To tal e s . 38.669,
L o s d e ms pro d ucto s ve ge tal e s e n el mis mo ao , que tupi e ro n ci e rta i mpo rtan-
cia po r s u canti d ad , fue ro n lo s s i gui e nte s .
H & P W Wrigt.li.Filad elfia, 7.
EST A DO DE CA MPECH E 43
Maz H e ct. 136,900 valo r g. 208.500
Fri j o l 6,850 32.200
Camo te K i l o g. 74,592 4.926
Az car 508,755 84.184
Aguard i e nte d e caa. H e ct. 5,700 82.580
H e ne qun . . . . K i l o g. 3.083,300 456.222
Pal o B ras il . . . . 3.220,000 105.294
Chicle 518,386' 377.397
To tal . . $ 1.351.303
Co mo pued e o bs e rvars e en lo s ante ri o re s d ato s , el s e gund o art cul o ve ge tal po r
la i mpo rtanci a de su pro d ucci n es el he ne qun, d el que tratare mo s ms ad e l ante
al o cuparno s d el Es tad o d e Y ucatn.
VI H . Minera.No e xis te e n el Es tad o , co mo ms arri ba hemo s d icho , mi -
ne ral alguno co no cid o .
I X . Ganadera.La ri que z a pe cuari a d el Es tad o d e Campe che ad qui e re
d e d a e n d a grand e s pro po rci o ne s . Exi s te n actual me nte 54 e s tabl e ci mi e nto s d e
campo , d e s tinad o s la cra d e ganad o d e to d as clas es , que cue ntan nume ro s o s
re bao s , e xpo rtnd o s e bas tante s res es vacunas la is la d e Cuba y lo s Es tad o s
Uni d o s .
X . Vas de comunicacin y transporte.Si vamo s cre e r la fants ti ca
auto ra d el Picturesque Mxico, que ante s ci tamo s , una d i l atad a va frre a se
e xti e nd e d es d e Campeche Mi nati tl n en el Es tad o d e Ve racruz , d o nd e e ntro nca
co n el fe rro carri l d e Te huante pe c; pe ro e s te fe rro carri l e xi s te tan slo en la fan-
tas a d e aquella apre ci abl e miss que ante s s o co n el mis terio s o ro San
Franci s co . Al pare ce r, es ta e s cri to ra e s t o bs e s io nad a po r las vas fluviales y
frre as (*).
El nico fe rro carri l que se co ns truy en el Es tad o es el que d es d e s u capi tal se
d i ri ge la ciud ad d e Mri d a d e Y ucatn, cruz and o una pe que a parte d el te rri -
to ri o , al N. d el mis mo , y pas and o po r las po blacio ne s campe chanas H e ce l e hakn
y Calkin. El ce ntro y s ur d el Es tad o care ce n d e es to s med io s d e lo co mo cin y
ape nas s i alguno s camino s carre te ro s l i gan e ntre s lo s ms i mpo rtante s pueblo s
d e l mis mo .
CORREOS Y TELGRAFO S
El s ervicio fe d e ral d e co rreo s se verifica en Campe che po r o cho ad mi ni s traci o -
ne s y 7 age nci as . El te l e grfi co ti e ne l as e s taci o ne s s i gui e nte s :
B o l o nche nti cul . * Carme n. * H e ce l e hakn. I s l a Aguad a.
* Campe che . * Champo to n. H o pe l chn. El Po m.
Las es tacio nes s e alad as co n as te ris co * e s tn habi l i tad as para el s ervicio d e
gi ro s telegrfico s , y la llamad a I s l a Aguad a ti e ne s ervicio no cturno d urante el
cual se co bra po r lo s d e s pacho s la mi tad d e la tari fa.
, P ^
h
m
r S i s b u t

n e r a i l w a
y
i n t h e
co untry, that to Mi nati tl an, 385miles lo ng, a branch o f the
ce l e brate d Te huante pe c ro ute. (Picturesque Mexico. p4g. 354.)
J . B . F O S S Y CQMP. A - C A P E N Y C O K E . - GA N T E . 2. - MX I CO - P. F.
ESTADO DE CAMPECH E
DI RECTORI O OFI CI AL
PO DER EJ ECUTI VO
Gobernador del Estado (i nte ri no ), Carl o s Gu-
ti rre z Mc. Gre go r.
Secretario, Li c. Agus t n Urd api l l e ta.
Oficial Mayor, Manue l D. Sal az ar.
Jefe de la Seccin de Jvsticia, Faus ti no O s o no .
Jefe de la Seccin de Fomento, Franci s co Al-
vare z .
Jefe de la Oficina verificadora, Pe d ro Cas te -
l l ano s . ,
Jefe de la Seccin de Glosa, Manue l A. Gme z .
Director Gral. de Caminos, Sal vad o r Es pi nl a.
Escribientes, Manue l L pe z Al faro .
Raf ae l Garme nd i a L .
Franci s co A. Ro me ro .
PO DER L EGI SL ATI VO
Diputados
Dr. Enri que No ve l o .
L i c. J aci nto Pe re yra M.
J o s M.
a
Cas ti l l o L .
Raf ae l Mo ntal vo .
And rs Es pi nl a.
Gus tavo Mc. Gre go r.
O ne s fe ro Durn.
J o s Fe l i pe Es trad a.
J o aqu n Ce l arayn.
Oficial Mayor, Gas par True ba Mc. Gre go r.
P O DE R J U DI C I A L
T RI B UNA L SU P E R I O R
Magistrado 1.
a
Sala, L i c. Pabl o J . Arao z
a > Lic. L e and ro Cabal l e ro .
s Li c. J uan P. Mal d o nad o .
Secretario Li c. Manue l L aval l e B .
Procurador Gral. de Justicia, J o s A. K uz .
Magistrado 2.
a
Sala, Li c. J o s Po ve d a.
Secretario 2.
a
Sala, Abe l ard o Mo re no .
Magistrado 3.
a
Sala, Li c. Pe d ro M. B e rz unz a.
Secretario 3.
a
Sala, Ed uard o Mnd e z .
J U ZGA DO S DF. 1.
A
I NST A NCI A
Juez de 1* Instancia Civil, 1. Di s tri to , Li ce n-
ci ad o J uan H . B ri to .
Secretario, 1. Di s tri to , Raf ae l H e rnnd e z C.
Juez 1." de lo Criminal, l .e * Di s tri to , Li c. J o a-
qu n Ramn.
Secretario, 1. Di s tri to , Carl o s Zubi e ta.
Juez 2." de lo Criminal, 1er Di s tri to , Li c. Do -
mi ngo Ri co .
Secretario, 1. Di s tri to , Franci s co Arao z .
Agente del Ministerio Pblico, 1. Di s tri to ,
J o s Gme z B l e ngi o .
Defensor de Oficio, 1. Di s tri to , Li c. J cs Fe -
l i pe Cas te l l o t.
Juez de i .
a
Instancia de lo Civil, 2. Di s tri to ,
L i c. L ui s M. Art ano .
Secretario, 2. Di s tri to , Cl aro L z aro Gme z .
Juez de lo Criminal, 2. Di s tri to , L i c. Pe d ro
Mo nte j o .
Secretario, 2. Di s tri to , Carl o s Cane pa.
Agente del Ministerio Pblico, 2. Di s tri to , En-
ri que Ari as .
Defensor de Oficio, 2. Di s tri to , J uan Manue l
Garc a.
E M P L E A DO S DE H A CI E NDA
Tesorero General del Estado, B al d o me ro Cas -
ti l l o , Campe che .
Contador, Es te ban B e go vi ch, Campe che .
Cajero, J uan L . Angl i , Campe che .
Recaudador de Rentas, J o s A. Gual , Campe che .
J e rni mo D az , Carme n.
Pe d ro Ari as , Pal i z ad a.
Ed uard o Co ntre ras L ., Champo to n.
Gas par O l i ve r, H e ce l chakan.
Franci s co Fue nte s , Cal ki n .
>, H . Co ntre ras , B o l o nche nti cul .
E M P L E A DO S DE PO L I C A
Jefe Poltico, Fe l i pe Me d i na Sure z , Campe che .
Secretario, J uan Mnd e z E.,
l.er Jefe de Gendarmes, Pe d ro Mnd e z ,
2 o L z aro Tre j o ,
QUI NA L A RO CH E. -
Vi no tni co .
16, 000 F R S . D E P R E M I O . E N T O DA S L A S F A RMA CI A S.
J . B . F O SS Y CO MP. A C A R B N Y C O K E . GA N T E , 2. M X I CO . D. F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CAMPECH E 45
Jefe Poltico, Raf ae l Mo ntal vo , Carme n.
Ramn Ro s ad o , Champo tn.
Mi gue l Cabanas , H e ce l chakan.
Le o cad i o Pre ve , Che ne s .
E MP L E A DO S MUNI CI PA L E S
Tesorero Municipal, Raf ae l Pre ci at E., Cam-
pe che .
Contador, Manue l A. Manz ani l l a, Campe che .
Escribiente, Ri card o Co l o m,
Administrador del Hospital, Te o d o ro Cabo d e
Vi l l a, Campe che .
Alcaide 1." de la Crcel, Franci s co Do m ngue z ,
Campe che .
Alcaide 2.
a
de la Crcel, J o s N. Zo z aya, Cam-
pe che .
Tesorero Municipal, Fe l i pe Fe rre r, Carme n.
Pe d ro Ari as , Pal i z ad a.
Ni co l s Me nd o z a, Sabancuy.
Santi ago Cas ti l l o , Champo tn.
J o s G. Mo nte ro , H e ce l chakan.
Mo d e s to Es trad a, Cal ki n .
J uan C. Vi l a, B e cal .
L ui s A. Me d i na, Nunki n .
B e ni gno F. L ara, H o pe l che n.
B e ni gno Ze ti na, B o l o nche nti cul
J uan J . L ara, I turbi d e .
I NSTRUCCI N PB L I CA
DI R E CT O R E S DE E SCUE L A S PRI MA RI A S O F I CI A L E S
Po l i carpo Vas to ,
Ana Pache co ,
J o s D. Arao z ,
Mar a J e s s Carcao ,
J o aqu n Crd e nas ,
Marti na Al cal ,
Ni co l s Canbo l ,
Cami l a Mo rano ,
J uan Mugarte gui ,
Manue l a Lpe z d e C.,
Santi ago H e rnnd e z ,
J o s e f a Fl o re s d e G.,
B e rnard o Al co ce r,
Ad e l a Co tal l a d e R.,
J o s T. Guti rre z Mc. Gre go r,
Enri que F. Canbo l ,
Trinie- ad Vas to d e M.,
Ed uard o Mc. Gre go r,
J o s D. Pre z H .,
J o s e fa L ara d e C.,
J ul i n B ri s e o ,
Se rapi o Campo ,
J uan B . Cal d e rn,
Campe che .



L e rma.

Chi n.
Pi ch.

Po cyaxun.
Fi xumcuy.

B o l o nche n.
Carme n.
Mar a M. Pache co ,
Qui ri co Es cal ante ,
Mar a d el Carme n J uan,
Es co l s ti co Co rts ,
Franci s co Ramo s ,
Cri s tbal Guti rre z ,
Es the r Ro d r gue z ,
J o s G. Marti c,
Ramo na Cas ti l l o ,
Apo l o ni o Ri vas ,
Ri ta Mo nte ro ,
Ce l e ri no Campo s ,
L e o no r Cas ti l l o ,
J uan A. Gme z ,
Carme n.
Champo tn.
I NST RUCCI N SE CU NDA RI A
Patri ci o True ba,
J o aqu n Art ano ,
Campe che .
Carme n.
D I R E C T O R I O P R O F E S I O N A L
A B O GA DO S
Arao z Pabl o J o s ,
Az nar Cano L ui s ,
Acal To ms ,
B e rz unz a Pe d ro Marci al ,
B ri to J uan H .
B aque i ro J o s A.
Cabal l e ro L e and ro ,
Cas ti l l o L aval l e Ed uard o ,
Crd e nas B . Abe l ard o ,
Cas te l l o t J o s Fe l i pe ,
Cano Pre z Franci s co ,
Co ntre ras Manue l ,
Di e go Franci s co d e ,
Do nd e Pre ci at Raf ae l ,
Gal e ano Fe rnand o ,
Mart ne z A. Santi ago ,
Mart ne z A. I gnaci o ,
Pre z Ro s ad o Prud e nci o ,
Pre z Ro s ad o (hi j o ) Prud e nci o ,
Po ve d a J o s ,
Pe re i ra M. J aci nto ,
Ri vas J o s I gnaci o ,
Ruz J o s A.,
Ro d r gue z Pe d ro ,
Ramn J o aqu n,
Ri co R. Do mi ngo ,
Ri vas Manue l D.,
Rui z Fl o re s Franci s co ,
Sampe ri o Manue l J .,
To rre Val e nt n d e l a,
Urd api l l e ta Agus t n,
Ant ano L ui s M.,
Mo nte j o Pe d ro ,
Campe che .

Ci ud ad d e l Carme n.
F B R I C A D E L I B R O S E N B L A N C O . - R. DE S. N. A R A L U C E , C A L L E J N STA. I N S, 5. - MX I CO .
J . B . FO SS Y COMP.A - CA RB N Y CO K E. - GA NT E . 2. - MX I CO . D. F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CAMPECH E
Crd e nas V. Anto ni o ,
Mal d o nad o J uan P.,
Ci ud ad d el Carme n.
H e ce l chakn.
DENTI STA S
Sure z Manue l ,
MDI CO S
Az nar Cano To ms ,
B l e ngi o J o aqu n,
Crd e nas S. Franci s co ,
Die z E. Evari s to ,
Gand i ano Ange l A.,
Garc a G. Manue l ,
Go nz lez F. Gabri e l ,
H e rnnd e z J o s J .,
H urtad o Do mi ngo ,
L aval l e C. Ed uard o ,
Lpe z A. J o s B .,
No vl o Enri que ,
Pre z Es pi nl a J uan,
Pe r e ra E. J o s E.,
Pe re ra E. Fe rnand o ,
Pe a Cal i xto ,
Qui nte ro J ul i n E.,
Ramo s Q. Manue l ,
Ri vas Pe d ro ,
Sabas Fl o re s Ro mn,
True ba Patri e i o ,
Vi d al Agapi to ,
Campo s B . Franci s co ,
Cmara I s i d ro ,
Daz Dani e l ,
Es cal ante Manue l ,
Fe rre r Gui l l e rmo ,
Garc a J o s M.
a
,
Pare l l ad a Leo po ld o ,
Re ppe to Franci s co ,
Cas te l l ano s Vicente,
Manz ani l l a Ed uard o ,
Garc a J uan M.,
Al vare z B . Lui s ,
Guz mn M. Saturni no ,
B ae z a Ro me ro Pe d ro ,
Al d ana Ed uard o ,
Snche z Silverio ,
Schnabe l J o rge G.,
Campe che .
Campe che .
y>
Ci ud ad d el Carme n.
Ciud ad d el Carme n.
Pal i z ad a.
Champo tn.

H aci e nd a H al tunche n.
H e ce l chakan.
Cal ki n .

B e cal.
H o pe l che n.
D I RECT O RI O CO MERCI AL
Al faro y C.
a
Ed uard o , Le nce r a y
me rce r a, Campe che .
B e rrn Fe rnand o , Expo rtad o r d e
pal o d e ti nte y abarro te s ,
s
Cas te l l o t H e rmano s , id ., i d .,
Carpi z o Cand e l ari o , Co mis io nes ,
Cano y Cano Franci s co , Abarro te s ,
D az J e rni mo , Co mi s i o ni s ta, Campe che .
Di e go y D. Suce s o re s d e Do mi ngo ,
Expo rtad o r d e pal o ti nte ,
Es trad a Fe rnand o , Le nce r a, *
Es te ge r Cl ara, Me rce r a,
Fe rre r Mo lina J o s , Fe rre te r a,
Gmez Es paa Franci s co , Le nce r a,
Go nz lez Rafae l , id .,
Guti rre z Gui l l e rmo , Fe rre te r a,
Gue rre ro El i gi , Abarro te s ,
2
Ll o ve ra y C.
a
, Suces o res , Exp. d e
pal o ti nte , abarro te s y l e nce r a,
L l o ve ra Anto ni o , Abarro te s ,
L aval l e J o s H ., Le nce r a,
Mayns Fe rnand o , Abarro te s ,
Oliver y C.
a
Arturo , Le nce r a,
i Ram re z Anto ni o I ., Co mis io nis ta,
Sanz Sucs . Anto ni o , Exp. Pal o ti nte ,
Ani z ar y Co mp.
a
B e ni to , I mpo rtad o r
y Expo rtad o r, Ci ud ad d el Carme n.
B urgo s B ue nave ntura, Abarro te s ,
Co rs s e n y C.
a
Enri que , id .,
Go ita, Garc a C.
a
, Le nce r a y abarro te s ,
H arri n y Vio r, Abarro te s ,
Negree B e nj am n, id .,
Mart ne z Do mi ngo , id .,
Qui ntana J o aqu n, Co mi s i o ni s ta,
Re ppe tto Ana Nieves d e, Exp. mad e ras ,
Ze pe d a y Guti rre z , Co mi s i o ni s ta,
D I RECT O RI O D E LA P RO P I ED AD
PRO PI ET A RI O S DE H A CI ENDA S CUY O VAL O R
EX CEDE DE 10. 000 PESO S
Az cu Ve nanci o ,
Anco na Le and ro ,
Abre n Cels o ,
Ani z ar y C.
a
B ., H d a. S
Ace re to Cres cencio ,
Aco s ta Anas tas i o ,
B e rrn B . Ed uard o .
B o lio Enri que ,
B arand a Li c. J o aqu n,
B aque i ro Enri que ,
B arre ra Ro mn,
Clane ll Franci s co ,
Crd e nas Carl o s ,
Cas tillo d e C. So led ad ,
Carbaj al Fe rnand o ,
Cas te l l o t J o s ,
Cano Franci s co ,
Ce rve ra Ro be rto ,
Crd e nas B . Franci s co ,
I Cce re s Agus t n,
H aci e nd a B l ancafl o r.
H d a. S. Ro que .
H d a. S. Agus t n.
;. J e ro ni mi to y Pi e d ras
H d a. No l i am.
H d a. Fi che l y Cal ax.
H d a. Co nchi ta.
H d a. Uayama.
H d a. S. Anto ni o H o m.
H d a. Te l chac.
H d a. S. Mart n.
H d a. Mul tunchac-
H d a. S. J o s Es cal e ra.
H d a. S. B arto l o .
H d a. Co ben y o tras .
H d a. J ul ubch.
H d a. H o ntn y o tras .
H d a. K ayal .
H d a. Che nco j .
H d a. L ubn.
' T AL L E R D E RAYAD O S . - RA MN DE S. | A RA L UCB , CA L L EJ N STA. I NS, 5. - MX I CO .
J . B . FO SS Y COMP.A _ CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. MX I CO . D. F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CAMPECH E
47
H d a. Ch may.
H d a. X l o be l chal tun.
H d a. S. J o s Carpiz o .
H d a. S. Anto ni o .
H d a. Ni l ch y Sta. Ri ta.
H d a. Y axcab.
H d a. Saxch.
H d a. Re cre o .
Do m ngue z Pe n J o s , H d a. Sta. J ul i a.
Guti rre z Me. Gre go r Carlo s , H d a. Cani s t.
Gue rre ro Pe d ro , H d a. Nache h.
Gue rre ro Eligio , H d a. Co ncepcin y Y ax.
Garca Guai Manue l , H d a. K as tamay.
Garc a Guai J o s , H d a. H o bo m, Chivie, etc.
Garc a Sixto , H d a. Mo nte be llo y o tras .
Carri l l o Anto nio ,
Ce rve ra B . Manue l ,
Carpi z o J o s M.
a
,
Campo s Celerino ,
Do nd Sal vad o r,
Do nd Cano ,
Duarte Eul o gi o ,
D az E. Marco s ,
Guz mn Saturni no ,
Go nz lez Sus ano ,
Garc a Delfina,
Garca d e R. Delfina,
Gmez Euge ni o ,
Gal e ra d e L. Lui s a,
H urtad o Do mi ngo ,
I barra d e M. Do lo res ,
Ll o ve ra Sucs . Mi gue l ,
Lpe z d e B . Do lo res ,
L ans Mi gue l ,
L ans Manue l A.,
Ll o ve ra Anto nio ,
L ara Pe d ro A.,
Le z ama And rs ,
Mnd ez E. Manue l ,
Mal d o nad o J uan P.,
Mo nte ro Pabl o ,
H d a. Chicnuc y o tras .
H d a. S. J o s .
H d a. Sto . Do mingo .
H d a. P z a.
H d a. Tas i s tal .
H d a. S. J o s Mar e nte s .
H d a. Sta. Ro s a.
H d a. Mucul chakan.
H d a. K al y Chul bac.
H d a. B o xo s .
H d a. B o ho l.
H d a. Co nalch.
H d a. O ri z aba.
H d a. H o l hatz n.
H d a. S. Ro mn.
H d a. I m .
H d a. Tauch y o tras .
H d a. S. Anto ni o .
Oro z co Val e nt n, H d a. Ol.
Ojed a Santo s , H d a. B o bo l.
Pre ci at E. Ed uard o , H d a. S. Fl o re nci o y Umul .
Pal mi ra I s abe l , H d a. Chap n.
Puc Luci ano , H d a. Chav .
Pe n d e P. Mar a J ., H d a. Tancul ch.
Pe a J us to D., H d a. K akal mo s n.
Pre ve Le o cad i o , H d a. Te z ucchay y Pro gre s o .
Pi s t B o ni faci o , H d a. Chunyaxi nc.
Pi nto J o s Mar a, H d a. S. J o s .
Qui nte ro J ul i n E., H d a. Cuatro H no s . yo tras .
Que ro Manue l , H d a. Antunche n y S. Anto ni o .
Que ro Pd ro A. H d a. Co ti l .
Qui ntana J o aqu n, H d a. Cand e l ari a.y S. J o s .
H d a. B ue navi s ta.
H d a. H ue l e n.
H d a. Re fugi o .
H d a. S. Mate o .
H d a. Vari as .
Ram re z Carl o s ,
Ro d r gue z J o s A.,
Ri ve ro Gal d i no ,
Ro d r gue z Mi gue l ,
Re ppe tto Ana Ni e ve s d e ,
Re bo l l e d o Le n, H d a. Sto . Do mi ngo y o tras
Ro s ad o Manue l , H d a. Po l kay,
Ro s ad o J o s J e s s , H d a. S. Nico ls ,
So sa Ro tri co , H d a. Cand e l ari a,
So telo And rs , H d a. Ebul ,
San Ro mn Frane .
0
, H d a. J uyukak y No hakal
So s a Canuto , H d a. J i s i l
Snche z d e R. Victo ria, H d a. So lchen
True ba d e L. Te o d o s ia, H d a. Chumpi ch
True ba Frane .
0
, H d a. Vi s ta Al e gre y K unche i l
To raya J uan, H d a. Sta. Ri ta
Urd api l l e ta Agus t n, H d a. Y axkabakal
Ve ra Mxi mo , H d a. X i mak
Velas co Pe d ro , H d a. Y che k
O BRAS D E E NS E ANZ A. RA MN DE S. N . A RA L UCE, CA L L EJ N ST A . I NS, 5. M X I C O .
ESTADO DE COAH UI LA
I . Extensin territorial, lmites y situacin geogrfica, El Es tad o d e
Co ahuila, s ituad o al No rte d e la Re pbl i ca, es el te rce ro po r s u e xte ns i n te rri to -
ri al , pue s alcanz a una re a d e 161.550 ki l me tro s cuad rad o s y slo le s o bre pas an
lo s d e Chi huahua y So no ra. Es t co mpre nd i d o e ntre lo s 24 27' y 29 50' d e l ati -
tud N. y e ntre lo s 0
o
35' y 4
o
42' l o ng. O. d e Mxico , co nfinand o al N. y NE. co n
lo s Es tad o s Unid o s d e Amri ca, al E. co n Tamaul i pas y Nue vo Le n, al S. co n San
Lui s Po to s , Zacate cas y Durango , y al O. co n es te l ti mo y co n Chi huahua.
I I . Orografa Hidrografa, La Si e rra Mad re O ri e ntal que s ale d el
Es tad o d e Nuevo Le n, pe ne tra en el d e Co ahuila y lo cruz a e n s u parte s e pte n-
tri o nal d e SE. NO., co n vario s ramal e s d e mo ntaas paral e l as que d e j an e ntre
s ango s tas caad as l l amad as caones e n el pas . Ms al S., e n lo s d i s tri to s d e
Mo nclo va y Parras , d e ri vaci o ne s d e la mis ma s ie rra hace n s umame nte acci d e n-
tad o el te rre no , co n es pecialid ad en el s e gund o d e aqullo s d o nd e to man el no mbre
d e Sierra de la Paila. Al NO., e ntre lo s d i s tri to s d e R o Grand e y Mo nclo va, el
te rre no es llano , fo rmand o parte d el gran B o ls n d e Mapim que se e xti e nd e po r
lo s Es tad o s d e Chi huahua y Durango . Al NE. tambi n se e ncue ntran grand e s lla-
nuras i nte rrumpi d as po r pe que as s i e rras ais lad as que pare ce n ser las l ti mas
e s tribacio ne s , en es e rumbo , d e la i mpo ne nte Si e rra Mad re .
Es ta parte d el te rri to ri o es t fe cund ad a po r mul ti tud d e arro yo s y al guno s
ro s que ti e ne n s u o ri ge n en la Si e rra d el B urro , la cual tambi n se d i ri ge el ro
Sabi nas que s e rpe nte a en lo s cao ne s d e la Si e rra y pe ne tra e n lo s Es tad o s d e
Nuevo Le n y Tamaul i pas co n el no mbre d e Salado. El d i s tri to d e Mo nclo va
care ce d e co rri e nte s d e i mpo rtanci a, excepcin d e lo s ro s Aura y Nad ad o re s ,
que s o n tambi n tri butari o s d el Salad o ; pe ro en su parte NE. se e ncue ntran mu-
cho s arro yo s pe rmane nte s , que d es ciend en d e las s i e rras y fo rman las arte ri as
me nci o nad as ms arri ba. En el ce ntro d e es te d i s tri to hay d o s l agunas l l amad as
Santa Mar a y Aguave rd e , d eps ito s que fo rman las lluvias y las ve rti e nte s d e la
s i e rra en el valle d e Catari nas . El d i s tri to d e Parras , d e te rre no tambi n accid en-
tad o , co nti e ne , s in e mbargo , al gunas l l anuras pantano s as , y en el abi e rto valle
no mbrad o B arre al d e laPai l a, se e ncue ntra la gran l aguna Mayrdn que re ci be las
aguas del caud alo s o Naz as y d e vario s arro yo s s in d ar s alid a co rri e nte al guna.
En el d i s tri to d e la capi tal , s ea Saltillo , co rre n lo s ro s d e e s te no mbre y el d e
Pato s , d e bie n po ca i mpo rtanci a, que s e re ne n en uno so lo en la fro nte ra d el Es -
tad o d e Nuevo Le n. Y , po r l ti mo , el pe que o d i s tri to d e Vies ca po s ee e n s u
l mi te co n el d e Parras , la l aguna d e e s te no mbre s e parad a d e la Mayrn po r la
s i e rra d e Pe a e n cuya fal d a s e d es envuelve la lnea d el Fe rro carri l I nte rnaci o nal .
I I I . Clima y producciones. El clima d el Es tad o d e Co ahuila es d ulce
y te mpl ad o e n cas i to d o s u te rri to ri o , excepcin d e al gunas lo calid ad es baj as
d o nd e lo s ve rano s s o n clid o s , y d e las po blacio nes s e rranas que s ufre n i nvi e rno s
un tanto ri guro s o s . Las grand e s l l anuras d e s pro vis tas d e arbo l ad o que d o mi nan
e n el pa s so n caus a d e que llueva muy po co en es ta re gi n d e la Re pbl i ca. Las
s equas pro l o ngad as po r ms d e tre s ao s s o n fre cue nte s , y, s in e mbargo , la fe rti -
lid ad d el s uelo es tal que las co s echas se pro d uce n abund ante s cas i s i e mpre .
En la pro d uccin agr co l a d e es te Es tad o figura co mo pri me r elemento el al-
go d n, d el que se o bti e ne n al pie d e mil to ne l ad as cad a ao , y para cuyo cultivo
s e pre s tan ad mi rabl e me nte lo s extens o s campo s d e lo s d i s tri to s d e Parras , Vies ca
y R o Grand e . Sigue n en i mpo rtanci a el ma z y el tri go , y se o bti e ne n tambi n
grand e s canti d ad e s d e caa d e az car, uvas , tabaco y fri j o l . Se e l abo ran vino s y
aguard i e nte s d e s uperio r cal i d ad , en el d i s tri to d e Parras , d o nd e el cultivo d e l a
vid se d e s arro lla d e d a en d a, y po r ltimo , es muy ri co el Es tad o en frutas , d e
las que d e s graci ad ame nte no hace co mercio d e e xpo rtaci n al guno .
L a ganad e r a re pre s e nta un valo r d e alguno s millo nes d e pes o s , co ntnd o s e e n
Co ahuila 48 e s tabl e ci mi e nto s d e campo d ed icad o s la cra d e ganad o .
La mi ne r a cue nta co n 40 mine rale s e n e xplo tacin y, mucho s ms , aband o -
nad o s po co co no cid o s . Se beneficia o ro , pl ata, co bre , plo mo y hi e rro , e nco ntrn-
d o se rico s yaci mi e nto s d e carbn d e pi e d ra en Villa J ure z , d i s tri to d e Mo nclo va,
que e xplo ta co n grand e s re s ul tad o s la e mpre s a pro pi e tari a d el Fe rro carri l I nte r-
naci o nal .
I V. Divisin poltica y poblacin. Gobierno y Hacienda. Co mpre nd e
el Es tad o d e Co ahuila cinco d i s tri to s co n tre i nta y una muni ci pal i d ad e s , cuyo s
no mbre s y po blacin, s e gn el ltimo cens o , s o n lo s s i gui e nte s :
Dis trito s Cabeceras Municipalid ad es Sm. d e habi tante s
Ramo s Ari z pe . Sal ti l l o (ci ud ad ). . Sal ti l l o . . . . 45.164
Arte aga . . . 6.251

Ge ne ral Ze pe d a . 9.284 60.699


P ar r as d e l a
Fue nte . . Parras (ci ud ad ). .

Parras . . . . 18.213

Parras (ci ud ad ). .
San Pe d ro . . . 33.096 51.309
Vi e s ca . . . Matamo ro s (vi l l a) . Matamo ro s . . 12.930
To rre n. . . 11.493
Vi e s ca . . . . 6.720 31.143
R o Grand e . . Zarago z a (ci ud ad ). Zarago z a . . 3.859
P o r f i r i o D az
(ci ud ad ). . . 10.288
>> Mo re l o s . . . . 2.292
Al l e nd e . . 3.547
Nava . . . . 2.107
Ro s al e s . . 1.899
J i mne z . . . . 3.039
Gue rre ro . . 3.359
H i d al go . . . 798
Gi ge d o . . . . 981 32.169
Mo ncl o va .
y>
. Mo ncl o va (ci ud ad ).
Mo ncl o va . . . 12.830
Mo ncl o va .
y> Si e rra Mo j ad a. . 10.338

Muz qui z . . . 7.670


San B ue nave n-
tura . . . . 4.898

Ro me r o Rubi o
(ci ud ad ). . . 4.672
J ure z (ci ud ad ) . 4. 498
Cuatro Ci ne gas . 4.124
Nad ad o re s . . 3. 783
Sabi nas . . . 3.376
Pro gre s o . . . 2.566
Sacrame nto . . 2. 381
O campo . . . 1.450
Abas o l o . . . - 3. 120
241.026
La capi tal d el Es tad o es la ci ud ad d e Saltillo co n 26.800 habi tante s , en la cual
res id en lo s tre s Po d e re s pblico s , Le gi s l ati vo , J ud i ci al y Ej e cuti vo . El pri me ro
lo fo rman o nce d i putad o s electo s po pul arme nte , cuyo mand ato d ura d o s ao s ; el
s e gund o lo e je rce un Tri bunal Supe ri o r d e J us ti ci a, co mpues to d e tre s Magis tra-
d o s , un Fi s cal y un s e cre tari o d el Tri bunal ; ,
y el te rce ro es t cargo d e un go be rnad o r ' .tj fj k
elegid o po r el pueblo , aco mpaad o d e un se- j p j M
cre tari o d el De s pacho . El d ifcil pue s to po li- W
tico d e go be rnad o r lo d e s e mpe a en la acta- - -^aj B
lid ad el ho no rabl e ci ud ad ano Li c. D. Miguel
Crd e nas , en s e gund o pe r o d o d e ad mi ni s tra-
cin, habi e nd o s abid o captars e las s i mpat as
y el aprecio d e lo s co ahuile ns e s , po r s u amo r ^g ^m f PSB H f f i ^
la j us ti ci a y al pro gre s o d el Es tad o , que
d i ari ame nte fo me nta apo yand o e mpre s as par-
ti cul are s i ni ci and o o bras d e me j o ra en to d o s
lo s ramo s . Nad a d i re mo s d e e s te ho mbre p- f ^ pF ^ J B f ^
blico que te nga apari e nci as d e bi o graf a. Su f
mo d es tia e xtre mad a no co ns i e nte el elo gio
j us ti ci e ro que pud i ramo s hace r d e las bellas L ' C. M I GU E L C RDENA S
cualid ad es que le ad o rnan, pero pe rm tas e no s Gobernador del Estado de Coahuila
hace r co ns tar que la vi rtud y valo r cvico s
d e mo s trad o s en cr ti cas o cas io nes po lticas y el ms ace nd rad o cari o al Es tad o
que le vi nace r, s o n las cualid ad es pre d o mi nante s d e su carcte r.
La ho nrad a ad mi ni s traci n d e e s te go be rnante se po ne d e manifies to en las
me j o ras que se hiciero n en el Es tad o y parti cul arme nte en la capi tal , d urante su
ge s ti n ad mi ni s trati va, s in que lo s pre s upue s to s d e ingre s o s se hayan elevad o .
B us c la eco no ma en aquello s gas to s que pud i ramo s l l amar s uperfiuo s para d ed i-
car es as canti d ad e s o bras d e ve rd ad e ra uti l i d ad , y as vemo s que las re ntas d el
Es tad o s o n ho y po co mayo re s que hace d iez ao s , habi e nd o i mpo rtad o 262.000 pe-
so s en 1888y fluctuando en la actual i d ad e ntre 290 y 309.000 pes o s . Y s in e mbargo
el pro gre s o y el ad e l anto pal pabl e s d e Co ahuila, d atan pre ci s ame nte d l o s ltimo s
d iez ao s alud id o s . Las re ntas muni ci pal e s que ho y al canz an med io milln d e
pes o s se co ns umen en lo s s ervicio s pblico s , e s pe cialme nte en la e d ucacin po pu-
ir\ i 1
/ o k
l ar s o s te nid a po r lo s ayuntami e nto s . Si s umamo s las re ntas d el Es tad o co n las
muni ci pal e s , hallamo s que co ntri buye n lo s 241.026 habi tante s d e Co ahuila co n una
s uma apro xi mad a d e 800.000 pes o s s e an $ 3,31 po r habi tante , que en re al i d ad
co ns ti tuye un tri buto bie n pe que o .
Y . Instruccin pblica. Prensa. Bibliotecas y 3tseos.Tenemos la
vis ta la e s tad s ti ca d e I ns trucci n Pbl i ca d e la naci n re fe re nte al ao 1897, y d e
ella vamo s e ntre s acar lo s d ato s co nce rni e nte s al Es tad o d e Co ahuila, ho nro s o s
para el mis mo po r la pro fus i n d e es cuelas que acus an y po r el bri l l ante re s ul tad o
d e la e ns e anz a que e n ellas se i mparte .
A 189 as ciend e el nme ro d e e s tabl e ci mi e nto s s o s tenid o s po r el Es tad o , po r lo s
muni ci pi o s y po r parti cul are s , cuyo mo vi mi e nto en el ci tad o ao fu co mo s igue :
K C M E R O D E E S C U E L A S
Ni o s Si cas Mixtas
So s te ni d as po r e l Es -
tad o 2 1
I d . po r l o s Muni ci pi o s . 69 53
I d . po r parti cul are s . 35 17 4
I d . po r e l cl e ro . . . 3
I d . po r as o ci aci o ne s . . 5
T O T A L E S. . . ~109 75 5
124
63
187
N U M E R O D E A L U M N O S
Se cnn- I n s c mo s A s i s t e nci a
1 125 9.786 9.117 6.728 5.888
1 64 2.054 1.878 1.313 3.218
2 189 11.840 10.995 8.036 6.606
Lo s e s tabl e ci mi e nto s o ficiales e s tn d i ri gi d o s po r 236 pro fe s o re s y ayud ante s ,
y cue s tan lo s tes o ro s d el Es tad o y d e lo s muni ci pi o s , 104.626 pes o s en s ueld o s
y 16.753 en ti l e s y o tro s gas to s , lo que arro j a un to tal d e 121.379 pes o s .
H e mo s me nci o nad o es to s d ato s d el ao 1897 po rque lo s que po s eemo s re fe re n-
te s lo s d o s ltimo s ao s no s o n tan co mpl e to s en s us d etalles , pe ro acus an s o bre
aqullo s un pro gre s o y aume nto , tanto e n el nme ro d e es cuelas co mo en el d e
al umno s i ns cri to s .
PRENSA
Cato rce publicacio ne s pe ri o d s ti cas , l i te rari as y po l ti cas , ve n la luz en el
Es tad o , s iend o una d e ellas d i ari a y las o tras s e manale s mens uales . El pe ri d i co
d i ari o apare ce en Saltillo y se ti tul a El Heraldo. To d o s s o n d e fund aci n re ci e nte
y se publ i can en es pao l, excepcin d e la International Revieic, d e Ciud ad Po rfi ri o
Daz , que se i mpri me en i ngl s .
B I B LI O TECAS Y MUSEO S
En la capi tal e xis te una biblio te ca pbl i ca, del Es tad o , que cue nta co n
3.096 vo lmenes y 9.800 vi s i tante s al ao ; y en la es cuela pre parato ri a Juana A. de
la-Fuente, d e la mi s ma po blacin, se fo rma o tra que po s ee ya 884 vo lme ne s . En
d icha es cuela hay tambi n un pe que o mus eo para el es tud io de la H i s to ri a Na-
tural .
SOCI EDADES CI ENT FI CAS
Do s s o cied ad es cie ntficas co ntri buye n al ad e l anto ge ne ral d e la po blacin d el
Saltillo co n s us trabaj o s , y s o n la Academia Coahuilense de Jurisprudencia y Au-
rora del Porvenir. Es ta l ti ma es t fo rmad a po r s e o ri tas y publ i ca una re vi s ta
me ns ual co n el mis mo t tul o .
VI . Poblaciones principales. Su industria y comercio. To d as las
villas y ciud ad e s d el Es tad o d e Co ahuila s o n d e po ca i mpo rtanci a co n re lacin al
nme ro d e s us habi tante s , pe ro muchas d e ellas ad qui ri rn nue va vi d a y ani ma-
cin co n las vas frre as que ho y cruz an el Es tad o y o fre ce n s er pro nto grand e s
ce ntro s i nd us tri al e s y me rcanti l e s . Citaremo s las pri nci pal e s :
SALTI LLO
Es la capi tal d el Es tad o d e Co ahuila una s i mpti ca po blacin d e 26.800 habi -
tante s s i tuad a en la acci d e ntad a fal d a d e una me s e ta l l amad a d el Ojo de Agua,
prxi ma la Si e rra Mad re , y o fre ce una bells ima pe rs pe cti va co n s us muchas
hue rtas y j ard i ne s y s u e xte ns a al ame d a.
Sus ed ificio s parti cul are s s o n d e mo d e s ta fbri ca, pe ro me nci o nare mo s co mo
no tabl e s el te atro en la plaz a d e lo s H o mbre s I l us tre s , el H o te l d e la Pl az a, la
cate d ral co n su e no rme to rre nue va d e vul gar arqui te ctura y fes imo re mate , y el
he rmo s o ed ificio mo d e rno co ns trui d o e xpre s ame nte para cas ino . Es te es uno d e
lo s me j o re s d e la Re pbl i ca po r su e l e gante fbri ca, s us grand e s pro po rci o ne s y
el l uj o y gus to d e sus mue bl e s y o rname ntaci o ne s . Su co s to as cend i ms d e
cien mil pes o s .
Es un ed ificio d e tre s pis o s y un s tano , co n e l e gante ve s tbulo y un j ard i nci l l o
que lo ro d e a e n d o s d e sus lad o s . En s u i nte ri o r se ad mi ran magn fi co s s alo nes
para bailes banque te s , co n palco s al to s , amue bl ad o s co n e le gancia s uma, y o tras
lo calid ad e s para s ala d e l e ctura, d e te rtul i a, d e j ue go , e tc. Debemo s re co no ce r
que es te cas ino ho nra la s o cied ad d el Saltillo .
Cue nta la ci ud ad co n d o s bo ni to s pas eo s , que so n la Pl az a Pri nci pal , e n cuyo
ce ntro hay un bie n cuid ad o j ard n, s o mbre ad o po r co rpul e nto s rbo les y ad o rnad o
co n pro fus i n d e banco s y s illo nes d e hi e rro , y la gran al ame d a, una d e las ms
e xte ns as que se co no cen en el pa s , aho ra que se hiz o una so la d e las d o s que exis -
te n prxi mas la es tacin d el fe rro carri l .
Las calles i rre gul are s y s i gui e nd o lo s acci d e nte s d el te rre no , e s tn e mpe d rad as
en s u mayo r parte i l umi nad as e n las no ches po r el s i s te ma elctrico d e arco vo l-
tai co , y al gunas cruz ad as po r l ne as d e tranv as .
El clima d e Saltillo es co mparabl e al d e J al apa po r s u d ul z ura, algo fr o e n el
invierno , pe ro d e te mpe ratura d elicio s a en lo s mes es d e pri mave ra y ve rano . Es te
clima s ano y te mpl ad o , hi j o d e la al tura que se e ncue ntra la ciud ad (1.597 me tro s
s o bre el mar), pe rmi te la e s pl nd i d a ve ge taci n que se ad mi ra e n las hue rtas y
j ard i ne s y hace s az o nar las f rutas ms s abro s as del pa s en la clas e d e manz anas ,
pe ras , d uraz no s , me l o co to ne s , e tc., que go z an d e gran fama en la Re pbl i ca.
H allnd o s e es ta po bl aci n tan slo cien kilme tro s d e Mo nte rre y po r el Fe rro ca-
rri l Naci o nal , d e bi e ra s er el punto ind icad o para ve rane ar las fami l i as re yne ras ,
i mi tand o al Sr. Ge ne ral Naranj o que hiz o co ns trui r un hermo s o chalet en la ala-
me d a d el Sal ti l l o , fo rmar all qui ntas d e recreo d o nd e re fugi ars e d urante l a
ard i e nte cancula d e la capi tal nue vo le o ne ns e . To d o all co nvid a para ello : clima
d elicio s o , aguas cri s tal i nas y abund ante s frutas , y flores y pai s aj e s be lls imo s .
Data la ci ud ad d el ao 1575, en cuyo 25 d e J ul i o fu fund ad a po r Franci s co
Urd i o l a, re ci bi e nd o el no mbre d e Santi ago d el Saltillo . Ento nce s la co marca s e
hal l aba po blad a po r ind io s huachi chi l e s y bo rrad o s que se me z cl aro n co n lo s tl ax-
calte cas llegad o s co n lo s es pao les y d e cuyas fami l i as ape nas que d an re s to s . En
1827 se le d eno min Ciud ad Le o na Vi cari o e n ho no r d e la clebre he ro na me xi -
cana; pero -prevaleci su pri me r no mbre cuya e timo lo ga es d ifcil, si bie n Se cre e
que la pal abra Saltillo es co rrupci n d e o tra i nd ge na que s i gni fi caba tierra alta
^ T ^ Z Z Z y * co me rci o d e e s ta po bl aci n to maro n g r a n d e s vuelo s d e s d e
que s u re ci nto l l e g la pro gre s i s ta l o co mo to ra: s in e mbargo , s u po s xcro n ge o gr-
fica al e xtre mo Sur d el te rri to ri o d e que es capi tal , no>l e pe rmi te ^ad qui ri r la i m-
po rtanci a que d e bi e ra, po rque se e ncue ntra al e j ad a d e lo s ^ ^ f ^ J Z l
d ucto re s y f ue ra d e l cami no que para la e xpo rtaci n han d e s e gui r lo s fruto s d e l
r
P ai
O tro e l e me nto d e pro gre s o para la i nd us tri a y el co me rci o s e o btuvo co n la
cre aci n ^e ^n e s tabl e ci i ^e nto d e crd i to l l amad o B anco d e Co ahui l ,, cuya c . a
matri z re s i d e e n Sal ti l l o . Fu f und ad o en 31 d e O ctubre d e 1897 co n un cap tal
d e 500.000 pes o s y facul tad d e e mi s i n, cuyo s bi l l e te s co rre n a la par po r to d a la
R e p b l i c a . L a pre s i d e nci a d el co ns e j o d e ad mi ni s traci n d e l B anco e s ta al cui-
d ad o d e l acaud al ad o co me rci ante D. Manue l Maz o
Entre las cas as co me rci al e s d e l Sal ti l l o s o n no tabl e s po r l a s o lid ez d e s u capi tal
y d e s u crd i to , l as d e Maz o H e rmano s , hace nd ad o s , fabri cante s y co mi s i o ni s tas ;
Si e be r y C.% g^an fe rre te r a y me rce r a; B e rnard o So ta y Maz o y To rre , al mace -
ne s d e e fe cto s para ro pa, y o tras vari as .
Entre l as i nd us tri as me re ce n ci tars e cnatro fbri cas d e ^ ^ / ^ d a s d e
al go d n que s o n la Aurora, d e D. Franci s co B amo s ; el Labrador d e la S r a ^d a
d e B aro us s e ; la Hibernia, d e D. J o s J uan Eo d r gue z y la Libertad d e D Cle-
me nte ^Cabe l l o . H ay tambi n en la ci ud ad cuatro fbri cas d e puro s , d o s d e s o m-
bre ro s tre d e fid eo s , d o s d e l ad ri l l o s , una d e mue bl e s , una d e j abn y s eis mo li-
no s d e 'tri go . Es ta l ti ma i nd us tri a me re ce que le d e d i que mo s al gunas pal abras
o r el s rad o d e pe rfe cci n que al canz en Sal ti l l o .
P
A nue s tro paL po r d i cha po bl aci n tuvi mo s el gus to d e vi s i tar el gran mo l i no
d e i t S o c i e d a d anni ma Molinos del Fnix, s i tuad o 400 me tro s d e la e s taci n d e l
teocarril Naci o nal Me xi cano , d e cuya v a pe ne tra un ramal al i nte ri o r d e l mo -
^ Fu l e vantad o el s untuo s o ed ificio en que s e i ns tal la maqui nari a, el ao 1892
y d e s d e e nto nce s trabaj a d a y no che , mo l i e nd o anual me nte d e ^ ^
to ne l ad as d e tri go . El s i s te ma d e tri turaci n es po r ci l i nd ro s , ul ti mo mo d e lo
a m e r i c a n o rpid
S
o s y pe rfe cto s en s u trabaj o , mo vi d o s po r el vapo r que al i me nta
un mo to r d e d o ble e xpans i n y 200 caballo s d e po te nci a.
Lo pro d ucto s s o n e s ti mad o s co mo d e pri me ra cal i d ad e n to d a la Ee publ i ca
ve nd i nd o s e s us hari nas po r to d as parte s y e s pe ci al me nte en lo s Es tad o s d e Nue vo
L e n Tamaul i pas , San L ui s Po to s , Ve racruz , Campe che , Tabas co , Y ucatan y
O ^i a Lo s tri go ^que co ns ume s o n re co l e ctad o s en el d e Co ahui l a, y s abi d o es
m e e s tn re putad o s co mo lo s me j o re s d e l pa s .
q
Es to s S o s s o n co nd uci d o s al pati o d el mo l i no po r lo s vago ne s d e l fe rro carri l
me nc o n a d o y e l e vad o s me cni came nte gran al tura d o nd e es an lo s d e po s i te s
T u c a p a c i d L d para tre s mi l l o ne s d e ki l o gramo s d e grano , y d e all baj an po r co n-
d ucto re s e s pe ci e s l as d i s ti ntas mqui nas ve nti l ad o ras que lo s hmpi an pe rf e c
tamente ante s d e cae r en lo s ci l i nd ro s me tl i co s que han d e mo le rlo s . De s pue s , la
s r : x r e s as
r s a t r r d e t r z o t ^o d n d e . ^l i s d e cabi d a, y en e s tas co nd i ci o ne s
s e e xpo rta.
^birectorio dolado de Coahuila, po r el Sr. Amad o Prad o . - Saltillo , 1896.
f
Lo s pro pi e tari o s d el magn fi co mo l i no que no s re fe ri mo s f o rman una po d e -
ro s a s o ci e d ad anni ma d e la que es pre s i d e nte y ge re nte D. Manue l Maz o , te s o -
re ro D. B e rnard o So ta, y s e cre tari o -ad mi ni s trad o r D. Ange l Vi l l ar; to d o s ello s
bi e n co no cid o s y re putad o s en el alto co me rci o me xi cano .
SAL TI L L O . VI STA DEL MO L I NO E L F NI X
Aco mpaamo s e s tas pgi nas un grabad o co n la vi s ta ge ne ral d el mo lino El
Fnix en el que pue d e o bs e rvars e que ro d e a al e l e gante ed ificio un j ard n, ame no
co mo to d o s lo s d el Sal ti l l o , y co n pro fus i n d e rbo l e s frutal e s y pl antas d e ad o rno .
PAREAS DE LA FUENTE
Es no tabl e la ci ud ad d e Parras d e la Fue nte , cabe ce ra d el d i s tri to d e s u no m-
bra, po r s u po bl aci n que al canz a ya 7.000 i nd i vi d uo s y po r lo s ri co s te rre no s
que la ci rcund an, e n lo s que s e d a e xube rante la vid , cuya pl anta d e be s u no m-
bre , po r habe rl a e nco ntrad o all en e s tad o s i l ve s tre lo s co nqui s tad o re s D. Anto ni o
Mart n d e Zapata y Fr. Agus t n d e Es pi no s a. Fu fund ad a la ci ud ad po r lo s es pa-
o l e s me nci o nad o s , el 18 d e Fe bre ro d e 1592, y s e e ncue ntra 1.520 me tro s d e
al tura s o bre el ni ve l d el mar.
Su i nd us tri a co ns i s te pri nci pal me nte en la e l abo raci n d e vino s y aguard i e nte s
d e uva, muy acre d i tad o s po r s u agrad abl e s abo r y ri que z a alco hlica, y cue nta
tambi n co n una fbri ca d e hilad o s y te j i d o s d e algo d n, cuatro d e fideos y cuatro
mo lino s d e tri go .
La po blacin d i s ta 28 K .
s
d e la e s taci n Pai l a d el Fe rro carri l I nte rnaci o nal .
SAN PEDRO DE LAS CO LO NI AS
Es ta villa pe rte ne ce al d i s tri to d e Parras y cue nta co n 8.500 habi tante s . L a
i nd us tri a al go d o ne ra la hace pro gre s ar rpi d ame nte , co n parti cul ari d ad , d es d e
que se i naugur el ramal d el Fe rro carri l I nte rnaci o nal Mexicano que la une la
e s taci n H o rno s d el mis mo . H o y cue nta co n ve i nti n e s tabl e ci mi e nto s para d es pe-
pi tar algo d n, vari o s mo lino s d e tri go y una fbri ca d e ace i te .
TO RREN
Es ta i mpo rtante villa d el d i s tri to d e Y ies ca es d e re ci e nte fund aci n, pue s d ata
d el ao 1887 e n que se ed ific l a pri me ra vi vi e nd a, y ho y se e s ti ma s u po blacin e n
cinco mil habi tante s . Se e ri gi e n villa po r d ecreto d e la H . Le gi s l atura d el Es tad o ,
fe chad o en 24 d e Fe bre ro d e 1898. Su pro gre s o lo d ebe en gran parte las vas
frre as que en ella se j untan y s o n lo s Fe rro carri l e s I nte rnaci o nal y Ce ntral
Mexicano .
Po s e e ya vari as i nd us tri as d e i mpo rtanci a, e ntre ellas d o s fbri cas d e hilad o s y
te j i d o s d e algo d n, d o s fund i ci o ne s , una fbri ca d e ace i te , d o s d e cervez a, una d e
aguas gas eo s as , una e mpre s a d e luz e lctrica y una d e tranv as que co rre n d e To -
rre n Gmez Pal aci o y Le rd o , po blacio nes vecinas que pe rte ne ce n al Es tad o d e
Durango .
Una d e las fbri cas d e hilad o s y te j i d o s que he mo s me nci o nad o , ti e ne tan
grand e i mpo rtanci a, que no d ebemo s guard ar s ilencio s o bre' ella y pro curare mo s
d e s cri bi rl a en po cas pal abras :
LA F E. F bri ca de hi l ados y t ej i dos de al godn
d e la COMPA A I NDUSTRI AL S. A.
TORREN. COA.
El ed ificio d e e s ta valio s a fbri ca es d e lad rillo s , habind o s e s eguid o en su co ns -
trucci n un pl ano pro ps ito , al es tilo rabe , co n e l e gante s arcad as y e s be ltas
co lumnas d e hi e rro que s o s ti e ne n elevad o s te cho s cubie rto s co n l mi na d el mis mo
mate ri al gal vani z ad o . Se l e vanta es ta co ns trucci n po co s me tro s d e la e s taci n
d e lo s fe rro carri l e s co n lo s que e s t uni d a po r un ramal , pro pi e d ad d e l a fbri ca,
que e mpal ma co n lo s railes d el I nte rnaci o nal Me xicano .
En el i nte ri o r d el ed ificio se i ns tal aro n cuatro ge ne rad o ras d e vapo r d e 200
caballo s cad a una que al i me ntan un mo to r d e 800, s is te ma Co rlis d e Allis . Es ta
fue rz a co ns i d e rabl e mue ve 300 te l are s y to d as las mqui nas ne ce s ari as para la pre -
paraci n y el hi l ad o d e la mate ri a pri ma. El nme ro d e te l are s se e l e var e n
bre ve 500, pue s e n la actual i d ad se trabaj a en la i ns tal aci n d e 200ms . ^
L a maqui nari a en ge ne ral es mo d e rna, d e co ns trucci n i ngl e s a, l ti mo s
mo d elo s .
Lo s pro d ucto s d e es ta fbri ca s o n mantas , d riles , co to nad as , te l as d e Vi chy,
pe rcale s d e es tilo francs , co tes y to d a clas e d e te j i d o s d e al go d n, tanto en lis o
co mo en l abrad o .
A es pald as d el ed ificio pri nci pal d e la fbri ca s e co ns truye ro n en calles pe rfe c-
(
tame nte alinead as , 500 cas as para habi taci n d e lo s o pe rario s , co ns ti tuye nd o una
pe que a po blacin que muy pro nto co ntar 900 fami l i as , nme ro d e trabaj ad o re s
que te nd r el e s tabl e ci mi e nto una vez te rmi nad a la i ns tal aci n d e las o tras 200
mqui nas te j e d o ras .
To d o el ed ificio es t i l umi nad o co n luz e lctrica, co ntnd o s e 400 l mparas
incand e s ce nte s d e 16buj as cad a una y 6 d e arco vo ltaico d e 2.000 buj as .
T O B B E N. F B B I CA CL A F E , . D E L A CO MPA A I NDST B I A L
La s o cied ad pro pi e tari a d e tan i mpo rtante fbri ca es anni ma y ti e ne e xhibid o
un capi tal d e 600.000 peso s e n accio nes d e cien pes o s cad a una. La J unta Di re cti va
se co mpo ne d e lo s mie mbro s s i gui e nte s :'
Presidente: Sr. D. J o aqu n Se rrano .
Secretario: Sr. Li c. Prage d i s d e la Pe a.
Tesorero: Sr. D. Fe d e ri co Cres po .
Gerente: Sr. I nge ni e ro J o s Farj as .J
, .
L a b u e n a
d ireccin que es te l ti mo i mpri me la ne go ciacin es el s e cre to d el
xito que o btiene, tanto en s us re s ul tad o s financieros cuanto en el crd i to d e que
go z an en lo s me rcad o s las manufacturas d e La Fe.
Vo lviend o la villa d el To rre n d iremo s que para fo me ntar s u d es arro llo ,
exceptu el Go bierno d el Es tad o al co mercio , la i nd us tri a y l a pro pi e d ad
urbana d e la naci e nte villa, d el pago d e to d o i mpue s to po r tre ce ao s , d e cuyo
plaz o van co rrid o s o cho tan slo y ya lo s beneficio s d e la excepcin co nvi rti e ro n e n
ce ntro fabri l y co mercial uno s te rre no s po co ha d e s i e rto s .
CI UDAD PO RFI RI O D AZ
(ante s Piedras Negras)
Es ta po blacin fro nte ri z a co n t tul o d e ci ud ad se e ncue ntra o rillas d el ro
B ravo , fro nte ra d e lo s Es tad o s Uni d o s , al lmite NE. d e Co ahuila. Data d e 1849
en que se fund co n el no mbre d e Pi e d ras Ne gras y elevad a la cate go r a que ho y
ti e ne po r d e cre to d e 30 d e No vi e mbre ' d e 1888, co n l a d e no mi naci n d e Po rfi ri o
D az . Si tuad a 280 me tro s s o bre el mar, s ufre ve rano s muy caluro s o s y po s ee e n
s us i nme d i aci o ne s te rre no s muy frti l e s para pro d ucto s tro pi cal e s . Su po bl aci n
as cie nd e 6.200 i nd i vi d uo s , y en ella nace la i mpo rtante v a frre a d el I nte rnaci o -
nal Me xicano , que co rre al Sur has ta Durango y que co ns ti tuye el pri nci pal facto r
d e s u actual pro gre s o .
Al gunas haci e nd as d e caa d ulce, mo lino s d e tri go , fbri cas d e fideos y d e s -
pe pi tad o ras d e al go d n s o n las i nd us tri as pri nci pal e s d e la ci ud ad Po rfi ri o D az .
En es te punto d e la fro nte ra hay una ad uana d e s e gund o o rd e n co n una s eccin
d e pe nd i e nte d e l a mi s ma e n el pue blo l l amad o B o qui l l as .
MONCLOY A
Es ta ciud ad , cabe ce ra d el d i s tri to d e su no mbre , se hal l a s i tuad a al no rte d e la
capi tal d el Es tad o , s o bre l a lnea d el Fe rro carri l I nte rnaci o nal . Cue nta s iete mil.
habi tante s . Su i nd us tri a y co mercio e s tn muy d e s arro l l ad o s , po s eyend o vari as
i mpo rtante s fbri cas d e aguard i e nte y d e manta y al guno s mo lino s hari ne ro s .
SI ERRA MO J ADA.
De la es tacin Es cal n d el fe rro carri l Ce ntral Me xi cano , en el Es tad o d e
Chi huahua, parte al NE. un ramal d e 125 ki l me tro s que te rmi na e n la villa
d e Si e rra Mo j ad a, po bl aci n d e 8.500 habi tante s fund ad a en 1879, co n mo ti vo d e
habe rs e d e s cubi e rto all muchas i mpo rtante s ve tas d e me tal arge nt fe ro -que se
e xpl o tan e n la actual i d ad co n grand e s re s ul tad o s . El pro gre s o d e d i cha po bl aci n
es rpi d o y se la ve aume ntar d e d a en d a, en s us i nd us tri as y en s u co me rcio .
La agri cul tura e n es ta re gi n e s e nci al me nte mi ne ra, care ce d e i mpo rtanci a.
VI L Agricultura. Do s so n lo s pro d ucto s ve ge tal e s que pare ce n llamad o s
co ns ti tui r la agri cul tura d el Es tad o d e Co ahuila, po rque ya re pre s e ntan e n la
actual i d ad i mpo rtante fue nte d e ri que z a para el mi s mo . Es to s pro d ucto s so n el
algo d n y lo s d e ri vad o s d e la vid , pe ro s i s e qui e re que alcance n el d es arro llo
pro pio d e tan e xte ns o te rri to ri o , se hace n ne ce s ari as al gunas o bras d e i rri gaci n
para fe rti l i z ar inme ns o s campo s d e rico s uelo , i mpro d ucti vo po r la es cas ez d e
lluvias . Ento nce s las co s echas d e al go d n e n Co ahuila al canz ar an pro po rci o ne s
co lo s ales y tal vez anul as e n, po r fin, la i mpo rtaci n que d e d icho te xti l s e hace d e
lo s Es tad o s Uni d o s .
La pro d ucci n agr co l a anual al canz a e n el Es tad o que no s re fe ri mo s a o nce
y med io millo nes d e pes o s e n lo s pri nci pal e s art cul o s que se o bti e ne n en las si-
gui e nte s l o cal i d ad e s :
(
D I S T R I T O S
Cereales
Le gumi no s as . .
Ra ce s
So l ne as
De ri vad o s d e la caa
Alco ho les . . . .
I xtl e . . v
Te xtile s : algo d n .
De ri vad o s d e la vid .
Mo ncf o va
R. Ari z pe Parras Vi e s ca Ri o Grand e
428.024 265.000 215,344 415.000 856 955
35.334 9.000 21.131 23.927 33.157
! -
769
438 1.853 2.807
3.767 461 45.000 9.584 5.358
32.000 16.496
5
-
155
' 13.380 112.377
25.048 3.910 2.400.000 i 330
17.949 2.800.000 2.911.660 534.069 '954
152.400
517.046 3.078.371 5.593.573 1.029.813 1.181.884
Lo s cereales co mpre nd e n ma z , tri go y al guna ce bad a. Las l e gumi no s as se re -
d uce n a fri j o l y un quince po r ciento d e garbanz o . Las pl antas ra ce s so n ni ca-
me nte camo te y papa. Las s o lneas , chile pi mi e nto s ve rd e s y s eco s . Lo s d e ri -
vad o s d e la caa, pano cha y mieles . Lo s alco ho les , aguard i e nte d e caa y mez cal
La pro d ucci n agr co l a que no s re fe ri mo s s e o bti e ne en 209 haci e nd as pri n-
cipales , d e las que e s tn d e d i cad as 70 al cultivo d e algo d n, 32 al d e l a caa d e
az car, 103 al d e lo s cereales y 4 al d e la vi d .
VI I I . Minera. Las mi nas que actual me nte se e xpl o tan en el Es tad o d e
Co ahui l a as ciend en cuare nta, d e las cuales una es d e o ro , seis d e pl ata y plo mo
cuatro d e pl ata, co bre y plo mo , nue ve d e pl ata, plo mo y fierro, cinco d e co bre',
S
t
1S
1
d
o
e
nf7
C

bre y
P
l o mo
'
o c h o d e
P
l o m
. 7 d e hi e rro , que pro d uj e ro n e n el
ano 1897, mi ne ral po r 171.370.515 ki l o gramo s , co n valo r apro xi mad o d e 4.832.719
pes o s , habi nd o s e o cupad o e n la e xtracci n d el mis mo 2.929 ho mbre s .
La re gi n mi ne ra po r excelencia se e ncue ntra e n Sie rra Mo jad a^ d el d i s tri to
d e Mo nclo va d o nd e pue d e n co ntars e qui nce mi ne ral e s d i fe re nte s en e xplo tacin
y co ns i d e rabl e nme ro d e o tro s en e xpl o raci n. So n no tabl e s e ntre lo s pri me ro s
el bal vad o r, re parti d o e ntre las co mpa as K ans as City Sme ti ng C. Parre a v
Co ns tancia; L a Encantad a d e la Co mpa a Gran Fund i ci n; La Fo rtuna, La Ex-
pl o rad o ra, La Pro vi d e nci a, e tc.
I X . Ganadera. Es muy d ifcil po r no d e cir impo s ible o bte ne r d ato s
e xacto s s o bre es ta rama d e la i nd us tri a en ni nguno d e lo s Es tad o s d e la Fe d e ra-
cin, po rque s iend o la o cultacin faci l s i ma no apare ce n e n las no ticias o ficiales
o tras mas que aquellas que bue name nte qui e re n d ar lo s hace nd ad o s . En nue s tra
pe re gri naci n po r l a Re pbl i ca hemo s te ni d o ms d e una o cas in para co mpro bar
lo que d ecimo s , y hubo cas o en que vis itamo s ci e rta haci e nd a que ella so la co n-
taba mayo r nume ro d e cabe z as d e ganad o que el mani fe s tad o para el pa^o d e la
co ntri buci n en to d o el Es tad o que aqulla pe rte ne ce . Po r lo mismo" J S ^o s
s o n s i Z ^T T
n
T
e r

S d a m

S 611 G S t e H b r 0 r e S
P
6 C t 0 l a r i
<l
e z a
P e nar a
so a s i e mpre i nfe ri o re s la ve rd ad .
El Es tad o d e Co ahuila no se es capa tan i nco nve ni e nte re gl a ge ne ral . Sabe-
Z r
7 e n
i
s u
te rri to ri o 48 pri nci pal e s e s tabl e ci mi e nto s d e campo que se
cre e mS n o T ^ T f
P

r c o ns i
gnte , valo r. Sin e mbargo
Z Z L Z Z T
T a T C al C ul and 0
> P
r n o t l c i
- pri vad as que te ne mo s , en d o s mil
no ne s d e pes o s la ri que z a ganad e ri l d e Co ahuila.
X . Vas de comunicacin y transporte. Cue nta el Es tad o d e Co ahuila
co n vari as l ne as fe rro carri l e ras que d e s graci ad ame nte no s ati s face n las neces i-
d ad es d el trfi co po r no atrave s ar pre ci s ame nte las ms ri cas re gi o ne s agr co l as y
mi ne ras ; pero l a pro l o ngaci n d e cierto s ramal e s d e v a frre a que po r fo rtuna no
se har e s pe rar mucho ti e mpo , trae r el pro gre s o la i nd us tri a, que ha d e alcan-
z ar as el d es arro llo d e que es capaz e n aque l e xte ns o y frti l te rri to ri o .
La capi tal d el Es tad o , mal s i tuad a ge o grfi came nte , co mo d ijimo s ms arri ba,
ne ce s i ta co n urge nci a que eso s fe rro carri l e s se pro l o ngue n has ta ella para que lo s
pro d ucto s que ho y s alen po r el Es tad o d e Nuevo Le n, beneficiand o Mo nte rre y
y pas and o muy al no rte d el Saltillo , cruce n e s ta po blacin y le pre s te n vid a y mo -
vi mi e nto .
Y a s abemo s que el Fe rro carri l Naci o nal Mexicano re co rre una pe que a parte d e
Co ahuila al SE., cas i ro z and o la fro nte ra, y e s ta va no traj o al Es tad o o tro be ne -
ficio que co muni car s u capi tal co n la d e la Re pbl i ca. No s uced e lo mis mo co n el
Fe rro carri l I nte rnaci o nal , cuyo mayo r re co rri d o es t en te rri to ri o co ahuilens e y
al i me nta el pro gre s o d e muchas po blacio ne s , d e s d e l a ci ud ad d e Po rfi ri o D az , e n
l a fro nte ra d el No rte , d e d o nd e arranca, has ta To rre n, en el lmite Sud o e s te , po r
d o nd e pe ne tra al Es tad o d e Durango .
Es te fe rro carri l d e s pre nd e vario s pequeo s ramal e s que so n lo s alud id o s ms
arri ba. De l a es tacin Mo nclo va, s ale uno Cuatro Ci nagas , y s te s e r la v a
ce ntral d el Es tad o s i se pro l o nga lo s i mpo rtante s pue blo s d e Santa Catari na y
o tro s . De la es tacin Re ata parte o tro ramal que se d i ri ge Mo nte rre y, cuyo s
nico s beneficio s que traj o Co ahuila se e nci e rran e n la co mpe te nci a, pues co rre
i nme d i ato y paralelo al d el fe rro carri l d e Mo nte rre y al Go lfo , que nace en Tre vi o .
Po r l ti mo : d e Sabi nas H o nd o (20 kilmetro s ), d e San Pe d ro H o rno s (23 kil-
metro s ) y d e Zarago z a To rre n (93 kilme tro s ), s o n pe que o s ramal e s , tambi n
d el I nte rnaci o nal que en el po rve ni r te nd rn gran i mpo rtanci a.
Lo que s uced e al s ues te co n el Fe rro carri l Naci o nal , o curre al s ud o e s te co n el
Ce ntral Mexicano que re co rre un pe d az o d e fro nte ra po co i mpo rtante ; pe ro d e e s ta
lne a, e n la e s taci n Es cal n, s ale el ramal l l amad o Fe rro carri l Me xicano d el
No rte que e ntra en Co ahuila has ta Si e rra Mo j ad a. Es te ce ntro mi ne ro fu gran-
d e me nte favo re ci d o co n d icho ramal , mas sus pro d ucto s van al i me ntar las fun-
d icio nes d e Chi huahua.
Co n o tro fe rro carri l cue nta el Es tad o , i naugurad o po co ha, que parte d e la
capi tal y se llama Fe rro carri l d e Chi huahua y Zacate cas , llegand o ya en s ervicio
pblico Co ncepcin; y es el pri me ro que ve rd ad e rame nte vi no favo re ce r al
Saltillo , cuyo pro gre s o s er rpi d o y e fe cti vo el d a que s eaun he cho el fe rro carri l
pro ye ctad o d el Saltillo al Ve nad i to , po rque e nto nce s que d ar l i gad o la capi tal el
I nte rnaci o nal Mexicano , el ms i mpo rtante d e to d o s lo s fe rro carri l e s que cruz an
el te rri to ri o .
Re s umi e nd o , d i re mo s que en el Es tad o d e Co ahuila hay actual me nte e n s e rvi ci o
1.457 ki l me tro s d e va frre a, d e lo s cuales pe rte ne ce n 875 al Fe rro carri l I nte rna-
cio nal, 200 al Ce ntral Mexicano , 125 al d e Co ahuila y Zacate cas , 124 al Naci o nal
Mexicano , 78 al Mexicano d el No rte y 55 al d e Mo nte rre y al Go l fo .
Aparte d e lo s fe rro carri l e s hay camino s bas tante s bue no s y abund ante s e ntre
las po blacio ne s d el Es tad o , pe ro d ad o el carcte r fe bri l d el s iglo y las grand e s d is -
tanci as que me d i an e ntre aqullas , so n d icho s camino s d e po ca uti l i d ad para el
trans po rte d e fruto s y mi ne ral e s .

CO REEO S Y TELGRAFO S
El s ervicio po s tal d e la Fe d e raci n es tableci e n Co ahuila 24 ad mi ni s traci o ne s
d e co rreo s y 36 age ncias , d e las cuales 14 e s tn auto ri z ad as para e xpe d ir y re ci-
bi r bul to s po s tales y s o n:
* Ciud ad Po rfi ri o D az . * Mz qui z .
J i mul co . Nava.
* Matamo ro s d e la L aguna. * Parras .
* Mo nclo va. Sabi nas .
* To rre n Ve nad i to .
* Saltillo
* San Pe d ro d e las Co lo nias .
San J uan d e Al l e nd e .
* Si e rra Mo j ad a.
Las mis mas y las d e Cuatro Cinegas , Nad ad o re s , San B ue nave ntura, San Fe -
l i pe , Vies ca y Zarago z a, lo e s tn tambi n para e xpe d i r gi ro s [po s tales . Las s ea-
l ad as co n as teris co * s o n es tacio nes d e te l grafo s fe d e ral e s .
TEL FO NO S
H ay en Saltillo una re d , pro pi e d ad d el Es tad o , que abarca 25 kilme tro s d e
e xte ns i n, co n 68 aparato s y 3 lneas fo rne as d el mis mo co n 10 ki l me tro s y
4 aparato s . En l a mis ma capi tal exis te o tra re d d e pro pi e d ad parti cul ar, d e 21 ki-
l me tro s y re gul ar nme ro d e s us cri pto re s .
Las ciud ad e s s i gui e nte s ti e ne n tambi n te l fo no s pblico s urbano s d e pro pi e -
d ad parti cul ar:
Ciud ad Po rfi ri o D az 32 kilme tro s .
Si e rra Mo j ad a 27
Mo nclo va 150
Lo s te l fo no s parti cul are s e ntre d ive rs as po blacio nes , mi ne ral e s y haci e nd as d e
campo , s uman e n Co ahuila 713 ki l me tro s , s in co ntar lo s d e us o pri vad o que
al canz an 63 ki l me tro s .
J . B . F O S S Y C O M P A CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. M E X I C O . D. F .
ESTADO DE CO A H UI L A
DI RECTORI O OFI CI AL
P O D E R E J E C U T I V O
Gobernador del Estado: L i c. Mi gue l Crd e -
nas , 2.
a
Zarago z a.
Secretario: Li c. Me l cho r G. Crd e nas , 4.
a
d e
J ure z , n. 16.
Secretario Particular: L i c. Al fre d o Y . Ro d r -
gue z , 7.
a
d e H i d al go , n. 4.
Oficial Mayor: Co s me Garz a Garc a, 2.
a
Mara-
vi l l a, n. 15.
Tesorero General: Amad o Prad o , 7.
a
d e Al l >n-
d e , n. 14.
Recaudador de Rentas: H i gi ni o d e L e n, 4.
a
d e
Santi ago , n. 9.
Director de la Imprenta del Gobierno: Se ve -
ri ano Mo ra, 7.
a
d e B ravo .
PO DER L EGI SL ATI VO
Diputados
Franci s co Ro d r gue z Go nz l e z , 5.
a
H i d al go , 4.
Dmas o Ro d r gue z , 3.
a
d e Al l e nd e , n. 17.
Encarnaci n Dvi l a, 4.
a
d e H i d al go , n. 6.
L i c. Aure l i o L o batn, 3.
a
d e Mo re l o s , n. 29.
Dr. J uan Cabe l l o y Si l l e r, 3.
a
Zarago z a, n.20.
Gre go ri o Ve l as co en C. P. D az , J ure z , 15.
Li c. Sal vad o r Crd e nas Pe a e n Mo ncl o va,
cal l e d e Mi gue l B l anco , n. 7.
Marco s B e navi d e s , en Vi l l a d e Al l e nd e .
Fl o re nci o Go nz l e z Ce rna, en Nad ad o re s , cal l e
d e H i d al go .
Ve nus ti ano Carranz a, en Cuatro Ci ne gas .
Al be rto Guaj ard o , e n Muz qui z .
Oficial Mayor: B e rnard o L are d o , 3.
a
Mo re l o s .
PO DER J UDI CI A L
Magistrados: L i c. Me l cho r C. Cad e na, 5.
a
d e
I turbi d e , 2.
Li c. Mauro Muo z , 6.
a
d e H i d al go , n. 6.
Li c. Arnul fo M. Garc a, 1.
a
d e Vi cto ri a A.
Ministro Fiscal: Li c. B raul i o Ze rtuche , 8.
a
d e
Al l e nd e , n. 6.
Secretario del Tribunal: J aco bo Vl e z , 8.
a
d e
H i d al go , n. 27.
Defensor de Oficio: Li c. J o s C. Charl e s , 4.
a
d e
Santi ago .
Encargado del Ministerio Pblico: Li c. Fran-
cis co G. d e L e to na, 2.
a
d e Al l e nd e , n. 14.
Encargado del Registro Pblico: Rupe rto
Go nz l e z d e l Mo ral , 2.
a
d e B ravo , n. 16.
J U E CE S DE L E T R A S
Del Ramo Civil: Li c. Prxe d e s d e l a Pe a y
Fl o re s , 3.
a
cal l e d e Santi ago .
Del Ramo Penal: Li c. J e naro Pe a, 3.
a
d e
Santi ago , n. 9.
J U E CE S ME NO RE S
Sr. Cnd i d o Dani e l , Cal l e d e Al d ama.
L i c. J o s Y . Fl o re s .
Sr. Pe d ro Santa Cruz , 3.
a
d e l a Fue nte , n. 2.
A Y UNT A MI ENT O DE L A CA PI T A L
Presidente del Ayuntamiento: Franci s co Ro -
d r gue z Go nz l e z , 5.
a
d e H i d al go , n. 4.
Comandante de Polica: Manue l Crd e nas , te r-
ce ra d e Muz qui z , n. 2.
Tesorero Municipal: Rupe rto Garc a d e L e -
to na, 1.
a
d e J ure z .
Inspector de Instruccin Pblica: J ul i o Mo ra-
l e s , 7.
a
d e H i d al go , n. 5.
Superintendente de la Penitenciaria: Franci s co ,
C. Fue nte s , 2.
a
d e Zarago z a, n. 17.
Director de la Penitenciaria: J o aqu n Durn,
pri me ra d e Rayn, n. 4.
Director de la Escuela J uan Anto ni o d e l a
Fue nte . Li c. J . M.
a
Muz qui z , 5.
a
H i d al go 11.
Jefe de Hacienda: Le o po l d o Naranj o , 5.
a
d e l
Ge ne ral Naranj o .
Administrador del Timbre: Al be rto Po l o d e l
Val l e , 2.
a
d e Vi cto ri a.
Administrador de Correos: J e rni mo Dupo nt,
3.
a
d e Al l e nd e .
J . B . F O S S Y C O M P . A CA RB N Y CO K E. GA NT E, 2. M X I CO . D. F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CO AH UI L A 63
Li e
D I RECT O RI O P RO F ES I O NAL ( * )
AB O GADO S
B e rl anga To ms , Sal ti l l o .
Crd e nas Mi gue l ,
Cas tan Fe rnand o ,
Carmo na Mat as L .,
Crd e nas Me l cho r G.,
Cad e na Me l cho r C.,
Dvi l a Pe a Ro mual d o ,
Fl o re s Manue l ,
Fi gue ro a H e rme ne gi l d o ,
Garz a Far as Davi d ,
Garz a Co ns tanci o d e l a,
Gme z Crd e nas Mi gue l ,
Garz a Al d ape Manue l ,
Garc a Arnul fo M.,
Garc a B runo ,
Go nz l e z Agui rre Patri ci o ,
H e rmo s i l l o Franci s co G.,
L o batn Aure l i o ,
L e to na Franci s co G.,
Lpe z Manue l ,
Le n Se ve ri ano G.,
Muz qui z J o s M.
a
.,
Muo z Mauro ,
Mart ne z Anci ra J e s s M.,
Pe re yra Carl o s ,
Ramo s Franci s co d e P.,
Ro d r gue z B l as ,
R o s L aure nz ana Franci s co ,
Ro d r gue z Fl o re s And rs ,
Si l va H i l ari o d e P.,
Sure z Carl o s E.,
Santo s Co y J o s M.
a
,
Val l e Agus t n d e ,
Val l e J e s s d e,
Val e ri o Gabri e l ,
Val d s J o s M.
a
,
Ze rtuche B raul i o ,
El i z o nd o Vi ce nte , Parras .
Charl e s So s te ne s ,
Fue nte s Frume nci o ,
Go nz l e z Mari ano ,
Gue rre ro J e s s ,
O rti z Fe l i pe H .,
Pe a Prxe d e s d e l a, Matamo ro s .
Ci s ne ro s Cant L i brad o , To rre n.
Gme z Vargas Gume rs i nd o ,
Garc a d e L e to na L ui s ,
Zarago z a d e la Garz a,
O J o he mo s po d i d o co ns e gui _
e l d i re cto ri o pro f e s i o nal d e Co ahui l a. - E s to s * no mbr e s
e xi s t an e n e l Es tad o e n 1897
i r d ato s mo d e rno s par a
i bi
L i e . Garz a Se pl ve d a Franci s co , Zarago z a.
B ri s e o Franci s co , C. Po rfi ri o D az .
Ce rna Franci s co d e P. C.,
" Garz a Cas ti l l n Sal vad o r,
Guti rre z J o s e l yn,
Garz a Zarago z a d e l a,
Fl o re s B e ni to ,
Sure z Santi ago ,
Vz que z B amn,
Mo l i na y Snche z Franci s co ,
Santo s Pe d ro d e l o s ,
Sad a H i gi ni o ,
Sal i nas Mi e r J o s ,
) Guti rre z Cal i xto , Vi l l a d e Nava.
Pe a y Fl o re s Prxe d e s d e l a, Mo ncl o va.
Fue nte Anto ni o d e l a,
Pe a Sal vad o r C.,
Crd e nas Do nato R.,
Cas i l l as J uan,
Garz a Gui l l e rmo ,
Garc a J uan C.,
Cant J e s s M.
a
,
Go nz l e z Do ri a Tri ni d ad , Si e rra Mo j ad a.
Se pl ve d a Mauro A.,
B e nne ts S.,
To rre Raf ae l ,
DENTI STA S
MDI CO S
B i bb R. H . L .,
B arre d a J o s M.
a
,
Crd e nas Franci s co G.,
Cabe l l o Siller J uan.
Caraz o s Otilio ,
Dvi l a Ramn,
Erre tz O tn,
Fue nte J e s s M. d l a,
Fi gue ro a J o s Y .,
Garc a Fue nte s Di o ni s i o ,
Garc a Fue nte s J e s s ,
J e f f e ri s To ms N.,
Gil J e s s M.,
Mick Fe rnand o ,
Ro d r gue z J o s M.
a
,
Vi l l are al Al fre d o V.,
Val d s Le o nard o ,
Smi th Santi ago ,
Val d s Fructuo s o ,
Garz a Ci pri ano ,
Guaj ard o J avi e r,
El i z o nd o H i pl i to ,
Vi l l arre al Me l cho r,
Agui rre Val d s Pe d ro ,
O s una El i gi ,
Pre z Ri card o ,
Sal ti l l o .
Sal ti l l o .
Vi l l a d e Gal e ana.

Vi l l a d e l Gral . Ce pe d a.
Parras .
J . B . F O S S Y C O M P . A - C A R B N Y C O K E . G A N T E , 2. MEX I CO . D. F.
64 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CO AH UI LA
Le n Ez e qui e l d e,
Garz a Carlo s M.
Me ave Ad o lfo ,
Dvi l a Guti rre z Al fre d o ,
H e rrmann Gual te ri o ,
B arryH . L .,
L ara J uan,
Cant Lo re nz o ,
O rte ga Ri card o ,
Cirio s Dani e l L.,
Cant Rafae l ,
Zambrano Manue l ,
H and i J . H .,
L af f aye te J . J .,
Es pi no s a I gnaci o ,
Muiz Lui s ,
Go nz lez Lo z ano J e s s ,
Fe rnnd e z J uan C.,
Garz a Le ni d e s d e l a,
Go nz lez Val e ri ano ,
K e l l o gg Ambro s io ,
Stille H . M.,
Ro d r gue z Tefilo ,
El i z o nd o Pe d ro A.,
O s una J uan G.,
El i z o nd o J e s s M.
a
,
Mars h Gui l l e rmo Q.,
Ti j e ri na Dmas o G.,
Ro d r gue z Anto ni o ,
Ze rtuche Se gund o ,
El i z o nd o Epi gme ni o ,
Guaj ard o Franci s co ,
Mal d o nad o Manue l ,
B uche r To ms B .,
Zambrano Fructuo s o ,
Al ani s Pabl o E.,
Fe rnnd e z Anto ni o M.,
B urfo rd Fe l i pe ,
Garc a Evari s to ,
Mai co tte Apul e yo ,
Re gi no Ramn F.,
Vi l l arre al Anto ni o L .,
Parras .
S. Pe d ro .
To rre n.

C. Po rfi ri o Daz .
Villa d e Mo relo s .

Villa d e Al l e nd e .

Mo nclo va.

Si e rra Mo j ad a.
C. Ro me ro Rubi o .
Cuatro Cinegas .

Nad ad o re s .
Villa d e J ure z .
S. B ue nave ntura.
F A RMA C UT I CO S
Mart ne z Villalo bo s J uan,
Ro d r gue z J e s s ,
Garz a y Garz a Si mn,
Ro d r gue z J o aqu n,
Sal i nas Mier Davi d ,
Syman Wi l l i am,
Gre man Patri ci o ,
Le al Amad o ,
Sal ti l l o .
C. Po rfi ri o Daz .
Vi l l a d e Nava.
I NGE NI E RO S
Abbo tt Teo d o ro , Sal ti l l o .
Sal ti l l o . Crd e nas Fe l i pe ,
Crd e nas Se ve ri ano ,
Devis C. A.,
Garz a Ri ch And rs ,
H aytF . D.,
Lpe z O ctavi ano ,
L aro che Ed uard o ,
Pe re yra Mi gue l ,
Pre z L ui s ,
Ro d r gue z Santi ago ,
Val d s Cl e me nte ,
Mayne z Mi gue l S.,
Navarro Raymund o ,
Mad ero Erne s to ,
Pre z Faus ti no ,
Es paj ne t J . M.,
Cari ngto n Carl o s , .
Farj as J o s , Ge re nte d e l a Fbri ca
L a Fe , To rre n.
We ff Tri ni d ad ,
Mue lle r Carl o s C.,
Parras .
C. Po rfi ri o Daz .
Mo ncl o va.
Si e rra Mo j ad a.
Sal ti l l o .
Crd e nas Fe l i pe ,
B al l e s te ro s Me l qu ad e s ,
Eche r Franci s co ,
Vi l l arre al Apo lo nio ,
Dunham Carl o s ,
K l aus Fe d e ri co ,
Ste ffe l A.,
Me. Maham Chas .,
NO T A RI O S
And a Eul o gi o d e,
Danie l Cnd i d o ,
Dvi l a Pe a Ro mual d o ,
Fl o re s Dvi l a Gre go ri o ,
Gmez J e s s M.,
Go nz lez d el Mo ral Rupe rto ,
Pre z Franci s co ,
Sure z Carl o s E.,
Sal i nas Fl i x M.,
Val d s Me ja Do mi ngo ,
Vlez J aco bo ,
Meave Franci s co ,
Velas co Mari no ,
Cas tro Lad i s l ao ,
Garcia d e L e to na Lui s ,
Santo s Fo rtunato ,
Santo s Pe d ro d e lo s ,
Santo s Franci s co d e lo s ,
Snchez Me lcho r,
Cas i l l as J uan,
Go nz lez Ro mual d o ,
P R O F E SO R E S DE I NST RUCCI N P RI MA RI A
Ayal a H e rmi ni o , Sal ti l l o .
B e aure gard L ui s A.,
Parras .
To rre n.
Zarago z a.
C. Po rfi ri o D az .

Mo ncl o va.
J . B . F O S S Y C O M P . A C A R B N y C O K E . GA N T E , 2. M X I C O . D . F .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CO AH I L A
65
Sal ti l l o .
B ue no Franci s co .
B ahe na So led ad ,
B arte ro Ad e l a,
Crd e nas J o s M.
a
,
Cruz Pe tra d e l a,
Cruz Aure l i a d e l a,
Do m ngue z Canuto H .,
Fue nte J o s e fa d e l a,
Far as d e Chapo y Mo d e s ta,
Fue nte s d e L aure nz ana Mar a,
Garc a Fue nte s Manue l ,
Garz a Al d ape Zo rai d a,
Gil I s abe l ,
Gil Celia,
Go nz lez So led ad ,
Lo re to J e s s ,
Lpe z Miguel A.,
Lpe z Miguel,
Lpe z Geno veva,
Le n Re fugi o de,
L arumbe Mar a,
Mart ne z Margari ta,
Nunci o Franci s co ,
O s una And rs ,
Oro pez a d e Carmo na Mar a,
Pe a Li d i a F.,
Qui ntana Anto ni o ,
Re ye s H i gi ni o ,
Ramo s Ans e l ma,
Ramo s Li be rata,
Ro s al e s Eus to l i a,
Ro d r gue z Carme n,
Snchez Fe rnnd e z Mar a,
Siller I s abe l,
Vald s Ad ri n,
Celio Cirilo ,
Cas tillo D aniel G.,
Mayne z J e s s ,
Mi j are s Do lo res ,
Charl e s J uana,
Campo s Carl o ta,
Ce rvante s Co ncepcin,
Ram re z El e na,
Ram re z d e Fl o re s J e s s ,
Guti rre z Mari ano , Villa d e Matamo ro s .
Tre vi o V. d e Ve ga Guad al upe , Vi e s ca.
Mes a Sal i nas Tri ni d ad , C. Po rfi ri o Daz .
r
-arz a Ni nfa,
Crd e nas Do lo res R.,
R o s Natal i a,
Ro d r gue z y Pre z Gil, C. J i mne z .
To rre s Franci s co G., Mo nclo va.
Ve i ro Franci s co ,
Ro s a Al be rto d e la,
Parras .
J i mne z Manue l F.,
Ro d r gue z Leo po ld o C.,
B al crce l J o aqu n,
Fl o re s Se gund o ,
B al l e s te ro s Me l qu ad e s ,
Mre le s Franci s ca,
Re ye s . Go nz alo ,
Camo url i n Lui s ,
Tre vi o Anto ni o L .,
Camo url i n Vi cto ri a G. d e,
Garc a Paz L. d e,
Ro d r gue z Anacl e to C.,
Mo nro y L ui s A.,
To rre a Emi l i a,
Dvi l a J o s e fa,
Ro s as Manue l ,
Garc a Mate o ,
Mo ncl o va.
Si e rra Mo j ad a.
Nad ad o re s .
Vi l l a d e J ure z .
San B ue nave ntura.
D I R E C T O R I O I N D S T R I A L Y ME R C A N T I L
A B A R R O T E S
Calz ad o Eus e bi o , Saltillo .
Cas ti l l o Fl i x,
Garz a Fabi o ,
Lpe z Ad e l ai d o ,
Mazo Hermanos (vas e l a pg. 54),
Mart ne z Anas tas i o ,
Mart n H e rmano s ,
Ro d r gue z Cres cencio ,
Ro d r gue z Dmas o ,
Ramo s Mart ne z Francis co ,
Sie be r & C.
a
Cl e me nte ,
So ta B e rnard o ,
Garz a y H e rmano Vicente, San Pe d ro .
Dvalo s Sabs , Mo nclo va.
Cant Es pi ri d i n, C. Po rfi ri o Daz .
Co blets Emi l i o ,
Paul Emilio ,
Cram & Co . J uan,
Zamal d e Le ni d e s ,
Ro d r gue z H e rmano s Ces reo , Muz qui z .
So to Eus tas i o ,
I gl e s i as Epi fani o , Matamo ro s .
Argave J o s ,
Es tfano Anto ni o , Si e rra Mo j ad a.
Pe ral d i Ange l F.,
Al vare z y H e rmo s i l l o ,
C.
a
Co ns tanci a,
Tre vi o Do ro te o ,
Arme nd ai z Franci s co ,
Stfano Fi l o me no ,
Cas ti l l n J uan,
B e rnard i ni Mi gue l ,
J . B . F O S S Y C O M P .
A
C A R B N Y C O K E . GA N T E , 2. MEX I CO . D. F.
66 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CO AH UI LA
A RT CU L O S P A R A RO P A
Acua Rafae l , Saltillo .
B lanco y H e rmano s Ge rvas i o ,
Fe rrara y Fe rnnd e z ,
Gro ne s Fe l i ci ano ,
Garz a Gui l l e rmo ,
Garc a J uan M.,
Maz o y To rre ,
Muiz y H e rmano s To ms ,
So ta Manue l ,
J ame s FrankB ., Mo nclo va.
Cul l ar Franci s co P.,
Pe z Cecilio ,
Samano y C.
a
D. C., C. Po rfi ri o Daz .
Go o d man J o s ,
L e autaud H e rmano s ,
Pal aci o H e rmano s ,
True ba H e rmano s ,
Tre vi o H e rmano s ,
Ro j o Re mi gi o , Parras .
Arme nd ai z Franci s co , Si e rra Mo nj ad a.
Eliz o nd o J o s Mar a,
Sa.enz J o s Mar a P., *
Caro the ro J uan D.,
F E R R E T E R A S Y M E R C E R A S
H aye s J uan, Saltillo .
Me l l ad o Pe a & Co .,
F B RI CA S DE J A B N
Zaro cbe Ed uard o , Saltillo .
Ste phe ns & Co ., San Pe d ro .
La Alianz a S. A., To rre n.
F B RI CA DE CE RV E ZA
Ce rve ce r a d e To rre n S. A., To rre n.
F B RI CA S DE H I L A DO S Y T E J I DO S
Ari z pe d e B aro us e Franci s ca, Sal ti l l o .
Cabello Cl e me nte ,
Ari z pe y Ramo s Franci s co , .
Ro d r gue z J o s J ., Sal ti l l o .
De ge tau O tho n, Mo nclo va.
Co mpa a I nd us tri al Sal ti l l e ra, Arte aga.
J e s s Dvi l a Pe a,
Mad e ro y C.
a
, Parras .
La Co ns tancia, S. A.. To rre n.
La Fe, S. A., Gerente Jos Forjas,
(vas e l a pg. 56),
F B RI CA S DE V I NO S
Erne s to Mad e ro H e rmano s , Parras .
Tre vi o Lo re nz o G.,
Ro jo Re mi gi o ,
M A DE R E R A
Wo e s s ne r J uan, Sal ti l l o .
MO L I NO S DE T RI GO
El Fnix, S. A., Presidente y Gerente don
Manuel Mazo (vas e l a pg. 54), Sal ti l l o .
Franci s co Ari z pe y Ramo s ,
Mier Fe rnand o ,
Mille r Fe d e ri co , Nad ad o re s .
H O T E L E S
F. C., Naci o nal Me xi cano , H o te l d e l a Es ta-
cin, Sal ti l l o .
Stark J uan, H o te l d e l a Pl az a,
To mas i cbi Simn, H o te l To mas i cbi ,
Van d e L e ygraf Ge rard o , H o te l J ard n
Micho u Pe d ro , H o te l Francs , To rre n.
Page s Anto ni o , H o te l I be ri a,
H e rre ra Guad al upe , H o te l Fl o ri d o ,
To o n Chak, H o te l I nte rnaci o nal ,
Are l l ano J uan F., H o te l Mo relo s ,
Es pi no s a M.
a
Do l o re s , H o te l Me xi cano ,
Cairo y Po s e e ,
Agui rre Rafae l , H o te l Zarago z a, Parras .
Al d e re te Amad o , H o te l Zarago z a, Mo ncl o va.
Sauced o Cas i mi ro , H o te l Ame ri cano ,
Canal e s Al e j and ro , H o te l Canal e s , C. Po rfi ri o
D az .
> < :
JO S F AR JAS, G erente
(VMela
T orreon. Coa.
LA F
C o m p a a I n d u s tri a l d e H i l a d o s y T e j i d o s d e
J . B . F O S S Y C O M P .
A
_ C A R B N Y C O K E . GA N T E , 2. MX I CO . D. F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CO AH UI LA
C.
a
d e l F. C. Mexicano , H o te l I nte rnaci o nal ,
C. Po rfi ri o D az .
ZA P A T E R A S
Val d s Po rfi ri o , Sal ti l l o .
D I RE CT O RI O D E LA P R O P I E D A D
Propietarios de Fincas Urbanas estimadas en
ms de diez mil pesos, con domicilio en la
Capital:
Ayal a Franci s co , 1.
a
d e Vi cto ri a.
Ari z pe y Ramo s Mi gue l , 1.
a
d e Vi cto ri a 10.
B l anco Co ncepcin C., Vd a. d e, 6.
a
H i d al go 5.
B lanco d e Fl o re s Re fugi o , 6.
a
d e H i d al go .
Cabello Cl e me nte , 6.
a
d e Al l e nd e .
Calz ad o Eus e bi o , 2.
a
d e Ocampo 1.
Caro the rs J uan D., Ocampo .
Fl o re s J ul i o , 5.
a
d e H i d al go .
Go nz lez Cres cencio , 6.
a
d e H i d al go .
Go nz lez Tre vi o J uan, 2.
a
d e J ure z .
Garc a d e Le vo Guad al upe , 2.
a
d e J ure z 10.
Garc a Ro d r gue z J o s , 1.
a
d e Vi cto ri a.
Garz a Gal n J o s M.
a
, 1.
a
d e Vi cto ri a 21.
Grand e Mari ano , 3.
a
d e Al l e nd e 7.
Garz a Marcelino , Pl az a Tl axcal a.
H aye s J uan, 2.
a
d e Gal e ana 10.
Laro cbe Ed uard o , 6.
a
Ramo s Ari z pe .
Lo bo Ro d r gue z Me lcho r, H i d al go 16.
Lo bo Manue l H e re d e ro s d e, 4.
a
d e H i d al go 25.
Mo nead a J e s s M., 6.
a
d e J ure z .
Maz atn Mi gue l , 3.
a
d e Mo relo s .
Narro Co ncepcin, 4.
a
d e Al l e nd e 9.
Ne gre te J o s , 7.
a
d e H i d al go 9.
Purce l l Guille rmo , 1.
a
d e Zarago z a.
Ro d r gue z B l as , 1.
a
d e Vi cto ri a 19.
Ro d r gue z Dmas o , 3.
a
d e Al l e nd e 17.
Ro d r gue z J o s J uan, 5.
a
d e Alle nd e .
Re yna Prxe d e s , 2.
a
d e Vi cto ri a 21.
Ro j o Re mi gi o , Parras (Re fo rma).
So ta B e rnard o , 3.
a
d e H i d al go 25.
Sie be r y C.
a
Cl e me nte , 1.
a
d e Zarago z a 3.
Santo s Le o nard o d e lo s , 4.
a
d e Al l e nd e 6.
Valle Vd a. d e Pe a, 8.
a
d e Alle nd e .
Valle Tri ni d ad d e, 5.
a
d e Al l e nd e 3.
Zamo ra Franci s co , 1.
a
d e Zarago z a.
Propietarios de Fincas Rsticas
B ai j n Mi gue l , Sal ti l l o .
Caraz o s Amad o ,
Co bello Cl e me nte ,
Cul l ar Euti mi o ,
Carri l l o Te o d o ro ,
Fue nte s Tri ni d ad d e l as ,
Fue nte Manue l d e l a,
Lo bo Manue l H e re d e ro s d e,
67
Lo bo Me l cho r, Sal ti l l o .
Mart ne z J e s s A.,
Mart ne z Tefilo ,
Narro Anto ni o ,
Ramo s Agus t n R.,
Ro d r gue z Dmas o ,
Recio . Silve rio ,
Ayme s Ad o lfo , San Pe d ro ,
Acua J uan,
B e rl anga J e rni mo ,
Chvez Go nz alo ,
Fi e rro J uan H e re d e ro s d e,
Go nz lez Fe rnand o Te s t.
3
d e , >
Gme z Franci s co ,
Garz a H e rmano s ,
Med elln And rs ,
Mad e ro Franci s co ,
Re gal ad o And rs ,
R o s Davi d ,
Ri tte r Fe d e ri co ,
Re gal ad o To ri bi o ,
Cant Anas tas i o , Mo ncl o va.
Go nz lez Exi qui o ,
Muo z J e s s ,
Pre z J ul i o ,
R o s H e rnnd e z J o s M.
a
,
Vi l l arre al Marco s ,
Cas tro J o s M.
a
, Abas o lo .
K arbe Fe rnand o ,
Daz Gre go ri o , Parras .
Mad e ro Evari s to ,
Navarro Rai mund o ,
Anci ra J e s s Te s tame ntar a d e, Gue rre ro .
B e navi d e s Carme n.
B e navi d e s Marcial,
Far as Tri ni d ad ,
Crd e nas Fe rnand o , Ge ne ral Ce pe d a.
Cul l ar Marce lino ,
Crd e nas Mi gue l ,
Crd e nas M. Te s tame ntari a d e,
L e n d e Agui rre J ul i a,
Mart ne z Qui rz Carl o s ,
Mo ral e s Mart n,
Narro J uan,
Pre z Catari no ,
Ramo s Li be rata,
Ro d r gue z Vicente,
Ri chard s o n W. K .,
Santo s Le o nard o d e lo s ,
Silier Mari ano y H e rmano s ,
Val d s H e rmano s ,
Es co bed o Nava Lui s , Vies ca.
Garc a Far as J uan,
Lo j o ns y Re n Suce s o re s d e,
J . B . F O S S Y C O M P . A CA RB N Y CO K E . GA NT E , 2. M E X I C O . D . F .
68 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CO AH UI L A
Y i e s ca.
Matamo ro s .
Mart ne z Cl aud i o A,
O rti z Ramn C.,
Sal d aa B e rnard o ,
Ae o s ta L uci ano ,
Eppe m And rs ,
Go nz l e z Carl o s ,
Go nz l e z B raa J o s ,
Mez a Anas tas i o ,
Mart ne z Arauna Franci s co ,
Pe a Prxe d e s d e l a,
Pe a Agus t n H e re d e ro s d e ,
Ram re z Fl i x,
Ro d r gue z To ms H e re d e ro s d e .
Re gal ad o To ri bi o H e re d e ro s d e,
Ce rna Davi d , San B ue nave ntura.
Ce rna Fl i x,
Ce rna Mari ano F. d e ,
Cul l ar Pe d ro ,
Guti rre z J e s s R.,
Ramo s Fal cn Caye tano ,
Ro d r gue z J e s s M.,
Snche z Margi l ,
Tho mac Ed uard o ,
Ze rtuche J ul i o ,
Purce l l Gui l l e rmo , Zarago z a.
Al co ce r Mari ano , Ramo s Ari z pe .
Came ro n De ve nture & Co .,
Cabe l l o Cl e me nte ,
Garz a Marce l i no ,
Mart ne z d e Ari z pe Encarnaci n,
Mo ral e s J e s s M.
a
Te s t.
a
d e ,
Y i l l arre al Gui l l e rmo ,
Agui rre H e rnnd e z J o s M.
a
, Parras .
Fue nte s H e rmano s ,
Go nz l e z Carl o s ,
Go nz l e z Tre vi o Lo re nz o , Parras .
I arti Manue l Te s tame ntar a d e ,
Mad e ro H e rnnd e z Evari s to ,
Mad e ro H e rnnd e z Erne s to ,
Mad e ro & Co .,
Pre z Anto ni o ,
Ri vas Franci s co ,
Ro j o Re mi gi o ,
Ro d r gue z Franci s co Te s t.
a
d e ,
Ri chard s o n W. H ., Parras .
To var Anto ni o ,
Vi l l arre al Me l cho r,
C.
a
Carbo n fe ra d e P. Ne gras , C. Po rfi ri o D az .
Garc a Fructuo s o ,
Vi l l arre al Me l cho r,
Garz a Cant Fe rnand o , Al l e nd e .
Mi l mo Patri ci o H e re d e ro s d e , Pro gre s o .
Arre d o nd o Garz a Franci s co , Cuatro Ci ne gas .
Arre d o nd o Gre go ri o H e re d e ro s d e ,
Arre d o nd o Mart n,
Cas tro Manue l ,
Cas tro Sal o mn,
Cas ti l l o Ani ce to ,
Carranz a y Sal i nas ,
Es pi no s a Franci s co A.,
Guz mn Te re s a F. d e ,
Ro d r gue z J e s s ,
Ramo s Ramn,
Ro s as Manue l ,
Vi l l ars O ctavi ano Te s t.
3
d e ,
Val d s Ni cano r,
Cas tao y Zambrano , Muz qui z .
Egue z bal Al e j and ro ,
El i z o nd o Ramo s I gnaci o ,
El i z o nd o Ramo s I nd al e ci o ,
Garz a Gal n J o s M.
a
,
Guaj ard o L . Al be rto ,
J i mne z d e Garz a Mi cae l a,
L e armo nt H e rmano s ,
Mo rd o ck Abraham,
Muz qui z Pe a Mi gue l ,
Muz qui z Dvi l a Mi gue l ,
Ne l s o n We l l e r,
O ppe nhe i rme r M. L .,
Tre vi o J e rni mo ,
Wi l l i ams B . H .,
Zambrano Ed uard o (L .),
Garz a To ms F. d e l a, H i d al go .
Mi l mo Patri ci o H e re d e ro s d e ,
Crd e nas Amad o r, To rre n.
Co bi n Fe l i ci ano ,
Go nz l e z Carl o s ,
EST AD O D E CO LIMA
I. Extensin territorial, lmites y situacin geogrfica. El pe que o
Es tad o d e Co lima fo rma un tri ngul o d e 5.887 ki l me tro s cuad rad o s , baad o po r
las aguas d el Pacfico e n s u lad o o ccid e ntal, co nfinand o co n J al i s co al N. y co n
Mi cho acn al E. y S. Se e ncue ntra s i tuad o al 0. d e Mxico , e ntre lo s 4
o
20' y lo s
5
o
40' d e l o ngi tud y e ntre lo s 18 40' y 19 27' d e l ati tud s e pte ntri o nal .
I I . Orografa, hidrografa, costas, mares y puertos. El te rri to ri o d e
es te Es tad o fo rma un pl ano i ncl i nad o s uave me nte al S., aunque e ri z ad o d e algu-
no s cerro s ais lad o s y pe que as s i e rras , e ntre las que s o n ms no tabl e s , las d e Cha-
ro ila al E., las B ufas y el ce rro d e la No ri a al ce ntro y el d el Ce nti ne l a al 0. (*).
H aci a la co s ta y en la parte co mpre nd i d a e ntre lo s ro s Arme r a y Tuxpam s e ex-
ti e nd e una l l anura muy baj a que ti e ne e n s u ce ntro la l aguna d e Al cuz ahue y
te rmi na en el mar en d i l atad a pl aya, s in pue rto al guno . El ro d e la Arme r a y el
Co ahuayana Tuxpam, ri e gan pro fus ame nte el te rri to ri o , e s pe ci al me nte en s u
parte o rie ntal, d o nd e lo s mucho s afl ue nte s d e uno y o tro fo rman tupi d a re d d e pe -
que o s ro s y arro yo s . El Arme r a, que es el ms caud alo s o d e lo s ro s d e Co lima,
d es embo ca co mo lo s d e ms e n el Pac fi co , prxi mo la gran l aguna d e Cuyutl n,
co n la que trats e d e uni rl o po r med io d e un canal que es tablecies e la co munica-
cin co n el pue rto d e Manz anillo , y cuyo pro ye cto qued d es echad o y f u s us ti-
tui d o co n una lnea d e fe rro carri l que co rre d es d e aque l pue rto po r la o rilla
me ri d i o nal d e la l aguna y se d i ri ge la capi tal d el Es tad o .
Al No rte , el ro Chacala, s eala lo s l mi te s d e Co lima co n J al i s co y d es embo ca
e n el pue rto d e Navi d ad , fo rmand o ante s lal aguna d el Te rro nate e n te ri to ri o jalis -
ciens e.
L a co s ta d e Co lima, que alcanz a una e xte ns i n d e 160kilme tro s , es t fo rmad a
po r un d i l atad o are nal s in pue rto al guno d es d e la bo ca d el Co ahuayana has ta la
abi e rta rad a d e Manz ani l l o , en cuyo fo nd o hay pro fund o s y abri gad o s fo nd e ad e ro s
co ns ti tuye nd o el nico pue rto pro pi ame nte d icho que s e e ncue ntra e n Co lima.
I I I . Clima y producciones. El clima d e es te Es tad o es en ge ne ral tem-
pl ad o y s alud able , e s pe ci al me nte e n las re gi o ne s d el No rte po r la mayo r, al tura que
all al canz a el te rre no . En las co s tas es caluro s o , y mals ano en alguno s l ugare s .
(*) L a o ro graf a d e es te Es tad o s e d e ri va d el gran Ne vad o d e Co lima, mo ntaa d e 4.300 me tro s
s o bre el mar, d el cual no s o cupare mo s al tratar d el Es tad o d e J al i s co , en cuyo te rri to ri o s e e n-
cue ntra.
J . B . F O S S Y C O M P . A CA RB N Y CO K E . GA NT E , 2. M E X I C O . D . F .
68 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CO AH UI L A
Y i e s ca.
Matamo ro s .
Mart ne z Cl aud i o A,
O rti z Ramn C.,
Sal d aa B e rnard o ,
Ae o s ta L uci ano ,
Eppe m And rs ,
Go nz l e z Carl o s ,
Go nz l e z B raa J o s ,
Mez a Anas tas i o ,
Mart ne z Arauna Franci s co ,
Pe a Prxe d e s d e l a,
Pe a Agus t n H e re d e ro s d e ,
Ram re z Fl i x,
Ro d r gue z To ms H e re d e ro s d e .
Re gal ad o To ri bi o H e re d e ro s d e,
Ce rna Davi d , San B ue nave ntura.
Ce rna Fl i x,
Ce rna Mari ano F. d e ,
Cul l ar Pe d ro ,
Guti rre z J e s s R.,
Ramo s Fal cn Caye tano ,
Ro d r gue z J e s s M.,
Snche z Margi l ,
Tho mac Ed uard o ,
Ze rtuche J ul i o ,
Purce l l Gui l l e rmo , Zarago z a.
Al co ce r Mari ano , Ramo s Ari z pe .
Came ro n De ve nture & Co .,
Cabe l l o Cl e me nte ,
Garz a Marce l i no ,
Mart ne z d e Ari z pe Encarnaci n,
Mo ral e s J e s s M.
a
Te s t.
a
d e ,
Y i l l arre al Gui l l e rmo ,
Agui rre H e rnnd e z J o s M.
a
, Parras .
Fue nte s H e rmano s ,
Go nz l e z Carl o s ,
Go nz l e z Tre vi o Lo re nz o , Parras .
I arti Manue l Te s tame ntar a d e ,
Mad e ro H e rnnd e z Evari s to ,
Mad e ro H e rnnd e z Erne s to ,
Mad e ro & Co .,
Pre z Anto ni o ,
Ri vas Franci s co ,
Ro j o Re mi gi o ,
Ro d r gue z Franci s co Te s t.
a
d e ,
Ri chard s o n W. H ., Parras .
To var Anto ni o ,
Vi l l arre al Me l cho r,
C.
a
Carbo n fe ra d e P. Ne gras , C. Po rfi ri o D az .
Garc a Fructuo s o ,
Vi l l arre al Me l cho r,
Garz a Cant Fe rnand o , Al l e nd e .
Mi l mo Patri ci o H e re d e ro s d e , Pro gre s o .
Arre d o nd o Garz a Franci s co , Cuatro Ci ne gas .
Arre d o nd o Gre go ri o H e re d e ro s d e ,
Arre d o nd o Mart n,
Cas tro Manue l ,
Cas tro Sal o mn,
Cas ti l l o Ani ce to ,
Carranz a y Sal i nas ,
Es pi no s a Franci s co A.,
Guz mn Te re s a F. d e ,
Ro d r gue z J e s s ,
Ramo s Ramn,
Ro s as Manue l ,
Vi l l ars O ctavi ano Te s t.
3
d e ,
Val d s Ni cano r,
Cas tao y Zambrano , Muz qui z .
Egue z bal Al e j and ro ,
El i z o nd o Ramo s I gnaci o ,
El i z o nd o Ramo s I nd al e ci o ,
Garz a Gal n J o s M.
a
,
Guaj ard o L . Al be rto ,
J i mne z d e Garz a Mi cae l a,
L e armo nt H e rmano s ,
Mo rd o ck Abraham,
Muz qui z Pe a Mi gue l ,
Muz qui z Dvi l a Mi gue l ,
Ne l s o n We l l e r,
O ppe nhe i rme r M. L .,
Tre vi o J e rni mo ,
Wi l l i ams B . H .,
Zambrano Ed uard o (L .),
Garz a To ms F. d e l a, H i d al go .
Mi l mo Patri ci o H e re d e ro s d e ,
Crd e nas Amad o r, To rre n.
Co bi n Fe l i ci ano ,
Go nz l e z Carl o s ,
EST AD O D E CO LIMA
I. Extensin territorial, lmites y situacin geogrfica. El pe que o
Es tad o d e Co lima fo rma un tri ngul o d e 5.887 ki l me tro s cuad rad o s , baad o po r
las aguas d el Pacfico e n s u lad o o ccid e ntal, co nfinand o co n J al i s co al N. y co n
Mi cho acn al E. y S. Se e ncue ntra s i tuad o al 0. d e Mxico , e ntre lo s 4
o
20' y lo s
5
o
40' d e l o ngi tud y e ntre lo s 18 40' y 19 27' d e l ati tud s e pte ntri o nal .
I I . Orografa, hidrografa, costas, mares y puertos. El te rri to ri o d e
es te Es tad o fo rma un pl ano i ncl i nad o s uave me nte al S., aunque e ri z ad o d e algu-
no s cerro s ais lad o s y pe que as s i e rras , e ntre las que s o n ms no tabl e s , las d e Cha-
ro ila al E., las B ufas y el ce rro d e la No ri a al ce ntro y el d el Ce nti ne l a al 0. (*).
H aci a la co s ta y en la parte co mpre nd i d a e ntre lo s ro s Arme r a y Tuxpam s e ex-
ti e nd e una l l anura muy baj a que ti e ne e n s u ce ntro la l aguna d e Al cuz ahue y
te rmi na en el mar en d i l atad a pl aya, s in pue rto al guno . El ro d e la Arme r a y el
Co ahuayana Tuxpam, ri e gan pro fus ame nte el te rri to ri o , e s pe ci al me nte en s u
parte o rie ntal, d o nd e lo s mucho s afl ue nte s d e uno y o tro fo rman tupi d a re d d e pe -
que o s ro s y arro yo s . El Arme r a, que es el ms caud alo s o d e lo s ro s d e Co lima,
d es embo ca co mo lo s d e ms e n el Pac fi co , prxi mo la gran l aguna d e Cuyutl n,
co n la que trats e d e uni rl o po r med io d e un canal que es tablecies e la co munica-
cin co n el pue rto d e Manz anillo , y cuyo pro ye cto qued d es echad o y f u s us ti-
tui d o co n una lnea d e fe rro carri l que co rre d es d e aque l pue rto po r la o rilla
me ri d i o nal d e la l aguna y se d i ri ge la capi tal d el Es tad o .
Al No rte , el ro Chacala, s eala lo s l mi te s d e Co lima co n J al i s co y d es embo ca
e n el pue rto d e Navi d ad , fo rmand o ante s lal aguna d el Te rro nate e n te ri to ri o jalis -
ciens e.
L a co s ta d e Co lima, que alcanz a una e xte ns i n d e 160kilme tro s , es t fo rmad a
po r un d i l atad o are nal s in pue rto al guno d es d e la bo ca d el Co ahuayana has ta la
abi e rta rad a d e Manz ani l l o , en cuyo fo nd o hay pro fund o s y abri gad o s fo nd e ad e ro s
co ns ti tuye nd o el nico pue rto pro pi ame nte d icho que s e e ncue ntra e n Co lima.
I I I . Clima y producciones. El clima d e es te Es tad o es en ge ne ral tem-
pl ad o y s alud able , e s pe ci al me nte e n las re gi o ne s d el No rte po r la mayo r, al tura que
all al canz a el te rre no . En las co s tas es caluro s o , y mals ano en alguno s l ugare s .
(*) L a o ro graf a d e es te Es tad o s e d e ri va d el gran Ne vad o d e Co lima, mo ntaa d e 4.300 me tro s
s o bre el mar, d el cual no s o cupare mo s al tratar d el Es tad o d e J al i s co , en cuyo te rri to ri o s e e n-
cue ntra.
I V. Divisin poltica, poblacin, gobierno, hacienda, divisin ecle-
sistica. El Es tad o se e ncue ntra d ivid id o e n tre s d i s tri to s que s o n: d el Centro,
cuya cabe ce ra es l a capi tal , co n las muni ci pal i d ad e s d e Co qui matl n I xtl ahua-
cn; Villa Alvarez co n e s ta muni ci pal i d ad y la d e Cmala; Medelln co n las d e
Manz ani l l o y Te co mn.
La po bl aci n d e es to s d i s tri to s era en 20 d e O ctubre d e 1895, s e gn el cens o ,
la s i gui e nte :
Di s tri to d el Ce ntro 86.776 habi tante s .
d e V. Alvare z . . . 12.437
d e Med elln . . . . 6.539
To tal . . . . 55.752
En el nme ro d e habi tante s me nci o nad o se cue ntan mucho s ind io s d e d i fe re n-
te s tri bus , pe ro ge ne ral me nte d e co lo r claro y facci o ne s re gul are s , muy d ciles
i nte l i ge nte s e n las labo res agr co l as .
70 EST A DO DE CO L I MA
La pro d ucci n agr co l a, co mo se ve r ms ad e l ante , co ns ti tuye la pri nci pal
ri que z a d e Co lima, co s echnd o s e grand e s canti d ad e s d e arro z , ma z , caa d e az -
car, caf, co qui to d e ace i te y tabaco . Carece d e mi nas me tal fe ras pe ro ti e ne va-
rias s al i nas d e las cuales s o n las ms pro d ucti vas las d e Cuyutl n.
COLI MA. TI PO S DE AGADOB AS
La capi tal d el Es tad o es la ci ud ad d e Co lima, d o nd e re s i d e n lo s Po d e re s Pbl i -
co s, co mpue s to s , co mo en lo s d e ms Es tad o s d e la Fe d e raci n, d el Po d e r Ej e cu-
ti vo , cargo d e un G-o bernad o r, el Le gi s l ati vo fo rmad o po r una so la Cmara y el
J ud i ci al que re s i d e e n un Tri bunal Supre mo y en lo s J uz gad o s co rre s po nd i e nte s .
Ej e rce actual me nte el Po d e r Ej e cuti vo el s e o r Co ro nel D. Franci s co Santa-
cruz , d e quie n po d r amo s d ecir que es uno d e lo s go be rnante s ms pro gre s i s tas d e
l a Re pbl i ca, ho mbre i l us trad o , mi l i tar d i s ti ngui d o y amante d e las glo rias d e s u
patri a. El o bj e ti vo pri nci pal d e su go bi e rno es el d e s arro llo d e la i ns trucci n p-
ESTADO DE CO L I MA 71
bl i ca: en ella ve po s i ti vame nte el pri nci pal facto r d el pro gre s o y le d e d ica to d a
s u ate nci n i nte l i ge nci a, hacind o s e po r
e s to acreed o r la grati tud d e s us co mpa-
tri o tas .
L a H aci e nd a, baj o la ho nrad a ad mi-
ni s traci n d el Sr. Santacruz , ad qui ri un
e s tad o d e o rd e n ad mi rabl e ; aunque las re n-
tas no pas an anual me nte d e 120.000 pe-
so s, lo s e gre s o s so n s i e mpre me no re s , y d e
ah las eco no mas que el go bi e rno d ed ica
o bras pbl i cas y al fo me nto d e la agri -
cul tura y d e la i nd us tri a. Te ni e nd o e n
cue nta el pe que o te rri to ri o d e Co lima y
el co rto nme ro d e habi tante s , aquellas
ci fras so n co ns id e rable s , las que habrn
d e aad i rs e 60.000 pes o s apro xi mad ame n-
te , que lo s municipio s re caud an po r s us
impue s to s pro pio s .
El Es tad o d e Co lima pe rte ne ce ecle-
s i s ti came nte al arz o bi s pad o d e G-uada-
l aj ara, d el que es d ices is s ufragne a; el
o bi s po re s i d e e n Co lima y lo es actual me n- COK ONEL D. FB ANCI SCO SANTACB OZ
te el l i mo . Sr. Do cto r Ate nge ne s Silva. Gobernador de Colima
V. Instruccin pblica, prensa, etc. H ay en el Es tad o lo s s i gui e nte s
e s tabl e ci mi e nto s d e ins truccin pbl i ca:
De ni o s De ni as Mi xto s T o tal
So s tenid o s po r el Es tad o . 32 9 4 45
po r lo s municipio s 1 1
<> po r parti cul are s . , 1 12 13
po r el clero . . . 3 1 4
po r as o ciacio nes . 1 3 2 6
37 14 18 69
icho s e s tabl e ci mi e nto s e s tn d e s ti nad o s la
I ns trucci n I d e m I d e m
pri mari a s e cund ari a pro f e s i o nal
Es cue l as o ficiales . . . . 45 1
parti cul are s . . . 21 1 1
66 1 2
La as i s te nci a me d i a me ns ual es to s ce ntro s d e e ns e anz a, es la s i gui e nte :
NMERO DE A L UMNO S
Ni o s Ni as To (al
A las es cuelas o ficiales . . .
1.168 1.342 2.510
parti cul are s . . 642 460 1.102
1.810 1.802 3.612
Lo s e s tabl e ci mi e nto s o ficiales cue s tan anual me nte al Erari o 37.300 pes o s ,
s iend o 77 el nme ro d e pro fes o res y o tro s emplead o s , o cupad o s en la e ns e anz a.
B I B LI O TECAS
H ay tre s en el Es tad o , i ns tal ad as to d as en la capi tal , y s o n:
N me r o
V o l me ne s d e vi s i t ant e s
po r a o
B i bl i o te ca pbl i ca d e l Es tad o 678 1.235
Cri s tbal Co ln 1.334 2.630
Santo To ms d e Aqui no . . 4.854 1.240
La l ti ma d e es tas bi bl i o te cas e s t s o s te ni d a po r el clero y es d e carcte r
religio s o .
PRENSA
Te ne mo s no ti ci a tan slo d e tre s publ i caci o ne s que ven la luz en la ci ud ad d e
Co lima: El Estado de Colima, s e manari o o ficial que d ata d e 1867; Boletn Religioso
y La Educacin Contempornea. Tambi n se publ i can al gunas re vi s tas me ns uale s
d e co mercio .
SOCI EDADES CI ENT FI CAS
Exi s te n en Co lima d o s d e es ta es pecie: la l l amad a Ramn R. de la Vega, d es ti-
nad a me j o rar el magi s te ri o , y la d e San Len Magno, d e d i cad a la l i te ratura.
VI . Poblaciones principales. Su industria y comercio.La ci ud ad d e
Co lima, capi tal d el Es tad o , el pue rto d e Manz anillo y la villa d e Al vare z , s o n lo s
CO L I MA . V I ST A GENERA L DE L A CI UDA D Y DEL VO L C N
ce ntro s d e po blacin d e mayo r i mpo rtanci a d el mis mo , y aun po r el nme ro d e s us
habi tante s slo Co lima la ti e ne po rque al canz a ya 18.977, s iend o lo s o tro s meno -
res d e s eis mil almas .
COLI MA
Ciud ad anti gua, fund ad a po r el clebre co nqui s tad o r Go nz alo d e Sand o val, d e
po bre as pecto en su ed ificacin, pero d e e s pl nd i d as hue rtas y hermo s o s alred ed o -
re s que ad o rna la ve ge taci n tro pi cal .
Po s ee alguno s ed ificio s no tabl e s , e ntre ello s el Pal aci o d e Go bi e rno y el Te atro
Santa Cruz .
Su co mercio es activo , co ntand o co n re s pe tabl e s cas as bien co no cid as en la
Re pbl i ca, co mo la d e lo s Sre s . Arn. Y o ge l y C.
a
, la d el Sr. Ramn J . d e la Ve ga,
Pl az a, Go nz lez y C.
a
, Manuel R. Al vare z y H e rmano , y o tras .
CO L I MA . V I ST A DE L A CI UDA D Y PUERT O DE MA NZA NI L L O
La i nd us tri a tambi n e nci e rra i mpo rtanci a, pues cue nta co n vari e d ad d e ta-
lleres de d i s ti ntas manufacturas y al gunas fbri cas d e hilad o s y te j i d o s d e algo -
d n, e ntre las que pud i ramo s ci tar co mo pri nci pal e s la d e San Cayetano y La
Armona.
La pri me ra pe rte ne ce la Co mpaa I nd us tri al d e Mo relia y cue nta co n 1.424
hus o s y 40 te l are s , o cupand o 145 o pe rario s .
La s e gund a, pro pi e d ad d e lo s Sres . A. Oetling y C.
a
, Suces o res , es d e me no r
i mpo rtanci a.
La ciud ad d e Co lima o fre ce la vis ta e n s u co nj unto un bells imo pano rama,
al que pre s ta grand i o s i d ad el hume ante vo lcn que se d i buj a en el ho ri z o nte '
cuyas erupcio nes , s in pe l i gro al guno para la po blacin, po r su al e j ami e nto , ad -
quieren veces te rri bl e vio lencia.
MANZANI LLO
Uno d e lo s pue rto s d el Pac fi co , llamad o s pro s pe rar rpi d ame nte cuand o se
e ncue ntre n unid o s po r vas frre as la capi tal d e la Re pbl i ca, es el d e Man-
z anillo . Mi e ntras tanto su vid a es ve ge tati va y s u co mercio mar ti mo cas i nul o .
Una va frre a de 95 ki l me tro s lo une Co lima, y es te rpid o me d io d e trans -
po rte imprimi ci e rta ani maci n s u co mercio ; pe ro no bas ta. Es neces ario que
E S T A D O D E CO L I MA
CO L I MA . I NT ERI O R DEL T E A T R O SA NT A CRUZ
el Fe rro carri l Naci o nal que atravi e -
sa el Es tad o d e Micho acn s e d i ri j a
aquella po blacin, y e nto nce s se abri -
r una nue va e ra para el d e Co lima y
e s pe ci al me nte para el pue rto d e Man-
z anillo .
VI L Agricultura. Es ta in-
d us tri a, ni ca que o fre ce gran po rve -
nir en el pe que o Es tad o d e Co lima,
se e ncue ntra d e s graci ad ame nte po co
d e s arro l l ad a, s in que pue d a culpars e
su atras o o tra co s a que l a es cas ez
d e vas d e co municacin. La fe rti l i -
d ad d el s uelo no pue d e po ne rs e e n
d ud a, pues bi e n lo d e mue s tran lo s
po co s e s tabl e ci mi e nto s d e campo que
e xi s te n d o nd e lo s cultivo s ad qui e re n
ci e rta i mpo rtanci a. Cue nta ho y Co -
lima co n d o s grand e s haci e nd as d es-
ti nad as al cultivo d e algo d n, tre s al
d el caf, tre ce al d e la caa d e az car
y cinco al d e ce re al e s , que s o n lo s
pri nci pal e s ce ntro s agr co l as d el pa s
y al canz aro n e n 1897 las i gui e nte pro d ucci n :
D I S T R I T O S
CENTK O MEDELLI N
C ant i d ad V al o r C ant i d ad V al o r C ant i d ad V al o r
Arro z . . . . . K i l o g. 62.100 6.750 5.876.600 587.660 138.000 13.800
Ma z . . . . . . H e ct. 72.400 144.800 94.580 117.975 36.325 45.400
Fri j o l . . . . 22.788 91.152 1.362 6.810
Camo te . ; . K i i o g. 30.000 600 3.450 16.568
Papa . . . . 10.000 2.000
Chi l e ve rd e . . . H e ct. 13.800 41.400 205 410
' s e co . . . . K i l o g.

6.900 3.600 12.000 1.200
Az car . . .
. . K i l o g.
460.000 120.000 350.000 70.000
Pano cha. . . 150.000 12.040
Aj o nj o l . . . . . H e ct. 200 1.200
Cacahuate . . . 310 1.150
Aguard i e nte d e caa. 229 4.900 40.000 60.000
95 1.900
Me z cal te qui l a

95 1.900
A l go d n. . . . . K i l o g. 6.900 552 23.000 2.300
Ai l . . . . 9.200 24.000 1.000 1.500
Cas cal o te . . 6.150 92 6.903 138
Curti e nte s . 55.200 960 63.150 657
Cacao . . . . 100 100
Caf . . . . 92.000 4.800 48.500 24.250 2.300 1.495
T O T A L . . 353.560 970.188 88.624
Di s tri to d e Al vare z . g 353.560
d e l Ce ntro . 970 188
d e Me d e l l n . . . . 88 624
T O T A L . . . g 1.412.372
E S T A D O D E C O L I M A 75
Lo s d ato s que ante ce d e n slo s irve n en re al i d ad para i nd i car las lo calid ad es en
que se pro d uce n lo s art cul o s y la i mpo rtanci a d e lo s cultivo s e n la actual i d ad . En
cuanto al valo r, es co mpl e tame nte impo s ible fijarlo uni fo rme po rque s e gn lo s
punto s d e pro d ucci n, sus med io s d e trans po rte , e tc., as ad qui e re n mayo r me no r
precio en lo s me rcad o s .
VI I I . Minera.La mi ne r a, ya lo hemo s d icho , es nul a e n el Es tad o . H as ta
ho y no s e co no ce mina al guna; ni came nte las abund ante s s alinas d e Co yutl n,
co ns ti tuye n i mpo rtante fue nte d e rique z a en es te ramo .
I X . Ganadera.Diez pri nci pal e s e s tabl e ci mi e nto s d e campo se d e d i can en
Co lima la i nd us tri a pe cuari a, co ntnd o s e gran nme ro d e cabe z as d e ganad o
d e to d as clas es , e s pe ci al me nte vacuno . Lo s campo s d el Es tad o se pre s tan co n s us
fe race s pas to s para la i nd us tri a, pe ro las d ificultad e s para la e xpo rtaci n no le pe r-
mi te n al canz ar el d es arro llo d e que es s us ce pti bl e .
CO L I MA . ESTA CI N DEL F . C. DE L A CO MPA A NA CI O NA L CO NSTRUCTO RA
X . Vas de comunicacin y transporte.No cue nta el Es tad o d e Co lima
co n o tra va frre a que la l l amad a d e la Co mpaa Co ns tructo ra Nacio nal Mexi-
cana, 95 kilme tro s d es d e el pue rto d e Manz anillo , d o nd e nace , has ta la ci ud ad
d e Co lima. Es de va ango s ta y s ervicio bas tante d efectuo s o .
Lo s d e ms ce ntro s d e po blacin se co munican e ntre s po r camino s d e he rra-
d ura, que e n la po ca d e las lluvias se po ne n i ntrans i tabl e s .
CO RREO S, TEL GRAFO S Y TEL FO NO S
El s ervicio po s tal en el i nte ri o r d el Es tad o se verificapo r d o s ad mi ni s traci o ne s
y nueve age nci as , y en la co s ta po r lo s vapo re s d e las Co mpaas Mala d el Pac -
fico y Co mpaa d el Fe rro carri l Occid ental que co nd ucen al pue rto d e Manz a-
nillo la co rre s po nd e nci a d e lo s pue rto s d el l i to ral d el Pacfico .
El te l grafo naci o nal se e xti e nd e Co lima y Manz anillo , y en ambas po blacio -
nes hay re d d e te l fo no s urbano s y vario s parti cul are s de l arga e xte ns i n las
haci e nd as y fbri cas d el i nte ri o r.
EST AD O D E CO LIMA
DI RECTORI O OFI CI AL
PO DER EJ ECUTI VO
Gobernador, Sr. Co ro nel D. Franci s co Santa-
cruz , Pal aci o 94.
Secretario, Al be rto B e tanco urt, e ncargad o d e
l a re d acci n d el Pe ri d i co Oficial, J ard n
Ne z 71.
Oficial.. Mart n Me d i na L e al ,Pte . Zarago z a.
Escrib. 1., J o rge Snche z , Al mac., l e tra A.
Id. 2., Anto ni o B arbo s a, Pue nte Zarago z a204.
J E F A T URA PO L T I CA DE L A CA PI T A L
Prefecto, Mi gue l Al vare z , e ncargad o d e l Re -
gi s tro Civil, Al mace ne s 96, Co lima.
Secret.",Remigio Ro d r gue z , H o s pi tal Civil 82
Escrib. 1., Dar o B e tanco urt. J ard . Ne z 46.
Id. 2., Margto . R. Angui ano , J ard . Ne z 46.
REGI ST RO CI VI L
Oficial 1., Pabl o L. Si l va, Pte . Zarago z a 94.
Escribiente, Dar o Pi z arro , Al mace ne s n. 52.
Admor. del Panten, P o Cas tre j n, Co legio
Civil 41.
PO L I C A
Comandante, J o aqu n Ro d r gue z , Cte l. Po l i c.
a
H A CI ENDA
Tesorero, Franci s co Ro bl e s , J ard n Ne z 55.
Recaud., Agus t n Pal e nci a, Guad al aj .
a
85 B .
Tenedor Libs., Manue l Es cami l l a, Armo n a 83.
Oficial 1, Manue l Daz L e al , Pal aci o 89.
Escribiente 1., Abraham Go nz lez , Almac. 57.
Id. 2., Od iln Ayn, S. Franci s co 83, Co lima.
Id. 3., Sal vad o r S. Go nz l e z , Sal ud 118.
Id. auxiliar, Franc.
0
G. Es pi no s a, Almace. 95.
Cont. Moneda, Carlo s Vi d r al e s , Pal aci o 131.
Inspec., Patri ci o Graj e d a, Armo n a 84, Co lima.
Agentes de Cobros: Anto ni o A. Go nz lez , Ta-
r mbaro 53.
Id., Rafae l Me nd o z a, J ard . Ne z 120.
PO DER L EGI SL ATI VO
C MARA DE DI PUT A DO S
Dip." Propietario 1., Carl o s Me i l l n, S. Caye-
tano 114.
Dip." 2., J o s C. Go nz lez , Pri nci pal 181.
Id. 3., I gnaci o Co bi an, Pri nci pal 24, Vi l l a.
Al vare z .
Id. 4., Ramn J . d e l a Ve ga, Pri nci pal . 88,
Id. 5., J o s M.
a
Me l gar, L o s B ao s 40.
Id. 6, Mi gue l Al vare z , Al mace ne s 96.
Id. 7., I s i d o ro B arre to , Pri nci pal 125.
Id. Suplente 1., I gnaci o Mi che l , Si e te Es qui -
nas 104.
Id. 2., Cre s ce ncio B o l ao s , Guad al aj ari ta 81.
Id. 3.. Ramn B arau, C. Pral , Vi l l a Al vare z .
Id. 4., J o s M.
a
A. Me nd o z a, S. Caye tano 97.
Id. 5., Manue l D. Daz , Pue nte Zarago z a 152.
Id. 6., Dr. Carl o s B ravo , C. Pral . 183.
Id. 7., J . Encarnaci n Os o rio , Lo s B ao s 53.
SE CRE T A R A DEL CO NGRESO
Oficial Mayor, I gnaci o Co bin, Pri nci pal 24,
Vi l l a Al vare z .
Id. 2., J ul i n Pi z arro , Sal ud 93.
Escribiente, Aure l i o Ram re z , Pri nci pal 72
PO DER J UDI CI AL
T RI B UNA L SUPERI O R DE J UST I CI A
Presidente, Li c. J o aqu n Silva, Al mace ne s 94.
Magistrado, Li c. Tri ni d ad Pad i l l a, J ard n
Ne z 57.
Secretario, Santo s Go nz l e z Arce , Pal aci o 73.
Escribiente 1., Franci s co V. So us a, Guad al a-
j ari ta 75.
Id. 2., Cri s ti n Schmi d t, H o s pi tal Civil 119.
J UZGA DO DE 1.
a
I NSTA NCI A DE L O CRI MI NA L
Juez, Li c. J uan C. So l rz ano , Me rcad o 88.
Secretario, Marce l i no Mans o , Al mace ne s 89.
Escribiente, Manuel B rus t, Pte Zarago z a 91.
J UZGA DO DE 1.
a
I NSTA NCI A DE L O CI V I L
Y H A CI ENDA
Juez, Li c. Manue l Ri ve ra, Pal aci o .
Secretario, Anto ni o O rta, Pri nci pal 229.
Escribiente, Te o d o ro Po nce , Al mace ne s 38 '/i-
J UZGA DO 1. CO NSTI TUCI O NA L
Juez, Dr. I s i d o ro Ri ve ra, S. Caye tano .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE COLI MA
Secretario, Agus t n Co ro na, J ard n Ne z 127.
Ministro Ejecutor, Pe d ro So lrz ano , Guad al a-
j ari ta 83.
J UZGA DO 2. CO NSTI TUCI O NA L
Juez, H i gi ni o Snche z , S. Caye tano 103.
Secret., H i gi ni o Garc a, Sangre Cri s to 128
Ministro Ejec., J o s M.
a
Garc a, Cabez as 87.
A Y UNT A MI ENT O CO NSTI TUCI O NA L DE CO L I MA
Presidente, Gre go rio Al vare z , Po rtal Me d e -
lln 158.
Regidor Prop.
0
, J ul i n De l o ya, Pri nci pal 123.
Id., Carl o s A. Mi l n, Pue nte Zarago z a 105.
Id., Dr. Vi d al Fe rnnd e z , Al mace ne s 72.
Id., Ceno bio Mad ri d , Pal aci o 88.
Id., Agus t n Pal e nci a, Guad al aj ari ta 85 B .
Id., Ro s e nd o R. Ri ve ra, Me rcad o 57.
Id. Suplente: Gui l l e rmo Fl o r, Pue nte Zara-
go z a 117.
Id., Mi gue l Daz , Pal aci o 70.
Id., Al e j and ro Fo rbe s , Pri nci pal 76.
Id., Mart n Me d ina Le al , Pte . Zarago z a 131.
Id., Anto ni o Due as , Pri nci pal 97.
Id., Carl o s Mad ri d , Pal aci o 121.
Sindico Propietario; I gnaci o Anaya, Po rtal
H i d al go 130.
Id., Tefilo Ons iro z , Pri nci pal 92.
Sindico suplente, L ui s G. Ro s as , Po rtal Mo re-
lo s 132.
Id., Fe d e ri co Re nd n, Pri nci pal 142
f
/a-
Alcalde propietario, I s i d o ro Ri ve ra, S. Caye-
tano 110.
Id., H i gi ni o Snche z , S. Caye tano 103.
Id. suplente, J e s s Al carz , Pal aci o 110.
Id., Vi cto ri ano Med ina, Co legio Civil 71.
Jefe de Instruccin y Beneficencia, Vi cto ri ano
Guz mn, B ao s 26.
SECRET A R A DEL A Y UNT A MI ENT O
Secretario, Li c. I gnaci o Pad i l l a, J ard n N-
ez 57.
Oficial 1., Do mingo L. Ro d r gue z , Pte . Zara-
go z a 110.
Id. 2., Ramn M. B arn, Pri nci pal , Villa Al-
vare z .
RECA UDA CI N Y T ESO RER A MUNI CI PA L
Recaudador y Tesorero, Carl o s A. Meilln,
Pte . Zarago z a 105.
Oficial 1Epifanio Pl az a, Po rtal Mo relo s 121.
Id. 2, Fe l i pe L. Ro d r gue z , Pte . Zarago z a 110.
Escribiente, Ad o lfo Re nte r a, S. Caye tano 27.
Agente de Cobros, Manue l Graj e d a, Pre ci pi -
cio 70.
77
Administrador del Rastro, H e rcul ano Al carz a,
Co legio Civil 137.
Id.,I sabel Ll e re nas , Si e te Es qui nas 95.
I NSTRUCCI N PB L I CA
ESCUEL A SUPE RI O R P O R F I R I O D A Z
Director, Mi gue l Daz , Pal aci o 70.
Profesor, Mi gue l Ri ve ra, Zarago z a 174.
J e s s Daz , id . 161.
Do naci ano Ni e s tas , H o s pi tal 116.
ESCUEL A SUPERI O R DE NI A S
Directora, So le d ad Ro me ro , Zarago z a 99.
Profesora, Ez z a B . H o us to n, H o s pi tal 115.
Me rce d Ro me ro , Zarago z a 99.
Ad e l ai d a Oro z co , Guad al aj ari ta C.
Ro s a Ro me ro , Zai-ago z a 99.
Merced Zamo ra, Once Pue bl o s 77.
ESCUEL A S E L E ME NT A L E S
Es cue l a H i d al go , B arto l o m Mo rf n, S. d e Cris -
to 100, Co lima, y Macari o Al caraz , Pal aci o
36 V2-
Es cue l a Med elln, H i l ari o Ocho a, 11 Pue bl o s
51, Med elln, y Co ncepcin Ri ve ra, Manz a-
nillo M.
Es cue l a Zarago z a, Carl o s Pe re gri na, Si e te Es -
qui nas 68, y Manue l Ve lz que z , J ard n N-
ez 109.
Es cue l a O campo , Cl e me nte Co ntre ras , Zara-
go z a 92.
Es cue l a Al vare z , Ce fe ri naRo bl e s , H o s pi tal 117.
Es cue l a De l a Ve ga, Ceno bio Go nz lez , San
Franci s co .
Es cue l a Es pe ranz a, Sara Me j a, J ard n N-
ez 67, Co ns ue lo Meja, J ard n Ne z 67, y
J o s e fa Co ri a, H o s pi tal Civil 45.
Es cue l a L i be rtad , Caro l i na Vo ge s , Pri nci -
pal 222, Catal i na Lari o s , Manz anillo 94, y
Eufe mi a Go nz lez , Armo n a 96.
Es cue l a I nd e pe nd e nci a, Guad al upe Vi z carra,
Pal aci o 117, y Mar a Vi z carra, Pal aci o 117.
Es cue l a Fi l antro p a, Catal i na l as o , Sal ud , y
Guad al upe Me d i na, San Franci s co 93.
Es cue l a Re s tauraci n, Paul a Ve rj n, Pal a-
cio 108, y Mar a Go nz lez , Zarago z a 173.
Es cue l a Re fo rma, Do lo re s Crd e nas , Pri nci -
pal 191, y J uana Pampl o na, Pal aci o 144.
Es cue l a Paz , Mar a Fl o re s , Paz .
Es cue l a d e Ad ul tas , Re fugi o Mari s cal , Zara-
go z a.
Es cue l a Co ns tanci a, Fe l i pa Gmez , Calle Pri n-
ci pal , Vi l l a Al vare z .
Es cue l a Co ns tanci a, Lui s a Rui z , Zarago z a 220,
Co lima.
J . B . F O SS Y CO MP.
A
C A R B N Y C O K E . GA N T E , 2. ME X I CO . D. F.
DI R E C T O R I O D E L E ST A DO D E C O L I M A 78
Es cue l a Uni n, Tri ni d ad L e n, Pri nci pal 11,
Vi l l a Al vare z .
Es cue l a Mo re l o s , Tri ni d ad Crd e nas , Mo re l o s ,
Vi l l a Al vre z .
Es cue l a J ure z , O ctavi ano Fre go s , Vi l l a Al -
vare z .
Es cue l a d e ni o s , I s i d o ra Ro vi ra, Manz ani l l o .
Es cue l a d e ni as , Amal i a Snche z , Manz ani l l o .
Es cue l a d e ni o s , Gre go ri o Crd e nas , Te co -
mn.
Es cue l a d e ni as , Ramo na Al vare z , Te co mn.
Es cue l a d e ni as , So l e d ad Al vare z , Te co mn.
Es cue l a Santa Cruz , J ul i o Ro d r gue z , Cmal a.
Es cue l a I nd e pe nd e nci a, J e s s Angul o , C-
mal a.
Es cue l a ni o s , N. N., Co qui matl n.
Es cue l a d e ni as , Vi rgi ni a Mo rf n, Co qui mat-
l n.
Es cue l a d e ni o s , J e s s Ad ame , I xtl ahuacn.
Es cue l a d e ni as , Ramo na And rad e , I xtl a-
huacn.
Es cue l a d e ni o s , H i l ari o Ci s ne ro s , Guate -
mo tz n.
Es cue l a d e ni as , Ro s ari o Ce pe d a , ,Guate -
mo tz n.
Es cue l a d e ni o s , Cre s ce nci o Chve z , Suchi t-
l n.
Es cue l a d e ni as , Sus ana Fari as , Suchi tl n.
Es cue l a d e ni o s , N. N., Camo tl n d e Mi ra-
flores.
Es cue l a d e ni as , Carl o ta Snche z Al d ana,
Camo tl n d e Mi rafl o re s .
Es cue l a d e ni o s , Se bas ti n Guti rre z , Za-
cual pam.
Es cue l a d e ni o s , And rs Al caraz , S. Mi gue l
d e la Uni n.
Es cue l a d e ni as , Mxi ma Ad ame , Mame y.
I d . mi xta, Guad al upe Campe ro , L o d e Vi l l a.
I d . i d ., Ro s a As ce ns i o , L o s Me rcal e s .
I d . i d ., L aura Due as , Magd al e na.
AUTO RI DADES DE L O S DI STRI TO S
V I L L A DE A L V A R E Z
Prefecto, Ramn B az n, cal l e Pri nci pal 7.
Secretario, Se ve ro Ce bal l o s d e l a Fue nte , Cas a
Muni ci pal 10.
Presidente del Ayuntamiento, Ramn Si l va,
Cas a Muni ci pal 8.
1." Regidor, J aci nto Mo rf n, H i d al go 33.
2. id., J . Me rce d Cabre ra, H i d al go 29.
.er Sindico, Sal vad o r G. Co ro na, C. Mpal . 14.
2. id., Po rfi ri o Co ro na, H i d al go 52.
Alcalde 1.", Magd al e no Crd e nas , H i d al go 64.
Id., Mart n Crd e nas , H i d al go 70.
Secretario del Ayuntamiento, Narci s o So to , H i -
d al go 42.
Id. del Juzgado, Mari ano Arz ac, Pri nci pal 7.
Alcaide, I gnaci o So to , Cas a Muni ci pal , 10.
Administrador del Rastro, Marce l i no Guti -
rre z , cal l e d e l Ras tro 1.
Agente del Timbre, Narci s o So to , H i d al go 42.
Tesorero Municipal, J aci nto M. Mo rf n, i d . 33.
P U E R T O DE MA NZA NI L L O
Prefecto, L . B . Cas te l l B l anch.
Secretario, Do naci ano Co ro na.
Receptor de Rentas, Re f ugi o Snche z .
Jefe de Sanidad, Dr. Vi d al Co ro na Go d o v.
Presidente Municipal, B l as Rui z .
1.er Regidor (Suplente), Cels o Garc a.
2. Ad o l fo Urz ua.
2. Suplente, Pe tro ni l o I ncl n.
Sindico, Ange l Mart ne z .
Secretario del Ayuntamiento, To ms Snche z .
Tesorero, Re f ugi o Snche z .
Mdico forense, Dr. Vi d al Co ro na Go d o v.
Administrador de la Aduana, L o re to Gme z .
Contador, Al fo ns o Vi l l avi ce nci o .
Oficial 1., Rubn R. Ro be rt.
2., Ri card o Rue l as .
3., Te o d o ro Vi l l al o bo s .
Escribiente, B as i l i o Ri ve ra.
Comandante del Resguardo, Fe l i pe Pal aci o s .
Celador, Fe l i pe Pi z .
Administrador de Correos, Pe tro ni l o I ncl n.
Telegrafista, J uan B e j arano .
Administrador del Timbre, B l as Rui z .
D I R E C T O R I O E C L E S I S T I C O
O B I SPA DO DE CO L I MA
Prelado Diocesano, I l l mo . y Rvd o . Sr. Do cto r
Ate nge ne s Si l va.
Provisor y Vic. Pbro . Mari ano J . Ahumad a.
Secret. de la S. Mitra, Pbro . Franc.
0
Anaya.
Prosecretario, Pbro . B e nj am n Go nz l e z .
Clavero y Colector de Vacantes, Pbro . Ri card o
Si l va Mo ral e s .
Rector de la Catedral, Pbro . M. J . Ahumad a.
Sacristn Mayor, Pbro . Anto ni o R o s .
Capelln, Cura I gnaci o M. So l rz ano .
Penitenciario, Pbro . Ci pri ano Me l nd e z .
Cura prroco del Sagrario, Pbro . J us to Urti z .
Ministro, Pbro . Vi ce nte Pi nto .
Pbro . Pe d ro So l rz ano .
Cura prroco de La Merced, Pbro . Mi gue l
Co ro na.
Ministro, Pbro . Eul al i o M. L ara.
Pbro . L ui s E. Gme z .
J . B . F 0 S 3 Y C O M P .
A
- C A R B N Y C O K E . GA N T E , 2. M X I CO . D . F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE COLI MA 79
CURA T O S F O R NE O S
Cura prroco, Dr. Amad o r Ve l as co , Autl n.
Id., Pbro . J . Es te ban L ara, Vi l l a d e Al vare z .
Id., Pbro . Franci s co Ame z cua, Ej utl a.
Id., Pbro . J . J e s s Garc a d e Al ba, Te cal i tl n.
Id., Pbro . L ui s Y . Uri be , To ni l a.
Id., Pbro . Fe rnand o Lpe z , Tuxcacue s co .
Id., Pbro . Al be rto Urz a, Pi huamo .
Id., Pbro . nge l N. Uri be , Puri fi caci n.
Id., Pbro . J o s d e Sta. I ns Pard o , To matl n.
Id., Pbro . B e ne d i cto L pe z , Zapo ti tl n.
Id., Pbro . Se bas ti n Es pi no s a. Manz ani l l o .
Id., Pbro . Raf ae l vi l a Oro z co , To l i mn.
Id., Pbro . Se bas ti n To rre s , J i l o tl n.
Id., Pbro . Raf ae l Arri aga, Te co mn.
Id., Pbro . Anto ni o V. Campe ro , Co mal .
Id., Pbro . I gnaci o Vi rge n, Cuauti tl n.
Id., Pbro . Ti burci o Agui l ar, S. J . d e l Carme n.
Id., Pbro . Manue l d e l a C. Ram re z , Co qui -
matl n.
Cura prroco, Pbro . L ui s Ari as , Ahue j ul l o .
Id., Pbro . Gre go ri o Ram re z , S. J e rni mo .
Id., Pbro . J . d e J e s s G. Campo s , I xtl ahuacn.
D I R E C T O R I O P R O F E S I O N A L ,
D E L CO MERCI O Y D E L A I N D U S T R I A
A B O GA DO S
Es co to I gnaci o , Pte . Zarago z a 103. Co l i ma.
L amad ri d Enri que O. d e, J . Ne z 75.
Margai n Carl o s J ., Me rcad o 38.
Pi ne d a Franci s co S., Me rcad o 79.
Pad i l l a I gnaci o , J ard n Ne z 57.
Pad i l l a y Tri ni d ad , J ard n Ne z 57.
Ri ve ra Manue l , Pal aci o 104.
So l rz ano J uan C., Al mace ne s 88.
Si l va J o aqu n, Al mace ne s 94.
A B A RRO T E S
Avi a Euge ni o , Me rcad o 131. Co l i ma.
vi l a Euti mi o , Pue nte Zarago z a 209
Al o ns o Franci s co , J ard n Ne z 95
Al caraz Franci s co , S. Caye tano 120 '/a
!>
Al caz ar Mal aqu as , Pal aci o 71.
B az n Agus ti na O. d e , Manz ani l l o 40.
B racamo nte s B as i l i a, Pre ci pi ci o 70.
B o l ao s Cre s ce ncio , Guad al aj ari ta 81.
B al tas ar J uan, Pri nci pal 193.
B racamo nte s J o s , H o s pi tal Ci vi l 131.
B al l ano J uan, J ard n Ne z 89.
B e tanco urt L ui s , H o s pi tal Ci vi l 93 '/2.
Crd e nas Ans e l mo , Sal ud 72.
Cas ti l l o Anto ni o d e l , Guad al aj ari ta 79.
Campo s Cruz , S. Caye tano 92.
Chve z Ce s re o , Pri nci pal 170.
Crd e nas Fe d e ri co , J ard n Ne z 125. Co l i ma.
Crd e nas Fe rmi na, Manz ani l l o 132.
Carras co Manue l , Sie te Es qui nas 57.
Crd e nas Pantal e n, Once Pue bl o s 38.
D az Epi f ani o , Sangre d e Cri s to 123 '/2.
De l gad o L ucas , Al mace ne s 55.
De l gad o Ro mual d a, H o s pi tal Civil 66.
Es cal ante Ci pri ano , Me rcad o 48,
Es cal ante H i pl i to , Armo n a 98,
Es p ri tu Ti burci o , Co l e gi o Civil 78,
Fue nte s L e o nard o , S. Franci s co 94,
Gui z ar Agapi to , Sangre d e Cri s to , 129,
Gud i o Fe l i pe , S. Caye tano , 49,
Garc a J ul i o , Cal z .
a
P. D az , 72,
Guti rre z Marta, Pri nci pal 55,
Guti rre z Mart n. Co legio Ci vi l 90,
Graj e d a Manue l , Pre ci pi ci o 70,
Gai tan Patri ci o , Manz ani l l o 157.
Graj e d a Ramn, Co l e gi o Ci vi l 110,
Guz mn Se rapi o , Me rcad o 85,
Graj e d a Si xto , Pri nci pal 87,
Gue rra Vi cto ri a, H o s pi tal Ci vi l 87,
Gme z We nce s l ao , Si e te Es qui nas 68 '/,
J al o mo J . Tri ni d ad , Si e te Es qui nas 117,
L i nare s B raul i a H . d e , Pal aci o 141,
L una Sabi no , Cal z ad a P. D az 69,
Mez a Anto ni o , Guad al aj ari ta 50,
Mo l i na B raul i o , De l i ci as 49,
Me s i na Ci pri ano , Co l e gi o Civil 46,
Mart ne z Franci s co , Al mace ne s 45,
Murgu a Fe l i pe , Sal ud 136,
Mo ra I no ce nci a, Tari mbaro 43,
Mal d o nad o J o s , Me rcad o 43,
Mart ne z Abund i o , Po rtal H i d al go 140, >>
Mo nte s L i na, Sangre d e Cri s to 95,
Murgu a Si l ve s tre , Pue nte Zarago z a 143.
Ocho a Do ro te o , Si e te Es qui nas 88,
Oro z co Re f ugi o T. d e , J ard n Ne z 178,
Ocho a Si l ve s tre , Cabe z as 109r
Os o rio Ramn, Mural l a 52,
O rti z To ms , Co l e gi o Ci vi l 105,
Pl az a Al be rto , J ard n Ne z 105,
Puga Fe d e ri co , Pri nci pal 255,
Puga J uana, Cabe z as 37,
Pre z Mart n, J ard n Ne z 93,
Pal o s -Margari ta, Co l e gi o Civil 187
Pre ci ad o Santi ago , Si e te Es qui nas 111,
Pl az a Go nz l e z y C.
a
, Mercado 61
Rui z B e rnard i no , Pue nte Zarago z a 220,
Rubal caba De s i d e ri o , S. Caye tano 94,
Ri ve ra Fe l i s a, Sangre d e Cri s to 127,
Ro d r gue z Fl o re nti na, G. d e Mxico 54'/i,
Re i na L ui s , Co l e gi o Ci vi l 171,
Ri ve ra Prs pe ro , Si e te Es qui nas 55,
J . B . F O SS Y CO M P.
A
C A R B N Y C O K E . GA N T E , 2. MEX I CO . D. F.
PRECI OS SI N COMPETENCI A & VENTAS POR MAYOR Y MENOR
DI RECTORI O DEL ESTADO DE COLI MA
Ro d r gue z Ro mual d a,H o s p.' Civil 127, Co lima.
Silva M.
a
Do lo res , Cabe z as 59,
Snche z Marte l , H o s pi tal Civil 130,
Si l va Pabl o , Pue nte Zarago z a 128,
Se rrano Pe tro ni l o , Pue nte Zarago z a 86,
Snfchez Ramn A., Sangre d e Cri s to 70,
Snche z Te o d o ro , Co legio Civil 88,
Tre j o Cels o , Pri nci pal 200,
To rre s J ul i a, Armo n a 48,
Urs a And rs , Guad al aj ari ta 34,
Vi rge n Evari s ta, Once Pue bl o s 84,
Villalo bo s I gnaci a, Salud 98 '/.2,
Ve rgara I l d e fo ns o , Co legio Civil 32,
Vargas Manue l , Al mace ne s 113,
Vz quez Sacrame nto , Gari ta d e Mxico 31,
Vargas To ms M., Pri nci pal 82,
Vi z carra To ms , H o s pi tal Civil 63,
Ve rgara Range l y C.
a
, Pri nci pal 148,
Zarate Cre s ce ncia, Salud 138,
Ze pe d a Carl o s , Pri nci pal 174,
Ze pe d a Rafae l , Pri nci pal 193,
A L F A R E R A S
Ce rvante s Aure l i ano , L a Te j a 127,
Go nz lez Ceno bio A., H o s pi tal Civil 128.
Gmez Enri que , S. Franci s co ,
P L A Z A , G O N Z L E Z Y 0 .
a
COMERCIANTES Y COMISIONISTAS
Calle del Mercado, n.
s
69, 61 y 61 V2CO LIMA. -MEX.
Se encargan de la compra y venta de efectos del pas,
recepcin y reexpedicin de carga
SURT ID O G ENERAL D E ABARRO T ES
Unico d eps ito d el vino legtimo T equi l a y T uscacuesco y d el afamad o
Jabn de Sayul a y Zapotln.
Manufactura d e to d o lo co ncerniente Pel et er a;
Es pecialid ad en Suel as Vaquet as blancas para o bra; Si l l as de montar,
Al bardones, Chagres, Badanas, etc.; Calzado de t odas cl ases
H e rnnd e z Es te ban, Sangre d e Cri s to , Co l i ma.
A RT CUL O S PA RA RO PA
(Lenceras)
O ctl i ng y C.
a
Suce s o re s Ale jand ro ,. Calle Pri n-
ci pal , 154, Co l i ma.
Re nd n Fe d e ri co , Pri nci pal 142
B runn H no s ., Pri nci pal 146,
I barra y C.
a
Guz mn Suc., S. Caye t., 107,
A RT CUL O S P A RA RO PA Y A B A RRO T E S
(Tiendas mixtas)
O ctl i ng y C.
a
Suce s o re s Al e j and ro , Pri nci -
pal, 154, Co lima.
Silva And rs , Pri nci pal 115,
Fo ch Tay Cho ng, Pri nci pal 142,
I barra y C.
a
Suc. Guz mn, S. Caye t. 107,
Guti rre z I gnaci o D., Pri nci pal 164,
B arre to I s i d o ro , Pri nci pal 125,
Gal l ard o J aci nto , Pue nte Zarago z a 137,
Re nd n J o s M.
a
, C. Pri nci pal y Me rcad o ,
Garc a Ro s as Lui s , Po rtal Mo relo s 123,
Daz Manue l D., J ard n Ne z 97,
Gal l ard o Pe d ro . Pue nte Zarago z a 166,
Tre j o Ramn, Pri nci pal 176,
Santa Cruz y C.
a
, Pal aci o 107,
J . B . F O SS Y CCMP.A C A R B N Y C O K E . GA N T E , 2. MX I CO . D. F.
DI RECTORI O DEL ESTADO DE COLI MA 81
B O T I CA S
Mo rri l l hi j o Augus to , B o ti ca Ame ri cana,
Cal l e Pri nci pal .
Sure z Co s me, B o ti ca S. Vicente, Po rtal H i -
d al go .
Al vare z y H no . Manuel, Portal Medelln, 158.
C A N T I N A S
Snchez Enri que , Po rtal Mo relo s 117, Co l i ma.
CA RRO CE R A S
Co s o Mat as , Manz ani l l o 44, Co lima.
Co so Ro mn, Ave ni d a Pro gre s o 147,
F A R MA C I A Y D R O G U E R A
Portal Medelln, n. 158.-COLIMA-MXICO
C O L I M A . V I S T A DB LA FARMACI A T DRO GUER A DE M A N U E L R . A L V A R E Z Y H
J. B. F O S S Y CO MP.
A
CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. M X I CO . D. F.
82 DI R E C T O R I O D E L E S T A D O D E C O L I M A
Go nz l e z Ri card o , Pue nte Zarago z a 136, Colima
H e rnnd e z J . J e s s , 205,
I l i z al i turri Franci s co ,"H o s pi tal Civil 145,
L l ano s Ge rmn, Gupd al a.j ari ta 55,
Mo ral e s 'Re gi no , Pue nte Zarago z a 182,
Pe a J . Tri ni d ad , Pre ci pi ci o 44,
Qui o ne s Marce l i no , H o s pi tal Ci vi l 62,
Ram re z Ro s al o , Co l e gi o Civil, 56,
Vi d ri o J o s , Pue nte Zarago z a, 133,
Vi d ri o Cas i mi ro , Pri nci pal 189,
Vz que z Di e go , Manz ani l l o 83,
Ve l as co Al be rto , Co l e gi o Ci vi l 99.
CO L I MA . V I ST A I NTERI OR DE LA FARMACI A T DRO GUER A DE M A N U E L R . L V A R E Z T
La Farmaci a ms mo d e rna y bi e n mo ntad a d e la ci ud ad .
En l o s al mace ne s d e e s ta cas a s e e ncue ntra s i e mpre un vari ad o yco mpl e to s urti d o e n
pro d ucto s qu mi co s y farmacuti co s , me d i ci nas d e pate nte y to d o lo co nce rni e nte al ramo .
P E R F U M E R A F I NA P R E C I O S SI N C O M P E T E N C I A
I mpo rtacin d irecta de Euro pa -y Es tad o s Unid o s
CO H ET ER A S
Due as Anto ni o , Al mo l o yan 151, Co l i ma.
Gud i o J o s M.
a
, Manz ani l l o 203,
Vargas Margari to , Al mo l o yan 113,
CA RPI NT ER A S Y EB A NI ST ER A S
Arci ni e ga Cami l o , Once Pue bl o s 41, Co l i ma.
Al z aga Luci o , S. Caye tano 83,
B e n te z Fructuo s o , Pal aci o 115,
B us to s O tn, Pri nci pal 91,
Crd e nas H i l ari o , Pue nte Zarago z a 150,
Es p ri tu Atanas i o , Sangre d e Cri s to 111,
J. B. F O S S Y C 0 MP .
A
CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2 M E X I C O . D . ?
D I R E C T O R I O D E L E ST A DO D E C O L I M A
83
CO MI SI O NI STAS
Vogel yC.
a
Amol do, JarcLin Nez 52, Colima.
Fl o r Chri s ti u Sucrs ., Pue nte Zarago z a 117,
Co l i ma.
Pl aza, G onzlez y C.
a
, Mercado 61 '/-,, Co l i ma.
Vi ga Ramn J . d e l a, Pri nci pal 86.
Rui z Sucs ., J ard n Ne z e s q.
a
Pal aci o ,
F B RI CA S DE CERI L L O S
Guz mn, I barra yC.
a
Suc., El Po rve ni r,
Pri nci pal 62, Co l i ma.
Ramn J. de l a Ve ga, La Patri a, Princi-
pal, 88, Colima.
F B RI CA S DE H I L A DO S Y T EJ I DO S
Ge ne ral Ange l Mart ne z , L a Atre vi d a, Ga-
ri ta d e Mxi co , 104, Co l i ma.
O ctl i ng y C
a
Suc. La Armo n a, Pal . 129,
J uan d e D. B ri z ue l a S. Caye t., Pal .
0
96,
F B RI CA S DE PURO S Y CI GA RRO S
Es te ban Garc a, J ard n Ne z 63, Co l i ma.
J o aqu n B ati s ta, Pue nte Zarago z a 47,
Ramn Tre j o , Pri nci pal 176,
FARMACUTI CO S
Carl o s R. Mo rri l l , Pri nci pal 166, Co l i ma.
JL X X X X X X X X X X i * X X X
Manue l R. Al vare z , Ptal . Me d e l l n, 154, Colima.
I NGENI ERO
Arturo L . H ari ve l , B ao s 60,
J A B O NER A S
Agui l ar To ms , Pal aci o 61,
Cae d o Anas tas i o , Me rcad o 125,
Mo cte z uma Fe d e ri co , Guad al aj ari ta 125,
Garc a Ro s as L ui s , Me rcad o 44,
Zamo ra Mi gue l , .Vi l l a d e Al vare z ,
MDI CO S
Al tami rano Pe d ro , S. Caye tano 114, Co l i ma.
B ravo Carl o s , Pri nci pal 183,
Fe rnnd e z Vi d al , Al mace ne s 71,
H urtad o Ge rard o , Pue nte Zarago z a 146,
L e nge rke Erne s to , Pal aci o 90,
Mo rri l l Augus to , Pue nte Zarago z a 158,
Mo nte ne gro Fo rtunato , J ard n Ne z 32,
Me j a We nce s l ao , J ard n Ne z 67,
O l d e mburg L ui s a L ., S. Caye tano ,
Ro me ro J . Franci s co , H o s pi tal Ci vi l 82,
Ri ve ra I s i d ro , S. Caye tano 142,
MERCER A S Y F ERRET ER A S
O l d e mbo urg J o rge M., Pri nci pal 162, Co l i ma.
Re nd i n J o s 142 '/a,
i X X X X X X X X - l - i - l LXXX
A rn . V o g e l y C .
Comerciantes Importadores Comisionistas Exportadores
Age nte s : del Banco Nacional de Mxico, MX I CO. - Del B anco de J alisco , GUADALA-
J AB A. Del B anco Occidental de Mxico, MAZATL N.
Age nte s : Dlas lneas d e vapo res: Pacific Mail S. S. C Co mpaa del Ferro carril
Occidental d e Mxico. Co mpaa Limitada d e desarro llo de la B ajaCalifo rnia.
Vapor nacio nal Romero B ubio .
De las lineas trasatlnticas H amburg Amerika d e H amburgo y La Veloce de Gnova.
Agencia de las fbricas de papel El B atn, Gu.ad alajara.-De la Cervecera Cuauhtemo c,
Mo nterrey.De la Ferrera de Tula. De la fbrica d e hilado s y tejido s, San
Cayetano .
London and Lancashire, Co mpaa d e Seguros co ntra incendio s.
p p p p p p p p ^ ^ p p ^ f f f T T T T
J . . P O S S Y C O M P . A _ CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. M X I CO . D. F.
84
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE COLI MA
1 i 1 1 i 1 1 i 1 i 1 i i i 1 i i i 1 1 i 1 i 1 1 1 i 1 1 i i
C O M E R C I A N T E E N G E N E R A L
CL AVE A. B . C . Calle Principal, 86 Apartad o po s tal , 122
ESPECI ALI DAD
e n s o m b re ro s d e p a l m a y m a d e ra s d e e b a n i s te r a
UNICO AG ES T E
para l ave nta d e ce rillo s y fs fo ro s hi gi ni co s , marca "NACI ONALES"
CO LIMA, Mxico
T T T I T T T T T T I 1 T T T I T T T T T 1 T T T T T T T I
NO TARI O S
Mo nte s d e Oca J . Fi l i be rto , Y . Ne z 44. Colima.
Garc a To pe to Mi gue l , Cabe z as 144,
PL A T ER A S
Aguayo J . Do l o re s , Pri nci pal 103,
Are gu Mi gue l , B ao s l e tra CH ,
Amaral Santi ago , Sangre d e Cri s to 156,
B l ancas J . Tri ni d ad , Pri nci pal 186,
Garc a Ad o l fo , i d . 219,
Gud i o Fe rm n, i d . 215,
L pe z Mart n, Guad al aj ari ta 66,
O ro pe z a J o s M.
a
, Pue nte Zarago z a 185
Pi z ano Te filo , Si e te Es qui nas 67,
Pe ral ta Aarn, Pue nte Zarago z a 181,
Pi mi e nta Raf ae l , Once Pue bl o s 69,
Vz que z Pe d ro , Pri nci pal 101,
Vargas Santi ago , i d . 101,
REL O J ER A S
Snche z H i gi ni o , S. Caye tano 103,
Gui z ar Margari to , Pri nci pal 107,
Co l i ma.
Co l i ma.
SA STRER A S
Ari as J ul i n, Pal aci o 76, Co l i ma.
Es pi no s a Carl o s M., i d . 78,
Guti rre z Gui l l e rmo , i d . 101, Co l i ma.
Graj e d a Prud e nci ano , Ptal . H i d al go 138,
L ara J o s M.
a
Vz que z , Pri nci pal 102,
Pre z Margari to , Pue nte Zarago z a 234,
Ri ve ra Pas cual , L as Cabe z as 58,
Snche z Ce no bi o , J ard n Ne z 81,
SO MB RERER A S
B arragn To ms , J ard n Ne z 129 '/s , Co l i ma.
Ce bal l o s Manue l , Pue nte Zarago z a 107,
Gud i o Ro que , Guad al aj ari ta 93,
Val l e J . J e s s , Manz ani l l o 76,
T A L A B A RT ER A S
Due as B l as , Pri nci pal 76,
Gai tn Te o d o ro , Pue nte Zarago z a 177,
H i no j o s a Do mi ti l o , Pri nci pal 101,
Pre z Maxi mi ano , i d . 204, >
Po nce Franci s co , Pue nte Zarago z a220
Ti no co Eul al i o , H o s pi tal Ci vi l 107,
V EL ER A S
Tre j o Mi gue l Armo n a 90, Co l i ma.
Gue rre ro Ni cano r, Guad al aj ari ta 43,
Ve l as co Ni co l s , Al mo l o yan 69,
Ve l as co Pas cual , Cal d e ras 54,
J . B . P O S S Y C O M P . A - CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. ME X I CO . D. F .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE COLI MA
ZA PA T ER A S
Cambe re s J o rge , Pue nte Zarago z a 242, Co l i ma.
Cambe ro s Agus t n, Pri nci pal 89 '/2,
H e rnnd e z Cri s p n, i d . l e tra Y ,
Me nd o z a Pas cual , Co l e gi o Ci vi l ,
O l i vare s B e rnab, Pri nci pal 104,
Pre z L ui s , S. Franci s co Al mo l o yan 64,
Ro d r gue z Pe d ro T., B ao s l e tra G,
Si e rra L ui s , i d . id . E,
Si e rra Arcad i o , Pri nci pal 170
To rre s Franci s co , i d . 114,
PRI NCI PA L ES H A CENDA DO S
Al vare z Gre go ri o , Pri nci pal 119, Co l i ma.
B arre to s I s i d o ro , i d . 125,
B ri z ue l a H e rcul ano , H o s pi tal Ci vi l 91
B ri z ue l a J uand e Di o s ,Pal aci o Muni ci pal ,
Crd e nas Ce fe ri no , S. Caye tano 146,
Co ro na Franci s co H i d al go , Vi l l a Al vare z .
85
Fl o r Gui l l e rmo , Pue nte Zarago z a 117, Co l i ma.
Gmez O rti z Franci s co , Me rcad o 44,
H uarte J uan, Pal aci o M. 82,
Mad ri d Carl o s , i d . 121,
Mad ri d Enri que L a, J ard n Ne z 75,
Mart ne z Ge ne ral Ange l , G. d e Mxi co 104
Me i l l n Carl o s , S. Caye tano 114,
Me nd o z a J o s M.
a
, San Caye tano 97,
Mo rri l l Augus to , Rancho d e l B al cn,
Ocho a Ti burci o , Pri nci pal 84,
Ocho a Mi gue l , S. Caye tano 113,
O s o ri o Encarnaci n, Pte . Zarago z a 53,
Os o ri o Fl o re nti no , i d . 114,
Paz Ro mn A., S. Caye tano 100,
Snche z Cruz y C.
a
, H d a. L a Que s e r a,
Santa Cruz Franc. Co ro ne l , Pal aci o 94,
Ve rgara R. Ange l y C.
a
, No gue ras ,
Vo ge l y C.
a
Amo l d o , S. Anto ni o ,
Vi d r al e s d e Me l gar I s aura, B ao s 40,
EST AD O D E CHI APAS
I . Extensin territorial, lmites y situacin geogrfica. El Es tad o
d e Chi apas se e ncue ntra en el lad o o ri e ntal d el i s tmo d e Te huante pe c, al SE. d e
Mxico y fro nte ri z o co n la Re pbl i ca d e Guate mal a. Su extens in te rri to ri al
d e 70.524 ki l me tro s cuad rad o s lo co lo ca e n el 12. l ugar e ntre lo s Es tad o s mexi-
cano s , pe ro s us e xube rante s pro d ucto s ve ge tal e s , aun no bi e n e xpl o tad o s , lo
hace n uno d e lo s prime ro s , si bie n el ms o lvid ad o , po r d e s graci a, en el pro gre s o
mate ri al d e Mxico . Es t s i tuad o e ntre lo s 14 35' y lo s 17 35' d e l at. N. y e ntre
lo s 4
o
55' y 8
o
7' l o ng. E. d el me ri d i ano d e la capi tal . Co nfina al N. co n el Es tad o
d e Tabas co , al E. co n Guate mal a, al S. co n el grand e Ocano , y al O. co n Oaxaca
y Y e racruz .
I I . Orografa c hidrografa. Costas y puertos. La co rd ille ra d e lo s
And e s pe ne tra en es te Es tad o po r el d e partame nto d e So co nus co , co n grand e s
l e vantami e nto s d e ro cas vo lcnicas , y co rre paral e l a al mar Pacfico has ta el Es -
tad o d e Oaxaca, d e s pre nd i e nd o mul ti tud d e ramal e s al N. y d es cend iend o al S. e n
rpi d o s es calo nes has ta la co s ta. Entre las d e rivacio ne s d e la co rd ille ra que se
d i ri ge n al N. y NE. se e ncue ntran mucho s valles y me s e tas d e as o mbro s a fe rti l i -
d ad , cubi e rto s d e pl ant o s y re gad o s po r d o quier co n ro s y arro yo s que baj an d e
las s i e rras y co rre n en to d as d ireccio nes . En el d e partame nto d e Co mi tn, al Es te
d el Es tad o , s e abate n po r co mpl e to las l ti mas e mi ne nci as y se e xti e nd e n l l anuras
i nme ns as d es d e el pa s d e lo s Lacand o ne s d o nd e exis te el lago Te pancuapa, has ta
el d e partame nto d e So co nus co , po r d o nd e e ntra la co rd illera. En el d e Li be rtad
tambi n se e ncue ntran pl ani ci e s d e gran i mpo rtanci a co mo el valle d e Cus tepe-
ques , prxi mo las fue nte s d el Me s calapa. Po r l ti mo , lo s d e partame nto s s e pte n-
tri o nal e s d e Pi chucal co , Pal e nque y Chiln, po s een grand e s valles y me s e tas fe r-
ti l i z ad as po r po d e ro s as co rri e nte s d e agua que en alguno s punto s fo rman ris ue o s
l ago s co mo el Catus aj , Saquila y Me s cal apa.
Si la s i tuaci n ge o grfica d e es te Es tad o y su o ro graf a lo hacen i mpo rtant -
s imo para la agri cul tura, s u magn fi co s is tema hid ro grfico lo po ne en co nd icio nes
d e co ns id errs ele el ms frti l d e la Re pbl i ca. Co n e fe cto : las d o s grand e s arte -
ri as d el Us umaci nta al E. y el Gri j al va Mes calapa al O . co n s us co pio s o s y
ml ti pl e s afl ue nte s , la mayo r parte d e lo s cuales nace en el Es tad o , fo rman d o s
grand e s cuencas que ri e gan to d as las l l anuras , to d o s lo s valles y to d as las caad as ,
y no slo pre s tan uti l i d ad baj o es te as pe cto , s ino que fo rman el pri nci pal med io
d e trans po rte en un te rri to ri o d o nd e e s cas e an lo s bue no s camino s y en el que no
e xis te un so lo tramo d e fe rro carri l . .
Prd i ga l a Natural e z a co n e s ta re gi n, la d o t tambi n d e lo s beneficio s d el
mar en una co s ta que se e xti e nd e e n arco d e SE. NO. fo rmand o el abi e rto go l fo
d e Te buante pe c, en un traye cto d e 300 ki l me tro s , si bi e n e s ta co s ta es baj a y
areno s a y pre s e nta muchas barras co n alguno s bue no s fo nd e ad e ro s co mo So co -
nus co y To nal , e s pe ci al me nte es te ltimo , que fo rma una e xte ns a bah a al abri go
d e la isla Le n, y es pue rto d e al tura co n ad uana d e 3.
a
clas e.
I I I Clima y producciones. El clima d e Chi apas es variad s imo y pued e
d ecirs e d e es te Es tad o , co mo d e la Re pbl i ca en ge ne ral , que po s ee to d o s lo s cl i mas
d e la ti e rra. A excepcin d e las nieves pe rpe tuas , las que no a l c a n z a ni nguna d e
sus mo ntaas , se re co rre n e n su te rri to ri o to d as las te mpe raturas , d es d e la trrid a,
d e las co s tas y d e al gunas pro fund as caad as , has ta las fre s cas bri s as d e s us e s car-
pad as s i e rras . Co mo co ns ecuencia d e es to se e ncue ntran l ugare s mals ano s e n o s
punto s pantano s o s del l i to ral , d o nd e la clid a e s taci n ape nas se d ulcifica co n las
co pio s as lluvias d e l e s t o , y o tro s en cambio , d o nd e s e d i s fruta d e pe re nne pri ma-
ve ra, co mo s uced e en al guno s valles y me s e tas elevad as .
Las pro d uccio ne s agr co l as co rre s po nd e n e s tas co nd icio nes f s i cas d el te rri -
to ri o y no es raro ver en un traye cto d e al guno s ki l me tro s cmo se pro d uce n e x-
ube rante s i nme d i ato s el cacao y la caa d e az car, co n el tri go y o tro s ve ge tal e s
d e las ti e rras fr as . La vari e d ad en la pro d uccin d el s uelo hace que s ea tan ri co
co mo pinto re s co : lo s pl ant o s d e ma z , fri j o l , arro z , tabaco , caf, papa y al go d o n,
al te rnan co n lo s tupi d o s bo s ques de naranj o s y pal me ras y o tro s arbo les frutal e s
y d e mad e ras pre cio s as .
La grand e y ni ca rique z a actual d el Es tad o d e Chi apas co ns is te en la agri -
cul tura, s iend o nul a la mi ne r a, no o bs tante habe rs e d e s cubi e rto en las s ie rras va-
rio s mi ne ral e s que no s e e xpl o tan po r fal ta d e v as d e co municacin y po r no s er
aqullo s an bi e n co no cid o s . Se ti e ne n no ti ci as d e que hay o ro y co bre en us te -
peque y So co nus co ; plo mo , hi e rro y tal co en el Valle d e San Cri s tbal ; hi e rro
magnti co , az ufre , e tc., en o tras lo calid ad es , y es d e e s pe rar que nue vo s e s tud io s
y nuevo s d e s cubri mi e nto s lleven all e mpre s as e xpl o tad o ras que co mo co ns e cue n-
cia fe l i z arras tre n co ns igo el pro gre s o d e la va frre a.
I V. Divisin poltica,, Gobierno. Hacienda. El Es tad o d e Chi apas se
e ncue ntra d ivid id o para s u ad mi ni s traci n en De partame nto s , Parti d o s y Muni ci -
pal i d ad e s : lo s De partame nto s s o n 12, y su no mbre y po blacin lo s s i gui e nte s :
Tuxtl a 28.308 habi tante s .
Co mi tn 55.310
Chi apa 21.974
Chiln 31.594
Las Cas as 55.939
La Li be rtad 15.712
Mes calapa 10.288
Pal e nque 14-881
Pi chucal co 22.709
Simo jo vel 21.603
So co nus co " 30.333
To nal 10-948
La capi tal d el Es tad o es la ci ud ad d e Tuxtla-G-utirrez , d o nd e re s i d e n lo s Po -
d eres Pbl i co s , Le gi s l ati vo , J ud i ci al y Ej e cuti vo ; es te l ti mo cargo d el s eo r
Co ro nel Franci s co Le n, d i gno go be rnante y apre ci abl e caballe ro , que ha d ad o
gran impuls o al pro gre s o d e Chi apas , fo me ntand o la i ns trucci n pbl i ca y pro -
mo vie nd o o bras d e gran uti l i d ad , co mo la va carre te ra que se co ns truye en d irec-
cin l a fro nte ra d e Guate mal a. Al mis mo
Sr. Le n s e d e be tambi n la re o rgani z aci n
d e la haci e nd a pbl i ca que se e ncue ntra
ho y en ho l gad a s i tuaci n, co n s upe rvi t
anual d e lo s i ngre s o s s o bre lo s gas to s , lo
que pe rmi te al ho nrad o go be rnante d es-
arro l l ar s us pl ane s d e pro gre s o en l a e nti -
d ad fe d e rati va que ad mi ni s tra.
V. Instruccin pblica. Si ate n-
d emo s al es cas o nme ro d e habi tante s (4,53
po r ki l me tro cuad rad o ) co n que cue nta
Chiapas , y al ge ne ral e s tad o d e atras o en
que se e ncue ntran sus po blacio nes y s us in-
d us tri as , d e bid o al al e j ami e nto y la fal ta
d e fci l e s co municacio ne s co n el re s to d e la
Re pbl i ca, han d e s o rpre nd e rno s las ci fras
que arro j a la I ns trucci n pblica d e e s te
Es tad o en el nme ro d e es cuelas , al umno s
i ns cri to s y pe rs o nal d o ce nte . Cue nta ho y
co n ciento tre i nta es cuelas d e d i fe re nte s
cate go r as , que s e d ivid e n en cuatro d e i ns trucci n pri mari a s upe ri o r, una d e
Arte s y Oficio s , ve i nti trs e le me ntale s , ve i nti nue ve rud i me ntari as , s e te nta y una
mi xtas y d o s no cturnas para ad ul to s . Es tas es cuelas o cupan ci e nto s e te nta y d o s
pro fe s o re s , y en el ao actual (1899) s e i ns cri bi e ro n en ellas cinco mi l qui ni e nto s
nio s d e uno y o tro s exo .
Al pre s e nte se agi ta el pro ye cto d e cre acin d e una es cuela no rmal que pre s -
tar grand e s s ervicio s la Ed ucaci n, pro po rci o nand o mae s tro s id neo s y de s-
l i d a i ns trucci n pe d aggi ca, tan neces ario s en el d a.
B I B L I O TECAS
Cue nta el Es tad o d e Chi apas co n una en la ciud ad d e San Cri s tbal Las Cas as ,
que po s ee 1.927 vo lme ne s , i ns tal ad a en el I ns ti tuto d e Ciencias d el Es tad o y o tra
e n fo rmaci n e n Co mi tn cargo d el muni ci pi o .
PRENSA
Ve n la luz pbl i ca en Tuxtl a Guti rre z tre s publicacio nes pe ri d i cas que s o n,
el Peridico Oficial, El Porvenir de Chiapas y el Semanario Judicial, nico s que s e
i mpri me n e n el Es tad o .
VI . Poblaciones principales. Su industria y comercio. Las ciud ad e s
d e mayo r i mpo rtanci a d el Es tad o d e Chiapas , so n Tuxtl a Guti rre z , capi tal d el
mis mo , co n 10.952 habi tante s , Co mi tn co n 9.376, Pi chucal co co n 8.549, Tapa-
chul a co n 8.472 y Te ne j apa co n 7.936. Tambi n me re ce n ci tars e San Cri s tbal
ts&etseSksxBiXttnsaQt
repblicas ce ntro -ame ri canas . ^fi* mo d erno s y elegan-
Tuxtl a es una po blacin que cue nta " o ^o ^n o s mo l e r n o y g ^
ae Mjico . Su co -
jnercio ef activo , pero la i nd us tri a re vo te s o s tiene co n ella co n-
W ^ ^ ^ ^ f f t t ciud ad d e
s
p d s : ; r r ^ r r Uo s . ^ P
p o r las famo s as rumas que hay en s us m ^t o w J Z l ^Z s o s res to s ar-
que co mo Mitla
en Oaxaca y Uxma en uc _ ' -nresentan en tiem-
T U. Agricultura. - Exi s te n en el P - ^gi ad o ^e l o W ^ S f c
elemento s neces ario s para al L s mo fin
d e la Re pbl i ca M e j ana y lo s agnta ^ t e r r e n o s chapane co s d e
co n un clima clid o y perid icas lluvias,, ' e n abt md anci a lo s ms
fe rtilid ad as o mbro s a. So slo se P ^ ^ a r i T acao e l cao utcbo uc,l a vainilla,
valio so s vegetales d l o s trpi co s co mo e l ^caf e e l cac^ d e mo s t r ad o , e s pe -
el tabaco , e tc., s ino qne so n d e cal d ad * S o o o n u s o o D0 ti e ne rival
t r a r , - - - - -
d i s t ad o p, a d e ^ ^ ^
en 1897 en 10S De partame nto s
ms agriculto re s :
A r r o z C e bad a M a z T r i go
Kog. Hectol. _Hecto_ _og.
Co mi tn.
Chiln .
Pichucalco .
San Cris tbal
So co nusco .
Parti d o d e Chamula.
780 53.469 60.000 42.417
21.000 189-976
195 126 81. 000
I 160 42.611 565.139
15 700 - 185.060
170.103 178.500
Co mi tn.
Chiapa .
Chiln .
Mes calapa
So co nus co
To nal .
Tuxtl a .
Az car Pano cha Mi e l e s Aguard i e nte
Eilog. Kilog. Eilog. Hectol.
1.112.303
28.762 150
210.000 700.484 40.000 31.657
25.000 9.600 > 228
1.725 151.399 5.542.623 . 5.727
92.920 55.540 107.327
157.056 960.173 44.020
So co nus co . . . .
Parti d o La Frai l e s ca
Zi ntal apa .
A i l
Kilog.

6.240
10.680
Pal o mo ral
Kilog.
120.000
H ul e
Cacao Caf Tabaco (cao utcho uc)
Kilog. Kilog. Kilog. Kilog.
La Frai l e s ca . . 4.840 9.750
Co mi tn. . . 23.639
Chiln . . . . 28.828 8.150
Mes calapa . . . 12.025 56.760 5.100
Pal e nque . . 41.400
Pi chucal co . . . 75.787 24.558
Simo jo vel . 150 57.180 323.456
So co nus co . . 56.529 2.197.647 33.300 44.980
Tuxtl a . . . 30.248
To nal . . . 4.588
El maz , fri j o l , camo te y papa, se pro d uce n en to d o s lo s d e partame nto s : gar-
banz o en Chiln y Chi apa, algo d n en So co nus co , Simo jo vel y San Cris tbal, e tc.
VI I I . Minera. Po ca i mpo rtanci a revis te en el Es tad o d e Chiapas la in-
d us tri a mi ne ra, no o bs tante co no cers e ya la exis tencia d e mul ti tud d e minerales
d ivers o s . Las d ificultad es para lo s trans po rte s y para la e xpo rtacin, impo nen y
d e s ani man al mine ro ; sin e mbargo , se explo tan al gunas pe rte ne nci as , e ntre ellas
xina d e pl ata y o tra d e co bre co n ley d e o ro ambas , que pro d ucen excelentes be-
neficio s . El ao 1897, pro d uj e ro n 918.400 kilo gramo s d e mineral co n valo r d e
156.200 peso s, s egn d ato s d el Minis terio d e Fo me nto , pero es ind ud able que la
fe cha se aume nt muchs imo d icha pro d uccin.
I X . Ganadera. Cuntans e en el Es tad o d e Chiapas 288 haciend as d e
campo d e s tinad as es pecialmente la cr a d e ganad o s , favo recid as po r es plnd id as
l l anuras y, valles, cubierto s d e e xube rante s pas to s , que hace n que el ganad o ad -
qui e ra en ellas co nd icio nes que lo d i s ti ngue n e ntre lo s mejo res d el pa s . Carece-
mo s d e d ato s s o bre el nme ro d e cabez as e xis te nte s , pero s e d e j a ad ivinar fcil-
me nte que es i mpo rtante d ad a la ani mad a expo rtacin que en es te ramo verifica
Chi apas para lo s Es tad o s limtro fe s .
X Vas de comunicacin y transporte. H e mo s d icho ya que ni nguna
va d e fe rro carri l cruz a el rico s uelo d e Chi apas , no o bs tante pre s tars e el te rre no ,
co n po cas excepcio nes , para s u co ns trucci n. Ape nas s i al guno s camino s carre te -
ro s co munican e ntre s las pri nci pal e s ciud ad es , co mo Tuxtl a Guti e rre * co n To -
nal y co n San Cri s tbal , Chiln y Pal e nque . Otra v a d e e s ta clas e se d irige a
Co mi tn y Zapal uta, que d and o lo s d ems pue blo s po co meno s que ais lad o s co n el
re s to d el mund o . , ,
Graci as lo s laud ables e s fue rz o s d el Sr. Co ro nel D. Franci s co Le n, go be rna-
d o r d el Es tad o , pud o abri rs e una va carre te ra d es d e el l mi te d e Oaxaca has ta.
Tuxtl a, y d es d e es ta capi tal la fro nte ra d e Guate mal a, cuyo camino e s ta pro -
ximo te rmi nars e y ha d e pre s tar grand e s s ervicio s al co mercio y a la i nd us tri a
d el Es tad o . Uni d a e s ta carre te ra las vas fluviales en que abund a Chi apas , hara.
fci l la co muni caci n en el i nte ri o r d el te rri to ri o , pe ro s i e mpre s e ra l e nta y co s -
to s a, en d e s acue rd o co n lo que e xige la acti vi d ad humana. Slo el fe rro carri l s e ra
la vari ta mgi ca que d es arro lle la i nd us tri a chi apane ca; el nico facto r capaz d e
d e s pe rtar de su maras mo la agri cul tura y hace r bro tar d e aque l s uelo ri qu s i mo
lo s inmens o s tes o ro s que e nci e rra.
La co muni caci n te l e grfi ca y te l e fni ca es t bas tante e xte nd i d a. La prime ra.
cue nta co n las e s tacio ne s d e lneas fe d e rale s s i gui e nte s :
Ci ntal apa. Chi charras .
Co mi tn. San B e ni to .
Chi apa d e Co rz o . San Cris tbal Las Cas as .
H ui xtl a. Simo jo ve l.
Mapas te pe c. Tapachul a.
Mo to z i ntl a. Tuxtl a.
Pal e nque . Tapane te pe c.
Pi j i j i pam. To nal .
H ay tambi n una l ne a te le grfica d e Pi chucal co Te apa (d e Tabas co ), pro -
pied ad d el Es tad o . Y po r ltimo , la co muni caci n te l e fni ca cue nta co n una l i ne a
al Pue rto d e Ari s ta (To nal) y has ta 1.627 ki l me tro s e n red es urbanas y fo r-
ne as , pro pi e d ad tambi n d el Es tad o . .
La co municacin po s tal re s ul ta d eficiente en la po ca d e lluvias . Cue nta co n
8 ad mi ni s traci o ne s y 24 age nci as , y en la mayo r a d e lo s cas o s s i Co nd uci d a>
co rre s po nd e nci a lo mo d e mu a.
Advertencia. No publicamo s d i re cto ri o d el Es tad o d e Chi apas , po r no
habe r re cibid o lo s d ato s neces ario s has ta el mo me nto d e e ntrar en pre ns a nues tro -
libro , no o bs tante las re pe ti d as ge s tio ne s que hemo s practi cad o para o bte ne rl o s .
EST AD O D E CHI HUAHUA
I . Extensin territorial, lmites y situacin geogrfica. Las s upe rfi -
ci e s re uni d as d e Sui z a, B l gi ca, H o l and a, Di namarca y Po rtugal , ape nas al canz a-
r an i gual ar la d el Es tad o d e Chi huahua, que mid e la eno rme rea d e 227.468
ki l me tro s cuad rad o s , y es, po r lo tanto , el mayo r en e xte ns i n d e to d o s lo s Es ta-
d o s me xi cano s . Su d i l atad o po lgo no co mpre nd e s eis grad o s d e l ati tud y o tro s tan-
to s d e l o ngi tud s ea d es d e el paral e l o 25 45' al 31 45' N. y d es d e lo s 4
o
20'
has ta lo s 10 l o ng. O. d e Mxico . Su fro nte ra NE. la fo rma el ro B ravo , que lo
s e para d e lo s Es tad o s Unid o s d e Amri ca, co n lo s que l i nd a tambi n po r el N. y
al go po r el O. e n el d i s tri to d e Gal e ana. Al E. lind a co n el Es tad o d e Co ahuila,
al S. co n el d e Durango y al O. co n lo s d e Sinalo a y So no ra.
I I . Orografa hidrografa, Es te i mpo rtant s i mo Es tad o , uno de lo s
que ms bri l l ante po rve ni r o fre ce en la Re pbl i ca la agri cul tura y la mi ne r a,
e s d e suelo frago s o en la parte o cci d e ntal , d o nd e se l e vantan lo s i mpo ne nte s
maciz o s d e la Sie rra Mad re . Al E. y al N. se e xti e nd e n grand e s l l anuras s em-
brad as d e al gunas s ie rras ais lad as que co rre n e n d i s ti ntas d ireccio nes y d e j an
e ntre s eno rmes valles y pro fund as caad as d e gran fe rti l i d ad .
Entre las cumbre s d e la Si e rra Mad re que se ye rgue n e n el Es tad o d e Chi hua-
hua, me re ce n me nci o nars e la d e J e s s y Mar a co n 2.511me tro s , la Mesa d e Taba-
co tes co n 2.359 y la B ufa d e Cerro Pri e to co n 2.811, to d as en la parte l l amad a
Si e rra d e Tarahumare s po r lo s ind io s d e e s ta fami l i a que la habi tan. Entre las
l l anuras s o n las ms no tabl e s la d el Chilico te, la d e lo s Gi gante s y el o tras veces
me nci o nad o B o ls n d e Mapim.
A excepcin d e e s tas grand e s l l anuras o ri e ntal e s , el Es tad o es muy rico en ro s y
arro yo s que po r to d as parte s fe cund i z an el s uelo . Al N., en lo s d i s tri to s d e Gal e ana
y B ravo s , las co rri e nte s o fre ce n la parti cul ari d ad d e no s alir d el te rri to ri o , pue s
nace n e n las s i e rras y co rre n las l l anuras d o nd e fo rman grand e s l agunas que no
d e s aguan s ino po r la e vapo raci n y la filtracin; tale s s o n el ro Cas as Grand e s
que nace en lo ms frago s o d e la Si e rra Mad re y se d i ri ge al N. has ta cerca d e la
fro nte ra d o nd e d es cribe un s e micrculo al E. y fo rma l a l aguna d e Guz mn; el ro
Santa Mar a, que d e s agua e n la l aguna d e su no mbre , prxi ma l a ante ri o r y s epa-
rad a d e ella po r una d es viacin trans ve rs al d e la Si e rra d e Guz mn; y el ro d el
Carme n, que al i me nta la l aguna d e Pato s , al pie d e la Sie rra d el Fi e rro e n el d is -
tri to d e B ravo s .
Po r el ce ntro d el Es tad o se d es liz a el ro Co ncho s , i mpo rtante aflue nte d el
X Vas de comunicacin y transporte. H e mo s d i cho ya que ni nguna
v a d e fe rro carri l cruz a el ri co s uelo d e Chi apas , no o bs tante pre s tars e el te rre no ,
co n po cas e xce pci o ne s , para s u co ns trucci n. Ape nas s i al guno s cami no s carre te -
ro s co muni can e ntre s las pri nci pal e s ci ud ad e s , co mo Tuxtl a Guti e rre * co n To -
nal y co n San Cri s tbal , Chiln y Pal e nque . O tra v a d e e s ta clas e s e d i ri ge a
Co mi tn y Zapal uta, que d and o lo s d e ms pue bl o s po co me no s que ai s l ad o s co n el
re s to d el mund o . ^ T , ,
Graci as lo s l aud abl e s e s fue rz o s d e l Sr. Co ro ne l D. Franci s co L e n, go be rna-
d o r d el Es tad o , pud o abri rs e una v a carre te ra d es d e el l mi te d e O axaca has ta.
Tuxtl a, y d e s d e e s ta capi tal la f ro nte ra d e Guate mal a, cuyo cami no e s ta pro -
xi mo te rmi nars e y ha d e pre s tar grand e s s e rvi ci o s al co me rci o y a la i nd us tri a
d el Es tad o . Uni d a e s ta carre te ra las v as fluviales en que abund a Chi apas , hara.
fci l la co muni caci n en el i nte ri o r d e l te rri to ri o , pe ro s i e mpre s e ra l e nta y co s -
to s a, en d e s acue rd o co n lo que e xi ge la acti vi d ad humana. Slo el fe rro carri l s e ra
la vari ta mgi ca que d e s arro l l e la i nd us tri a chi apane ca; el ni co facto r capaz d e
d e s pe rtar d e s u maras mo la agri cul tura y hace r bro tar d e aque l s uelo ri qu s i mo
lo s i nme ns o s te s o ro s que e nci e rra.
La co muni caci n te l e grfi ca y te l e fni ca e s t bas tante e xte nd i d a. L a pri me ra.
cue nta co n l as e s taci o ne s d e l ne as fe d e ral e s s i gui e nte s :
Ci ntal apa. Chi charras .
Co mi tn. San B e ni to .
Chi apa d e Co rz o . San Cri s tbal L as Cas as .
H ui xtl a. Si mo j o ve l .
Mapas te pe c. Tapachul a.
Mo to z i ntl a. Tuxtl a.
Pal e nque . Tapane te pe c.
Pi j i j i pam. To nal .
H ay tambi n una l ne a te l e grfi ca d e Pi chucal co Te apa (d e Tabas co ), pro -
pi e d ad d e l Es tad o . Y po r l ti mo , la co muni caci n te l e fni ca cue nta co n una l i ne a
al Pue rto d e Ari s ta (To nal) y has ta 1.627 ki l me tro s e n re d e s urbanas y fo r-
ne as , pro pi e d ad tambi n d e l Es tad o . .
L a co muni caci n po s tal re s ul ta d e fi ci e nte en la po ca d e l l uvi as . Cue nta co n
8 ad mi ni s traci o ne s y 24 age nci as , y en la mayo r a d e lo s cas o s s i C o nd uci d a>
co rre s po nd e nci a lo mo d e mu a.
Advertencia. No publ i camo s d i re cto ri o d e l Es tad o d e Chi apas , po r no
habe r re ci bi d o lo s d ato s ne ce s ari o s has ta el mo me nto d e e ntrar en pre ns a nue s tro -
l i bro , no o bs tante l as re pe ti d as ge s ti o ne s que he mo s practi cad o para o bte ne rl o s .
EST AD O D E CHI HUAHUA
I . Extensin territorial, lmites y situacin geogrfica. L as s upe rfi -
ci e s re uni d as d e Sui z a, B l gi ca, H o l and a, Di namarca y Po rtugal , ape nas al canz a-
r an i gual ar la d e l Es tad o d e Chi huahua, que mi d e la e no rme re a d e 227.468
ki l me tro s cuad rad o s , y es, po r lo tanto , el mayo r en e xte ns i n d e to d o s lo s Es ta-
d o s me xi cano s . Su d i l atad o po l go no co mpre nd e s e is grad o s d e l ati tud y o tro s tan-
to s d e l o ngi tud s ea d e s d e el paral e l o 25 45' al 31 45' N. y d e s d e lo s 4
o
20'
has ta lo s 10 l o ng. O. d e Mxi co . Su f ro nte ra NE. la fo rma el ro B ravo , que lo
s e para d e lo s Es tad o s Uni d o s d e Amri ca, co n lo s que l i nd a tambi n po r el N. y
al go po r el O. e n el d i s tri to d e Gal e ana. Al E. l i nd a co n el Es tad o d e Co ahui l a,
al S. co n el d e Durango y al O. co n lo s d e Si nal o a y So no ra.
I I . Orografa hidrografa, Es te i mpo rtant s i mo Es tad o , uno d e lo s
que ms bri l l ante po rve ni r o fre ce en la Re pbl i ca la agri cul tura y la mi ne r a,
e s d e s uelo frago s o en la parte o cci d e ntal , d o nd e se l e vantan lo s i mpo ne nte s
maci z o s d e la Si e rra Mad re . Al E. y al N. s e e xti e nd e n grand e s l l anuras s e m-
brad as d e al gunas s i e rras ai s l ad as que co rre n e n d i s ti ntas d i re cci o ne s y d e j an
e ntre s e no rme s val l e s y pro f und as caad as d e gran fe rti l i d ad .
Entre las cumbre s d e la Si e rra Mad re que se ye rgue n e n el Es tad o d e Chi hua-
hua, me re ce n me nci o nars e la d e J e s s y Mar a co n 2.511 me tro s , la Mes a d e Taba-
co te s co n 2.359 y la B ufa d e Ce rro Pri e to co n 2.811, to d as en la parte l l amad a
Si e rra d e Tarahumare s po r lo s i nd i o s d e e s ta fami l i a que la habi tan. Entre las
l l anuras s o n las ms no tabl e s la d el Chi l i co te , la d e lo s Gi gante s y el o tras ve ce s
me nci o nad o B o ls n d e Mapi m .
A e xce pci n d e e s tas grand e s l l anuras o ri e ntal e s , el Es tad o es muy ri co en r o s y
arro yo s que po r to d as parte s fe cund i z an el s uelo . Al N., en lo s d i s tri to s d e Gal e ana
y B ravo s , las co rri e nte s o fre ce n la parti cul ari d ad d e no s al i r d el te rri to ri o , pue s
nace n e n las s i e rras y co rre n l as l l anuras d o nd e f o rman grand e s l agunas que no
d e s aguan s i no po r la e vapo raci n y la filtracin; tal e s s o n el r o Cas as Grand e s
que nace en lo ms frago s o d e la Si e rra Mad re y s e d i ri ge al N. has ta ce rca d e la
f ro nte ra d o nd e d e s cri be un s e mi c rcul o al E. y fo rma l a l aguna d e Guz mn; el r o
Santa Mar a, que d e s agua e n la l aguna d e s u no mbre , prxi ma l a ante ri o r y s e pa-
rad a d e ella po r una d e s vi aci n trans ve rs al d e la Si e rra d e Guz mn; y el r o d el
Carme n, que al i me nta la l aguna d e Pato s , al pi e d e la Si e rra d el Fi e rro e n el d i s -
tri to d e B ravo s .
Po r el ce ntro d e l Es tad o se d e s l i z a el r o Co ncho s , i mpo rtante afl ue nte d e l
B ravo co n el que ti e ne s u co nfl ue nci a prxi ma l a ad uana f ro nte ri z a d e Pre s i d i o
d e l No rte (ante s O i i naga). Es te r o , co n l a mul ti pl i ci d ad d e arro yo s tri butari o s
W t m ^ e Z j J L k d e las co rd i l l e ras , fo rma una re d d e arte ras muy
val i o s as para el ri e go d e lo s te rre no s y en mucho s cas o s para f ue rz a mo tri z . En l a
ve rti e nte ^o cci d e ntaf l as co rri e nte s s e d i ri ge n, natural me nte , al Es tad o d e So no ra
y s o n cas i to d as afl ue nte s d e l Y aqui , care ci e nd o d e i mpo rtanci a.
ni . Clima y producciones. - L a gran me s a ce ntral d e Mxi co s e pro l o nga
al N has ta el r o B ravo e n l e nto pe ro co nti nuo d e s ce ns o , no al canz and o mayo r
al tura^d e m me tro s s o bre el ni v/ d e l mar 4 la o rilla d e aque l ro e n e l ^me ri d i ano
d e Chi huahua, y s ie nd o e s te Es tad o uno d e lo s ms s e pte ntri o nal e s d e l a Re pu
bl i ca y d e e no rme e xte ns i n e n l ati tud ge o grfi ca, abarca d o s z o nas cl i mato l gi -
cas bL nd Sti ntas : la te mpl ad a en lo s al to s llano s d e l Sur y e n l as s i e rras , y la.
c i d a en l as baj as l l anuras d e l No rte . Si n e mbargo , e s ta re gl a ge ne ral s ul re nume -
r o t s e xce pci o ne s , e xpe ri me ntnd o s e vari ad s i mo s climas e n el te rri to ri o , s e gn e s
l a ftlevacin d e l as l o cal i d ad e s . . j? i
L as i L i as , e s cas as e n el ve rano y cas i nul as e n el mvi e rno , no re f re s can l a
atms e ra c0 m; s uce d e e n o tro s l ugare s d e la Re pbl i ca, y no pe rmi te n el d s -
S u o d e a agri cul tura, no o bs tante la fe rti l i d ad d e l s ue lo , d e mo s trad a e n lo
I r no s s us ce pti bl e s d e ri e go . En s to s s e co s e chan c e r e a l e s e g u , j o a-
ne as caa d e az car, al go d n, tabaco y uvas , pe ro e n canti d ad e s tan pe que as ,
que po n^n la pro d ucci n agr co l a d e l Es tad o en te rce r l ugar po r s u i mpo rtanci a
las f ue nte s d e la ri que z a d e Chi huahua.
Y a he mo s d i cho que la fal ta d e l l uvi as e s la caus a d e e s ta e s cas e z d e pro d ucto s
ve J tal e s pe ro aad i re mo s que la fal ta d e braz o s es o tra caus a tambi n muy po d e -
ro s a, tml a ve z que s e pue d e n ve r nume ro s o s campo s d e s i e rto s capace s d e ri e go co a
r,o co e s fue rz o que po bl ad o s s e ri an ri qu s i mo s ce ntro s agr co l as .
P
En l as s e t al la pro d ucci n natural d e l s uelo es i mpo rtante , abund and o el pmo ,
el ceelro y el me z qui te , y e ntre las f rutas se co s e chan bue nas canti d ad e s d e d uraz -
no s , naranj as , ahuacate s , fre s as , ci rue l as , chabacano s , granad as e tc.
L a ganad e r a, s, vi e ne s er el pri me r e l e me nto d e r i q u e z a d el Es tad o co mo l a
d e mue s tra el he cho d e e s tar val uad a para el pago d e la co ntri buci n en 2.668.0>
p e s o s y y a s abe mo s que e s tas ci fras o ficiales d e be n s er pe r lo me no s d upl i cad as sr
86
^e l a S n a d e l
6
; s
d
s e co mpre nd e n co ne j o s , l i e bre s , ve nad o s
, to rcace s e n tan pro d i gi o s o nme ro que f o rmar an un ramo d e md us tri a no
d e s p r e c i a b l e s i h>s caz ad o re ! que ho y pe rs i gue n d i cho s ani mal e s no lo f ue ran
M
r ^
e
e r e f r n d a n t e y ri ca en o ro , pl ata, pl o mo , co bre y ci nabri o , re pre
s e ntnd o lo s pro d ucto s d e s us mi ne ral e s al guno s mi l l o ne s d e pe s o s , co mo ve re mo s
ms ad e l ante .
I Y . Divisin poltica y poblacin. Gobierno Hacienda. - El^Es tad o , d e
Chi huahua po r Le y d e s u H . L e gi s l atura, fe cha 20 d e No vi e mbre d e 1898, que d o
S l o d i s tri to s cuyo s no mbre s , cabe ce ras y po bl aci n s o n lo s s i gui e nte s :
I turbi d e , cabe ce ra Chi huahua 72.869
H i d al go H i d al go d e Parral 86.997
B ravo s Ci ud ad J ure z 25.122
Gue rre ro Ci ud ad Gue rre ro 22.552
Rayn
Camargo
J i mne z
And rs d el R o
Mi na
Arte aga
cabe ce ra Ocampo
Santa Ro s al a
J i mne z d e lo s Santo s
B ato pi l as
Guad al upe y Calvo
Chi ni pas
15.521
27.126
23.377
14.154
16.978
8.075
To tal . 262.771
L a po bl aci n i nd i cad a es s egin el Cens o d e 20 d e O ctubre d e 1895. En ella e s t
co mpre nd i d o un bue n nme ro d e i nd i o s tarahumare s y o tras fami l i as i nd ge nas que
vive n en el Es tad o . . . . ,
Lo s d i s tri to s s e d i vi d e n en muni ci pal i d ad e s y s eccio nes muni ci pal e s , las cual e s
s o n nume ro s s i mas e n el e xte ns o te rri to ri o d e Chi huahua. En cad a d i s tri to re s i d e
un J e f e Po l ti co , auto ri d ad s upre ma d el mi s mo , y s to s e s tn s ubo rd i nad o s al
Go be rnad o r d e l Es tad o que re s i d e en la capi tal s ea la ci ud ad d e Chi huahua. En
ella ti e ne n as i e nto tambi n lo s d e ms Po d e re s Pbl i co s que s o n: el Le gi s l ati vo , l o r-
mad o po r una Cmara d e 15 d i putad o s ; el J ud i ci al , que re s i d e en el Tri bunal
Supre mo d e J us ti ci a, y el Po d e r Ej e cuti vo cargo d e l G o b e r n a d o r ya me nci o nad o .
Es te al to y d e l i cad o pue s to po l ti co lo d e s e mpe a en la actual i d ad el s e o r Co ro -
ne l D. Mi gue l Ahumad a. . , ,
Cuand o el d i s ti ngui d o go be rnante s e hiz o cargo d el Po d e r Ej e cuti vo , el 4 d e
O ctubre d e 1892, e nco ntr e xhaus tas las arcas d e l e rari o y gravi tand o s o bre el
Es tad o una d e ud a d e 126.078 pes o s d e pro nto
re i nte gro y o tra bo ni fi cad a d e 115.820. L a s i-
tuaci n e ra pre cari a: la caj a d e la Te s o re r a
co ntaba po r ni ca e xi s te nci a co n 15.485 pes o s
pro ce d e nte s d e d e ps i to s j ud i ci al e s , d e lo s
que no po d a d i s po ne r la ad mi ni s traci n po r-
que no fo rmaban parte d e las re ntas . En tan
cr ti cas ci rcuns tanci as s e re ve l la e ne rg a,
el tal e nto , el patri o ti s mo y la ho nrad e z d el
nue vo go be rnad o r, que al ao e s cas o d e s u
go bi e rno , f ue rz a d e e co no m as y d e mo ra-
l i d ad e n la re caud aci n, co ns i gui pagar nte -
gra la pri me ra d e ud a y amo rti z ar la s e gund a
s i n que s e re s i nti e s e n las d e ms ate nci o ne s
d e l pre s upue s to , cubi e rtas co n re l i gi o s a pun-
tual i d ad . As l e vant el crd i to d e l Es tad o , y
lo s bo no s d e la s e gund a d e ud a que s e co ti z a-
ban 17 y 18 po r 100, al canz aro n pro nto el
ti po d e 75 y 80 po r 100.
El ad mi ni s trad o r que e n el pri me r ao d e s u e j e rci ci o o bte n a tan grand i o s o s
re s ul tad o s hace nd arl o s , te n a que hace r pro gre s ar al Es tad o rpi d ame nte , em-
pl e and o lo s fo nd o s que muy e n bre ve i ban s o brarl e , l i bre ya d e d e ud as , en
o bras d e urge nte ne ce s i d ad y tan ti l e s co mo el ho s pi tal Po rfi ri o D az , la Pe ni -
te nci ar a d el Es tad o , la Es cue l a d e Arte s y Oficio s , la I nd us tri al d e s e o ri tas , y
V
o tro s vari o s e s tabl e ci mi e nto s que s u i ni ci ati va s e d e be n.
Re o rgani z ad a la H aci e nd a cue nta ho y co n re ntas anual e s po r val o r apro xi mad o
d e 650.000 pe s o s , s uma que as ci e nd e d e ao en ao d e acue rd o co n el i ncre me nto
COB OX EL Ml GDEL AH MADA
Go be rnad o r d e l Es tad o d e Chi huahua
d e la i nd us tri a en el Es tad o . Lo s i ngre s o s e s tn nivelad o s co n lo s egres o s y to d o
anunci a una po ca d e pro s pe ri d ad no tabl e para las arcas d el Te s o ro .
Las re ntas se d i s tri buye n en las ml ti pl e s ate nci o ne s d el go bi e rno y en o bras
pbl i cas , d ed icnd o s e una bue na s uma anual (130 135.000 peso s) al s o s teni-
mi e nto y me j o ras de l a Ed ucaci n po pul ar.
Y . Instruccin Pblica. Prensa. La I ns trucci n Pbl i ca, re o rgani z ad a
en el Es tad o po r Le y 15 d e J ul i o d e 1893, co mpre nd e la e ns e anz a gratui ta, laica
y o bl i gato ri a, vi gi l ad a e n l a capi tal po r una J unta Supe ri o r y po r J untas i nfe -
ri o re s en lo s municipio s . El nme ro d e es cuelas en el Es tad o es bo y d e 127 o ficia-
les y 45 parti cul are s , - las que as is ten po r trmi no med io 6.939 alumno s , d e lo s
cuales s o n varo ne s 4.775 y 2.164 muj e re s .
En lo s pueblo s habi tad o s cas i e xclus ivame nte po r i nd ge nas , e s tabl e ci ro ns e
tambi n es cuelas , co n re co me nd aci n es pecial las auto ri d ad e s muni ci pal e s para
que pro cure n o bte ne r la co ncurre nci a aqullas d el mayo r nme ro po s ible d e
nio s ind io s , fin d e te rmi nar la o bra d e civiliz acin d e e s tas raz as , po r huma-
ni d ad y po r ne ce s ari a po l ti ca.
De s d e la ley que hemo s ci ta-
d o , lo s e s tabl e ci mi e nto s d e e d u-
cacin no e s tn cargo d e lo s
municipio s , s ino d el Es tad o , que
i nvi e rte e n fo me ntarl o s 131.000
pes o s anual e s d e su pre s upue s to .
La e ns e anz a s e cund ari a se
i mparte e n laEs cue l a Pre parato -
ri a d e lac a p i t a l , e s tabl e ci mi e nto
fund ad o e n 1828 co n el no mbre
d e I ns ti tuto Cientfico Li te rari o ,
y que ho y cue nta co n bue nas s a-
las d e F s i ca H i s to ri a Natural
y una bi e n nutri d a B i bl i o te ca.
La e ns e anz a s upe ri o r pro fe s io nal fu s upri mi d a e n Chi huahua po r raz o ne s d e
e co no ma, y po rque la o bligacin d e d ar pro fe s i n pe rte ne ce las fami l i as ,
co mo d i j o muy bien el C. Go be rnad o r al fund ars e para d i cha s upre s in. Pe ro el
Go bie rno en s u s i mpat a po r el pro gre s o i nte l e ctual d e la po bl aci n s uele s o s tener
en Mxico pens io nad o s , vario s j ve ne s chi huahue ns e s que se d i s ti ngui e ro n en lo s
e s tud io s s e cund ari o s y que hace n lo s pro fe s i o nal e s en l a me trpo l i , po r cue nta d el
Es tad o d el cual so n hi j o s .
En la ci ud ad d e Chi huahua e xi s te n ad ems lo s d o s e s tabl e ci mi e nto s d e ins -
trucci n y beneficencia me nci o nad o s , que s o n la Es cue l a d e Arte s y Oficio s i ns ta-
lad a en cmo d o y apro piad o ed ificio d e fbri care ci e nte , y la Es cue l a I nd us tri al d e
Se o ri tas , o tra co ns trucci n mo d e rna d e e l e gante arqui te ctura que s e l e vanta e n
la Ave ni d a Gue rre ro .
Co mo se ve, el go bi e rno d el Sr. Ahumad a, le jo s d e d e s cui d ar l a i mpo rtante
rama d e la ad mi ni s traci n que se refiere la I ns trucci n Pbl i ca, le ha pre s tad o
nue vo impuls o , me j o rand o el pl an d e e ns e anz a, aume ntand o el nme ro d e es*
cuelas y ed ificand o vari o s lo cales d o tad o s d e amplias clas es co n lo s ti l e s ne ce s a-
rio s la rpi d a i l us traci n d el al umno , la hi gi e ne y al bi e ne s tar d e aqul e n las
ho ras d e e s tud i o .
PRENSA. Es t re pre s e ntad a en el Es tad o po r 19 publ i caci o ne s s e manale s y
C H I H D A H A . - V I ST A DE LA CA TEDRA L Y DE LA A V ENI DA L I B ERT A D
me ns ual e s , d e po ltica, ciencias , l i te ratura y o ti ci as , d e las cuales las ms impo r-
tante s apare ce n en es ta capi tal y s o n:
Peridico Oficial, rgano d el Go bi e rno , que d at d e 1844 y s e e d i ta en la I m-
pre nta d el Es tad o . , ,
Boletn Municipal, apare ce una vez al mes y es e d .tad o po r el Ayuntami e nto .
El Norte, bis e manario po ltico y l i te rari o , d i ri gi d o po r el Li c. D. foevero
L
^LaZla Libre, bi s e manari o que d i ri ge el Sr. Prcul o J . Mes as , y se o cupa
i gual me nte d e po ltica, ciencias y l i te ratura. .
El Obrero Escolar, La Gaceta Minera, La Revista Cathca y El Renacimiento,
s o n o tras publicacio ne s d e me no r i mpo rtanci a que ven la luz en Chi huahua, y
co ntri buye n no o bs tante al d es arro llo d e la cul tura y e d ucaci n po pul are s .
Y I Poblaciones principales. Su industria y comercio. - Po cas s o n las
po bl aci o ne s no tabl e s po r el nme ro d e habi tante s po r su i nd us tri a que se cuen-
tan en el d i l atad o te rri to ri o d el Es tad o d e Chi huahua, pe ro es as po cas crecen
rpi d ame nte y muy en breve s e rn grand e s y p o p u l o s a s ci ud ad e s
La capi tal en pri me r l ugar y d es pus J i mne z , H i d al go d el Panal , Ciud ad
Gue rre ro , Ciud ad Camargo y Ci ud ad J ure z , so n las ms pro gre s i s tas , ya po r la
ri que z a agr co l a, mi ne ra pe cuari a d e la z o na en que cad a una es ta co mpre nd i d a
y ya po r lo s fe rro carri l e s que las cruz an po r su po s icio n es pecial, co mo Ci ud ad
J ure z en la fro nte ra, que favo re ce s u d es arro llo .
CH I H UAH UA
L a anti gua ci ud ad , capi tal d el ms grand e d e lo s Es tad o s me xicano s , fue
s i e mpre un villo rrio s in i mpo rtanci a y que pare c a destinado> a ve ge tar mis erable-
me nte pe rd i d a en med io d el inmens o d es ierto , has ta que en 1884 s ilbo a s us pue rtas
la l o co mo to ra, anunci and o una e ra d e pro s pe ri d ad , d e s pe rtand o a sus habi tante s
d el l e targo e n que yac an y llamnd o lo s al trabaj o ho nrad o y acti vo que e ngran-
d ece lo s pue blo s .
De s d e lo s pri me ro s mo me nto s en que Chi huahua pud o co muni cars e co n la ca-
pi tal d e la Ee pbl i ca y co n lo s Es tad o s Uni d o s d el No rte po r fe rro carri l , se no t
un cambio maravillo s o e n s u re ci nto . Se i mpl antaro n i nd us tri as , se e s tabl e ci e ro n
nuevo s B anco s y cas as d e co mercio , y afluy la po blacin has ta co ntar 18.279 in-
d ivid uo s en 1895, ci fra que se eleva pro gre s i vame nte y que ho y no se e xpre s a po r
meno s d e 25.000.
Al to mar po s es in d el go bi e rno el co ro nel Ahumad a, e n 1898, se vi que nue vo
impuls o i ba to mar el pro gre s o en el Es tad o , y e s pe ci al me nte e n su capi tal , pue s
es te d i s ti ngui d o go be rnante no ces un mo me nto e n su patri ti ca labo r d e exci-
tar la i nd us tri a co nced ind o le privile gio s y pre rro gati vas , y d e me j o rar la s al u-
bri d ad d e la po blacin e ntuband o las aguas po tabl e s y abri e nd o atarj e as al can-
tari l l as para el d es ag e; d e e s te mo d o s e trans fo rm, cas i mi l agro s ame nte , l a
anti gua po blacin en ciud ad mo d e rna, cul ta y as e ad a.
Cuand o se llega la es tacin d e Chi huahua po r el Fe rro carri l Ce ntral Mexi-
cano , se pre s e nta la vi s ta una he rmo s a cal z ad a amplia y s o mbre ad a po r s auce s y
fre s no s , l l amad a Ave -
nid a J ure z , que co n-
d uce al ce ntro d e l a
ci ud ad . A uno y o tro
lad o d e e s ta calle s e
ven lo s cas ero s d e la
fbri ca d e ce rve z a, d e
la Co mpa a I nd us -
tri al d e fund i ci n, d e
la fbri ca d e ro pas
La Paz , y o tro s es -
tabl e ci mi e nto s i nd us -
tri al e s que re ve l an
d es d e lue go la acti vi -
d ad y el trabaj o y d e-
j an s upo ne r el bi e ne s -
tar d e lo s habi tante s .
Una vez e n el ce ntro , se s o rpre nd e agrad abl e me nte el fo ras te ro al co nte mpl ar
un co nj unto d e ed ificio s art s ti co s y d e muy re ci e nte co ns trucci n, d e d o s tre s
pis o s , alinead o s en calles re ctas y anchas , co mo las ave ni d as L i be rtad , I nd e pe n-
d e ncia y Gue rre ro . La pri me ra co nd uce [ la plaz a d e la Co ns ti tuci n, d o nd e lo s
anti guo s mo nume nto s arqui te ctni co s co mo la Cate d ral , d e e s be lta fbri ca, co n-
tras tan co n lo s palacio s mo d erno s , e s tabl e ci mi e nto s me rcanti l e s vi vi e nd as parti -
cul are s . Las calles ms no tabl e s d e Chi huahua s o n la d e l a Li be rtad ya ci tad a y
la d e l a Vi cto ri a, y lo s pas eo s ms hermo s o s y fre cue ntad o s , el Parque L e rd o
d e Te j ad a, l a alame d a Cuauhte mo c y el j ard n d e la pl az a d e la Co ns ti tuci n. En
la d e H i d al go se l e vantan un airo s o mo nume nto al Pad re d e la Patri a y el Pal aci o
d el Go bi e rno , ed ificad o s te e n el l ugar d o nd e se fus il al pri me r hro e d e l a
I nd e pe nd e nci a. La[fachad a o es te d el Pal aci o mi ra la calle Li be rtad , fre nte po r.
fre nte d e un vie jo ed ificio que ti e ne una pe que a to rre cuad rad a, e n la cual es-
tuvo pre s o el cura H i d al go has ta el mo me nto d e s u s uplicio . Una lpid a d e mr-
mo l en la pare d llama la ate nci n d el trans e nte haci a aquella po bre co ns truc-
cin, mo nume nto nacio nal po r el l ame ntabl e he cho his trico que re cue rd a.
C H I H U A H U A . P A L A CI O DE. GO B H RNO
CH I H UA H UA . A L B EDEDO B ES DE L A CI UDA D
Cue nta la ci ud ad d e Chi huahua co n un bue n te atro , un ho s pi tal civil l l amad o
Po rfi ri o Daz re ci e nte me nte co ns trui d o , las
grand e s es cuelas que ya hemo s me nci o nad o ,
una pe ni te nci ar a e n co ns trucci n, un palacio
muni ci pal , al guno s te mplo s anti guo s , e ntre
ello s , l a cate d ral , d e gran mri to art s ti co , va-
rio s me rcad o s y un Mo nte po , i ns ti tuci n parti -
cular fund ad a po r D. Enri que C. Creel y D. Car-
lo s Zul o aga co n un fin benfico , i ns tal ad o en un
ed ificio ve rd ad e rame nte re gi o , co ns trui d o ad
hoc, e n la es quina d e las calles Victoria y Cuarta,
y co n capi tal d e ci ncue nta mil pes o s .
Chi huahua es la re s id e ncia d e lo s Po d e re s
Pbl i co s d el Es tad o y d el o bis po d e la d ices is .
Es ta d ices is co rre s po nd e al arz o bi s pad o d e Du-
rango , y o cupa actual me nte la s illa epis co pal el
l i mo . Sr. D. J o s d e J e s s Orti z .
H ay e n la ciud ad i ns tal aci o ne s e lctricas d e
te l fo no s pblico s y al umbrad o d e arco vo ltai-
co , y una linea d e tranv as re co rre las pri nci pa-
les calles , pro l o ngnd o s e has ta la e s taci n d e l
Fe rro carri l Ce ntral Mexicano .
La i nd us tri a to ma d e d a en d a en es ta po - Tri n.i rf t
, , . , P N P T 1 T F L V A C H I H U A H U A . - MO N U M E N T O A H I DA L GO
blacin un i ncre me nto muy no tabl e . Ouenta ya
co n vari as fbri cas d e te j i d o s , d e ro pa, d e cer-
ve z a y fund i ci o ne s d e me tale s , d e cuyo s e s tabl e ci mi e nto s vamo s a me nci o nar lo s
ms i mpo rtante s .
CO MPAA CERVECERA D E CHIHUAHUA
La Cervecera d e Chihuahua, hermo s a fbri ca ed ificad a en la pinto re s ca Ave-
ni d a J ure z , d io principio sus o peracio nes en 1897, habind o s e fo rmad o para ello
una s o cied ad annima co n un capi tal d e un milln d e pes o s , que fu s us crito en s u
mayo r parte po r lo s principale s capi tal i s tas d e Chihuahua.
Su pro ximid ad la es tacin d el fe rro carri l Central y el es tar ligad a po r med io
d e rieles al mis mo , facilita el extens o mo vimiento que ti e ne .
C H I H U A H A . V I ST A DE L A F B RI CA DE L A CO MPA A CEB V ECEB A DE CH I H U A H U A
En es ta fbri ca nad a s e ha d e jad o al acas o , pue s s u ed ificio e s t co ns truid o
s iguiend o plano s pro ps ito , y s us maqui nari as , i mpo rtad as d e Euro pa y Es tad o s
Unid o s , han sid o es co gid as e ntre lo ms mo d e rno , vind o s e d es d e luego que es ta
ri ca Co mpaa no ha o mitid o med io alguno fin d e mo ntar y po ner su ins talacin
la al tura d e las mejo res e xtranj e ras . Debid o es to , en un pero d o meno r d e d o s
ao s que lleva ins talad a, es t co mpitiend o en la s uperio rid ad d e s us pro d ucto s co n
to d as las fbri cas , aun d e aquellas ms anti guame nte es tablecid as , y ella ha co n-
tri bui d o ce rrar lo s mercad o s nacio nales para lo s pro d ucto s s imilares d e lo s E*
tad o s Unid o s d el No rte y d e la Euro pa.
En la actual i d ad o cupa ms d e 300 o perario s : la po te ncia mo triz d e sus mqui-
nas as ciend e 500 caballo s y tie ne una capacid ad d e 180 to ne l ad as d e re fri ge ra-
cin d i ari a. T A L L E R DE H E B RA MI E NT A S
To d o s s us pro d ucto s , cuid ad o s amente elabo rad o s , han merecid o el favo r d el
pblico , al grad o que en es to s ltimo s mes es se ha vis to o bligad a tri pl i car s u
fabri caci n
L a d ireccin d el es tablecimiento es t enco mend ad a al ge re nte Sr. l i s e s B e -
z auri , cuya ace rtad a ad mi ni s traci n se d ebe el xito que o btiene la Cervecera
de Chihuahua.
CO MPAA IND UST RIAL MEXICANA. G ran T errera y F undicin
de acero, hierro y bronce. CH I H UAH UA
I nme d i ato s la es tacin d el Fe rro carri l Central Mexicano , y al e xtre mo d e l a
precio s a Aveni-
d a Co ln, s e l e -
vantan lo s eno r
mes ed ificio s d e
la Co mpaa I n-
d us tri al Mexica-
na, l i gad o s al
citad o fe rro ca-
rri l po r un pe-
queo ramal d e C H I H U A H U A . - GR A N F B RI CA Y FUNDI CI N DE L A CO MPA S A I NDUST B I A L M E S I C A N A
la va. A su aire-
d ed o r se fo rm en muy po co tie mpo un po pulo s o barrio d e la ciud ad d e Chi huahua.
F B R I C A DE MO DEL O S
Fund ad a e s ta e mpre s a co n un capi tal e xhibid o d e un milln d e pes o s , e ntr
d e s d e el pri me r mo me nto , co n tan ace rtad a marcha en lo s nego cio s i nd us tri al e s
que se d e d i ca, que no slo co ns igui acumul ar cien mi l pes o s en fo nd o s d e re s e rva,
s i no que pud o pro ve e rs e d e cuantas mqui nas , ho rno s y he rrami e ntas mo d e rnas se
pre ci s an, para po ne rs e la al tura d e las ms co mpl e tas fund i ci o ne s d el e xtran-
j e ro . Merced es ta bue na i ns tal aci n, s e practi can en sus tal l e re s d elicad o s tra-
baj o s e n maqui nari a d e to d as clas es para la mi ne r a y para la i nd us tri a en ge ne ral ;
s e hace n, co n pe rfe cci n no tabl e , mo to res y mal acate s , mo lino s H unti ngto n, mo -
lino s B ryant, co nce ntrad o ras Frue Y anne r y la famo s a co nce ntrad o ra Me xi cana.
Lo s grabad o s que aco mpaan e s tas pgi nas , co n s er mucho s , no al canz an d ar
id e a d e la i mpo rtanci a d e es te e s tabl e ci mi e nto : fal tan e ntre ello s lo s que pud i e ran
pre s e ntar la vi s ta d e nue s tro s lecto res la i mage n d e aquello s e no rme s almacenes
ate s tad o s d e hi e rro y acero e n barras y bari l l as para las mi nas y o tras aplicacio -
nes , clavo s , tue rcas , to rnillo s , e s tufas , co cinas , y una mul ti tud d e aparato s que
e nci e rran la co lo sal y mis te rio s a fue rz a d e la me cni ca mo d e rna.
All hemo s vis to tambi n una he rmo s a pl anta e l ctri ca co n la cual pre s ta la
mi s ma Empre s a el s ervicio pblico d e al umbrad o po r l mparas d e arco vo ltaico ,
e n l a ci ud ad d e Chi huahua. Lo s eno rmes d i namo s d e d i cha i ns tal aci n se mue ve n
merced d e un mo to r d e vapo r d e d elicad a co ns trucci n y precio s o s i s te ma, d el
ijue pue d e d ar id ea apro xi mad a el grabad o co rre s po nd i e nte .
Al vi s i tar lo s tal l e re s d e la Co mpaa I nd us tri al Me xi cana, s e recibe una agra-
d abl e i mpre s i n, mez cla d e as o mbro y d e s ati s facci n patri ti ca, po rque all se ve
GR A N MO T O R DE L A P L A ST A E L CT RI CA
trad uci d o en una e mpre s a co lo s al el rpi d o pro gre s o d el pas , y po rque fund i ci o -
nes co mo la me nci o nad a, po co que el pblico las apo ye co mo lo hace en grand e
co n s ta, d es ligan la Re pbl i ca d el pe s ad o fe ud o d e la i mpo rtaci n.
i ns tal ar y d i ri gi r una i nd us tri a que bo nra, no slo Chi huahua, d o nd e rad i ca,
s ino la nacin e nte ra, d e cuyo pro gre s o es valio s a mue s tra.
7
Fe l i ci tamo s s i nce rame nte al Sr. Enri que C. Creel, pre s i d e nte d e la Co mpa a,
y al Sr. J uan A. Creel, ge re nte d e la Empre s a, po r su i ni ci ati va y tal e nto para
L A CO NCO RD IA (S. A.). F brica de Miados y tejidos de lana
CH I H UAH UA
E s ta fbri ca fu e s tabl e ci d a en ^ J ^ f ^ f e ^
ni s trad o r ge ne ral y c e band o la cabez a d e la
tand o bo y co n un capi tal d e tneciio * manuf ac turas .
i nd us tri a me xi cana po r la b u e n a g g d ad d e s c h l h u a h u a , e l l e l punto llamad o
Se baila s i tuad a seis kilme tro s ai J ^ste T abal o apo , y
co mpre nd e una ,
vas taed ificacin
co n amplio s d e-
partame nto s pa-
ra la card a, hi-
lad o y te j i d o d e
la l ana y o tras
d e pe nd e nci as
ane xas .
La maqui na-
VISTA GENERA L DE LA FA B RI CA . LA CO NCO RDI A ^ i n g l e 8 a y
ale mana en s u m a y o r parte , es de, h>
co ntand o co n pre l us i n d e al are s card e* ' r c i o nad a po r el no Ghu-
en habi taci o ne s pro po s ito , co n s us >i ^
una es cuela para lo s hijo s
t x r t ^ -
d e
p
akua ,lslta108
lo s d e to d a la Re pbl i ca. Concordi a po s ee o tra fbri ca d e te j i -
L a mis ma Co mpaa pro pi e tari a d e La onc J mo s e n bre ve .
d o s d e algo d n, s i tuad a en Santa B o s al i a, d e que
LA PAZ (S. A.). G ran fbrica de ropa de todas clases y estilos
ta T) FEDERI CO SI SH I EGA
Di re cto r-ge re nte , D. FEDEB
Apartad o , n u m ^ B . C ^ ^ ^
T i : i d l l agr an
Ce ntral Mexicano al - raz o u d e a cl u d ad se 1e ^ ^ ^ ^ m0 , l d a
- -m p a fl a e sta s 1 n ea s
C H I H U A H U A . V I ST A GENERA L DE LA F B RI CA DE RO PA L A P A Z
le cto re s d e aquello s amplio s talle re s d o nd e 300 o perario s , en su mayo r parte mu-
j e re s , pro d uce n al d a una fue rte canti d ad d e lo s s iguie nte s artculo s :
Vestidos enteros d e cas imir fino y co rriente; sacos, chaquetas y chalecos d e ca-
s imir; chalecos d e piqu, capas dragonas, sobretodos, camisas d e frane l a, d e algo d n
y d e lana; camisas d e to d as clas es , d es d e la ms co rri e nte de manta, has ta las d e
s ed a. Colchas re lle nas d e algo d n; un s urti d o muy variad o en ro pa d e mezclilla
az ul pro pi a para minero s , fo go ne ro s y trabaj ad o re s ; pantal o ne s , blus as , j umpe rs ;
s aco s d e mezclilla d e vario s co lo res y d i s ti ntas clas es para ad ul to s y jvenes ; uni-
fo rme s d e pao az ul y d e mez clilla para la po lica, e tc.
Es ta hermo s a fbri ca cue nta co n las mquinas ms mo d e rnas para el co rte y
co nfeccin d e lo s art cul o s mencio nad o s , mo vid as to d as ellas po r vapo r y co n pe r-
fe ccio nad o s s is temas d e trans mi s i n que las hace n d e mane j o s umame nte s encillo
y fcil, s in pro d ucir fati ga al guna al o perario , cuya mis in purame nte i nte l e ctual
que d a re d uci d a d i ri gi r lo s gne ro s , bien s ea para el co rte para la co nfeccin
d e las pre nd as .
La So cied ad Annima, pro pi e tari a d e la fbri ca La Paz, acumul en ella un
capi tal d e 500.000 pes o s , y bien se co mpre nd e que co n elemento s d e tanta co nsi-
d eracin no se carez ca en la mis ma d e cuanto o bj e to ha i nve ntad o la mecnica
mo d e rna para abaratar y apre s urar la fabri caci n.
El co mercio chi huahue ns e es numero s o y s ano : s us cas as go z an d e bue n cr-
d ito en la Re pbl i ca y en el e xtranj e ro . Las principales , po r su capi tal y po r la
cuant a d e s us nego cio s , so n las s iguie nte s :
K e tz e l y De ge tau, co n magn fi co ed ificio pro pi o , en la calle d e la L i be rtad y
co n s ucurs al e s en las po bl aci o ne s ms i mpo rtante s d e l Es tad o . Su gi ro abarca
mul ti tud d e ramo s , co mo fe rre te r a, me rce r a, art cul o s para ro pa, e tc.
Fe d e ri co Si s ni e ga, fabri cante y co me rci ante , d e qui e n habl amo s mas arri ba.
Carlo s Cui l ty, bo ti ca, d ro gue r a i mpre nta.
Do ugl as s y Chve z , fabri cante s d e guarni ci o ne s .
B ns o w y C.
a
, gran me rce r a en la cal l e Vi cto ri a.
J o s Mar a Snche z , s e d e r a, e tc.
L as trans acci o ne s d e l co me rci o y la i nd us tri a las faci l i tan tre s B anco s , que s o n:
Banco Minero, fund ad o en 1882 co n ci e n mil pes o s d e capi tal y que ho y cue nta
co n cuatro millo ne s d e pes o s d e acti vo . O cupa un he rmo s o pal aci o en la pl az a, y es
ge re nte d e d i cho B anco D. Enri que C. Cre e l. . ,
Banco Comercial de Chihuahua, e s tabl e ci d o en 1889 co n 600.000 pes o s d e capi tal .
Sucursal del Banco Nacional, f und ad a en 1885. Su ge re nte es el Sr. D. Fe d e ri co
^H ay^vari o s ho te l e s y cas as d e hus pe d e s e n la ci ud ad , s i e nd o el ms e l e gante
el H o te l Pal aci o , i ns tal ad o e n el mi s mo ed ificio d o nd e lo e s t e l B anco Mi ne ro ,
pe ro en to d o s ello s el s e rvi ci o d e j a que d e s e ar, y es i mpro pi o d e una po bl aci o n
cul ta y tan vi s i tad a po r fo ras te ro s y e xtranj e ro s co mo lo es Chi huahua.
CI UDAD J U REZ
Es ta po bl aci n fro nte ri z a, s e parad a d e la ci ud ad no rte ame ri cana El Pas o po r
el r o B ravo , pro gre s a tambi n rpi d ame nte y o fre ce bo ni to as pe cto , co n s u ani -
mad o co me rci o , l i nd as calles y nume ro s o s pue nte s s o bre el r o .
En 1895, po ca d el l ti mo cens o , co ntaba 6.917 habi tante s : ho y s e le cal cul an
8 000 cuand o meno s . Es la l ti ma e s taci n me xi cana d e la e xte ns a l ne a d e l fe rro -
carri l Ce ntral , y en ella nace o tra va frre a que se d i ri ge Te rraz as , l l amad a
R o Grand e , Si e rra Mad re y Pac fi co .
Una l ne a d e tranv as que co rre n cad a me d i a ho ra, une a Ci ud ad J ure z co n
s u ve ci na la d e El Pas o .
CI UDA D CA MA RGO
( SA NT A RO SA L A )
La anti gua po bl aci n d e Santa Ro s al a que ho y l l e va el no mbre d e Camargo ,
co n t tul o d e ci ud ad , s e e ncue ntra s i tuad a al Sur d e Chi huahua, en la l i ne a d e l
fe rro carri l Ce ntral . Po co d e no tabl e ti e ne ; s in e mbargo , s u co me rci o y s u i nd us tri a
s o n i mpo rtante s , y me re ce e s pe ci al me nci n, co n parti cul ari d ad la s i gui e nte fa-
bri ca:
RO F LO RID O .F brica de hilados y tejidos de algodn
SANTA RO SAL A, Chi huahua
Es te he rmo s o ce ntra fabri l es d e re ci e nte i ns tal aci n, pue s d ata d e 1898, e n
que le hiz o e d ificar la co mpa a pro pi e tari a d e l a fbri ca La Concoma, a que no s
he mo s re fe ri d o en pgi nas ante ri o re s . "
Si tuad a en un ce ntro e s e nci al me nte pro d ucto r d e al go d o n, cue nta co n abun-
d ante mate ri a pri ma para s us manufacturas , habi e nd o d e mo s trad o en el bre ve
pe r o d o que lleva funci o nand o , cun ace rtad a f ula i d e a d e s u i ns tal aci n en aque l
apro pi ad o l ugar, que la hace pro d uci r pi ng e s re s ul tad o s s us acci o ni s tas .
El capi tal d e s ti nad o e s ta e mpre s a al canz qui ni e nto s mil pe s o s : i ns tal ro ns e
en ella 200 te l a-
re s , s i s te ma y
co ns trucci n in-
gl e s e s , l ti mo
mo d e lo , co n las
card as y bro cas
co rre s po nd i e n-
te s , be ne fi ci o
d e lo s cual e s s e
o bti e ne una pro -
150. 000 pi e z as
d e manta.
STA. RO SAL A. VI STA GENERAL DE LA F B RI CA Rio FL O RI DO J E I mo vi mi e n-
to es vapo r,
d e s arro l l ad o en un mo to r d e 300 cabal l o s d e fue rz a y o cupa 260 o pe rari o s . Es t
i l umi nad a co n luz e l ctri ca pro pi a, o bte ni d a en d i namo s que al i me ntan 400 l m-
paras i ncand e s ce nte s y 4 d e arco vo l tai co .
VI I . Agricultura L a pro d ucci n agr co l a d el Es tad o d e Chi huahua
abarca mul ti tud d e e s pe ci e s ve ge tal e s , d e s d e el tri go , el ma z y la ce bad a, has ta
el tabaco , la uva, el al go d n y la caa d e az car, d e las que s e co s e chan canti -
d ad e s i mpo rtante s : s in e mbargo , la agri cul tura no e s la pri me ra fue nte d e ri que z a
d e l Es tad o , que la co ns ti tuye la ganad e r a.
L a e s cas e z d e l l uvi as e n el te rri to ri o no pe rmi te el d e s arro l l o que lo s cul ti vo s
po d r an o bte ne r en el d i l atad o y frti l s uelo chi huahue o , y pre o cupnd o s e d e
e s ta mate ri a el Go bi e rno , o fre ci una pri ma d e cinco mil pes o s l a pe rs o na que
abri e s e el pri me r po z o arte s i ano , e s ti mul and o la ve z lo s agri cul to re s para
que co ns truyan pre s as y e s tanque s en que re te ne r las aguas pl uvi al e s , para cuyas
co ns trucci o ne s s e pre s tan muy bi e n las co nd i ci o ne s to po grfi cas d el s ue l o .
El ma z , fri j o l , tri go y ce bad a s e pro d uce n en cas i to d o s lo s d i s tri to s d el
Es tad o : en lo s d e I turbi d e y B ravo s , lo s tri go s s o n e xce l e nte s y abund ante s ; en
el d e Camargo , el al go d n s e pro d uce d e muy bue na cal i d ad ; y e n e s te mi s mo
d i s tri to y en el d e B ravo s , s e pe rfe cci o na co nti nuame nte el cul ti vo d e la vi d , ela-
bo rnd o s e ya vi no s apre ci abl e s po r s us cal i d ad e s , e ntre lo s que s e d i s ti ngue n lo s
d e la haci e nd a La Enramada.
No cabe d ud ar que lo s tre s mi l l o ne s d e pe s o s que i mpo rta ho y, po co ms
me no s , la pro d ucci n agr co l a anual d e e s te Es tad o , s e e l e var muy pro nto una
f ue rte canti d ad .
VI I I . Minera. En o tro s ti e mpo s d e gran i mpo rtanci a en Chi huahua, la
mi ne r a hl l as e ho y d e ca d a e n l a e xpl o taci n po r ml ti pl e s caus as que s o n d e l
d o mi ni o pbl i co : la d e pre ci aci n d e la pl ata, la e s cas e z d e v as d e trans po rte y la
d e d i caci n o tras e xpl o taci o ne s d e lo s capi tal e s que afl uye n al pa s , s o n lo s mo -
ti vo s ge ne ral e s d e d i cho d e cai mi e nto .
A co nti nuaci n d amo s una l i s ta d e to d as las mi nas co no ci d as e n el Es tad o , e n
e xpl o taci n unas , las o tras aband o nad as , para d ar i d e a d e la i mpo rtanci a que
pue d e ad qui ri r e s ta i nd us tri a al gn d a.
DI ST RI T O DE I TRB I DE
8. Bartolo, S. Miguel y Sta. Marina, d e la El e na, Mi ni ng Co ., mi ne ral d e pl ata.
Bustillos, d e J . Duran Mace yra y s o cio s , mi ne ral d e pl ata.
El Refugio, d e Melquad es Go nz lez y s o cio s , mi ne ral plo mo s o .
Santa Cristina, d e J o s Ri vas y s o cio s , mi ne ral d e co bre .
Hinojosa, d e Pabl o Ri vas y s o cio s , mi ne ral d e co bre .
La Providencia, d e Agus t n Aubray y s o cio s , co bre y pl ata.
La Sorpresa, d e J uan K . K urman, pl ata y o ro .
DI ST RI T O DE B RA VO S
Mi ne ral d e San Pedro, pro pi e d ad d e la Co mpa a mi ne ra d e La Cand e l ari a,
co mpre nd e las mi nas San Nicols, La Candelaria, La Cobriza, La Cortada, La
Durita, Las Nieves,San Librado, San Pedro del Barranco, San Pedro de Corrahtos,
San Abraham, San Matas, El Len, El Congreso y El Patrocinio, que pro d uce n
co bre , pl ata, plo mo y hi e rro .
Flor de Marzo, d e B ri tto n Davis Mi ni ng Co ., s ul ro s .
Santo Domingo, d e B ri tto n Davis , pl o mo s o -arge nt fe ro .
Florencia, d e la Co mpaa mi ne ra Fl o re nci a, s ul furo s .
Veta Grande, d e Wi l l i am B e rg, s ul furo s .
Santa Juliana y Santa Ins, d e The Sabi nal Mi ni ng-and Sme l tmg Co ., me tal
pl o mo s o -arge nt fe ro .
El Valle, d e B o o z y Ste wal l , pro d uce n s ul furo s .
Gran Central, d e Fe l i pe Se i j as , s ul furo s .
Fierro Grande, d e B o o z y Ste wal l , me tal arge nt fe ro .
Laura, d e E. Pal me r, pl ata.
Estrella, d e J o hn Rube hnan, pl ata.
Azucena y Esperanza, d e C. AV. H e gl ay, pl ata y plo mo .
Opher y Bonanza, d e Al be rto Schulez , hi e rro y pl ata.
Pablo, Nueva Unin, Carolina y Maud, d e vario s , me tal pl o mo s o -arge nti i e ro .
DI ST RI T O DE H I DA L GO
La Vizcana, La Alfarea, La Presea, San Francisco La Morena, LaCabadea,
Las Cruces, San Juanico, Los Hilos, La Cobea, Las Animas, La Luz, Los Guijos,
La Esperanza y Filadelfia, d e J ame s J . Lo ng, mi ne ral e s d e pl ata.
El Nopal, d e R. Fant, d e pl ata.
Veta Grande, El Verde y La Honda, d e J o s M.
a
B o tello , d e pl ata.
Quebradillos, d e F. J o co nce nd , d e pl ata.
San Antonio, d e Carlo s Te s kack, d e pl ata.
Terreritos y Terrenates, d e J uan Al manz an, pl ata.
San Francisco, d e Pe d ro El i s ague , mi ne ral plo mo s o d e pl ata.
Los Remedios, d e No rbe rto Garc a, pl ata.
Las Vacas, d e la Co mpa a I ngl e s a, plo mo s o s .
La Luz, d e Agus t n A. Merlet y Co mp.
a
, plo mo s o d e pl ata.
DI ST RI T O DE J I MNEZ
Guadalupe, d e J o s B aca, plo mo y pl ata. ^
La Fortuna, La Concha, San Miguel, La Margarita y La Mua, d e Severo Pad i l l a,
mi ne ral d e plo mo y pl ata.
La Coqueta, d e J e naro B aca R., co bre y pl ata.
Las Adargas, d e J . Es parz a, plo mo s o s .
Gibraltar, d e S. L. Mallen, co briz o s .
Las Coloradas, d e Creel, Si s ni e ga y Co mp.
a
, pl ata.
San Pedro, d e Anas tas i o B o rrs , pl ata.
DI STRI TO DE RA Y N
San Jos, de la Co mpa a mi ne ra d e San J o s , pl ata.
San Amado, d e Franci s co Siqueiro s hijo s , s ul furo d e pl ata.
Guadalupe, San Juan, Tnel y o tras , d e la C.
a
mi ne ra d e Sta. J ul i ana, o ro y pl ata.
El Refugio, Dolores y o tras , d e la Co mp.
a
Re fugi o , Mi ni ng Co ., o ro y pl ata.
Vernica, d e la Co mpa a mi ne ra d e Sahuayacn, pl ata.
Santa Eduvigis, d e la Co mpa a d e Santa Ed uvi gi s , o ro y pl ata.
Zaragoza, S. Cipriano y Virginia, d e la C.
a
Re fi nad o ra d el Co nche o , o ro y pl ata.
Sto. Nio, S. Eligi y o tras , d e la Nego ciacin mi ne ra d e Pi no s Al to s , o ro y pl ata.
San Martn, d e Rafae l Ortiz , pl ata.
Animas y Restauradora, d e Ras cn H e rmano s , pl ata.
Lorito, d e Ro y val y Co mp.
a
, o ro y pl ata.
Santa Teodosia, d e Teo d o ro B ro wn.
DI ST RI T O DE MI NA
Alicia y Cuauhtemoc, d e H as bach, J ard y C.
a
, o ro y pl ata.
Rosario, d e la Ro s ari o , Mi ni ng and Milling Co ., o ro y pl ata.
Libertad, d e Ange l P. Arai z a, o ro y pl ata.
San Pantalen, d e la Co mpa a Chero ke and Mexican go l d silver Mi ni ng and
Milling Co ., o ro y pl ata.
Estrella de Oro, Miguel Ahumada y San Lorenzo, d e Ti burci o Garc a, o ro .
San Juan de Dios, d e H i l ari o Ne vare z , o ro y pl ata.
Aurora, d e Araiz a y s o cio s , o ro y pl ata.
San Pedro y San Antonio, d e Ro d r gue z Pe a, o ro y pl ata.
San Jos del Frijolar, d e E. Garc a y s o cio s , pl ata.
Los Tarros, d e Ed gar Fo l man, o ro .
Providencia, d e "W. E. B lo ck y s o cio s , o ro y pl ata.
Negrito y Aguila de Oro, d e Wi l s o n y H o lmes , o ro .
Guadalupe, d e M. Dachi ca, o ro .
Esmeralda y Abundancia, d e M. Dachi ca, o ro y pl ata.
DI ST RI T O DE GUERRERO
Dios te Gue, d e Ras cn H e rmano s , pl ata y o ro .
DI ST RI T O DE A RTEA GA
Carmen y Rosario, d e la Co mpaa mi ne ra d e Pal mare j o , pl ata.
Guerra al Tirano, d e la mis ma Co mpaa, pl ata.
Sangre de Cristo, en Guarapare s , d e Fe l i ci ano Ro d r gue z , pl ata.
El Carmen, d e Ed uard o Ptacni k.
DI ST RI T O A NDRS DEL R O
San Miguel, El Carmen, Giral y o tras , d e la Co mpaa B ato pi l as , Mi ni ng Co .,
d e pl ata. Es tas mi nas lle van pro d ucid o cuatro millo nes d e pes o s .
Santo Domingo, d e J uan P. L o gan; Los Tajos, d e Caballero 3' Larri va; San Nstor,
d e J o s E. Val e nz ue l a. y o tras , to d as d e pl ata.
I X . Ganadera.La Ganad e r a co ns ti tuye la i nd us tri a pri nci pal d el Es tad o
d e Chi huahua. Sus inmens o s campo s , frti l e s y re gad o s alguno s po r co rri e nte s
natural e s , se pre s tan muy bi e n para la cra d e ganad o s .
En el pre s e nte ao (1899) fue ro n mani fe s tad as para el pago de la co ntri buci n
las s i gui e nte s canti d ad e s , valo r d e un nme ro d e cabe z as que no se e xpre s a:
Di s tri to d e I turbi d e 596.671
I d . d e Arte aga 53.933
I d . d e Gal e ana 244.837
I d . d e Gue rre ro 398.717
I d . d e H i d al go '51.005
I d . d e And rs d el R o 31.561
I d . d e B ravo s
I d . d e J i mne z 177.921
I d . d e Camargo 221.573
I d . d e Mina "i
3
-
335
I d . d e Chi huahua 474.879
g 2 568.805
No re pe ti re mo s lo que o tras veces hemo s d i cho : que es to s d ato s no s o n e xacto s .
Si d upl i camo s la canti d ad no s ace rcare mo s ms la ve rd ad e ra ci fra que re pre -
s e nta en Chi huahua la i nd us tri a pe cuari a.
X . Vas de comunicacin y transporte. Cruz ad o el Es tad o d e No rte
Sur po r el Fe rro carri l Ce ntral Mexicano , que re co rre 850 ki l me tro s e n su te rri -
to ri o , y te nd i d o el ramal que d e Es cal n s e d i ri ge lo s mi ne ral e s d e Si e rra Mo -
j ad a, es aho ra para Chi huahua d e urge nte neces id ad una va frre a o ccid e ntal
que la po nga e n co municacin co n el lito ral d el Pacfico . Y no slo e s ta va res ul-
tar a beneficio s a para e s ta parte de la Re pbl i ca, s ino para to d o el pa s en ge ne ral
y e n parti cul ar para lo s Es tad o s d e Sinalo a y So no ra, que en el d a no pue d e n
co muni cars e co n el i nte ri o r, s ino cruz and o po r lo s Es tad o s Uni d o s d el iNo rte.
A llenar e s ta ne ce s id ad viene el Fe rro carri l d e Chi huahua al Pacifico ^ cuyo
pri me r tramo d e 50 kilme tro s , e ntre Chi huahua y Santa I s abe l , i naugurs e en
J ul i o d e 1899. L a e mpre s a d e es ta lnea se pro po ne llevar la l o co mo to ra a un
pue rto d el Pac fi co , aun no d e te rmi nad o , en plaz o bre ve . H a d e l uchar co n s erias
d ificultad es , i n d u d a b l e m e n t e , para te nd e r sus rieles en lo s maciz o s d e la Si e rra
Mad re y s alvar es te o bs tcul o d e la natural e z a; pero d ad o el nte re s que lo s 1 o -
d eres Pbl i co s ti e ne n en ver i naugurad o e s te fe rro carri l y lo s e le me nto s co n que
cue nta e s ta e mpre s a, es d e e s pe rar que pro nto s ea un hecho la realiz acin d el
pro ye cto . La lnea cruz ar po r i mpo rtante s pueblo s d el Es tad o , s iend o po r aho ra
el pri nci pal o bje tivo hace rl a llegar la ci ud ad d e Gue rre ro .
Las cabe ce ras d e d i s tri to e s tn l i gad as la Capi tal po r bue no s camino s carre -
te ro s ; pe ro , co mo hemo s d icho al tratar d el Es tad o d e Co ahuila, las e no rme s
d i s tanci as que s e paran e ntre s las po bl aci o ne s , hace n s umame nte l e nta la
co municacin.
CO RREO S Y TEL GRAFO S
Ve i nti s i e te Ad mi ni s traci o ne s d e Co rreo s , ci ncue nta y cinco Age nci as y una
Sucurs al , pre s tan el s ervicio en el Es tad o , hallnd o s e auto ri z ad as para e xpe d ir y
pagar giro s po s tales las s i gui e nte s :
* Alle nd e .
* J ure z .
* Gue rre ro .
* Chi huahua.
* Parral .
* J i mne z .
* Santa Ro s al a.
As cens in.
B ato pi l as .
Cas as Grand e s ,
Cus i hui ri achi c.
Guad al upe y Calvo .
J e s s Mar a.
Ro s ale s .
Ahumad a.
Las s e alad as co n as te ris co * lo e s tn tambi n para re ci bi r y e xpe d i r bul to s
po s tale s .
La co municacin te l e grfi ca s e verifica e ntre las pri nci pal e s po blacio nes po r
las l ne as fe d e ral e s y po r las d e lo s fe rro carri l e s . El Es tad o cue nta tambi n co n
225 ki l me tro s d e l ne as d e su pro pi e d ad , te nd i d as e ntre d i fe re nte s cabe ce ras d e
d i s tri to .
ESTADO DE CH I H UAH UA
DI RECTO RI O O FI CI AL
PO DER EJ ECUTI VO
Gobernador del Estado, Sr. Co ro ne l Mi gue l
Ahumad a.
Secretario, Li c. J o aqu n Co rtaz ar.
Oficial Mayor, To ms H e rnnd e z .
2., I gnaci o Puchi .
3., J aco bo Mucharraz .
4., Prcul o F. Me s as .
Archivero, Ri card o Do z al .
Ayudante del Gobernador, Franci s co Ram re z
Dvi l a.
PO DER L EGI SL ATI VO
Diputados
Li c. Rmul o J aurri e ta.
Dr. I gnaci o To rre s .
Carl o s Cui l ty.
I nge ni e ro I gnaci o Ve l z que z .
J o s M.
a
Pri e to .
Franci s co A. Muo z .
Dr. Canuto El i as .
I nge ni e ro Sal vad o r Are l l ano .
J o s M.
a
Snche z .
Manue l Sal az ar.
I gnaci o Fl o re s .
Anas tas i o Parras .
Oficial Mayor, Li c. Gre go ri o M. Pri e to .
Archivero, I nd al e ci o Te rce ro .
PO DER J UDI CI A L
Magistrados
Raf ae l H o rcas i tas .
Gui l l e rmo Urruti a.
Manue l Gme z y L una.
Carl o s M. Ro j as Ve rti z .
I gnaci o C. O cad i z .
Defensor Oficial, Ed uard o De l hume au.
J uan d e Dio s d e Mi l i cua.
Secretario del Tribunal, Se ve ro I . Agui rre .
Id. de las Salas y 2.
a
, J aci nto d e J . Lo z ano .
Id. de las Salas 3.
a
y 4.
a
, J o aqu n Vi l l al va.
Notificador, Fe d e ri co Al l e nd e y Ro me ro .
Archivero, J o s M.
a
Campo s .
Juez 2. de Letras, Li c. Manue l Rubi o .
3.o Li c. Aure l i ano S. Go nz l e z .
Secretario del Juzgado 1." de Letras, Sal vad o r
Go nz l e z G.
Secretario del Juzgado 2." de Letras, Mi gue l
Franco y Lo z ano .
Secretario del Juzgado 3. de Letras, Gabri e l
Agraz Snche z .
Notificador, J o s d e l a L uz Navarro .
Ministerio Pblico, Procurador General, L i -
ce nci ad o Le n I . Arana.
Agente del Ministerio Pblico, L . Fe l i pe L ugo .
Id., Li c. I gnaci o Rayn.
Registro Civil, Juez, Ed uard o De l hume au.
Id., Oficial, Al be rto Co mpe n.
Director Local de la Imprenta del Gobierno,
J e s s Urbi na y Co ntre ras .
TESO RE1 A GE NE RA L DE L EST A DO
Tesorero General, L o re nz o J . Are l l ano .
Contador, J o s L aml as .
Oficial de Libros, Ambro s i o Al o ns o .
Cajero, J o s M.
a
Ne z .
Archivero, I gnaci o G. Vi z carra.
Oficial de Glosa, Gabi no l vare z .
Ayudante del Tenedor Libros, J o s Mrque z .
Agente Fiscal, Euge ni o Cas ti l l o .
RECA UDA CI O NES DE RENT A S DE L EST A DO
Al d ama. To ms Game ro s .
Al l e nd e . Manue l Arme nd ari z .
As ce ns i n. J uan Po rti l l o .
B achi ni ra. Emi l i o Co mad urn.
B al l e z a. Tri ni d ad J . Chve z .
B ato pi l as . M. L arraaga y Sure z .
Cas as Grand e s . Ge no ve vo Po rti l l o .
Ci ud ad Camargo . Al e j and ro Do z al .
Carre tas . J e naro B arro s o .
C. J ure z . J . Garc a Cuad ra.
Ci ud ad Gue rre ro . Carl o s B arre to .
Co ro nad o (Vi l l a). H i pl i to Vi l l arre al .
Cus i hui ri achi c. J uan^ . Rubi o .
Cari chi c. J o s D. B o rj a.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CH I H UAH UA
Ce rro Pri e to . L . Mi ramo nte s .
Ch ni pas . Al e j and ro B al d e rrama.
Es cal n. J . Es carano .
Guaz pare z . Carl o s Pal l n.
Guad al upe y Cal vo . M. R. Chve z .
Guad al upe . Apo l o ni o H o l gu n.
Gal e ana. Franci s co J . Ne vare z .
H ue j o ti tn. J e s s J o s Ro d r gue z .
H i d al go d e l Parral . Ri card o O bre gn.
J i mne z . O ctavi o Muz qui z .
J ano s . J o s M.
a
Mapul a.
J ul i me s . Ro mn Fe rnnd e z .
L a Cruz . Enri que J aque s .
Matachi c. J o s M.
a
Aragn.
Me o qui . Franci s co R. Garc a.
Mo ri s . J . Aguayo .
Mo re l e s . Urbano B ai z .
Mi nas Nue vas . No rbe rto Garc a.
Nami qui pa. Pe d ro L o yo .
No no ava. M. Chve z .
O campo . J uan F. Zal d var.
O j i naga. Paul i no Fl o tte .
Pal o mas . L ui s J . H e rre ra.
Pi no s Al to s . Go nz al o Carranz a.
Ro s al e s . J e naro d e la Garz a.
Santa Eul al i a. Ro s al o Ro mo .
Santa I s abe l . B e ni to Ze pe d a.
Santo To ms . J o s M.
a
Me d i na.
San And rs . R. L i cano .
San Lo re nz o . Enri que Me nd o z a.
San B ue nave ntura. Po rfi ri o Ve ga.
San Franci s co d e B o rj a. J o aqu n H e rre ra.
San Franci s co d e Co ncho s . Sabi no Fi e rro .
Santa B rbara. Fl o re nci o Vi l l e gas .
San J uan Ne po muce no . Si l ve ri o Sarmi e nto .
Sate v. Raf ae l Rui z .
Sabi nal . So te ro Gme z .
Sauci l l o . J o s M.
a
Aragn.
Te mo s achi c. Mi gue l Cas as O te ro .
Uruachi c. J . M. L . Ras cn.
Uri que . Pabl o Fr as .
Vi l l a Ahumad a. Franci s co Enr que z (hi j o ).
Zapuri . J ul i n J . L o e ra.
Zarago z a. E. Me nd o z a.
ESCUEL A PRE PA RA T O RI A
Director, Dr. Mi gue l Mrque z .
Secretario, L ui s Parra.
Profesor, Dr. Canuto El i as .
Dr. L ambe rto Ayal a.
Li c. Manue l L uj n.
Dr. Ez e qui e l To rre s .
Dr. J . T. L e mus .
L i c. Rmul o J aurri e ta.
Profesor, Li c. Manue l Pri e to .
Se ve ro Agui rre .
J uan Al l ard e .
Li c. Gre go ri o M. Pri e to .
I nge ni e ro J aco bo Mucharraz .
Mauri ci o H e i ne mann.
. I nge ni e ro I gnaci o Ve l z que z .
L ui s Parra.
Celador, Manue l d e l a Garz a.
Director del Observatorio Meteorolgico, J uan
F. Ro mn.
Preparador de Fisica, Evari s to O rd az .
Bibliotecario, Srta. Tri ni d ad Pe re a.
D IRECT O RIO PRO F ESIO NAL
A B O GA DO S
Al ve l i s Rmul o ,
Al d az Mi gue l ,
Ancho nd o J uan,
B us tamante Si l ve s tre ,
B o l ao s Cacho Mi gue l ,
Co rtaz ar J o aqu n (H .),
Co rtaz ar J o aqu n,
De l hume au Ed uard o ,
El i as Go nz l e z Do mi ngo ,
H o rcas i tas Raf ae l ,
H e rnnd e z Gabri e l H .,
I barra Fe l i pe N.,
J aurri e ta Rmul o ,
L ugo Fe l i pe ,
Muo z L umbi e r J o s ,
Muo z Carl o s ,
Ocad iz I gnaci o C.,
O cho a Pe d ro ,
Pri e to Gre go ri o M.,
Parras Eul al i o ,
Pri e to Pe d ro R.,
Pri e to Manue l ,
Pas trana Ne yra J o s ,
Ro j as Ve rti z Carl o s ,
Rubi o Manue l ,
Ro me ro Di e go ,
Re y Pe d ro M., .
Ro j as J e s s J .,
Snche z Al d ana Carl o s ,
Uri be Ro d ri go ,
Ul l o a J e s s L .,
Urruti a Gui l l e rmo ,
Ve l ard e Cels o D.,
Vi l l al va J o aqu n,
Ve rti z Carl o s Mar a,
Arana L e n I .,
| Ave l l ano Pas cual d e l ,
Chi huahua

i

i>

>>

>
>

5>

Parral .
J . B . F O SS Y CO MP.A C A R B N Y C O K E . GA N T E , 2. MEX I CO . D. F.
116 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CH I H UAH UA
C. J ure z .
Gmez y L una Manue l , Parral .
Pri e to J us to , "
Que ved o J o s Mar a,
Ro d r gue z Miguel.
Al tami ra Manue l ,
Lo z ano y Vi vaneo J .,
Nj e ra J e s s C.,
Gnd ara J . M.,
Seijas Fe l i pe ,
Seijas Ange l ,
J aco b Co rts Tefilo ,
B arraz a Pe d ro J ..
Y alls I maz A.,
Rubi o Manue l ,
O rue l as Srvulo ,
Pri e to Francis co ,
Zubi a Mi gue l ,
Fabe l a Urbano ,
B e navid e s Nico ls F..
Zubi a J uan,
Pri e to Anto nio ,
As iain Enri que ,
Cas i l l as Marti n,
F A R M A C U T I C O S
Cuilty Carlo s , Calle Victoria, 200, Chihuahua.
Lafn Emilio ,
Ord az Evari s to ,
Pri e to J o s Mar a.
Oro z co Agus t n, Parral .
Y i l l anue va Agus t n.
B ermd ez "Urbano , C.J ure z ,
nd i co Francis co M.. Santa Ro s al a.
Oliva Cs ar, B ato pi l as .
J imne z .
Santa Ro s al a.
C. Gue rre ro .
B ato pi l as .

Chnipas .
Ocampo .
I NGE NI E R O S
Are l l ano Sal vad o r,
Es pe rn Enri que ,
Gamero s Manue l .
Garo a Al be rto Y .,
J aurri e ta Rafae l ,
Merino Manuel,
Mari e l are na J e s s ,
Mucharraz J aco bo ,
Navarro Franci s co ,
So ls J uan B .,
Y elz quez I gnacio ,
B e nte z Lauro ,
Tino co Lui s ,
B e rgue Ricard o H . d e,
B ro d ie Wal te r M.,
Santa Mar a Mariano ,
Ro me ro Alfre d o V.,
Cruz J e s s ,
Chi huahua.
Parral .

C. Gue rre ro .
B ato pi l as .
Cerro Co lo rad o .
Mo relo s .
Guaz pare s .
ME DI CO S
As s hhurts Guillermo ,
Cas illas Anto nio ,
Enr que z y Te rraz as J uan,
El i as Canuto ,
Guti rre z Le and ro M.,
Garz a Crd e nas L ui s d e l a,
Le mus J o s T.,
Le al Enri que ,
Mrquez Miguel,
Muo z L ui s G.,
Orue l as Efrn,
Olivare s Ambro s io ,
Sim Wal te r,
Trillo Pro co pio ,
To rre s Ez equiel,
To rre s I gnaci o ,
Whi te "William M.,
B entez Es te ban,
Pe rche s Franci s co ,
Mo linar De me tri o ,
Go nz lez Teles fo ro J .,
Pri e to Parra J o s ,
To pe te Salvad o r E.,
Samaniego Mariano ,
Samaniego J o s ,
Cas tillo B e nj am n,
Gue rra J e s s M.,
Al e j and ro E.,
J us ti e e A. L.,
Carri l l o Enri que A.,
Thamps o n Ed uard o d e,
Sahagn Tri ni d ad ,
Ro nquillo Fe l i pe ,
Rico J o s M.
a
,
H e rnnd e z Fo rtunato ,
Fi s he r Carlo s H .,
Ramo s I gnaci o M.,
Mars hal l E. W.,
Nio ho l Ro be rto ,
Wagne r Ro be rto S.,
B e l trn B e rnard i no ,
De ve re ux J o rge M.,
Yo gel Os car B .,
Scalli J . W ,
Ro bled o J o s M.
a
,
Chi huahua.
Parral .
C. J ure z .
NO T A RI O S
Taurrie ta Rmul o ,
Al d ana Carlo s S.,
Ald ana Anto ni o S.,
Fl o re s I gnacio ,
Pri e to Pe d ro R.,
Re y Pe d ro M.,
Cas as Grand e s .
S. B ue nave ntura.
J i mne z .

Sta. Ro s al a.
C. Gue rre ro .
B ato pi l as .
H . Zapo te .

Uruachi c.
Chi huahua.

DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CH I H UAH UA


117
TJ llo a J e s s L.,
Vi l l al va J o aqu n,
Avellano J uan N. d el,
Ave llano Pas cual d el,
Nj e ra J e s s O.,
B aras o rd a Pnfi l o J .,
Se ijas Angel,
Es te re s Manue l D.,
Valls I max A.,
Rubi o Manuel,
Re vi l l a Li no ,
Pri e to Franci s co ,
Zub a'J uan,
Cas illas Mart n,
Chi huahua.

Parral .

C. J ure z .


J i mne z .


Sta. Ro s al a.

B ato pi l as .

P R O F E SO R E S DE I NST RUCCI N P R I M A R I A
Arce Eva,
Artal e j o Mara,
Ancho nd o Ange la,
B ello Anto ni a V. Vd a. d e,
El i as Go nz lez Manuel,
H e yne mann Mauricio ,
I ri go ye n Co ncepcin,
I ri go ye n Ange l a,
Mari J o s M.
a
,
Chi huahua.
Mreles , Albino
Mart ne z ^Ricardo A.,
Mart ne z Mari ana,
Ovied o Co ncepcin,
Ro d r gue z Abel,
Ro j as Ve rtiz J o s M.,
Ro j as Mara,
Se gura Pri mi ti va A.,
Sangi ns Te re s a Y. d e,
Se rrato s Raque l ,
So lrz ano Pe d ro ,
Villalva Paul a,
B arbach Ed uard a R. V. d e,
Gue rra Margari ta,
Salas I s abel,
Pre z J e s s G.,
Zi ga Francis co R.,
Pre z Ange la,
Salcid o Amad a,
Aiz puro Mar a,
Ri ve ra M. Merino ,
B aras o rd a Ge rtrud i s ,
Acebo Carme n,
Sand o val J e s s ,
Muo z Daniel,
Chi huahua.

Meo qui.
Chi huahua.
Parra!.
C. J ure z .
Pi no s Alto s .
PRO D UCT O S
Q UMICO S
- Y
farmacuticos
constantemente
renovados
y de las mejores
procedencias
EHI
P A B L O D E J. P O R R A S
Calle Victoriay AvenidaIndependencia
CORSEO APARTADO 486
C H I H U A H U A (Mxico)
AG ENCIA
de las ms importantes casas del pas
y del extranjero

C O M P L E T O S U R T I D O
DE
W A - t m m t :
P e ri ta l a
Fra n c e sa
Artculos
de tocador
y par a
Escritorio
PINT URAS
e tc.

r r r r r n

J . B . F O S S Y CO MP.
A
CA RB N Y CO K E . GA NT E , 2. M X I CO . D. F.
118 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CH I H UAH UA
P R ODUC T OS
Oy
Qu mi c o s A
F a r m a -
e u t i

Jv
CO S.
<o
Or
Despacho
^ ^ de recetas
O * TODA H ORA
Precios mdicos
FA R M A C I A Y D R O G U E R A
PERF UMERIA
Cepi l l os
p ar a
m m ^ f wmmmw i/
F RENT E AL CO ST AD O D ERECHO D E CAT ED RAL
V i c t o r i a, n. 2 0 0
A par t ad o n. 37
/
di ent es , ^
et c. T

Gr an
G,
?
a De ps i t o
V
VV DE
6
PAPEL T APIZ
Gue rre ro yPo rras Manue l , O campo .
Granj a B r gi d a, C. J ure z .
V ET ERI NA RI O S
H e rre ra Franci s co J ., Chi huahua.
Panto j a Ramn.
D IRECT O RIO IND UST RIAL Y CO MERCIAL
A B A RRO TES
Chi huahua.
Mo l i nar Co nce pci n S. V. d e,
Te rraz as J uan, Re f o rma 603,
Vi l l al o bo s Co ro ne l Agapi to , L i be rtad 215.
Snche z Al d ana H no s ., J ure z yCta.
Ce bal l o s Mari ano , Ave ni d a Es co rz a,
D az Ambro s i o , L i be rtad 217,
Gabal d n J ul i n, J ure z 1231,
Navarro H no s Suce s o r, Vi cto ri a 210,
ART CUL O S PARA RO PA
Gras yC.
a
C., L i be rtad 400, Chi huahua.
Pi n Euf e mi o , Cal l e J ure z ,
Pi no nce l i yMargai l l n, L i be rtad 211,
Li d o l f yCo uto l e ne , Pl az a Co ns ti tuci n,
I i go Manue l , Vi cto ri a,
Snche z J o s M., Vi cto ri a 301,
B ANCO S
B anco Naci o nal Suc.l, P. Co ns t . n. Chi huahua.
B anco d e Chi huahua,
B anco Co me rci al ,
8
B O TI CAS
Po rras Pabl o d e J ., Calle Victoria y Avenida
Independencia.
Cal vi l l o Santi ago , L i be rtad 1100, Chi huahua.
L af n Emi l i o , Al d ama 2,
Cui l ty Carl o s , Victoria 200,
CERV ECER A S (F B RI CA S)
Co mpa a Ce rve ce ra d e Chi huahua, Avenida
Jurez.
CO MI SI O NI STAS
Si s ni e ga Fe d e ri co , Libertad, Chi huahua.
Snche z J o s M.
a
, Victoria 300,
No rd wal d H ., Al d ama 9,
Mo nte s Franci s co A., C. Camargo.
FUNDI CI O NES
Gran Fund i ci n Ce ntral Me xi cana, Chi huahua.
F B RI CA S DE J A B N
Franco Fe l i pe , Es t. Fe rro carri l , Chi huahua.
n
o
a
m es
< o
m
^ O,
a
o
m O 05
.
-o J;
2
o.
EL N O R T E S. A.

\ A P A R T A D O 4 4 "
)
0
R
<
ti
Carlos Cuilty
Gerente
Jos G. Curado
Ad ministrad o r
Victoria, 112 CHIHUAHUA (Mxico)
s
"O
* I
0 S

B o
1 2
K B
% V>
J . B F O SS Y CO MP. A _ CA RB N Y CO K E . GA NT E , 2. M X I CO . D. F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CH I H UAH UA
119
La me j o r i ns tal ad a y lams mo d e rna
d e l as Fbri cas d e Cervez a en l aRe pbl i ca
G ran f ama j us t ame nt e adqui ri da por s us mar c as
P I L SNE R CA RT A DE O RO L A GE R ST A NDA RD
CA RT A P L A T A T I V O L I
De venta en todas las Cantinas
T P R O B A D L A S I
( V as e l apgi na l O O )
F B RI CA S DE H I L ADO S Y T EJ I DO S
L a Co nco rd i a, Pro pi e tari o Le o po l d o Vo n
K e s s e l , Chi huahua (vas e l a pg. 106).
R o Fl o ri d o , Pro pi e tari o Le o po l d o Vo n K e s -
s e l , Sta. Ro s al a, Chi huahua (vas e l a pgi -
na 108).
F B RI CA S DERO PA H ECH A
L a I nd us tri a Naci o nal , Vi cto ri a 807/811,
Chi huahua.
L a Paz , Fe d e ri co Si s ni e ga, Ave ni d a J ure z ,
Chi huahua (vas e l a pg. 106).
F ERRET ER A S Y MERCER A S
H aus e r M. I . yH .", Pl .
a
Co ns ta, Chi huahua.
K e te l s e n yDe ge tau, L i be rtad 110, Chi huahua.
K rakaue r Zo rk yMo ye , L i be rtad 205,
B ns o w yC.
a
A., Vi cto ri a,
H O TEL ES Y CASAS DE H USPEDES
Ro me ro J o s , Vi cto ri a, Chi huahua.
Mac De rmo tts J ., L i be rtad ,
H e rmo s i l l o Pabl o , J ure z 303,
H o te l Pal aci o , Pl az a Co ns ti tuci n,
H te l Par s , L i be rtad ,
H o te l Ro bi ns n, L i be rtad ,
I MPRENT A S
Matto x H no s , Vi cto ri a 127, Chi huahua.
FUNDADA EN 18S6
807 811, Calle de Victoria, 807 811
C H I H U A H U A
Pri mera Fbri ca d e Ropa
en la Repblica
To d a clase d e ro pa he cha.
Camis as y ro pa interio r.
Cachuchas y bo inas .
Co lchas y co lcho nes , etc.
J . B F O SS Y CO MP.A CA RB N Y CO K E. GA NT E, 2. ME X I CO D. F.
120
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CH I H UAH UA
El Nortea S. A., Carl o s Cui l ty, Ge re nte , Vic-
to ri a 112, Chi huahua.
El Norte S. A., J o s G. Curad o , Ad mi ni s tra-
d o r, Vi cto ri a 112, Chi huahua.
I mpre nta d el Es tad o , Pal aci o Nacio nal, Chi-
huahua.
L I B RER A S
Villar Antonio, Li be rtad 800, Chi huahua.
MO DI STAS
Farrant I ns , Vi cto ri a 120, Chi huahua.
M QUI NAS DE CO SER
Co mpa a Manufacture ra d e Si nge r, Age nci a:
L i be rtad 500, Chi huahua.
SA STRER A S
Cas tro J o s B ., Av.
a
I ud e pe nd .
3
, Chi huahua.
Franck & Co . J ., Victo ria,
SO MB RERER A S
O rti z Guad al upe , L i be rtad 113, Chi huahua.
T A L A B A RT ER A S
Do ugl as s yChve z , Vi cto ri a 136, Chi huahua.
T RA NSPO RT ES
We l l s Fargo & Co ., Expre s s , Chi huahua.
ZA PA T ER A S
O rti z Guad al upe , L i be rtad 113, Chi huahua.
H ACI ENDAS DE B ENEFI CI O
Distrito de Mina
C.
a
Mi ne ra, El Po s ari o , Guad al upe yCalvo .
Distrito Andrs del Rio
Ol i vas Pabl o , Zpo l i .
Distrito de Batopilas
Co mp.
a
Mi ne ra, L a Gl o ri a, B ato pi l as .
B ato pi l as ,
Ce rro Co l o rad o ,
Distrito de Morelos
Cre e l Enri que C., Mo rlo s .
Distrito de Hidalgo del Parral
B e ckmann Gui l l e rmo C., Parral .
Stal l fo rth yH no ., Suc. & Co . F.,
Distrito de Minas Nuevas
Ram re z B as ilio , Mi nas Nue vas .
H e rre ra Cri s fo ro ,
L o ng J ame s J .,
Distrito de Sta. Brbara
B e ckmann Gui l l e rmo C., Sta. B rbara.
El i s s ague Pe d ro ,
Es qui ci a Pe d ro , Suc.,
RO PA , A B A RRO TES,
CRI STAL ER A,
P E R F U M E R A , L O ZA
Y PO RCEL A NA
"Vi nos y L i c o r e s
C A T R E S Y C A M A S
de fierro ybronce
MUEB L ES AUSTR ACO S
C h a mp a g n e
de las mejores marcas
Jos M* Snchez
CO MERCI ANT E
P O R M A Y O R Y M E N O R
G RAN SURT I D O D E EF ECT O S
Naci onal es y Ext ranj eros
Co ns tantemente recibe las ltimas no ved ad es de las principales plaz as d e
Euro pa.
Agente en el Estad o , del famo so Canadi an Cl ub Wh i s k e y de la Cali-
f orni a Po ude r Wo r k s (Dinamita H rcules), y d e lo s vino s ylico res d e lo s
Sres. Ernesto Madero y Hermanos, d e Parras , Co ah.
Se atiend e co n eficacia y pro ntitud to do ped id o que se reciba precio s lo s ms
bajo s d e laplaz a.
CH I H UAH UA "
Calle Guadalupe Victoria, nm. 300 y Aldama, nm. 303
J - B . F O SS Y CO MP.A CA RB N Y CO K E. GA NT E, 2. MEX I CO . D. F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CH I H UAH UA 121
Distrito de Iturbide
Durn yCas ti l l o , Sta. Eul al i a.
Co mp.
a
Mi ne ra d el Magi s tral , S. Lo re nz o .
PRI NCI PA L ES I NDUSTRI A L ES DE L O S PUEB L O S
DEL ESTA DO
Distrito de Camargo
B aca Tri ni d ad , Sta. Ro s al a.
Carbaj al Pe d ro .
Gue vara Mi gue l ,
Sarl i Vi ce nte ,
Salcid o Nati vi d ad ,
Vi z co nti , Mo nte s yC.
a
,
Distrito de Jimnez
Chacn J e s s ,
Mexican Ore & Co .,
Rus s e ck H no s . Marco s ,
Agui rre y Uranga,
Al vare z Epi fani o ,
Co mpa a I ngl e s a,
To rre s Pe d ro ,
Mayne z Pe d ro , Suc.,
Mayne z Rafae l a,
L uj n Ramn R.,
Erraz u H no s . R. d e,
Vz que z Agus t n,
Distrito de Bravos
Ugarte Carme n M. V. d e,
Fe rro carri l e s Urbano s ,
Pre z Ange l a M. d e,
Fi gue ro a Ramn,
Gil El i as ,
Cre e l Enri que C.,
Agui l e ra Vi cto ri ano ,
Arro yo & Co.- Emi l i o ,
J urad o J e s s ,
Parras J e s s G.,
Pi e tro El i z and ro ,
Snche z J o s M.
a
,
B e ckmann Gui l l e rmo C.,
Agui rre yNe vre z J e s s ,
Pri e to Pri mi ti vo ,
Senz Ramn A.,
Chve z J o aqu n,
Co mpa a d e Co rral i to s ,
Es cud e ro Ave nicio ,
Sto well Gui l l e rmo R. R.,
Po nce Carme n H . Vd a. d e , Gal e ana.
PRI NCI PA L ES CO MERCI A NTES DE L O S PUEB L O S
DE L ESTA DO
Distrito de Camargo
Val d s J e s s , L a Cruz .
Uranga yAgui rre J e s s , Ro s al e s .
J i mne z .

Ro s al e s .
Meo qui.
Co ro nad o .
Es cal n.
C. J ure z .
C. J ure z .
B ato pi l as .

Mo relo s .
Parral .
B al l e z a.
C. Gue rre ro .
Cas as Grand e s .
Distrito de Mina
Graj e d a Ces reo , Guad al upe yCalvo .
Ro d r gue z Franci s co ,
Go nz lez J uan B .,
Arai z a Ange l P.,
Lo ya yMas care as Co nrad o ,
Garc a Ti burcio ,
Se pl ve d a J o s ,
Distrito de Jimnez
Age ncia d e Si nge r, J i mne z .
Chve z , B al d e rrama & Co .,
Chec Charl e s ,
Duye r To ms A.,
Es pi no s a Manue l , >
Guti rre z J o s Canuto ,
H arman E. M.,
L uj an yC.
a
J o s M.
a
,
Rus s e ck yH no . Marco s ,
Rus s e ck_H e rmano s ,
Sal as L ui s M.,
We i s man Fe l i pe ,
Graj e d a J e s s , Vi l l a Co ro nad o .
Graj e d a Vicente,
Co mpa a I ngl e s a,
$44444444444444
Comerciante y Comisionista
del pas y extranjero s
VENT AS PO R MAYOR Y MENO R
Ci ud ad CAMARGO
(ST A. RO SALA)
Es t ado de Chi l mal ma. - I xi c o
J . B . F O SS Y CO MP> - CA RB N V F . . . - G ^ N , 5. - MX I CO . !.. F .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CH I H UAH UA
Marte l Mart n, Vi l l a Co ro nad o . I
Ram re z Emi l i o , ,
J urad o Franci s co , Al l e nd e .
Mrque z Pe d ro , Suc.,
Ocho a J o s Do mi ngo ,
L uj n Ramn R.,
Distrito de Bravos
Gi l d ard o Al arcn, C.J ure z .
Cal d e rn H e rmano s ,
Straus s Emilio ,
O rtuz ar Emi l i ano ,
B
Luce ro Eme te ri o ,
B runs cl i vi ng Fl i x,
I tare Pabl o ,
Go o d man J o s ,
Scbape r Max,
Empre s a Te l e fni ca,
Le cumbe rri And rs d e,
L e vy J .,
The J ure z Curi o & Co .,
Garc a Oro z co L .,
Wal tz & Co . W. P-,
Mo nte mayo r S.,
Argue l l e s Camilo L .,
B ras i ng H ugo ,
Age nci a S nge r,
Fl o re s J o s M.
a
,
Wo o d s id e F. J ., * i
Guti rre z Leo po ld o ,
Go nz lez J o s ,
True ba y Canal e s ,
Ri va C.,
Es que d a Mi gue l ,
Samani e go & Co ., L ui s L .,
Duche ne Mati l d e A.,
Pi card Simn,
Di e te r Saue r,
B uns o w y C.
a
A.,
K e te l s e n y De ge tau,
Guti rre z Manue l ,
Distrito de Andrs del Ro
L o e ra Pe d ro .
Z a
P
o r i
-
L o e ra Anto nio ,
B al d e rrama Lad i s l ao ,
Co ta Manue l A.,
Age nci a d e Si nge r,
H i l l H no s .,
Gaxi o l a J e s s H .,
Gue rra I gnaci o ,
H e rmo s i l l o J uan,
H o l gu n Patro ci ni o ,
H e i ras J e s s ,
L ui s i H no s .,
B ato pi l as .
L arri va Le o ni l o , B ato pi l as .
Mus y Lui s ,
Mart ne z B e ni to ,
Mart ne z y Sanro mn,
Ram re z I gnaci o , ''
B rque z Re ynal d o ,
Vi l l ar re al J e s s ,
Creel Enri que C.; r e l o s .
Franco J o s M.
a
Eche varr a J o s M.
a
,
Re mbas B ue nave ntura,
Distrito de Hidalgo del Parral
Aco s ta Co ncepcin, Parral .
Arro yo & Co . Emi l i o ,
I Calle s J o s ,
Cas as Manue l ,
Erqui ci a Suc. Pe d ro ,
Garc a Anto ni o ,
Garc a hi j o s Ange l ,
Garc a Manue l ,
Gmez Franci s co ,
Garc a J e naro ,
H age n Mximo ,
H e rnnd e z H no s .,
K i ngge Carl o s ,
Mo l i nart Santo s y C.
a
,
I R o s y C.
a
Guad al upe ,
R o s y C.
a
Le and ro ,
Stal l fo rth y H no . Suc.,
Tar n & Co . Raf ae l D.,
Y i l l anue va Agus t n,
L o ng J ame s J ., Mi nas Nue vas .
Alcal Co nrad o , Zarago z a.
Mo rales B as ilis o ,
B
B o rd i e r Enri que , B aile z a.
Arme nd ri z y C.
a
Mi gue l ,
J urad o Pe d ro M.
a
,
;>
Distrito de Guerrero
-r C. Gue rre ro .
I z agui rre J o s , ^
Ri co J aci nto ,
Enr que z Mi gue l ,
Nava J o s M.
a
,
Anti l l n Franci s co ,
B al p y B arri ,
Se nz Gabri e l ,
Ro s e nbl ue th J ul i o ,
Senz Franci s co A.,
Age nci a d e Si nge r,
Enr que z y Go nz lez ,^,
Mo tta Franci s co ,
Distrito de Galeana
Az carate G. R., Cas as Grand e s .
| Co mpa a d e Co rral i to s ,
8
H E l R DE RAYADOS. - RAMN 8. N. AK ALUCB, CAL L N STA. I NS, 5. "MEX I CO.
128
CHIHUAHUA, MEX.
Capital exhibido. $ 1.000,000
Reservas . . . . $ 100,000
PRESI DENTE: GERENTE:
Enrique C. Creel * Juan A. Creel *
S E C O N S T R U Y E M A Q U I N A R I A
DE TODAS CLASES
Fi e rro e s ti rad o e n barras , pl ancha, e tc.
Ace ro e n barras para mi nas ,
Clavo s , Tue rcas , To rni l l o s
Mo to re s , Mal acate s , Mo lino s H unti ngto n,
Mo lino s B ryant.
Co ncentrad o ras Frue Vannr, Co ncentrad o ra Mexicana
( V as e l a pgi na l O l i
J . B . F O SS Y CO MP.*- - CA RB N Y CO K E. GA NT E, 2. - ME X I CO D. F.
124 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CH I H UAH UA
S. B ue nave ntura.

Sabi nal .
J ano s .
Ch ni pas -
H e rnnd e z Manue l , Cas as Grand e s .
Mapul a Do naci ano ,
Parra H e rme ne gi l d o ,
8
Eyo i ng Enri que ,
Mo nto ya Ed uard o ,
s
Se ve y y Fao ns wo rth,
J ame s J . H .,
l d e r Ad o l fo ,
Si e rra Mad re Spy & Co .,
Me na y Ve ga Franci s co ,
Carbaj al B rbaro ,
Fe rnnd e z Manue l ,
Guti rre z And rs ,
L o z ano H i l ari o ,
Pri e to Franci s co A.,
Ve l ard e L pe z Me rce d ,
Y e z Al bi no ,
Ro d r gue z Carme n,
Go nz l e z Carl o s G.,
Pal me r J . E.,
Matbe ro J . D.,
To rre s J o s d e S.,
Zo z aya J uan B .,
Distrito de Arteaga
To rre s Di o ni s i o ,
Ro d i ni Prs pe ro ,
Co mpa a Raya Cb ni pas ,
Co mpa a Raya Zapo te ,
Ve l d e rra n yB rque z ,
Distrito de Iturbide
Chacn Fl o re nti no , Sate v.
Pri e to Pe d ro R., Sta. Eul al i a.
Fal o mi r Po nci ano ,
J i mne z H e rmano s , Suce s o re s , O j i naga.
Pi ne d a J o s , *
Fve r J uan,
Aco s ta J o rge , *
Aragn Raf ae l , Al d ama.
H e rmo s i l l o J o s F.,
8
Agui rre J e s s ,
Ram re z Pe d ro ,
8
Me rs Manue l , Carre tas .
Ro me ro y Te rraz as ,
8
D IRECT O RIO D E LA PRO PIED AD
Propietarios de fincas urbanas estimadas en
ms de diez mil pesos
Distrito de la Capital
Al l ard J uanB . , Chi huahua.
Agui rre Franci s co ,
8
As uns o l o Mar a B . d e ,
3
As uns o l o Anto ni o ,
8
B urro l a Fl i x, Chi huahua.
B us tamante Si l ve s tre ,
8
Co rral J e s s , Pbro .,
8
Capo ul ad i Co ri na,
8
Cruz Manue l ,
8
Cruz J e s s ,
9
Cre e l Enri que C.,
8
Carri l l o L auro ,
Fand o a, Suce s o re s L ui s ,
s
Fal o mi r J o s M.
a
,
9
Go nz l e z Co nce pci n,
8
H o l gu n L aure ano ,
H e rre ra Manue l d e *
H i l l B e nj am n R.,
9
K e te l s e n y De ge tau,
8
L uj n Ramn R., *
L e gui naz abal Do mi ngo ,
8
Mace yra Fl i x F.,
M l l e r Enri que ,
8
Mo l i nar Franci s co J .,
8
Navarro Tranqui l i no ,
Navarro B e ni gno , *
Ocho a Pe d ro , Li ce nci ad o ,
Pi n Ti burci o ,
8
Pri e to Manue l , Li ce nci ad o ,
Ro bi ns n Carl o s S.,
Re mbas Raf ae l ,
Ruacho Al e j o ,
8
Ro me ro Pe d ro ,
9
Si s ni e ga Fe d e ri co ,
Se i ffe rt Fe d e ri co R., *
Sal az ar Cl e o fs ,
Snche z Parga J ul i a,
s
Sliz J uan B .,
Sal as Mi gue l , *
Sae nz Gabri e l ,
8
Si que i ro s H e rmanas ,
Ti ge d e s H e rmo s i l l o J o s ,
Te rraz as Ramn,
8
Te rraz as L ui s , Ge ne ral ,
To rre s I gnaci o , Do cto r,
8
Te rraz as Amad a,
Te rraz as Al be rto ,
8
Tri l l o d e Ze nte no Mar a.
Vil 1al va Guad al upe ,
8
Distrito de Camargo
B aca d e Val l e s Tri ni d ad , Sta. Ro s al a.
Distrito de Arteaga
Co mpa a Mi ne ra d e Pal mare j o , Ch ni pas .
Distrito de Galeana
Co mpa a d e Co rral i to s , Cas as Grand e s .
Distrito de Guerrero
I z agui rre J o s , C. Gue rre ro .
J . B . F O SS Y CO MP.
4
- CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. M X I CO . D. F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CH I H UAH UA
125
Distrito de Hidalgo
A'vi z te gui Franci s co , Parral .
Gme z Franci s co ,
H e vi a L ui s G.,
H o rne l as Fe l i pa.
Mi l l e r Samue l ,
Vi l l e gas J e s s J o s ,
Vi l l e gas To ms ,
Distrito Andrs del Rio
Agui rre Gabri e l , B ato pi l as .
Cabal l e ro y L arri ba, |
Gaz i o l a J e s s H .,
Mart ne z B e ni to ,
Ram re z I gnaci o ,
Val e nz ue l a Enri que ,
Distrito de Bravos
Agui l ar J e s s , C. J ure z .
Cuarn Pabl o ,
Fl o re s J o s M.
a
,
Ri che rs o n C. C.,
O cho a I no ce nte ,
Duche ne Mati l d e A.,
Di e te r y Saue r,
We be e r M.,
K e te l s e n y De ge tau,
Co nf o rts E. C.,
Me ana J o s ,
Pro ve nci o Es pi ri d i n,
Distrito de Jimnez
Prats B ue nave ntura, H ue j uqui l l a.
Rus s e ck y H e rmano s Marco s ,
Rus s e ck Marco s ,
PRO PI ET A RI O S DE FI NCA S RSTI CAS
Distrito de la Capital
As uns o l o Anto ni o , Chi huahua.
B anco d e L o nd re s y Mxi co ,
Cui l ty Gabi no ,
Fand o a Suce s o re s L ui s ,
Fal o mi r J o s M.
a
,
H e arts W. R.,
H o rcas i tas J ul i a,
M l l e r Enri que ,
Sal as Mi gue l ,
Te rraz as L ui s , Ge ne ral ,
Val e nz ue l a J o s ,
Zul o aga Carl o s ,
Distrito de Camargo
B aca L ucas , Sta. Ro s al a.
B aca d e Val l e s Tri ni d ad ,
Co rral J e s s ,
D az d e B us tamante R.,
Gue vara Mi gue l , Sta. Ro s al a.
Pri e to Macari o ,
Sarl i Vi ce nte ,
Si que i ro s L ui s ,
Erqui ci e Pe d ro , Suce s o re s ,
B aca Cas ti l l o , Sauci l l o .
L uj n Ramn R., Ro s al e s .
O rti z Cruz ,
Sal as Mi gue l ,
Zul o aga Carl o s ,
Al vare z Epi f ani o , Me o qui .
Distrito de Iturbide
Se nz Franci s co , S. And rs .
Re yval J e s s , Sta. I s abe l .
Fal o mi r J o s M.
a
, Al d ama.
H o rcas i tas J o s M.
a
, Suce s o re s ,
O aj aca De me tri o A.,
Zul o aga Carl o s , Cus i hui ri achi c.
Mi ni ng & Co . El e na,
Distrito de Galeana
Co mpa a d e Co rral i to s , ^Cas as Grand e s .
H e ad y H e rars t,
J o ne s y Fue ro ,
H aci e nd a d e San Di e go ,
Macmanus hi j o s ,
Az crate Guad al upe , J ano s .
H aci e nd a d e San Pe d ro ,
I d . i d . Carre tas ,
De l aval d J . B e re s fo rd .
H agi nM. ,
Distrito de Guerrero
Garc a Te l e s fo ro . Te mo s achi c.
H e ars t y To l l ans be e ,
Se nz Gabri e l , C. Gue rre ro .
Carras co Si mn, ' >
M l l e r Enri que , Nami qui pa.
Go nz l e z Ce l s o ,
Distrito de Hidalgo
Vi l l e gas To ms , Mi nas Nue vas .
B e ckman Gui l l e rmo C., Sta. B rbara.
Gal l ard o I gnaci o ,
Snche z Ce s re o , Suce s o re s , Vi l l a Zarago z a.
O cho a J o s Do mi ngo ,
O l i vas Pabl o ,
Fi e rro Magd al e na.
Distrito de Andrs del Ro
Co mpa a Mi ne ra B ato pi l as , B ato pi l as .
I d . i d . Ce rro Co l o rad o .
Distrito de Bravos
Pe ckChas H . , C.J ure z .
Ocho a I no ce nte ,
B anco H i po te cari o ,
J . B . F O S S Y C O M P . A _ CA RB N Y CO K E. GA NT E, 2. - MEX I CO . D. F.
126 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CH I H UAH UA
C. J ure z .

V. Ahumad a.
Mart ne z d el R o Manue l ,
Chas Davi s ,
K e te l s e n y De ge tau,
B ague s Manue l a,
Samani e go Fe rnand o ,
8
Distrito de Jimnez
As uns o l o Anto ni o , H ue j uqui l l a.
Co rts J e s s , *
Es tavi l l o Fe l i pa,
3
L uj an Anto ni a,
a
L yghtbo urn Ed uard o
Rus s ck y H e rmano s Marco s ,
So to J o s d e l aL uz ,
Si l va J aco bo ,
5
Graj e d a J e s s , V. Co ro nad o .
Co mpa a I ngl e s a,
Marto s Y i cto ri ano ,
So to Chve z J o s ,
To rre s Pe d ro ,
Arme nd ari z J o s ,
B aca Lucas ,
Fand o n L ui s Suce s o re s ,
Gal l ard o I gnaci o ,
Gal l ard o Dio nis io ,
Lo z o ya Sabs ,
Mayne z Manue l ,
Mayne z Pe d ro ,
Ne z To ms ,
L uj n Ramn R.,
So to Vi l l e gas , Mi gue l ,
V. Co ro nad o .
Al l e nd e .
EST AD O D E D URANG O
I Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial. - En d irec-
cin NO. d e la capi tal d e Mxico y 800 kilme tro s d e d i s tanci a, se e xti e nd e el
rico Es tad o d e Durango co mpre nd i d o e ntre lo s 28 10' y lo s 26 20' d e l at. N. y
e ntre lo s 3 40' y lo s 7
o
45' d e l o ng. O. d e Mxico , co nfinand o al N. co n Chi huahua,
al E. y S. co n Zacate cas , y al O. co n Sinalo a. Su e xte ns i n te rri to ri al d e 98.470
ki l me tro s cuad rad o s , lo co lo ca en el qui nto l ugar e ntre lo s Es tad o s d e la Re p-
blica, y s us as o mbro s as ri que z as mi ne ral e s y ve ge tale s le re s e rvan para el po r-
ve nir uno d e lo s pri me ro s l ugare s tambi n en la es cala eco nmica d el pa s .
I I . Orografa Hidrografa.La Si e rra Mad re o cci d e ntal que re co rre d e
S. N. el Es tad o d e Durango e n s u l mi te co n el d e Sinalo a, d e s pre nd e al i nte ri o r
d el te rri to ri o mul ti tud d e ramal e s que hace n el s uelo s umame nte frago s o , pre d o -
mi nand o lo s te rre no s vo lcnico s . Al SE. d el Es tad o s e e ncue ntra la B re a, d o nd e
ms s e re ve lan lo s e fe cto s plutnico s d el s uelo . En una z o na d e 60 ki l me tro s d e
l argo po r 30 d e ancho , abund an lo s d eps ito s d e lavas y lo s crte re s d e apagad o s
vo lcanes . En cambio , al E. y N. se e xti e nd e n he rmo s as y frti l e s planicies inte-
rrumpi d as po r al gunas mo ntaas ais lad as y pe que as co rd illeras . Aparte d e las
elevad as cumbre s d e la Si e rra Mad re , cuyas i mpo ne nte s mo les d an grand i o s i d ad
lo s pai s aj e s , hay o tro s ce rro s no tabl e s e n el pas po r s u natural e z a y po r lo s mine-
ral e s que e nci e rran, s o bres aliend o el ce rro de Mercad o , i nme d i ato l a capi tal y
que es una mo ntaa co mpue s ta cas i e xcl us i vame nte d e mi ne ral d e hi e rro . (Vas e
Minera.)
El s is tema hi d ro grfi co d e Durango e s t fo rmad o po r la gran cue nca d el rio
Naz as que nace en la co rd ille ra y atravi e s a el Es tad o e n d ireccin o ri e ntal para
d e s aguar e n la l aguna Mayrn d el Es tad o d e Co ahuila. Lo s ro s Santi ago , Tepe-
huane s y Pal o mas s o n lo s pri nci pal e s aflue nte s d el Naz as , que re ci be ad e ms las
aguas d e to d as las ve rti e nte s o ri e ntal e s d e l a Sie rra Mad re . El ro Chico Acapo -
ne ta y el Mez quital ri e gan la parte me ri d i o nal d el te rri to ri o , y el Aguanaval
re co rre la fro nte ra d el E. para ir d e s aguar en la l aguna d e Parras , tambi n d e
Co ahuila.
Las l agunas abund an en Durango , pe ro care ce n d e i mpo rtanci a: no o bs tante
me re ce n ci tars e la Co lo rad a, l a Gruatimap y Chi nacate s . En el e xtre mo NE., par-
ti e nd o lmite s co n Co ahuila, s e e xti e nd e el anti guo lecho d el lago Tahual i l a, d o nd e
J . B . F O S S Y C O M P . A _ CA RB N Y CO K E. GA ST E , 2. - MEX I CO . D. F.
126 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE CH I H UAH UA
C. J ure z .

Y . Ahumad a.
Mart ne z d el R o Manue l ,
Chas Davi s ,
K e te l s e n y De ge tau,
B ague s Manue l a,
Samani e go Fe rnand o ,
8
Distrito de Jimnez
As uns o l o Anto ni o , H ue j uqui l l a.
Co rts J e s s , *
Es tavi l l o Fe l i pa,
8
L uj n Anto ni a,
8
L yghtbo urn Ed uard o
8
Rus s ck y H e rmano s Marco s ,
8
So to J o s d e l aL uz ,
8
Si l va J aco bo ,
8
Graj e d a J e s s , V. Co ro nad o .
Co mpa a I ngl e s a,
Marto s Y i cto ri ano ,
So to Chve z J o s ,
To rre s Pe d ro ,
Arme nd ari z J o s ,
B aca Lucas ,
Fand o n L ui s Suce s o re s ,
Gal l ard o I gnaci o ,
Gal l ard o Dio nis io ,
Lo z o ya Sabs ,
Mayne z Manue l ,
Mayne z Pe d ro ,
Ne z To ms ,
L uj n Ramn R.,
So to Vi l l e gas , Mi gue l ,
V. Co ro nad o .
Al l e nd e .
EST AD O D E D URANG O
I Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial. - En d irec-
cin NO. d e la capi tal d e Mxico y 800 kilme tro s d e d i s tanci a, se e xti e nd e el
rico Es tad o d e Durango co mpre nd i d o e ntre lo s 28 10' y lo s 26 20' d e l at. N. y
e ntre lo s 3 40' y lo s 7
o
45' d e l o ng. O. d e Mxico , co nfinand o al N. co n Chi huahua,
al E. y S. co n Zacate cas , y al O. co n Sinalo a. Su e xte ns i n te rri to ri al d e 98.470
ki l me tro s cuad rad o s , lo co lo ca en el qui nto l ugar e ntre lo s Es tad o s d e la Re p-
blica, y s us as o mbro s as ri que z as mi ne ral e s y ve ge tale s le re s e rvan para el po r-
ve nir uno d e lo s pri me ro s l ugare s tambi n en la es cala eco nmica d el pa s .
I I . Orografa Hidrografa,.La Si e rra Mad re o cci d e ntal que re co rre d e
S. N. el Es tad o d e Durango e n s u l mi te co n el d e Sinalo a, d e s pre nd e al i nte ri o r
d el te rri to ri o mul ti tud d e ramal e s que hace n el s uelo s umame nte frago s o , pre d o -
mi nand o lo s te rre no s vo lcnico s . Al SE. d el Es tad o s e e ncue ntra la B re a, d o nd e
ms s e re ve lan lo s e fe cto s plutnico s d el s uelo . En una z o na d e 60 ki l me tro s d e
l argo po r 30 d e ancho , abund an lo s d eps ito s d e lavas y lo s crte re s d e apagad o s
vo lcanes . En cambio , al E. y N. se e xti e nd e n he rmo s as y frti l e s planicies inte-
rrumpi d as po r al gunas mo ntaas ais lad as y pe que as co rd illeras . Aparte d e las
elevad as cumbre s d e la Si e rra Mad re , cuyas i mpo ne nte s mo les d an grand i o s i d ad
lo s pai s aj e s , hay o tro s ce rro s no tabl e s e n el pas po r s u natural e z a y po r lo s mine-
ral e s que e nci e rran, s o bres aliend o el ce rro de Mercad o , i nme d i ato l a capi tal y
que es una mo ntaa co mpue s ta cas i e xcl us i vame nte d e mi ne ral d e hi e rro . (Vas e
Minera.)
El s is tema hi d ro grfi co d e Durango e s t fo rmad o po r la gran cue nca d el rio
Naz as que nace en la co rd ille ra y atravi e s a el Es tad o e n d ireccin o ri e ntal para
d e s aguar e n la l aguna Mayrn d el Es tad o d e Co ahuila. Lo s ro s Santi ago , Tepe-
huane s y Pal o mas s o n lo s pri nci pal e s aflue nte s d el Naz as , que re ci be ad e ms las
aguas d e to d as las ve rti e nte s o ri e ntal e s d e l a Sie rra Mad re . El ro Chico Acapo -
ne ta y el Mez quital ri e gan la parte me ri d i o nal d el te rri to ri o , y el Aguanaval
re co rre la fro nte ra d el E. para ir d e s aguar en la l aguna d e Parras , tambi n d e
Co ahuila.
Las l agunas abund an en Durango , pe ro care ce n d e i mpo rtanci a: no o bs tante
me re ce n ci tars e la Co lo rad a, l a Gruatimap y Chi nacate s . En el e xtre mo NE., par-
ti e nd o lmite s co n Co ahuila, s e e xti e nd e el anti guo lecho d el lago Tahual i l a, d o nd e
128 ESTA DO DE DURANGO
e n o tro ti e mpo d e s aguaba el ro Naz as y que ho y fo rma una e xte ns a cinega d e
80 ki l me tro s d e l argo .
I I I . Clima y producciones. La co nfi guraci n d el s uelo d e es te Es tad o
pro d uce gran vari e d ad d e climas , s e gn se co ns id ere en las baj as l l anuras y
ho nd as caad as en las fal d as y me s e tas d e la co rd ille ra, d o nd e s iguie nd o el pri n-
cipio ge ne ral climato lgico d e la Re pbl i ca, l a te mpe ratura tro pi cal que po r la
l ati tud le co rre s po nd e s e d ulcifica y var a co n la al tura has ta al canz ar re gi o ne s
ve rd ad e rame nte fr as en las al tas mo ntaas , y aun el lmite d e la nie ve pe rpe tua,
co mo en el pico ne vad o d e Mui no ra. Po r co ns ecuencia, las pro d ucci o ne s ve ge tale s
o bti e ne n la mi s ma vari e d ad y se re co rre en ella una e xte ns a es cala, d es d e el algo -
d n y la caa d e az car que se co s echan en la re gi n NE. d el Es tad o , has ta el
tri go y la ce bad a d e las z o nas fr as .
Las grand e s y frti l e s l l anuras d el pa s se pre s tan ad mi rabl e me nte para la
i nd us tri a pe cuari a que d e s graci ad ame nte no se explo ta co mo d e bi e ra; s in e mbargo
pue d e calculars e que e xis te n actual me nte en Durango cien mi l cabe z as d e ganad o
vacuno , cien mi l d e l anar y cabro , tre i nta mil d el caballar y cuare nta mil d el
as nal .
Pe ro lo que ve rd ad e rame nte co ns ti tuye una fue nte d e ri que z a as o mbro s a en
e s ta parte d e la Re pbl i ca, es su abund anci a d e mine rale s d e pl ata y o ro , que se
e xti e nd e n en pro l o ngad a z o na po r las fal d as d e la Si e rra Mad re , y d e lo s que tra-
tare mo s en bre ve .
I V. Divisin poltica, poblacin, gobierno, hacienda. El Es tad o d e
Durango e s t d ivid id o en tre ce parti d o s d i s tri to s , cuyo no mbre y po blacin s o n
co mo s i gue :
Durango . . . .
Mapim . . . .
Cue ncam . . .
No mbre d e Dio s .
Santi ago Papas qui a
San J uan d el R o .
San Di mas . . .
59.702 hab. San J uan d e Guad al upe . 10.868 hab.
41.917 El Oro 16.007
22.908 Naz as 11.768
22.725 Tamaz ul a 24.724
31.163 I nd 6.385
25.777 Me z qui tal 6.577
6.385
To tal 286.906
Exte ns i n te rri to ri al , 98.470 kilme tro s cuad rad o s .
De ns i d ad d e po blacin, 2,91 habi tante s po r ki l me tro .
Entre lo s 286.906 habi tante s d e l Es tad o , se co ntaban en la fe cha d el Cens o
(20 d e Octubre d e 1895), 310 ind io s co ras y 1.331 te pe huane s que co ns e rvan s us
id io mas i nd ge nas , nico s re s to s que que d an d e las anti guas raz as .
Lo s tre ce parti d o s me ncio nad o s s e d ivid e n e n 42 muni ci pal i d ad e s , que co m-
pre nd e n 5 ciud ad es , 14 villas, 90 pueblo s , 148 co ngre gaci o ne s , 181 haci e nd as y
1.626 rancho s , y o tro s l ugare s habi tad o s en nme ro d e 371. (
L a capi tal d el Es tad o es la ci ud ad d e Durango , d o nd e re s i d e n lo s Po d e re s
Pbl i co s . Es to s , co mo e n to d o s lo s Es tad o s d e l a Re pbl i ca, s e co mpo ne n d el
Po d e r Ej e cuti vo , cargo d e un Go be rnad o r; d el Po d e r Le gi s l ati vo , e j e rci d o po r
una Cmara d e d i putad o s , fo rmad a d e tre ce mi e mbro s d e eleccin po pul ar; y d el
Po d e r J ud i ci al , que re s i d e en el Supre mo Tri bunal d e J us ti ci a.
El Go be rnad o r actual d el Es tad o lo es el Sr. Li c. J uan Santa-Mari na, que
ESTA DO DE DURANGO
129
d e s e mpe a es te alto pue s to co n el carcte r d e i nte ri no , po r aus e nci a d el pro pi e -
tari o Sr. I nge ni e ro Le and ro Fe rnnd e z .
Al Sr. Santa-Mari na d ebe el Es tad o d e Durango tan bue no s s ervicio s , que
creemo s d e j us ti ci a d e d icar d o s pal abras s u ad mi ni s traci n; pe ro ced emo s l a
pl uma al Sr. Li c. Do mi ngo L. Avi l ar, que co n mayo r elo cuencia y co no cimiento
d e las pre nd as d e carcte r que ad o rnan aque l s eo r, traz ar ms en relieve s u
re trato .
Si es una ve rd ad que lo s pueblo s ti e ne n lo s go bi e rno s que s o n acreed o res ,
l a i mpo rtanci a d e las bi o graf as que lo s ho mbre s pblico s se re fie re n no que d a
ci rcuns cri ta tal cual pe rs o nal i d ad , ni tampo co se co ncre ta re uni r lo s ele-
me nto s co n que quiz s ms tard e l l e nar la hi s to ri a una d e sus i nmo rtal e s pgi nas ;
s u tras ce nd e nci a se e xti e nd e ms amplio s ho ri z o nte s , acus and o e n un mo me nto
d ad o , po r lo s acto s d el go be rnante , algo d el mo d o d e s er po ltico y s o cial d el
pue bl o cuyo s d es tino s ri ge , d e su nd o le , d e sus te nd e nci as , d e su grad o d e cul-
tura, e tc., e tc.
No abri gamo s l a pre te ns i n d e que nue s tro humild e trabaj o , que no d e be
pas ar d e ci e rtas pro po rci o ne s , llene cumpl i d ame nte su o bj e to ; pe ro no s pl ace
hace r e n e s te s e ntid o algo d e nue s tra parte , l i s o nj e nd o no s d e e s cri bi r en una
po ca d e favo rabl e trans i ci n.
De s pus d e las s angri e ntas gue rras d e i nd e pe nd e nci a, d e las fune s tas d is co r-
d i as i nte s ti nas , d e la i nvas i n no rte -ame ri cana, i nte rve nci n france s a y la co nti-
nuad a gue rra civil, el pa s harto d e bi l i tad o y habi e nd o s ufri d o leccio nes d urs i-
mas , e ntr po r fin e n una nue va e ra d e paz , s o s te nid a en un pri nci pi o co n mano
e nrgi ca y ci me ntad a cad a d a, ms bi e n s iguie nd o lo s d ictad o s d e una hbi l
po l ti ca, que e mple and o me d id as d e ri go r. Lo s go be rnad o re s d e l ts Es tad o s co ad -
yuvand o co n el ce ntro la grand e o bra d el mante ni mi e nto d e la paz , d e bie ro n
natural me nte co rre s po nd e r las e xige ncias d e s u mo me nto his trico ; as es que
tuvo que i mpe rar po r l argo s ao s el mi l i tari s mo , y slo d e po co ti e mpo es ta
parte vemo s co n s ati s facci n que va abrind o s e campo en las e s fe ras d el po d e r el
Lic. J O AN SANTA-MAB I NA
Go be rnad o r i nte ri no d e l Es tad o d e Durango
I NGENI ERO LEANDRO FERN NDEZ
Go be rnad o r pro pi e tari o d e l Es tad o d e Dur ango
e le me nto civil, s in que po r es to d es co no z camo s lo s mri to s d e una clas e en que ha
habi d o y hay mie mbro s muy ho no rable s , y l a que mucho d e be l a naci n. ^
El Sr. Li c. J uan Santa-Mari na es uno d e lo s ho mbre s cuya e xal taci n a la
pri me ra magi s tratura d el Es tad o e s t en pe rfe cta co ns o nancia co n las as piracio -
ne s pro gre s i s tas y las actual e s te nd e nci as d el pue blo d urangue o ; lo s d ato s qu
ace rca d e s u pe rs o nal i d ad y s u ad mi ni s traci n hemo s l o grad o re uni r l o s si-
gui e nte s : naci en la ciud ad d e Santi ago Papas qui aro , cabe ce ra d el parti d o aei
mis mo no mbre , Es tad o d e Durango , el d a 1. d e J ul i o d e 1855; fue ro n s us pad re s
el Sr D. Serapio Santa-Mari na y la Sra. D.
a
Amad a B e llo t y D az , d ed icad o el
pri me ro lo s trabaj o s d e agri cul tura e n
u n a p e q u e a finCa rs ti ca que po s ea
inme d iacio ne s d e la ci tad a ciud ad ; en
s ta hiz o nue s tro bi o grafi ad o sus e s tu-
d io s d e i ns trucci n pri mari a. A fines d e
1869 lo e nvi aro n s us pad re s la capi tal
d el Es tad o co n o bj e to d e que e mpre n-
d iera lo s e s tud io s neces ario s para al-
guna carre ra pro fe s i o nal , lo s cuales se
s e nt a i ncl i nad o ; co menz d es d e lue go
co n no tabl e apro ve chami e nto s us traba-
jo s es co lares d e pre parato ri a e n el Se-
mi nari o co nciliar, d o nd e curs las clas es
d e l ati ni d ad , filosofa, mate mti cas , f -
s ica y d ems que e ran o bl i gato ri as s e gn
la ley; ingre s al I ns ti tuto J ure z el
ao 1874, d and o pri nci pi o s us es tud io s
d e j uri s prud e nci a, en lo s que se d is tin-
gui ms an, y que te rmi n e n 1877,
habi e nd o s us te ntad o s u e xame n pro fe -
s io nal d e abo gad o el 31 d e Ene ro d e
1878. En el me s d e Fe bre ro i nme d i ato
fu no mbrad o j ue z l e trad o d e Cue nca-
m, Di s tri to jud icial que co mpre nd a e n
aquella po ca el parti d o d e ese no mbre
DUK ANGO . PAL ACI O MDNI CI PAT,. C O N I O S e Naz as y San J uan d e Guad a-
lupe; d es empe ese cargo po co meno s
d e un ao , co n be ne pl ci to d e lo s vecino s s uj e to s s uj uri s d i cci n, y s ati s facci n
d el Supre mo Tri bunal d e J us ti ci a; pe ro lo re nunci para e j e rce r co mo po s tul ante
e n la capi tal d el Es tad o , d o nd e se rad ic abri e nd o su bufe te co n muy bue n xi to
d es d e un pri nci pi o . Su ho nrad e z , s u labo rio s id ad , pro fund o s co no cimiento s en l a
ciencia d el d erecho , y su e xquis ito tacto para la d ireccin d e lo s nego cio s , le pro -
curaro n bi e n pro nto una es co gid a clie nte la, nume ro s as y bue nas relacio nes co n
pe rs o nas d e val i mi e nto y una po s icin i nd e pe nd i e nte . En el mes d e Di ci e mbre
d e 1881 fu electo vo cal pro pi e tari o d el Ayuntami e nto d ? la ci ud ad , capital d el
Es tad o , cargo ho no rfico que e s tuvo d e s e mpe and o has ta el 16 d e Se pti e mbre
d e 1882, fe cha e n que i ngre s la H . Le gi s l atura d el Es tad o co mo d i putad o pro -
pi e tari o po r el parti d o d e su naci mi e nto , que lo eligi po r unani mi d ad para d es-
e mpe ar ese alto pue s to , pes ar d e que o tro cand i d ato co ntaba co n las s i mpat as
d el go bi e rno y aun co n el apo yo o ficial.
En 1888 fu no mbrad o cate d rti co d e J uri s prud e nci a en el I ns ti tuto J ure z ,
y e n 1894 d e te rce ro y cuarto ao d e la mi s ma mate ri a; s u reco no cid a co mpe te nci a
en la d ificils ima cie ncia d el d e re cho , as co mo las s i mpat as que s upo captars e , le
val i e ro n d e ntro y fue ra d el e s tabl e ci mi e nto el j us to re no mbre y aun el tratami e nto
d e l Maestro. . _ T . __ , , ", ,
En J ul i o d e 1897, al hacers e cargo el Sr. I nge ni e ro D. Le and ro Fe rnand e z d el
Go bie rno d el Es tad o , llam al Sr. Li c. Santa-Mari na la Se cre tari a, cargo que
es tuvo d e s e mpe and o has ta el d a 1. d e Abri l d el s i gui e nte ao e n que fo rmulo
s u re nunci a. H abi e nd o s o licitad o licencia el Sr. Go be rnad o r pro pi e tari o para se-
parars e del go bi e rno , el 18 del ci tad o me s d e Abri l funo mbrad o para s ubs ti tui rl o
el mis mo Sr. Santa-Mari na, y has ta la fe cha d es empea el Go bierno i nte ri name nte ,
pue s al Sr. Fe rnnd e z no le ha s id o po s ible s e parars e d e la d ireccin d e las cas as
d e Mo ne d a, d o nd e s us s ervicio s s o n co ns id e rad o s d e la ms al ta i mpo rtanci a.
El Sr Santa-Mari na, ad e ms d e s e guir la marcha traz ad a po r el Sr. I e rnand e z ,
pe rs o na d e id eas avanz ad as , d e claro tal e nto y d e re cti tud i l us traci n reco no ci-
d as ha d e mo s trad o po s eer l mis mo muy bue nas d o tes co mo go be rnante . H m el
co rto pero d o d e s u ad ve ni mi e nto al po d er ha hecho i ni ci ati vas d e grand s i ma im-
po rtanci a, te ni e nd o la s ati s facci n d e ve rlas pl ante ad as co n la eficaz ayud a d e las
muchas pe rs o nas que s i mpati z an co n su ad mi ni s traci n: no s re fe ri mo s al nue vo
H o s pi tal que e s t co ns truynd o s e co n fo nd o s d e parti cul are s que s e cund an la
accin d el go bi e rno , la fo rmaci n d e una s o cied ad anni ma para co ns trui r un
te atro que re s po nd a las e xige ncias de la po ca, y la cul tura d e una ci ud ad co mo
l a d e Durango , e s tand o ya nte grame nte s us crito el capi tal s o cial y e xhi bi d a una
parte d e l; hay o tras me j o ras d e meno r e nti d ad que no e nume ramo s po r no s er
Pr0l
La
S
'co ns truccin d e una Pe ni te nci ar a e ra tambi n d e apre mi ante ne ce s i d ad ,
y el Sr. Santa-Mari na, pre o cupnd o s e co mo pe rs o na i l us trad a d e l a gran tras ce n-
d e ncia s o cial que ti e ne n e s ta clas e d e e s tabl e ci mi e nto s , hiz o lo s mayo re s e s fue rz o s
para que se apre s uras e la o rgani z aci n d e lo s trabaj o s , lo s cuales lo gr i naugurar
y se pro s i gue n co n to d a acti vi d ad .
La me mo ri a pre s e ntad a po r el Ej e cuti vo al H . Co ngres o d el Es tad o , s o bre lo s
acto s d e la ad mi ni s traci n pbl i ca d urante el pe r o d o d el 16 d e Se pti e mbre
d e 1896 al 16 d e Se pti e mbre d e 1898, trabaj o s in pre ce d e nte e n es ta e nti d ad fe d e -
rati va, po ne d e manifie s to as la i nfati gabl e labo rio s id ad d e nue s tro bio grafiad o ,
co mo su plaus ible celo po r el bi e n d el pue blo que d i gname nte go bi e rna. H a iniciad o
al guno s pro ye cto s d e lo s cuales alguno s se elevaro n ya la cate go r a d e leyes ,
e s tand o o tro s en e s tud i o , co mo lo s re l ati vo s la ad o pcin d e lo s nuevo s co d igo s
d el Di s tri to , y re fo rmas ge ne ral e s la actual legis lacin pe nal , e tc., e tc.
To d as las clas es s o ciales mani fi s tans e co nte ntas co n la ad mi ni s traci n d el
Sr. Li c. Santa-Mari na, cuyas finas mane ras para tratar to d as las pe rs o nas , aun-
que s e an d e humi l d e co nd icin, y su prud e nci a para res o lver lo s cas o s muchas
veces d elicad o s que se le pre s e ntan, d e j an s ati s fe cho s lo s i nte re s ad o s co nquis -
tnd o s e al mis mo ti e mpo las s i mpat as y el apl aus o d e lo s d e ms . Fi nal me nte , las
te nd e nci as mo ral i z ad o ras d e s u go bi e rno le han granj e ad o la s ince ra ad hes in d e
las pe rs o nas ho nrad as , y el pue blo d e Durango se mue s tra o rgullo s o d e te ne r en la
pri me ra Magi s tratura d el Es tad o un ho mbre d is creto , i l us trad o y pro gre s i s ta.
H as ta aqu el Sr. Li e . Avi l ar. No s o tro s aad i re mo s alguno s d ato s hace nd ari o s
que d e s pre nd e mo s d e la cue nta re nd i d a po r la Dire ccin d e H aci e nd a, en el ao
ante ri o r, y que d e mue s tran la ho nrad e z d el go be rnante y su co ntracci n al e s tud io
d e lo s pro bl e mas que e nco ntr pl ante ad o s y s in res o lver al hace rs e cargo d el go -
bi e rno .
Le e mo s e n la me mo ri a pre s e ntad a la H . Le gi s l atura po r el Sr. Santa-Mari na,
que al to mar po s es in d el go bi e rno el Sr. I nge ni e ro Fe rnnd e z pe s aba un d ficit
s o bre las re ntas pblicas d e 205.035 pes o s , lo que hac a ve rd ad e rame nte aflictiva
la s i tuaci n d el Erari o . Un e mprs ti to d e 300.000 pes o s co ntratad o co n el B anco
d e Durango , re me d i la ne ce s i d ad d el mo me nto , y co n ms d es aho go pud o i ni ci ar
el go bi e rno re fo rmas en el s is tema hace nd ari o que te nd i e ro n ante to d o ni ve l ar
lo s pre s upue s to s . La s upres in d e las alcabalas vino tras to rnar un tanto la re -
caud acin y hace r ms labo rio s a la ges tin ad mi ni s trati va e n es te s e nti d o ; pe ro
co n to d o se o btuvo el re s ul tad o s ati s facto ri o de ami no rar much s i mo el d ficit
anual , co mo lo d e mue s tran lo s s i gui e nte s d ato s to mad o s d e l a cue nta que hemo s
alud id o :
I ngre s o s . Egre s o s . Df i ci t.
Ao 1894 . . . g 494.943,73 2 505.358,22 jg 10.414,49
1895 . . . 529.542,94 507.087,07
1896 . . . 537.986,83 583.891,22 45.904,39
1897 . . . 625.240,32 634.764,77 9.524,45
2.187.713,82 S 2.231.101,28
A co ntar ele 1897, ao has ta el que se refieren lo s d ato s ante ri o re s , vi no me j o -
rand o l a H aci e nd a d el Es tad o , al e xtre mo d e que en el actual (1899) se e s pe ra
fund ad ame nte que no habr d ficit al guno en lo s pre s upue s to s .
Y . Instruccin Pblica, Prensa, Beneficencia. El e s tad o de l a ed u-
cacin po pul ar e n Durango es s ati s facto ri o , po rque e s ta i mpo rtant s i ma rama d e
la Ad mi ni s traci n me re ce ate nci n pre fe re nte po r parte d el go bi e rno , que le
pre s ta to d o s u apo yo . La influencia beneficio s a e j e rci d a po r el Co ngre s o Naci o nal
d e I ns trucci n, re uni d o en Mxico en 1889, se d e j s e nti r grand e me nte e n e s ta
Enti d ad Fe d e rati va, d o nd e fue ro n aco gi d as co n aplaus o y llevad as i nme d i ata-
me nte la prcti ca las res o lucio nes d e aqul.
Arre gl ad as al mo d e rno pl an d e e ns e anz a, s o s tiene el Es tad o 38 es cuelas para
varo ne s , 38 para ni as y 47 mi xtas , que arro j an un to tal d e 123 e s tabl e ci mi e nto s
d e e d ucaci n pri mari a, lo s cual e s co ncurre n d i ari ame nte 8.900 al umno s . Ad e ms
e xi s te n 56 es cuelas parti cul are s , d e las que 22 so n para nio s , 12 para ni as y 22
mi xtas , las que co ncurre n 1.486 e d ucand o s .
Si s e co mpara d ice la l ti ma me mo ri a d el Ej e cuti vo e l nme ro d e lo s
al umno s que co ncurri e n 1896 las es cuelas o ficiales , co n el que ho y e xis te e n
ellas , s e ver que ha aume ntad o en 1.674, e ntre ni o s y ni as . El pre s upue s to d e
1895para la I ns trucci n pri mari a e ra d e g 63.369,61; el d e 1896 s ubi % 75.306,61;
el d e 1897 mo nt $ 83.630, y el actual as ciend e cien mil pes o s , po r lo que se
ve que ha venid o d e ao e n ao aume ntnd o s e la parti d a ^co ns agrad a la ens e-
anz a d el pue blo . Es to i nd i ca que el go bi e rno ha he cho , co nfo rme lo s re curs o s
d el e rari o , cuanto ha e s tad o e n su mano en s ervicio d e la e d ucacin po pul ar.
La e ns e anz a s e cund ari a pre parato ri a se i mparte e n el I ns ti tuto Jurez,
i ns tal ad o en la Capi tal d el Es tad o , cuyo e s tabl e ci mi e nto e s t d e s ti nad o tambi n
la e ns e anz a pro fe s i o nal para mae s tro s d e i ns trucci n Pri mari a, para Es cri ba-
no s Pblico s y para Abo gad o s . Co ncurre n las clas es d i ari ame nte d e 110 120
alumno s .
Entre lo s co legio s parti cul are s que i mparte n e ns e anz a s e cund ari a ad ems d e
la e l e me ntal , po d e mo s ci tar el Colegio Catlico, para ni o s , que d irige el s eo r
I gnaci o B arraz a, bi e n acre d i tad o y co no cid o . Es , s in d i s puta, uno d e lo s me jo re s
ce ntro s parti cul are s d e e d ucacin que e xi s te n e n la ciud ad d e Durango .
PRENSA
To d o s lo s perid ico s que se publ i can e n el Es tad o d e Durango , excepcin
d el Peridico Oficial, s o n d e fund aci n re ci e nte . Do s apare ce n e n Ciud ad Le rd o ;
lo s d e ms ve n la luz e n la capi tal , y s o n lo s s i gui e nte s :
Peridico Oficial, rgano d el Go bie rno d el Es tad o ; lleva 22 ao s d e publ i caci n.
Boletn Municipal, lo publ i ca la Se cre tar a d el Ayuntami e nto y d ata d el
ao 1897.
, .DURANGO . VI STA GENERAL DE LA CI UDAD
La Evolucin y La Idea, perid ico s po ltico s y l i te rari o s que tratan d e as unto s
d e i nte rs ge ne ral .
Se publ i ca tambi n en Durango una re vi s ta mus ical ti tul ad a Terpsicore, que
e d i ta y d i ri ge el pro fe s o r D. Al be rto M. Al varad o .
Ni nguna d e las publicacio ne s me nci o nad as es co ti d i ana, y to d as apare ce n e n
es pao l.
B I B L I O TECAS Y MUSEO S
No se cue nta e n el Es tad o o tra bi bl i o te ca que la d el I ns ti tuto Jurez, co n
5.321 vo l me ne s ; y e n el mis mo I ns ti tuto e xis te n gabi ne te s de F s i ca, Qumica,
H i s to ri a Natural y Ge o graf a.
134
B ENEFI CENCI A
En la capi tal exis ten lo s s i gui e nte s es tablecimiento s d e B eneficencia pbl i ca:
Hospital Civil, al cuid ad o del Es tad o , que as i gna quince mil peso s anuales
para s o s tenerlo , co ntribuye nd o tambi n el Municipio co n la canti d ad ne ce s aria
para pagar lo s ho no rario s d el Di re cto r y lo s d o s md ico s co n que es ta d o tad o M
ed ificio en que se ins tal es te ho s pi tal es t en el ce ntro d e la ci ud ad , y tanto po r
es to co mo po r no re uni r co nd icio nes d e higie ne , se pro ye cta tras l ad arl o a un ed i-
ficio que se co ns trui r pro ps ito , y cuyo s plano s e s tn ya apro bad o s .
Hospicio San Carlos, fund ad o po r parti cul are s y que ho y co rre a cargo d e la
J e fatura Po l ti ca. El pre s upue s to d el Es tad o le as igna 3.000 peso s anuales .
Monte de Piedad, pro pie d ad d el Es tad o . Es te e s table cimie nto tie ne una s ucur-
s al en la mis ma po blacin. , ,
Casa Correccional, co n talle re s d e carpi nte r a, s as tre r a, z apate r a y ragua.
En lo s d is trito s e xi s te n:
En Ciud ad Le rd o , el ho s pital Zarco y un Montepo.
En San J uan d e Guad alupe, un Montepo de Beneficencia Publica.
DURANGO
VI Poblaciones principales del Estado. Su industria y comercio.-
Las po blacio nes principales d el Es tad o d e Durango , d es pus d e la capi tal , so n las
ciud ad es cabeceras d e lo s d i s tri to s y las pro gre s i s tas po blacio nes d e Gmez Pal aci o
y Ciud ad Le rd o . Es tas d o s l ti mas , ligad as e ntre s y co n To rre e n, d el Es tad o d e
Co ahuila, po r un tranv a, e s tn en la fro nte ra d el d e Durango l i m tro fe s co n lo s
'
r
_ _ _ _ _
d e
Co ahuila y Chi huahua; su mo vi-
H ^i ^S E i i t i ' ' ^% l S S l l l miento co mercial es d e cie rta impo r-
tancia, y s u po blacin crece rpi d a-
B * ' ' j j j ' 1 1 1 H ay e ntre s us i nd us tri as al gunas
J f l R f t jg fbri cas d e hilad o s y te jid o s , d e las
111^ V^M H H I & l s i f l i i cuales merece citars e La Amistad,
M&Ek ^ 1 d e lo s Sres . Pri nce , To rre s y Pri nce ,
J | B P % : B s i tuad a en Gmez Pal aci o , d e la cual
; H g J gMpj & _ r d amo s al gunas vis tas en el Dire cto -
MB B Mgk B j j ri o I nd us tri al d e es te Es tad o , al
I B A no mbrarl a e ntre o tras d e su clas e.
CATEDRAL DE DB ANGO
L a capi tal d el Es tad o es una ciu-
d ad d e 26.425 habi tante s , s egn el
censo d e 1895, cabecera d e una mu-
nicipalid ad '' que no ti e ne meno s d e
43.000 almas ; ciud ad anti gua, pero
co n mucho s ed ificio s mo d erno s y
elegantes que le pre s tan muy bue n
as pecto . Pue d e j uz gars e po r lo s gra-
bad o s que aco mpaamo s , d e la cul-
tura d e e s ta po blacin, que la po ne
la al tura d e las principale s d e la
Re pbl i ca.
#
Se halla co ns trui d a al pie d el famo s o Cerro d e Mercad o , d el que no s o cupamo s
ms abaj o , y la marge n d el r o Tunal Guad i ana.
En lo ecles is tico es archid ices is , o cupand o actual me nte la silla me tro po li-
tana el limo . Sr. Arz o bis po Dr. Santi ago Zubi ri a, y cuenta co n una hermo s a Ca-
te d ral d el s iglo xvn,
d e 75me tro s d e l argo ,
36 d e ancho y 46 d e
al tura en s us d o s es-
be l tas to rre s .
Fu f und ad a la
ciud ad en 1563 po r
Alo ns o d e Pache co y
po blad apo r Franci s co
d e I barra, Go berna-
d o r d e la Nueva Vi z -
caya, la que co rres -
po nd a el actual Es -
tad o d e Durango .
Un bue n te atro ,
magnficas calz ad as y
alamed as , vario s pa-
lacio s , res id encias d e
DURANGO . - GAL L E PRI NCI PAL _ acaud alad o s mine ro s ,
y elegantes cas as d e
co mercio fo rman un agrad abl e co nj unto que ilumina po r la no che la luz elctrica.
La i nd us tri a y el co mercio d e Durango so n muy i mpo rtante s H ay cas as po d e-
ro s as , co mo las d e lo s Sres . Garz a H e rmano s y C.% Stahl kne cht y C.
a
B o rely,
Crez y C.
a
, Lo we re e H e rmano s , Suces o res , y o tras muchas cuyo s capitale s s o n
to d o s s uperio res cien mil pes o s . .
Entre d icho s es tablecimiento s vamo s ci tar alguno s que merecen es pecial
mencin y que ho nran la i nd us tri a d urangue a.
BANCO D E D URANG O
El e s table cimie nto d e crd ito que lleva el no mbre d e Banco de Durango se
es tableci en 1. d e J uni o d e 1891, co n capi tal d e 500.000 peso s elevad o d es pues
has ta un milln d e pes o s . Se halla auto riz ad o para la emisin d e billetes , d e lo s
que tie ne en circulacin po co ms d e med io milln d e peso s y su s ituacin finan-
ciera actual, es s ati s facto ri a. . ,
La accin d el B anco d e Durango en el co mercio y en la i nd us tri a fue verd ad e-
rame nte d ecis iva, impuls and o lo s nego cio s to d o s , e ntre lo s que no fue ro nlas meno s
beneficiad as la agri cul tura y la minera. . . .
El Sr. Carlo s B racho es el Pre s i d e nte d el es tablecimiento y la gerencia e s ta
e nco me nd ad a al Sr. Franci s co As ns ulo .
CO MPAA NACIO NAL MEXICANA de hierro y acero
F E R R E R A DEL CERRO MERCA DO
Es ta po d ero s a Co mpaa cuyo s talle re s d e fund i ci n se hallan al pie d el famo s o
cerro d el Mercad o , e s t en co nd icio nes d e mul ti pl i car s us nego cio s a lo infinito ;
186
EST A DO DE DURA NGO
po rque s u bue na i ns tal aci n, e n la que no fal tan mqui nas mo d e rn s i mas y ho r-
no s d e gran capaci d ad , re ne l a gran ve ntaj a d e te ne r al pi e un d epo s ito mago -
tabl e d e mi ne ral d e hi e rro .
DURANGO . FERRER A DEL CERRO MERCADO
El Sr. Skinfill, ge re nte d e la nego ciacin, d e d ica to d a su i nte l i ge nci a mejo -
rarl a co nti nuame nte y
hace rl a una d e las pri -
me ras d el pas po r la per-
fe cci n d e s us trabaj o s
y la i mpo rtanci a d e s us
o pe racio ne s .
Al tratar d e la mi ne -
r a d e l Es tad o y o cupar-
no s all d l ce rro Merca-
d o d iremo s algo ms d e
e s ta gran Fe rre r a.
T ALLER ELCT RICO
d el SR. FRANCI SCO
AL VAREZ
11.
a
y 12.
a
Calles de Teresas.
D O R A N GO
El e s tabl e ci mi e nto DURANGO . TAL L ERES DE D. FRANCI SCO L VAREZ
EST A DO DE DURA NGO 187
me rcanti l d el Sr. Franci s co Al vare z , po s ee tre s ramo s d e co mercio muy impo r-
tante s : las i ns tal aci o ne s e l ctri cas co n gran s urti d o d e l mparas y pantal l as y o tro s
tiles ; un tal l e r d e co ns truc-
cio nes d e carpi nte r a y carro -
ce r a y un gran d eps ito para
l a ve nta d e mad e ras d e to d as
clas es , l abrad as y s in l abrar.
Ocupa nume ro s o s o pe ra-
rio s y s us trabaj o s s o n muy
apre ci ad o s po r el piblico .
Vo lviend o la d es cripcin
d e la ciud ad d e Durango , rs -
tano s d ecir que s u s o cied ad
cul ta y pro gre s i s ta s o s tiene
DURANGO . J ARD N DE LA PL AZA DE LA CO NSTI TUCI N u n e l e gante ce ntro d e re uni n
l l amad o Casino de Durango,
que cue nta co n 81s o cio s , d e lo s cuales 23so n pro pi e tari o s y lo s d ems , s us cri pto re s .
En l se d an d e vez e n cuand o , bailes y fiestas s untuo s as . L a J unta Di re cti va
actual d e es te ce ntro d e re cre o , es la s i gui e nte : Presidente, Franci s co Gmez Pa-
lacio ; Tesorero, Franci s co As ns o lo ; Secretario, Li c. Ange l Lpe z Ne gre te ; Voca-
les, J e s s Salcid o y Avils , P. Emilio Stahl kne cht, I gnaci o Fe rnnd e z I ms y
J uan Gurro l a.
VI I . Agricultura.Verdadera i mpo rtanci a ad qui e re d e d a en d a la agri -
cul tura en el Es tad o d e Durango . Lo s d i fe re nte s pro d ucto s que se co s e chan al can-
z an ya una s uma d e
nueve millo nes d e pe-
so s, en lo s que figuran
co mo pri nci pal e s ar-
tculo s el ma z y el
algo d n, s i e nd o e s te
l ti mo d e muy bue na
calid ad y co s echn-
d o s e en lo s d i s tri to s
d e Mapim, Naz as y
San J uan d el R o .
El tri go , la caa
d e az car, el fri j o l y
la uva so n tambi n
pro d ucto s co ns i d e ra-
bles d el ri co s uelo d e
Durango , que , po r
o tra parte , se pre s ta
to d a clas e d e culti- DURANGO . - PARQUE C O RTI Z DE ZARATE
vo s po rque po s ee en
su te rri to ri o to d o s lo s climas .
ESTA DO DE DURANGO
Cue ncam .
Durango . .
I nd . .
Mapi m .
Me z qui tal .
Naz as . .
No mbre d e Dio s
Oro
San Di mas .
San J uan d e Guad al upe
San J uan d el R o .
Santi ago Papas qui aro
Tamaz ul a.
Ma z
g 160.000
750.000
90.210
166.200
9 . 0 0 0
120.520
125.000
125.000
12.870
32.550
200.000
202.500
95.850
*
Tri go
10.000
136.000
119.880
192.750
3.000
1.050
61.654
4.800
300
25.600
17.500
, 16.800
13.286
*
A l go d n
1.789.0 4

13.930
22.400
j l To arl o d e Durango co ns ti tuye s u pri me ra
VI I I . Minera-La mme na d el . M d o J e D g ^ ^ ^ ^
f ue nte d e r.que z a, y l as 69 l e n
P
e r s e . Slo e n el l aps o d e
trae r la e no rme pr o d uce n d e me tal que P ^ ^ m e n a e s t
S t t T r S i
1
S J . - e no rme s ri que z as que guard a el s uelo
P e r t
E T S :
S
r o l e s tas mi nas , po r raz n d e lo s me tal e s que co nti e ne n, s e d e s co m-
po ne d e la mane ra s i gui e nte :
De o ro
pl ata y o ro .
pl ata.
pl o mo
18 De pl ata y co bre . 13
356 y
f i e r r o
- 1 Q ?
709 y pl o mo . 192
ci nabri o .

De co bre . 18
hi e rro 23
e s tao 1
az uf re 5
L as mi nas d e o ro s e e ncue ntran:
En el d i s tri to
d e
d e
d e
d el
d e
Cue ncam.
Santi ago Papas qui aro
Tamaz ul a.
Oro
I nd
1
1
1
14
1
De las 709 mi nas d e ^ r p A ^ f f S ^ S ^ " ' ^
maz ul a, 36 Durango y el re s o d . tnbmd as e n lo ? ^^ ^ ^
El hi e rro , el ms mo d e s to d e lo s me tal e s que ta ^ o ^
re ce tan slo en 23 mi nas , pe ro d e e tal .
publ i c un pe ri d i co d e Durango
el s i mi e nte art cul o , que ^ ^ M e r c a d e x s te
4 d e Durango y al no rte d e s ta; es i nd ud abl e me nte
(*) L a pertenencia e s
una faj a de te rre no de 10metro s de ancho po r 100de largo .
ESTA DO DE DURANGO 139
uno d e lo s ms no tabl e s fe nme no s ge o l gi co s que s e e ncue ntran s o bre la ti e rra.
H umbo l d t e xpre s la co nj e tura d e que la fo rmi d abl e mas a me tl i ca fue s e un
ae ro l i to ca d o en aque l s itio en lo s ti e mpo s pre hi s tri co s , fund nd o s e en l a co ns is -
te nci a ho mo gne a d e hi e rro nati vo cas i puro que pre s e nta el me tal d e que e s t
fo rmad o el ce rro , lo cual lo hace s e me j ars e mucho al hi e rro me te rico d e al guno s
ae ro l i to s ; pe ro o tro s natural i s tas , tambi n muy i nte l i ge nte s que han vi s i tad o pe r-
s o nal me nte la mo ntaa y e s tud i ad o co n d e te ni mi e nto s u co ns ti tuci n, o pi nan que
el hi e rro es d e pro ce d e nci a gne a, po r tratars e d e un l e vantami e nto d e la mate ri a
e n fus i n que o cupa la parte i nte ri o r d el glo bo te rrque o , re pre s e ntand o la mo n-
taa en es te cas o una e fe rve s ce nci a vo l cni ca que slo lleg d i s l o car haci a f ue ra
las l avas que fue ro n co agul ad as po r el e nfri ami e nto e n el mi s mo punto d e s u
s al i d a.
Se a d e ello lo que fue re , el Ce rro d e Durango o fre ce la vi s ta d e una e l e vad a y
anchuro s a mo ntaa d e as pe cto maj e s tuo s o , fo rmad a po r hi e rro cas i puro , y co ns -
ti tuye una gran ri que z a po r la canti d ad fabul o s a d e d i cho me tal que bri nd a la
e xpl o taci n.
Slo el me tal que e s t la vi s ta s o bre la s upe rfi ci e d e la ti e rra, y s in te ne r e n
cue nta l a parte e nte rrad a en el s uelo que d e be s upe rar aqul l a, s e cal cul a en ms
d e d o ce millo ne s d e to ne l ad as (*). Fci l me nte pue d e cal cul ars e qu e no rme s uma
d e be mo ntar el val o r d e l hi e rro que d e all es po s i bl e be ne fi ci ar.
El d e s cubri mi e nto d e la mo ntaa d e hi e rro po r lo s co nqui s tad o re s , f u d e bi d o
al he o ho d e habe r l l e gad o has ta ello s el rumo r d e que en el i nte ri o r d el pa s e xi s t a
una mo ntaa d e pl ata ma-
ci z a, lo cual d e te rmi n la s a-
l i d a d e un grupo d e ave ntu-
re ro s d e lo s que s e hal l aban
en la Nue va Gal i ci a (Guad a-
l aj ara), qui e ne s s e i nte rnaro n
en bus ca d e la famo s a mo n-
taa. L a e xpe d i ci n i ba capi-
tane ad a po r Gi us Vz que z
d e Me rcad o , cuyo no mbre s e
d i al ce rro , una vez que f u
d e s cubi e rto y que s e ave ri gu
la fal s e d ad d e la e s pe ci e e s tu-
pe nd a s o bre la s upue s ta mo n-
taa d e pl ata vi rge n. A Mer-
cad o hubo d e co s tarl e la vi d a
aque l l a e xpe d i ci n, pue s f u mue rto po r lo s i nd i o s , s u re gre s o , e n un punto ce r-
cano Zacate cas .
L a mo ntaa, s i n s er d e pl ata, re pre s e nta po r s u valo r una gran s uma d e e s te
pre ci o s o me tal . El hi e rro es d e tanto y tan ge ne ral empleo en la i nd us tri a y ti e ne
tal i mpo rtanci a en la vi d a mo d e rna, que lo s d urangue o s ti e ne n co n raz n la ce r-
ti d umbre d e po s e e r e n aque l l a mo ntaa una gran ri que z a, capaz d e hace r d e aque l
Es tad o uno d e lo s ms i mpo rtante s d e la Re pbl i ca.
Do s grand e s fe rre r as e s tabl e ci d as i nme d i aci o ne s d el Me rcad o , una d e ellas al
pi e mis mo d e la mo ntaa, al es tilo d e las me j o re s y ms grand e s d el mund o , al can-
(*) B o wring calcul que el hierro de es te cerro , alcanz ara para s urtir to d as las fe rre rias de la
Gran B re taa d urante 330ao s . Y aquellas fe rre r as pro d ucan ento nces 15millo nes de quintales
d e hierro anualmente!(N. de la R. d e la GU A.)
DURANGO . ESTANQUE EN LA AVENI DA COLN
SS r
S c i r r o Mercad o , vis to d es d e Durango , ^ t ^
quiera, elevad a y extens a. A pro bnd o s e a el, co mi e nz ^a^no P ^ ^
elevacio nes P * ' fi()0 t a s t a o o l l e nt a y cinco po r ci e nto d e
U ^ ^ y l l e Z ^ac e n t o s d e H e rr nativo se e ncue ntra mud o que pued e
ser amartillad o y po r mUchas parte s amo nto namie nto s y
Lo s cres to nes d e la mo ntana i c h o s ame t e es parcid o s en la fal d a,
pliegues que l i mi tan es pacio s i e Nari gue ras revo lu-
Numero s as cave rnas y cuevas que W mu o i a s c o M e a t r a.
a s : L p z & g z r A * *

-
touristas. . to nad as o r la natural e z a en el famo s o
, tSK ^ U n , , -
d e capitales , y s o bre to d o , po r fal ta d e
i ni ci ati va, es po co meno s que ins ignifi-
cante la explo tacin que se hace d e tal
te s o ro . , l U
Do s fe rre r as nicas hay es tableci-
d as en inmed iacio nes d el ce rro , d e una
d e las cuales , la Ferrara del Cerro del
Mercado, d e la Co mpaa Nacio nal Me-
xi cana de H i e rro y Acero , ya hemo s
habl ad o .
Tenemo s la vis ta un plano geo gno -
sico d el Cerro , fo rmad o po r el Sr. Fe d e -
rico We i d ne r. Se gn s te, co ntiene e ntre
o tro s lo s s iguientes mi ne ral e s :
Metales fe rrugino s o s d e la clas e d e
S ^ r ' * ^
e r r o
magnti co co n to pacio -
pi cni ta y granate almand ino .
yv Ganadera* - La riquez a pe cuaria d el Es tad o d e Durango tuvo ci e rta
i" r en o tro tiempo pero las co ns tante s epid emias que anualme nte se d es-
i r c r r e s 4 - -
1 8 9 0 ism dismi
-
t r i a po r l o que es d e f s pe rar que alcance en breve nueva pro s pe ri d ad .
X na de comunicacin y transporte. - De s graci ad ame nte po co bue no
X . yias aeu, ma t e r i a en lo que se refiere al Es tad o d e Durango , y es e
t a y qM
re d uce a" rro ca 1 nte rnl ci l al que arranca d e aquella po blacin y s e
po co
s
"
e d
^
e
s ^0
e
s
r r
X i d 0 s po r Ciud ad Po rfirio Daz . Es la nica va frre a que
pi
r
s ? e
e
i E s t a d o y n s ta lo iface en un pe que ro traye cto y s umame nte al e ad a d e
la gran re gin minera.
De lo s tre ce d is trito s que co mprend e Durango , tan slo el d e la capi tal y Cuen-
cam d i s frutan el beneficio d el fe rro carri l ; lo s d ems han d e co municars e e ntre s
y co n aqulla po r infe rnale s camino s , i ntrans i tabl e s d el to d o en la po ca d e lluvias
y que cue ntan ce nte nare s d e kilmetro s d e reco rrid o . Durango es el qui nto Es tad o
d e la Re pbl i ca po r s u extens in te rri to ri al y las d i s tanci as e ntre s us pueblo s so n
e no rme s : slo la lo co mo to ra, co n su ve rtigino s a rapid e z , pued e s alvarlo s en e s pa-
cio s d e tie mpo que, po r'lo bre ve s , re s ul tarn beneficio s o s para la i nd us tri a.
Un tramo d e fe rro carri l la marge n s e pte ntri o nal d el Naz as que partie s e d e
Le rd o To rre n y d es cribiend o el mismo crculo que d es cribe el ro cruz as e lo s
d i s tri to s d e Naz as , I nd y el Oro , d ar a en nue s tro co ncepto gran impuls o la
agri cul tura y la mine ra; y co n o tro ramal d e la capi tal Papas qui aro , s e ra
co mpl e t o e l d e s e nvo l vi mi e nto d e l as r i que z as d e l E s t ad o .
La pro lo ngacin pro ye ctad a d el I nte rnaci o nal has ta Maz atln, si bie n s er d e
utilid ad para Durango no lo re s ul tar para la Re pblica en ge ne ral : no es es ta la
lnea cuya lle gad a al Pacfico es urge nte . Po l ti ca y eco nmicamente co ns id erad o ,
el ramal d el Fe rro carri l Ce ntral Mexicano d e G-uad alajara es el que co nviene llevar
has ta las playas d el Grand e Ocano .
CO RREO S Y TEL GRAFO S
El s ervicio po s tal cue nta en Durango 22 ad minis tracio ne s y 40 agencias que
co n grand e s d ificultad es trans mi te n la co rres po nd encia cuand o las lluvias i nun-
d an lo s camino s .
El te l grafo , abund ante , res is te ms y po cas veces d e j a d e haber co municacin
co n Canatl n, Guanace vi, Mapim, No mbre d e Dio s , Peo les , La Rue d a, San An-
d rs d e la Si e rra, Papas qui aro , Tamaz ul a, To pi a, Urbal e j a y la capital que so n lo s
pueblo s d urangue o s co municad o s po r el te l grafo fe d e ral.
j . B . F O SS Y CO MP.A - CA RB N Y CO K E. - GA NT E, 2. - MX I CO . P. F.
EST AD O D E D URANG O
DI RECTORI O OFI CI AL
PO DER EJ ECUTI VO
Gobernador propietario, l ng. Le and ro Fe r-
nnd e z (aus ente).
Gobernador interino, Li c. J uan Santa-Mari-
na, 8.
a
Mayo r 68.
Secretario, Li c. L ui s Cas as , 6.
a
d e Te re s as 83.
Secretario particular, Ceferino Murga, 4.
a
d el
Co lis eo , 77.
Oficial mayor, Li c. Migue l Li d a, 6.
a
d e Tere-
s as 75.
Id. l . Al be rto Salced o , 2.
a
d e Zarco 23.
Id. 2. Emi l i o Siqueiro s , Analco 7.
Id. 3. To ms To rri j o s , 2.
a
d e l a Pi l a 61.
Id. 4. Migue l Flo re s , 4.
a
d e H i d al go 78.
Id. 5. I gnaci o I ri arte , 16.
a
Pri nci pal 170.
PO DER LEGI SLATI VO
Diputados propietarios
Dr. Fe l i pe P. Gavi l n, po r Durango .
Li c. Es tban Fe rnnd e z , po r Mapim.
J e s s Salcid o y Avila, po r Cuencam.
Li c. J ul i n B ermd ez , po r San J uan d e Gua-
d alupe .
Li c. Francis co d e P. Salcid o , po r Tamaz ul a.
Li c. J uan Santa-Mari na, po r Santi ago Papas -
qui aro .
Li c. J e s s Centeno Vi l l arre al , po r Me z qui tal .
Li c. Manue l B ermd ez , po r I nd .
Francis co Al vare z , po r Naz as .
Li c. Salvad o r Fe rnnd e z , po r No mbre d e Dio s .
Li c. L ui s Cas as , po r San J uan d el Ro .
Ci pri ano Gue rre ro , po r San Dimas .
Dr. Carlo s Santa Maria, po r Oro .
PO DER J UDI CI AL
Presidente del Supremo Tribunal, Li c. Satur-
ni no Muiz , Co ro nad o 75.
Magistrado,Lic. Anto ni o Mugui ro , Victo ria62.
Id. Lic. Ed uard o G. Cad aval, Pi l a 72.
Id. Lic. J uan B . Avi l a, Te re s as 8.
Id. Lic. Dario Enr que z , Mayo r 112.
Fiscal 1." Lic. B ue nave ntura Cme cune gui , Co -
liseo .
Id. 2." Lic. Laure ano Ro ncal, San J uan d e
Dio s 80.
Secretario del Tribunal, Anto nio Fe rnand e z ,
San Francis co 5.
Id. de la 1.
a
Sala, Franci s co J . Enr que z , Ma-
yo r 101.
Archivero, Li c. Si l ve s tre Pi ne ra.
Escribano de Dilig. Al be rto Lugo , Allend e 11.
Escribiente, Franc. S. Re ye s , I nd epend enc. 86.
Id. Arturo Enr que z . Cano as 23.
Id. Pe d ro Val e nz ue l a y Qui ntana, Mayo r 107.
Juez del ramo civil, Li c. Franci s co Sal d ana,
Pri nci pal 192.
Secretario, Rafae l Mo reno , Zambrano 123.
Actuario, Mnico O rte ga, Mayo r 83.
Escribiente, Po rfi ri o Ecbve z , Ne gre te 44.
Ejecutor Franci s co Avi l a, Te re s as 8.
Juez menor, Li c. Rafae l Re ye s Vald s , Mer-
cad o 116.
Secretario, Manuel Navarro , Vi cto ri a 54.
Ejecutor, Apo linar Duran, Pe ni te nci ari a 37.
Juez 1. del ramo penal, Li c. To ms B o rrego y
Es parz a, Pi l a 162.
Secretario, Manue l Co rre a, Fl o ri d a, 5. _
Escribiente, Mucio Ro d r gue z , Ari s ta
Ejecutor, Tiburcio B ermd ez , Zarago z a 3.
Juez 2." del ramo penal, Lic. Manue l Sid a, Te-
re s as 102.
Secretario. I no cencio R. Go nz lez , Pi l a 14o.
Escribiente, Enri que C. Pue nte , I nd e pe n-
d e nci a 99.
Ejecutor, Ad al be rto M. Cano . Pato ni 86.
Juez 3. del ramo penal, Lic. Manue l Mugui ro ,
Victo ria 38. .
Secretario, H o no rato Es pe l e ta, Pri nci pal , 18o.
Escribiente, Francis co Eliz ald e, Fre s no 1.
Ejecutor, Lui s H e rre ra, Pe ni te nci ari a 51.
J UZGA DO DEL ESTA DO CI VI L
Juez, I gnaci o Le yva B arro s o , 11.
a
d e la Pi l a
Escribiente,-Luis G. Faj ard o , 4.
a
San J uan d e
Dio s 74.
_ . L EMFL FL I S DE PREMI O . E N TO DAS L AS FA RMA CI A S.
QUI NA L ARO CH E. - Vi no tni co . - 16, 0001 RS. DE
J B F 0 S S Y CO MP
A
- CA RB N Y CO K E. - GA NT E , 2. - MX I CO . D- F.
143 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE DURANGO
Escribiente, Manuel Fl o re s , Calle d e Zarco .
Id. Eras mo Sales , 11.
a
d e la Pi l a 124.
J E F A T U R A P O L T I C A
Jefe politico, J e s s Salced o y Avilez , 9.
a
Pri n-
cipal.
Secretario, Epi taci o Ro s , 4.
a
d e Zarco 12.
Oficial 1., Anto nio Po nce , 5.
a
Seminario 24.
Escribiente, Enri que Labo rd e ,8.
a
Pri nci pal 60.
Id. J o s Vi l l arre al , 4.
a
de la Pe ni te nci ar a8.
EMPL EA DO S SUPERI O RES DEL CUERPO
DE PO L I C A \
Inspector General, J e s s Fl o re s , 5.
a
d e Zarco 94.
.er Ayudante, Ed uard o Mrquez , 7.
a
Fl o ri d a68.
2." id., Vicente Parra, 2.
a
Pato ni 11.
Inspectores, J e s s Salcid o , 4.
a
G. Palacio 21.
Id. Agus t n Go nz lez , 2.
a
d e J ure z 13.
Id. Al e j and ro B arbo s a, 2.
a
d el H o s picio 8.
Id. J o s M. Gmez , 5.
a
d el Mercad o 69.
Ayudantes
J uan C. Martne z , 4.
a
d e San Francis co 60.
Tefilo Mart ne z , 4.
a
d e l a Pi l a 68.
Daniel Ramo s , 3.
a
San J uan d e Dio s 7.
And rs Daz , 4.
a
d el Re bo te , 50.
J ul i n Es trad a, Navaco yan.
Fl o re nti no Cas tae d a, Mo rcillo .
J uan Pre z , Pue blito .
DI RECCI N GENERA L DE RENTA S
Jefe de Hacienda, I gnacio Mo nte ne gro , 2.
a
d e
Te re s as , 25.
Contador, J o s M.
a
Lugo , 8.
a
d el Re bo te 101.
Oficial, Migue l Grimald o , 3.
a
d e Te re s as .
Archivero, Apo lo nio Es pino s a, 7.
a
d e Te-
re s as 98.
Escribiente, Manue l Lpez , 2.
a
I nd e pe nd e nci a.
Id. Ro d ri go Zermeo , 3.
a
Mayo r 19.
Director General de Rentas, J o s Clarck, Zam-
brano 59.
Tenedor de libros, B e rnard i no Es co ntr as , 3.
a
Seminario 31.
Cajero, J uan Garbum, 2.
a
San Francis co 3.
Escribiente, Lui s Mi j are s M., 6.
a
d e Pato ni 92.
Id. Anto ni o Prad o , Avenid a Co ln, 33.
Recaudador de Contribuciones, J o s S. Ro cha,
Allend e, 13.
Oficial 1., Len d e la Vara. Vi cto ri a 72.
Icl. 2. F. Tri ni d ad Orti z , 1.
a
de Anal co 9.
Escribiente, Do naci ano A. Cas trui ta, Pri n-
ci pal 194.
Jefe de la Seccin de Catastro, Carlo s B . Sal-
cid o , Seminario 32.
B ENEFI CENCI A I NSTRUCCI N
PB LI CA
H O SPI TA L CI VI L DE DURANGO
Director, Dr. Mari ano H e rre ra, 4.
a
d el Co-
lis eo 50.
Sala de Ciruga de hombres, Dr. L ui s Alo ns o y
Pati no , 7.
a
San J uan d e Dio s 71.
Id. de Medicina, de id., Dr. Pas cual d e l a
Fue nte , Pi l a 101.
Id. Infecto-Contagioso, Dr. Ed uard o H e rnn-
d ez , 1.
a
d e Te re s as 1.
Id. de Sifilticos, Dr. Rmul o Lpe z .
Administrador, J e s s Allo qui, 1.
a
d e Te re s as 9.
Encargado de la Farmacia, J uan Avi l a, 5.
a
d e
Zarco 80.
Escribiente, Teo d o ro Mi rand a, 5.
a
Pri nci pal 58.
Al be rto B o lvar, 1.
a
d e Ti e rrabl anca 40.
I NSTI TUTO J U REZ
Director, Pro fe s o r Dr. Carlo s Santa Mara, 1.
a
d e Te re s as 3.
Secretario, Pro fe s o r Dr. Ambro s io Snchez , 1.
a
d e Te re s as 99.
Profesores
Lic. Es te ban Fe rnnd e z , fc.
a
Pri nci pal 62.
Dar o Enr que z , 10.
a
Mayo r 112.
Sal vad o r Fe rnnd e z ,Pri nci pal ,s i n nme ro .
Franci s co Sal d aa, 16.
a
Pri nci pal 192.
Ed uard o G. Cad aval, 4.
a
d l a Pi l a 72.
J ul i n B ermd ez , 2.
a
d e San B runo 25.
Ange l G. d e la Vega, 3.
a
d el Co liseo 43.
I ng. J ul i o Gue rre ro , 2.
a
d e Vi cto ri a 12.
Dr. Li brad o C. d el Valle, 7.
a
S. Franci s co 104.
Lic. Do mingo L . Ave l ar, 3.
a
de Pato ni 46.
Manuel B ermd ez , 6.
a
d e Te re s as 82.
Miguel Sid a, 6.
a
de Te re s as 75.
Alberto Cinecunegui, 2.
a
d el Co liseo 33.
Dr. Mariano Samaniego , 7.
a
Ne gre te 39.
Ceferino Murga, Co liseo 77.
J o s M.
a
Mena, 10.
a
d e la Pi l a 104.
Miguel Gmez , 6.
a
d e Teres as 76.
I gnaci o Valenz uela, 11.
a
d e Pe re yra.
O B SERVATO RI O METEO RO L GI CO
Director, Dr. Li brad o Cas tillo .
Ayudante, Francis co Ro s .
ESCUEL A S PRI MA RI A S O FI CI A L ES
Profesores
J o s Guad al upe L i ra, 2.
a
d e Ne gre te 6.
Marcial Gue rre ro . 2.
a
d e H i d al go 3t.
Pe d ro Ovied o Nj e ra, 8.
a
I nd e pe nd e nci a 5.
Lo re nz o Ro j as , 11.
a
Co ro nad o 116.
Manuel Salas , 5.
a
de Vi cto ri a 44.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE DI J RANGF 144
J o s G. Ne z , 1.
a
d el Facto r 1.
Manue l Al varad o , 5.
a
d e l Me rcad o 96.
Mi gue l Gnd ara Sae nz , 8.
a
Mayo r 51.
Franci s co Mi re l e s Sand o val , 8.
a
Ne gre te 45.
Al be rto H e rnnd e z , 1.
a
d e Te re s as 1.
Patro ci ni o J ure z J -, 3.
a
Urre a 44.
J o s Qui ro ga, 8.
a
Me rcad o 115.
Fe l i pe Al varad o , 5.
a
Me rcad o 96.
L auro Cul l ar, 4.
a
d e la Pi l a 95.
.Do nato d e l a Y ara, 7.
a
Vi cto ri a 72.
Re f ugi o Go nz l e z , 7.
a
Te re s as 101.
Re me d i o s Es carz aga, 16.
a
Pri nci pal 214.
J uana Garc a, Co ns ti tuci n 12.
Franci s ca Es carz aga, 16.
a
Pri nci pal 214.
Mar a Mar n, 10.
a
Ne gre te 85.
Carl o ta H e rmo s i l l o , 6.
a
Vi cto ri a 73.
Aure l i a Ri vas , 2.
a
Ne gre te 13.
Sara Sand o val , 4.
a
No gal 34.
L uz Al faro Parra, 3.
a
Pato ni 50.
Re f ugi o Vargas , 3.
a
Anal e s 21.
Mar a Ri ve ra, 7.
a
I nd e pe nd e nci a 124 Va-
Ge rtrud i s Sal ci d o , 10.
a
Se mi nari o 146.
J uana Vi l l al o bo s , 2.
a
d e Urre a 13.
Mar a Ovied o , 1.
a
Co ns ti tuci n 8.
B e l e m Garc a, 1.
a
d e Cano as 28.
Ame l i a vi l a, 6.
a
d e Vi cto ri a 58.
H e rl i nd a Ro d r gue z , 4.
a
d e l a Pi l a 68.
Franci s ca Sauce d o , 6.
a
Se mi nari o 66.
EMPL EA DO S F E DE RA L E S
Administrador Principal del Timbre, Di e go
d e A. B e re a, 5.
a
Pri nci pal .
Contador, Enri que Gnd ara, 1.
a
Mayo r 8.
Expendedor, To b as Ro d r gue z , 1.
a
Te re s as 11.
Escribiente, L ui s Cas tae d a, 2.
a
Pe re i ra 2.
Id., Sal vad o r Si l ve i ra, 4.
a
I nd e pe nd e nci a 64.
Inspector del Timbre, Manue l Sanci pri n, 3.
a
Mayo r 18.
Id. del Telgrafo Federal, Franci s co F. L l anas .
Telegrafistas: Franci s co J o rd n.
Fe d e ri co Zube l d i a.
Mauri ci o L . Snche z .
Anto ni o Carranz a.
Administrador Local de Correos, Carl o s De l-
gad o , 3.
a
Ne gre te 21.
Oficial 1, J o s Canal e s , Re bo te 63.
Id. 2., Po mpo s o Me nd i vi l , Pri nci pal 186.
Escribiente 1., Franci s co Zi ga, Mayo r 10.
Id. 2, Amal i o So s a, Ci ne ga 21.
A Y UNTA MI ENTO DE L A CA PI T A L
Presidente, L ui s l vare z , 6.
a
d e H e rnnd e z .
Secretario, Li c. Agus t n Ce nte no , 2.
a
d e l a Pi l a
nm. 48
J
/2.
Sndico, J o s M.
a
l vare z , 16.
a
Pri nci pal 191.
Regidores
I gnaci o Fe rnnd e z , 5.
a
Pri nci pal 36.
J o s S. Ro cha, 1.
a
Al l e nd e 13.
Anto ni o Po nce , 6.
a
Se mi nari o 79.
Ce fe ri no Murga, 4.
a
Co lis eo 77.
J o s M.
a
Sal as , 5.
a
Vi cto ri a 44.
J ul i n Me d i na, 5.
a
Pri nci pal 77.
Dr. Ed uard o H e rnnd e z , 1.
a
Te re s as 1.
Escribiente, J o s Qui o ne s y H ., 8.
a
Se mi na-
rio , nm. 130.
D IRECT O RIO PRO F ESIO NAL
AB O GADO S
Durn Ro d ri go , Co ns ti tuci n 81, Durango .
B racho Raf ae l , Ne gre te 41,
Fe rnnd e z L i no , Te re s as 10,
Mui z Saturni no , Co ro nad o 75,
vi l a J uan B ., Te re s as 8,
R o s y Val l e s J e s s , Co lis eo 85,
Que z ad a H e rcul ano , Pri nci pal 65,
Pal aci o Do mi ngo d e l . I nd e pe nd e nci a 72,
Santa-Mari na J uan, Mayo r 68,
Ce nte no Vi l l arre al J e s s , Pi l a 48 '/,,
B e rmd e z J ul i n, Zambrano 25,
Mugui ro Anto ni o , Vi cto ri a 62,
Pal aci o I gnaci o G., Co lis eo 38, ,
Re ye s Fe rnand o , Me rcad o 78,
L az al d e Franci s co , Anal co 7.
Es crz aga Pe d ro , Mayo r 15.
Ci ne cune gui B ue nave ntura, Co lis eo ,
B racho Anto ni o , Ne gre te 41,
B o rre go I gnaci o , Pi l a 160,
Co ntre ras Saturni no , Mo re l o s 21,
Sure z Re al Gre go ri o , Mayo r 41,
Aco s ta Fe l i pe , Pi l a 81,
Enr que z Dar o , Mayo r 112,
B ravo Anto ni o , I nd e pe nd e nci a 123,
O rte ga J o aqu n, S. J uan d e Di o s 153,
Fe rnnd e z Es te ban, Pri nci pal 62,
Re ye s Val d s Raf ae l , Me rcad o 116,
Sand o val Ed uard o G., Pi l a 72,
Ci ne cune gui Al be rto , Co lis eo 43,
Si d u Manue l , Te re s as 102,
Fe rnnd e z Sal vad o r, Pri nci pal ,
Mugui ro Manue l , Vi cto ri a 3S,
Sal d aa Franci s co , Pri nci pal 192,
Garz a Rami ro d e l a, Pri nci pal 91,
Pal aci o Mart n G., Co ns ti tuci n 98,
Sapi e n Fi d e l , Pato ni 40,
Pe nad o r Carl o s , Pi l a 76,
Ro mal L aure ano , S. J uan d e Di o s 80,
L pe z Ne gre te Ange l , Pi l a,
L az al d e Al be rto , Anal co 3,
F BRICA D E LIBRO S EN BLANCO . - R. DE S. N. A RA L UCE , CA L L E J N STA. I NS, 5. - MX I CO ,
J . B . F O S S Y C O M P . A CA RB N Y CO K E . GA NT E , 2. M X I C O . D . F .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE DURANGO
145
Pi e ra Si l ve s tre , Archi vo d e l Tri bunal ,
Ce nte no Agus t n, Pi l a 48 '/,,,
8
Fe rnnd e z Ni co l s , Te re s as 10,
Mar n Ro mul J o s , Pi l a 74,
Cas as L ui s , Te re s as 83,
Ave l ar Do mi ngo L ., Pato ni 46,
Vara J e s s , Re bo te 65,
Gme z Ro d ri go , Po rtal Pal aci o ,
Val l s J e naro , S. J uan d e l R o .
D az I gnaci o , *
So to Fl o re nti no ,
Saravi a Enri que G., El Oro .
Fabe l a y Pe i mbe rt Raf ae l ,
Fabe l a L i s and ro ,
l vare z Pe d ro , 0. L e rd o .
Agui rre Snche z Mi gue l ,
Mart ne z J uan B . *
R o s Abraham,
Gambo a L ui s ,
8
Sari ana J o s ,
Zuri ta J o s , *
Pal aci o Lad i s l ao ,
B ravo J o s M.
a
,
B ravo Carl o s ,
Zuri ta J o s ,
Es te van L ui s , Naz as .
To rre s Ugarte Ral ,
To rre s Pe d ro ,
Go nz l e z Se ve ri no ,
Nava J o s B .
Cue ncam.
Chve z Re i nal d o ,
Mart ne z Tri ni d ad , Santi ago Papas qui aro .
H e rnnd e z B arraz a Carl o s ,
L arri va Amad o , No mbre d e Dio s .
So to L o re nz o F.,
Saravi a Emi l i ano G., Mapi mi .
Pal aci o L ui s , San Di mas .
l vare z J e s s , To p a.
O l i vas Pe d ro S.,
Mi j are s J o s M.
a
, I nd .
O vi e d o y Tro nco s o Carl o s , Me z qui tal .
R o s Ad al be rto , Guanace v .
R o s y Val l e s J e s s , Canatl n.
Pe d ro z a Al e j and ro ,
MDI CO S
Al o ns o Pati o L ui s , S. J . d e Di o s 75, Durango .
Cas ti l l o L i brad o , S. Franci s co 104,
B arry L ., Te re s as 66,
H e rre ra Mari ano , Co l i s e o 50,
Fue nte Pas cual d e l a, Vi cto ri a 50,
L pe z Rmul o , Pi l a 117,
H e rnnd e z Ed uard o , Te re s as 1,
L o e f f e r Ed uard o , Co lis eo 29,
Gavi l a Fe l i pe P., Pri nci pal 93, Durango .
Gavi l a Agus t n P., Pri nci pal 72,
Santa Mar a Ca l o s , Te re s as 3.
San Mart n J e s s , Te re s as 0,
B rache tti Fe l i pe , 10.
a
Re f o rma 160. C. L e rd o .
Cas tri l l n J ul i o , 7.
a
Al l e nd e 99,
H e rre ra Franci s co A., 10.
a
Re f o rma 156,
Parra Anto ni o , 9.
a
Re f o rma 150,
Ve ra Franci s co , 5.
a
Al l e nd e 63,
Ve l as co O ctavi ano R., 7.
a
Re f o rma 111,
Co rts Enri que , 4.
a
Ras cn 79, Gme z Pal aci o .
Go nz l e z J o s M.
a
, 4.
a
H i d al go 62,
Me j a Mi gue l , 3.
a
H i d al go 42,
O s e gue ra Manue l , 5.
a
Ahe d o 49,
Mart ne z Gus tavo V., cal l e Fl o re s , Mapi m .
Re ci o Marti ni ano , cal l e O rti ce a,
Fras e r J uan W., H aci e nd a d e Agua,
Me. Do nal d J uan,
NO TA RI O S
Re ye s Fe rnand o , Co lis eo 14, Durango .
Sapi e n Fi d e l , Pato ni 30,
Que z ad a H e rcul ano , Pri nci pal 177,
B ri o ne s I gnaci o , Mayo r 44,
Garz a Rami ro d e l a, Pri nci pal 91.
A L B E R T O N I . A L VA R A D O
Maes tro d irecto r d e Orques ta y B and a Mi-
litar, Ed ito r y Pro pietario d e la publicacin
s electa, arreglad a para piano ,
T E R P S C O R E
El nico perid ico mus ical que garantiz a
las o bras que publica; antes d e s er d ad as
las pre ns as , so n ejecutad as po r la Orques ta
y B and a Militar, y slo so n impres as las
que alcanz an gran xito y so n tan po pula-
re s que d es d e el teatro , el saln ms regio ,
has ta el o rganillo callejero las ejecuta.
Se publica lo s d ias I
o
, 11 y 21 d e cad a
mes .
Dirigirse la Casa Editorial de Msica.
ALBERT O M. A L V A R A D O
D URANG O (MXICO )
4.
a
calle del Coliseo, n. 46
T ALLER D E RAYAD O S. RA MN DE S. N. A RA L UCE , CA L L E J N ST A . I NS, 5. M E X I C O .
J . B . F O S S Y C O M P . A - CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. ME X I CO . D- F.
146 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE DURANGO
I NGENI ERO S
Fabe l a J o s M.
a
, Pri nci pal 144, Durango .
PRO F ESO RES DE MSI CA
AI varad o Al be rto M., 4.
a
del Coliseo 46, Du-
rango; Editor de la Gaceta Musical Terp-
score.
PRENSA DE L A CA PI TA L
Peridico Oficial, rgano d e l Go bi e rno .
Boletn Municipal, rgano d e l Muni ci pi o .
Revista de Polica, rgano d e l a J e f atura.
Peridico trisemanal La Evolucin
Director y Editor, J us ti no H e rre ra, 4.
a
Ma-
yo r nm. 29.
Redactor, J o s M. d e l a Garz a, Pi l a 142.
Id., Anto ni o G. Pal aci o Saravi a, 5.
a
Pri n-
ci pal 93.
Peridico La Idea
Editor, J uan Manue l Ro cha, Al l e nd e 13.
Redactor, J o aqu n Mo re no , Ne gre te 28.
Id., Mari ano Gavi l n, Pri nci pal 75.
D IRECT O RIO IND UST RIAL Y CO MERCIAL
A B A RRO TES
Me na Do naci ano , Pato ni 86, Durango .
Ro d r gue z Di o ni s i o , La Fo rtuna,
Murga Emi gd xo , Pi l a 59,
Pal aci o s Es te ban, B ravo 30,
Es pi no s a Es pi ri d i n, Zarco 114,
Es carz aga Emi l i o , Te re s as 49,
Pre z Es pi ri d i n, Te re s as ,
Ro j as Enri que , La Val e nci ana,
Al varad o Fe l i ci tas , La Maravi l l a,
Sal as Franci s co , Vi cto ri a 44,
Gme z Fe l i pe , Co lis eo 99.
Arre l a Franci s co J -, Ari s ta 1,
Es trad a Franci s co , Zarago z a 23,
Ro d r gue z Franci s co , B ravo 23,
Lpe z Fe rnand o , S. J uan d e Di o s 167,
Mart ne z Fl i x, Vi cto ri a 10,
Co rts Fl i x, Ari s ta 104.
Avi l a Franci s co , Mayo r 13,
Mrque z Fe l i pe , Te re s as 27.
Ro s a Franci s co d e l a, El Caraco l ,
H e rnnd e z Fe l i pe , La Tro mpe ta,
L ugo Franci s co ,
B ue no Franci s co V., Zarago z a 23,
Mi j are s J e naro , Pri nci pal 164,
Al vaj ad o Guad al upe , Cano as 45,
B arraz a Gre go ri o , Co ro nad o 44,
Rue d a Guad al upe , Zambrano 8,
Ro d r gue z Guad al upe , Zambrano 18,
Arre l a J e naro , Mayo r 88,
H arro Gabri e l , Mayo r 86, Durango .
H e rnnd e z J e naro , Co ns ti tuci n 47,
Te rraz as Guad al upe , Se mi nari o 12,
Vz que z Guad al upe ^Se mi nari o 12,
Me l nd e z Gre go ri o , Gme z Far as 56,
Mo ta H i l ari o , Pri nci pal 120,
Pad i l l a H i l ari o , H i d al go 11,
Go nz l e z H i l ari o , S. Franci s co 33,
H e rre ra y C.
a
, Pri nci pal 118,
Val l e s H e rme ne gi l d o , Pri nci pal 48,
O rte ga H e rl i nd o ,
Cas tro I ns , J ure z 29,
Cas tro I gnaci o , El Re l o j ,
s
Val d s Agus t n, I nd e pe nd e nci a 22, >
O rte ga Ambro s i o , Zambrano 20,
Cs tal o And rs , Ne gre te 56,
Arauj o Arnul f o , J ure z 43,
Arre l a Apo l o ni o , Anal co 14,
Muo z Apo l o ni o , Mayo r 48,
Es cami l l a Anas tas i o , Co ns ti tuci n 95,
Fal j n Al e j and ro , Pri nci pal 22,
El i z o nd o Al be rto , Pri nci pal 126,
Me l e ro Anto ni o , Co ns ti tuci n 160,
Mo ral e s Anto ni o , Si gl o X I X ,
Ro d r gue z Anto ni o , Co ro nad o 77,
Pe s cad o r Agus t n, Al l e nd e 16,
Tre vi o Anto ni o , S. J uan d e Di o s 32,
Rui z Agus t n, Zambrano 50,
Vz que z Agus t n, Pri nci pal 135,
Ve ne gas B e rnard o , Vi cto ri a 46,
l vare z B as i l i o , S. Franci s co 48,
Mo re no B e rnard o ,
;>
To rre s B e ni to , Cal vari o 41,
L uce ro B e ni gno , Pal o ma 21,
Me z a B e ni gno , Co ro nad o 101,
Gme z B e l n, I J rre a 6,
Zamo ra Ce l e d o ni o , Zambrano 118
Parra Carl o s , Mayo r 27,
B arre to Catari no , Cano as 48,
Ro s a De me tri o d e l a, I nd e pe nd e nci a 143,
Pre z Go nz l e z J e s s , Co ns ti tuci n 28,
Fl o re s J o aqu n, Pri nci pal 71,
Gnd ara J uan M., Co ro nad o 127,
Gue rre ro J uan M., Pal o ma 25,
B arre ra J o s M., Te re s as I CO,
Ram re z J uan G., Pato ni 153,
Co ntre ras J o s e f a, L una 78,
Ce ni ce ro s J o s C., Vi cto ri a 65,
vi l a J o s C., L una 76,
So to J o s B ., Pato ni 26,
Cas tro J e s s , J ure z 29,
Me d i na J ul i n, Co ns ti tuci n 28,
B ati z y H e rmano J o s , Ne gre te 26,
Mi j are s J o aqu n, Pato ni 76,
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE DURANGO
147
Durango .
Ve l z que z J uan, L a Favo ri ta,
Ro s al e s J uan, Ari s ta 90,
Es pi no s a J e s s , Ari s ta 90,
Mo re no J e s s , Me z qui tal ,
Go nz l e z J e s s , Ari s ta 99,
1
Fl o re s J e s s , Ari s ta 53,
To rre s J e s s , Te re s as 126,
To var J e s s , La Uni n,
Al vare z J e s s , Te re s as 150,
Guti rre z J o s , El Fue rte ,
Go nz l e z Le o vi gi l d o , S. J uan d e Dio s 134,
L pe z J ul i o , Pi l a 91,
Vz que z Manue l , Re bo te 65,
Gue re ca Mi gue l , La Co nqui s ta,
H e rre ra Maclo vio , Pri nci pal 115,
Gal vn Mi gue l , id . 89,
Mo nas te ri o H e rmano s , i d . 66,
Ayal a Manue l , El Ve s ubi o ,
Nj e ra Mi gue l , I nd e pe nd e nci a 55,
Go nz l e z Manue l C., Me rcad o ,
Ro j a Mi cae l a, id .,
L e al Mi gue l , Co l i s e o 17,
Ze pe d a Mat as , L una 45,
Cas tri l l n Mar n, B ravo 25,
Lpe z Mi gue l , Co s mo l i ta,
Tube ts Manue l , S. J uan d e Dio s 13,
Cabre ra Po nci ano , S. Franci s co 2,
Vz que z Pri s ci l i ano , Zambrano 118,
Co rral Paz , S. Franci s co 4,
Gai tn Pri s ci l i ano , Al ame d a,
Co ntre ras Pe d ro , Me z qui tal ,
Pi e d ra Pe d ro , Al ame d a 10,
De ras Pe d ro , Mayo r 63,
Saracho Pe d ro , Te re s as 126,
Al vare z Pe d ro , Pas e o d e Guad al upe ,
So s a Re f ugi o , L a I nd us tri al ,
Campo Re f ugi o d el, Gambrano 120,
Go nz l e z Ramn, S. Franci s co 138,
Vargas Ramn, Anal co 23,
H e rnnd e z H .E25 Suce s o re s , Gmez Palacio.

Mapi m .
Ro me ro Ramn, S. J uan d e Di o s 51, Durango .
H e rmo s i l l o Ramn, Vi cto ri a 87,
Ro mo y H e rnnd e z , Pri nci pal 135,
J ara Re f ugi o , La Az uce na,
H e rnnd e z Ro s a. S. J uan d e Di o s 134,
O l i vas Ro s al o , id .,
Gue rre ro Re f ugi o , Fl o ri d a 40,
Navarro Ramn, Me rcad o 21,
Ram re z Raf ae l , I nd e pe nd e nci a 179,
H e rnnd e z Re f ugi o , Ne gre te 70,
Me z a Si l ve s tre , Co ro nad o 22,
Oro z co Tri ni d ad ,i d .115,
Gurro l a Te filo , Lo s Tre s Ami go s .
Gue rre ro Ve ntura,
Tre j o J e s s , Tal l e re s d e S. J o s ,
I barra Margari to , Vi cto ri a 88,
Sal as As ce ns i n,
Si e rra And rs ,
Francke O s car,
Ro me ro Anto ni o ,
Vi l l arre al Al e j and ro ,cal l e Do nato Gue rra,
Pe a B e ni to ,
Garc a Cruz , 2.
a
d e Guad al upe ,
De l gad o Do ro te o , 3.
a
Guad al upe ,
Se rrano El e no ,
Vi l l al ba Fe rnand o ,
Se nz Franci s co , cal l e Fe rnnd e z ,
Fo ns e ca Franci s co , J aral i to ,
Ro d arte J e naro ,
Carri l l o Gre go ri o , Do nato Gue rra, >:
Val d s J e s s M.
a
, Guad al upe , >
L una J e s s ,
s
Al ba J uan, 3.
a
Guad al upe , >
J o ve L ui s , Do nato Gue rra,
Fe rnnd e z Manue l N.. L e o na Vi cari o , >
Sal as Manue l , Do nato Gue rra, >
Arre l a Manue l , Guad al upe , >
Cal vi l l o Marco s , i d .,
Ce rvante s Tri ni d ad ,
L una Paz , Do nato Gue rra,
L a Francia Martima
APARTADO NUM. 75
1
1A
BORELLY, CREZ Y C
1
I D TT R A I ST O O
I M P OR T A C I N D I R E C T A D E EU R OP A Y E S T A D O S U N I D OS
L A C I U D A D D E B A R C E L O N A
m L J a j n d e K o p a
d e l pa s y e xtranj e ra
J-. I PI R^ AT
as po r mayo r y me no r
= CIUD AD LERD O (D URANG O )
J . B . F O SS Y CO MP. * CARB N Y CO K E. GA NT E, 2. M X I C O . D. F .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE DURANGO
(Vas e lapgi na 135)
ART CUL O S PA RA RO PA
Dl a Pe aJ ari tz y C.
a
, Pri nci pal 117, Durango .
Gue rre ro H e rmano s , Co ns ti tuci n 47,
' Garz a H e rmano s y C.
a
, Pri nci pal 110,
Dae s s l Acliille, Teresas 32,
Gmez Arturo , Pri nci pal , 125,
B o relli, Cre z y C.
a
, Principal 101,
B o uri l l o n y Fabre , Pri nci pal 107,
Ce rvante s Lui s G., id . 106,
So s a Nico ls , id . 94,
Ro d r gue z Range l yC.
a
, id . 62,
Rama Aquilino , L a Pl az a,
Prat J -,
H e rnnd e z H .H Suces o res ,
Mapi mi .
Ciudad Lerdo.
Gmez Palacio.
B ANCO S
B anco Naci o nal Mxico , 1.
a
Co lis eo , Durango .
Gerente, J avi e r I caz a, 1.
a
d el Co liseo 1
Cajero. Manue l To rri e nte ,3.
a
Vi cto ri a 27,
Tenedor de Libros, Pabl o So ls , 10.
a
S. J uan d e
Di o s 160, Durango .
Cobrador, L ui s Durn, Calle l a Pi l a, Durango .
B anco d e Durango , 2.
a
de Teresas 14.
C APIT AL EXHIBIDO: $ 1.000,000
-S-BS& O'
Prs tamo s , d e s cue nto s y giro s s o bre las pri n-
cipales plaz as de laRe pblica Mexicana y del
Extranj e ro .
GERENTE, CAJ ERO,
F ra n c i s c o A s u n s u l o E g b e rto R a p p
J . B . F O SS Y CO MP.
A
CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2 M X I C O . D. F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE DURANGO
Presidente, Carcho s B racho , 7.
a
Mayo r 43.
Gerente. Franci s co As uns ul o ,
Secretario, Anto ni o d e J uambe l z , 2.
a
Te re s as 18.
Suplente, J ul i o Crez , 4.
a
Zambrano 63.
Vocal, J . Max Danuu, 10.
a
Pri nci pal 82.
Suplente, Gui l l e rmo Dr i me rts , 1.
a
Cano as .
Id. J .Saracho , 4.
a
Me rcad o 65.
Cajero, Egbe rto Rapp, 5.
a
Pri nci pal 75,
Contador 1., H ugo Me Manus , 11.
a
Pi l a 173.
Contador 2., J e s s As uns ul o , 2.
a
Te re s as 14.
B O TI CAS
Garz a Franci s co d e l a, Mayo r 52, Durango .
Ri ve ra Carl o s , Ne gre te 35,
Pe a Carl o s L e n d e l a, Pri nci pal 54,
Tari z n J e s s , Co ns ti tuci n 59,
Ram re z J ul i n, Calle O rt z , Mapi m .
Vi l l arre al So te ro , L a Pl az a,
Se rrano Vale rio V., Calle d el Te l grafo
CANTI NAS
Ez carz aga Emilio , Te re s as 49. Durango .
Mrque z Fe l i pe , id . 27,
Rad al tz Gus tavo , Ne gre te 27,
Mo ral e s J uan N.,
Pe re i ra y C.
a
, L a Co nco rd i a,
Wark Santi ago , H o te l San Carlo s ,
CA RRO CER A S
Go nz lez I gnaci o , B ravo 6, Durango .
Gmez J o aqu n, Zambrano , 32,
Al vare z Franci s co , 11.* y 12,
a
Teresas. Cons-
truccin de toda clase de obras de Carrocera,
Durango .
CASAS DE EMPEO
Cas ti l l o Pe d ro , Mayo r 100, Durango .
Se gura H e rmano s , Pri nci pal 130,
F B RI CA S DE CI GARRO S
Garz a Franci s co , Mayo r 56, Durango .
I mz I gnaci o F.. Co ns ti tuci n 32, Durango .
Salcid o yAvils J e s s ^Pri nci pal 103,
R o Ramn d e l, Mayo r 66,
F B RI CA S DE FI DEO S
B e n te z Fe l i pe , Pri nci pal 89, Durango .
So to H i pl i to , Ce rro d e l as Campanas
R o s J e s s , Pri nci pal 129,
Garc a J e s s . Pri nci pal s /n,
H e rnnd e z J ul i o , Pri nci pal 112,
F B RI CA S DE CERV EZA
Mane r and H e a, Vi cto ri a 31, Durango .
F B RI CA S DEH I L A DO S Y T EJ I DO S
Garz a H no s . & Co ., Hilados y Tejidos de Algo-
dn, Durango.
Garz a H no s . & Co ., Id., Santiago Papasquiano.
Stahl kne chts yC.
a
, I d ., Durango .
Pri nce , To rre s y Pri nce , Id., C. Gmez Palacio.
B us tamante Rafae l . I d ., Pe n B l anco .
! Fl o re s J uan Franci s co , I d .,
B racho H no s . vC.
a
, I d ., Durangq.
B racho H no s . yC.
a
, i d ., Po anas .
J uambe l z Anto ni o d e, H i l ad o s y Tejid o s d e
l ana, Mapi m .
L a Co ns tanci a, S. A., I d ., No mbre d e Dio s .
FUNDI CI O NES
Co mpaa Nacio nal Mexicana d e H i e rro yAce-
ro ; Ferrer del Cerro del Mercado, Du-
rango, Apartado 90.
B arne s y Cl e chaud , Co ns ti tuci n 87, Durango .
B al l Ro l l and , Ne gre te 29,
Fl o re s d e Si s ni e ga Ro s a,
FO TO GRA F A S
J ai me B e rry Ro be rto , Te re s as 7,
Whi te yParque r, Ne gre te 16,
H O T EL ES
Shul te r E., H o te l Vi cto ri a,
Durango .
LA PROVIDENCIA
Durango
EL T AMBOR
Santiago Papasquiaro , Durango
F b ri c a s d e H i l a d o s y T e j i d o s d e A l g o d n H i l a d o s y T e j i d o s d e L a n a
H ilaz as y J aretas , Mantas, Pauelo s Minero s, Zarapes y Co berto res. To do d e la
mejo r clase y precio s md ico s s e encuentra d e venta en el Cajn d e Ro pa
LA CIUD AD D E LO ND RES
y en el d espacho d e G arza He r ma n o s & C.
a
, 6.
a
Mayo r, 39.
D U R A I s r G O
J
G MEZ PALACIO
Dgo . , Mx.
Mantas * Lienzos acordonados * Imperiales
y otros productos de! ramo
SAL N DE H I L ADO S EN LA F B RI CA L A A M I S T A D
SALN DE TEJ I DO S EN LA F B RI CA L A A M I S T A D
= TODO DE SUPERI O R CALI DAD
Se e nv an mue s tras s o l i ci tante s , as e gurand o e s me ro y pro n-
ti tud e n el d e s pacho d e pe d i d o s .
P R O P I E T A R I O S:
Prince, T orres j Prince
G O M E Z P A L A C I O
Dgo. M x .
(ESTA CI N L ERDO )
J . B . F O S S Y C O M P . A _ CA RB N Y CO K E. - GANTE, 2. - MEX I CO . D. F.
J . t.
152 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE DURANGO
CO LEG IO CAT LICO
p a r a UNT i r i o s
D irector Propietario: I G NACI O B AB RAZ A
En este acred itad o plantel y nico en su clase en es ta Ciud ad ,
se ad miten alumno s interno s , medio interno s y externo s .
gnseanza primaria, Elemental y guperior
La mejo r reco mend acin de este es tablecimiento , es la que d an
lo s s eo res pad res d e familia cuyo s nio s se ed ucan en l.
d eferencias:
Sr. Go be rnad o r d e l Es tad o : Lic. J uan Santa Mari na.
Se cre tari o d e l I ns ti tuto Civil: Dr. Ambro s i o Snche z .
I ns pe cto r d e las Es cue l as d e la Capital: B runo Mart ne z .
Lic. Sal vad o r Fe rnnd e z . Sr. J e s s Vargas .
Le chuga J o s e fa, Caf d e la Uni n, Durango .
Pes cad o r Rafae l , H o te l Ce ntral ,
Pe s cad o r Rafae l , Santana,
I MPRENTA S
Ro cha J o s F., Allend e 13, Durango .
H e rre ra J us ti no , Mayo r 29,
Re ye s Chvez J e s s , J e s s 2,
Gmez Migue l, Te re s as 76,
I NSTI TUTO S PA RT I CUL A RES
Colegio Catlico para nios, Durango.
Director, I gnaci o B arraz a.
J O Y ER A S
Mathe y Ulis es , Te re s as 36, Durango .
L I B RER A S
Garz a H no s . y C.
a
, Co ns titucin 51, Durango .
MA DERER A S
Al vare z Francis co , 11
&
y 12.
a
de Teresas, Du-
rango. Expendio de todas clases de maderas
labradas y sin labrar.
MERCER A S Y F E RRE T E R A S
B s e Luis , Mercera Alemana, Durango .
Simn Miguel, Co ns titucin 57, Durango .
L atuf D., Pri nci pal 113,
PEL UQUER A S
Lugo Arturo , Co ns titucin 32,
8
L ugo Anto nio , I d . i d .,
So telo Anas tas io , Co ns titucin 26,
Ocho a B e nigno , Mayo r 53,
Le yva Te le s fo ro , Ne gre te 22,
PI NT O RES
Carri l l o Anto nio , Mayo r 30, Durango .
Snchez Anto nio , I d . id .,
REL O J ER A S
Mathe y Ulis e s , Durango .
SA STRER A S
Galind o Es te ban, Zambrano 19, Durango .
Go nz lez Franc.
0
, S. J uan d e Dio s 114,
H e rnnd e z Franci s co , I d . id .,
Orti z Anto nio , I d . i d .,
Mo reno B e ni to , Ne gre te 28,
H e rnnd e z Lucio , Te re s as 15,
Ugarte Luz , Zambrano 85,
Teno rio Maximiliano , Mayo r 53,
Gurro l a Nabo r, San J uan d e Dio s 9,
J . B . F O SS Y CO MP.A CA RB N Y CO K E. GA NT E, 2 M X I C O . D. F .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE DURANGO
153
B arraz a Ro s alio , Te re s as 54, Durango .
Daes s l Achille, A la B ella J ard i ne ra >
SO MB RERER A S
Avila Pe tro ni l o , Pri nci pal 94,
Simbeck Ramn, Pri nci pal 64,
T ENER A S Y T A L A B A RT ER A S
So telo Francis co , No gal 16, Durango .
Zaval a H i l ari o , S. J uan d e Dio s 90,
Chvez I gnacio , B o s que 5,
Gmez Arturo , Pri nci pal 125,
Fe rr Arnul fo , S. Franci s co 57,
To rre Carlo s d e l a, Co liseo 13,
Garay J uan, Al ame d a,
H e rre ra J o s M.
a
, Pri nci pal 110,
Co ntre ras J e s s , I d . id .,
Agui l ar Sabino , S. J uan de Dio s,
T A L L ERES EL CTRI CO S
Al vare z Francis co , 11.
a
y 12.
a
de Teresas, Du-
rango.
ZA PA T ER A S
H e rrad a Gre go rio , L una 80, Durango .
Pre z Guillermo , L a Pe rl a,
Re nte r a Francis co , Victo ria 85,
Gmez Arturo , Pri nci pal 125,
Mart ne z Ans elmo , La Cruz d e Mayo , Dnrango
Pre z Abraham, I d . id .,
Es trad a Angel, Zambrano 87,
J i mne z Anacleto , Zambrano 89,
Avila Anto nio , Mayo r 13,
Mend o z a Ces reo , Zambrano 36,
Vald s J uan, Urre a 14,
Co ro na J uan, Guad al upe 28,
H e rre ra J o s , Urre a 16,
Go nz lez Lo ngino s , Zambrano 173,
Cruz Mauricio d e l a, Co lis eo 50,
Guti rre z Manuel, Zambrano 98,
Sal i nas Manue l , Re bo te 100,
Valles Mat as , Pri nci pal 108,
Ro mo Manuel, Pi l a 140,
Ro s Manuel, Zarco 72,
Acua Pe d ro , Pi l a 121,
Ro d r gue z Pe tro ni l o , Zambrano 89,
B arraz a Prud e nci o , J ure z 165,
Vargas Ri card o , Avino
Cand a Rupe rto , Pi l a 113,
Cis nero s Sixto , No gal 45,
Ville gas Simn, Zambrano 38,
PRI NCI PA L ES CO MERCI ANTES DE C. L ERDO
Gambo a Canuto , 7.
a
Re fo rma 108, Ro pa.
I
L U I S B S E
D U R A N G O , M X I C O
Co mpleto s urtid o de efecto s d el ramo , I mplemento s para la
Agricultura y Minera.
Az o gue, Sulfato de co bre, Acero o chavad o y Milano . Co s ta-
les para metales y semillas, Dinamita A TL A S, Fulminante s
y Mecha, Fierro varilla y filosa. Tubera d e fierro y hule. Carro s
americano s CO L UMB I A.
Venta y compra, de Semillas
Pe na Ro s e nd o d e l a, 7.
a
Re f o r ma 109, Me rce r.
W i n - Enri que , 5.
a
H i d al go 120, R e o j e na.
Guti rre z Y i l t ' e , 7.
a
Re f o r ma 117, M e r ce r a.
So l i s A l f re d o . 5.
a
H i d al go 122, Canti na.
Go ro z ave Euge ni o , 8.
a
Re f o r ma 145, CanUna
B l a n c o J ul i n, 5.
a
A l l e nd e 59 Canti na.
Garz a J uan J . , 5.
a
A l l e nd e 65
Ge rnand i na J uan, 6.
a
A l l e nd e (3, H o te l
L a^f y V l anue va, 8.
a
Re f o r ma 130, B o ti ca.
B . T Q B B T 0 0 H P > - A ^ * ^ " ^ * ~
D I R E C T O R I O D E L E S T A D O D ^ D U R A ^
Chabo t Ee l i ci ano , 9.
a
Re f o r ma Ro pa
Me ngd he l Fe d e ri co , 8.
a
R e f o r ma 144, F e rxe t.
F r uny Cas ti l l o , 5.
a
A l l e nd e 57: A barro te s .
t 7 a Reforma, 128, Ropa.
P r at s J . , J . morrn , , A b a r r o t e s .
Mo re no Maur o R. , -
i t u r
'
J l
L e al Pe d ro , 7.
a
Re f o r ma 126
T o rre s J e s s , 7.
a
H i d al go 142
( j arci a Cri s f o ro , 4.
a
A l l e nd e 48,
J i mne z Es te ban, 3.
a
A l d ama 84
GRANFBRI C A Y SO MBRERER A ALEMANA
E / a m n S i m b e c k
D U R A N G O ( M x i c o )
Es tablecid a e n 1867
U
" r LA
V
BELLA J ARDI NERA
G ran
- ^ s M S t e s s
- - -
o mb r e en la RepMiea. g
rao.
P r e mi ad a co n
Me d al l a d e O r o e n
l a E xpo s i ci n d e
Par s y d o s me d a-
l l as Ne w O r l e ans
1884 y 1885.
E s pe ci al i d ad
e n s o mbr e r o s l a
me d i d a: J ar ano s ,
Char r o s , T o ur i s -
tas , Chi cago s , Ca-
tal ane s y o t r o s
mu c h o s e s ti l o s
par a ni o s .
I mpo r taci n d i -
r e cta d e E ur o pa
e n ar t cul o s co n-
ce r ni e nte s al r a-
Todo precios
. cmodos.
m . - b. .
S. e n C.
Ap a r t a d o 111 Ap a r t a d o 1 1 5
G M E Z P A L A C I O Ca p u c h i n a s , 3
D u r a n g o || M x i c o ! D . F .
MAQUI NARI A para l a AGRI CUL TURA
^ ^ AGENTES
de Fbricas Extranjeras
Trillado ras, Segado ras,
Arado s disco , etc.
To da clase de I mplemento s
para la Agricultura.
DUH AI STGO, M X I C O
11 ay 12.
a
Galles d e Te re s as . Apartad o 5
Expe nd i o d e mad e ras d e to d as cl as e s l abrad as y s i n l abrar. Co ns -
trucci n d e to d a cl as e d e o bras d e carpi nte r a y carro ce r a.
U t s s s f ^ ^ a n s g S r
pantal l as d e to d as cl as e s . <
Vas e pag
Ro d arte A be l ard o . 8.
a
Re f o rma 136, B o ti ca.
Ve l as co O ctavi ano R., 7.
a
Re f o rma 111.
PRI NCI PA L ES CO MERCI ANTES DE GMEZ PAL ACI O
Rui z L ar n Anto ni o ,4.
a
Ampue ro 1, Abarro te s .
Snche z Di o d o ro , 1.
a
d e H i d al go 20, Ro pa.
Prad o Emi l i ano . 3.
a
d e H i d al go 41,
Garc a H s 5, 3.
a
d e H i d al go 60, Abarro te s .
Arruz a L aure ano , 2.
a
d e H i d al go 39,
Prank O s car, 7.
a
Ampue ro 98, Mad e ras .
R.uiz H e rmano s , 1.
a
H i d al go 19, Abarro te s .
Ri bas H e rmano s , 2.
a
Santand e r 21, Ro pa.
Sal ce d o y C.
a
, 4.
a
Campue ro 98, Abarro te s .
Suce s o re s d e H e rnnd e z , .
a
Hidalgo 1,
B arre ra J o s P., 2.
a
G. Pal aci o 29, T. mi xta.
Ram re z Manue l , 4.
a
Ras cn 61, T. mi xta.
Santo re a Ramn, 1.
a
Santand e r 19.
Abaunz a Fe rnand o , 2.
a
J ure z 22,
Re i no s a Vi ce nte R., 5.
a
Ampue ro 118, H o te l .
So s a J e rni mo , 4.
a
H i d al go 62, B o ti ca.
Mayne z Mi gue l , 3.
a
H i d al go 42,
156 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE DURANGO
O BRAS D E ENSEANZA. - B A MN DE 8. N. A RA L CCE , C A L L E A N STA. I NS, 5. - MEX I CO .
T alleres de San Jos F rancisco Alvarez
J . B . F O S S Y C O M P . A CA RB N Y COK E. GANTE, 2. MX I CO. D. F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE DURANGO
157
D IRECT O RIO D E LA PRO PIED AD
Propietarios de fincas urbanas estimadas en
ms de diez mil pesos
Arana Anto ni a F. V. d e ,
Garz a Anto ni o ,
Parra Al e j and ro ,
J que z B rbara L . V. d e ,
Snche z B l and i no ,
Aval a d e Vz que z Co nce pci n,
B racho Carl o s ,
L e n d e l a Pe a Carl o s ,
Sal ci d o Carl o s B .,
To rre Carl o s d e l a,
Santa Mar a Carl o s ,
Zubi ri a Carme n,
Ro me ro Catal i na R. V. d e ,
Tapi a Ce cilio ,
D az d e B ri o ne s Do l o re s ,
Enri que z Dar o ,
San Mart n Do l o re L . d e,
Curbe l o Do l o re s , L. d e ,
Pal aci o Do mi ngo d e l ,
Gri mal d o Do l o re s ,
Garc a Es te ban,
H e rre ra Epi fani o ,
Stahl kne chts Emi l i o ,
San Mart n El o s a,
Vargas V. d e L o ai z a Emi l i a,
Arco Franci s co O.,
Al vare z Franci s co
Aco s ta Fe l i pe ,
Fi e rro Fi l e mn,
Garz a y H e rmanas Franci s co ,
L pe z Fe l i pe ,
Gavi l n Fe l i pe P.,
Tapi a Franci s co
Wi l mans y C.
a
Franci s co ,
Fl o re s Fe l i pe ,
Ro d r gue z Ge no ve va C. d e ,
Parra Gre go ri o d e l a,
Sure z Re al Gre go ri o ,
Se gura Gabri e l ,
Nate ra Guad al upe ,
Gurro l a Gabri e l ,
Co rd e ro A. V. d e I gnaci o ,
Chave z I gnaci o ,
B rcho I gnaci o ,
Ro me ro hi j as I gnaci o ,
B al l J uan W.,
B racho J ul i o ,
Co ntre ras J o s d e J .,
L o z o ya J us to ,
L o z o ya J uan,
Durango .
Ste nne r J uan, Durango .
Vargas J e s s ,
Zubi ri a J uan Y .,
Pe s cad o r J o s e fa E. d e ,
Para J uan F.,
As uns o l o d e Fl o re s J e s s ,
L o ae z a J uan A. Te s t.
a
,
O l agaray J uan B . Te s t.
a
,
B rce na L e o nard o d e l a,
L pe z L e and ro ,
Mugui ro L ui s ,
Vz que z L ui s ,
J uambe l z L uz B . d e ,
Ro d r gue z L ui s Manue l ,
Sal ci d o L uci ano ,
Fl o re s L e o nard o ,
Ro s i ng Manue l a E. d e,
To rre s Mar a J . d e,
Ve rd uz co Mi gue l ,
Ro d r gue z Ayn, Manue l
Damm Maxi mi l i ano ,
Es crz aga Pe d ro ,
R o Pe d ro d e l , Te s t.
a
,
Avi l a Ramn,
B racho Rafae l ,
B racho Re f ugi o ,
Co rd e ro Ro s e nd o ,
Durn Ro d ri go ,
Pe a d e Mugui ro Ro s a,
Pe s cad o r Raf ae l , Te s t.
a
,
Sal ci d o Raf ae l , Te s t.
a
,
Y and i o l a Re f ugi o Z. V. d e,
Nate ra d e Val l e s Re f ugi o ,
Lpe z Sal vad o r, Te s t.
a
,
Pi me nte l Sal vad o r,
Campa To mas a,
Ro j as Te re s a,
Pal aci o s Vi cto ri a G.,
Fe var Vi cto ri ana,
Gambo a Canuto , C. L e rd o
H e rnnd e z Carl o ta G. V. d e ,
Go nz l e z B raa J o s ,
Sari ana J o s ,
Avi l a Mari ana C. V. d e ,
L uj n Ramn L .,
Go nz l e z Ramn J .,
Far n Re f ugi o ,
B us tamante Val e nt n,
L o z aya H i l ari o , Guanace v .
Propietarios de fincas rsticas
Gme z Pal aci o Agus ti na E. d e , Durango .
Y raz o qui Amad a P. d e.,
C.
a
Naci o nal Me xi cana d e Fi e rro ,
J B F QSS Y C O M P . A - CA RB N Y CO K E. - GA NT E, 2. - MEX I CO . D. F.
158 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE DURANGO
Le bo l d Carl o s ,
Murphy Dani e l M.,
Ram re z Do naci ano ,
Arce Franci s co O.,
Garz a Franci s ca,
Pal aci o Franci s co G.,
Gavi l n Fe l i pe P-,
Fl o re s Fe l i pe ,
Gurro l a Gabri e l ,
Rad d atz Gus tavo ,
Pal aci o I gnaci o G.,
Le n I gnaci o ,
So lrz ano J o s e fa,
Gurro l a J uan,
Pe a Lui s ,
Co rni s b Marco s ,
Pe yro H e rmano s ,
Avi l a l l amn,
B racbo Rafae l ,
Fl o re s d e Sis nie ga Ro s a,
Pe a Ro s a,
Santa Mar a Gurro l a,
Parra d e Fl o re s So led ad ,
L and a d e Avi l a Te o d o ra,
Zubi r a H e rmano s ,
Manz ane ra Cri s pi ni ano ,
Pare d e s Anto ni o H .,
C.
a
d el Es tad o d e Durango ,
Lo z aya Eve rard o ,
Lpe z Fe l i pe ,
I raz o qui Franci s co ,
Al vare z Franci s co ,
Gavi l n H e rmano s ,
Manz ane ra I gnaci o ,
Lo z aya J uan J .,
Pare d e s J o s M.
a
Ne vare z Mo nico Te s t.
a
,
Cbve z To ms ,
Fl o re s d e Fl o re s Ange l a,
Arme nd ai s Franci s co ,
Co mpa a d el Tl ahual i l o ,
Guti rre z Do nato ,
Y e lilla Evari s to ,
Ram re z Fl i x,
Cal d e rn J e s s
Fl o re s J uan Franci s co ,
Gard e J o s ,
Pe a y L uj an,
Pal aci o s Ro mn,
Tar n Re fugi o ,
L av n Santi ago ,
To rre s H e rmano s y C.
a
,
Fl o re s V. d e Fl o re s Ange l a,
Sez B al tas ar,
Durango .
Mapi m .
No mbre d e Di o s .
Canatl n.
Pue bl o Nue vo .
C. Le rd o .
Po anas .
Schi l
Mapi m
Co mpa a d el Tl ahual i l o ,
Garz a H e rmano s ,
Ro d r gue z Ge no ve va C. d e,
Fl o re s J uan Fe rnand o ,
Fl o re s J uan M.,
Fl o re s J uan Franci s co ,
Tar n Re fugi o ,
Franco Santo s ,
To rre s H e rmano s ,
Parra d e Parra As unci n,
Val l e s Davi d ,
Duran Salcid o Franci s co ,
Parra Le o nard o d e l a,
Range l Lui s ,
L o e ra Manue l ,
L o e ra Mar a,
Te rn Narci s a A. d e,
B racho H e rmano s ,
Parra Gre go rio d e l a,
As uns o lo d e Fl o re s J e s s ,
Fe rnnd e z Le al J o s M.
a
,
Parra J uan B auti s ta d e la,
Manz ane ra H e rmano s ,
Parra Al be rto d l a.
Mier Ces reo ,
Mi e r Franci s co ,
Mi e r I nb,
Te rn Rafae l ,
Mier Tiburcio ,
Fl o re s Ange l a,
Aral uce Al be rto ,
As uns o l o & Co ., Anto ni o ,
B arraz a Do mi ngo ,
Santa Mari na J uan,
Dumm Maxi mi l i ano ,
Agui l e ra y C.
a
Po mpo s o ,
Es carz aga Pe d ro ,
So ls Guad al upe ,
Lo z o ya H i l ari o ,
Lo z o ya J us to ,

Co mpa a Mi ne ra d e San And rs , Vi cto ri a.
Nate ra Euge ni o , San J uan d e l R o .
Velo z Eul o gi o ,
Nate ra Franci s co ,
Meraz , Gre go rio
Cas tao s J uan A.,
Nate ra Lui s , *
Cas tao s Manue l ,
Fe rman Mi gue l ,
Parra Ramn, *
Agui l e ra d e O rte ga Anto ni a, Ro d e o .
Arre l a H e rmano s ,
a
Chve z Carlo s ,
s
Fi e rro d e Camacho El e na,
Santi ago Papas qui aro .
Guanace vi .
J . B . F O S S Y C O M P . A - CA RB N Y CO K E . - GA NT E, 2. - M E X I C O . D. F .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE DURANGO
159
Pnuco .
Co ne to .
Cue ncam.
Pe n B lanco .
Fi e rro Fi l e mn,
R o d e o
"
Po rre s Fe rnand o ,
Marto s J o aqu n,
Zubi r a J o s e fa,
Re ye s J uan,
Zubi r a Anto ni o ,
Val l e s J e naro ,
Zubi r a Miguel,
Zubi r a Manue l ,
Ram re z Salo m,
Damm H e rmano s ,
Mo ne ad a Anto nio ,
Mi chaud Carl o s ,
Go nz lez Saravia H e rmano s ,
Nava J o s D.,
Santa Mari na J uan,
Lpez Ne gre te Lad i s l ao ,
Mo ller Lui s a,
Curbe l o J ul i o ,
Mart ne z d e l Ro Pabl o ,
Agui l e ra y Mi rand a J e s s , Santa Cl ara.
Crd e nas Amad o r, San J uan d e Guad al upe .
Sal d aa B e rnard o ,
Ro d r gue z Fe l i pe ,
Rui Mi gue l ,
Cabello J uan, San B arto l o .
Pre z Miguel,
Calero Agus ti na, Naz as .
Rui z L av n Franci s co ,
Daz d e Al varad o Franci s co ,
J ure gui Mi gue l ,
J ure gui Margari to ,
s
Arce Mari ano ,
To rre s Rafae l ,
Fl o re s Si l vano ,
To rre s H e rmano s ,
Al varad o Co s me, San Pe d ro d e l Gallo .
Mart ne z Cle o fs ,
Po nchaux Franci s co ,
Ve yn L uci ano ,
Tari n Re fugi o ,
Re ye s J uan, San L ui s d el Co rd ero .
Muri l l o H .,
Ro cha Re me d i o s d e l a,
Fl o re s d e Fl o re s Ange l a,
Mart ne z Cle o fas ,
Chve z Go nz alo ,
Marto s J o aqu n,
Do m ngue z J o s D.,
Go nz lez J o s A.,
Ve yn Luci ano ,
Zabal go yti a Pe d ro ,
Pe re yra Abel,
Garz a H e rmano s y C.
a
,
J urad o J o s M.
a
Carre te Franci s co ,
Agui l e ra Gre go ri o ,
Fl o re s J uan F.,
Es trad a L auro ,
Agui l e ra y C.
a
Po mpo s o ,
H e rre ra Cri s ti no ,
I turbe Manue l ,
Co nd re y N. A.,
Pe re yra Te d ulo ,
Damm Maxi mi l i ano ,
Cas tillo H e rmano s ,
H e rnnd e z y Mar n J uan,
Schul te r Maxi mi l i ano ,
Campo .
El Oro .
San B e rnard o .
Gavi l ane s .
Me z qui ta!.
Amacul .
Co pal qu n.
I nd .

Villa H i d al go .
Ocampo .
H ACI ENDAS DE B ENEFI CI O Y .FUNDI CI O NES
I ro n & Steel Co ., Fund i ci n d e fierro y acero
(Fund i ci n), Durango .
Octavi ano H . Co rne j o , Sapio rs (Pati o y co n-
ce ntraci n), Te j ame n.
B ibiano Camargo , L arraaga (Pati o ),Te j ame n
Ambro s io Avi ti a, El Mi l agro (Fund i ci n y afi-
naci n), Te j ame n.
J o s Mar a Carri l l o , Fund i ci n d e arri ba (I d .
id .), Te j ame n.
Gre go ri o d el Campo , H aci e nd a s in no mbre (Pa-
tio ), Te j ame n.
Vari o s , H aci e nd a d e Lo s Muchacho s (I d .), Te-
j ame n.
Nego ciacin Mi ne ra d e Animas , H aci e nd a d e
San Anto ni o (Fund i ci n), San Anto ni o .
Co mpa a Mi ne ra d e Pe o l e s , H aci e nd a d e
Agua (I d .), Mapi m .
Ve l ard e a Mi ni ng &Sme l ti ng Co mpany. Ve-
l ard e a (I d .), Ve l ard e a.
Franci s co Menes es , Fund i ci n s in no mbre (I d .),
Cue ncam.
Merced Go nz lez , Fund i ci n s i n no mbre (I d .),
Cue ncam.
J us to Cenicero s , Fund i ci n s in no mbre (I d .),
Cue ncam.
J e s s H e rnnd e z , H aci e nd ad e Guad al upe (I d .),
San J uan d el Mo lino .
Franci s co Ro l d n, H aci e nd a d el Es fue rz o (Li-
xi vi aci n), Mulero s .
Franci s co M. Gi raud , Santa I s abe l (Co ncen-
traci n), Santi ago Papas qui aro .
Co mpa a Mi ne ra d e San And rs , H aci e nd a
(Fund i ci n), San And rs d e l a Si e rra.
Co mpa a Mi ne ra d el Ro s ari o , El Ro s ari o (Co n-
ce ntraci n), Guanace vi .
Guanace vi Mi ni ng Co ., San Lui s (Pane s ), Gua-
nace vi .
J . B- F O S S Y C O M P .
A
CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. M E X I C O D. F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE DURANGO 1 6 0
Carl o s K l e ni s cl i and , El Caj n (Li xi vi aci n),
Guanace v .
Co mpa a d e Tri gue ro s , Tri gue ro s (Pane s ),
Guanace v .
Co mpa a B arrad n y Cabras , B arrad n (Co n-
ce ntraci n), Guanace v .
Co mpa a Re s taurad o ra, Ad ri ane a (Pane s ),
Guanace v .
Pur s i ma y Ane xas , Co l o rad as (Co nce ntra-
ci n), Guanace v .
C.
a
d e l a Si re na, Si re na (Pane s ), Guanace v .
The Avi no Mi ni ng o f Mx. L i mi te d , El So ca-
vn (Li xi vi aci n), Avi no .
J . W. Charp y C.
a
, S. Go nz al o (Pati o ), Avi no .
Pi tts burgh Go l d Co mpany, Sin no mbre (I d .),
Mi ne ral d e Po tri l l o s .
J aco bo Straus , Sin no mbre (Pane s ), Mi ne ral
d e Co ne to .
Faus ti no H ue rta, Sin no mbre (Pati o ), Mi ne ral
d e Y e rbabue na.
B e rnard o Sal d aa, El Caz ad o r (Fund i ci n),
San J uan d e Guad al upe .
Fe l i pe Ro d r gue z , Guad al upe (L i xi vi aci n),
San J uan d e Guad al upe .
Fe l i pe Ro d r gue z , Guad al upe (Fund i ci n), San
J uan d e Guad al upe .
Amad e o L arre , Si n no mbre (I d .), San J uan d e
Guad al upe .
Ro mn Gai tn, Sin no mbre (I d .), San J uan d e
Guad al upe .
Ni cano r Garc a, Sin no mbre (I d .), San J uan
d e Guad al upe .
I s aac Ro d r gue z , Si n no mbre (I d .), San J uan
d e Guad al upe .
L us tre Mi ni ng Co mpany, Sin no mbre (Li xi vi a-
cin), Mi ne ral d e l Magi s tral .
Val e nt n Vad aurre ta, L a B aj ad a (I d .), Mi ne ral
d e l a B aj ad a.
Marce l i no Al mad a y Co mpa a, L a Tri ni d ad
(I d .), Guas i mi l l as .
Pe d ro Es crz aga, San J o s d e lo s L l ani to s ,
(I d .), Me s a d e Guad al upe .
Erne s to H e rtui ge nd o rf e r, San Anto ni o (I d .).
Mes a d e Guad al upe .
L ucano d e l a Ve ga y Co mpa a, El Go rgo j o
(I d .), B i ri mo a.
Fe rm n Crd e nas , San J o s (I d .), B i ri mo a.
Mi gue l Es pi no s a, San J o s d e l Manz ani l l o (I d .),
Cane l as .
J e s s Me z a, San J o s (I d .), B i ri mo a.
Co nrad o Pe a, Sin no mbre (I d .), Cane l as .
Atanas i o Ro cha, S.
a
Mar a (Pane s ) Co pal qu n.
Eras mo Ro cha, L a Re f o rma (I d .), Chi hua-
hui l l a.
Re me d i o s d e l a Ro cha, L a J o ya (Pati o ), San
I gnaci o .
Sal vad o r Lpe z Suc., Zarz a (Li xi vi aci n). Topia.
I gnaci o Amad o r, S. B ue nave ntura (I d .), To pi a.
Chas Mi l l e r, Santa Te re s a (I d .), Mo l i no s .
Ss te ne s I rri bare n, San B e rnab (I d .), Val l e
d e To pi a.
Sal vad o r Lpe z , San L o re nz o (I d .), Mo l i no s .
Te s tame ntar a Mart n d el Co rt, Canta Ranas
(I d .), To pi a.
Co mp.
a
Mi ne ra L d . L o s Ange l e s (I d .)To mi ni l .
Dani e l M. B urnns , Guamuchi l (Pane s ), San
Di mas .
Co mpa a Mi ne ra San L ui s , I no ce nte s (I d .),
Tayo l ti ta.
Anto ni o Gal arz a, Tapaco ya (I d .), Tayo l ti ta.
Ve nt. Co ns M. M. y Co ., O che n (L i xi vi aci n),
" Marge n d e l R o .
Ve nt. Co ns M. M. y Co ., San. Caye tano (I d .),
Arro yo d e San Caye tano .
Pi e d ad Garc a, El Pas o (Pati o ), Marge n d e l R o .
To ms Ci s ne ro s , Co l o rad a (I d .), Arro yo d e Pi -
cacho s .
San Se bas ti n I barg e n, Qui ro z (I d .), Arro yo
d e Pi cacho s .
J e s s Ve ga, Ange l e s (I d .), Arro yo d e Pi cacho s .
Carl o s B e aty, Carri z o (I d .), Arro yo d e Ne gro s .
Ambro s i o Ro ch n, Ahuacate s (I d .), Arro yo d e
Ahuacate s .
Maxi mi l i ano Damm, Pi l ar (Id. ), Arro yo Pi l ar.
D IRECT O RIO ECLESIST ICO
CAB I L DO DE L A CA TEDRA L
Arzobispo, l i mo , y Rmo . Sr. Dr. D. Santi ago
Zubi ri a y Manz ane ra, 8.
a
Mayo r 47.
Den, J o s d e J e s s Co ntre ras , 5.
a
Se mi nari o 53.
Arced.", L e ni d as D. d e Al varad o , 6.
a
Co ns ti t.
Chantre, Ni co l s P. Gavi l n, Se mi nari o .
Cannigo, J o s M.
a
L and a, Pri nci pal .
Id., I gnaci o Val d e s pi no , 6.
a
Te re s as 85.
Prebend.
0
, J o s d e J e s s Fo ntana, 2
a
Ne gre te .
Id., Raf ae l Lpe z d e L ara.
Gobernador de la Mitra, J o s d e J e s s Co ntre -
ras , Se mi nari o .
Secretario, I gnaci o Val d e s pi no .
Oficial Mayor, Do mi ngo Cas tae d a, Facto r.
Curas Prrocos
Sagrario Metropolitano, Cura Franc.
0
TJ ranga.
Id., Vi cari o , L ui s B o card o .
San Juan B. de Analco, Cura, Fe l i pe Are l l ano .
Id., Vi cari o , Mi gue l d e l a Garz a.
Sant.
0
de Guadalupe, Cura, B as i l i o N. Avi l a.
Id., Vi cari o , Fe l i ci ano Fue nte s .
EST AD O D E G UANAJUAT O
I . Lmites, extensin territorial y situacin geogrfica. En la parte
ce ntral d e la Re pbl i ca y al NO. d e la capi tal , se e ncue ntra el Es tad o d e Guana-
j uato , parti e nd o l mi te s po r el N. co n J al i s co y San Lui s Po to s , po r el S. co n
Micho acn, po r el E. co n Que rtaro y po r el 0. co n J al i s co . Abarca un re a d e
29.458 ki l me tro s cuad rad o s y se halla s ituad o e ntre lo s 35' y lo s 2
o
55' d e l o ngi tud
o ccid e ntal d e Mxico y e ntre lo s 19 55' y 21 50' d e l ati tud No rte .
I I . Orografa hidrografa. El s uelo , frago s o en su mayo r parte , e s t
cruz ad o al ce ntro po r las s i e rras d e Co d o rnices , San Anto ni o , Guanaj uato y Santa
Ro s a, e n las que se l e vantan cerro s i mpo ne nte s co mo el Gi gante (2.346 me tro s ),
lo s Ll ani to s (2.815), B ue navi s ta, Caz o nes y o tro s : al No rd e s te o tra co rd i l l e ra que
vie ne d e' Que rtaro y s ale d el Es tad o po r lo s lmite s d e San Lui s Po to s , lleva el
no mbre d e Si e rra Go rd a, que acci d e nta no tabl e me nte es ta re gi n y es la ms
abund ante en mine rale s d e varias clas es .
Entre ambas co rd illeras se e ncue ntran lo s frti l e s valles d e Allend e y Do lo res
H i d al go , re gad o s d e N. S. po r el r o d e la L aj a. Al me d io d a d e l Es tad o , co rre
d e E. O. una s uces in d e al turas no tabl e s e ntre las cuales d o mina el cerro ulia-
cn de 3.246 me tro s s o bre el nivel d el mar, cuyas s i e rras l i mi tan po r es ta parte lo s
extens o s llano s d el B aj i o , quiz s lo s ms frti l e s d el te rri to ri o ; y al O. d el Es tad o
se e xti e nd e el te rre no en grand e s planicie s ape nas i nte rrumpi d as po r al gunas emi-
ne nci as co mo el Cerro Go rd o y el H ui l o te .
Las s pe ras barrancas d ice Garc a Cubas y las e ncumbrad as cimas , lo s
precipicio s y d es filad ero s que fo rman las que brad as d e las s i e rras , se ve n e n gran
parte cubi e rto s d e rica y e xube rante ve ge taci n, e ntre la cual y e n lo s punto s ms
cul mi nante s , as o man d e vez en cuand o lo s cre s to ne s po rf d i co s que re ve l an la exis -
te nci a d l as ve tas me tal fe ras .
El s i s te ma hi d ro grfi co d e Guanaj uato e s t fo rmad o po r la cue nca d el caud a-
lo so Le rma, cuyo s pri nci pal e s aflue nte s cruz an el Es tad o y so n la L aj a, el I rapuato
y el Turbi o . Co mpl e tan la hi d ro graf a d el pas al guno s lago s y l agunas d e po ca
i mpo rtanci a, s iend o la ms no tabl e la d e Y uri ri apnd aro Lago d e Sangre , que
mid e apro xi mad ame nte cien ki l me tro s cuad rad o s en s uperficie.
I I I . Clima y producciones. Las co nd icio nes fs icas d el s uelo y s u eleva-
cin co ns id e rable s o bre el nivel d el mar, hace n que el clima s ea ge ne ral me nte
te mpl ad o , e xce ptund o s e lo s valles pro fund o s y las grand e s ho nd o nad as que s u-
fre n una te mpe ratura clid a e n lo s mes es d el e s to . En tale s l ugare s s uele as een-
J . B - F O S S Y C O M P . -
6
- _ CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. M X I C O D. F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE DURANGO 1 6 0
Carl o s K l e ni s cl i and , El Caj n (Li xi vi aci n),
Guanace v .
Co mpa a d e Tri gue ro s , Tri gue ro s (Pane s ),
Guanace v .
Co mpa a B arrad n y Cabras , B arrad n (Co n-
ce ntraci n), Guanace v .
Co mpa a Re s taurad o ra, Ad ri ane a (Pane s ),
Guanace v .
Pur s i ma y Ane xas , Co l o rad as (Co nce ntra-
ci n), Guanace v .
C.
a
d e l a Si re na, Si re na (Pane s ), Guanace v .
The Avi no Mi ni ng o f Mx. L i mi te d , El So ca-
vn (Li xi vi aci n), Avi no .
J . W. Charp y C.
a
, S. Go nz al o (Pati o ), Avi no .
Pi tts burgh Go l d Co mpany, Sin no mbre (I d .),
Mi ne ral d e Po tri l l o s .
J aco bo Straus , Sin no mbre (Pane s ), Mi ne ral
d e Co ne to .
Faus ti no H ue rta, Sin no mbre (Pati o ), Mi ne ral
d e Y e rbabue na.
B e rnard o Sal d aa, El Caz ad o r (Fund i ci n),
San J uan d e Guad al upe .
Fe l i pe Ro d r gue z , Guad al upe (L i xi vi aci n),
San J uan d e Guad al upe .
Fe l i pe Ro d r gue z , Guad al upe (Fund i ci n), San
J uan d e Guad al upe .
Amad e o L arre , Si n no mbre (I d .), San J uan d e
Guad al upe .
Ro mn Gai tn, Sin no mbre (I d .), San J uan d e
Guad al upe .
Ni cano r Garc a, Sin no mbre (I d .), San J uan
d e Guad al upe .
I s aac Ro d r gue z , Si n no mbre (I d .), San J uan
d e Guad al upe .
L us tre Mi ni ng Co mpany, Sin no mbre (Li xi vi a-
cin), Mi ne ral d e l Magi s tral .
Val e nt n Vad aurre ta, L a B aj ad a (I d .), Mi ne ral
d e l a B aj ad a.
Marce l i no Al mad a y Co mpa a, L a Tri ni d ad
(I d .), Guas i mi l l as .
Pe d ro Es crz aga, San J o s d e lo s L l ani to s ,
(I d .), Me s a d e Guad al upe .
Erne s to H e rtui ge nd o rf e r, San Anto ni o (I d .).
Mes a d e Guad al upe .
L ucano d e l a Ve ga y Co mpa a, El Go rgo j o
(I d .), B i ri mo a.
Fe rm n Crd e nas , San J o s (I d .), B i ri mo a.
Mi gue l Es pi no s a, San J o s d e l Manz ani l l o (I d .),
Cane l as .
J e s s Me z a, San J o s (I d .), B i ri mo a.
Co nrad o Pe a, Sin no mbre (I d .), Cane l as .
Atanas i o Ro cha, S.
a
Mar a (Pane s ) Co pal qu n.
Eras mo Ro cha, L a Re f o rma (I d .), Chi hua-
hui l l a.
Re me d i o s d e l a Ro cha, L a J o ya (Pati o ), San
I gnaci o .
Sal vad o r Lpe z Suc., Zarz a (Li xi vi aci n). Topia.
I gnaci o Amad o r, S. B ue nave ntura (I d .), To pi a.
Chas Mi l l e r, Santa Te re s a (I d .), Mo l i no s .
Ss te ne s I rri bar^e n, San B e rnab (I d .), Val l e
d e To pi a.
Sal vad o r Lpe z , San L o re nz o (I d .), Mo l i no s .
Te s tame ntar a Mart n d el Co rt, Canta Ranas
(I d .), To pi a.
Co mp.
a
Mi ne ra L d . L o s Ange l e s (I d .)To mi ni l .
Dani e l M. B urnns , Guamuchi l (Pane s ), San
Di mas .
Co mpa a Mi ne ra San L ui s , I no ce nte s (I d .),
Tayo l ti ta.
Anto ni o Gal arz a, Tapaco ya (I d .), Tayo l ti ta.
Ve nt. Co ns M. M. y Co ., O che n (L i xi vi aci n),
" Marge n d e l R o .
Ve nt. Co ns M. M. y Co ., San. Caye tano (I d .),
Arro yo d e San Caye tano .
Pi e d ad Garc a, El Pas o (Pati o ), Marge n d e l R o .
To ms Ci s ne ro s , Co l o rad a (I d .), Arro yo d e Pi -
cacho s .
San Se bas ti n I barg e n, Qui ro z (I d .), Arro yo
d e Pi cacho s .
J e s s Ve ga, Ange l e s (I d .), Arro yo d e Pi cacho s .
Carl o s B e aty, Carri z o (I d .), Arro yo d e Ne gro s .
Ambro s i o Ro ch n, Ahuacate s (I d .), Arro yo d e
Ahuacate s .
Maxi mi l i ano Damm, Pi l ar (Id. ), Arro yo Pi l ar.
D IRECT O RIO ECLESIST ICO
CAB I L DO DE L A CA TEDRA L
Arzobispo, l i mo , y Rmo . Sr. Dr. D. Santi ago
Zubi ri a y Manz ane ra, 8.
a
Mayo r 47.
Den, J o s d e J e s s Co ntre ras ,5.
a
Se mi nari o 53.
Arced.", L e ni d as D. d e Al varad o , 6.
a
Co ns ti t.
Chantre, Ni co l s P. Gavi l n, Se mi nari o .
Cannigo, J o s M.
a
L and a, Pri nci pal .
Id., I gnaci o Val d e s pi no , 6.
a
Te re s as 85.
Prebend.
0
, J o s d e J e s s Fo ntana, 2
a
Ne gre te .
Id., Raf ae l Lpe z d e L ara.
Gobernador de la Mitra, J o s d e J e s s Co ntre -
ras , Se mi nari o .
Secretario, I gnaci o Val d e s pi no .
Oficial Mayor, Do mi ngo Cas tae d a, Facto r.
Curas Prrocos
Sagrario Metropolitano, Cura Franc.TJ ranga.
Id., Vi cari o , L ui s B o card o .
San Juan B. de Analco, Cura, Fe l i pe Are l l ano .
Id., Vi cari o , Mi gue l d e l a Garz a.
Sant.
0
de Guadalupe, Cura, B as i l i o N. Avi l a.
Id., Vi cari o , Fe l i ci ano Fue nte s .
EST AD O D E G UANAJUAT O
I . Lmites, extensin territorial y situacin geogrfica. En la parte
ce ntral d e la Re pbl i ca y al NO. d e la capi tal , se e ncue ntra el Es tad o d e Guana-
j uato , parti e nd o l mi te s po r el N. co n J al i s co y San Lui s Po to s , po r el S. co n
Micho acn, po r el E. co n Que rtaro y po r el 0. co n J al i s co . Abarca un re a d e
29.458 ki l me tro s cuad rad o s y se halla s ituad o e ntre lo s 35' y lo s 2
o
55' d e l o ngi tud
o ccid e ntal d e Mxico y e ntre lo s 19 55' y 21 50' d e l ati tud No rte .
I I . Orografa hidrografa. El s uelo , frago s o en su mayo r parte , e s t
cruz ad o al ce ntro po r las s i e rras d e Co d o rnices , San Anto ni o , Guanaj uato y Santa
Ro s a, e n las que se l e vantan cerro s i mpo ne nte s co mo el Gi gante (2.346 me tro s ),
lo s Ll ani to s (2.815), B ue navi s ta, Caz o nes y o tro s : al No rd e s te o tra co rd i l l e ra que
vie ne d e' Que rtaro y s ale d el Es tad o po r lo s lmite s d e San Lui s Po to s , lleva el
no mbre d e Si e rra Go rd a, que acci d e nta no tabl e me nte es ta re gi n y es la ms
abund ante en mine rale s d e varias clas es .
Entre ambas co rd illeras se e ncue ntran lo s frti l e s valles d e Allend e y Do lo res
H i d al go , re gad o s d e N. S. po r el r o d e la L aj a. Al me d io d a d e l Es tad o , co rre
d e E. O. una s uces in d e al turas no tabl e s e ntre las cuales d o mina el cerro ulia-
cn de 3.246 me tro s s o bre el nivel d el mar, cuyas s i e rras l i mi tan po r es ta parte lo s
extens o s llano s d el B aj i o , quiz s lo s ms frti l e s d el te rri to ri o ; y al O. d el Es tad o
se e xti e nd e el te rre no en grand e s planicie s ape nas i nte rrumpi d as po r al gunas emi-
ne nci as co mo el Cerro Go rd o y el H ui l o te .
Las s pe ras barrancas d ice Garc a Cubas y las e ncumbrad as cimas , lo s
precipicio s y d es filad ero s que fo rman las que brad as d e las s i e rras , se ve n e n gran
parte cubi e rto s d e rica y e xube rante ve ge taci n, e ntre la cual y e n lo s punto s ms
cul mi nante s , as o man d e vez en cuand o lo s cre s to ne s po rf d i co s que re ve l an la exis -
te nci a d l as ve tas me tal fe ras .
El s i s te ma hi d ro grfi co d e Guanaj uato e s t fo rmad o po r la cue nca d el caud a-
lo so Le rma, cuyo s pri nci pal e s aflue nte s cruz an el Es tad o y so n la L aj a, el I rapuato
y el Turbi o . Co mpl e tan la hi d ro graf a d el pas al guno s lago s y l agunas d e po ca
i mpo rtanci a, s iend o la ms no tabl e la d e Y uri ri apnd aro Lago d e Sangre , que
mid e apro xi mad ame nte cien ki l me tro s cuad rad o s en s uperficie.
I I I . Clima y producciones. Las co nd icio nes fs icas d el s uelo y s u eleva-
cin co ns id e rable s o bre el nivel d el mar, hace n que el clima s ea ge ne ral me nte
te mpl ad o , e xce ptund o s e lo s valles pro fund o s y las grand e s ho nd o nad as que s u-
fre n una te mpe ratura clid a e n lo s mes es d el e s to . En tale s l ugare s s uele as een-
d e r el te rmme tro lo s 35 grad o s y aun ms , d e te ni e nd o en,
al turas has ta al canz ar muy baj as te mpe raturas t a .
d e lo s Es tad o s d e la Re pbl i ca d i s fruta co mo el d e teta, va
pre f e re nte ni e nt^e n Z Z L e J , d e j and o aband o nad o s lo s campo s po r un^rro r eco
nmi co . L a co ns tante baj a d e la pl ata, me tal el mas abund ante en ta a
po rve ni r.
I Y . Divisin poltica, poblacin, gobierno, haciera. - El Estado > d e
Guanaj uato e s t d i vi d i d o en tre i nta y un d i s tri to s ad mi ni s trati vo s qne co mpre n
t n 45 mnni e i paH d ad e s . El cens o d e 1895 acus e n ello s la s i gui e nte po bl aci o n.
Di s tri to s
Cabe ce ras
Guanaj uato
L e n
Ce l aya
Sal vati e rra
Y alie d e Santi ago
I rapuato
Sal amanca
Al l e nd e
H i d al go
Ci ud ad Go nz l e z
Silao
Pnj amo
San L ui s d e la Paz
I turbi d e
Y uri ri a
Acmbaro
Apas e o
L a Cruz
J e rcuaro
San Franci s co
Pi e d ra Go rd a
Pur s i ma
Santa Cruz
Co rtaz ar
Mo ro le n
Abas o l o
Uni n
Co mo nfo rt
Ro mi ta
Tari mo ro
Vi cto ri a
Guanaj uato
L e n
Ce l aya
Sal vati e rra
Val l e d e Santi ago
I rapuato
Sal amanca
San Mi gue l
Do l o re s H i d al go
San Fe l i pe
Si l ao
Pnj amo
San Lui s d e l a Paz
San J o s d e I turbi d e
Y uri ri apnd aro
Acmbaro
Apas e o
L a Cruz
J e rcuaro
San Franci s co
San Pe d ro Pi e d ra Go rd a.
Pur s i ma d el Ri ncn
Santa Cruz
Co rtaz ar
Mo ro l e n
Cui tz e o d e lo s Naranj o s
San Di e go d e la Uni n
Chamacue ro
Ro mi ta
Tari mo ro
Vi cto ri a
Nme r o d e
habi tante s
82.437
90.887
41 079
42.111
47.803-
50.628
44.649
48.447
46 255
51.568
37.640
59.724
45.
30.955
33.494
29.012
29.919
14.140
23.896
24.109
17.420
9.793
17.554
19.306
11.362
32.776
15.635
17.491
17.921
12.091
16.618
En e s te nme ro d e habi tante s cuntans e apro xi mad ame nte d o s ci e nto s mi l in-
d ge nas , en s u mayo r parte d e la fami l i a o to mi e , d e d i cad o s las fae nas agr co l as
cas i to d o s ello s . , , .
L a d e ns i d ad d e po bl aci n en el Es tad o d e Guanaj uato re s ul ta s er d e 3b habi -
tante s po r ki l me tro cuad rad o , s i e nd o d e lo s ms po bl ad o s d e l aj l e publ i ca y s o -
bre pas nd o l e tan slo Tl axcal a que cue nta
co n 40 i nd i vi d uo s po r ki l me tro .
La capi tal d el Es tad o es la ci ud ad d e Gua-
naj uato , cabe ce ra d e l d i s tri to d e s u no mbre ,
y e n ella re s i d e n lo s Po d e re s Pbl i co s , ha-
l l nd o s e actual me nl e e l Ej e cuti vo cargo d el
Sr. J o aqu n O bre gn Go nz l e z .
L as re ntas pbl i cas co n que cue nta bo y el
Es tad o d e Guanaj uato , pas an d e un milln
d e pes o s anual me nte y lo s e gre s o s as ci e nd e n
i gual canti d ad , s i e nd o las re ntas muni ci pa-
les d e 600 700 mil pe s o s , lo que d a un to tal
d e i ngre s o s d e 1.800.000 pes o s ms me no s .
V. Instruccin publica. El to tal d e
e s cue l as o ficiales que e xi s te en la Re pbl i ca SE . D . J O AQU N B K G* GONZ LEZ
al canz a 8.094 y si d i vi d i mo s po r e s ta can- Gobernador del Estado de Guanajuato
ti d ad lo s 12.619.949, que re pre s e ntan la po -
bl aci n d e la mi s ma, ve re mo s que cue nta la naci n co n una e s cue la po r cad a l .o 59
habi tante s , s ati s facto ri o re s ul tad o d e las ge s ti o ne s que cas i to d o s lo s go be rnante s
me xi cano s hace n para o bte ne r el mayo r i ncre me nto y d i fus i n po s i bl e s en la e d u-
caci n po pul ar. De s graci ad ame nte el Es tad o d e Guanaj uato fo rma e n e s te cas o la
e xce pci n d e la re gl a, pue s s o s ti e ne tan slo una e s cue la po r cad a 3.863 habi tan-
te s , y s i n e mbargo lo s 275 e s tabl e ci mi e nto s d e e ns e anz a o ficiales cue s tan al e rari o
282.700 pes o s , cas i i gual canti d ad que la i nve rti d a po r el Es tad o d e H i d al go en el
mante ni mi e nto d e s us 513 e s cue l as , ad vi rti nd o s e que l a as i s te nci a me d i a d e alum-
no s es apro xi mad ame nte la mi s ma en ambo s Es tad o s , lo que acus a para el d e Gua-
naj uato agl o me raci n e xce s i va d e e d ucand o s en las cl as e s .
H ay tambi n en e s te l ti mo 133e s cue l as parti cul are s , las que co ncurre n 5.311
al umno s , po r trmi no me d i o , y graci as la accin parti cul ar no es tan d e fi ci e nte
la e ns e anz a pbl i ca, co mo hubi e ra re s ul tad o e ntre gad a tan slo l a d e l go bi e rno .
Lo s me nci o nad o s e s tabl e ci mi e nto s d e e d ucaci n, as o ficiales co mo parti cul a-
re s , co mpre nd e n las s i gui e nte s clas es :
Es cue l as
E SCUE L A S DE
Ni o s Ni as T o tal Pri mari a
CL A SES
Se cund ari a Pro f e s i o nal
So s te ni d as po r el Es tad o .
po r parti cul are s .
153
55
122
78
208 200
A l as clas e s s o s te ni d as po r el Es tad o
275 271 2 2
133 133
408 404 2 2
A SI STENCI A ME DI A MESSA L
Ni o s Ni as T o tal
. 12.597 8.442 21.039
s . 2.687 2.624 5.311
15.284 11.066 26.350
Es tas y o tras no ti ci as que publ i camo s d el Es tad o d e Guanaj uato , las to mamo s
d e la Memo ria d e Es tad s ti ca d el Minis te rio d e Fo me nto y d e fue nte s parti cul are s
po r no habe r po d id o o bte ne rl as d el Go bierno d el Es tad o co mo lo s o licitamo s .
VI . Poblaciones principales. Su industria y comercio.Muchas s o n las
ciud ad e s y villas d e Guanaj uato que o fre ce n i nte rs baj o el punto d e vi s ta eco n-
mico po r el d es arro llo que e n ellas o btuvi e ro n l a i nd us tri a y el co mercio : po r el
nme ro d e habi tante s , las principale s s o n las s iguie nte s :
Le n . 58.426 Sal vati e rra . . . 11.008
Guanaj uato . . . . . 39.404 San Lui s d e la Paz . . . 9.601
Celaya . 21.245 Po z o s . . . 9.505
I rapuato . 18.593 Co rtaz ar . . . . 8.633
Silao . 15.437 La L uz . . . . . 8.318
Sal amanca . 13.121 Pnj amo . . . . 7.558
Allend e . 12.740 Santa Cruz . . . 7.440
Valle d e Santi ago . . . 12.671 San Franci s co d el Ri ncn. 7.111
GUANAJ UATO
V I ST A GENERA L DE L A CI UDA D
La capi tal d el Es tad o es una anti gua ci ud ad fund ad a e n 1658 co n el no mbre d e
Santa Fe d e Guanaj uato , d e pi nto re s co as pe cto po r d i s tri bui rs e sus ed ificio s e n
las d e s i gual d ad e s d el te rre no , fo rmand o calles s umame nte acci d e ntad as . Cue nta
co n muy hermo s as co ns truccio ne s , co mo s o n el Pal aci o d e Go bie rno , el Co ngres o ,
la Cas a d e mo ne d a, el te atro J ure z , d e bells imo fro nti s y art s ti co ve s t bul o , el
Co legio d el Es tad o , el H o s picio , la Al hnd i ga d e Granad i tas y o tro s vario s , e ntre
lo s que se e ncue ntran al gunas vi vi e nd as parti cul are s d e mucho gus to e n su es tilo
arqui te ctni co .
So n d i gno s d e vis itars e lo s te mpl o s d e la Parro qui a, la Co mpa a y Nue s tra be -
o ra d e Lo re to , as co mo el Pante n, d o nd e se o bs erva el curio s o fe nme no d e l a
mo mificacin d el cad ve r po r co nd icio nes es peciales d el s ubs uelo .
Entre lo s pas eo s no tabl e s d e Guanaj uato d ebemo s me nci o nar la Pre s a, la Cal-
z ad a y el Cantad o r. El pri me ro es d elicio s o y all se ad mi ra la o bra co lo sal que
i nmo rtal i z el no mbre d e D. Manue l Go nz lez , d urante cuya ad mi ni s traci n se
co ns truy la parte pri nci pal d e aque l inmens o e s tanque . La cabi d a d e d icha pres a
es d e 1.600.000 me tro s cbico s d e agua, co nte ni d a po r muro s d e cante r a d e
e no rme e s pe s o r. Las o bras d uraro n d es d e 1887 1893 y se o rname ntaro n co n pie-
d ras d e d i fe re nte s co lo res d e bells imo e fe cto . No slo e s ta pre s a abas te ce d e agua
la ci ud ad co n to d a abund anci a, s ino que pue d e al i me ntar muchas pe que as in-
d us tri as pre s tnd o l e s la fue rz a mo tri z ne ce s ari a.
GU A NA J U A T O . CA L L E P R I NCI P A L
H llas e Guanaj uato prxi ma las famo s as mi nas d e Mellad o y la "Valenciana,
que llevan d ad o i nme ns as canti d ad e s d e pl ata d es d e hace ce nte nare s d e ao s y d e
las que no s o cupare mo s al tratar d e la mi ne r a d el Es tad o .
El co mercio d e Guanaj uato es muy animad o ; hay grand e s almacenes y l uj o s as
ti e nd as que se ven muy co ncurri d as d i ari ame nte . La i nd us tri a co ns is te pri nci pal -
me nte en fbri cas d e po rce l ana, j abn, cerillas , pro d ucto s qumico s , e tc.
L EN
Es ta pro gre s i s ta y manufacture ra ci ud ad , s i tuad a al O. d e Guanaj uato , hllas e
en la lnea d el Fe rro carri l Ce ntral Mexicano y es la ms i mpo rtante d el Es tad o ,
co ntand o co n mayo r nme ro d e habi tante s que la capi tal mis ma y co n gran n-
mero d e fabri cas d e te j i d o s y calz ad o que le pre s tan rique z a y ani maci n.
H llas e co ns trui d a e n med io d e un valle frti l s i mo , co n hermo s o s pai s aj e s que
se ad mi ran d es d e lo s e l e gante s pas eo s arre gl ad o s o rillas d e la ci ud ad . Tiene
magn fi cas pl az as y mucho s ed ificio s no tabl e s , s o bres aliend o el Pal aci o Municipal
po r s u e l e gante es tilo .
Del co mercio y d e la i nd us tri a d e es ta s i mpti ca po blacin, d arn id e a al gunas
d e las cas as que vamo s me nci o nar.
d el co mercio , e ra d e e s pe rars e que s u marcha fue ra l e nta; s in e mbargo no es as i :
favo re ci d a la re ci e nte ne go ciacin po r lo me j o r d e las fami l i as pri nci pal e s d e e s ta
po blacin, se ve en ella bas tante mo vimiento que va to mand o d e d a e n d a mayo -
res pro po rci o ne s . , , . ,
Lo s d ueo s d e d icha nego ciacin, co rre s po nd ie nd o a l a co nfianz a co n que lo s
ho nran las ya ci tad as fami l i as , se e s fue rz an e n co rre s po nd e r ella, pro curand o
D. L I NO GONZ LEZ H O Y O S
P r o pi e t ar i o d e l a cas a me r c ant i l
La Ciudad de Londres
L A C I U D A D D E L O N D R E S . VI STA EX TERI OR
CI UD AD D E LO ND RES
Gran Cajn de Ropa
1.
a
calle Re al d e Guanaj uato .
L EN (GUANAJ UATO )
L I N O G O N Z A L E Z H O Y O S Y C O M P A A
Es te e l e gante e s tabl e ci mi e nto co mercial fu i naugurad o e n la ciud ad d e Le n
d e lo s Al d ama el d a 5 d e Marz o d e 1899.
Co mo se ve, s u fund aci n es
muy re ci e nte , y tanto po r es to
co mo po r e s tar fue ra del fo co
L A C I U D A D D E L O N D R E S . VI STA I NTERI OR
te ne r s iempre un vari ad o , nuevo y e l e gante s urti d o , para lo cual ha e xte nd i d o
s us re l aci o ne s las principale s fbri cas d e Euro pa y Es tad o s Unid o s .
LA AMERICANA. F brica de hilados y tejidos de algodn
Pro pi e tari a: Sra. Y i ud a d e PO RTI L L O
L EX (GUANAJ UATO )
VI STA DEL SALN DE H I LADOS
Es ta hermo s a fbri ca d e hilad o s
y te j i d o s fu i ns tal ad a en 1877 po r
el s eo r Po rti l l o y H ays e r, y ho y
pe rte ne ce s u vi ud a.
Ocupa d i ari ame nte 250 o pe rario s
y pro d uce alred ed o r d e mil ki l o gra-
mo s po r d a en hilaz a y manta. La
fue rz a mo tri z d e la fbri ca es el va-
po r, co ntand o co n un mo to r d e 100
caballo s , que mueve to d a la maqui-
nari a, inclus o s lo s 60 te lare s d e mo -
d erno s is te ma que po s ee.
H ay e n ella un d i namo para l uz
e le trie a que e nci e rra el mrito> d e
habe r s id o el pri me ro xns talad o e n el
P ai
Lo s ed ificio s d e la fbri ca abar-
can una re a d e 500 me tro s cuad ra-
d o s y co mpre nd e n, ad e mas d e lo s
s alo nes d e mqui nas , almace ne s para
lo s pro d ucto s y la mate ri a P " ^.
El d i re cto r-ge re nte es el br. I g-
nacio Gue me z , y el j e fe d e tal l e re s
D. J e s s Cas tro . B aj o l a e nte nd i d a
d ireccin d e ambo s i nd us tri al e s pro -
gres a la ne go ci aci n, re aliz and o to -
d o s sus pro d ucto s bueno s precio s y s in e s fue rz o al guno .
LA F AMA MO NT AESA
Almacn de talabartera, rebocera y calzado
J O S L UI S DE L A VEGA Y CO MPAI A
Co mis io nes y c o ns i gnac i o ne s . - C al l e H o nd a Sur, nms . 31 33
Apartad o po s tal, nm. 2o .
L EN (GTJ ANAJ UATO) -
E s t a i mpo rtante cas a t i ! , fund ad a
pe rte ne ce ho y i la s o cied ad e n co mand rta d ^o s S r - J ^ ^ ^
to s o d e las co nfeccio nes . abund ante y co mpleto s urti d o
En l a cas a d e lo s Sres Ve ga y C. hay^e mp cabe z ad as ,
d e tale s o bj e to s , co mo re bo z o s e n la l o cal i d ad , s ino que
cad o s e xtranj e ro s . - pi o ne s ti e ne tambi n s u i mpo rtanci a e n es ta
. -- -
Jos Luis de la
Ve ga y C.
a
V I ST A DEL SA L N DE T EL A RES
EL CAMBIO . Almacn de artefactos del pas
L UI S GARC A PEL AEZ
Po rtal d e Gue rre ro , nm. 11.
L EN (GANA.J ATO)
En la pl az a pri nci pal d e Le n y en el
Po rtal d e Gue rre ro , d o nd e se e ncue ntran las
me j o re s cas as d e co mercio d e la ci ud ad , se
halla l a no mbrad a El Cambio, d el Sr. Garc a
Pe l e z , una d e las ms bie n s urti d as en el
ramo d e re bo ce r a y z apate r a.
All hemo s vis to precio s o s re bo z o s d e s ed a
que bas tan po r s so lo s para d ar fama la
manufactura d el pa s , as co mo finsimas
cambayas , canto ne s , co rd o ncillo s , rayad i l l o s ,
co tis d e algo d n, barragane s , z arape s , fraz a-
d as , co be rto re s , j e rgas y o tra mul ti tud d e
art cul o s que fue ra pro l i j o e nume rar.
En el s urti d o d e calz ad o tambi n se en-
cue ntra gran vari e d ad , d es d e el ms co rri e nte
has ta el ms fino, lujo s o y e l e gante . Propietario de lacasamercantil El Cambio
La cas a verifica s us o peracio nes po r ma-
yo r y me no r, y ati e nd e co n i nte rs y acti vi d ad las co mis io nes y co ns ignacio ne s
que le co nf an.
HO T EL D E D ILIG ENCIAS.
Pro pi e tari o : D. MANUEL VELASCO
1.
A
calle d e la Pl az a d e Gallo s , nms . 6 y 8 L EN (GUANAJ UATO )
El pro pi e tari o d e e s te e s table cimie nto , que no o mi te med io para pro po rci o nar
al pblico las me j o re s co mo d id ad es , ha tras l ad ad o su ho tel al nuevo y e l e gante
lo cal que e xclus ivame nte co n es te o bj e to se ha co ns trui d o en la 1.
a
calle d e la
Pl az a d e Gallo s , nms . 6 y 8, y que s e gui r gi rand o co n el co no cid o no mbre d e
Hotel de Diligencias.
Las co nd icio nes hi gi ni cas d e la s i mpti ca ci ud ad d e Le n y el carcte r es en-
ci al me nte manufacture ro d e s us habi tante s , ti e ne que s er s i e mpre el grand e e s t-
mulo para que co ns tante me nte s ea vi s i tad a po r el vi aj e ro , que si s i e mpre ha pre-
fe ri d o es te H o tel, no d ud amo s lo har co n mayo r gus to e n lo s uces ivo , que po d r
pro po rci o narl e to d as las co mo d id ad e s .
B ie n co no cid o es el crd i to d el e s tabl e ci mi e nto que ho y ms que nunca s e ha
mo ntad o la al tura d e que es acre e d o ra l a po bl aci n.
Es el ho te l ms cntri co y nico que te nd r el pas o d el tranv a co mpl e tame nte
al fre nte d el e s tabl e ci mi e nto . Campanas e lctricas e n to d as s us habi taci o ne s ,
l e l e fo no , num. 47 y B uz n d el Co rreo en el mis mo ed ificio .
Apartad o po s tal , nm. 39
SR. L ui s GA R C A P E L A E Z
- " L a s d e re s o rte , e s pad a K mprez a en to d o el s e rbi o , co n es pecialid ad e n
el re s taurant.
Y L STA DEL CO MEDO B DEL O X E L DE D E C I A S *
I mpo rtaci o ne s d i re ctas y co ns tante s nrti d o d e lo s me j o re s cald o s que s i e mpre
se s i X i la te mpe ratura que el co ns umid o r d es ee.
V I I . - - " ^ ^ ^
ad quie re d e ao e n ao mayo re s lo s llano s d el B aj i o , d o nd e se
d e sus frti l e s campo s , e ntre .l o s que s e d ^trng ^
bai l a e ncl avad a la ciud ad ^ ^ J TCz no s upe rad a po r ni ngn
re s e rvad o y que al canz ara pro nt,0 u.na pro .iuo , q M ge p r e s l e l
tro Es tad o d e la Re pbl i ca. L a var i e d ad l - CO no cid o s , co mo se ha
s uelo , bace creer que s o n aclimata.Mes ae to d o s , * ^ ^ ^i o s .
d e mo s trad o l ti mame nte co n la vid d e la que ^ d e Y m0
B ue na prue ba d e ello es l a Hacienda de Boque, que p
al ao V d e la que no s o cupare mo s e n breve. l M B s t a d o s
En la pro d ucci n agr co l a o cupa Guad uato W . ^ ^ ^ mi l l o n e s
d e la Re pbl i ca: al canz a anual me nt. ^ Prcd u _ ^ ^ ^ e s
P^o s . . w ^^d e s d el Es tad o d o nd e s e pro d uce n lo s
l a co s echa d e 1897:
DI STB I TO S
Ma z
Hectolitros
Tri gb
.Kilogramos
Fri j o l
.Hectolitros
Garbanz o
Hectolitros
Tabaco
Kilogramos
200.000 588.000 3.900 5.000 ' 20,000
178.700 255.830 2.355 ; 300
Al l e nd e 135.744 322.168 71.814 , - ' ,
200.000 5.000.000 24.000 8.000 110.000
Ce laya 97.517 2.044.748 . 521 1.698
Ciud ad Go nz lez . . 132.888 979.892 8.588 - .
Co mo nfo rt 77.839 350.616 6.890 600 6.048
Co rtaz ar 80.000 1.222.292 1.600 2.000
Do lo res H i d al go . . . 63.000 770.300 18.450 200 ' 1 i
Guanaj uato 25.824 90.285 1.958 * > < -
370.000 14.481.600 19.600 11.600 .
I turbi d e 36.184 239.100 14.558
J e rcuaro 216.444 1.778.782 28.965 1.167 7.551
L a Luz 1.959 383
484.000 4.600.000 7.200 5.000 >>;. '
Mo ro len 26.681 \ .
Pnj amo 415.000 4.208.862 1.850 5.800 1.500
Pi e d ra Go rd a . . . . 54.480 500.000 1.500 272
Pur s i ma 27.489 2.047.920 913 850
Ro mi ta 120.000 1.840.960 500 1.000
Sal amanca 120.000 368.000 1.000 500
Sal vati e rra 137.270 1.500.420 1.063 106.200 2.300
S. Diego Uni n . . . 41.560 290.512 3.815 >
S. Frane .
0
d el Ri ncn 180.000 1.472.000 3.640 1.400 50.000
S. Lui s d e la Paz . . 13.680 281.095 1.903
Santa Cruz 65.313 78.100 3.853 682 1.720
Silao 350.000 7.376.000 1.500 4.000
91.000 2.009.280 2.000 3.000
Vi cto ri a 6.630 162
Y uri ri a 80.000 664.000 3.000 14.000
C. Po rfirio D az . . . 12.800 3.300
4.042.010 55.360.762 240.781 173.269 199.119
Otro s pro d ucto s co mo uva y s us d erivad o s , chile pi mi e nto s , caa d e az car,
pul que , aguard i e nte s , e tc., re vi s te n tambi n i mpo rtanci a, no s o l ame nte po r las
canti d ad e s que s e o bti e ne n, s ino po r la bue na calid ad d e lo s mis mo s . .
Cue nta el Es tad o d e Guanaj uato co n 386 haci e nd as d e campo pri nci pal e s , d es -
ti nad as 17 la caa d e az car, 364 cereales , 4 la explo tacin d e mad e ras y
una al cultivo d e la vid . Es ta l ti ma es de tanta i mpo rtanci a, que que re mo s d ed i-
carl e al gunas pal abras .
HACIEND A D E RO Q UE
Pro pi e tari o ': Li c. DON J ENARO RAI GO SA
CEL A Y A (GUANA.J UATO )
A o cho ki l me tro s d e la floreciente ciud ad d e Ce l aya, e n d ire ccin al no rte , y
e n el cruce d e lo s Fe rro carri l e s Ce ntral y Naci o nal Mexicano , se e ncue ntra ubi -
cad a es ta valio sa pro pied ad que mid e apro xi mad ame nte 18 kxlo metro s s iend o d iez
d e ello s de campo s magnfico s para to d o cultivo , ad mi rabl e me nte - gad o s a virtud ,
d i un gran canal d e 17 kilmetro s d e l o ngi tud , 12 metro s d e ancho y 3 d e pro -
f und i d S? que s u pro pie tario hiz o co ns truir d es d e el ro d e la L aj a. Las aguas d e
es te ro arras tran en tiempo d e lluvias gran cantid ad d e limo que llega a la ha-
c i e n el canal me nci nad o y se d epo s ita en lo s campo s , cuyo s s ed imento s
meio ran d e ao en ao aquello s te rre no s , d e s uyo ya frtils imo s
Cuare nta y s iete d eps ito s caj as reco gen y expuls an d e la haciend a el agua
cuand o no a ne ce s i tar a riego , y d e es te mo d o que d an garanti z ad o s lo s plan-
to s co ntra la s equa ms pro lo ngad a que pud i e ra o curri r.
Al v sTtar es ta bien ate nd i d a pro pied ad , d es d e luego se echa d e ver que s u
d ueo bus ca ms el po rvenir d e la mis ma que el lucro d e mo mento , pue s d e co nti-
C E I A Y A . H A C I E R A DE E O Q E P A T I O T EDI F I CI O DE L A H A CI E NDA
nuo se practi can en ella co s to s s imas o bras que la me j o ran y la po nen ya la al tura
T as ' i no tables d e la Re pbl i ca. La ruti na, que po r e s graci a tanpe gad o s
so n lo s agriculto re s en ge ne ral, no cuenta co n las s impatas d el Sr. Rai go s a que
apro vech cuanta inno vacin se pro d uce en la i nd us tri a y utiliz a en las labo re s
fo
P
s ml mo d erno s imple me nto s . As vemo s que en la hacie nd a que no s refegnno s
s e us a el arad o H e vre y y se cue nta co n talleres vapo r para la re facci n d e las
mquinas De es te J o d o se practi can las labo res en bue nas co nd icio nes y d e
acuerd o co n lo s pre ce pto s d e la agri cul tura cie ntfica. .
Vario s so n lo cultivo s que se d e s tinan lo s campo s d e la H aci e nd a d e Ro que^
el principal po r la cantid ad d e pro d uccin es el d e cerea es, pues se o btienen
anualme nte 12.000 hecto litro s d e maz y d e 550 600.000 kilo gramo s d e tri go . Se
co s e cCTambi n po r ao 303 cargas d e garbanz o es pao l que se ve nd e n a eleva-
l
d o s precio s , po r lo ge ne ral , para la expo rtacin Euro pa, y 2.500 cargas , s ean
375.000 kilo gramo s d e camote batata d ulce d e muy bue na calid ad .
Pe ro el pro d ucto d e es ta finca que ms inte rs e ncie rra, no slo po r lo e xte n-
d id o que s u cultivo s e halla ya en ella, sino po rque o fre ce en pers pectiva una gran
i nd us tri a para el Es tad o d e Gruanajuato , es el d e la vid , al que e s tn d e s tinad as
en la H aci e nd a d e Ro que 100 he ctre as d e te rre no .
Lo s vied o s se d es arro llan lo z ano s y hermo s o s en cad a es tacin, y cargan d e
fruto as o mbro s amente, pro d ucie nd o co s echas que no baj an d e mil barriles d e vino
blanco y ti nto d e calid ad s uprema, que se e labo ran en la mis ma haci e nd a. El
Sr. Rai go s a se e ncue ntra s atis fecho , co n mucha raz n, d el brillante res ultad o que
L A VENDI MI A EN L A ' H A CI ENDA DE E. O QDE
le d iero n sus ens ayo s en es ta i nd us tri a, y^de d es ear es que o tro s mucho s le imiten
y co nvie rtan pro nto el campo d e la Re pblica en pro d ucto r d e un artculo que
pud i ramo s llamar d e pri me ra neces id ad , y que ho y re pre s e nta un fue rte rengln
e n la cuenta d e las impo rtacio nes .
H ay en la mis ma H aci e nd a 10.000 rbo les frutal e s d e d i fe re nte s clas es , que
acre d i tan la fe rtilid ad d el suelo , y que muy pro nto co ns ti tui rn o tra co pio s a
fue nte d e ingres o s en la nego ciacin agrco la que [venimo s refirind o no s . Y po r
ltimo , se atiend e tambi n la i nd us tri a pe cuaria, fo me ntand o raz as es co gid as
co n to d o cuid ad o , tales co mo la ho land es a en el ganad o vacuno , y la ingles a
Chester en el po rcino . Cuenta la hacie nd a co n vario s caballo s -pad res and aluces y
ame ricano s y algunas cabras d e la isla d e Malta, d es tinad as multiplicar en el
pa s tan apreciad o s animales .
I nti l no s pare ce hablar d e lo s ed ificio s, po rque apro ximad a id ea d an d e lo s
mis mo s lo s grabad o s que aco mpaamo s . Diremo s que la cas a-habitacin tiene el
Pltfe
C-F^R A I MI
E ST A DO G U A N A J U A T O
" una po blacin que no baj a
d e 2.000 habi tante s .
Una va frrra, pro pie-
d ad d e [lahaci e nd a, la une
ambo s fe rro carrile s , el
Ce ntral y el Nacio nal, y
po r ella co rre n co ntinua-
me nte elegantes co che s -
tranv as y pl atafo rmas que
acarre an las es tacio nes
d e aqullo s lo s pro d ucto s d e
l a he rmo s a H aci e nd a d e
Ro que .
VI I I . Minera. Si
en to d o s en cas i to d o s lo s
Es tad o s mexicano s tie ne l a
mi ne r a grand s i ma impo r-
tanci a po rque en to d o s
abund an lo s precio s o s me-
tales , ni nguno co mo lo s d e
H i d al go y Guanaj uato , po r
la cuant a d e pro d uccin.
Creemo s que hay re gio ne s
en la Re pblica ms me ta-
l fe ras que d icho s Es tad o s :
tale s s o n, i nd ud abl e me nte ,
Durango y So no ra; pe ro
P
^^y f e g M ^M I ^M M H B B M po r d ife re nte s raz o nes , la
explo tacin d el suelo no al-
H B I B I B M canz a en ellas la que s e
verifica en las minas d e Pa-
chuca y en las d e Guana-
j uato .
I famo s s imas m,nas d e Mellad o 3 Valen ne gra-pns ma-
-
a rge n tife ra
-
k ,c rro
B O DEGA S EN L A H A C I E N DA DE K O Q E
mercurio y plo mo , y no so n meno s variad o s lo s que s e co no cen en lo s d e Sie rra
Go rd a, Allend e y Santa Cruz .
Una gran parte d e lo s minerales extrad o s d el suelo d e Guanaj uato , se e xpo rta
s in beneficiarlo o tro s Es tad o s y al e xtranj e ro ; s in embargo , exis ten 49 hacie nd as
ffSj&ttl ^1
J&J * .
ti -;.- VI.-r&Mftjt-m ,
-M
' pjpFp^? c- SSlj
01 gti R
BM&BSSmS&iWmt^ H K H H fe
GDA NA J O A T O . MI NA S DE MEL L A DO Y V A L ENCI A NA
d e beneficio , d e las que funci o nan actual me nte 29. De s tas so n 27 po r el s is tema
d e pati o , 1 po r el d e fue go y o tra po r el d e patio y pane s . Es tas hacie nd as benefi-
ciaro n el ao 1897 las cantid ad e s s i gui e nte s :
K i l o gr amo s . V al o r e n pe s o s .
Oro 4 305.528
Pl ata 116,411 4.635.395
To tal . . . 4.940.923
En la ciud ad d e Guanaj uato exis te d es d e 1812 una cas a d e mo ned a que lleva
acuad as has ta 1896 las s iguientes canti d ad e s :
Oro $ 21.178.328
Plata * 287.884.476
Co brp ' 14.664
g 309.077.468
I X . Ganadera.Carecemos d e no ticias res pecto la ind us tria pe cuaria
d el Es tad o . Sabemo s que hay o cho principales haciend as d e campo d es tinad as la
cra d e ganad o , pero igno ramo s la i mpo rtanci a que pue d an te ne r. El te rri to ri o se
176
E ST A DO DE GU A NA J U A T O
pre s ta muy bi e n para e s ta i nd us tri a y es d e creer que llegue co ns ti tui r una
fue nte d e rique z a i mpo rtante para Guanaj uato .
X Vas de comunicacin y transporte. En el pro d igio s o d es arro llo que
l a l ne a frre a o btuvo e n Mxico e n po co ms d e 20 ao s , to cle bue na parte a
Guanaj uato , d e cuyo Es tad o no po d emo s d ecir, co mo d e mucho s o tro s , que nece-
s i tan vas d e co municacin. Do s principale s camino s d e hi e rro lo cruz an d e No rte
Sur y s o n lo s Fe rro carri l e s Ce ntral y Naci o nal Mexicano . El pri me ro to ca en Ce-
l aya, Sal amanca, I rapuato , Silao y Le n, y el s e gund o e ntra en el Es tad o po r
Acmbaro y to ca en San Miguel Allend e y Do lo re s H i d al go . La ci ud ad d e Guana-
i uato es t unid a Silao po r un pe que o ramal d el Ce ntral Mexicano . De Sal amanca
parte o tro ramal al J aral y d e I rapuato s ale la lnea que s e d irige a Guad al aj ara
d e J al i s co , atrave s and o 'los rico s llano s d e Cuitz eo y Pnj amo .
NUEVO TEMPLO PARRO QUI AL EN I TUUEI DE
L a co muni caci n te le grfica cue nta en Guanaj uato co n as l i ne as Ad ral e s que
une n las po blacio nes d e Acmbaro , Celaya, Ciud ad Go nz le z , Po l o re s H i d al go
Guanaj uato , I rapuato , Le n, Pnj amo , Sal amanca, Sal vati e rra, San J o s I tur-
bid e San L^i s d e la Paz , San Miguel Allend e y Silao ; y co n o tras lineas pro pie-
d ad del Es tad o , que une las d e Ro mi ta Silao , Valle d e Santi ago a Sal amanca,
San Franci s co d el Ri ncn Le n y Pi e d ra Go rd a es ta l ti ma cmd ad
La co municacin te l e fni ca s e halla tambi n muy eMendidae n el Es tad o . H ay
20 ki l me tro s d e l ne as d e te l fo no s urbano s d e parti cul are s , 30o ki l me tro s d e li-
ne as fo rne as , 56 co n 34 o ficinas d e la Co mpa a te l e fni ca me xi cana, 132 kilo -
rnetros d e n^s fo rne as parti cul are s d e us o pri vad o y 35 ki l me tro s pro pi e d ad
de lo s fe rro carri l e s , lo que arro j a un to tal d e 548 k i l me t r o s d e e xte ns i n
El s ervicio po s tal de la Fe d e raci n cue nta co n 27 ad mi ni s traci o ne s y 38
age nci as .
J . B . F O S S T C 0 M P .
A
C A R B N Y C O K E . G A N T E , 2. M E X I C O . D . F .
ESTADO DE GUANAJ UATO
D IRECT O RIO IND UST RIAL, PRO F ESIO NAL
B o rj aMart ne z V., Ce l ava.
Y CO MERCIAL
Ari z me nd i Manue l ,
A B O GA DO S
Mo l i na Franci s co ,
Al co ce r Anto ni o , Guanaj uato . Zuri aga C.,
O l i vare s B o ni faci o ,
Po rul And rs ,
Tave ra Di o ni s i o , Pe s que ra J uan B .,
Cas ti l l o Es tani s l ao , Mad ri d Abund i o ,
Fe rnnd e z Franci s co d e P.,

Ol me d o Manue l ,
Carrad a Franci s co . Co ntre ras Enri que , Val l e d e Santi ago .
Val l e j o Franci s co , Al vare z Al varo ,
Rui z Go nz al o . H e rnnd e z Fe d e ri co ,

I z qui e rd o I s auro , L anuz a Agus t n,


Cue vas J uan, O rte ga Eus e bi o ,
Gue rre ro Ni cfo ro , Me s a L e n,

Ro bl e s Ro cha L ui s , Garc a J uan B .,


Santo s R o s J o s , O j e d a I nd al e ci o . Sal amanca,
O l i vare s J uan, Mo rn Mi gue l , y>
I be z J uan,
Arte aga Ed uard o ,
Tl l e z Sard ane ta Manue l ,

Pi a Manue l ,

Ze pe d a Santo s , So to J o s ,
Go nz l e z J o aqu n C., Sard ane ta J uan,
Garc a J ul i o , Pue nte Sal vad o r,

H e rnnd e z Pe d ro F., Es pi no s a J e s s ,
Ro bl e s Carl o s , Ro cha Ro be rto , Ci ud ad Go nz l e z .
Ri ncn Al as Anto ni o , B e nave nte Mi gue l H .,
To var And rs , Mo nge Franci s co ,

Co l unga Enri que , Es pi no s a Carl o s ,

O rti z Manue l L ., Ace ve d o Pri s ci l i ano ,


Chi co Carl o s , Mo nte s d e Oca Franci s co ,
Cas te l az o Ed uard o , Navi a Ci ri l o ,
Cas te l az o J uan, Ro me ro Enri que ,
Muo z Vi ce nte , Fe rnnd e z J e s s ,
Gue rre ro I s i d ro ,

Camare na J uan M., Pnj amo .


Mal o Manue l , Re ye s J uan,
Fl o re s Mi gue l , Pre z Gre go ri o ,
Vi l l a Pabl o , Al tami rano Ramn,
B e l aunz arn Carl o s , Navarro B e ne d i cto ,
J i mne z Aure l i o , Snche z J e s s ,
Rai gosa Jenaro, senador y propietario de la Guz mn Ri card o , Sal vati erra.
Hacienda de Roque, Ce l aya. Vi l l agme z Anto ni o R.,
Co ncha Manue l , Tafo l l a Carl o s A.,
Mo l i na Franci s co , L e al J e s s T.,
Col anga Enri que, J ure z Catari no ,
G arduo G ilberto, Ve rd uz co Anto ni o ,
176
E ST A DO DE GU A NA J U A T O
pre s ta muy bi e n para e s ta i nd us tri a y es d e creer que llegue co ns ti tui r una
fue nte d e rique z a i mpo rtante para Guanaj uato .
X Vas de comunicacin y transporte. En el pro d igio s o d es arro llo que
l a l ne a frre a o btuvo e n Mxico e n po co ms d e 20 ao s , to cle bue na parte a
Guanaj uato , d e cuyo Es tad o no po d emo s d ecir, co mo d e mucho s o tro s , que nece-
s i tan vas d e co municacin. Do s principale s camino s d e hi e rro lo cruz an d e No rte
Sur y s o n lo s Fe rro carri l e s Ce ntral y Naci o nal Mexicano . El pri me ro to ca en Ce-
l aya, Sal amanca, I rapuato , Silao y Le n, y el s e gund o e ntra en el Es tad o po r
Acmbaro y to ca en San Miguel Allend e y Do lo re s H i d al go . La ci ud ad d e Guana-
j uato es t unid a Silao po r un pe que o ramal d el Ce ntral Mexicano . De Sal amanca
parte o tro ramal al J aral y d e I rapuato s ale la lnea que s e d irige a Guad al aj ara
d e J al i s co , atrave s and o 'los rico s llano s d e Cuitz eo y Pnj amo .
NUEVO TEMPLO PARRO QUI AL EN I TUUEI DE
L a co muni caci n te le grfica cue nta en Guanaj uato co n as l i ne as Ad ral e s que
une n las po blacio nes d e Acmbaro , Celaya, Ciud ad Go nz le z , Po l o re s H i d al go
Guanaj uato , I rapuato , Le n, Pnj amo , Sal amanca, Sal vati e rra, San J o s I tur-
bid e San L^i s d e la Paz , San Miguel Allend e y Silao ; y co n o tras lineas pro pie-
d ad del Es tad o , que une las d e Ro mi ta Silao , Valle d e Santi ago a Sal amanca,
San Franci s co d el Ri ncn Le n y Pi e d ra Go rd a es ta l ti ma cmd ad
La co municacin te l e fni ca s e halla tambi n muy eMendidae n el Es tad o . H ay
20 ki l me tro s d e l ne as d e te l fo no s urbano s d e parti cul are s , 30o ki l me tro s d e li-
ne as fo rne as , 56 co n 34 o ficinas d e la Co mpa a te l e fni ca me xi cana, 132 kilo -
rnetros d e n^s fo rne as parti cul are s d e us o pri vad o y 35 ki l me tro s pro pi e d ad
de lo s fe rro carri l e s , lo que arro j a un to tal d e 548 k i l me t r o s d e e xte ns i n
El s ervicio po s tal de la Fe d e raci n cue nta co n 27 ad mi ni s traci o ne s y 38
age nci as .
J . B . F O S S T C O M P .
A
C A R B N Y C O K E . G A N T E , 2. M E X I C O . D . F .
ESTADO DE GUANAJ UATO
D IRECT O RIO IND UST RIAL, PRO F ESIO NAL
B o rj aMart ne z V., Ce l ava.
Y CO MERCIAL
Ari z me nd i Manue l ,
A B O GA DO S
Mo l i na Franci s co ,
Al co ce r Anto ni o , Guanaj uato . Zuri aga C.,
O l i vare s B o ni faci o ,
Po rul And rs ,
Tave ra Di o ni s i o , Pe s que ra J uan B .,
Cas ti l l o Es tani s l ao , Mad ri d Abund i o ,
Fe rnnd e z Franci s co d e P.,

Ol me d o Manue l ,
Carrad a Franci s co . Co ntre ras Enri que , Val l e d e Santi ago .
Val l e j o Franci s co , Al vare z Al varo ,
Rui z Go nz al o . H e rnnd e z Fe d e ri co ,

I z qui e rd o I s auro , L anuz a Agus t n,


Cue vas J uan, O rte ga Eus e bi o ,
Gue rre ro Ni cfo ro , Me s a L e n,

Ro bl e s Ro cha L ui s , Garc a J uan B .,


Santo s R o s J o s , O j e d a I nd al e ci o . Sal amanca,
O l i vare s J uan, Mo ran Mi gue l , y>
I be z J uan,
Arte aga Ed uard o ,
Tl l e z Sard ane ta Manue l ,

Pi a Manue l ,

Ze pe d a Santo s , So to J o s ,
Go nz l e z J o aqu n C., Sard ane ta J uan,
Garc a J ul i o , Pue nte Sal vad o r,

H e rnnd e z Pe d ro F., Es pi no s a J e s s ,
Ro bl e s Carl o s , Ro cha Ro be rto , Ci ud ad Go nz l e z .
Ri ncn Al as Anto ni o , B e nave nte Mi gue l H .,
To var And rs , Mo nge Franci s co ,

Co l unga Enri que , Es pi no s a Carl o s ,

O rti z Manue l L ., Ace ve d o Pri s ci l i ano ,


Chi co Carl o s , Mo nte s d e Oca Franci s co ,
Cas te l az o Ed uard o , Navi a Ci ri l o ,
Cas te l az o J uan, Ro me ro Enri que ,
Muo z Vi ce nte , Fe rnnd e z J e s s ,
Gue rre ro I s i d ro ,

Camare na J uan M., Pnj amo .


Mal o Manue l , Re ye s J uan,
Fl o re s Mi gue l , Pre z Gre go ri o ,
Vi l l a Pabl o , Al tami rano Ramn,
B e l aunz arn Carl o s , Navarro B e ne d i cto ,
J i mne z Aure l i o , Snche z J e s s ,
Rai gosa J e naro , senador y propietario de la Guz mn Ri card o , Sal vati e rra.
Hacienda de Roque, Ce l aya. Vi l l agme z Anto ni o R.,
Co ncha Manue l , Tafo l l a Carl o s A.,
Mo l i na Franci s co , L e al J e s s T.,
Co l anga Enri que , J ure z Catari no ,
Gard uo Gi l be rto , Ve rd uz co Anto ni o ,
D I R E C T O R I O D E L . E S T A D O D E G U A N A J U A T O
I rapuato .
D az Sal vad o r, San L ui s d e l a Paz .
Pi ne d a B al tas ar, *
Gme z Ciro ,
Re nd nFranci s co ;
Garc a Ro s al e s J .,
So ta Manue l .
s
H e rnnd e z Mi gue l , San J o s I turbi d e .
Mo re l o s I s mae l ,
Ag i l ar Manue l ,
Al co ce r J o s ,
L o z ad a Pabl o , *
Al tami rano Ro d ri go . San Mi gue l Al l e nd e .
B ravo L ui s G.,
Co ro na Anto ni o ,
Campo s Anto ni o ,
Go nz l e z To rre s Franci s co ,
H e rnnd e z Mi gue l ,
Vrd z co Atanas i o ,
Gal vn Pe d ro P.,
Go d ne z d e .la Ve ga B .,
Pati no Mi gue l ,
Arro yo I gnaci o M.,
Vi l l al o bo s Franci s co ,
Te j e d a Mi gue l ,
Pre z Vz que z Raf ae l ,
Ro cba J o s M.
a
,
Ram re z Anto ni o ,
Arand a B e nj am n,
Arand a Enri que O .,
B e tanco urt L ad i s l ao G.,
Cre s po L i bo ri o ,
D az I nf ante Carl o s ,
D az J o s M.
a
A.,
Es qui ve l O bre gn To ri bi o ,
Fue nte J o s d e l a L uz ,
H e rnnd e z Faus ti no H .,
J ai me Franci s co ,
Me nd o z a Mi gue l ,
Me nd o z a Mi gue l M.,
Mart ne z Mari ano ,
To rre s Se pti e n J uan,
Pal aci o s Agus t n,
Tl l e z Manue l ,
s
Pramo Franci s co d e P.,
Sal d aa Ens e bi o .
Rui z J o s M.
a
,
Val d i vi a Di o d o ro G.,
J i mne z J o s , San Franci s co d e l Ri ncn.
Mnd e z Vi ce nte ,
Gnrro l a Caye tano ,
Vi tal Anto ni o , Y urma.
Ari as J e s s ,
L pe z Erne s to ,
Ti no co Anto ni o ,
L e n.
Ve l z que z Cl e o fas ,
L az o Ne me s i o ,
Mart ne z Raf ae l ,.
Smano Raf ae l ,
Val l e j o L ui s G.,
Val l e j o Anto ni o ,
O l i ve ro s J uan F. ,
L o z ano Ss te ne s ,
O l i ve ro s J e s s A-,
Vi l l al o bo s Fl i x,
A B A RRO TES NACI O NAL ES
Stal l f o rth, Al cz ar y C.
a
,
L ange ns e he i d t Enri que ,
Ro d r gue z y C;* Ci pri ano ,
Dwi ght, Furne s s y C.
a
,
O s ante H e rmanps ,.
Go e rne L ui s ;
Abas cal Di e go ,
True ba Mate o ^
Ce rvante s yC.
a
C.,
Go nz l e z J aci nto ,
Man Rupe rto ,
O cbo a L i brad o ,
Garc a H i l ari o ,
Ro bl e s -Ro mn,
Paz Ss te ne s d e l a,
Ro d r gue z J ul i o ,
Cas tro Margari to ,
Val d s Eul o gi o ,
Camacbo J o s M.
a
,
Garci d ue as Cl e me nte ,
Guti rre z Macari o ,
Man Rupe rto ,
I barra J e s s ,
Arval o Agapi to ,
L o me l i n El s e o ,
Rui z yH e rmano s J ul i n,
L o me l i n Manue l ,
To rre Mi gue l d e l a,
True ba Mi gue l ,
Al bo yC.
a
H .,
So rro nd e gui yC.
a
Manue l ,
Agui naco y Garc a,
Pas to r yC-
a
,
Go mar De me tri o R-,
Cano J o s ,
Ro d r gue z F.,
Zamud i o y Mal d o nad o ,
Gme z Al be rto ,
Ve rti z Manue l ,
Al vare z Ange l ,
Po nce Paul i no ,
Ro s as Fe l i pe ,
Y uri ri a.
Acmbaro .
Apas e o .
Y EX T RA NJ ERO S
G u an aj u at o .

Celaya.
'
Val l e de Santi ago.

'
Pnjamo.
Sal vati erra.
San L ui s d e l a Paz .

T ALLER D E RAYAD O S. - RA MN DE S. N . A R A N C E , CA L L E J N ST A . I N S, 5. - M X I C O .
J. B. F O SS Y CO MP.
A
CA RB O N Y CO K E. GA NT E , 2. -J - M E X I C O . D. F .
D I R E C T O R I O D E L E S T A D O D E G U A N A J U A T O
179
San L ui s d e l a Paz .
San Mi gue l Al l e nd e .
Range l I l d e fo ns o ,
Re d o nd o J o s M.
a
,
Samani e go J o aqu n,
Ve l z que z Gui l l e rmo ,
H e rnnd e z Mac as J uan,
Al co ce r L ui s , . I rapuato .
Vargas Manue l M.,
Me d rano H e rnnd e z yC.
a
,
H e rnnd e z Ni co l s ,.
To rre s hi j o s We nce s l ao , L e n.
Gao na L ui s ,
Manri que Santi ago ,
Garc a yC.
a
Rai mund o ,
H e rnnd e z Franci s co A..
To rre s Te d ul o ,
Me na Do mi ngo , S. Franci s co d e l Ri ncn.
Pe re d a yC.
a
Cas to ,
Ro d r gue z Vi ud a d e Me na,
Ace ve s Pas cual ,
Go nz l e z Agus t n,
H e rnnd e z Ramn,
Es te l a Franci s co ,
Al vare z O re j n R. Suce s o re s , Acmbaro .
Val l e d e Santi ago .
Sal amanca.
Si l ao .
A RTI CUL O S PA RA RO PA
Cai re yAud i f f re d ,
H az n yC.
a
Suce s o re s ,
Chauve t y Arnaud ,
B arqu n Manue l ,
J acque s H e rmano s ,
Pro al Emi l i o ,
Gi no ri B e nj am n,
O caa Pas cual ,
Co ntre ras Raf ae l ,
Guanaj uato .
Ce l aya.
| Garc a L ui s ,
Rui z Ni e to DLego ,
Ri co Euge ni o ,
De rbe z y B o re l ,
Saave d ra Cre s ce nci o ,
Go mar De me tri o R.,
Agui naco y Garc a,
Cas i l l as hi j o Val e nt n,
Al e mn Ramn,
B arqu n yRubi o ,
Garc n Le n,
So to Mar a Re f ugi o ,
Garc a Franci s co ,
Eche ve rr a hi j o s Si nfo ri ano ,
Ocejo Fe rmi na C. d e,
J ui l l i e n Cs ar,
Vz que z y L i ra,
Guz mn Ri card o ,
Gme z J ul i n,
Fe rro Aure l i a,
Ro vi ra J o s Gi l ,
Arri l a Mi gue l ,
Guti rre z Ce fe ri no ,
Guti rre z hi j o s V cto r,
Ve l as co , Garri d o y C.
a
,
Go nz l e z yC.
a
, Ce l e s ti no ,
B ayas Ro ge l i o ,
H e rnnd e z Ni co l s ,
Cai re , Po ns yC.
a
Suce s o re s ,
B arbi e r yC.
a
Santi ago ,
Etche garay yC.
a
Suce s o re s , LAS TU-
L L ER A S, Portal de Guerrero 4,
Tho m yC.
a
Suce s o re s ,
Go nz l e z H o yo s yC.
a
L i no (Vase pg. 166). Len.
Pnj amo .
Sal vati e rra.
S. J o s I turbi d e .
S. Mi gue l Al l e nd e .
I rapuato .

L e n.

Len.
TI
G R A N C A J N de R O P A
E f e c t o s n a c i o n a l e s
y e x t r a n j e r o s .
ALMACN D E ART EF ACT O S LO CALES
* * SE EEO I B B N COMI SI ONES * *
m t m t i | P
'a
JJ
Portal de Guerrero, n. i -LEOl N (Guanajuato)
O BRAS D E ENSEANZA. RA MN DE S. N . A RA L CE, CA L L EJ N ST A . I NS, 5. M E X I C O .
J . B . F O S S Y COMP.
A
CA RB N Y CO K E . - GA NT E , 2. M X I C O . P . F .
1 8 0 D I R E C T O R I O D E L E S T A D O D E G U A N A J U A T O
Rui z J o s L.,
L e n
-
Campo Franci s ca M. d e l, .
s
Zamo ra Franci s co M.,
H e rnnd e z J e s s H -,
H e rnnd e z P o ,
y>
Ram re z Agui l ar,
B
B e raud hi j o Lui s , S. Franci s co d el Ri ncn.
Pe re d a yC.
a
Cas to ,
Oro z co Do naci ano ,
s
H e rnnd e z J e naro , Acmbaro . j
Gal l e go s J . Tri ni d ad ,
Lpe z Ni co l s ,
>:>
Al ani z To ms , Tarand acuao .
B ANCO S Y B A NQUERO S
Stal l fo rth, Al cz ar yC.
a
, Guanaj uato .
Sucurs al d e l Banco Nacional,
I d . d el Banco de Londres y Mxico,
I d . d el Banco de San Luis Potos,
Lange ngche i d t Enri que ,
K ni ge H e rmann, Age nte , Ce l aya. j
Go nz lez Suce s o re s d e E.. i d .,
I ri go ye n J uan, id .,
J>
Agui l ar Re fugi o , Val l e d e Santi ago . 1
Range l Franci s co ,
Vi l l as e o r Pe d ro N., Age nte , Pnj amo . ,
Eche ve rr a Si nfo ri ano . id .,
Ce s tn hi j o s , i d .,
Ro d r gue z Franci s co , i d ., Sal vati e rra.
Argo me d o H i j o s d e , id .,
Go nz lez Mi gue l , i d ., S. Mi gue l Al l e nd e .
Re d o nd o J o s M.
a
, id .,
Guti rre z V cto r, I rapuato .
Sucurs al d el Banco de S. Luis Potos, Le n.
Po hl Fe d e ri co ,
8
Go rd o a y L aval l e ,
Etche garay y C.
a
Suces o res ,
Oro z co J uan, Abas o lo .
Mart ne z Celed o nio ,
Canchl a Rafae l , "
B O TI CA S
Vz que z yC.
a
Suces o res , Guanaj uato .
Cas i l l as Vi ud a d e, *
Ar and a C.,
Chvez Franci s co P.,
Mari o I nd al e ci o ,
Arre gui n B .,
Rubi o Mi gue l ,
Garc a B ard o mi ano ,
Ojed a Ramn, *
Pare d e s Dr. Franci s co , Ce l aya.
Pare d e s Manue l ,
Go nz lez Suces o res d e I gnaci o ,
Ovied o Anto ni o ,
So l rz ano Vi ud a d e,
Garci d ue as Eus e bi o A.,
Ovied o J o s M.
a
,
O rte ga And rs ,
H e rnnd e z P. M.,
B ravo Pas cual ,
Mal d o nad o F.,
So to Dr. Fe d e ri co ,
Ri ve ra Faus ti no ,
Ne z Euge ni o ,
Chvez I s i d o ro ,
Gal vn J o s ,
H e rnnd e z Ro s as Dr. M.,
Garci d ue as Gre go ri o ,
Rui z yCe ballo s ,
Snche z Tri ni d ad ,
i Ocampo J uan,
B o ti ca d el H o s pi tal ,
Fl o re s Paul n J uan,
Gmez Val e nt n,
Ro d r gue z Anto ni o ,
Al cntara Rafae l ,
B rri ga Do mingo ,
Cruz L ui s ,
Garc a Do mi ngo ,
Agui rre Franci s co ,
Ro me ro L ui s G.,
i Pad i l l a Dr. Caye tano H .,
I Cas tae d a.Lucio N.,
I L ara yGarci d ue as ,
Go nz lez Lui s ,
Pal o mi no Dr. Val e nt n,
Mart ne z Dr. Anto ni o ,
H e rnnd e z O rte ga Dr. J o s
Ram re z Dr. Le o ncio ,
Ojed a Dr. L ui s ,
Es paa Pabl o ,
Pad i l l a To ms ,
B araj as Vi cnte ,
Ocho a Mari ano ,
Mo rn Manue l ,
Vargas Manue l ,
Camacho Carme n,
Al ani z To ms ,
Cabre ra Re gi no E.,
Ro d r gue z J o s M.,
Garci d ue as O.,
Ce l aya.
Val l e d e Santi ago .
Ci ud ad Go nz le z .
Silao .
Pnjamo.
Sal vati e rra.
S. L ui s d e l a Paz .
I turbi d e .
S. Mi gue l Al l e nd e .
I rapuato .
Le n.
L e n.
S. Franci s co d el Ri ncn.

y>
Y uri ri a.

Tarand acuao .

Apas e o .
S. Di e go d e l a Uni n.
Abas o lo .
CA NTI NA S Y CA F S
O bre gn Cl aud i o ,
B arqui z a Manue l ,
B e rnal Mi gue l ,
And al n Do mi ngo ,
Garc a yC.
a
Rai mund o .
Guanaj uato .
L e n.
f a b r i c a de l i b r o s e n b l a n c o - e. . s . . i . . , C.S S.A. . - MEXICO.
D I R E C T O R I O D E L E S T A D O D E G U A N A J U A T O 1S1
SALCEDO z, O
I A
Q-,
APARTADO 111 APARTADO 115
C. GMEZ PALACI O, Durango Capuchi nas , 5.MX I CO D. F.
MAQUINARIA PARA LA AGRIC ULT URA
A G K B J N T T E S
d e f b r i c a s e x t r a n j e r a s
Trillad o ras
Arad o s disco
Segad o ras
etc., etc.
TODA CLASE DE I MPLEMENTOS PARA LA AGRI CULTURA
Al l e gre J uan,
CO MI SI O NI STA S
L ange ns che i d t Enri que ,
O s ante H e rmano s ,
Ro d r gue z yC.
a
,
B us to s H e rmano s Mi gue l ,
Me ye nbe rg Enri que ,
Mend o z a I gnaci o ,
Mart ne z Aure l i o ,
Stal l fo rth, Al cz ar vC.
a
,
Go e rne L .,
Fi nk Al fre d o ,
Vi ad e mo nte Dar o ,
Franco Franci s co ,
Se pl ve d a J o s M.,
Mugi ca Franci s co d e P.,
Snche z Ro mn,
Ve ga J uan,
O rte ga yCas ano va,
Papto r yC.
a
,
Agui naco yGarc a,
B ravo Anto ni o ,
Gal vn Po nci ano ,
Le n.
Guanaj ato .
Ce l aya.
Val l e d e Santi ago .
Val l e d e Santi ago .
Sal amanca.
Ci ud ad Go nz le z .
Silao .
Nie to And rs ,
B e e r yC.
a
M.,
Oro z co Manue l E.,
Cas i l l as Vicente,
Ve l z que z Ni co l s ,
Go nz l e z Mari ano ,
Lpe z Fe l i pe ,
Az pi tarte Ange l,
Olmo Do mi ngo d e l,
Cano J o s ,
Vi l l as e o r B e rnard i no ,
Vi l l as e o r Pe d ro N.,
Zamud i o yMald o nad o ,
Ri ve ra yMal d o nad o ,
Gmez Po rfi ri o ,
Crd e nas Ans e l mo ,
Ori ge l I gnaci o ,
Egu l az Pe d ro ,
Al barrn Fi l e mn,
Ri ve ra Ni e to Ro mn,
Al cntara hi j o Manue l ,
| Po l hs Fe d e ri co , Pro gre s o 11,
i Etche garay y C
a
Suces o res , Portal de
Guerrero, nm. 4,
Pnj amo .
Sal vati e rra.

S. Lui s d e l a Paz .
S. Miguel Al l e nd e .
J e rcuaro .
I rapuato

Le n.
j B P 0 S S Y CO MP
A
- C ^ r C ^ - ^ r , 2. - M E X I C O ^
DI R E C T O R I O D E L E ST A DO D E I ^A J A T O
De la Ve ga y C.
a
J o s Lui s , Suce s o re s ,
Eonda Sur, 31 33,
Leon
-
Parra J e s s d e l a.
Manri que Di e go ,
M ar t n ez y M a d r a z o
COMISIONISTAS
1.
a
de Guanajuato , 24.
A partad o po s tal 17. L e n.
CURTI DUR A S
Ni e to Raf ae l ,
Macl as H e rcul ano ,
H e rnnd e z Nati vi d ad ,
J arami l l o B arto l o ,
Gme z Anto ni o ,
Arai z a B e ni to ,
I nf ante J e s s ,
To rre s Cami l o ,
Snche z B e ni to ,
Ro me ro I gnaci o ,
Mo s que d a I s abe l ,
Eche ve s te J uan,
Chago l l a L o re to ,
B o ni l l a Rmul o ,
Cas ti l l o As ce ns i n,
Mo s que d a Franci s ca,
Co ntre ras J uan,
Ri co I ns ,
Di o s d ad o Raf ae l ,
Vi l l agme z Franci s co ,
B al d e ras Epi f ani o ,
Sal vati e rra.
T n L e n.
Go rd o a y L aval i e .
Pad i l l a y C.
a
Mi gue l E.,
O bre gn Carl o s B .,
Zamo ra Franci s co M.,
L e yari s ti J o s , Portal de Guerrero 12,
r i Acmbaro .
Magro Mi gue l ,
I barra Fe l i pe , '
Vi vanco Pabl o ,
t _ "p Tarand acuao .
Al pi z ar J uan ag e o
Zamo rano Sal vad o r E-,
p
Pi me nte l Raf ae l , O ui tz e o .
CRI STA L ER A S
O bre gn Cl aud i o , Guanaj uato .
Pal as s o u Enri que ,
Ro d r gue z F., Sal vati e rra.
L o z ano I gnaci o G Val l e d e SanUago
H e rnnd e z Ne gre te Franci s co , Fe nj amo .
Ce l aya.
Val l e d e Santi ago .
Ci ud ad Go nz l e z .
Si l ao .
Do rante s Pantal e n,
L i ma Apo l o ni o ,
Vz que z L o re to ,
L e d e s ma Manue l ,
Camacho Pantal e n,
Gue rre ro Nabo r,
L a H o rmi ga, S. A.,
Zamarri pa Euge ni o ,
Snche z Fl o re nci o ,
Snche z Cri s anto s ,
Cas tro Fo rti no ,
I O l i vare s Franci s co ,
I Mi rand a Ci pri ano ,
i Muo z Es tani s l ao ,
Arauj o Santi ago ,
j Se rv n Carme n,
Marmo l e j o Franci s co ,
Rui z Pe d ro ,
Vi l l agme z J e s s ,
Navarre te L ucas ,
Guz mn Vi ce nte ,
Garc a J e s s ,
Gme z Eme te ri o ,
San J o s I turbi d e .
San Mi gue l Al l e nd e .
'
J e rcuaro .
L e n.

Y uri ri a.
Cue rmaro .
DENTI STA S
Mart ne z Es pi ri d i n,
So l s Enri que E.,
Machi ave l o Ed uard o ,
B e tanco urt A. L .,
Val d s J uan,
H e rnnd e z Ro s as , Dr. M.,
Gme z Enri que ,
Pad i l l a Patri ci o ,
Gme z J o s M.
a
,
Pi me nte l J o s R.,
Guanaj uato .
Ce l aya.

Val l e d e Santi ago .


Pnj amo .
L e n.
Acmbaro .
ENSA Y A DO RES DE META L ES
Arand a Manue l G.,
Arauj o Ns to r,
Co nte ro Franci s co ,
Cummi ng Emi l i o ,
Cad y L i no R.,
Do val i na Agus t n,
Es trad a I gnaci o F.,
Garc a J us to ,
Gme z I l d e fo ns o ,
L pe z Eul al i o ,
L o z ano I gnaci o ,
Mrque z J o s N.,
Navi a Se ve ro ,
Parkman Samue l ,
Parti d a Catari no ,
Pe s que ra Mi gue l ,
Re yr Carl o s ,
Guanaj uato .
"oBRAS D E - B. N.
J . B . F O SS Y CO M P.A. CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. ME X I CO D. F.
D I R E C T O R I O D E L E S T A D O D E G U A N A J U A T O
183
Snche z Po nce I gnaci o , Guanaj uato .
Vl e z L ui s , .
a
F B RI CA S DE AL MI DN
Mart ne z M. Cruz B l anca, Guanaj uato .
F B RI CA S DE A GUA RDI ENTES Y L I CO RES
O rte ga y C.
a
E., Val l e d e Santi ago .
H aci e nd a La Ve nti l l a (.mez cal), C. Go nz l e z .
I d . * El J aral d e B e rri o i d .,
I d . L aguna Guad al upe i d .,
I d . San B arto l o id ., .
Chve z Franci s co ,
Se rrano y Sauce n J .,
Garbari Fabi n,
Muo z J o s ,
B ravo Ce l e s ti no ,
Gme z Apul e yo ,
vi l a Marce l i no ,
Al vare z Mi gue l ,
Garfi as Te o d o mi ro ,
Dvi l a Le o po l d o ,
Ro s a Franci s co d e l a,
Pnj amo .
Sal vati e rra.
S. L ui s d e l a Paz .
S. J o s I turbi d e .
I rapuato .

Apas e o .
S. Di e go d e l a Uni n.
Guanaj uato .
FA B RI CA S DE CERV EZA
Dre he r, E., L a Cruz Ro j a, Guanaj uato .
Erre j n Ce ci l i a, Ce l aya.
Pre z Ce l e s ti no , Si l ao .
Me na Gume rs i nd o , L e n.
K i l i an y C.
a
J ., Suce s o re s ,
Narve z To ms , Acmbaro .
Chago l l an J o s , Abas o l o .
F B RI CA S DE CERI L L O S
So ls J o s M.
a
, Ce l aya.
Ram re z Cre s ce nd o ,
Re ye s And rs , Pnj amo .
Crd o ba Go nz al o d e , S. Mi gue l Al l e nd e .
F B RI CA S DE CAL ZADO
Ro d r gue z Franci s co ,
B e rnard Enri que ,
Duarte Eme te ri o ,
H e re d i a Franci s co ,
So ri a J o s E.,
Co ncha L ui s G.,
Ne z J e s s ,
Co ntre ras y C.
a
Raf ae l ,
H e rnnd e z Carl o s ,
Mart ne z So s te ne s ,
Vi l l as e o r Re f ugi o J . ,
Es pi no s a L ui s ,
Go nz l e z L ui s A.,
O l i vare s J e s s ,
L una I gnaci o .
Guanaj uato .
Ce l aya.
Val l e d e Santi ago .
Silao .
Pnj amo .

Sal vati e rra.


S. L ui s d e l a Paz .
S. Mi gue l Al l e nd e .
I rapuato .
Acmbaro .
S. Di e go d e l a Uni n.
Ce rvante s Pabl o ,
Durn y C.
a
Aus e nci o ,
Are l l ano Guad al upe ,
Cabre ro J us to ,
Grate Ad o l fo ,
Do m ngue z E., Abas o l o .
Mart ne z Ri ta,
B o cane graA.,
J ure z L ui s y Vi ce nte , Abas o l o .
Are l l ano F.,
Vaca J o s ,
F B RI CA S DE CI GARRO S Y PURO S
De l gad o y C.
a
Amad o ,
Ro d r gue z Anto ni o ,
Co ncha L ui s G.,
Se pl ve d a Vi ce nte ,
To rre s J o s ,
Ram re z Mxi mo ,
Ram re z Manue l ,
Ram re z Vi ce nte ,
Mo re no Rmul o ,
Rui z y Gme z D.,
B e rnal B e ni to ,
Val l e j o J e s s ,
Es tre l l a Franci s co ,
Guz mn Se ve ri ano ,
Go d ne z Pe d ro ,
To rre s Ci pri ano ,
L ugo Ati l ano ,
Re ye s And rs ,
Re ye s Mace d o ni o ,
Fi gue ro a J o s M.
a
,
Al vare z Ro mn,
Al varad o Manue l ,
Samani e go J o aqu n,
Go nz l e z I s aac,
To rre s J o s M.
a
,
Me na Do mi ngo ,
Lpe z L ui s ,
Pue nte Di e go ,
Ro bl e s Re f ugi o ,
Ro d r gue z d e Me na Ce fe ri na,
Cas tro Ni co l s ,
Zaval a Pe d ro ,
Guz mn Mari ano ,
Ri co J uan B . P.,
Manr que z Raf ae l ,
Vz que z Es te ban,
To rre s Anto ni o ,
Ti no co Cels o G.,
L and e ro s J e s s ,
Ro s as Arturo ,
Zal d var J o s d e l a L uz ,
Guanaj uato .

Ce l aya.
Val l e d e Santi ago .
Sal amanca.
Ci ud ad Go nz l e z .

Si l ao .

Pnj amo .

Sal vati e rra.



S. L ui s d e l a Paz .
S. Mi gue l Al l e nd e .

I rapuato .
S. Franci s co d e l Ri ncn.
Y uri ri a.
Acmbaro .
Apas e o .
Abas o l o .
L e n.
F BRICA D E LIBRO S EN BLANCO . R. DE S. N. A RA L UCE , CA L L EJ N ST A . INS, 5. MX I CO .
B . * O S S Y C O T - GA B B S , 0 Q M . - ^ - -
184
D I E E C T O E I O D E L E S T A D O J . E ^ A J U A T O
F B RI CA S DE J A B N Y V E L A S
So to Manue l ,
Lpez y C.
a
A.,
Rui z y H no . J ul i n,
Maclas De me tri o ,
Seplved a J e s s M.
a
,
Co rts Franci s co ,
J ure z J e naro ,
Pre z Daz Franci s co ,
Mo rales Fl i x,
Es pi no s a Narci s o ,
Co rts hi j o , B runo ,
Co rts Severiano ,
Ocho a Ed uard o S.,
Ro d r gue z J . Salud ,
Pre z So co rro ,
So to Claro ,
Zaraz a Margari to ,
Ro vi ra J o s ,
O rte ga Y icto r,
Co rts Evari s to ,
Ram re z Lo renz o , .
Anaya J o s M.
a
,
Muri l l o Eucari o .
Vz que z J uan,
Garca. Marti ni ,
Garca y C.
a
Rai mund o ,
Navarro J uan,
Lpe z J e s s ,
Zaval a Pe d ro ,
Agui l e ra Fe rm n,
Mo reno Salvad o r,
Es qui ve l Carlo s ,
Rico J uan,
Guanaj uato .

Celaya.
Tarand acuao .
Valle d e Santi ago .

Ciud ad Go nz lez .
Silao .

Pnj amo .
Sal vati e rra.

S. L ui s d e l a Paz .
S. J o s I turbi d e .
J e rcuaro .

I rapuato .
Len.
Y uri ri a.
Acmbaro .
Apas e o .
Abas o lo .
F B R I C A S DE F I DE O S Y P A ST A S
Re yno s o J e s s ,
Fue nte s Marco s ,
Es quive l Suces in d e J o s ,
Seplved a J e s s M.
a
,
Centeno I s aac,
Le d e s ma Vice nte ,
Go nz lez Rafae l ,
Go nz lez J e s s ,
Caballero Manuel,
Navarro Manue l ,
Ayal a Lui s ,
Ro d r gue z J . Salud ,
Mnd ez Pabl o ,
Ro j as Franci s co ,
Snchez Mi gue l ,
Alvarad o Es te ban,
Fo ns e ca Fructuo s o ,
Guanaj uato .
Ce l aya.

Valle d e .Santi ago .


Silao .
Pnj amo .
Sal vati e rra.
S. L ui s d e l a Paz .
Le n.
S. Franci s co d el Ri ncn.
Acmbaro .
Oro z co H i l ari o ,
Carranz a H e rmi ni o ,
H e rnnd e z I no ce nte ,
Mart ne z Mari ano ,
Co ntre ras Mat as ,
a
/
Abas o lo .
Chago l l anB .,
F B RI CA S DE H I L A DO S, T E J I DO S Y E ST A MP A DO S
Sauelo y C.
a
G., gne ro s d e punto , Oelaya.
J acque s H no s . S. Vicente, hi l . te j .
Go nz lez Ramn, La Pro vi d e nci a, i d .
Velz quez J uan, S. J o s , id .
Mo lina Rafae l , id .
Chago l l an Al barrn I gnaci o , id .
Go nz lez Re mi gi o , Rebo z o s ,
I Fl o re s Victo riano , i d .
Centeno J uan, i d .
Pre z Marco s , i d . _
Ce rvante s Manue l , Es tamp., Val l e Santi ago
Fe rre r Mart n, Rebo z o s ,
Mo nti e l B e ni to , i d .
Garc a Manuel, id .
Rui z Demetrio , id .
Go nz lez Gumes ind o , id .
Derbez y B o rel, id . ?
J ure z Geno vevo , H i l ad o s / te j . , Pnj amo .
Go nz lez Suc. Ens e bi o , id . Sal vati e rra.
Argo med o H ijo s d e, id .
Scanlan Santi ago , id . .
To rre s Fe bro nio , Rebo z o s , S. Mi gue l Allend e.
Gue rre ro Franci s co , id . I rapuato .
Po rti l l o Vimla d e, fbrica de hilados y
tejidos LaAmericana, Ge re nte I gna-
cio G emes (vase la pg. 167.)
A r a u j o Francis co G., hilad o s y te jid o s ,
Vald ivia Dio d o ro G., i d .
Ll aguno y Te j ad a, fbri ca d e me d ias ,
Ro bles Fe l i pe , tal l e r id .
Arand a Oro z co J o s , i d .
Range l Cres cencio , id .
Te j ad a y C.
a
M., id .
Zi e gl e rs ky y C.
a
Ri card o , fb. ci ntas .
Al ato rre Fe l i pe , fbri ca d e rebo z o s ,
Daz Es te ban, i d .,
Range l Cres cencio y Ed uard o , i d .,
Ro mo And rs , i d .,
Ri vas Re fugi o , id .,
Daz Macari o , id .,
_ , - a
B arro n J o s , id -,
Gmez Pantal e n, i d .,
Ro cha Pe d ro , i d .,
Zaval a Nico ls Vi ud a d e, id .,
Cand e las J e s s , id .,
G ar c a We nce s l ao , id ., Y uri ri a.
Cano H i g ui o , id ., '
Len.

Len.
D I R E C T O R I O D E L E S T A D O D E G U A N A J U A T O 185
Mart ne z Franci s co , id .,
Ne z Luci ano , id .,
Pramo Francis co , id .,
Y uri ri a.

Guanaj uato .
F B R I C A S DE SO MB R E R O S
Snchez J o s , Guanaj uato .
So lo rz ana Anto ni o ,
Ro d r gue z y H e rmano Mo d es to ,
Fl e bbe J o aqu n, Len.
F E R R E T E R A S Y M E R C E R A S
B i ttro l ff, Ni e me ye r y C.
a
, Guanaj uato .
Amad o r J e s s ,
Gal l ard o Abraham,
Ro bles Ro mn,
Pal as s o u Enri que ,
Obregn Claud io , '
Vz que z y C.
a
Franci s co , Celaya.
H e rnnd e z Santi ago ,
Garc a J uan, >,
Lo z ano I gnaci o , Valle d e Santi ago .
Derbez y B o rel,
Lpez hi j o s Franci s co , Pnj amo .
Garc a Angel, Sal vati e rra.
Avils J o s ,
Vargas B e rnab,
Avils Mar a d e J .,
Gmez J o s , S. J o s I turbi d e .
Lo z ad a J e s s ,
Se rrato To ms , S. Migue l Allend e.
Sauto Agus t n,
Sauto Teo d o ro J . d e,
Vivero Anto nio ,
Go nz lez To rre s Franci s co , >,
Oribe B rbaro ,
H e rre ra Lui s ,
Parkman, Alco cer y C.
a
, I rapuato .
Go nz lez Simen,
Galvn Manue l a,
Co rral e s Luis ,
B i ttro l ff, Niemeyer y C.
a
, Le n.
Pal o mar y C.
a
M.,
Wi e che rs y C.
a
Carlo s ,
Pre z J o s A.,
Gao na Ro j as J e s s ,
I z qui e rd o Zenn,
Ahed o Fl i x,
Mena Do mingo , S. Franci s co d el Ri ncn.
Lpez Lui s , ,
Ortiz Franci s co , Y uri ri a.
Med ina y C.
a
Ens ebio , Acmbaro .
Pre z Vz que z Franci s co , Abas o lo .
F O T O GR A F A S
Garca Ro mual d o , Guanaj uato .
Celaya.
Ojed a L. A.,
I igo Le o nard o ,
Winifie ld Sco tt,
Ro d r gue z y C.
a
Miguel,
Ri ve ra J o s M.
a
,
Ro d r gue z J e s s , ;>
So ls Fl o re nti no , Valle d e Santi ago .
Vi l l anuva Re fugi o , Sal amanca.
Sanabri a y H e rmano Gas par, Silao .
H e rnnd e z hi j o s Francis co , Pnj amo .
Chvez Pe d ro , B
Ocampo Pabl o , Sal vati e rra.
Do s amante s Caye tano ,
H e rnnd e z J uan, S. Miguel Allend e.
Agui rre Franci s co , I rapuato
Pache co J o s L., L e n
Oro z co Manue l T., 2
Mathe y Franci s co ,
Len Rafae l ,
Ocho a Mari ano , S. Franci s co d el Ri ncn.
To rre s Vale riano ,
Olve ra C. Rafae l ,
Carmo na Sabino ,
Rui z Vicente A.,
Acmbaro .
Apas eo .
F U NDI C I O NE S
Range l Teles fo ro , Guanaj uato .
Mo ntes Gild ard o , Celaya.
Arauz Anto nio , S. L ui s d e la Paz .
Del Mo ral y B arqu n, I rapuato .
H A C E NDA DO S
Obregn Go nz lez Lic. J o aqu n, Guanaj uato .
Chico Viud a d e J o aqu n,
Parkman Vi ud a d e,
Delgad o Amad o ,
Mena J o s M.
a
, s
Go nz lez J e s s , B
Cas telaz o Vi ud a d e,
Ro cha J uan, s
Ro j as Eus ebio , 8
Os ante Fe lipe ,
Chico J uan, t
Chico Carlo s , s
Alcz ar Ramn,
I bargi l e ngo i ti a I gnaci o ,
Re nd n H e rmano s ,
Obre gn Claud io , B
De l gad o Franci s co , Celaya.
I ri go ye n Manuel, B
Vi l l anuva Santi ago ,
Vi l l anuva Fe lipe , 8
Vi l l anuva Ramn, s
R o s Manuel d e lo s ,
Ariz me nd i J uan, s
J . B . F O SS Y CQMP.
A
CA RB N Y CO K E. - GA NT E , 2. ME X I C O . D. F.
D I R E C T O R I O D E L E S T A D O D E G U A N A J U A T O
Val l e d e Santi ago .
Sal amanca.
Do me nz ai n L ui s , Ce l aya.
Cabal l e ro Do mi ngo ,
s
Ri co Raf ae l ,
O bre gn Amad o ,
Rai go s a J e naro Lic., H A CI E NDA DE
RO QU E (vase la pg. 171), Celaya.
Anti l l n J ul i n,
Fl o re s Raf ae l ,
Go nz l e z Mo i s s R.,
Garma Fe d e ri co ,
Ve l ard e Ramn,
Go nz l e z Enri que ,
Go nz l e z Ro s a,
Gal vn Anto ni o ,
Val l e j o Raf ae l ,
Gue rre ro Ed uard o ,
Abas cal Raf ae l ,
Agui naco Ani ce to ,
Range l Franci s co ,
Franco Ge ne ral Franci s co ,
Rui z y Gme z De me tri o ,
O l i vare s Amad o .
H e rnnd e z Fi d e nci o ,
Fe rnnd e z Si l ve ri o ,
Go nz l e z Ri card o ,
Santamar a Enri que ,
Pue nte L i c. J e s s ,
Al e mn Ramn N.,
H e rnnd e z Franci s co d e P.,
Vz que z J uan,
Garc a Do mi ngo ,
5>
Mo ne ad a Franci s co M.
a
, Ci ud ad Go nz l e z .
Mo ne ad a Franci s co C. d e ,
Mo ne ad a Franci s co J e rni mo ,
Es pi no s a Narci s o ,
H e rnnd e z Mgi ca J o s M.
a
,
D az I nf ante Ci ri l o ,
D az I nf ante Do l o re s ,
Mante ca Es te ban,
Guz mn Se ve ri ano ,
L pe z I ri ne o ,
Mo ne ad a Pe d ro F.,
Pe s que ra Ce l s o ,
Santa Co l o ma J o s ,
O campo Pe d ro ,
Ace ve d o Franci s co ,
Garc a Dr. J uan Manue l ,
B arqu n To ms ,
Re nd n Anto ni o ,
Lpe z Gre go ri o ,
Garc a Pe d ro ,
I s us qui z a J uan,
Rui z Sal vad o r, *
Eche ve rr a Si nfo ri ano , Pnj amo .
Si l ao .
Vi l l as e o r Pe d ro N.,
Vi l l as e o r B .,
Mo ral e s I s abe l ,
-Vi l l as e o r Dr. Manue l ,
Agui rre J o s M.
a
,
Rubi o I gnaci o ,
Ol ace I s i d ro ,
O tame nd i Franci s co P.,
Argo me d o H i j o s d e ,
Gui s a Patri ci o .
Ro s i l l o Pabl o ,
Rubi o Caye tano ,
L l ano s Manue l ,
Mnd e z (hi j o ) Franci s co ,
H e rre ra Pe d ro ,
So to J e s s ,
O l ace Gi l be rto ,
So to Manue l ,
Cal z ad a Enri que ,
L o yo l a To ms ,
Range l Anto ni o H .,
Duco i ng Arturo ,
Sauto J o s M.
a
,
Al co ce r J o s ,
Gi l Ri ve ra J o s ,
Ri ncn d e Pe a Mar a,
Mal J ul i n,
Sauto Manue l ,
So l l ano Carl o s ,
Snche z J o s ,
Gal e ana B e rnard o ,
H e rre ra Pe d ro ,
Parad a J o rge ,
And rad e J o s ,
Co varrubi as J e s s ,
B uz o Te filo ,
Parkman Franco ,
Mo ral Ni co l s d e l ,
Arand a Catari no ,
B arqu n Carme n M. d e ,
Guti rre z V cto r,
Vargas Ni co l s ,
Vi e i ra L ui s ,
Gue d e a Archi bal d o ,
"Velasco J uan,
Ed e rra Franci s co .
Snche z Si me n,
Arand a Enri que T.,
To rre s H i l ari n,
To rre s Se pti e n J uan,
To rre s Se pti e n J e s s ,
Go nz l e z Snche z , Vi ud a
Go rd o a Manue l ,
Cno vas , H i j a d e ,
Pnj amo .
Sal vati e rra.
S. L ui s d e l a Paz .
S. J o s I turbi d e .




S. Mi gue l Al l e nd e .
J e rcuaro .
I rapuato .
I rapuato .
L e n.
d e ,
^ E LIBRO S EN BLANCO . R - DE S. N . A RA L UCE , CA L L E J N ST A . I NS, 5. - MEX I CO .
J - B . F O S S Y CO MP- A CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. M X I CO . D. F.
D I R E C T O R I O D E L E S T A D O D E G U A N A J U A T O 187
Ri ncn Gal l ard o J o s Mar a, Le n.
Mad raz o I gnaci o ,
Mo ral d e J i mne z Anto ni a.
D az I nf ante Mi gue l ,
Se gure J uan,
Ri o nd a J o s ,
Val d i vi a, Li c. Di o d o ro G.,
Fue nte s , Li c. J o s d e l a L .,
B us tamante Evari s to ,
Ro mo d e B araj as J e s s ,
Mo ral e s B e ni gno ,
Te j ad a Le n I gnaci o ,
Guti rre z H i l ari n, s
Tro nco s o J aci nto ,
Me nd o z a Fe l i pe S.,
B o l e aga Manue l ,
Guti rre z d e Ve l as co Ro s e nd o ,
Cabre ra Fl o re nci o ,
Garc a So l e d ad y Ramo na,
L o z a d e J i mne z J o s e f a,
Re i no s o H i gi ni o (H e re d e ro s ),
H e rnnd e z , Li c. Faus ti no H .,
Pramo , Li c. Franci s co d e P.,
Arand a Gabri e l , >,
So l s y H no s . De l f n,
Go nz l e z B al tas ar,
Are l l ano L o re nz o ,
Ve l z que z d e Fue nte s Lo re nz o ,
Pad i l l a To ms , S. Franc.
0
d e l Ri ncn.
Garc a Se bas ti n,
Gue rre ro L o ngi no s ,
Gue rre ro Ro s al o ,
O ro z co I gnaci o ,
H e rnnd e z Anto ni o ,
H e rnnd e z I gnaci o ,
Gue rre ro Val e nte ,
Ro j as Cl e o fs ,
Ro s aura Ro j as ,
Vi l l agme z J e s s , Y uri ri a.
Rui z Ad e o d ato ,
Vi l l agme z Tri ni d ad ,
Oro z co So l e d ad ,
Mal agn J o aqu n,
Rui z Po nci ano ,
J ure z Mari ano ,
Mo nte z Pe d ro A.,
Mo nte z Guad al upe ,
Pre z Atanas i o ,
Pre z Ni co l s ,
H e rnnd e z J e naro , Acmbaro .
Erre j n Raf ae l ,
Se rrato H e rmi ni o ,
Vargas Franci s co ,
Si l va Anto ni o ,
Ti naj e ro Co nce pci n, Vi ud a d e , Acmbaro .
Al vare z Ge rtrud i s ,
Al vare z Anto ni a R. d e ,
Me d i na Eus e bi o ,
Garc a L e and ro , Tarand acuao .
H e rnnd e z J e naro ,
Snche z Aure l i o , Cue rmaro .
Snche z Amad o . .
Rui z Ocejo Aure l i o ,
Vz que z Te j ad a J uan, Apas e o .
L az ari ni L ui s ,
Vz que z J e s s Mar a.
Ro me ro L ui s ,
Rui z Encarnaci n,
Urque ra Franci s co ,
Me s a Manue l ,
Co s o Carl o s G.,
Carmo na Sabi no ,
Pri mo J o s Mar a,
Ve r n Lui s S.,
Es tre l l a Se bas ti n,
Vz que z Anto ni o , S. Di e go d e l a Uni n.
O bre gn L auro ,
Gavi o Dr. Manue l F.,
Sauto J o s ,
So ta Manue l ,
Pache co Franci s co , Abas o l o .
Vaca Franci s co ,
Oro z co J uan,
Vaca B e ni ta,
Rui z J o s M.,
H O T EL ES
Ge o rge n Ad ri n, La Uni n, Guanaj uato .
Garma, Vi ud a d e , La Co nco rd i a,
Es parz a Gui l l e rmo , B o s ,
H o te l d e S. Anto ni o ,
Ce ntral , Ce l aya.
So l s ,
Guad al upe ,
Uni ve rs al ,
Gue rre ro Ze nn, Gue rre ro . Val l e Santi ago .
H o te l Mo re no , Sal amanca.
Uni n, s
H o te l e s Re d n, Sai nt-J ul i e n, Si l ao .
Cal i fo rni a v Co l n,
. Es me ral d a y Pro vi d e nci a, Pnj amo .
Sure z Caye tano , La Luz , Sal vati e rra.
Al vare z Mar a, La Cruz ,
Arauz Anto ni o , Re fugi o , S. L ui s d e l a Paz .
Mart ne z L ui s , Pro gre s o ,
Co ncha Vi e te ., S. Mi gue l , S. Mi gue l Al l e nd e .
L arre a J uan, Re fugi o ,
Vargas H no s ., I rapuato .
T ALLER D E RAYAD O S. - RA MN DE S. N. A RA L UCE, CA L L EJ N ST A . I NS, 5. - M X I C O .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE_ GH ANAJ UATO
Chave ro B as i l i a, i I rapuato .
H e rnnd e z Fi l o me na R. d e ,
To rre s J o s Mar a,
Velasco Manuel H O TEL DE DI LI GENCI AS
9 calle de la Plaza de Gallos, n. 6,
(vas e l a pg. 169).
L e o n
"
Arauj o Santi ago , Vi ud a d e , Co ln,
H o urcad e Pas cual ,' Co mercio ,
Pre z J uan, Guanaj uato ,
8
To rre s Arcad i o , S. Franc." d e l Ri ncn.
Aco s ta Franci s co G., Abas o l o .
I MPRENT A S Y L I T O GRA F A S
Agui rre Ed uard o ,
Ro d r gue z J e s s ,
I mpre nta d e l Es tad o ,
Vl e z Si l ve ri o M.,
Gui o ri Teo d o mir'o ,
Pas to r y C.
a
,
Es cand n y C.
a
Mari ano ,
Abo yte s Manue l ,
L o ngo ri a Margari ta, Vd a.
B ravo El i o d o ro ,
Ram re z Vi ce nte F.,
Se pl ve d a J uan B .,
B al and ra Franci s co ,
Sure z Ro me ro Tri ni d ad ,
Sal d aa Co nce pci n,
Snche z Pri mo J .,
L arre a H no s .,
Vargas H no s .,
H e rnnd e z To ms ,
I z qui e rd o Ze nn,
Gme z H no s .,
Se gura Cami l o ,
Rand o l f Enri que ,
Card o na Fl i x,
To rre s Val e ri ano , S.
H e rnnd e z Naz ari o ,
I NGENI ERO S
Agui l ar Po nci ano ,
Al e araz . Ramn,
Arand a Manue l G-,
Es trad a I gnaci o F.,
Fe rnnd e z Ro be rto ,
Go nz l e z Fe l i pe ,
H e re d i a Franci s co ,
L i ra J o s Mar a,
Go e rne L ui s ,
Me d i na Enri que ,
Re i no s o J o s J .,
Se pti e n Mi gue l ,
Si l va L ui s ,
Chi co Ri card o ,
Guanaj uato .
Ce l aya.

Val l e d e Santi ago .

Sal amanca,
d e , Ci ud . Go nz l e z .
Si l ao .
Pnj amo .
Sal vati e rra.
S. L ui s d e l a Paz .
S. Mi gue l Al l e nd e .
I rapuato .
L e n.
Frane .
0
d e l Ri ncn.
Acmbaro .
Guanaj uato .
B ravo And rs , Guanaj uato .
Co ntre ras J uan N.,
Co rne j o Co rne l i o ,
Gl e nni e Enri que ,
I barg e ngo i ti a I gnaci o ,
Mart ne z Enri que ,
Oro z co Pabl o ,
Parre s J o aqu n,
Pre z Emi l i o ,
Re i no s o Franci s co ,
Ro cha I gnaci o G.,
Ro me ro Carl o s ,
Me nd o z a Al e j and ro S.,
Mal d o nad o Anto ni o ,
Mart ne z Raf ae l ,
Vi l l af aa J o s ,
Es pi no s a Le o po l d o ,
D az d e L e n Raf ae l ,
Zapata J o rge ,
Go nz l e z Vi ce nte ,
Navarro J uan N.,
H i j ar J e rni mo ,
Capi l l a J o aqu n,
L o z ad a B e ni to ,
O rti z Se bas ti n D.,
O rti z Ce fe ri no
Co ntre ras Manue l ,
Mo nte s d e O ca J e naro ,
L e al Ed mund o ,
Te j ad a d e Le n Pe d ro ,
Guti rre z d e Ve l as co Evari s to ,
Ro cha J o s ,
L o ng L ui s ,
Go rd o a Raf ae l , *
T-, A cambaro .
Se gura Emi l i o , ^
L I B K B R A S Y P A P E L E R A S
F ue nte Pe d ro d e l a, ' Guanaj uato .
Agui rre Ed uard o ,
Ro d r gue z J e s s ,
Gal l ard o Abraham,
O bre gn Cl aud i o ,
Du-Po nd El i o d o ro ,
Gngo ra Guad al upe J .,
Es cand n y C.
a
,
Lpe z Sal vad o r,
Pi cbard o Mace d o ni o ,
Fue nte Parre s Pe d ro d e l a,
Mad raz o y C.
a
,
I z qui e rd o Ze nn,
MDI CO S
Ce l aya.
Ci ud ad Go nz l e z .

Si l ao .
Pnj amo .
S. L ui s d e l a Paz .

S. J o s I turbi d e .
I rapuato .
L e n.
Ce l aya.

Val l e d e Santi ago .
Pnj amo .
S. Mi gue l Al l e nd e .
L e n.
Chve z To ms ,
Chi co J e s s ,
Dugs Al fre d o ,
Guanaj uato .
D I R E C T O R I O D E L E S T A D O D E G U A N A J U A T O
189
Garc a Pabl o ,
H e rre ra Anto ni o ,
Arand a Arturo ,
H e rnnd e z I gnaci o ,
H e rnnd e z J o s B .,
H e rre ra We i s l e r J o s ,
Pi a J . Guad al upe ,
Vlez J o s ,
Al e mn J e s s ,
So to J e s s ,
Cruce s L ui s ,
B us tamante L ui s P.,
Marmo l e j o Franci s co ,
Me ana Manue l ,
Ne gre te Te o d o mi ro ,
O rte ga J . Tri ni d ad ,
Pare d e s Franci s co ,
Ni e to J e s s ,
Me nd o z a Franci s co ,
Lpe z Ni co l s Z.,
Cas tro J uan,
L o me l i Franci s co ,
H e rnnd e z Pe d ro M.,
O rte ga And rs ,
Val l e j o L e o nard o ,
Mal d o nad o Fe l i pe ,
Abas cal Raf ae l ,
Santand e r Carl o s ,
L pe z Fl o re nti no ,
Co ne j o Anto ni o G.,
D az Po l i carpo ,
Capaci ni J uan,
So to Fe d e ri co ,
L are d o Pe d ro ,
Prad o Mari ano R. d e l ,
Garc a J uan Manue l ,
Do me nz ai n Franci s co ,
Vi l l as e o r J uan,
L i ce aga Fe l i pe ,
H yd e J o rge ,
H e rnnd e z Ro s as M.,
Vi l l as e o r Manue l ,
El i z o nd o B e rnard o ,
Mo re no I gnaci o ,
Rui z Ramn,
Ce bal l o s Do mi ngo ,
So ri ano B e ni to ,
Cas ti l l o J o aqu n,
B araj as Ange l ,
Pre z Urbano ,
Pani agua Ate nge ne s ,
H e rnnd e z Mac as I gnaci o ,
L az o Franci s co ,
Go nz l e z Val e nt n,
Guanaj uato .
Ce l aya.
Val l e d e Santi ago .
Sal amanca.
Ci ud ad Go nz l e z .
Si l ao .
Pnj amo .
Sal vati e rra.
S. L ui s d e l a Paz .

I turbi d e .
S. Mi gue l Al l e nd e .
I rapuato .
Le.n.
Al cntara L ui s G.,
Cruz L ui s G.,
Ce rvante s G.,
Ro me ro L ui s G.,
Ayal a Pas cual ,
Re i no s o Enri que ,
Mo ral Mo ral e s Manue l ,
Fe rre r Anto ni o ,
Guti rre z d e Ve l as co Ro s e nd o ,
Arand a D az Pe d ro ,
D az I nf ante Mi gue l ,
L ari bs Co rne l i o ,
Go nz l e z J e s s ,
Go nz l e z Fe l i pe ,
Pal o mi no Val e nte ,
El i z al d e Manue l ,
O j e d a L ui s ,
Garc a Saave d ra,
I barra J e s s ,
Mart ne z Anto ni o D.,
Fl o re s Garc a Manue l ,
Rbago Raf ae l ,
Pad i l l a Caye tano H .,
O rte ga J o s H e rnnd e z ,
Ram re z Le o nci o ,
O rti z J o s L.,
Arand a D az Pe d ro ,
Guti rre z J e naro , San Franci s co d e l Ri ncn.
Me d rano Agus t n,
Vargas Manue l M.,
Smano Franci s co ,
Pi me nte l J o s ,
Pre z Y arto Ro d ri go ,
Sal ce d o Vi ce nte ,
Cano Do naci ano ,
O bre gn L auro ,
B ravo Patri ci o ,
NO TA RI O S
H e rnnd e z Pe d ro Fl i x,
H e rcul ano H e rnnd e z ,
Val l e j o Franci s co ,
Re i no s o J o s ,
Zuri aga Cl i ce ri o ,
Zo rri l l a Franci s co ,
Mez a Le n,
Al vare z Al varo ,
Pramo Anas tas i o ,
B e nave nte Mi gue l H .,
Ro cha Ro be rto ,
Ro me ro Enri que ,
Fe rnnd e z J e s s ,
Al tami rano Ramn,
Snche z J e s s ,
Pratt Ed uard o ,
Y uri ri a.
Acmbaro .
Apas e o .
San Di e go Uni n.

Cui tz e o .
Guanaj uato .


Ce l aya.

Val l e d e Santi ago .
Sal amanca.
Ci ud ad Go nz l e z .
Si l ao .

Pnj amo .
J . B. F O SS Y COMP.
A
CA RB N Y CO K E. GA NT E, 2. MEX I CO . D. F.
190 D I R E C T O R I O D E L E S T A D O D E G U A N A J U A T O
Sal vati e rra.
San Lui s d e la Paz .
San Miguel Allend e.

I rapuato .
Muo z Mo ntelo ngo Lui s ,
Villagme z Anto ni o R.,
Lpez Panfi l o ,
Garc a To ms ,
Co ro na Anto ni o ,
B ravo Lui s G.,
H e rnnd e z Migue l,
Arro yo I gnaci o M.,
Villalo bo s Franci s co .
Go d nez d e la Vega B .,
To rre s Rafae l L.,
Arand a Daz Lic. J o s ,
Cbico Ne gre te Manuel,
Mart ne z Lic. Mariano ,
To rre s Carlo s G.,
Rui z Guz mn Li c. J o s ,
Daz I nfante Carlo s ,
Verd uz co Mariano , San Franci s co d el Ri ncn.
Vi tal Anto ni o , Y uri ri a.
Smano Rafae l , Acmbaro .
Len.
PL A T ER A S Y RE L O J E R A S
Rubi o Manuel,
Cas ti l l o I ns ,
H e rnnd e z Al e j and i o,
Pre z Anto nio ,
H e rnnd e z E.,
Ne z Re fugi o ,
H urtad o J o s M.
a
,
Ne z Franci s co ,
Ram re z Tiburcio ,
So sa Calixto ,
Garc a Rafae l .
Agui l ar To ms ,
Go nz l e z Severino ,
Mald o nad o Anto nio ,
So ls Fl o re nti no ,
B as urto J ul i o G.,
Ro d r gue z Santi ago ,
Vald s J uan,
Origel Pe d ro ,
H e rnnd e z J o s ,
Zamo ra J uan,
Ram re z Pe d ro ,
Land e ro s Ens ebio ,
Ro d r gue z Feliciano ,
Zaval a Francis co ,
Le al So tero ,
Gallego s Cruz ,
B rce nas Pnfilo ,
Garc a Fl o re nti no ,
Ram re z Pe d ro ,
B al and rn Do naciano ,
Card o na Nabo r,
H urti z Grego rio ,
Cabre ra Luz ,
Gmez J o s M.,
B arro s o Pas cual ,
H urti z Lauro ,
To rre s Pe d ro ,
L ara Li brad o ,
Mart ne z Mximo ,
Snchez J e s s ,
Daz J e s s ,
Ce rvante s Daniel,
Lpez J o aqu n,
Ve ne gas B o nifacio ,
Navarre te Pas cual ,
Guanaj uato .
Celaya.
Valle d e Santi ago .

Salamanca.
Silao .
Pnj amo
Sal vati e rra.
San L ui s d e la Paz .
San Miguel Allend e.
J e rcuaro .
I rapuato .
Le n.
Le n.
San Francis co d el Rincn.
Y uri ri a.
Tarand acuao .
Apas eo .
Cuitz eo .
PE L E T E R A S Y - T A L A B A RT ER A S
Re vi l l a Agus t n,
Gmez Anto nio ,
Chvez J o s ,
Martne z Abraham H .,
Alvarez Ramn,
Se rna Manue l ,
Garca Emi l i ano ,
Al tami rano Luis ,
Ro mero I gnaci o ,
Mo s que d a I sabel,-
Mo rquecho Franci s co ,
Go nz lez Tiburcio ,
Amad o r J o s ,
Sego via Po l i carpo ,
So ls Anto nio ,
La H o rmi ga S. A.,
Olivare s Franci s co ,
Az pe i ti a J o s M.
a
,
Obregn Carlo s B .,
Gao na Ro j as J e s s ,
Ahed o Fl i x,
Pre z Le o nard o ,
Cas tro Fo rti no ,
Mi rand a Cipriano ,
Zamarri pa Euge ni o ,
Mo ntes d e Oca I gnacio ,
H e rnnd e z J uan,
Snchez Cri s anto ,
Zamarri pa H e rnnd e z J e s s ,
Zamarri pa Agui l ar J e s s ,
Vargas I gnacio ,
Servn Carme n,
Zamarri pa J ul i o ,
Arauj o Santi ago ,
Se gura yC.
a
Vcto r,
Snchez Manuel,
H e rnnd e z Manue l ,
B araj as Ro mn,
Celaya.
Val l e d e Santi ago .
Sal amanca.
Ciud ad Go nz lez .
Pnj amo .
Silao .

Sal vati e rra.
San Mi gue l Alle nd e .

I rapuato .

Le n.
191
L a
DI LA IIA CUP,
Calle Honda Sur, n.
os
o1 a 33
L EO N ( Guanaj uato )
APARTADO POST AL, N. 25
.A. l i m : . A . e E I N
-
3D E
artefactos n a c io n a l e s , Calzado, l e b o G e r a ,
Sombreros, talabartera, frenos,
Espuelas, Cabezadas, l i nchos, Sozalillos,
l eat as, ele., etc.
COMI SI ONES Y CONSI GNACI ONES
E XP O R TA C I O N
. todos los puntos ele la. IR.epi"blioa
y Extranjero (Vas e iaP g . e s ).
J . B. F O SS Y COMP.
A
CA RB N Y CO K E. GA NT E, 2. MEX I CO . D. F.
190 D I R E C T O R I O D E L E S T A D O D E G U A N A J U A T O
Sal vati e rra.
San Lui s d e la Paz .
San Miguel Allend e.

I rapuato .
Muo z Mo ntelo ngo Lui s ,
Villagme z Anto ni o P.,
Lpez Panfi l o ,
Garc a To ms ,
Co ro na Anto ni o ,
B ravo Lui s G.,
H e rnnd e z Migue l,
Arro yo I gnaci o M.,
Villalo bo s Franci s co .
Go d nez d e la Vega B .,
To rre s Rafae l L.,
Arand a Daz Lic. J o s ,
Chico Ne gre te Manuel,
Mart ne z Lic. Mariano ,
To rre s Carlo s G.,
Rui z Guz mn Li c. J o s ,
Daz I nfante Carlo s ,
Verd uz co Mariano , San Franci s co d el Ri ncn.
Vi tal Anto ni o , Y uri ri a.
Smano Rafae l , Acmbaro .
Len.
PL A T ER A S Y RE L O J E R A S
Rubi o Manuel,
Cas ti l l o I ns ,
H e rnnd e z Al e j and i o,
Pre z Anto nio ,
H e rnnd e z E.,
Ne z Re fugi o ,
H urtad o J o s M.
a
,
Ne z Franci s co ,
Ram re z Tiburcio ,
So sa Calixto ,
Garc a Rafae l .
Agui l ar To ms ,
Go nz l e z Severino ,
Mald o nad o Anto nio ,
So ls Fl o re nti no ,
B as urto J ul i o G.,
Ro d r gue z Santi ago ,
Vald s J uan,
Origel Pe d ro ,
H e rnnd e z J o s ,
Zamo ra J uan,
Ram re z Pe d ro ,
Land e ro s Ens ebio ,
Ro d r gue z Feliciano ,
Zaval a Francis co ,
Le al So tero ,
Gallego s Cruz ,
B rce nas Pnfilo ,
Garc a Fl o re nti no ,
Ram re z Pe d ro ,
B al and rn Do naciano ,
Card o na Nabo r,
H urti z Grego rio ,
Cabre ra Luz ,
Gmez J o s M.,
B arro s o Pas cual ,
H urti z Lauro ,
To rre s Pe d ro ,
L ara Li brad o ,
Mart ne z Mximo ,
Snchez J e s s ,
Daz J e s s ,
Ce rvante s Daniel,
Lpez J o aqu n,
Ve ne gas B o nifacio ,
Navarre te Pas cual ,
Guanaj uato .
Celaya.
Valle d e Santi ago .

Salamanca.
Silao .
Pnj amo
Sal vati e rra.
San L ui s d e la Paz .
San Miguel Allend e.
J e rcuaro .
I rapuato .
Le n.
Le n.
San Francis co d el Rincn.
Y uri ri a.
Tarand acuao .
Apas eo .
Cuitz eo .
PE L E T E R A S Y - T A L A B A RT ER A S
Re vi l l a Agus t n,
Gmez Anto nio ,
Chvez J o s ,
Martne z Abraham H .,
Alvarez Ramn,
Se rna Manue l ,
Garca Emi l i ano ,
Al tami rano Luis ,
Ro mero I gnaci o ,
Mo s que d a I sabel,-
Mo rquecho Franci s co ,
Go nz lez Tiburcio ,
Amad o r J o s ,
Sego via Po l i carpo ,
So ls Anto nio ,
La H o rmi ga S. A.,
Olivare s Franci s co ,
Az pe i ti a J o s M.
a
,
Obregn Carlo s B .,
Gao na Ro j as J e s s ,
Ahed o Fl i x,
Pre z Le o nard o ,
Cas tro Fo rti no ,
Mi rand a Cipriano ,
Zamarri pa Euge ni o ,
Mo ntes d e Oca I gnacio ,
H e rnnd e z J uan,
Snchez Cri s anto ,
Zamarri pa H e rnnd e z J e s s ,
Zamarri pa Agui l ar J e s s ,
Vargas I gnacio ,
Servn Carme n,
Zamarri pa J ul i o ,
Arauj o Santi ago ,
Se gura yC.
a
Vcto r,
Snchez Manuel,
H e rnnd e z Manue l ,
B araj as Ro mn,
Celaya.
Val l e d e Santi ago .
Sal amanca.
Ciud ad Go nz lez .
Pnj amo .
Silao .

Sal vati e rra.
San Mi gue l Alle nd e .

I rapuato .

Le n.
191
L a
DI LA IIA CUP,
Calle Honda Sur, n.
os
o1 d 33
L EO N ( Guanaj uato )
APARTADO POST AL, N. 25
. A . L I k . A - C I E I s T
3D E
artefactos naci onal es, l al zado, l eboG er a,
Sombreros, talabartera, frenos,
Espuelas, i abezadas, l i nchos, l ozal i l l os,
l eat as, ele., etc.
COMI SI ONES Y CONSI GNACI ONES
E XP O R TA C I O N
. todos los puntos ele la. IR.epi"blioa
y Extranjero (Vase iaP g . e s ).
192 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE GUANAJ UATO
H e rnnd e z I ri ne o , L e n.
Cabre ra J . d e l a L uz ,
De l a Ve ga y C.
A
J o s L ui s , L A F A MA
MO NT A E SA , Calle Honda Sur, 31
33, Len.
Etche garay y C.
A
Suce s o re s , LAS TU-
L L E R A S, Portal de Guerrero, 4, Len.
Garc a Pe l e z Lui s , E L CA MB I O , Por-
tal de Guerrero, nm. 11, Len.
L e yari s ti J o s , L A GRA N B A RA T A ,
Portal de Guerrero, nm. 12, Len.
Garc a Apo l o ni o , S. Franci s co d tl Ri ncn.
Go nz l e z Ramn,
Es paa J o s , Y uri ri a.
Ve ga We nce s l ao ,
Vargas Franci s co , Cui tz e o .
So to M.,
REB O CERI A S Y A RT EF A CT O S DE L PA S
Etche garay yC.
a
Suc., Po rtal d e Gue rre ro ,
n. 4, L e n.
Ve ga y C.
a
J o s Lui s , calle Honda Sur, nme-
ros 31 33, Len.
LUI S GARC A PEL AEZ
El Cambio . Almacn de Artefactos del pas.
Po rtal d e Gue rre ro , n. 11, Apartado postal
n. 39, (vas e la pg. 169). Len.
L e yari s ti J o s , Portal de Guarrero, n. 12,
Apartado 1, Len.
SA ST RER A S
Agui l ar Cami l o ,
Do m ngue z Mi gue l ,
H e rnnd e z Cri s p n,
H o cha Encarnaci n,
Vi l l e gas Epi gme ni o ,
De l gad o J e s s ,
Es trad a I gnaci o ,
J i mne z J uan,
J i mne z Urbano ,
Vz que z Ad e l ai d o ,
B arrn Vi ce nte .
Mo nte ro Marce l o ,
J i mne z J o s M.
a
,
Garc a Epi fani o ,
Garc a Naz ari o ,
Ram re z Do mi ngo ,
R o Franci s co d e l ,
J urad o B e rnab,
Range l Ani ce to ,
Mart ne z Es te ban,
O l ve ra Ro mn,
Que s ad a J o s ,
H e re d i a Ani ce to ,
Guanaj uato .
Ce l aya.
Guti rre z Anto ni o ,
O ri j e l J e s s ,
Saave d ra Me l qu ad e s ,
Muri l l o I ri ne o ,
Aco s ta Vi ce nte ,
Crd o ba J e s s ,
Mnd e z J uan,
Ram re z Pe d ro ,
So to Si l ve ri o ,
H e rnnd e z Raf ae l ,
Mate hual a Gume s i nd o ,
B rce nas J o s M.,
Fl o re s J uan R.,
Ram re z Manue l Y .,
Go nz l e z Apo l o ni o ,
Gme z Vi ce nte F.,
Mar n J o s ,
Co rne j o Franci s co A.,
Lpe z Anto ni o ,
Santo yo Agus t n,
B o ni l l a Eve rard o ,
H e rnnd e z Mucio ,
Cabre ra Manue l ,
Guti rre z Po rtugal Ant.,
Lpe z Encarnaci n,
Ro d r gue z Eme te ri o ,
J aci nto L ui s ,
Ro s al e s Anto ni o ,
Al pi z ar Franci s co P.,
Paz Gui j o s a Franci s co ,
B arrn L ui s ,
Garc a H e rmi ni o ,
Pati no De l fi no ,
Ne gre te Vi ce nte ,
Me nd o z a L ui s ,
Vz que z Cami l o ,
Pnj amo .



Sal vati e rra.
s

S. L ui s d e l a Paz .

S. Mi gue l Al l e nd e .

L e n.
Val l e d e Santi ago .
Sal amanca.
Ci ud ad Go nz al e z .
Si l ao .
S. Franc, d e l Ri ncn.




Tarand acuao .

Apas e o .


Cui tz e o .
SO MB RERERI A S
So l rz ano y C.
a
Anto ni o ,
Vz que z Fe l i ci ano ,
Ro d r gue z y he rmano Mo d e s to ,
Ve ga J uan,
Agui l ar J e s s ,
L aguna Emi l i o C.,
Ze pe d a y Po rras J e s s ,
De rbe z y B o re l ,
K am re z J o s ,
Ro d r gue z J uan,
Paz J e rni mo ,
Chavarr a Ni co l s ,
Fl e bbe J o aqu n,
Al d ana Erne s to ,
Ve ga y C.
a
J o s L ui s ,
Guanaj uato .
Ce l aya.
Val l e d e Santi ago .

Si l ao .
Pnj amo .
S. L ui s d e l a Paz .
I rapuato .
L e n.
ESCULT URAS RELIG IO SAS. - R . DE S. N . A RA L U CE , CA L L E J N ST A . I N S, 5. - M E X I C O
L a Gran Barata
APARTADO NM. 1 PO RTAL DE GUERRERO , NM. 12
L E O N ( G r uanaj u a t o )
'
S U R T I D O O O I ML 3? I _i E T O
DE
Ef ect os d e Zapat era, Tal abart era y Rebocera
SILLAS D E MO NT AR D E T O D AS CLASES
Al bard o ne s para ho mbre y s e o ra, Manti l l as d e l ana,
Ri e nd as , Fre no s , Cabe z ad as , Re atas para l az ar d e to d as cl as e s ,
Chaparre ras , Mi taz as y Po l ai nas ,
Ro z alillo s , Ci ncho s , Cuartas , Grupe ras , Fund as para pi s to l as ,
Traj e s co mpl e to s d e gamuz a bo rd ad o s y lis o s la me d i d a, Co llares , Pal o te s ,
Cad e nas , Lo me ras , Nag i l l as y Apare j o s para be s ti as d e carga,
Al marti go ne s , Tapa-o j o s , Az o tes , Ro tanas ,
Cubi e rtas y Navaj as para gallo , Cepillo s para ro pa y bo l a,
Fund as para pi s to l a d e to d o s cal i bre s , Le z nas , Cuchi l l as para matanz a
y Cuchillo s d e to d as cl as e s y tamao s , Mo ld es para flores,
Mo ld es d e go lpe, Ci nturo ne s para s e o ra,
Pe tacas d e vi aj e , J e rgas para ve s ti d o y trape o , Fo rango s d e San Miguel,
Fraz ad as y Gabane s d e lana y l ana,
Re bo z o s d e Sta. Mara pura s e d a y chal e s tras pare nte s ,
CALZADO DE TODAS CLASES
y e s pe ci al i d ad en cal z ad o fino la me d i d a
S O M B R E R O S I D E R ^Z L U V T A . F I N O S " 5T C O R R I E N T E S
SURTI DO COMPLETO DE H ERRAJ ES DE AMOZOC
Nos encargamos de agenciar toda clase de artculos de esta plaza
Solicitamos consignaciones de materias primas para la industria
-
194 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE GUANAJ UATO
ZA PA T ERI A S
B e rnar H e nri ,
Ram re z To ri bi o ,
Pad i l l a Carl o s J .,
So ri a J o s C.,
H e re d i a Franci s co ,
Zaval a Mart n,
Ro d r gue z Franci s co ,
Ri ve ra" Ce no bi o ,
Angni ano Catari no ,
Mac as I s abe l ,
Go nz l e z Ro be rto ,
Ne ri Pabl o ,
B arbo s a J e s s ,
L pe z J e s s ,
Guanaj uato .
L e n.
Mo re no J o s ,
L e n
"
Gas e a J e s s ,
Rui z Pe d ro ,
Mac as El i gi ,
Gaz ca Anto ni o ,
B arbo s a Vi ce nte , *
Ne z I s i d o ro ,
Ro d r gue z I gnaci o ,
Cabre ra J uan, *
Cabre ra Guad al upe ,
L o z o ri a Marce l o ,
Etcbe garav y C.
a
Suc., Po rtal d e Gue rre ro ,
n. 4, *
L e n
"
Ve ga y C.
a
J o s L ui s d e l a, H o nd a Sur, 31
88,
L e n >
L e yari s ti J o s , Po rtal d e Gue rre ro , 12,
ESCD LT D RAS RELIG IO SAS. - R. DE S. N. ARAL CE, CA L L EJ N STA. I NS, 5. - MEX I CO
EST AD O D E G UERRERO
I . Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial.La po rcin d e
s uelo me xi cano co mpre nd i d a e ntre lo s 16 10' y 18 47' d e l at. N. y e ntre lo s
I
o
7' 30" d e l o ng. E. y 8 12' 30" d e l o ng. O. d el me ri d i ano d e Mxico , fo rma el rico
Es tad o d e Gue rre ro que l i nd a al N. co n lo s d e Micho acn, Mxico , Mo relo s y Pue -
bla, al E. co n el d e Oaxaca y al O. y S. co n el Ocano Pacfico . Abarca una e xte n-
s in te rri to ri al d e 64.756 ki l me tro s cuad rad o s y es d e figura muy i rre gul ar, es pe-
ci al me nte en s us l mi te s s e pte ntri o nal e s .
I I . Orografa Hidrografa. Costas, nutres y puertos. El suelo d e
Gue rre ro es po r lo ge ne ral mo ntao s o , e nco ntrnd o s e tambi n te rre no s llano s y
caad as ms meno s anchas y pro fund as . A po co s ki l me tro s d el l i to ral e mpie z a
elevars e el te rre no has ta al canz ar las cumbre s d e la Si e rra Mad re Occi d e ntal ,
d o nd e se ven al turas re s pe tabl e s co mo el cerro Tl aco te pe c d e 2.821 me tro s y el
Te o te pe c d e 2.800, ne vad o s to d o el ao . Po r e ntre e s tas s i e rras , y baand o veces
caad as y valles fro nd o s s i mo s , s e d es liz a el caud alo s o ro Mexcala que pro ce d e
d el Es tad o d e Tl axe al a, e ntra e n Gue rre ro po r el d i s tri to d e I gual a en el lmite
co n Mo relo s y re co rre el Es tad o d e Es te Oes te, has ta las B al s as , d o nd e to ma l a
d ire ccin d el Sur, s al vand o la co rd ille ra po r una d epres in d e la mi s ma, para s alir
al Ocano po r la barra d e Zacatul a. Es te ro es nave gabl e en gran parte y uno
d e lo s d e mayo r caud al y re co rri d o d e la Re pbl i ca. Lo s d e Co cula, X al i tl a,
H uautl a, Te panti tl n, San Rafae l , Amuco , Cuirio , Li mn, B e j uco s , e tc., s o n o tro s
ro s meno s i mpo rtante s que d e s aguan to d o s en el Pacfico y pro ce d e n d e las ve r-
ti e nte s d e la Si e rra Mad re .
H ay vari as l agunas no tabl e s , ti l e s para la agri cul tura y la ganad e r a que s o n
las d e Paz ahual co y Chaute ngo , en el d i s tri to d e Allend e; Ne xpa, e ntre e s te d is -
tri to y el d e Tabare s ; Te cpan, Nuxo s y Papanva, en el d e Gale ana; Tuxpan, en el
d e H i d al go , y la d e Ti xtl a en el d e Gue rre ro .
Al N., en el d i s tri to d e Al arcn, se ad mi ra un precio s o fe nme no alud id o en el
pri me r to mo d e es ta o bra: no s re fe ri mo s la filtracin to tal que s ufre el ro
Pi l caya baj o las mo ntaas caliz as d e Cacahuami l pa, re apare ci e nd o po co d es pus
la s uperficie po r d o s grand e s mananti al e s que bro tan d e bells imas grutas . All
tambi n se e ncue ntra l a famo s a y ampl i a cave rna d e Cacahuami l pa, co ns i d e rad a
po r su bellez a y pro po rci o ne s co mo una maravi l l a d e la natural e z a.
La co s ta d el Es tad o d e Gue rre ro s e e xti e nd e d es d e el pri me r grad o d e l o ngi tud
o ri e ntal d e Mxico , e n d ire ccin OSO., has ta lo s tre s grad o s d e l o ngi tud o cci d e ntal
194 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE GUANAJ UATO
ZA PA T ERI A S
B e rnar H e nri ,
Ram re z To ri bi o ,
Pad i l l a Carl o s J .,
So ri a J o s C.,
H e re d i a Franci s co ,
Zaval a Mart n,
Ro d r gue z Franci s co ,
Ri ve ra" Ce no bi o ,
Angni ano Catari no ,
Mac as I s abe l ,
Go nz l e z Ro be rto ,
Ne ri Pabl o ,
B arbo s a J e s s ,
L pe z J e s s ,
Guanaj uato .
L e n.
Mo re no J o s ,
L e n
"
Gas e a J e s s ,
Rui z Pe d ro ,
Mac as El i gi ,
Gaz ca Anto ni o ,
B arbo s a Vi ce nte , *
Ne z I s i d o ro ,
Ro d r gue z I gnaci o ,
Cabre ra J uan, *
Cabre ra Guad al upe ,
L o z o ri a Marce l o ,
Etcbe garav y C.
a
Suc., Po rtal d e Gue rre ro ,
n. 4, *
L e n
"
Ve ga y C.
a
J o s L ui s d e l a, H o nd a Sur, 31
88,
L e n >
L e yari s ti J o s , Po rtal d e Gue rre ro , 12,
ESCULT URAS RELIG IO SAS. - R. DE S. N. ARAL CE, CA L L EJ N STA. I NS, 5. - MEX I CO
EST AD O D E G UERRERO
I . Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial.La po rcin d e
s uelo me xi cano co mpre nd i d a e ntre lo s 16 10' y 18 47' d e l at. N. y e ntre lo s
I
o
7' 30" d e l o ng. E. y 8 12' 30" d e l o ng. O. d el me ri d i ano d e Mxico , fo rma el rico
Es tad o d e Gue rre ro que l i nd a al N. co n lo s d e Micho acn, Mxico , Mo relo s y Pue -
bla, al E. co n el d e Oaxaca y al O. y S. co n el Ocano Pacfico . Abarca una e xte n-
s in te rri to ri al d e 64.756 ki l me tro s cuad rad o s y es d e figura muy i rre gul ar, es pe-
ci al me nte en s us l mi te s s e pte ntri o nal e s .
I I . Orografa Hidrografa. Costas, nutres y puertos. El suelo d e
Gue rre ro es po r lo ge ne ral mo ntao s o , e nco ntrnd o s e tambi n te rre no s llano s y
caad as ms meno s anchas y pro fund as . A po co s ki l me tro s d el l i to ral e mpie z a
elevars e el te rre no has ta al canz ar las cumbre s d e la Si e rra Mad re Occi d e ntal ,
d o nd e se ven al turas re s pe tabl e s co mo el cerro Tl aco te pe c d e 2.821 me tro s y el
Te o te pe c d e 2.800, ne vad o s to d o el ao . Po r e ntre e s tas s i e rras , y baand o veces
caad as y valles fro nd o s s i mo s , s e d es liz a el caud alo s o ro Mexcala que pro ce d e
d el Es tad o d e Tl axe al a, e ntra e n Gue rre ro po r el d i s tri to d e I gual a en el lmite
co n Mo relo s y re co rre el Es tad o d e Es te Oes te, has ta las B al s as , d o nd e to ma l a
d ire ccin d el Sur, s al vand o la co rd ille ra po r una d epres in d e la mi s ma, para s alir
al Ocano po r la barra d e Zacatul a. Es te ro es nave gabl e en gran parte y uno
d e lo s d e mayo r caud al y re co rri d o d e la Re pbl i ca. Lo s d e Co cula, X al i tl a,
H uautl a, Te panti tl n, San Rafae l , Amuco , Cuirio , Li mn, B e j uco s , e tc., s o n o tro s
ro s meno s i mpo rtante s que d e s aguan to d o s en el Pacfico y pro ce d e n d e las ve r-
ti e nte s d e la Si e rra Mad re .
H ay vari as l agunas no tabl e s , ti l e s para la agri cul tura y la ganad e r a que s o n
las d e Paz ahual co y Chaute ngo , en el d i s tri to d e Allend e; Ne xpa, e ntre e s te d is -
tri to y el d e Tabare s ; Te cpan, Nuxo s y Papanva, en el d e Gale ana; Tuxpan, en el
d e H i d al go , y la d e Ti xtl a en el d e Gue rre ro .
Al N., en el d i s tri to d e Al arcn, se ad mi ra un precio s o fe nme no alud id o en el
pri me r to mo d e es ta o bra: no s re fe ri mo s la filtracin to tal que s ufre el ro
Pi l caya baj o las mo ntaas caliz as d e Cacahuami l pa, re apare ci e nd o po co d es pus
la s uperficie po r d o s grand e s mananti al e s que bro tan d e bells imas grutas . All
tambi n se e ncue ntra l a famo s a y ampl i a cave rna d e Cacahuami l pa, co ns i d e rad a
po r su bellez a y pro po rci o ne s co mo una maravi l l a d e la natural e z a.
La co s ta d el Es tad o d e Gue rre ro s e e xti e nd e d es d e el pri me r grad o d e l o ngi tud
o ri e ntal d e Mxico , e n d ire ccin OSO., has ta lo s tre s grad o s d e l o ngi tud o cci d e ntal
d el mis mo me ri d i ano , en un l i to ral no me no r d e 500 ki l me tro s , areno s o ge ne ral -
me nte , y co n alguno s pue rto s .d e lo s que s o n lo s pri nci pal e s Te co anapa, Zi huata-
ne i o y Acapulco : es te l ti mo es el ms i mpo rtante , co mo se ve r en bre ve , y cue nta
co n una e xte ns a bah a d e tre s millas d e largo po r d o s y med ia d e ancho , d e bue n
fo nd o y co n un faro d e 4. o rd e n, lz bl anca fija, i ns tal ad o d es d e 189o en la is la
d e la Ro que ta.
I I I Clima y producciones.El clima d e Gue rre ro var a s e gn las lo calid a-
d es, co mo s uced e e n la mayo r parte d e lo s Es tad o s Mexicano s ; fr o en las al turas ,
te mpl ad o e n lo s llano s y co linas que no exced en d e 1.500 me tro s d e elevacin y
clid o d es d e la co s ta has ta lo s mil me tro s . La te mpe ratura med ia anual e n lo s lu-
gare s te mpl ad o s es d e 20 21 ce nt grad o s ; la me d i a e n lo s te rre no s calid o s s e
eleva 35 y aun 36 grad o s .
Al gunas e nfe rme d ad e s end micas se co no cen en el Es tad o ; tale s s o n el mal d e
San Lz aro , el bo cio (hipe rtro fia d el cue rpo tiro id es ) que co incid e, s e gn o bs e r-
vacio nes vari as , co n la tartamud e z y el i d i o ti s mo y el mal del pinto, e nfe rme d ad
e xtraa pe ro no i ncurabl e al pare ce r, pue s se d i e ro n cas o s d e curaci n e n el pri me r
pero d o d el mal tratnd o l o po r lo s me rcuri al e s y s ud o rfico s e ne rgico s . J ustas en-
fe rme d ad e s atacan ge ne ral me nte lo s i nd ge nas y o tras clas es po bre s , que s o n
v cti mas d e su d es id ia y d es as eo .
Las pro d uccio ne s d el s uelo , as ve ge tale s co mo mi ne ral e s , s o n abund ante s . En-
tre las pri me ras se cue ntan mad e ras finas y co rri e nte s , ma z , tri go cana d e az -
car, cacao , caf, arro z , tabaco , algo d n, ail y aj o nj o l , y e ntre lo s mi ne ral e s
po d emo s me nci o nar el o ro , la pl ata, el co bre, el hi e rro , el plo mo y el ci nabri o .
La fauna e s t re pre s e ntad a po r mul ti tud d e animales fe ro ce s que habi tan las
s i e rras y po r mucho s d o ms tico s , co mo el bue y, el caballo , el as no , e cerd o , l a
gal l i na, el pato , e tc. Abund an tambi n en el Es tad o lo s i ns e cto s y re pti l e s , lo s mas
d e ello s veneno s o s .
I V Divisin poltica. Poblacin. Gobierno. Hacienda.-El Es tad o d e
Gue rre ro , llamad o as en ho no r d el Ge ne ral D. Vi ce nte Gue rre ro , hro e d e la I n-
d e pe nd e nci a y nati vo d e la ciud ad d e Ti xtl a en es te Es tad o , fue e ri gi d o en Enti d ad
Fe d e ral po r ley d e 27 d e Octubre d e 1849, exped id a po r el Co ngres o d e #la
Uni n fo rmnd o s e d e lo s d i s tri to s d e Acapulco , Chilapa y Taxco que pe rte ne c an
al Es tad o d e Mxico y d el d e Tl apa que pe rte ne c a Pue bl a. Tambi n vino a fo r-
mar parte d e Gue rre ro la muni ci pal i d ad d e Co yuca, que ante s e ra d e la j uri s d i c-
cin d e Micho acn. a
En la actual i d ad es t d ivid id o para su ad mi ni s traci n e n 14 d i s tri to s y 63 mu-
ni ci pi o s , co ntand o 330 pueblo s , 164 haci e nd as y 790 cuadrillas. Lo s d i s tri to s , s u
po blacin y cabe ce ras s o n lo s s i gui e nte s :
H abi tante s .
Di s tri to d e B ravo s , cabe ce ra Chi l panci ngo , ci ud ad capi tal d el Es tad o .
Municipio s : Chi l panci ngo ,Zumpango d el R o yTl aco te pe c. . .bL
d e Gue rre ro , cabe ce ra Ti xtl a (ciud ad ) co n lo s muni ci pi o s Ti xtl a
Atl i aca, No chi tl n y Que chul te nango -b.l O b
d e H i d al go , cabe ce ra I gual a (ciud ad ). Municipio s : I gual a, Te-
pe co acuilco , H ui tz uco , Co cula
> d e Al arcn, cabe ce ra Taxco (ciud ad ) co n lo s muni ci pi o s d e
mi - . . . Ol.OUl
Taxco y Te ti pac
H abi tante s
Di s tri to d e Al d ama, cabe ce ra Te l o l o apan. Municipio s : Te lo lo apan, Cuet-
z ala d el Pro gre s o , Arce l i a, I xcate o pan y Pe d ro As cencio Al -
qui s i ras __ 49.712
:> d e Al vare z , cabe ce ra Chilapa (ciud ad ). Municipio s : Chilapa d e
Al vare z , Atl i xtac, Ahuacuo tz i ngo , Zi tl al a, Ate nango d el R o
y Co palillo 37.539
.> d e Zarago z a, cabe ce ra H uamuxti tl n. Municipio s : el d e la cabe-
cera, X o chi hue hue tl n, I xcate o pan, Cualac, Olinal . . . 18.709
d e Mo relo s , cabe ce ra Co mo nfo rt Tl apa. Municipio s : Tl apa, Co-
panato yac, Atl amaj al ci ngo d el Mo nte, Do n Vi ce nte , Zo ya-
tl n, To to mi xtl ahuaca, Alco z anca d e Gue rre ro , Me tlato no c,
Zapo ti tl n, X al patl ahuac, Mal i nal te pe c y Te nango Te pe j i . . 36.042
d e Allend e, cabe ce ra Ayutl a d e lo s Li bre s . Municipio s : el d e la
cabe ce ra, Cuaute pe c, Cpala, San Lui s y Az o y 25.589
d e Abas o lo , cabe ce ra Ome te pe c. Municipio s : Ome te pe c, I gua-
l apa, X o chi s tl ahuaca, Tl aco achi s tl ahuaca, Cuaj i ni cui l apa. . 24.588
d e Tabare s , cabe ce ra Acapulco d e J ure z . Municipio s : la cabe-
ce ra, San Marco s , Co yuca d e B e nte z y Te co anapa. . . . 32.866
d e Gal e ana, Te cpan d e Gal e ana (cabecera) y Ato yac d e Al vare z . 18.694
d e Mo ntes d e Oca (ante s Uni n), cabe ce ra La Uni n. Munici-
pio s : La Uni n y Co ahuayutl a 17.735
d e Mina, cabe e ra Co yuca d e Catal n. Municipio s : Co yuca, Cut-
z amal d e Pi nz n, Tl al chapa, Aj uchi tl n d el Pro gre s o , San
Miguel To to l apan 46.650
T O T A L 420.336
Co mo to d o s lo s Es tad o s d e la Re pbl i ca, Gue rre ro s e go bi e rna po r la fo rma
re publ i cana, re pre s e ntati va po pul ar, co m-
pue s ta d e lo s tre s Po d e re s , Le gi s l ati vo ,
J ud i ci al y Ej e cuti vo , que re s i d e n en la
ci ud ad d e Chi l panci ngo , capi tal d el Es -
tad o . El Po d e r Le gi s l ati vo rad i ca e n una
Cmara d e 14 Di putad o s elegid o s po pul ar-
me nte , co n 14 s upl e nte s : el Po d e r J ud i ci al
lo e j e rce un Tri bunal Supe ri o r d e J us ti ci a,
co mpue s to d e tre s Magi s trad o s pro pi e ta-
rio s , cuatro s upe rnume rari o s , un Fi s cal y
un De fe ns o r; y el Po d e r Ej e cuti vo es t
cargo d e un Go be rnad o r, que ti e ne s u
lad o un Se cre tari o ge ne ral para el d es -
pacho .
El d elicad o pue s to d e Go be rnad o r e s t
co nfiad o en la actual i d ad po r el s ufragi o
d el pueblo , al pro bo , i nte l i ge nte y labo -
rio s o ci ud ad ano D. Anto ni o Me rce nari o . D. A NT O NI O MERCENA RI O
Es te s eo r es yucate co d e o ri ge n y sus Gobernador del Estado de Guerrero
pad re s d i s frutaro n e n aquella pe n ns ul a
d e una mo d e s ta po s icin s o cial que les pe rmi ti d ar su hi j o Anto ni o una ed uca-
cin s lid a. I ni ci s te s u carre ra mi l i tar en Tabas co d urante la invas in france s a,
pre s tand o s us s ervicio s , co mo bue n patri o ta, al Go bi e rno co ns ti tuci o nal .
Re s tabl e ci d a l a paz fu e mpl e ad o d e d is tincin en el fe rro carri l d e Y e racruz ;
pe ro te n a ms al tas as pi raci o ne s , y d irigind o s e l a capi tal d e la Re pbl i ca l o gro
po ne rs e en co ntacto co n Le rd o d e Te j ad a, quien e ncantad o d e sus d i s ti ngui d as
cualid ad e s le co nfiri vari as co mis io nes i mpo rtante s , no mbrnd o l o d es pues que las
hubo d e s e mpe ad o , ad mi ni s trad o r d e l a ad uana mar ti ma d e Acapulco . Cad o
Le rd o , co n quie n fu leal has ta e mbarcarl o en ese pue rto , se re ti r l a vi d a pri -
vad a, co lo cnd o s e co mo trabaj ad o r mi ne ro en una d e las me j o re s ne go ciacio ne s d e
Txco
Pas ad o al gn ti e mpo , el Sr. Manue l Ro me ro Rubi o , que co no ca la i nte l i ge nci a
y ho nrad e z d el Sr. Me rce nari o , lo pus o al fre nte d e s us mi nas d e H ui tz uco , las
que co munic un impuls o e xtrao rd i nari o . All mis mo re cibi lo s plce me s d el Ge-
ne ral D. Po rfi ri o D az , en una vi s i ta que s te hiz o la ne go ci aci n, po r el e s tad o
floreciente en que la e nco ntraba.
Al e s tal l ar e n Gue rre ro lo s d i s turbi o s que d e rri baro n al go be rnad o r D. Fran-
cisco O. Arce , y que ame naz aban al pa s co n una re vo l uci n, el Pre s i d e nte d e la
Re pbl i ca tuvo el ti no d e elegir al Sr. Me rce nari o , co no ciend o s u al to pre s ti gi o ,
para que se pus i e ra al fre nte d e la s i tuaci n, y lo no mbr go be rnad o r pro vis io nal,
el que co n habi l i d ad po co co mn d e s truy las re ncillas y es tableci la ms pe rfe cta
tranqui l i d ad , l o grand o re uni r e n to rno d e s las pe rs o nas d e ms influencia y
d e ms i mpo rtanci a.
De s pus ha s eguid o d i ri gi e nd o al Es tad o d e Gue rre ro , co mo go be rnad o r co ns -
ti tuci o nal , y ha s abid o hace rlo co n ti no , co n prud e nci a, co n e ne rg a y co n tal e nto .
Aho ra es uno d e lo s go be rnante s ms po pul are s que hay e n la Re pbl i ca, re uni e nd o
s us mri to s , co mo po ltico , lo s d e s er un caballero pe rfe cto , un bue n pad re d e
fami l i a y.un funci o nari o pro gre s i s ta, i l us trad o , l i be ral y celo s o , no slo d el bie n
d el Es tad o que go bi e rna, s ino d e l a pro s pe ri d ad d e s u que ri d a patri a.
La bue na ad mi ni s traci n d el go be rnante quie n acabamo s d e re fe ri rno s , traj o
una flotante s i tuaci n l a H aci e nd a d el Es tad o , que ho y re caud a po r d i fe re nte s
re ntas ms d e cuatro ci e nto s mil pes o s anuale s , cubri e nd o co n s o brante to d as las
parti d as d el Pre s upue s to . Lo s gas to s apro bad o s para el co rri e nte ao (1899) s o n
lo s s i gui e nte s :
Po d e r Le gi s l ati vo . . . . $ 23.498,25
J ud i ci al - 123.806,75
Ej e cuti vo . . . . 237.942
385.242
De la te rce ra d e e s tas canti d ad e s se d e s ti nan al s o s te ni mi e nto y fo me nto d e la
Ens e anz a, 99.248 pes o s y 30 ce ntavo s , co mo ve re mo s en s e gui d a.
Y . Instruccin Pblica, Prensa, Bibliotecas, Museos, etc. La I ns -
trucci n Pbl i ca e n el Es tad o d e Gue rre ro cue nta co n lo s s i gui e nte s es tableci-
mi e nto s o ficiales , s o s te nid o s co n las re ntas d el mis mo .
I NSTRUCCI N PB L I CA SUPERI O R
Pro f e s o re s Sue l d o s y gas to s
Chi l panci ngo . 1 Es cue l a Pre parato ri a y No rmal para
Pro fe s o re s 25 % 14.696,40
1 Es cue la No rmal para Pro fe s o ras . . . 24 8.594,25
I NSTRUCCI N PB L I CA PRI MARI A
E SCUE L A S PARA A SI ST ENCI A
Di s tri to s Ni o s H i as To tal Ni o s Ni as To tal
Sue l d o s
y gas to s
Al arcn. . . . 23 3 26 875 175 1.050 %5.189.25
Al vare z . . . . 33 7 40 773 207 980 6.693.80
H i d al go . . . . 15 4 19 671 253 924 6.741.25
Zarago z a . . . 25 5 30 646 259 905 4.281.30
Tabare s . . . . 15 4 19 640 213 853 5.537.60
Gue rre ro . 8 5 13 257 235 492 4.128.
Al l e nd e . . , . 22 6 28 756 261 1.017 4.226.55
Gal e ana. . . . 7 2 9 297 102 399 4.235.20
B r a v o s . . . . 21 7 28 977 542 1.519 5.259.45
Al d ama. . . . 28 6 34 1.302 405 1.707 5.797.40
Mo nte s d e Oca . 6 2 8 202 133 335 3.534.50
Mo relo s . . . . 82 11 93 1.780 333 2.113 8.445.80
Abas o lo . . . . 9 5 14 506 350 856 5.701.05
9 5 14 708 378 1.086 6.186.50
303 72 375 10.390 3.846 14.236 $ 75.957.65
Ad e ms d e las es cuelas me nci o nad as hay en el Es tad o 8 es cuelas para ni o s y
4 para ni as , s o s te nid as po r parti cul are s .
PRENSA
Po co d es arro llad o en Gue rre ro es te e l e me nto d e e d ucacin, no te ne mo s no ti ci a
d e o tras publicacio ne s que el Peridico Oficial del Gobierno, fund ad o e n 1855, y la
Aurora del Siglo XX, s e manari o d e l i te ratura d e re ci e nte publicacin- En la ci ud ad
d e Chilapa tambi n apare ce una re vi s ta qui nce nal d e pro pagand a re l i gi o s a.
B I B L I O TECAS Y MUSEO S
En la Es cue l a Pre parato ri a y No rmal para pro fe s o re s , e xis te n la B i bl i o te ca y
el Mus eo , nico s e n el Es tad o , bie n nutri d o s d e e le me nto s y muy vi s i tad o s po r el
pbl i co .
B ENEFI CENCI A
Exi s te n lo s s i gui e nte s ho s pitale s :
En Chi l panci ngo el H o s pi tal Civil Anto ni o Me rce nari o , s u d i re cto r el d o cto r
D. Lui s Gal n; y uno en cad a una d e las ci ud ad e s d e Taxco , I gual a y Acapul co ,
cargo d e una as o ciacin d e be ne fice ncia.
Y I . Poblaciones principales. Su industria y cotnercio.Las ciud ad e s d e
Chi l panci ngo , Acapul co , I gual a, Ti xtl a, Taxco , Chilapa, Ayutl a y Ometepec, s o n
lo s pri nci pal e s ce ntro s d e po blacin d el Es tad o d e Gue rre ro , po r s u co mercio , po r
s u i nd us tri a y po r s u hi s to ri a, s i tuad as to d as ellas e n z o nas de gran ri que z a agr -
co la y mi ne ra, que las har pro s pe rar grand e me nte e n ti e mpo no l e j ano , cuand o l a
co ns trucci n d e fciles v as d e trans po rte pe rmi ta el d es arro llo d e lo s cultivo s y
la e xplo tacin d e mi nas ho y aband o nad as .
CH I L PA NCI NGO . CA SA DO NDE SE J UR LA I NDE PE NDE NCI A
Cue nta Chi l panci ngo co n 6.312 habi tante s , s e gn el cens o d e 1895, y es, po r lo
tanto , una d e las ms pe que as capi tal e s d e Es tad o en la Re pbl i ca.
El po co d es arro llo d e su po blacin o bed ece la fal ta d e vas d e co municacin
CH I L PANCI NGO DE LO S B RAVO S
CH I L PA NCI NGO . P A L A C I O DE GO B I E R NO
Es ta po bl aci n, capi tal d el Es tad o y cabe ce ra d el d i s tri to d e B ravo s , es ta
s i tuad a lo s 17 32' d e l ati tud N. y lo s 19 mi nuto s d e l o ngi tud O. d e Mexico , de
cuya ci ud ad d i s ta 220 kilme tro s en lnea re cta, al Sur.
que la unan lo s grand e s ce ntro s d el pas ; pe ro e n bre ve l l e gar s u re ci nto l a
lo co mo to ra, y ento nces , rpi d a me tamo rfo s i s se ve rificaren ella.
Se halla ed ificad a 1.193me tro s s o bre el mar, go z and o d e clima s ano y be ni gno .
H ay e n l a ci ud ad un Pal aci o d e Go bie rno , d e s encilla arqui te ctura, d o nd
se e ncue ntran e s tabl e ci d as las
pri nci pal e s o ficinas d el Es tad o ,
y s u fre nte un j ard n que o s-
te nta e n el ce ntro la e s tatua d el
Ge ne ral D. Nico ls B ravo , hi j o
i l us tre d e Chi l panci ngo , y uno
d e lo s ms es clarecid o s hro e s
d e la I nd e pe nd e nci a.
Cue nta tambi n la capi tal ,
co mo hemo s d icho , co n d o s I ns -
ti tuto s , una B i bl i o te ca pbl i ca,
una plaz a d e Me rcad o , un Pal a-
cio Municipal y un hermo s o ho s-
pi tal , que lleva el no mbre d e
Anto ni o Me rce nari o , d e re
ci e nte co ns trucci n.
El al umbrad o d e la ci ud ad es
e l ctri co .
Entre lo s re cue rd o s hi s tri -
co s que guard a Chi l panci ngo , e s t el d e habe rs e re uni d o en ella, el 13 d e Sep-
ti e mbre d e 1813, el pri me r Co ngres o Co ns ti tuye nte Mexicano .
Su i nd us tri a y co mercio , po co d es arro llad o s , no care ce n, s in e mbargo , d e im-
po rtanci a.
TI X TL A DE GUERRERO
Ciud ad d e 6.588 habi tante s , cabe ce ra d el d i s tri to d e Gue rre ro , y anti guame nte
capi tal d el Es tad o . Enci e rra la glo ria d e habe r s id o la cuna d el i nmo rtal D. Vi-
ce nte Gue rre ro , hro e el ms co ns tante d e la Gue rra d e I nd e pe nd e nci a y mrti r
d e las luchas civiles que ella s i gui e ro n.
La po blacin es un ce ntro d e activo co mercio ; pe ro co mo to d as las d el Es tad o ,
se re s i e nte d e la fal ta d e v as d e co municacin.
I GUAL A
Es ta po blacin, que cue nta ya co n 6.631 habi tante s , es clebre en la H i s to ri a
d e Mxico po r habe rs e celebrad o en s u re ci nto el famo s o Plan de Iguala, co nve-
nio e ntre I turbi d e y el l ti mo vi rre y es pao l O'Do no ju, po r el cual la ind e pe n-
d e ncia d el pa s vino s er un he cho co ns umad o .
Aun cuand o e ntre s us ed ificio s hay alguno s mo d erno s y bo nito s , el as pecto ge -
ne ral d e la ci ud ad es tri s te y anti cuad o .
Su co mercio ad qui e re d e d a en d a mucha ani maci n y gran i ncre me nto , s iend o
d i gnas d e me nci o nars e las cas as s i gui e nte s :
ANT IG UA EST RELLA D EL NO RT E
TI B URCI O CORI A
I gual a (GUERRERO)
De s d e el ao 1878, en que co menz s us o peracio nes me rcanti l e s , la cas a d el
Sr. Tiburcio Co ria, vi no en co ntinuo aume nto d e s us ne go ci o s , y co ns o lid nd o s e
su crd i to , que ho y tras pas ya lo s lmites d e l a lo calid ad y aun d el Es tad o .
I GUAL A ( GUERRERO ) . I NTERI O R DE LA CASA DE COMERCI O DE T I B U R C I O C O R I A
Se d e d i ca, co mo las pri nci pal e s cas as d el i nte ri o r, al co mercio en ge ne ral d e
art cul o s d e abarro te s y para ro pa, verificand o sus ve ntas po r mayo r y me no r.
LEO NARD O G MEZ
I gual a ( GUERRERO )
En la 1.
a
calle
d e Guad al upe ,
al lad o d el H o te l
Gue rre ro , se en-
cue ntra la cas u
d e Co mis io nes y
Co ns i gnaci o ne s
d el Sr. Le o nard o
Gmez , la que
d an ms impo r-
tanci a las fbri -
cas d e ace i te y
j abn que po s ee.
La acti vi d ad d el
Sr. Gmez para
cd d es empeo d e
cuanto s as unto s
L UUAI .A ( UB RRERO ) . E SCRI T O RI O DB L SR. L E O N A R D O G O M E Z
I GUA L A ( GUERRERO ) . VI STAS EX TERI O R I NTERI O R DE LA CASA DB CO MERCI O DE D . N E S T O R F L O R E S
Re pre s e nta en I gual a l a Co mpaa I nte rnaci o nal d e Cambio y Co mis io nes
S. A., y al Sr. Mo s ler, B o we n y Co o k, Suces o r, d e Mxico ; verificand o grand e s
trans acci o ne s en la co mpra y ve nta d e s emillas .
y e ncargo s s e le co nf an, es muy no tabl e , y me rce d ella aume nta d i ari ame nte
el nme ro d e sus co mi te nte s . Po s e e carro s es peciales para trans po rte s d e mer-
canc as y fruto s , d es d e la es tacin d el fe rro carri l la ciud ad .
L A G R A N S E O K A
Casa de comisiones y consignaciones
Pro pi e tari o : NESTO R PL O RES.
I GUA L A : Sucurs al en Taxco .
Es te i mpo rtante almacn d e e fe cto s nacio nales y e xtranj e ro s , co n s urti d o d e
ro pa, fe rre te r a, me rce r a y lo z a, pe rte ne ce al Sr. Ns to r Flo re s , i nfati gabl e hi j o
d e l trabaj o , que co n su i nte l i ge nci a y labo rio s id ad elev su nego ciacin la al tura
d e las principale s d el Es tad o .
2C4 E ST A DO DE GU E R R E R O
HO T EL G UERRERO
Pro pi e tari o : DANI EL J UAREZ
I GUAL A
Es te e s tabl e ci mi e nto es t s ituad o en el "punto ms cntri co d e la ci ud ad . Es el
d e me j o re s co nd icio nes y el ms prximo la Es taci n d el Fe rro carri l .
Ampl i as y bi e n
ve nti l ad as habi ta-
cio nes , s ervicio ex-
ce l e nte .
Re s taurant, can-
ti na, bao s y cuan-
tas co mo d i d ad e s
pue d an d e s e ar lo s
pas aj e ro s . Se habl a
francs , i ngl s y
al e mn.
Pre ci o s s in co m-
pe te nci a.
1.
a
calle de Gua-
dalupe , frente al
Jardn Jurez.
Iguala.
I GALA (GO EB K EEU). VI STA DEL H O TEL GUERRERO Re co me nd amo s
nue s tro s l e cto re s
el Hotel Guerrero po r s u bue n s ervicio y el afabl e trato d e su pro pi e tari o .
ACAPUL CO DE J U REZ
Es te hermo s o pue rto d el Pac fi co , d el cual nos hemo s o cupad o e n d i s ti ntas
o cas io nes , en el trans curs o d e e s te l i bro , se e ncue ntra ho y d ecad o en su mo vi-
miento me rcanti l : ya no d an fo nd o en s u e s plnd id a bah a las naves d e lo s s i-
glo s xvn y X V I I I que ve n an cargad as co n ri qu s i mas me rcanc as d e la Oceana y
d el As ia. Vive tan slo d e la e s pe ranz a d e que al gn d a un fe rro carri l llegue
sus playas y atrai ga d e nuevo l, el co mercio del Pac fi co . Sin e mbargo , no ca-
rece de i mpo rtanci a y es punto d e es cala para lo s vapo re s que re co rre n es te l i to ral
d e l a Amri ca, d es d e San Franci s co d e Califo rnia has ta Val para s o .
Su pue rto es el me j o r d e la Re pbl i ca en las co s tas d el Grand e Ocano , fo r-
mad o po r una e xte ns a bah a que ci e rra, d e j and o d o s bo cas d e e ntrad a, la is la Ro -
que ta, e n la cual se e ncue ntra el faro alud id o po co hace . Las bo cas se l l aman
Boca Chica, al N. d e la is la, y Bocana Boca Grande, e ntre la o rilla o ri e ntal d e la
is la y Punta B rava. La pri me ra mid e un cuarto d e milla en s u parte ms e s tre cha
y la s e gund a al canz a una y me d i a millas . El fo nd o d e la bah a es muy pro fund o
has ta la o rilla mis ma d o nd e pue d e n ancl ar, cerca d e las ro cas , buque s d e re gul ar
po rte .
La ci ud ad po s ee al guno s ed ificio s mo d erno s y una gran parte d e ella no al canz a
med io s iglo d e ed ad po r habe r s id o d e s trui d a en 1852po r un te rre mo to . Su clima
es clid o y algo mal s ano e n la po ca d e las lluvias .
E ST A DO DE GU E R R E R O 205
CH I L APA DE AL VAREZ
Es ta ci ud ad , tal vez la pri me ra d el Es tad o po r su i mpo rtanci a me rcanti l y
agr co l a co mo lo es po r el nme ro d e s us habi tante s que alcanz a d o ce mil, es t
s i tuad a al ENE. d e Chi l panci ngo , d e la que d is ta 46 ki l me tro s . En ella re s id e el
Obis po d e es ta d ices is , s ufragne a d el arz o bi s pad o d e Mxico .
Su co mercio es muy acti vo y la po blacin ti e ne bo ni to as pecto .
O METEPEC
Es ta pe que a ciud ad es cabe ce ra d el Di s tri to d e Abas o lo y e s t s i tuad a en el
e xtre mo Sur d el Es tad o , prxi ma la co s ta y la o rilla d e un r o . Su clima es c-
l i d o y hme d o . Tie ne n mucha i mpo rtanci a en s u d i s tri to l a agri cul tura y la pe s ca.
Es ta no se re d uce s e s e nta y tantas es pecies d e peces y mo lus co s s ino que se prac-
ti ca en la o s tra d e pe rl a, en la to rtuga d e carey y en el co ral.
Ometepec pro me te pro gre s ar mucho po r hal l ars e en el ce ntro d e un ancho
campo d e ri que z as natural e s , y ya en el d a su co mercio ti e ne i mpo rtanci a.
Otra i nd us tri a valio s s ima d el d i s tri to d e Abas o lo que co ntri buye al pro gre s o
d e la ci ud ad cabe ce ra, es la ganad e r a, que se cra abund ante e n lo s extens o s cam-
po s d e Gue rre ro y e s pe cialme nte en es ta re gi n. A d i cha i nd us tri a s e d ed ican pe r-
s o nas d e gran capital y crd i to , s iend o uno d e lo s pri nci pal e s e xpo rtad o re s d e
ganad o el Sr. Juan Artasnchez, d e Ometepec.
Su ne go ci aci n, fund ad a po r D. Ramn Gavi to , actual ge re nte d e las cas as
So ta y C.
a
, So ta y Villar y So ta, Gavi to y C.
a
, d e Pue bl a, pas po d e r del s eo r
Artas nche z d es d e hace al guno s ao s y s e d e d ica co n es pecialid ad al nego cio d e
ganad o mayo r para la Si e rra. De e nto nce s ac ha venid o ampl i and o d e tal mo d o
s us o pe racio ne s , co n la i nte l i ge nte co labo racin d el jo ve n D. Ad o lfo Zapata, apo -
d e rad o d e la cas a, que actual me nte cue nta po r millares lo s to ro s y no villo s que
s ac a d e es ta co s ta para Te z ui tl n co n d e s tino lo s po tre ro s d e la d e Ve racruz .
R e unid o s lo s emplead o s que el Sr. Artas nche z o cupa para la co nd uccin d e s us
ganad o s , fo rmar an un batal l n d e vario s ce nte nare s d e pl az as .
Ad e ms d e es ta i nd us tri a ti e ne d icho s eo r un e s tabl e ci mi e nto d e co mercio y
d ep o s ito para ve ntas al po r mayo r d e las mantas d e Aguas Blancas, fbri ca d e lo s
Sre s . B . Fe rnnd e z y C.
a
d e Acapul co .
VI I . Agricultura. Re pe ti re mo s que el Es tad o d e Gue rre ro o fre ce un bri -
l l ante po rve ni r la agri cul tura, cuand o las vas fciles y eco nmicas d e trans po rte
pe rmi tan el d es arro llo de lo s cultivo s y el cambio d e lo s pro d ucto s ; po rque re ne
all el suelo to d as las co nd icio nes ne ce s ari as para o bte ne r abund ante s co s echas d e
art cul o s vari ad s i mo s . El ma z , el tri go , la caa d e az car, el cacao , el caf, el
arro z , el tabaco , el algo d n y el aj o nj o l , cue ntan co n lo calid ad es y te mpe raturas
pro ps i to para s u ve ge taci n, no fal tand o las o po rtunas lluvias y el ri e go d e lo s
r o s : pe ro si lo s pro d ucto s exced en al co ns umo d e lo s punto s pro d ucto re s alcan-
z an e nto nce s baj s i mo s precio s po r las d ificultad es co n que se tro pi e z a para expo r-
tarl o s .
La pro d ucci n agr co l a o bte ni d a en lo s d i fe re nte s d i s tri to s el ao 1897, fu la
s i gui e nte :
206 ESTADO DE GUERRERO
Di s tri to s Arro z Ma z
Abas o lo . . . K s . 7.509 S 600 H . 55.000 S 82.500
Alarcn . . . 28.423 63.557
Alvarez . . . 196.542 393.084
Allend e . . . 125.000 10.000 40.000 60.000
B ravo s . 1.658 298 60.000 75.000
Galeana . . . 22,310 1.115
Guerrero . . 5.750 492 27.660 34.268
H id algo . . . 75.000 12.000 246.000 369.000
Mina . . . . 202.351 311.013
Mo relo s . . . ' 54.450 108.900
Zarago z a . . 800 138 15.317 29.686
K s . 238.027 S 24.643 H . 925.743 S 1.527.008
Di s tri to s Az car Pano cha Mi e l e s
Abas o lo K s . S K s . 30.100 S 1.806 K s . 3
Alarcn 55.000 8.250 162.809 3.080 63.977
Alvarez . . 90 25 397.447 23.846 250.000
Allend e 120.000 7.200
B ravo s . . 68.580 18.516 280.000 25.200 252.400
Galeana 40.000 2.000
Guerrero . 13.165 3.235 73.829 5.190 5.750
H id algo . 12.000 2.400 5.000 700 163.000
Mina . . 3.818 458
Mo relo s 16.300 2.342 198.110 14.620
Zarago z a . 4.750 950 382.012 23.111 29.394
K s . 169.885 g 35.718 K s . 1.693.131 107.211 K s . 764.521 S
741
A GUA RDI ENT E DE CA SA MEZCA L T E QUI L A
Di s tri to s H e cto s . Val o r S
Abas o l o 551 7.719
Alarcii 280 6.122
Al vare z
Al l e nd e 250 5.000
B ravo s 200 7.200
Gue rre ro 80 144
H i d al go 520 10.400
Mi na
Mo relo s 8.720 1.046
Zarago z a 1.862 1.858
11.963 39.489
H e cto l s .
3.980

5.200
3.305
850
296
Val o r $
79.600

30.000
2.390
15.300
8.880
13.631 136.170
A L GO DH
Di s tri to s
Abas o l o .
Al l e nd e .
B ravo s
Gal e ana .
H i d al go .
Mi na .
Mo relo s .
Zarago z a.
K i l o gs .
5.315

500
530
3.450
100
500
Val o r $
1.487

135

212
862
14
45
K i l o gs .
:L288.000
2.000.000
Val o r $
77.280
100.000
977.000 58.620
ESTADO DE GUERRERO
207
Di s tri to s K i l o gs . Val o r S K i l o gs . Val o r S K i l o gs . Val o r g
Abas o l o . 215 292 45.000 4.050
Al arcn . 1.250 500
Al l e nd e . . 4.000 4 000 3.500 1.750 80.000 6.400
B ravo s . . 2.400 1.440
Gal e ana . . !> 5.000 4.000 1.500 450
Mi na . . . 4.600 1.104
47215 4.292 12.150 7.690 131.100 12.004
Ad e ms s e o btuvi e ro n en el Es tad o lo s s i gui e nte s pro d ucto s :
g Fri j o l .
Papa .
Camo te
Chile .
Aj o nj o l
68.384
8 089
4.224
37.655
23.536
Cuntans e e n el Es tad o 103haci e nd as d e campo pri nci pal e s , d e las cual e s e s tn
d e s ti nad as 15 al cul ti vo d e l al go d n, 1 al d el caf, 72 al d e la caa d e az car, y
25 al d e ce re al e s .
VI I I . Minera. La mi ne r a e n el Es tad o d e Gue rre ro es abund ante y ri ca,
pe ro s e e xpl o ta muy po co . L as mi nas que actual me nte s e be ne fician s o n 2 d e o ro ,
3 d e o ro y pl ata, 1 d e o ro y co bre , 6 d e pl ata, 1d e pl ata y co bre , 1 d e pl o mo , 1 d e
hi e rro y 1 d e ci nabri o , que pro d uj e ro n en 1897, s e gn la Es tad s ti ca d el Mi ni s te ri o
d e Fo me nto , 29.832.817 ki l o gramo s d e mi ne ral co n valo r d e 476.510 pes o s , o cu-
pand o en la e xtracci n 638 ho mbre s .
I X . Ganadera. No i gno ramo s que la ri que z a pe cuari a d e l Es tad o d e Gue -
rre ro es co ns i d e rabl e , y s abe mo s que 31 grand e s e s tabl e ci mi e nto s d e campo s e d e-
d i can s u fo me nto , pe ro care ce mo s d e no ti ci as e xactas apro xi mad as ace rca d e l
nme ro d e cabe z as y clas e d e ganad o s .
X . Vas de comunicacin y transporte. Pue d e co ns i d e rrs e l e Gue -
rre ro , en e s ta mate ri a, uno d e lo s Es tad o s ms d e s graci ad o s . Slo hay e n la actua-
l i d ad una mal a carre te ra d e I gual a Chi l panci ngo y o tra en co ns trucci n d e e s ta
l ti ma ci ud ad la d e Ti xtl a. En lo s d e ms d i s tri to s la co muni caci n s e hace po r
cami no s d e he rrad ura que po r lo acci d e ntad o d el te rre no ge ne ral me nte s o n mal o s
i ntrans i tabl e s e n la po ca d e las l l uvi as .
Grand e s s e rvi ci o s pre s ta la l ne a frre a d e Mxico Cue rnavaca y el Pac fi co
que l l e ga I gual a, y ms an lo s pre s tar el d a que s e e xti e nd a has ta la marge n
d el Mescala, ro que e s t pl e name nte co mpro bad o que es nave gabl e y cuya canal i -
z aci n e s t en pro ye cto ; y si po r l ti mo l l e ga Acapul co , co mo s e pro po ne la e m-
pre s a d e d i cho fe rro carri l hace rl o , e nto nce s lo s re s ul tad o s prcti co s para el Es tad o
d e Gue rre ro s e rn i mpo rtante s y rpi d o s u e ngrand e ci mi e nto .
J . B . F O S S Y C O M P . A _ CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. M X I CO . D. F.
ESTADO DE GUERRERO
DI RECTORI O OFI CI AL
PO DER EJ ECUTI VO
Gobernador, Co ro ne l D. Anto ni o Me rce nari o ,
Chi l panci ngo .
Secretario (vacante ).
Secretario interino, Oficial mayor, Al be rto
Mo rl e t, Chi l panci ngo .
Secretario particular, Ef rn Vi l l al vaz o , Chil-
panci go .
SECCI N I . D E GO B ERNA CI N Y J UST I CI A
Jefe, H e rmi ni o Truj i l l o , Chi l panci ngo .
Oficial de Partes, Ramn Mart ne z ,
Escribiente, Raf ae l Gue vara,
SECCI N I I . D E I NSTRUCCI N PB L I CA
Jefe, Fl i x P. Tapi a, Chi l panci ngo .
Escribiente, Raf ae l Vl e z H e rnnd e z ,
SECCI N I I I . D E ESTA D STI CA Y FO MENT O
Jefe, Franci s co Ro d r gue z , Chi l panci ngo ;
Escribiente, Ange l Arri e ta,
SECCI N I V . - D E H A CI ENDA Y MI L I CI A
Jefe, L i brad o Suaz te gui . Chi l panci ngo .
Escribiente, Raf ae l Marqui na.
Anto ni o So s a.
SECCI N V . D E A RCH I V O
Jefe, Te o d o s i o Tapi a, Chi l panci ngo .
Auxiliar, I s auro Cal vo ,
Meritorio, Franci s co Mo rl e t,
I gnaci o Cul l ar,
P O DE R L E GI SL A T I V O
Diputados propietarios residentes
en Chilpancingo
Po r Abas o l o , Dr. Le o po l d o Vi ramo nte s .
Al arcu, Manue l Garc a.
Al d ama, Carl o s Me rce nari o .
Al l e nd e , Franci s co O rte ga.
Al vare z . Carl o s Gue vara Al arcn.
B ravo s , Franci s co J . Me l nd e z .
Gal e ana, Lic. Raf ae l d e l Cas ti l l o .
Gue rre ro , Manue l Ve ga.
H i d al go , Ef rn Vi l l al vaz o .
Mi na. J ul i o Al vare z .
Po r Mo nte s d e O ca, Faus to B e l trn.
Mo re l o s , Raf ae l Ve ga.
Tabare s , Manue l Me l nd e z .
Zarago z a, L . Aure l i o D. Canal e .
Diputados suplentes
Po r Abas o l o , Fe l i pe Vl e z .
Al arcn, J o s G. Ne y.
Al d ama, Lic. Do mi ngo Zambrano .
Al l e nd e , Manue l H e rre ra.
Al vare z , Anto ni o Mo re a.
B ravo s , Anto ni o Mart ne z .
Gal e ana, Po l i carpo Ne ri .
Gue rre ro , Me l cho r R. O campo .
H i d al go , Ni cas i o Snche z .
Mi na, I gnaci o Cal vo .
Mo nte s d e O ca, Agus t n Ro d r gue z .
Mo re lo s , J e s s Qui rs .
Tabare s , L i brad o Suaz te gui .
Zarago z a, Ange l M. Re ye s .
SECRET A R A DE L CO NGRESO
Oficial mayor, Rmul o Mart ne z , Chi l panci ngo .
Escribiente, Anto ni o Garc a,
archivero, J o aqu n Ve ga,
CO NT A DUR A DE GL O SA
J~e fe Contador B e rnard o Mart ne z , Chi l panci ngo
Oficial 1.
a
, Maxi mi l i ano Vi l l amar,
2., Emi gd i o Mart ne z ,
Escribiente, 1.", Eve rard o H e rnnd e z ,
2, De lfino As tud i l l o ,
3., Ruti l o Cabanas ,
P O DE R J U D I C I A L
Ministro .
a
Sala: Li ce nci ad o Enri que E. Gu-
d i o , Chi l panci ngo .
Id. 2.
a
, Li c. Ni co l s Me s a,
Id. 3.
a
, Li c. Evo d i o Cas tro ,
Fiscal, Li c. J o s Ro s as Ol e a,
Defensor de oficio, Li c. Si l vano Saave d ra,
Ministro supern." 1., Raf ae l O rte ga.
Id. 2., J o aqu n J urad o Gama.
Id. 3., Carl o s O bre gn.
T ALLER D E RAYAD O S. RA MN DE S. N . A RA L UCE, CA L L EJ N ST A . I NS, 5. M X I C O .
J . B . F O S S Y C O M P . A _ CA RB N Y CO K E. GA NT E. 2. M E X I C O . D. F .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE GUERRERO
Minist. 4., Do mi ngo Zambrano . Chi l panci ngo .
Secretario de Acuerdos, 1.
a
Sal a, Fe rnand o
Cas tan, Chi l panci ngo .
Id., 2.
A
Sal a, J o s Cal vo ,
Id., 8.
a
Sal a, J e s s Cal vo ,
Escribiente, Vi cto ri ano Cal vo ,
Id. Archivero 1., Raf ae l Val ad e z , .
Id. id. 2., Vi d al Cas tro ,
Id. id. 3., Mi gue l Cas tan,
Id. Auxiliar, J e s s B e l l o ,
Id. de la Fiscala, Davi d Al arcn,
TESO RER A GENERAL
Tesor., Carl o s Gue vara Al arcn, Chi l panci ngo .
Contador, J uan I . Do m ngue z ,
Cajero Pagador, Emi gd i o Mart ne z ,
Oficial I., Ramn Pe ral ta,
Id. 2., J e s s Mo ral e s ,
Id. 3., I gnaci o O rti z ,
Escribiente 1., Epi fani o L o z ano ,
Id. 2., Anto ni o H e re d i a,
Id. 3., J e s s L e yo a,
PREF ECT URA S PO L TI CAS
Prefectos
Di s tri to B ravo s , Manue l Ve ga, Chi l panci ngo .
Abas o l o , Manue l Garc a, O me te pe c.
Al d ama, Franc. Fe rnnd e z , Te l o l o apam.
Al arcn, Di e go Fl o re s , Taxco .
Al vare z , Raf ae l Ve ga, Chi l apa.
Al l e nd e , L e o bard o Parra, Ayutl a.
Gue rre ro , Franci s co L e y va, Ti xtl a.
Gal e ana, Te filo Cas tan, Tuxpan.
H i d al go , J o s M.
a
L o pe te gui , I gual a.
Mo re l o s , Dani e l L . Re ye s , Tl apa.
Mi na, J ul i n Vz que z , Co yuca.
Mo nte s d e O ca, Fl i x X . L e yo a, L a Uni n.
Tabare s , And rs Al arcn, Acapul co .
Zarago z a, B l as Mo nte s d e O ca, H uamux-
ti tl an.
I NSTRUCCI N PB L I CA
ESCUEL A S DE NI O S Y NI AS Profesores
J e s s Sal az ar, Taxco .
Le o po l d o Muo z ,
Raf ae l a E. Garc a,
Sara Ad am,
Epi gme ni o Cas tae d a, Te ti pac.
I gnaci a Cal d e rn,
Carl o s Gme z , Chi l apa.
Gre go ri o O j e d a,
J uana L agunas ,
L e o nard a O campo ,
Margari ta Ri ve ra,
De s i d e ri o Garc a, Atl i xtac.
Mi cae l a L ara,
Pas cual Te j e d a, Ahuaco tz i ngo .
Mi cae l a Ce rvante s ,
Wi l i val d o O rti z , Zi tl al a.
I s abe l Mo cte z uma, >
Ed uard o Pad i l l a, Co pal i l l o .
Carme n Guti rre z ,
Do naci ana Vargas , Ate nango .
Ari s te o Que s ad a,
Raf ae l C. Manj arre s , I gual a.
I s i d ro R. Co ri a,
L e o no r Gme z ,
Pe tra Rue d a,
Ad e l i na Mi rand a,
Raf ae l M. Gama, Te pe co acui l co .
L ui s G. Al varad o ,
Manue l a Card o s o ,
Amad o d e l a Ve ga, H ui tz uco .
El e na Gi rn,
Manue l H e rnnd e z , Co cul a.
Fructuo s a Ve ra,
Ti mo te o D. Ram re z , H uamuxti tl an.
Ro d ri go I barra,
Te re s a Ce rvante s ,
Maxi mi l i ana Mo cte z uma,
B as i l i o Mi l l n, O l i nal .
Mar a Garc a,
J o s Ro me ro , X o chi hue hue tl an.
Dami ana R o s ,
Mari ano A. Ayal a. Cual ac.
Aure l i a Zrate ,
Val e nt n Manz ano , I xcate o pan.
Ed uard o Me nd o z a, Acapul co .
J uan P. Mi rand a,
Carme n Cas ti l l o ,
Paul a Cas ti l l o ,
No rbe rto Al tami rano , San Marco s .
Gi l a Fl o re s ,
Ce l e s ti no Ve nanci o , Te co anapa.
H i gi ni a Fl o re s ,
I no ce nci o M. Re s e nd e s , Co yuca B e n te z .
L uz M. J i mne z ,
Ro mn Vz que z , Ti xtl a.
L i bo ri o As tud i l l o ,
Auro ra Ro d r gue z ,
Te o d o s i a Snche z ,
To ms Gue rre ro , Atl i aca.
Te fi l a S. Gue rre ro ,
Re f ugi o B e l l o , Mo chi tl an.
Rufi na Vargas ,
Anto ni o H e rnnd e z , Que chul ts nango .
Ad e l ai d a O j e d a,
Emi gd i o A. B e l l o , Ayutl a.
O BRAS D E ENSENANZA. RA MN DK S. N . A RA L UCE, CA L L EJ N ST A . I NS, 5. M X I C O .
<
J. B. F O S S Y C O MP . A _ CA RB N Y CO K E. GA NT E, 2. M E X I C O . D . F .
210 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE GUERRERO
Carl o s Vz que z , Ayutl a. H e rmi ni a Co rts , Co panato yac.
Sus ana Apac, Agapi to Sus te gni , Zapo ti tl an.
Epi gme ni a Es qui ve l , Cl o ti l d e Ango u,
Emi l i o Mo re no , Az o ya. Di o d o ro Ro s e nd o , Tl aco apan.
Ge no ve va Sal i nas , J o s e f a Ro s e nd o ,
Ro s al o J . Ri ve ra. Cuante pe c- Re mi gi o Ro vi ra, Mal i nal te pe e .
Re i nal d a R. Navarre te , Ed uvi gi s Ci s ne ro s ,
L ad i s l ao Pre z , Cpal a. To ms Rui z Al arcn, Atl amapal cingo .
L i brad a Pre z , Se rafi na Snche z ,
Amad o Chave l as , San L ui s . L ui s Curi e l , Me tl ato no c.
Te o d o ra So ls , J uana Pache co ,
Cus to d i o Val ve rd e , Te cpan. J e s s H . Mart ne z , Zo yatl an.
Mari ano Val ve rd e , L utgard a Cabre ra,
Franci s ca B e rd e j a, Fl o re nti no D az , Al co z anca.
Margari ta H e rnnd e z , J o s e fa Me j a,
Wi l e bal d o Ro s as , Ato yac.

Tefilo S. Ce rvante s , O me te pe c.
L ui s a Val e nz ue l a,
Ato yac.
Manue l Ram re z ,
L ambe rto Po po ca, Chi l panci ngo . Mari ana D. d e D az ,
Go nz al o Po po ca. Sul pi ci a E. Si l va,
Marce l i no Sal gad o , H i pl i to Pe ral ta, I gual apa.
Ri ta Marqui na, De me tri a Parra,
Po mpo s a Es trad a, Val e ri ano B urgo a, Tl aco achi xtl ahuaca.
Encarnaci n Al vare z , Encarnaci n Gui l l n,
J o s M..
a
Catal n, Zumpango . Fl o re nci o Gi l , X o chi s tl ahuaca.
Encarnaci n R o s , J e s s Az co rve ,
Dani e l Arai z a, Tl aco te pe c. Mari o s B racamo nte , Cuaj uncui l apa.
So f a Apati ga, J ul i ana B ravo ,
Ri card o H e rnnd e z , Te l o l o apan.

L ui s G. Re bo l l a, Co yuca Catal n.
H e rn B arre ra,
Te l o l o apan.
De s i d e ri o B o rj a,
Pe tra H e rnnd e z , Pe tra H e rnnd e z ,
L e o cad i a Ro l d n, Ad o l fi na Al barrn,
J o s e fi na Fl o re s ,
Ramn V. Al vare z , Aj uchi tl an.
J uan I barra, I xcate o pan. Pe tra Ramo s ,
Re f ugi o Re nd n, Co ns tanci o C. Avi l a, To to l apan.
Fe d e ri co Arri aga, I xcapuz al co . Re f ugi o Cal d e rn,
El o d i a D az , Pe d ro B . B e l trn, Tl al chapa.
I s mae l D. Ri z a, Cutz al . As unci n Re z a,
Nati vi d ad B us tamante , Re f ugi o Cal d e rn, Cutz amal .
B o ni faci o Fe rnnd e z , Arce l i a.

Co l e ri na Sal gad o ,
Arce l i a.
ESCUEL A S PA RT I CUL A RES
Raf ae l Cas te l l ano s , L a Uni n. Profesores
Ro be rto L . y Gme z , Franci s co d e P. Parra Ayutl a.
Mar a H . d e Se rrano ,
Meles io Que s ad a, O me te pe c.
Mate a Mal d o nad o , Franci s co G. O rte ga, I gual a.
Manue l Carri l l o , Co ahuayutl a. Magd al e no Agui rre , H uitz u,co .
Vi rgi ni a M. V. d e Lpe z , a Eute mi a Sane r,
J uan N. L pe z , Co mo nfo rt. Paul a L ugo , Acapul co .
J o s M.
a
Si l va, Ange l D az Es cud e ro , Pbro ., Chi l apa.
Ruti l a Sal gad o , J e s s D. Garc a,
Pbro .,

Pri s ci l i ano Guti rre z , Te nango Te pe j i . Te re s a J ue z ,


Do mi nga D az , Ne ptal i Carre n, Chi l panci ngo .
Ez e qui e l H e rnnd e z , X al patl ahuac. B e atri z Garc a,
Raymund a R o s ,
Me l qu ad e s Pache co , Co panato yac.
F BRICA D E LIBRO S EN BLANCO . - R . DE S. N. ARAL UCE, CAL L EJ N STA. I NS, 5. - M X I C O .
J . B . F O SS Y CO MP.
A
CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. M X I C O . D- F .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE GUERRERO
211
D IRECT O RIO ECLESIST ICO
l i mo . Sr. D. Ramn I barra y Go nz l e z , O bi s po
d e Chi l apa, Chi l apa.
Cannigos
B e ni gno Campo s ,
Franci s co C. Mi rand a,
Ro d ri go H e rre ra,
8
Fi d e nci o Campo s ,
8
Anto ni o Mi rand a,
8
Franci s co M. Tapi a,
Presbteros
Gabi no Ace ve d o ,
Se bas ti n B o ve r,
Carme l o B l ay,
B as i l i o A. Ro d r gue z ,
Ad ri n N. Ce rvante s ,
Ange l D az ,
8
V cto r Cas te l l ano s ,
5
Gui l e bal d o B arri o s , "
Ed uard o Campo s ,
4
Al be rto Vi vane o ,
8
Ez e qui e l Lpe z , "
H i l ari o B e l l o ,
;>
Si d o ni o Ro s e nd o ,
Cas i l d o L . Guz mn,
Fe rm n Cruz ,
Pe d ro M. Ro s al e s ,
J o s M. Sal me rn,
O ctavi ano Fl o re s ,
Emi l i o Snche z ,
L auro M. Ro d r gue z ,
Vi ce nte Carranz a,
Fl o re nti no Ve l as co ,
Ti to Mi rand a,
Franci s co Arce L uque ,
Al e j and ro L pe z ,
Ani ce to Truj i l l o ,
Dani e l To rre s ,
El i as Cas tro ,
Mi gue l Carvaj al ,
Fe bro ni o J ami e r,
J e s s Vz que z Ve r ara,
Fructuo s o Me nd o z a,
Re gi no d e M. Mo re no .
Manue l Pad i l l a,
To ri bi o C. Arri e ta,
Si l ve ri o O ro pe z a,
J o s M. d e J e s s Garc a,
Amad o Do m ngue z ,
L e n B arn,
Franci s co d e M. O cbo a,
Me l e s i o d e J . Que s ad a,
Ti tl al a.
Co pal i l l o .
Atl i xtac.
H ue ycante nango .
Ate nango d e l R o .
Abuaco tz i ngo .
Te l o l o apan.
Acape tl ahuaya.
Arce l i a.
Al ahui xtl an.
Co ate pe c- Co s tal e s .
Apaxtl a.
I xcate o pan.
Te ns i s apan.
Taxco .
Te ti pac.
B ue navi s ta.
No xte pe c.
Cacal o te mango .
Y e cal pul co .
Ayutl a.

Az o ye i .
San L ui s .
O me te pe c.
Apo l i nar L varo ,
Raf ae l M. Sal me rn,
Pe d ro Garc a,
J o s So lo rio Gi l ,
Raf ae l L . B ue no ,
Ni co l s Cas tre j n,
Ans e l mo d e Y . Go nz l e z ,
J uan J . Tri go ,
Se ve ro A. Ro d r gue z ,
Raf ae l Carri n,
J o s d e J . Pi ne d a,
Es te ban J ure z ,
Ni co l s Ro d r gue z ,
Po rfi ri o C. barre ra,
H i pl i to M. Sal az ar,
Rafae l Me ra,
Franci s co Cce re s ,
Anas tas i o Y . B urgo s ,
Anto ni o O campo ,
J o s Nava,
J o s M.
a
H e rnnd e z ,
Franci s co Ro d r gue z ,
J uan B . Es pi no s a,
Ambro s i o Fl o re s ,
Mi gue l G. B as urto ,
J e s s M.
a
Cas tro ,
I gnaci o L . Re nd n,
Abraham Avi l s ,
I l d e fo ns o Al anz o ,
Marci al Ve ntura,
L e o bard o Arro ce na,
Ni co l s Te no ri o ,
Manue l B ravo ,
L e o nard o Fl o re s ,
Ti burci o Aragn,
B o ni faci o R o s ,
Co nrad o Sal gad o ,
Anto ni o H e rnnd e z ,
Alejo Santo s Ro me ro ,
Faus to G. Ro l d n,
Margari to Es co bar,
Pro co pi o And raca,
Raf ae l Rayn,
Anto ni o Garc a,
Al e j o M. Cruz ,
O me te pe c.
I gnal apa.
Tl aco achi xtl ahuaca.
Chi l panci ngo .

Zumpango .
Tl aco te pe c.
Do s Cami no s .
Ti xtl a.
Que chul te nan go .
Apango (Gue rre ro ).
Mo chi tl an, I d .
O apan, I d .
Te cpan (Gal e ana).
Ato yac.
San J e rni mo .
I gual a.

Co cul a.
Te pe co acui l co .
H ui tz uco .
Co mo nfo i t.
Co pano to yac.
X al patl abuac.
Mal i nal te pe c.
Atl amaj al ci ngo .
Santa Cruz Ri ncn.
Al e o z anca.
Me t a to nve .
Tl al i s taqui l l a.
L a Uni n.
Co ahuayutl a.
Pe tatl an.
Co yuca d e Catal n.
Tl al o hapa.
Cntz amal .
Aj uchi tl an.
Acapul co .
San Marco s .
H u amuxti tl an.
Al po ye ca.
X o chi hue hue tl an.
O l i nal ,
Cual ac.
D IRECT O RIO CO MERCIAL
Principales comerciantes en el ramo de aba-
rrotes y artculos para ropa del Estado de
Guerrero.
Chilpancingo (D istrito de Bravos)
B e rnal Ed uard o , Ti e nd a mi xta.
Cal vo I gnaci o ,
T ALLER DJ RAYAD O S. RA MN DE S. N . A RA L UCE, CA L L EJ N STA . I NS, 5. M X I C O .
J . E . F O S S Y C O M P . A CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. M E X I C O . D. F .
212
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE GUERRERO
Farmaci a.
Ti e nd a mi xta.
Campo s Raf ae l A., Ti e nd a mi xta.
Catal n Ad al be rto ,
Card e a L nz T. Y . d e ,
Enr que z L uci o ,
Fue nte Egi d i o d e l a,
Gue vara Mo d e s to ,
Gue vara Al arcn Carl o s ,
Mo re no To ms ,
Parra Mi gue l ,
Sal az ar Cs tul o ,
T ixtla (D istrito de G uerrero)
Al caraz y Campo s , Ti e nd a mi xta.
Ci e nfne go s I s i d ra.
Co rts Santi ago ,
Go d i ne s Sabas ,
J i mne z Vi ce nte ,
Parra Aure l i o ,
Ram re z Vi ce nte ,
Iguala (D istrito de Hidalgo)
Coria T iburcio, (Vase pg. 201). Ti e nd a mi xta.
Co rti na J o s Mar a,
Camacho Al e j o , >,
Cas tre j n hi j o s Vi ud a d e ,
F l ores Nstor, (Vas e la pg. 203).
Fo ns e ca Ni co l s ,
Gme z Vi ce nte ,
Gurtubay Al varo d e ,
G mez Leonardo, (Vas e l a pg. 202).
Jurez D aniel, Hotel Guerrero, (l pg. 204). HOteL
Mo ranati Anto ni o , Ti e nd a mi xta.
Me rce nari o y C.
a
,
O ri be Ange l ,
Po nce Agus t n,
Ri ve ra Al be rto ,
Vi l l al va J e s s ,
Chilapa (D istrito de Alvarez)
Andraca Hermanos, T i enda mi xta.
And raca Ramn,
And raca Raf ae l ,
Abarca y L ara Manue l ,
Abarca y L ara J uan,
B o l ao s Camargo Mi gue l ,
Carbaj al I gnaci o ,
D az Fe bro ni o ,
Gi l e s Ani ce to ,
Guti rre z Manue l ,
Guti rre z Vi cto ri ano ,
Fi nad o Fi d e l ,
Ro d r gue z Franci s co ,
Snche z Gi l be rto ,
Vz que z Do naci ano ,
T eloloapan (D istrito de Aldama)
Ti e nd a mi xta.
Al va Dani e l ,
Agui l ar Manue l ,
B e l trn Pe rf e cto ,
B o te l l o Al e j and ro ,
B al l e na Manue l ,
B us tamante Me rce d ,
B ri to J uan,
B as abe Si l ve s tre ,
Ce rvante s J uan,
Cruz Manj are z Aure l i o ,
Cas tre j n Franci s co ,
Daz Marci al ,
Fl o re s Franci s co ,
Fl o re s Si mn,
Gme z L ui s ,
H urtad o Franci s co ,
H e rnnd e z Ti to ,
L ugo I gnaci o ,
L agunas Agus t n,
Mart ne z Manue l ,
Mart ne z J e s s ,
Me nd i o l a And rs ,
Nj e ra Agus t n,
Ti e nd a mi xta.
A L VA R O D E G U R T U B A Y
Gran Almacn de Abarrotes
HIST O RIA D E MXICO , por Zamacois. R . DE S. N . A RA L UCE, CA L L EJ N ST A . I NS, 5 . M E X I C O
J . B . F O S S Y C O M P . A CARB N Y CO K E. GA NT E , 2. M E X I C O . D. F .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE GUERRERO
213
Nj e ra Anas tas i o , Ti e nd a mi xta.
O ri be Ange l ,
Po rcayo Al bi no ,
Qui ntana Cal i xto ,
Ro s al e s B o ni faci o ,
Ro me ro Franci s co ,
Sal gad o Ci pri ano ,
Sal gad o H e rmano s ,
Snche z Ramn R.,
So te l o Abraham,
So te l o I s abe l , -
Sal e n Fl i x,
To var Si mn,
Vi l l avi ce nci o Manue l ,
O metepec (D istrito de Abasolo)
Ao rbe d e Pal anco I gnaci a, Ti e nd a mi xta.
Ao rue Pantal e n,
Artas nche z J o an, Tienda mixta y ganadera.
(Vas e l a pg. 205).
Cabal l e ro J uan, Ti e nd a mi xta.
Crd o ba Tad e o ,
Gui l l n Manue l ,
Gavi to Ramn,
I ral d a Cri s fo ro ,
L anche Vi ce nte ,
L pe z Mo cte z uma I gnaci o ,
L pe z Arno rd And rs ,
Mnd e z L ui s ,
Mi l l e r Carl o s ,
Ro me ro Ad e l ai d o M.,
Ro me ro J o aqu n T.,
Re gue ra Anto ni o E.,
Re yna Anto ni o ,
Re yna Aure l i o ,
Ro mano Franci s co ,
Santa Cruz Lpe z ,
Se gura Aus e nci o G.,
Sal me rn L ui s ,
Santamar a L ., >
Val e ro H no s .,
Huamuxtitlan (D istrito de Zaragoza)
Agui l ar J e rni mo , Ti e nd a mi xta
Gal i nd o Franci s co ,
I barra Mi gue l P.,
L pe z L uz S. d e ,
Muo z Franci s co P.,
Mi l l n Pas to ra,
Mart ne z Manue l ,
O l gu n J e naro ,
Qui o ne s Raf ae l a,
Ro s al e s Manue l ,
Ro mano Es te ban,
Snche z J o s ,
Acapulco (D istrito de T abares)
Al z uye ta H no s ., Ti e nd a mi xta.
B e l l o Manue l ,
B uti n Anto ni o ,
Fe rnnd e z y C.
a
, B .,
De l o ya hi j o s J ul i a,
L o bato Ari s te o ,
Maz z i ni Ange l ,
Mart ne z Abund i o M.,
Payne I s abe l G., Vi ud a d e ,
Uruue l a Co ns tanti no ,
PRI NCI PA L ES A GRI CUL TO RES DEL ESTA DO
Al e j o J uan, Di s tr.
0
d e Al vare z .
Al varad o Ed uard o ,
Ace ve d o Franci s co ,
And raca Ange l ,
Cruz J o s d e l a,
Carbal l i d o Ni co l s ,
Cruz J o s d e l a,
Cri s tbal J o s ,
Cas arrubi as Pe d ro S.,
Cas ti l l o Franci s co ,
Cul l ar J ul i n,
Eus e bi o J uan,
El i gi o Manue l ,
Fl o re s Gui l l e rmo ,
Garc a L o re nz o ,
Gumn To ri bi o ,
Gue rre ro Ge rmn,
Gue rre ro Mari ano ,
Gue rre ro Franci s co ,
H e rnnd e z Sus ano ,
H e rnnd e z Mi gue l ,
Mo ral e s Si l ve ri o ,
Mart ne z Mate o ,
Mo cte z uma Mi gue l ,
Nava Mi gue l ,
Nava y Nava J e s s ,
Ri card o 'J o s ,
Re nd n J o s Mar a,
Ri ve ra Ce s re o ,
Santi ago Pabl o ,
Snche z Margari to ,
Sal az ar J ul i o ,
Santo s Mi gue l d e l o s ,
Vargas Tacuba J e s s ,
Vi cto ri o J o s ,
Ve ne gas Vi ce nte ,
Zamud i o J e s s ,
Arro yo Gabri e l , Di s tr.
0
d e Al d ama.
B arand a Manue l E.,
B us tamante L ui s ,
B e l trn Pe rf e cto ,
ESCULT URAS RELIG IO SAS. R. DE S. N. A RA L UCE, CA L L EJ N STA , I NS, 5. M X I C O
214 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE GUERRERO
Cruz Cri s p n d e la, Di s tr. d e Al d ama.
Cirilo J uan,
Cal i xto Pl ci d o ,
s
De l gad o Simn,
El i gi Franci s co ,
Gama Tri ni d ad ,
J ure z Fl o re nti no ,
J ai me s J o s , *
L and a Mxi mo ,
Le gu s amo J o s ,
Nj e ra J e s s ,
Pe a Pe tro ni l o ,
Ro mn Ti burci o ,
Ro mn J o rge ,
Re d o nd o Manue l ,
Ro d r gue z J uan,
Ro s a Agus t n d e l a,
Sal gad o Ci pri ano ,
Sal gad o J o s Mar a,
Sal gad o Claro ,
Sal gad o Tranqui l i no ,
Sal gad o Es pi ri d i n,
Sal gad o El i gi ,
Sal gad o Ge rmn,
Sal gad o hi j o s Franci s co ,
Sal gad o y Ro mn To ms ,
So telo Cle to ,
Ambro s i o J o s , Di s tr.
0
d e Abas o lo .
Al e j and ro Anas tas i o ,
Abad Canuto ,
Ao rve Marce l i no ,
Ao rve Sixto ,
Agama Franci s co ,
B us to s And rs ,
Cruz B as ilio d e l a,
Cruz J o s d e l a,
Cruz Euge ni o d e l a,
Carme n J o s Mar a d e l,
Cas tro J uan,
Canuto J uan,
8
Chacn J o s Mar a,
Do m ngue z B e ni gno ,
El i gi Manue l ,
Evari s to Anas tas i o ,
Fe l i ci ano J o s ,
8
Garc a Anas tas i o ,
J i mne z Fe rm n,
J ure z Simn,
B
Li brad o J uan,
5>
Lpe z Anto ni o .
Lpe z Patri ci o ,
Mo rga Ro mual d o ,
Me rl n Rafae l ,
Mart ne z J us to ,
Di s tr.
0
d e B ravo s .
Mo re no J ul i n, Di s tr.
0
d e Abas o l o .
Mart ne z Gabi no ,
Mo ntal vn Amad o ,
Mart ne z Vid al,
.Martnez B ue nave ntura,
Oj e nd i s Fl o re nci o ,
Re ye s Santo s ,
Ro j as J o s Mar a,
Sal i nas Franci s co ,
Urbano Manue l ,
Zamo Ta Ao rve Franci s co , >
Zamo ra Mnd ez Franci s co ,
Al arcn J o s Anto ni o ,
Al arcn Eme te ri o ,
Ad ame Anto ni o ,
B ravo Ge rard o ,
B ravo J e s s D.,
Calvo Le ni d as ,
Campo s Rafae l A.,
Cas tao s J e s s ,
Carre to Anto ni o ,
s
Cal atn Do l o re s ,
De l o ya Emi gd i o ,
De l o ya Camilo ,
Mart ne z I s i d ro ,
Mart ne z Cnd i d o ,
Mart ne z Eufe mi o ,
Mart ne z Marce lino ,
Ocampo B r gi d o ,
Pantal e n Agus t n,
Ro d r gue z To ms .
R o s Anto ni o ,
Sal gad o I gnaci o ,
Sal ache Epi taci o ,
Ve ga Anto ni o ,
Ve ga Manue l ,
H i d al go J uan d e Dio s , Di s tr.
0
d e Gue rre ro .
H e rnnd e z J uan,
Avi l a J o s , Di s tr.
0
d e H i d al go .
Cue nca Franci s co ,
Cas tro Abraham,
Mart ne z J o s B .,
Pe a Ati l ano 0. d e l a,
Ro mn Anas tas i o , >
Ri ve ra Tefilo ,
Val l e I ri ne o d e l,
Vlez B e rnard i no L.,
Agui l ar J e rni mo , Di s tr.
0
d e Zarago z a.
Milln Pas to ra,
Me jaFranci s co ,
Mier Pl ci d o ,
O l gu n J e naro ,
Snche z Luz ,
EST AD O D E HID ALG O
I. Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial. En vi rtud d e
una ley, fe cha 15 d e No vi e mbre d e 1869, s egregs e d el Es tad o d e Mxico to d a la
parte s e pte ntri o nal d el te rri to ri o , e rigind o s e e n o tro Es tad o Fe d e ral co n el no m-
bre d e H i d al go , que qued co nfinand o al N. co n el d e San Lui s Po to s ; al E. co n
lo s d e Y e racruz y Pue bl a; al S. co n lo s d e Tl axcal a y Mxico , y al 0. co n el d e
Que rtaro , s i tuad o e ntre lo s 19 35' y lo s 21 15' d e l at. N., y e ntre lo s I
o
10' lo n-
gi tud E. y lo s 48' l o ng. 0. d el me ri d i ano d e Mxico . Su e xte ns i n te rri to ri al es d e
23.101 ki l me tro s cuad rad o s , y su ciud ad capi tal , Pachuca, d i s ta 93 ki l me tro s en
lnea re cta al N. d e la capi tal d e la Re pbl i ca.
I I . Orograf a hidrograf a. Aunque mo ntao s o y que brad o el te rri to ri o
e n gran parte , po s ee extens o s llano s d i fe re nte s al turas , no tabl e s po r s u ve ge ta-
cin, co mo lo s d el Caz ad e ro al Po ni e nte d el Es tad o , y lo s amplio s valles d e Ato to -
nilco el Grand e y San J avi e r, que se e xti e nd e n al N. y S. d e la capi tal . Otra
pl ani ci e muy i mpo rtante para la agri cul tura e s t fo rmad a po r lo s famo s o s llano s
d e Apam, 2.480 me tro s s o bre el mar, d o nd e se pro d uce el pulque ms fino y apre -
ci ad o d el pa s .
La d es cripcin de la parte mo ntao s a d el Es tad o no pue d e s uj e tars e o rd e n
mto d o alguno , po rque ni nguna d e te rmi nad a co rd ille ra fo rma el s i s te ma: es aque-
llo un e no rme l abe ri nto d e mo ntaas , d e ri vad as d e l a Si e rra Mad re Ori e ntal , que
s e cruz an e ntre s, y que tan pro nto ci rcund an un valle 2.500 me tro s d e al tura,
co mo fo rman e s tre chas y pro fund as gargantas meno s d e 2.000me tro s . El as pe cto
ele e s tas frago s as as pe re z as es o ri gi nal y hermo s o ; mi e ntras en las al turas eno rmes
ro cas bas l ti cas ad qui e re n las ms e xtraas fo rmas e n s us capricho s as re co rtad u-
ras , s imuland o re s to s d e co lo s ales mo nume nto s y d e ciud ad e s arrui nad as , e n lo s
valles y llano s co ntras ta la e s plnd id a ve ge taci n en s us vivo s co lo res co n lo s ti n-
te s o bs curo s d e aqullas . En la s i e rra d e Acto pan las grand e s ro cas ad qui e re n la
fo rma d e e s tatuas gi gante s cas , po r lo que se les llama lo s Frailes, y lleva en gene-
ral d i cha s ie rra el no mbre d e lo s Organos de Actopan. En la s ie rra d e Pachuca no
s o n meno s ad mi rabl e s las capri cho s as figuras d e lo s bas alto s , e s pe cialme nte en las
cumbre s no mbrad as Zumate, Ventanas, las Monjas, el Jacal, el Horcn, la Pea del
Aguila y Peas Cargadas.
Las e mi ne nci as ms no tabl e s s o n: la cumbre d e Tepetitlan, e n H ue j utl a; el Cres-
tn, e n Apam; Cerro Alto y Cresta de Gallo, en Zacual ti pan, y en Pachuca la Pea
del Zumate, Peas Cargadas, las Ventanas, lo s Organos, el Jacal y el cerro d e las
214 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE GUERRERO
Cruz Cri s p n d e l a, Di s tr.
0
d e Al d ama.
Cirilo J uan,
Cal i xto Pl ci d o ,
s
De l gad o Si mn,
El i gi Franci s co ,
Gama Tri ni d ad ,
J ure z Fl o re nti no ,
J ai me s J o s , *
L and a Mxi mo ,
L e gu s amo J o s ,
Nj e ra J e s s ,
Pe a Pe tro ni l o ,
Ro mn Ti burci o ,
Ro mn J o rge ,
Re d o nd o Manue l ,
Ro d r gue z J uan,
Ro s a Agus t n d e l a,
Sal gad o Ci pri ano ,
Sal gad o J o s Mar a,
Sal gad o Cl aro ,
Sal gad o Tranqui l i no ,
Sal gad o Es pi ri d i n,
Sal gad o El i gi ,
Sal gad o Ge rmn,
Sal gad o hi j o s Franci s co ,
Sal gad o y Ro mn To ms ,
So te l o Cl e to ,
Ambro s i o J o s , Di s tr.
0
d e Abas o l o .
Al e j and ro Anas tas i o ,
Abad Canuto ,
Ao rve Marce l i no ,
Ao rve Si xto ,
Agama Franci s co ,
B us to s And rs ,
Cruz B as i l i o d e l a,
Cruz J o s d e l a,
Cruz Euge ni o d e l a,
Carme n J o s Mar a d e l ,
Cas tro J uan,
Canuto J uan,
8
Chacn J o s Mar a,
Do m ngue z B e ni gno ,
El i gi Manue l ,
Evari s to Anas tas i o ,
Fe l i ci ano J o s ,
8
Garc a Anas tas i o ,
J i mne z Fe rm n,
J ure z Si mn,
B
L i brad o J uan,
5>
L pe z Anto ni o ,
L pe z Patri ci o ,
Mo rga Ro mual d o ,
Me rl n Raf ae l ,
Mart ne z J us to ,
Di s tr.
0
d e B ravo s .
Mo re no J ul i n, Di s tr.
0
d e Abas o l o .
Mart ne z Gabi no ,
Mo ntal vn Amad o ,
Mart ne z Vi d al ,
Mart ne z B ue nave ntura,
O j e nd i s Fl o re nci o ,
Re ye s Santo s ,
Ro j as J o s Mar a,
Sal i nas Franci s co ,
Urbano Manue l ,
Zamo Ta Ao rve Franci s co , >
Zamo ra Mnd e z Franci s co ,
Al arcn J o s Anto ni o ,
Al arcn Eme te ri o ,
Ad ame Anto ni o ,
B ravo Ge rard o ,
B ravo J e s s D.,
Cal vo L e ni d as ,
Campo s Raf ae l A.,
Cas tao s J e s s ,
Carre to Anto ni o ,
s
Cal atn Do l o re s ,
De l o ya Emi gd i o ,
De l o ya Cami l o ,
Mart ne z I s i d ro ,
Mart ne z Cnd i d o ,
Mart ne z Eufe mi o ,
Mart ne z Marce l i no ,
O campo B r gi d o ,
Pantal e n Agus t n,
Ro d r gue z To ms .
R o s Anto ni o ,
Sal gad o I gnaci o ,
Sal ache Epi taci o ,
Ve ga Anto ni o ,
Ve ga Manue l ,
H i d al go J uan d e Di o s , Di s tr.
0
d e Gue rre ro .
H e rnnd e z J uan,
Avi l a J o s , Di s tr.
0
d e H i d al go .
Cue nca Franci s co ,
Cas tro Abraham,
Mart ne z J o s B .,
Pe a Ati l ano 0. d e l a,
Ro mn Anas tas i o , >
Ri ve ra Te fi l o ,
Val l e I ri ne o d e l ,
Vl e z B e rnard i no L .,
Agui l ar J e rni mo , Di s tr.
0
d e Zarago z a.
Mi l l n Pas to ra,
Me j aFranci s co ,
Mie r Pl ci d o ,
O l gu n J e naro ,
Snche z L uz ,
F B RI CA D E LI BRO S EN BLANCO . - R . DB S. N . A RA L UCE , CA L L E J N ST A . I NS, 5. M E X I C O .
EST AD O D E HID ALG O
I. Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial. En vi rtud d e
una ley, fe cha 15 d e No vi e mbre d e 1869, s egregs e d el Es tad o d e Mxico to d a la
parte s e pte ntri o nal d el te rri to ri o , e rigind o s e e n o tro Es tad o Fe d e ral co n el no m-
bre d e H i d al go , que qued co nfinand o al N. co n el d e San Lui s Po to s ; al E. co n
lo s d e Y e racruz y Pue bl a; al S. co n lo s d e Tl axcal a y Mxico , y al 0. co n el d e
Que rtaro , s i tuad o e ntre lo s 19 35' y lo s 21 15' d e l at. N., y e ntre lo s I
o
10' lo n-
gi tud E. y lo s 48' l o ng. 0. d el me ri d i ano d e Mxico . Su e xte ns i n te rri to ri al es d e
23.101 ki l me tro s cuad rad o s , y su ciud ad capi tal , Pachuca, d i s ta 93 ki l me tro s en
lnea re cta al N. d e la capi tal d e la Re pbl i ca.
I I . Orograf a hidrograf a. Aunque mo ntao s o y que brad o el te rri to ri o
e n gran parte , po s ee extens o s llano s d i fe re nte s al turas , no tabl e s po r s u ve ge ta-
cin, co mo lo s d el Caz ad e ro al Po ni e nte d el Es tad o , y lo s amplio s valles d e Ato to -
nilco el Grand e y San J avi e r, que se e xti e nd e n al N. y S. d e la capi tal . Otra
pl ani ci e muy i mpo rtante para la agri cul tura e s t fo rmad a po r lo s famo s o s llano s
d e Apam, 2.480 me tro s s o bre el mar, d o nd e se pro d uce el pulque ms fino y apre -
ci ad o d el pa s .
La d es cripcin de la parte mo ntao s a d el Es tad o no pue d e s uj e tars e o rd e n
mto d o alguno , po rque ni nguna d e te rmi nad a co rd ille ra fo rma el s i s te ma: es aque-
llo un e no rme l abe ri nto d e mo ntaas , d e ri vad as d e l a Si e rra Mad re Ori e ntal , que
s e cruz an e ntre s, y que tan pro nto ci rcund an un valle 2.500 me tro s d e al tura,
co mo fo rman e s tre chas y pro fund as gargantas meno s d e 2.000me tro s . El as pe cto
d e e s tas frago s as as pe re z as es o ri gi nal y hermo s o ; mi e ntras en las al turas eno rmes
ro cas bas l ti cas ad qui e re n las ms e xtraas fo rmas e n s us capricho s as re co rtad u-
ras , s imuland o re s to s d e co lo s ales mo nume nto s y d e ciud ad e s arrui nad as , e n lo s
valles y llano s co ntras ta la e s plnd id a ve ge taci n en s us vivo s co lo res co n lo s ti n-
te s o bs curo s d e aqullas . En la s i e rra d e Acto pan las grand e s ro cas ad qui e re n la
fo rma d e e s tatuas gi gante s cas , po r lo que se les llama lo s Frailes, y lleva en gene-
ral d i cha s ie rra el no mbre d e lo s Organos de Actopan. En la s ie rra d e Pachuca no
s o n meno s ad mi rabl e s las capri cho s as figuras d e lo s bas alto s , e s pe cialme nte en las
cumbre s no mbrad as Zumate, Ventanas, las Monjas, el Jacal, el Horcn, la Pea del
Aguila y Peas Cargadas.
Las e mi ne nci as ms no tabl e s s o n: la cumbre d e Tepetitlan, e n H ue j utl a; el Cres-
tn, e n Apam; Cerro Alto y Cresta de Gallo, en Zacual ti pan, y en Pachuca la Pea
del Zumate, Peas Cargadas, las Ventanas, lo s Organos, el Jacal y el cerro d e las
216
ESTADO DE H I DAL GO
Navajas, e no rme grupo es te l ti mo d e acanti l ad o s que al canz an la al tura d e 3.212
^ t u i n a ' . : g u T d e esa's mo nt ad , curio s as grutas y fants ti cas ca-
v i s d o l a s e s tal acti tas y e s tal agmi tas ad qui e re n
Tal s uced e e n la cueva d e Texcatetl, en euyo ce ntro una d e a q u e l l a s d e me tro y
med io d e elevacin, apare nta una muj e r arro d i l l ad a e n a d e m a n s uphcante ^So u
tambi n curio s as las grutas d e Nejamay, d e 100 me tro s d e l argo p 100 d ancho
y 30 d e al tura; l a d e Cerro Verte, l a d e TecapMal y l a d e p p a l a que he ne e n
s u i nte ri o r un d eps ito d e agua. El Sanctormu, e n Ato to ni l e o el Grand e , es
tue l n a t u r a l que atravi e s a una mo ntaa y d a pas o al rio Amaj aque
L a capri cho s a o ro graf a d el Es tad o d e H i d al go pro d uce uu co mplicad o s is te ma
hi d o grSco que no o bs tante pued e d ivid irs e e n d o s re gi o ne s bi e n d e ~ d a
po r io s ro s Amaj ac y Mo cte z uma. El pri me ro nace e n la Si e rra d e P achue y se
toiie al N has ta Tamaz unchal e , en San Lui s Po to s , d o nd e se j unta co n el se-
guT o que / prte d e nte d e las mo i ta as d e J i l o te pe c e n el Es tad o d e H exicc, re o -
f re l o s H m te s d e H i d al go al NO . El Mo cte z uma re ci be las aguas d e i mpo rtante
afluent s e mo el J acal !, el Acto pamy el Tula; es te l ti mo van lo s ^
YaUe d e Mxico po r el tne l d e No chi s to ngo , d el que e n o tro l ugar no s hemo s o cu
I d o El Amai ac po r s u parte , se al i me nta d e alguno s arro yo s que s e d e s pre nd e n
5 t s s e t 3 n s alto y cas cad as pi nto re s cas . El ro Grand e , o tra co rri e nte im-
f Zl TVtad o ti e ne s u o ri ge n e n l a s i e rra d e Tnl anci ngo , co rre fe cund and o
r r c^vane d e 1s t e o X e yd e s
g
agua en lal aguna Me tz ti tl an, s i tuad a e n el ce ntro
d el te rri to ri o y l a ms no tabl e d e las cinco que se e ncue ntran en el mi mo . Algu
no s o tro s r o s d e po ca i mpo rtanci a s e rpe nte an po r las gargantas d e las sie ra ,
Z o el Garce s e n'l a re gi n NE pe ro la mayo r parte se
l s y re gato s , que se s ecan po r co mpleto al te rmi nar la e s tac o n I d i o s a
* l o o bs tante lo d icho re s pe cto las l agunas que se e ncue n rau en el Es tad o d e ^
bemo s me nci o nar e s pe ci al me nte la d e Tezahuapa, e n Ato to ml co el Grand e po r l a
nSi cJ ar i d ad d e no habrs e l e hallad o fo nd o en d i fe re nte s s o nd eo s practi cad o s
I T e pe anas pro po rci o ne s y sus aguas s o n s alo bre s , - ynd o s e que se hal a e
el crte r d e un vo lean apagad o . Es te fe nme no no es ni co e n el pa s , co mo
mo s al o cuparno s d el Es tad o d e Oaxaca y o tro s .
I I I Clima, y producciones. - La parte s e pte ntri o nal d el Es tad o y en gene-
raH o d as ta s i e rra!al tas s o n fr as , d e te rmi nnd o s e en ellas c l a r a m e n t e las es a
cto nes y pud i e nd o d ecirs e d e al gunas que s ufre n i nvi e rno s ri guro s o s . Po r l e .co n
Tari o , e n ci e rto s valles y caad as el clima es clid o y d e s arro lla una e s ple nd id a
^C f d c ho ' c o mpr e nd e que el Es tad o d e H i d al go , co mo to d o s lo s d e l a Ee -
ma
En"o
a
s To 's que s d e clima clid o se e ncue ntra el ced ro co lo rad o y el bl anco el
d ad es .
El re i no ani mal e s t re pre s e ntad o e n las s elvas po r mucho s animales s al vaj e s ,
co mo l e o pard o s , o nz as , lo bo s , gato s mo nte s e s , pue rco es pn, etc., s iend o vari ad -
s ima la fauna e n lo que se refiere vo ltiles , d o nd e se e ncue ntran el ce nz o ntle , el
j i l gue ro , el card e nal , el co libr, y ese curio s o pj aro que o s te nta en s u pl umaj e
lo s co lo res d e la band e ra me xi cana. H ay tambi n gran abund anci a d e pato s , galli-
nce as d e vari as fami l i as y achiquilichis. Es to s l ti mo s slo s e e ncue ntran en la
l aguna Me tz ti tl an, y s u bells ima piel s e uti l i z a en to qui l l as para s o mbrero s
re uni e nd o al brillo d e la s ed a la bl ancura y s uavid ad d el armi o .
La mi ne ral o g a e ncue ntra e n las s i e rras d e H i d al go grand e s mate ri al e s d e es-
tud i o . H ay o ro , pl ata, plo mo , me rcuri o , co bre, fierro, z inc, anti mo ni o , mangane s o ,
ci nabri o , pl o mbagi na, carbn d e pi e d ra, az ufre , y pi e d ras precio s as co mo el palo ,
el he l i o tro po y el granate . Abund a el mrmo l , el prfid o , el j as pe , la pi e d ra lito -
grfi ca y o tras s us tanci as no meno s valio s as co mo kao l n, al umbre , mi ca, e tc.
Lo s pro d ucto s d e las ve tas me tal fe ras abs o rbe n l a ate nci n d e lo s habi tante s
d el Es tad o , y les hace n d e s cui d ar bas tante la agri cul tura, no fal tnd o l e s raz n
para ello , pue s pare ce n fabul o s as las canti d ad e s d e pl ata, plo mo , co bre y hi e rro
que s e lle van e xtra d as d el s uelo , e s pe cialme nte en lo s mi ne ral e s d e Re al d el
Mo nte , Pachuca y Zi mapan, (Yas e Minera.)
I V. Divisin poltica. Poblacin. Gobierno. Hacienda. Encuntras e
d ivid id o el Es tad o d e H i d al go para su ad mi ni s traci n e n qui nce d i s tri to s , cuyo
no mbre y po blacin s o n las s i gui e nte s :
AL NO RT E DEL ESTA DO
J acal a, co n 5 municipio s . . habi tante s 21.920
Mo lango , co n 6 . . 32.014
H ue j utl a, co n 7 . . 70.264
A L SUR DEL ESTA DO
Tul a, co n 8 municipio s . . habi tante s 37.631
Pachuca, co n 8 . . 99.497
Apam, co n 2 . . 15- 263
AL EST E DEL ESTA DO
Zuacual ti pn, co n 2 municipio s . . habi tante s 18.361
Te nango d e Do ria, co n . . 5 . . 21.319
Tul anci ngo , co n 6 . . 45.245
AL O ESTE DEL EST A DO
Zi mapn, co n 3 municipio s . . habi tante s 22.636
H ui chapan, co n 4 . . 30.755
AL CENT RO DEL ESTA DO
Me tz ti tl an, co n 3 muni ci pi o s . . habi tante s 21.743
Acto pan, co n 6 . . 46.026
Ato to ni l co el Grand e , co n 3 . . 27 402
I xmi qui l pan, co n 4 . . 48 fqq
15 Di s tri to s y 72 muni ci pi o s . . . T O T A L . 558.769
Entre d i cha po blacin figura bue n nme ro d e i nd ge nas d e las fami l i as o to mie,
14
az te ca, chi chi me ca y te pe hua que co ns e rvan s us i d i o mas y muchas d e s us vi e j as
co s tumbre s . , ...
El Es tad o d e H i d al go , co mo to d o s lo s d e la Co nfe d e raci n Me xi cana, es l i bre
y s o be rano en lo que atae s u rgi me n i nte ri o r, y co mo lo pre vi e ne la Co ns ti tu-
cin ge ne ral d e 1857, s u fo rma d e go bi e rno es la re publ i cana, re pre s e ntati va po pu-
l ar. L a capi tal es la ci ud ad d e Pachuca, d o nd e re s i d e n lo s tre s Po d e re s : Le gi s l ati vo ,
J ud i ci al y Ej e cuti vo . El Po d e r Le gi s l ati vo , qui e n co rre s po nd e '
se co mpo ne d e una s o la Cmara d e 11 d i putad o s e le gid o s uno po r cad a 40.000 ha-
bi tante s fracci n mayo r d e 20.000, que d uran d o s ao s en s u mand ato , pu-
d i e nd o s er re e l e gi d o s al final d e cad a pe r o d o .
El Po d e r J ud i ci al re s i d e en el Tri bunal Supre mo d e J us ti ci a, en lo s J ue ce s d e
1.
a
I ns tanci a y en lo s l l amad o s Jueces Conciliadores. I nte gran el Tri bunal Supe -
ri o r, s eis magi s trad o s y d o s fiscales no mbra-
d o s po r la L e gi s l atura y que d uran s eis ao s
en el cargo . Lo s J ue ce s d e 1.
a
I ns tanci a s o n
17, s ea 3 en la capi tal y uno e n cad a cabe -
ce ra d e d i s tri to : es to s J ue ce s s o n e l e gi d o s
j f ^l f t po r el Ej e cuti vo pro pue s ta en te rna d el
/ - Tri bunal Supe ri o r. Lo s J ue ce s Co nci l i ad o re s
re s i d e n e n las cabe ce ras muni ci pal e s y s o n
no mbrad o s po r las as ambl e as d e l as mi s mas .
A |1F ^B pl El Po d e r Ej e cuti vo e s t cargo d e un Go -
irffl8Sf>, ^ be rnad o r, re pre s e ntad o en lo s d i s tri to s po r
lo s J e fe s Po l ti co s . El Go be rnad o r es e l e gi d o
po r el pueblo y d ura e n su mand ato cuatro
ao s , pud i e nd o s er re e l e gi d o al final d el
^ ^ m i s m o .
Ej e rce actual me nte el Po d e r Ej e cuti vo
D. Pe d ro L . Ro d r gue z , go be rnante d e al tas
pre nd as mo ral e s y po l ti cas que s upo i mpri -
D . P E D R O L . R O DR GU E Z M I R al Es tad o un pro gre s o s o rpre nd e nte e n
Gobernador del Estado de H idalgo s ug i nd us tri as y en s us re ntas , re gul ari z and o
la marcha d e la H aci e nd a piblica, e fe ctuand o
o bras ti l e s para la agri cul tura y para el s ane ami e nto d e las po bl aci o ne s y fo me n-
tand o la e d ucaci n po pul ar. Di gna d e to d o apl aus o es la ge s ti n gube rnati va d el
Sr. Ro d r gue z , y que armo ni z a co n s us ante ce d e nte s d e patri o ta s i nce ro y ho mbre
pbl i co d e i nte l i ge nci a nad a vul gar.
Cue nta el te s o ro d el Es tad o co n re ntas que var an anual me nte d e un milln
1.300.000 pes o s , que se d i s tri buye n en lo s s e rvicio s y o bras publ i cas . Los
e gre s o s d e 1897-1898 fue ro n lo s s i gui e nte s :
g 27.024,00
931.620,40
112.024,00
TOTAL. . . . S 1.070.668,40
El pre s upue s to cal cul ad o para 1899, fu d e :
Po d e r Le gi s l ati vo
Ej e cuti vo .
J ud i ci al .
I ngre s o s
Egre s o s
g 1.244.842,54
1.264.782,50
Y . Instruccin publica. Sociedades cientficas. Bibliotecas. JPrensa.
Co mpre nd e la I ns trucci n Pbl i ca e n el Es tad o d e H i d al go , la i ns trucci n pri -
mari a, s e cund ari a y pro fe s i o nal . L a pri me ra es o bl i gato ri a, l ai ca y gratui ta para
to d o s lo s ni o s y ni as d e cinco cato rce ao s d e e d ad .
Las e s cue l as pri mari as se d i vi d e n e n tre s clas e s : s o n d e pri me ra clas e l as d e la
capi tal y cabe ce ras d e d i s tri to ; d e s e gund a clas e las d e las cabe ce ras d e muni ci -
pal i d ad ; y d e te rce ra clas e las e s tabl e ci d as e n lo s pue bl o s , haci e nd as y ranche r as .
H ay actual me nte e n el Es tad o :
Es cue l as d e 1.
a
clas e para ho mbre s 2o
1.
a
muj e re s 25
2.
a
ho mbre s , 58
2.
a
muj e re s 56
3.
a
ho mbre s 376
3.
a
muj e re s 53
T o tal . . . . 593
Es to s ce ntro s d e e ns e anz a e s tn ate nd i d o s po r 593pro fe s o re s y 108 ayud ante s ,
al canz and o la i ns cri pci n 27.560 alumno s , co n as i s te nci a d i ari a d e 17.494.
Ad e ms hay 65 e s cue las s o s te ni d as po r parti cul are s , 12 po r as o ciacio ne s y
11 po r el clero catl i co y me to d i s ta. L a i ns cri pci n e n s tas al canz a 4.078 al um-
no s y la as i s te nci a me d i a 3.649.
La i ns trucci n s e cund ari a y pro fe s i o nal se i mparte en el I ns ti tuto cientfico y
l i te rari o e s tabl e ci d o en Pachuca, d o nd e e ntre o tras pro fe s i o ne s , pue d e al canz ars e
e l t tul o d e I nge ni e ro to pgrafo hi d rgrafo y d e mi nas . H ay tambi n en Pa-
chuca, s o s te ni d a po r la Fe d e raci n, una Es cue l a Prcti ca d e Mi nas , cre ad a para
s ati s face r una ve rd ad e ra ne ce s i d ad en un Es tad o co mo es el d e H i d al go , mi ne ro
po r e xce l e nci a. *
Lo s gas to s que la I ns trucci n Pbl i ca d e mand a d el Es tad o , al canz aro n en 1899
las s i gui e nte s canti d ad e s :
Sue l d o s d e 8 i ns pe cto re s , d e lo s pre ce pto re s ,
ayud ante s , e tc ' . . g 204.509
Gas to s d e ti l e s , te xto s , e tc 40.000
Gas to s d el I ns ti tuto Cientfico 70.144
To tal . . . . $ 314.653
SOCI EDADES CI ENT FI CAS
Exi s te n en Pachuca la So cie d ad Auxi l i ar d e la d e Ge o graf a y Es tad s ti ca
y la J unta Auxi l i ar d e la d e B i bl i o graf a naci o nal .
B I B LI O TECAS
L a ni ca d el Es tad o se e ncue ntra e n el I ns ti tuto Cientfico y cue nta co n
4.283 vo l me ne s .
PRENSA
Lo s ni co s pe ri d i co s d e que te ne mo s no ti ci a, ve n la l uz en Pachuca y s o n
e l Peridico Oficial del Estado y El Reconstructor, s e manari o po ltico y l i te rari o .
VI . Poblaciones pHnctpales del Estado. Las primeras ciud ad es d e l
Es tad o de H id algo , po r el nmero d e sus habi tante s , so n las s iguientes :
Pachuca (capital) . . . . 40.487 habi tante s .
Tulancingo 8.303
I xmiquilpan 7.079
Acto pan 5.635
Como se ve, excepcin d e la capital, carecen de impo rtancia en este sentido -
las d ems po blacio nes del Es tad o . Casi to d as ellas so n pueblo s antiguo s , fund ad o s
en el siglo xvi, en lo calid ad es mineras centro s agrco las , y cuyo pro gres o es-
lento , no o bs tante las grand es riquez as que guard a el suelo .
La ciud ad d e Pachuca es t ed ificad a en la s ierra d e su no mbre, 2.438 metro s-
so bre el nivel d el mar, sea 158 metro s ms alta que la capital de la Re pbl i ca.
Su clima es fro , y s ufre invierno s muy riguro s o s . Parece que la fund acin de-
Pachuca es anterio r la llegad a de lo s espao les al Nuevo Mund o , pues hay his -
to riad o r que as egura exis ta es ta ciud ad cien ao s antes de la co nquis ta. Su d es-
arro llo lo d ebe las riqus imas minas de plata so bre que es t fund ad a, e xpl o tad as
d esd e lo s primero s tiempo s d e la d o minacin es pao la, que llevan pro d ucid o eno r-
mes cantid ad es de aquel metal, co mo se ver ms ad elante.
El as pecto de la ciud ad es pinto res co po r lo s accid entes del terreno , y l as
afue ras , aunque rid as , o frecen pais ajes de impo nente bellez a po r las extraas -
fo rmas de los bas alto s que co ro nan las alturas .
Lo s ed ificio s ms no tables de Pachuca, so n: el co no cid o co n el no mbre d e L as
Cajas, ed ificad o en 1670 po r o rd en del virrey Marqus de Mancera; las Casas Colo-
radas, d o nd e es t el Palacio de J us ti ci a, mand ad as co ns truir fines del siglo-
pasad o po r el s egund o co nd e de Regla; el I ns ti tuto Cientfico y Literario ; la
Es cuela prctica d e minas; el Teatro , el Palacio de Go bierno , las Cajas de Santa
Gertrudis, las de San Rafael, y vario s edificio s particulares .
Entre lo s templo s so n no tables el pro tes tante, de mo d erna co ns truccin, y el
ex co nvento de San Francis co , co ns truid o fines del siglo xvn po r encargo d el
virrey D. Alvaro Manrique d e Ziga.
Pachuca cuenta con activo co mercio y alguna ind us tria: sus principales cas as
mercantiles so n aquellas ligad as lo s nego cio s de las minas y que se llaman
Tiendas de raya.
Despus d e Pachuca, la ciud ad ms no table es Tulancingo , d o nd e res id e el
o bispo de la d icesis, s ufragne a d e la metrpo li de Mxico . La po blacin f u
fund ad a po r lo s toltecas en el ao 697 co n el no mbre de Tollantzinco.
Lo ms no table de sus edificio s es la Cated ral, co ns truid a principio s de este-
s iglo .
VI I . Agricultura. La ind us tria agrco la, la que en el Es tad o no se-
d ed ica to d a la atencin que merece, alcanz a sin embargo gran impo rtancia,,
es pecialmente en lo s d is trito s de Acto pan, I xmiquilpan, Tula, Tulancingo , Te-
nango , H uichapan, Ato to nilco y Metz titln, so bresaliend o en los d e Apam y Pa-
chuca po r su eno rme pro d uccin de pulque de la mejo r calid ad .
To d o s los d is trito s pro d ucen abund ante me nte cebad a y maz , cuya co s echa
anual alcanz a un milln de hecto litro s de la primera y cuatro millo nes del se-
gund o . El trigo se o btiene en vario s d is trito s , es ps cialmente en Acto pan, Apamr
Tula y Tulancingo . Arvejn y fri j o l se co s echan en to d o el Es tad o , y en el d is trito -
<de J acal a se o btienen grand es cantid ad es de garbanz o . En H ue j utl a, J acal a,
Metz titln, Mo lango , Tenango y Zacualtipn, hay grand es planto s d e caa de
-az car, fabricnd o s e anualmente do s millo nes y med io d e kilo gramo s d e pano cha,
y, po r ltimo , la pro d uccin d e pulque en lo s d is trito s d e Apamy Pachuca, pas a
-de do s millo nes de peso s, sea med io milln de hecto litro s de la famo s a bebid a.
El d is trito de H ue jutla pro d uce algo d n, y se o btiene ixtle en los de Acto pan,
I xmiquilpan, J acal a, Metz titln y Zimapn. No so n tampo co d esco no cid o s en
H id algo lo s cultivo s d el tabaco y-caf; antes bien se pro d ucen ambo s vegetales ,
de muy buena calid ad , en H ue j utl a, J acal a, Mo lango , Tenango de Do ria y Za-
cual ti pn.
Como se ve, lo s pro d ucto s agrco las d el Es tad o so n muy variad o s y abarcan
lo s d e to d as las z o nas climato lgicas .
VI I I . Minera. Es H id algo el primero de to d o s lo s Es tad o s mexicano s en
pro d uccin mineral, que pas a anualmente de 16 millo nes de peso s, sea la
cuarta parte d e la pro d uccin to tal de la Repblica. Sus minas parecen inago ta-
bles , y la ley de sus minerales , es pecialmente en los de plata y plo mo , la ms alta
-co no cid a en el pas .
Do s so n lo s principales centro s minero s de H id algo : Pachuca y Zimapn. El
primero co mprend e lo s famo s s imo s minerales de Real del Mo nte, Ato to nilco el
Chico , Santa Ro s a, Capul a, Tepenen y Po to s , en lo s que d o mina la plata: el se-
gund o cuenta lo s de Card o nal, B o nanz a, Pechuga, J acala, La Encarnacin, San
J o s del Oro y Las Verd o s as . El mineral en sto s es variad o , d is tinguind o s e po r
s u calid ad el hierro . H ay es tablecid as 36 haciendas de beneficio po r d iferentes sis-
temas , siend o el ms usad o el de amalgamacin, inventad o en Pachuca el ao 1557
po r B arto lo m de Med ina.
A 79 as ciend e el nmero de minerales en explo tacin actual, que se d ivid en
-en 9 de o ro y pl ata, 31 de plata, 26 de plata y plo mo , 11 de plo mo y 2 de hierro ,
lo s cuales pro d ujero n en 1897 ms d e 386.000 to nelad as d e mineral, co n valo r
apro ximad o d e 16 millo nes de peso s.
En lo s d is trito s de H ue j utl a y Zacualtipn se encuentran abund antes criad e-
ro s d e carbn d e pied ra, es perand o que una va de ferro carril permita explo tarlo s
-co n xito .
I X . Ganadera. H ay en el Es tad o d e H id algo diecio cho haciend as d esti-
nad as la cra de ganad o ; pero es ta ind us tria, sin embargo , no tiene grand es pro -
po rcio nes actualmente. Otras muy pro d uctivas fue nte s de riquez a, como la mine-
r a y la agricultura, d is traen la atencin d e lo s habitantes , que no la pres tan la
ganad e r a no o bs tante co ntar co n magnfico s campo s apro piad o s para su fo mento .
X . Vas de comunicacin y transporte. El ego smo , ms meno s dis-
cul pabl e , d e las empres as ferro carrileras , hz o las co nverger preferentemente
aquello s punto s de la Repblica d o nd e la abund ante extraccin de minerales les
as e guraba xito d esd e un principio . As vemo s cun pro nto Guanajuato H id algo
fue ro n cruz ad o s po r centenares de kilmetro s de vas, mientras o tras regio nes no
meno s ricas , pero atras ad as en sus ind us trias , carecen de tan pro gres is ta medio
<I e trans po rte . Nad a meno s que cinco so n las Co mpaas de ferro carriles que lle-
varo n sus rieles al Es tad o d e H id algo : el Central Mexicano, que reco rre 150 kil-
metro s d esd e Mxico Pachuca, pas and o po r lo s d is trito s de H uichapan y Tula;
e l Ferrocarril Mexicano, que d es prend e un ramal d esd e Ometusco Pachuca, 46
222 ESTADO DE H I DALGO
kilmetro s , po r lo s d is trito s de Pachuca y Apam; el Ferrocarril Nacional Mexicano,
co n d iez kilmetro s en el d is trito de Tula; el Ferrocarril de Hidalgo y del Nordeste7
co n 159 kilmetro s en d is tintas vas que cruz an lo s d is trito s d e Pachuca, Apam y
Tulancingo ; y, po r ltimo , el Ferrocarril Interocenico, que atravies a 20 kilmetro s
en el d is trito de Apam. Cuenta, pues , el Es tad o co n 375 kilmetro s de va frre a
tend id a en su territo rio , sin co ntar el ferro carril urbano d e Pachuca y alguno s
pequeo s ramales particulares de las minas .
Ad ems d e esto s fciles med io s d e trans po rte , hay en el Es tad o mucho s cami-
no s carretero s que ligan entre s las cabeceras d e d is trito y algunas o tras po bla-
cio nes d e los llano s.
TELGRAFO S
Es muy no table en es te servicio el Es tad o de H id algo , po r ser el que cuenta
co n ms lneas pro pias de to d o s lo s de la Repblica. Alcanz an d icho s hilo s 918
kilmetro s , d ivid id o s en las s iguientes z o nas:
K ilmetro s .
Linea del Norte, de Pachuca H ue j utl a, pas and o po r Mineral del Chico ,
Ato to nilco el Grand e, H aciend a d el Zo quital, Metz quititln, Za-
cualtipn, Mo lango , Calnal y H uaz alingo 200
Ramal d e Metz quititln Metz titln 25
Lnea del Sur, de Pachuca Apam, po r Zempo ala y Tepeapulco . . . 73
Lnea de Oriente, d e Pachuca Acaxo chitln, pas and o po r Mineral d el
Mo nte, H uas ca y Tulancingo 81
Ramal d e Tulancingo Apam, pas and o po r Singuilucan 64
Ramal de Tulancingo Tenango de Do ria, po r Metepec 64
Linea de Occidente, de Pachuca Pis aflo res , po r Acto pan, Tula, H ui-
chapan, I z miquilpan, Tasquillo , Zimapn, Encarnacin y J acal a. 390
Total 897
La lnea de Oriente se pro lo nga has ta H uauchinango , del Es tad o d e
Puebla, en el que co rre 21
Total telgrafos propiedad del Estado. 918
H ay en es tas lneas tre i nta y do s o ficinas telegrficas , ins talad as en lo s pueblo s
mencio nad o s .
Lo s telgrafo s fed erales cuentan tambin o cho o ficinas en H id algo , y so n: Pa-
chuca, Tula, Tepexi, Tulancingo , Ato to nilco el Grand e, Tianguis tengo , Y ati pn
y H ue jutla.
TEL FO NO S
En la ciud ad de Pachuca hay es tablecid a po r una empres a particular una red
telefnica que po ne en co municacin las o ficinas pblicas , algunas minas , vari as
casas particulares y las po blacio nes ms inmed iatas Pachuca. Las principale s
nego ciacio nes mineras tienen telfo no s que co munican las minas y haciend as d e
beneficio co n lo s d espacho s de las mis mas .
CO RREO S
El servicio po s tal cuenta co n 21 ad minis tracio nes y 53 agencias en el Es tad o
d e H id algo , no d ejand o nad a que d esear este servicio en cuanto rapid ez , gracias
las abund antes vas frre as del te rrito rio .
J . B . F O S S T C O M P .
4
CARB N Y COK E. G ANTE, 2. MXI CO . P. F .
EST AD O D E HID ALG O
D I R E C T O R I O O F I C I A L
PO D ER EJECUT IVO
Gobernador, Sr. D . Pedro L. Rodr guez, Pl aza
de l a Consti tuci n (Casa de G obierno).
Ayudante 1." del Sr. Gobernador, Isaac Al cal -
de, 3.
a
de Allende 39.
Ayudante 2." del Sr. Gobernador, Ramn F .
Rodr guez, 1.
a
Iturbi de 38.
Secretario particular del Sr. Gobernador, Ber-
nab Bravo, 1.
a
Al l ende 22.
Oficial de Correspondencia, T oms D om nguez
Il l anes, 1.
a
de Morelos 2.
PO D ER LEG ISLAT IVO
Diputados propietarios
Lic. Enri que Barredo, Actopan.
Lui s Hernndez, 3.
a
Vi ctori a 7, Pachuca.
t> Ignaci o D urn, 4.
a
de Soto 3, Mxico.
F ort unat o Andrade, 7.
a
G uerrero 7, Pacbuca.
Lic. C. Snchez Mejorada, 1.
a
Iturb. 18,
Mi guel Lara, 4.
a
Hi dal go 2,
Ing."Carlos J. Landero, 1.
a
Iturbide 12,
Eduardo F ernndez, Hacienda T otoapn, (T u-
l anci ngo. )
Bernab Bravo, 1.
a
Al l ende 22, Pachuca.
Lamberto Revi l l a, Hda. Coxcot i t l an,
Jess Rodr guez, 2.
a
Hi dal go 36, p
Diputados suplentes
D r. Al berto Espi nosa, 2.
a
Al l ende 9, Pachuca.
Jess Ari as, 1.
a
Mina 12,
Lui s Rodr guez, 2.
a
Matamoros 9,
Bal domero Andrade, Huejutl a.
Zeni l Enri que, Al faro 2, Mxico.
Jul i n Prez D uart e, 8.
a
G uerrero48, Pachuca.
Lui s Roval o, Puent e Marscala 3, Mxico.
Jul i o Armio, Arti l l eros 454, T acubaya.
Li c. Ignaci o Bl ancas, 1.
a
Hi dal go, 48, Pachuca.
G onzalo Castaeda, Mineral del Monte.
Joaqu n Bl azquez, Arcos 7, Puebl a.
P O D E R J U D I C I A L
Magistrado 1., Lic. Lui s Hernndez, 3.
a
de
Vi ctori a 4.
Mag. 2., Joaqu n G onzl ez, 4.
a
Hi dal go 11.
Id. 3., F ranco S. Lpez, 2.
a
Hi dal go i.6.
Id. 4., Emilio Barranco Pardo, 2.
a
Morelos 9.
Id. 5., Juan Jos Ros el l , 2.
a
Al l ende 33.
Id. 6., Pedro O . Hernndez, Pl aza Indep.
a
8.
Fiscal 1., Lic. Leni das Barranco Pardo,
7.
a
G uerrero 6.
Id. 2., Lic. Manuel Mateos, 3.
a
G uerrero 4.
Secretario, del Tribunal pleno y de la 1.* Sala,
Lic. Manuel Bravo, 2.
a
Al l ende 33.
Oficial 1." de la 1.
a
Sala, Mucio O ntiveros, Pla-
za Hi dal go 5.
Secretario de la 2.
a
Sala, Li c. Mi guel F l ores
Ramrez, 5.
a
Morelos 5.
Oficial 1. de la 2.
a
Sala, G umersido Rol dan,
2.
a
Abasolo 14.
SECRETARA GENERAL DE GOB I ERNO
Secretario, Lic. F ranci sco Hernndez, 2.
a
Hi-
dalgo 14.
Oficial Mayor, Li c. Rodol f o Isunza, 5.
a
Hi-
dal go 22.
Oficial 1.
a
Director de Rentas, Mi guel M. Bra-
cho, 2.
a
Al l ende 16.
Contador, Mi guel Monti el , 4.
a
Morelos 3.
Ofic. 2., G uadal upe Herrera, 2
a
Moctezuma 4.
Id. 3., Jos Val enzuel a, Callejn Arizpe.
Id. 4.,Ing.
0
Pedro A. G utirrez, 3.
a
Moctz. 20.
Oficial 5., Melesio G arca, 1.
a
Abasolo 6.
Id. 6., F ranci sco P. Macn, Pl aza Indep.
a
4.
Id. 7., Jos M.
a
Arteaga, Xi cot encat l 35.
Id. 8., Lui s Ram rez Concha, 5.
a
Hi dal go c5.
Id. 9., Pedro del Corral, 3.
a
Morelos 5.
Tenedor de Libros, G ui l l ermo Csar, Mina 8.
Ayudante, D i mas Aranda, 3.
a
Bravo 7.
Visitador de Rentas, Lic. Mariano D om nguez
Il l anes, Ixmi qui l pan.
Id. id., Jul i o Armio, Ixmi qui l pan.
Id. id., Manuel O rtiz, T apia 4.
Jefe de la Oficina verificadora de Pesas y Me-
didas, Ezequi el G alindo, Abasolo 34.
Ingeniero 1., Estani sl ao Mungu a, Rosal es 8.
Id. 2 Juan Magaa, 4.
a
de G uerrero.
222 ESTADO DE H I DALGO
kilmetro s , po r lo s d is trito s de Pachuca y Apam; el Ferrocarril Nacional Mexicano,
co n d iez kilmetro s en el d is trito de Tula; el Ferrocarril de Hidalgo y del Nordeste,
co n 159 kilmetro s en d is tintas vas que cruz an lo s d is trito s d e Pachuca, Apam y
Tulancingo ; y, po r ltimo , el Ferrocarril Interocenico, que atravies a 20 kilmetro s
en el d is trito de Apam. Cuenta, pues , el Es tad o co n 375 kilmetro s de va frre a
tend id a en su territo rio , sin co ntar el ferro carril urbano d e Pachuca y alguno s
pequeo s ramales particulares de las minas .
Ad ems d e esto s fciles med io s d e trans po rte , hay en el Es tad o mucho s cami-
no s carretero s que ligan entre s las cabeceras d e d is trito y algunas o tras po bla-
cio nes d e los llano s.
TELGRAFO S
Es muy no table en es te servicio el Es tad o de H id algo , po r ser el que cuenta
co n ms lneas pro pias de to d o s lo s de la Repblica. Alcanz an d icho s hilo s 918
kilmetro s , d ivid id o s en las s iguientes z o nas:
K ilmetro s .
Linea del Norte, de Pachuca H ue j utl a, pas and o po r Mineral del Chico ,
Ato to nilco el Grand e, H aciend a d el Zo quital, Metz quititln, Za-
cualtipn, Mo lango , Calnal y H uaz alingo 200
Ramal d e Metz quititln Metz titln 25
Lnea del Sur, de Pachuca Apam, po r Zempo ala y Tepeapulco . . . 73
Lnea de Oriente, d e Pachuca Acaxo chitln, pas and o po r Mineral d el
Mo nte, H uas ca y Tulancingo 81
Ramal d e Tulancingo Apam, pas and o po r Singuilucan 64
Ramal de Tulancingo Tenango de Do ria, po r Metepec 64
Linea de Occidente, de Pachuca Pis aflo res , po r Acto pan, Tula, H ui-
chapan, I z miquilpan, Tasquillo , Zimapn, Encarnacin y J acal a. 390
Total 897
La lnea de Oriente se pro lo nga has ta H uauchinango , del Es tad o d e
Puebla, en el que co rre 21
Total telgrafos propiedad del Estado. 918
H ay en es tas lneas tre i nta y do s o ficinas telegrficas , ins talad as en lo s pueblo s
mencio nad o s .
Lo s telgrafo s fed erales cuentan tambin o cho o ficinas en H id algo , y so n: Pa-
chuca, Tula, Tepexi, Tulancingo , Ato to nilco el Grand e, Tianguis tengo , Y ati pn
y H ue jutla.
TEL FO NO S
En la ciud ad de Pachuca hay es tablecid a po r una empres a particular una red
telefnica que po ne en co municacin las o ficinas pblicas , algunas minas , vari as
casas particulares y las po blacio nes ms inmed iatas Pachuca. Las principale s
nego ciacio nes mineras tienen telfo no s que co munican las minas y haciend as d e
beneficio co n lo s d espacho s de las mis mas .
CO RREO S
El servicio po s tal cuenta co n 21 ad minis tracio nes y 53 agencias en el Es tad o
d e H id algo , no d ejand o nad a que d esear este servicio en cuanto rapid ez , gracias
las abund antes vas frre as del te rrito rio .
J . B . F O S S Y C O M P .
4
CARB N Y CO K E. G ANTE, 2. MXI CO . P. F .
EST AD O D E HID ALG O
D I R E C T O R I O O F I C I A L
PO D ER EJECUT IVO
Gobernador, Sr. D . Pedro L. Rodr guez, Pl aza
de l a Consti tuci n (Casa de G obierno).
Ayudante 1." del Sr. Gobernador, Isaac Al cal -
de, 3.
a
de Allende 39.
Ayudante 2." del Sr. Gobernador, Ramn F .
Rodr guez, 1.
a
Iturbi de 38.
Secretario particular del Sr. Gobernador, Ber-
nab Bravo, 1.
a
Al l ende 22.
Oficial de Correspondencia, T oms D om nguez
Il l anes, 1.
a
de Morelos 2.
PO D ER LEG ISLAT IVO
Diputados propietarios
Lic. Enri que Barredo, Actopan.
Lui s Hernndez, 3.
a
Vi ctori a 7, Pachuca.
t> Ignaci o D urn, 4.
a
de Soto 3, Mxico.
F ort unat o Andrade, 7.
a
G uerrero 7, Pachuca.
Lic. C. Snchez Mejorada, 1.
a
Iturb. 18,
Mi guel Lara, 4.
a
Hi dal go 2,
Ing."Carlos J. Landero, 1.
a
Iturbide 12,
Eduardo F ernndez, Hacienda T otoapn, (T u-
l anci ngo. )
Bernab Bravo, 1.
a
Al l ende 22, Pachuca.
Lamberto Revi l l a, Hda. Coxcot i t l an,
Jess Rodr guez, 2.
a
Hi dal go 36, p
Diputados suplentes
D r. Al berto Espi nosa, 2.
a
Al l ende 9, Pachuca.
Jess Ari as, 1.
a
Mina 12,
Lui s Rodr guez, 2.
a
Matamoros 9,
Bal domero Andrade, Huejutl a.
Zeni l Enri que, Al faro 2, Mxico.
Jul i n Prez D uart e, 8.
a
G uerrero48, Pachuca.
Lui s Roval o, Puent e Marscala 3, Mxico.
Jul i o Armio, Arti l l eros 454, T acubaya.
Li c. Ignaci o Bl ancas, 1.
a
Hi dal go, 48, Pachuca.
G onzalo Castaeda, Mineral del Monte.
Joaqu n Bl azquez, Arcos 7, Puebl a.
P O D E R J U D I C I A L
Magistrado 1., Lic. Lui s Hernndez, 3.
a
de
Vi ctori a 4.
Mag. 2., Joaqu n G onzl ez, 4.
a
Hi dal go 11.
Id. 3., F ranco S. Lpez, 2.
a
Hi dal go i.6.
Id. 4., Emilio Barranco Pardo, 2.
a
Morelos 9.
Id. 5., Juan Jos Ros el l , 2.
a
Al l ende 33.
Id. 6., Pedro O . Hernndez, Pl aza Indep.
a
8.
Fiscal 1., Lic. Leni das Barranco Pardo,
7.
a
G uerrero 6.
Id. 2., Lic. Manuel Mateos, 3.
a
G uerrero 4.
Secretario, del Tribunal pleno y de lal.
&
Sala,
Lic. Manuel Bravo, 2.
a
Al l ende 33.
Oficial 1." de la 1.
a
Sala, Mucio O ntiveros, Pla-
za Hi dal go 5.
Secretario de la 2.
a
Sala, Li c. Mi guel F l ores
Ramrez, 5.
a
Morelos 5.
Oficial 1. de la 2.
a
Sala, G umersido Rol dn,
2.
a
Abasolo 14.
SECRETA R A GENERA L DE GO B I ERNO
Secretario, Lic. F ranci sco Hernndez, 2.
a
Hi-
dalgo 14.
Oficial Mayor, Li c. Rodol f o Isunza, 5.
a
Hi-
dal go 22.
Oficial 1." Director de Rentas, Mi guel M. Bra-
cho, 2.
a
Al l ende 16.
Contador, Mi guel Monti el , 4.
a
Morelos 3.
Ofic. 2., G uadal upe Herrera, 2
a
Moctezuma 4.
Id. 3., Jos Val enzuel a, Callejn Arizpe.
Id. 4.,Ing.
0
Pedro A. G utirrez, 3.
a
Moctz. 20.
Oficial 5., Melesio G arca, 1.
a
Abasolo 6.
Id. 6., F ranci sco P. Macn, Pl aza Indep.
a
4.
Id. 7., Jos M.
a
Arteaga, Xi cot encat l 35.
Id. 8., Lui s Ram rez Concha, 5.
a
Hi dal go c5.
Id. 9., Pedro del Corral, 3.
a
Morelos 5.
Tenedor de Libros, G ui l l ermo Csar, Mina 8.
Ayudante, D i mas Aranda, 3.
a
Bravo 7.
Visitador de Rentas, Lic. Mariano D om nguez
Il l anes, Ixmi qui l pan.
Id. id., Jul i o Armio, Ixmi qui l pan.
Id. id., Manuel O rtiz, T apia 4.
Jefe de la Oficina verificadora de Pesas y Me-
didas, Ezequi el G alindo, Abasolo 34.
Ingeniero 1., Estani sl ao Mungu a, Rosal es 8.
Id. 2 Juan Magaa, 4.
a
de G uerrero.
J . B . F O S S Y C O M P . A CA RB N Y CO K E . GA NT E , 2. M E X I C O D . F .
224
DI RECTORI O DEL ESTADO DE H I DALGO
Ingeniero adjunto, Ernesto Castillo, 8.
a
Mata-
moros 22.
Ing.o Ayudante . , Adolfo G arca, 1.
a
Mocte-
zuma 22.
Ing. Dibujante. Manuel Miranda, 6.
a
G ue-
rrero 20.
J E F A T U RA S PO L T I CA S DE L O S DI ST RI T O S
Jefe Poltico, Sebastin Barrigueta, Actopan.
Secretario, Rafael Pea,
Jefe Poltico, F el i pe de I. Santander, Apam.
Secretario, Vicente Martnez,
Jefe Poltico, F rancisco Esponda, Atotonilco.
Secretario, Aldegundo Ramrez,
Jefe Poltico, Manuel T . Andrade, Huejutla.
Secretario, Braulio T llez,
Jefe Poltico, Silviano G mez, Huichapan.
Secretario, Adolfo F . Surez,
Jefe Poltico,MiguelC.Barrueta, Ixmiquilpan.
Secretario, Manuel Serrano, >
Jefe Poltico, Carlos G mez, Jacala.
Secretario, Simn Mayorga,
Jefe Poltico, F ranc.
0
Muoz Cano, Metztitln.
Secretario, F rancisco de P. Alonso,
Jefe Poltico, Lui s G . Castillo. Molango.
Secretario, Isidro R. D ueas,
Jefe Poltico, Antonio G rande G uerrero, Zara-
goza 30, Pachuca.
Secretario, Jos N. Rivero, 1.
a
Allende 22,
Jefe Poltico, Pablo Ley va, T enango.
Secretario, Eduardo M. Castellanos,
Jefe Poltico, F eliciano Snchez Mejorada, T e-
peji del Ro T ula.
Secretario, Joaqu n A. Magos,
Jefe poltico, Manuel M. Arroy, T ulancingo.
Secretario, F l i x Castillo,
Jefe Poltico, Juan I. F uentes, Zacualtipn.
Secretario, Waldo Martnez,
Jefe Poltico, Carlos G onzlez, Zimapn.
Secretario, D elfn Cervantes,
J UZGA DO S DE 1.
A
I NSTA NCI A
Juez, Lic. Jos Asian, Actopan.
Serio., Emilio T apia,
Juez, Lic. Romn Robledo, Apam.
Serio., Manuel Martnez Alvarez,
Juez, Lic. O ctavio J. Contreras, Atotonilco.
Serio., Pedro Partido,
Juez, Lic. Miguel T a vera, Huejutla.
Serio, F el i pe Rendn,
Juez, Lic. Armando G . Moctezuma, Huichapan.
Serio.. Enrique A. Rivera,
Juez, Lic. Isaac Rivera, Ixmiquilpan.
Serio., Luis Manuel F lores,
Juez, Lic. Amador Castaeda, Jacala.
Jacala.
Metztitln.

Molango.
Serio., F rancisco Martnez H. ,
Juez, Lic. F iliberto Esquivel,
Serio., Aureo B. Serna,
Juez, Lic. Enrique Mel,
Serio., Rafael de Lamadrid,
Juez 1., Lic. Eleuterio Casti l l o, 3.
a
Hidal-
go 14, Pachuca.
Serio., D omingo Ibarra. 5.
a
Abasolo 4,
Juez 2., Lic. F rancisco de P. O lvera, 2.
a
Allen-
de 43, Pachuca.
Serio., Conrado Lora, 2.
a
T apia 5,
Juez 3., Lic. Pabl o Islas, 3.
a
Morelos 22,
Serio., Pedro O livares, 1.
a
S. Cravioto 4,
Juez, Lic. Petronilo Ariza, T enango.
Serio., Manuel San Juan,
Juez, Lie, Miguel D omnguez Illanes, T epeji
del Ro, T ula.
Serio., Jos M.
a
Vidaa,
Juez, Lic. Rafael Martnez, T ulancingo.
Serio., Rafael M. Hernndez,
Juez, Lic. F iliberto Rubio, Zacualtipn.
Serio., Adolfo Lemus,
Juez, Lic. Emilio Asiain, - Zimapn.
Serio., F rancisco A. Limn, .
J UZGA DO S DE CO NCI L I A CI N DE L A CA PI T A L
Juez Lic. Miguel Mel, 3.
a
Allende 39 '/2.
Serio. F ilogonio O rtiz, 2.
a
Abasolo 26.
Juez 2., Lic. Napolen Romero, Iturbide 9.
Serio., Manuel T orres, 1.
a
G . Mancera 2.
Juez 3., Lic. Adolfo Armio, Moctezuma 34
Serio., Miguel Barranco Pardo, Lerdo 8.
A DMI NI ST RA DO RES DE RE NT A S
Adolfo R os,
Manuel G allardo,
G uillermo Pascoe,
Ernesto Mirs,
Esteban Hernndez,
Malaquas Licona,
F ernando Alcntara,
Jacinto Ballesteros,
Lucio Ita,
Vicente Madrid,
Manuel P. Noble,
Agustn Pani agua,
Jos L. Coso,
Baldomero Lemus,
F elipe Lora.
Actopan.
Apam.
Atotonilco.
Huejutl a.
Huichapan.
Ixmiquilpan.
Jacala.
Metztitln.
Molango.
Pachuca.
T enango.
T epeji del R o (T ula.)
T ulancingo.
Zacualtipn.
Zimapn.
A Y UNT A MI ENT O DE L A CA PI T A L
Presidente, T rinidad Vzquez, El Al ti to.
Muncipe, Manuel M
a
Miranda, Cuauhtemoc 22.
Id. Lic. F rancisco de P. O lvera, 3.
a
Allende 2.
Id. F el i pe N. Barros, 1.
a
Iturbide 17.
DI RECTORI O DEL ESTADO DE H I DALGO
"Muncipe, Lic. Ignacio Blancas, 4.
a
Hi dal go 7.
Id. D r. Agust n Navarro, 8.
a
G uerrero 44.
Id. Ignacio Agui l era, 2.
a
Allende 20.
Id. T oms Rebolledo, 8.
a
G uerrero 46.
Id. Ing. Jess G il, 4.
a
Mina 11.
Id. Ing. Hesiquio Hernndez, Hda. Loreto 24.
Id. Manuel Islas, 4.
a
Mina 16.
Id. Manufel O rdez, Hda. Loreto, 24.
Id. Lui s Rodrguez, 2.
a
Matamoros 9.
Id. D r. Alfonso M. Brito, 2.
a
Hidalgo, 12.
Id. Lic. Lui s Hernndez, 3.
a
Victoria 3.
Id. F rancisco 0. G orman, D egollado 5.
D IRECT O RIO PRO F ESIO NAL, IND UST RIAL
Y D E CO MERCIO
A B O GA DO S
Carlos Snchez Mejorada, 1.
a
Iturb. 18, Pachua.
Miguel Lara, 4.
a
Hi dal go 2,
Ignacio Urquijo, 5.
a
id. 6,
Clemente Montiel, 2.
a
Allende 22.
Ignacio Blancas, 4.
a
Hidalgo 48.
Librado Rui z, 3.
a
Morelos 2.
Alberto Casa Madrid, 2.
a
Hi dal go 14.
O dn Carbajal, 1.
a
Aldama 1.
A L MA CENES DE A B A RRO T ES Y A RT CUL O S PA RA
RO PA
(T iendas mixtas)
Distrito de Actopan
Azpeitia Lui s, Actopan.
Arenal Lucas del,
Nava G uadalupe,
Martnez Enrique Z.,
Vargas Librada,
Vera Mara,
Aguirre Justino, Mixquiahuala.
Aguirre Crisforo,
Candelaria Leonardo,
Distrito de Apam
Corona Miguel E. , Apam.
Espejel Rafael,
F i gueroa Rafael ,
Lavi eLui s G - ,
8
Lpez Martnez y C.
a
,
Muoz Eulalio,
2
Montiel Camilo,
O rtiz Magdalena,
Rocha Ambrosio,
Saldivar Jos M.
a
,
T orres Porfirio,
Velasco y C.
a
Martn,
Carrasco y C.
a
Manuel R. , T epeapulco.
Cortina Manuel,
225
F ernndez Ramn, T epeapulco.
Lpez Lozada Manuel,
Lazcano Marco,
Montao y C.
a
Jos E.,
Rivero Miguel, *
Snchez Martn,
Distrito de Atotonilco
Vaca Ballesteros Nemesio, Atotonilco.
Chiapa Sebastin,
D orantes Ismael,
2
Espinosa Eulogio,
G onzlez Antonio.
Romero Aurelio B. ,
Rodrguez Melquades,
Rui z Benito,
Cano T rinidad P. de, Huasca.
Escobar Manuel,
F l i x Vicente,
O lgun F l i x,
Prez y Hermano T rinidad,
Rangel Luis,
Snchez F rancisco,
Santilln Jos,
Velasco G onzalo,
Alvarez Jacoba, O mitln.
Borbolla Aristeo,
Badillo Ignacio.
Manuell Ernesto J. ,
Ri vera Pedro,
Rivera Jess,
Rivera Modesto,
Valencia Eleno,
Distrito de Huejutla
Castro Patricio, T estamentara, Huejutla.
Leynes Paul i no, Huautl a.
Distrito de Huichapan
G uerrero Antonio, Huichapan.
G uerrero T aboada Jos,
Surez Jos M.
a
,
Vi l l agrau Cabrera Juan,
F alcn Marcial, Chapantongo.
F alcn Agapi to,
Hernndez F eliciano,
Ri vera F rancisco, Nopala.
T avera Pablo,
Zamudio Porfirio,
Camacho Jos, T ecozantla.
Distrito de Ixmiquilpan
Badillo Jess, Ixmiquilpan.
D aniel Petra,
Muoz F ilomena,
Resendis Lenidas,
T rejo Simn,
226
DI RECTORI O DEL ESTADO DE H I DALGO
Ixmiquilpan.
Alfajayucan.
Cardonal.
Jacala.
Varela Hermanos T efilo,
Yez Marn,
Arteaga Rosa,
T rejo T rinidad,
G uerrero Sotero,
Morales Jos R. ,
Rodrguez Rafael,
Distrito de Jacata
Mayorga Nicols,
Mayorga F rancisco,
Escamilla Sidrneo,
Raigadas Elena,
F i gneroa F ederico,
Rai gadas Emilio,
Rubio Leonardo,
Alvarado Evaristo,
Valladares Modesta,
Rubio Lorenzo,
F alcn Ramn,
Mota Bernab,
Distrito de Metztitln
Posada T oms, Metztitln.
Varela Miguel,
T orres Apolinar,
Chvez T rinidad,
Chvez Mara,
Distrito de Molango
Pisaflores.
Chapulhuacn.
Metzquititln.
El gu n Emilio,
Reyes Lpez Juan,
Angel es F rancisco F .,
Prez Simn,
Carrillo Avelino,
Mogrobejo Juan,
Vi l l egas Antonio,
Serna Manuel,
D urn Luano C.,
Molango.
Xochicoatln.
Calnali.
Distrito de Pachuca
T lahuiltepa.
Amador Encarnacin,
Acosta F l i x,
Alvarez Rafael,
Aranda Alberto,
Arechiga Hermanos,
Reyes Alvarez Jos,
Aguirre Jess,
Ari as Jess,
Agui l ar Eulalia,
Barqun y C.
a
F elipe,
Cervantes Antonio C.,
Castaeda Sabina,
Cano Cecilio,
Cobo Jos,
Cacho y C.
3
,
Concha Segundo de la,
Pachuca.
Campo Jos de,
Chvez Jess,
D omnguez Abraham,
Espindola Evaristo,
Espinosa Cornelio,
Escudero F ernando,
F uente D omi ngo de la,
F ernndez Martnez Hermanos,
F uente Agust n de la,
G achuz Luis,
G alindo Amado,
G arca F ermn,
G uerrero Leopoldo,
G onzlez Ramn,
G utirrez Hiplito,
G onzlez Angel,
G utirrez Leandro,
G arca Miguel,
Hernndez F el i pe,
Hernndez Pedro,
Islas Clotilde,
Ibarra Agust n,
Imbert y C.
a
,
Jimnez T oms,
Jnregui F lix.
Jimnez D ionisio,
Lira G uadalupe,
Lozada Atilano,
Lechuga Waldo,
Ludlow Cristbal,
Madrid Jos M.
a
,
Muoz Casimiro,
Montiel F rancisco.
Maquivar y C.
a
,
Mexican O re Co.,
Morales Aristeo,
Martnez Mauro,
Mariscal Manuel,
Muoz Jul i o,
Montao Jos A.,
Martnez Lui s G .,
Martnez G enoveva,
Nava F elipe,
Phi l l i ps G uillermo E.,
Prez, D uarte y C.
a
Julin,
Peafiel Encarnacin,
Pelez y C.
a
,
Q uintana Concepcin,
Q uesada Jess,
Romero Jess,
Rubio Mara de Jess,
Rojas Abraham,
Rodrguez M.
a
G uadalupe,
Ramrez Ventura,
Pachuca.
J . B . F O S S Y C O M P > CO RB N Y CO K E. G A NTE, 2. MXI CO . D . F .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE H I DALGO 227
Rodrguez Vidal,
Soto Carmen,
Surez Ramn,
Surez Roque,
T llez Aurelio,
T rejo Juan,
T orres Celestino,
T llez G uillermo,
T orres Columba,
Vzquez Vicente,
Vera Maura,
Zavala y C.
a
G erardo,
Poo Jos,
Cucn F l i x,
Cerra y Aguibella,
Espino Blas,
G uerrero T llez F elipe,
G arca Jimnez F rancisco,
Hernndez Rosario,
Lara Joaqun,
Meja Antonio,
Mendoza Alejandro,
O ropesa Alberto,
Pedrn Blas,
Rivera Alejandro,
Rodrguez Angel S.,
Romero F rancisco L. ,
T ovar Len,
T llez F ernando,
Velzquez Melquades,
Vi l l agran F rancisco,
Varela y Hermano T efilo,
Zepeda Jess W. ,
Balderrama Maximino,
Castillo G umesinda,
Mancera G abriel,
Bonilla Agust n,
Brassetti Manuel,
Espinosa Agustn,
Elizalde Sebastin,
Labastida Silvano,
Vzquez F rancisco,
D az Isidro,
Espinosa Cipriano,
G arca Silviano,
O rozco Cristbal,
O rozco Nicols,
Soto Jess,
Velzquez Simen,
Alemn Mara,
G utirrez Jess,
Prez Julio,
Q uesada Bibiano,
Soto Rodrguez Miguel,
Pachuca.
Mineral del Monte.
Mineral del Chico.
Zempoala.
T ezontepec.

T ezontepec.

>>

T izayuca.
Mera Segovia Jess, T izayuca.
Soto Jess,
Cea Rosendo L., T olcayuca.
Jurez Marcelo,
Distrito de Tula
G onzlez T rinidad, T ula.
Cravioto Isaro,
Muiz Jess,
D orantes Ignacio,
Rodrguez Jernimo,
Cadena Vicente F .,
Salas T oms,
Bauti sta G raciano,
Andrade Jos,
Cabrales Manuel, T epeji del Ro.
G arca Miguel,
Lejarza Silvestre,
T rejo Piedad,
Angel es Martiniano, T lascoapan.
Milln Marta,
T ovar Everardo, ->
Lugo Albino,
Espinosa Alejo,
Buenda Ciraco,
F lores Agust n, Sucesores, ->
R os de Angel es Vicenta,
G uerrero Soledad, T epetitln.
Arniz D aro,
G uerrero Jos,
Distrito de Tulancingo
Bernal Baldomero,
Bravo Cristina,
Cervantes Refugi o,
Concha y C.
a
G orgonio,
Cruz Justo,
G onzlez Vicente,
Isl as Miguel,
Martnez G regorio,
Ruiz Ignacio,
Rosal es F rancisco (hijo),
Reyes T efila,
Reyes Vicenta,
Villar Ramn,
Zanznegui Aurelio,
Apipilhuasco Cayetano,
Concha G orgonio,
Casteln Cristbal,
Canales Atanasio,
F uente Alejandro,
Mel Concepcin,
Ponce D omingo,
Sosa Vicente,
Sosa Miguel,
T ulancingo.
Acaxochitln.
228 DI RECTORI O DEL ESTADO DE H I DALGO
Sosa Ins, Acaxochi tl n.
Escami l l a Agust n, Cuautepec.
G arca Antoni o,
Jardi nes Eul al i o,
Lpez F ranci sco,
Cabrera Lui s, Si ngui l ucan.
Ri quel me F l i x,
Distrito de Tenango
G mez Lui s, T enango de D ori a.
Espaa Carlos,
Sant i l l n Jos, Huehuet l a.
Isl as Jess,
G uzmn Agapi to,
G onzlez Pedro, Iturbide.
Li cona Jess,
Li cona Mauro,
Isl as Jos, T utotepec.
Mel Manuel,
Distrito de Zacualtipn
Crdoba F ederi co, Zacual ti pn.
Hernndez F acunda,
Pends y C.
a
Manuel ,
Rui z Ruperto H. , Intestamentar a.
Rueda Ramn,
Ri vera Emiliano,
Ri vera Cipriano,
Al arcn Salom, T i angui st engo.
Carpi Conrado,
Bravo O livares Vi cente,
Distrito de Zimapn
Amador y C.
a
Jos, Zimapn.
Badi l l o Bernardino,
Camacho Eduvi gi s,
Cbaves G ertrudis,
Espi nosa Herl i nda,
F al cn y Hermanos Jos,
G mez Hi l ari o,
Mart nez Raf ael ,
Mrquez T oms,
Rosevear Jos,
Honey Ri cardo, Encarnaci n.
T rejo Si mn,
O choa de Mrquez Jess, La Bonanza.
Lozano Norberto O .,
B O TI CAS
Carrero y Bl zquez, Pachuca.
Carmona Abraham,
Espi nosa Alberto,
G uerrero y C.
a
F el i pe,
Ji mnez y C.
a
,
Navarro Agust n,
O lvera D r. Carlos,
O l vera T rinidad,
Q uirs Ezequi el , Pachuca.
Vi ni egra Cenobio,
Carrero Miguel, Zempoal a.
Val enci a Ni canor, T ezontepec.
Pozo Perfecta de, T ul a.
Bernal F ranci sco, T ul anci ngo.
Norma y C.
a
Raf ael ,
CERER A S
Varel a y Hermano T efilo, Ixmi qui l pan.
Badi l l o Juan,
Escorcia Hermanos, T ul anci ngo.
CA RRO CER A S
Rabl i ng Ricardo,
Agui l ar Raf ael ,
Concha El i as de la,
Larroul et Arnaldo,
Varela Alejandro,
CURTI DUR A S
Vi l l agrn Echevarr a Jos,
Manrquez Jul i n,
F uent es Chavarra Jos,
Lahi ri goyen G uillermo,
Cruz Arturo,
F osado Urbano,
Vera Rafael ,
EMPRESA T EL EFNI CA
Luque Salvador G .,-
ENGO RDA S DE GANADO
O mi tl n (Atotoni l co).
Pachuca.
Hui chapan.
Jacal a.
P acu a.
Pachuca.
T ul anci ngo.
Pachuca.
Rivera Crisforo,
Vi l l egas Ramn,
Bal l at o F rancisco,
Casteln F i denci o,
Castillo G regorio y D esi deri o,
Leynes Paul i no,
Andrade Jess, T estam.
Andrade F ortunato T . ,
Andrade Cristbal R. ,
Andrade Herrera Jess,
Andrade Enri que M.,
Careta Jess S.,
Herver Cristbal,
F B RI CA S DE A GUA RDI ENT E
O tamendi Petronilo,
G mez D onaciano,
Martnez D oroteo.
Zi ga Adal berto M.,
Prez Ni col s,
Vargas Andrs G .,
Vi te Si l vi ano,
Prez F ructuoso,
Prez Amado,
Huejutl a.

Huaut l a (Huejutl a).
O rizitln (Huejutl a)
Y MEZCAL
Atotoni l co.
Huejutl a.
Huazal i ngo.
Huaut l a.
O ri zatl n.
ESCULT URAS RELIG IO SAS. R. DE S. N. ARALUCE, CA L L EJ N STA. INS, 5. MXICO
DI RECTORI O DEL ESTADO DE H I DALGO
229
O rizatln.
I xmi qui l pan.
Jacal a.
Pacul a.
Pi safl ores.
Chapulhuacn.

Misin.
Metztitln.
Metzquititln.

Ixtacoyotl a.
Molango.
Rubi o Zenaido,
Zubir Andrs,
Barrero Margari to,
Vi l l egas G abriel,
Estrada Beni gno,
Escami l l a Sidonio,
Rui z Macario,
Bal l adares Modesta,
Lpez Porfirio,
Villeda Raf ael ,
Covarrubi as Ildefonso,
Castel l anos F rancisco,
Rubi o F l i x,
Rubi o Jos,
Caro El fego,
Andrade G raciano,
Crdoba Lui s,
Castillo Jess C.,
Prez Macario,
G alindo T edul o,
Hernndez Ricardo,
Casti l l o D maso,
G utirrez Hi l ari o,
Espi nosa Venanci o,
Juan Agust n,
Silva Jos,
Reyes Lpez Juan,
ngel es F ranci sco J. ,
Prez Simn,
Cerecedo Jess,
Sarmi entos Juan P. ,
Vi te Jul i n,
Carrillo Avel i no,
Mogrobejo Juan,
Vi l l egas Antoni o,
Sagan Antoni o,
O rtega G regorio,
Barrera Prspero,
Prez Encarnaci n,
Acosta Vctor,
Mel Regi na,
Lechuga Longi nos,
Cabrera Antoni o,
Manilla Lui s E. ,
8
Aust ri a Porfirio,
Rubi o Severi no,
8
Casteln Angel , Acaxochi tl n (T ulancingo).
Cruz Alejandro,
T endelcaz Jul i o,
8
F uent e Remi gi o,
G ayoso Jess,
8
Lpez Ismael ,
8
Perea Manuel,
8
Santos Juan,
Xochi coatl n.
Calnali.
T l ahui l tpa.
Lol otl a.
T epehuacn.
Sosa Jos M.
a
, Acaxochi tl n ( T ul anci ngo) .
G mez Jaci nto,
Barrios Jos, Cuautepec (T ul anci ngo).
D urn Antoni o,
Santi l l n Jos, Huehuet l a (T enango).
G onzlez Pedro, Iturbi de (T enango).
Li cona Jess-,
Licona Mauro,
Arel l anos F l i x, Zacual ti pn.
Busti l l os F ranci sco,
8
Conejo Moiss,
8
Ri vera Manuel ,
Arenas Vi cente,
8
Burgos D onaciano,
8
Arri eta Ceferjna,
8
G mez Eduardo, Zi mapn.
Ledesma F ederico,
Ledesma G enoveva, _
Lpez G onzalo,
8
Snchez Leopoldo,
F B RI CAS DE AZCAR
Rubi o Carmen, Misin (Jacal a).
F B RI CA S DE V EL A S
G arca de G il Celerina, Pachuca.
Lpez T oraya Vi uda de,
F B RI CA S DE J A B N
Jai me Agust n, Pachuca.
Lpez Ricardo T . ,
8
Prez Beni to, T epeji del R o.
Pachuca.
Mineral del Monte.
F B RI CA S DE FI DEO S
Uri be Abraham,
Zepeda Jess W. ,
F B RI CA S DE H I L A DO S Y T EJ I DO S
G arca Martn, T ul anci ngo.
Pri eto F ernando,
8
San Vi cente Mi guel ,
8
Vergara Ramn,
Urruti a Martn, Cuautepec (T ul anci ngo).
Concha G orgonio, Metepec.
G mez Isidro,
G mez y C.
a
Eul al i o,
Jari l l o Alejandro,
O rtiz F rancisco,
8
O rtega Manuel,
Prez D i ego,
8
Ri vera Mi guel ,
8
F ERRET ER A S Y MERCER A S
Reyes Al varez Jos, Pachuca.
Bonabi t Hnos. ,
G onzlez Pedro,
Maquivar y C.
a
,
8
F BRICA D E LIRRO S EN BLANCO - R. DE S N. ARA L UCE, CA L L EJ N STA. I NS, 5. - MXICO
230
DI RECTORI O DEL ESTADO DE H I DALGO
F E R R E R A S Y FUNDI CI O NES
Sosa Buenaventura, Pachuca.
Ponce Enrique, T ulancingo.
Skinfel G uillermo, (T ulancingo) Metepec.
C.
a
Nacional de Hierro y Acero, Zacualtipn.
H O T EL ES, REST A URA NT S Y CA NTI NA S
Aguilar Vicente, Pachuca.
Bishop y C.
a
G uillermo,
Barn Mauricio M.,
Ibarra Benito S.,
Phi l l i ps G uillermo E.,
Urandrraga Policarpo,
Williams Juan,
Wi l l i ams Carolina,
Hoyos Lui s G .,
Rojo Ascensin F ., T ula.
Islas Evaristo,
H A CI ENDA S DE B ENEF I CI O DE ME T A L E S
C.
a
Bartolom de Medina, Pachuca.
Id. Pursima G rande,
Id. Hacienda S. F rancisco,
G arca Juvencio, Mineral del Chico.
Prez, D uarte y C.
a
Julin,.
Ludlow Cristbal,
H O RNO S DE CA L
Muiz Jess, T ula.
Rubio Jenaro,
D orantes Luis,
Hernndez T eodoro,
C;>macho Eleuterio,
Meza Melesio,
Hi dal go Ponciano,
Rodrguez Pilar,
Montoya Eulogio,
Arcia Jos M.
a
,
I NGENI ERO S
con residencia en Pachuca
G utirrez Pedro A. , 3.
a
Matamoros 25.
G onzlez Joaqun, 3.
a
Hi dal go 24.
G il Jess, 4.
a
G uerrero 30.
Muro Hermenegildo, 6.
a
G uerrero 23.
Landero Carlos J. , 2.
a
Iturbide 28.
Castillo Ernesto, 3.
a
Matamoros 23.
Ballesteros Arcadio, 6.
a
G uerrero 26.
Mungina Estanislao, calle Rosales 34.
Miranda Maurol, 1.
a
Moctezuma 22.
Magaa Juan, T ezontepec.
Hidalgo Agust n, 2.
a
Hi dal go 2.
G iraul Edmundo, 2.
a
Hi dal go 33.
Paz Narciso, Hotel G . Bretaa.
G arca Adolfo, 6.
a
G uerrero 26.
Borbolla Eduardo, 5.
a
Morelos 48.
Cerro Miguel, 6.
a
G uerrero 26.
Medina Jess, 3.
a
Abasolo 2.
Rioseco Pedro, 2.
a
Hi dal go 35.
Muoz Rodolfo, Cajas de S. Rafael .
Muoz Baltasar, 2.
a
D oria 8.
Madrid Rmulo B., 3.
a
Allende*39.
F i l i o Manuel O ., M. Lerdo 7.
Abarca Vicente G ., 5.
a
Hi dal go 10.
Viveros Juan, 5.
a
Abasolo 3o.
Romero Angel, 7.
a
G uerrero 7.
Manzano Jess P. , 2.
a
Morelos 3.
L I B RE R A S
Parres Jos, Pachuca.
MA T ERI A S EX PL O SI V A S
Mancera Enrique, Mineral del Chico.
Actopan.

Apam.

T epeapulco (Apam).
Huejutla.

Huichapan.
MDI CO S
Pea Manuel,
Asiain Manuel,
Alvarez Bernadino,
Sierra Vicente,
G onzlez T oms,
Rivera Enrique,
G ea G onzlez Manuel,
G arca F ranciscp de P. ,
Lugo Luis, t>
Pintado Ismael, Ixmi qui l pan.
Serna Ruperto, Metztitln.
Martnez Joaqun. 1.
a
Zaragoza 30, Pachuca.
Espinosa Alberto, 3.
a
Allende 9,
O lvera Carlos, 2.
a
Romero 1,
Corral Eduardo del, Pl aza Indep.
a
,
Navarro Agust n, 8.
a
G uerrero 44,
Q uirs Ezequiel, 2.
a
Morelos 18,
Santoyo Rafael, 2.
a
Al l endel 4,
Viniegra Zenobio, 6.
a
G uerrero 17,
Reyes Eutimio, 4.
a
Hi dal go 15,
Arias Leopoldo, 3.
a
Morelos 11,
Blzquez Alfonso, 4.
a
Allende 5,
G arca Jos M.
a
, 6.
a
G uerrero 58,
Estrada Ramn, 8.
a
G uerrero 33,
F ari as Arnulfo, Zaragoza 15,
Chester Juan, Pl aza Independencia,
Lescale F ernando, 1.
a
Allende 1,
Alatriste Lope Joaqun, 1.
a
Allende,
Brito Alfonso M., 2.
a
Hi dal go 13,
G onzlez Celerino, Mineral del Chico.
Sandoval Eduardo,
Jimnez Jos de la P. , Mineral del Monte.
Castaeda G onzalo,
Alfaro Jess, 1.
a
Allende, Pachuca.
Violante Eul ogi o, Mineral del Monte.
Chester Enrique,
Morales Buenaventura,
DI RECTORI O DEL ESTADO DE H I DALGO
T ula.
T epeji del Ro.
T ulancingo.
Zacualtipn.
Zimapn.
Valez Senz Aurelio,
Herrera T oms,
Len Nicols,
Pal aci os Jos M.
a
,
Ponce F ernando,
Mndez Juan N.,
Vera Limn Manuel,
Limn Ari stegui Manuel,
G al indo Refugi o,
Labra Joaqun,
G onzlez Ignacio,
G uerrero Antonio, T asquillo (Zimapn).
MO L I NO S DE T RI GO
Camacho Marciano. T ecozautla (Huichapan).
O campo y C.
a
Alberto,
Andrade Jos, T ula.
O pe Archibaldo, T epeji del Ro (T ula).
Bernal Baldomero, T ulancingo.
MA DERER A S
Y MA T ERI A L ES DE CO NSTRUCCI N
G arca O tamendi Luis, Pachuca.
Sotomayor Manuel,
NO TA RI O S
con residencia en Pachuca
Prez T agl e Ricardo, 5.
a
Hi dal go 1.
Silva Jess, 5.
a
Id. 15.
Silva Amador, 5.
a
Id. 35.
Arrila Angel M., 5.
a
Id. letra B.
Andrade Austreberto T ., 5.
a
Id. 20.
P E L E T E RI A S
G arca G abino E. ,
T rejo Sixto,
RE L O J E RI A S
Jullien Agust n,
SE DE R A S
G allardo Agust n,
Hi dal go T rinidad.
SO MB RERER A S
Lira Miguel,
Vargas Juan,
Vargas F elipe,
T L A PA L E R A S
Islas Vicente Ignacio,
ZA PA T ER A S
Villagrn Echevarra Jos,
Hermosillo Crisanta A. de,
Carrillo y C.
a
,
G uzmn G ertrudis,
G mez Ignacio C.,
Marroqun F rancisco,
Mercheller Elena,
Q uirs Eutiquio,
Ramos Juana,
Sandoval Leopoldo,
Ri vera Alejandro,
Cruz Arturo,
Pachuca.
Zimapn.
Pachuca.
Pachuca.

Pachuca.

T ulancingo.
Pachuca.
Huichapan.
Pachuca.
T ulancingo.
EST AD O D E JALISCO
I. Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial. El Es tad o de
J alis co , uno d e lo s ms rico s de la nacin mexicana po r su floreciente agricul-
tura, se encuentra s ituad o entre lo s 19 y 23' d e lat. N. y entre lo s 2
3
23' y 6
o
35'
d e lo ng. o ccid ental de Mxico . De fo rma muy irre gular, penetra al N. entre el Te-
rrito rio de Tepic y el Es tad o d e Zacatecas ; y al NE. entre este ltimo y lo s de
Aguas calientes y Guanaj uato . Al Sur co lind a co n Co lima y Micho acn y al O. co n
el Ocano Pacfico .
Su rea alcanz a una superficie de 82.503 kilmetro s cuad rad o s .
I I . Orografa Hidrografa. Costas, mares, islas y puertos. Aunque
el suelo de J alis co no carece de grand es llanuras , es po r lo general mo ntao s o ,
po rque muchas s ierras ais lad as se levantan en aquellas que pro gres ivamente ad -
quieren mayo r al tura y frago s id ad , co nfo rme se avanz a de la co s ta al centro y al
no rd es te. La parte ms amplia d el Es tad o , que limita al O. el Grand e Ocano ,
es t co mprend id a entre dos vo lcanes en activid ad : el Cebo ruco al N., en el lmite
del Territo rio de Tepic, y el Co lima al S. en juris d iccin de J alis co . El primero es
de 1.525 metro s de altura y su ltima erupcin (1870) ad quiri grand es pro po rcio -
nes: el s egund o mid e 3.886 metro s so bre el mar y es t s ituad o un po co al S. de la
impo nente mo ntaa Nevado de Colima (4.378 metro s ). La co rd illera que rige es ta
gran altura se pro lo nga al N. has ta laSierra Masco ta, que cuenta tambin algunas
alturas de impo rtancia.
Las pro lo ngacio nes del territo rio en d ireccin N. y NE. so n an ms frago s as
po rque se e ncue ntran cruz ad as po r las co mplicad as co rd illeras de la Sierra Mad re,
pero d ejan e ntre s extenso s y frtils imo s valles.
El ro ms no table de J alis co es el Santiago Lerma, del que o tras veces no s
hemo s o cupad o en este libro . B ro ta del hermo s o lago Chapala,n el'extremo SE. d el
Es tad o y co rre al OSO. has ta e ntrar en Tepic y d es aguar po r la barra d e San B las .
Es te ro fo rma, prximo la villa de J uanacatl n, una impo nente cas cad a que se
pre s ta grand e me nte la ind us tria co n su eno rme po d er. All es t la ins talacin
elctrica que s irve el alumbrad o pblico d e la ciud ad d e Guad al aj ara, capital d el
Es tad o . Otro s mucho s ro s y arro yo s riegan el territo rio de J alis co , hacind o lo de
lo s ms frtiles d e la Repblica, y e ntre ello s mencio naremo s el Acapo neta y el
San Pe d ro que alimentan la laguna Mexcaltitln, el Armenia, el Ameca, etc.
Las co s tas co mprend en una extens in d e 300 kilmetro s apro ximad amente,
d esd e la fro nte ra d el Es tad o d e Co lima has ta el paralelo 21, lmite con el Terri-
to rio de Tepic, y en su lito ral no se hallan puerto s d e impo rtancia; nicame nte
merecen mencio nars e dos d e cabo taje, que so n el d e Chamela al S. y el de Pe as
al N. en el fo nd o de la gran baha B and eras , cerrad a po r las islas de Tres Maras .
Es tas islas no han de co nfund irs e co n el grupo que lleva el mismo no mbre,
co mpuesto de las islas San J uani to , Mara Mad re, Magd alena y Cleo fs, s ituad o
ms al N., en el paralelo 21 30', 150 kilmetro s d e la co sta de Tepic, y que so n
mucho ms impo rtantes que aqullas.
I I I . Clima y producciones. El clima d el Es tad o es variad s imo s egn las
lo calid ad es . Es esto una peculiarid ad d e la Repblica Mexicana, que po see to d o s
lo s climas de la Tierra en cad a uno de lo s territo rio s co nfed erad o s , de cuyo gran
fenmeno hemo s explicad o ya las causas.
Co mprend iend o J alis co una buena parte d e la Sierra Mad re, y extend ind o s e
en d eclive has ta el Pacfico , se co mprend e la grad acin de te mpe ratura que ha de
experimentars e al reco rrerlo d e Es te Oeste: fr a al o riente en las altas mo nta-
as , templad a en los valles del centro y clid a en las llanuras inmed iatas al lito -
ral . Las pro d uccio nes agrco las , o bed eciend o es tas co nd icio nes climato lgicas ,
co mprend en tambin gran varied ad de especies: caa de az car, algo d n, vainilla,
tabaco , ail, cafy cereales . En las s ierras abund an las mad eras precio sas, y en
lo s valles las frutas de to d as las latitud es .
La pesca co ns tituye en J alis co una buena ind us tria: en lo s puerto s y lagunas
de la co sta abund a el pescad o d e to d as clases, siend o muy es timad o el que se re -
co ge en el lago Chapala. En el lito ral hay mucha to rtuga-care y y alguno s banco s
de co ncha-perla.
La minera tiene asimismo su impo rtancia, aunque no tanta co mo en tiempo s
antiguo s . H ay o ro , plata, co bre, plo mo , hierro y es tao en vario s minerales que se
explo tan actualmente co n buen res ultad o . Po r ltimo , la ganad e ra cuenta co n
gran nmero de cabez as de ganad o mayo r, y la ind us tria en general alcanz gran
d esarro llo , co mo veremo s ms ad elante.
I Y . Divisin poltica. Poblacin. Gobierno. Hacienda. Divd ese el
Es tad o de J alis co po lticamente para su ad minis tracin en Canto nes , sto s en d e-
partame nto s y lo s d epartamento s en municipalid ad es , co mis aras po lticas y co mi-
s aras de po lica. Lo s canto nes so n d o ce, y su no mbre y po blacin lo s s iguientes :
Cantn 1. Guad al aj ara. 18.584 Cantn 7. Chapala . . 50.079
2. Lago s . 99.088 8. Co lo tln . 63.543
3. La B arca. . 160.372 9. Zapo tl n. . 134.209
4. Sayula. . . 74.354 10. Masco ta . . 53.967
5. Co cula. . 68.554 11. Teo caltiche . 88.899
6. Autln . . 68.176 12. Ahualulco . 60.146
T O T A L . . . 1.107.227
La capital del Es tad o es la hermo s a ciud ad de Guad alajara, d o nd e res id en el
Co ngres o d el Es tad o co mpues to d e d o ce d iputad o s pro pietario s y o tro s tanto s su-
plentes , el Go bernad o r y el Tribunal Supremo de J us ti ci a fo rmad o po r nueve Ma-
gis trad o s qe co ns tituyen tres salas d e tre s magis trad o s cad a una. El cargo
d e Go bernad o r lo d esempea actualmente el Sr. General D. Luis C. Curiel, dis-
tinguid o ho mbre pblico , cuya labo rio s a y ho nrad a ad minis tracin hiz o pro gres ar
no tablemente al Es tad o d e J alis co y con especialid ad su po pulo sa capital.
Es te ins igne po ltico , es tad is ta, militar y d iplo mtico , naci en Guad alajara,
capital del Es tad o que ho y go bierna, el 15 de Marz o d e 1846, y fuero n sus pad res
lo s s eo res D. And rs C. Curiel, pro fes o r d e primeras letras , y D.
a
I s abel Ri e s tra.
Recibi la ins truccin primaria de su pro pio pad re y d e los s eo res D. J o s Ve-
ls quez y D. Felipe N. Pealo z a, hiz o los es-
tud io s preparato rio s en Lago s , Guad alajara, Du-
rango y Mxico , habiend o recibid o el ttulo de
a-bo gado en Durango el 7 de Marz o de 1874.
Lo s famo so s letrad o s D. B las J . Gutirrez ,
ya fallecid o , y Lic. D. J us to B entez , le d is tin-
guiero n d e una manera especial d urante sus es-
tud io s jurd ico s , hiz o su prctica pro fes io nal
en el bufe te del Sr. Lic. B entez y en el J uz gad o
s egund o de lo civil d e Mxico , bajo la d ireccin
d el Lic. D. Nico ls Piz arro Surez .
El ingenio vivo y d es pejad o , y el brio so co-
raz n del jo ven Curiel ind ujro nle bus car
glo ria y fo rtuna po r mltiples camino s, y supo
de tal mo d o po ner su inteligencia s uperio r al
s ervicio d e su vo luntad inquebrantable, que no
hubo uno solo d e ello s po r d o nd e no enco ntrara
pro gres o y esplnd id o s triunfo s . La carre ra mi-
l i tar, el fo ro , la po ltica y la d iplo macia le han
d ad o po r turno preciad o s laureles , y bien pued e d ecirs e que las victo rias que ha
co nquis tad o en to d as esas es feras de la humana activid ad , bas taran para fo rmar
el ensueo y la reco mpens a d e vario s luchad o res animo so s en la batalla de la vid a.
Abres e la carrera militar del Sr. Curiel en 3 de Octubre de 1863, fecha en que
o btuvo el grad o de s ubteniente de i nfante r a de guard ia nacio nal. En 1871lleg
teniente co ro nel de la misma guard ia; en Septiembre d e 1872pas co n igual grad o
lo s auxiliares del ejrcito ; en Abril d e 1876 fuco ro nel tambin de auxiliares , y
en 4 d e Mayo d e 1877 ingres al ejrcito permanente co mo co ro nel d e caballera,
habiend o sido grad uad o de general el 25 de J unio de 1891, y elevado al alto rango
d e general efectivo de bri gad a, en la misma milicia, en 1. de Enero de 1892.
Las co misio nes militares que ha d es empead o so n de la mayo r impo rtancia y
ate s ti guan sus s ingulares aptitud es en el ramo de guerra y la abs o luta co nfianz a
co n que le han ho nrad o lo s j e fe s ms pro minentes de nues tro ejrcito . Fu Secre-
tari o y J e fe d e Es tad o Mayo r del General D. Do nato Guerra, Secretario en cam-
paa del ilus tre General D. Po rfirio Daz , actual Pres id ente de la Repblica, J e fe
d e Es tad o Mayo r d e la 5.
a
Zo na Militar, J e fe del Departamento d e Caballera en
el Minis terio de la Gue rra, Magis trad o de la Suprema Co rte de J us ti ci a Militar y
J e fe d e la 12.
a
Zo na Militar con res id encia en Campeche y Mrid a.
Se ha enco ntrad o en 10 batallas campales , y entre o tras , en la del cerro d e la
Paraca, d o nd e fu herid o y hecho pris io nero , y en las de Avils, Matapulgas ,
laB ufa, Matamo ro s y Teco ac, d o nd e se d ecid i la s uerte de la Repblica en 1876.
En la pblica ad minis tracin no se ha d is tinguid o meno s, pues d esd e o ficial
mayo r de la Secretara del Go bierno d e Durango , fu elevnd o se grad ualmente
has ta ser o ficial mayo r del Minis terio de J us ticia y Go bernad o r del Dis trito Fe -
d eral; en lo s tribunales , d es d e J ue z de primera ins tancia en un partid o d el Es tad o
de Tamaulipas , has ta Pro mo to r Fis cal de laFed eracin enMxico y Magis trad o d e
Circuito en Guad alajara; y co mo cand id ato del pueblo , d esd e d iputad o (tres ve-
G ENERAL D . LUI S C. CB I EL
G obernador del Estado de Jalisco
ees) al Co ngreso general, y senad o r la Cmara Co legislad o ra de la Unin, has ta
Go bernad o r Co ns titucio nal del Es tad o de J alis co dos veces, y o tras do s s us ti tuto
del mismo cargo .
Aparte de esto s pues to s encumbrad o s , es Directo r en pro pied ad del Fe rro carri l
Mexicano (de Veracruz ) en repres entacin d el Go bierno Fe d e ral, aunque es t s e-
parad o del cargo co n licencia.
En la carre ra d iplo mtica, fu Cnsul General d e Mxico en Par s .
Lo ms no table d e la vid a del seo r General Curiel, co ns is te en la varied ad y
excelencia de sus aptitud es para to d as esas carre ras , pues no ha habid o una s o la
en la que no haya brillad o po r su talento , energa, ilus tracin y acris o lad a,
ho nrad ez .
Lo s ltimo s s iete ao s lo s ha pas ad o en J alis co , co mo Go bernad o r d el Es tad o ,
y actualmente se encuentra al principio d el s egund o pero d o co ns titucio nal para
el cual ha sid o electo po r la unnime vo luntad d el pueblo . Su ad minis tracin se ha
d is tinguid o po r la amplitud d el criterio liberal que ha pres id id o to d o s sus acto s ,
po r la co ns agracin abs o luta al mejo ramiento de la co sa pblica, po r la s egurid ad
que po r to d as partes ha intro d ucid o , po r la pro bid ad en el manejo de lo s caud ales
y po r el florecimiento y pro gres o de to d o s lo s nego cio s .
Casado d esd e Octubre de 1875 co n la Sra. D.
a
Felipa Lo ngo ria y Manauto u, d e
una d is tinguid a familia de Tamaulipas , vive co nla sencillez d e un verd ad ero re -
publicano , y ha fo rmad o su imagen y s emejanz a una familia bo nd ad o s a, po pular
y sin altivez .
En dos palabras pued e res umirs e el co ncepto que tiene el pueblo d e J alis co d e
su actual Go bernad o r: le aplaud e tanto co mo le quiere.
El es tad o de la H aciend a pblica de J alis co no pued e ser ms s atis facto rio ^
Segn la cuenta rend id a po r la Tes o rera en el ltimo ao (1898) se o btuviero n
ingres o s po r los d iferentes co ncepto s de las rentas , que alcanz aro n $ 2.052.144,75
habiend o sido lo s gas to s s egn pres upues to de $ 2.037.895,73, lo que arro j un so -
brante d e $ 14.249,02, que unid o s al s o brante d el ejercicio anterio r, $ 26.835,22,
hacen un to tal d e g 41.084,24, d e exis tencia para el ao s iguiente.
Y . Instruccin publica. Prensa. Bibliotecas y museos. No table po r
ms d e un co ncepto es el d es arro llo que en J alis co o btuvo la ens eanz a po pular,
al que pres tan su pre fe re nte atencin los po d eres pblico s . El nmero d e es cuelas
abiertas al pblico pas a d e med io millar y las hay s o s tenid as po r el Es tad o que
so n las ms , so stenid as po r lo s municipio s y s o s tenid as po r el clero , po r parti cul a-
res y po r aso ciacio nes, s egn expres an lo s s iguientes d ato s :
So s tenid as po r el Es tad o .
po r lo s Municipio s
po r particulares
po r el clero . .
po r aso ciacio nes
ESCUELAS CLASES
H o mbres Mujeres Mixtas To tal Prim.* See. Pro f.
1
To tal
125 119 182 426 1
>525 529
29 24 50 103 1
>525 1 3 529
79 41 84 204 ;
1
49 38 4 91 301 5 1 307
6 2 4 12 ! 1
288 224 324 836 826 6 4 836
La as is tencia med ia mens ual de alumno s en lo s es tablecimiento s o ficiales es d e
15.934 nio s y 15.818 nias , 31.752 en junto , y en lo s particulares alcanz a 8.915
<le lo s primero s y 5.191 de las s egund as , 14.106 en j unto , una as is tencia med ia
to tal de 45.858 ed ucand o s . El Es tad o no gas ta meno s de 300.000 peso s anuales en
s ueld o s y gas to s de las escuelas que s o s tiene, co ntnd o s e entre s tas , la Es cuela de
Med icina y Farmacia, la de J uris prud e ncia, el Liceo d e Varo nes , la Es cuela No r-
mal y el Liceo de Nias , ins talad as en la capital.
P R E N S A
Des pus d el Dis trito Fed eral, es J alis co el Es tad o de la Repblica que mayo r
nmero de perid ico s y revis tas cuenta. Entre lo s principales po d emo s citar El
Estado de Jalisco, perid ico tris emanario rgano del Go bierno , El Correo de Ja-
lisco y El Diario de Jalisco, perid ico s d iario s de po ltica y literatura, El Heraldo,
Juan Panadero, El Tapatio, La Linterna de Digenes y o tro s has ta 39 publicacio nes ,
d e las cuales aparecen 1 en Lago s , 3 en Encarnacin de Daz , 1en San J uan de lo s
Lago s , 1 en Autln y lo s d ems en la capital. El id io ma de to d o s ello s es el espa-
o l, si bien do s publcans e biling es , espao l ingls .
B I B L I O TECAS Y MUSEO S
Cuenta Guad al aj ara co n una biblio teca pblica que encierra 25.000 vo lmenes
vis itad a anualmente po r ms de 16.000 pers o nas ; co nun buen Museo y un J ard n
B o tnico , s o s tenid o s lo s tres es tablecimiento s co n fo nd o s d el Es tad o , lo mismo que
un Obs ervato rio meteo ro lgico ins talad o en la misma capital.
J A L I SCO . V I ST A PA NO R MI CA DE GU A DA I A J A R A
VI . Poblaciones principales. Su industria y comercio. Las principa-
les ciud ad es d el Es tad o d e J alis co po r su po blacin, su co mercio y su i nd us tri a,
so n las s iguientes :
Guad al aj ara. .
Zapo tlanejo . .
Ciud ad Guz mn.
Lago s . . . .
Sayula. . . .
88.934 habitante s
20.270
17.374
14.716
8.819
Tamaz ula (villa) . 8.783 habi tante s .
Autln . . . . 8.710
Teo caltiche. . . 7.568
Ameca . . . . 7.212
Co cula . . . . 7.090
GUADAL AJ ARA
La ciud ad d e Guad al aj ara, capital d el Es tad o , es po r el nmero de sus habi-
tante s , la tercera de la Repblica; pero po r su impo rtancia ind us trial y mercan-
til, po r lo culto de su po blacin, elegancia de sus edificio s y paseo s, etc., se d is -
puta co n la ciud ad de Puebla el s egund o pues to entre las d el pas .
Se encuentra s ituad a lo s 20 41' 10'' de l ati tud N. y lo s 4
o
15' 42" de lo ng. O.
d e Mxico , d e cuya capital d is ta al OSO. 612 kilmetro s po r el Fe rro carril Cen-
tral Mexicano .
El nmero de habitantes , co mo hemo s visto , alcanz aba en 1895 83.934, pero
ho y se le calculan muy cerca de cien mil almas . Su clima es agrad able y s ano (al go
clid o en el verano )
y su altura so bre el
mar 1.552 me tro s .
El terreno en que se
halla e d i f i cad a l o
co ns tituyen dos pla-
no s s uavemente in-
cl i nad o s haci a el
arro yo San J uan d e
Dio s que atravies a
la ciud ad , en cuyo
d esnivel co nsiste su
es merad a limpiez a,
to d a ve z que l as
aguas pluviales co-
rren co n rapi d e z ,
arras trand o al arro -
yo las inmund icias .
Entre sus ed ifi-
cio s no tables me n-
cio naremo s lo s s iguientes :
La Catedral, hermo sa jo ya arquitectnica del siglo xvx, fo rmad a po r un par^,-
lelgramo d e 78metro s d e largo po r 33 de ancho . Tiene tre s grand es naves y s us
bved as d escansan s o bre 48 elegantes arco s y 30 co lumnas . En la nave del ce ntro
se levanta el altar mayo r, de mrmo l blanco co n ad o rno s d e bro nce. El exterio r d el
ed ificio es severo y arts tico re matand o en do s es beltas to rres d e 70 metro s de ele-
vacin.
El Palacio de Gobierno es o tra no table co ns truccin que d ata de la mitad d el
siglo xvn. Ocupa una manz ana co n fre nte la Plaz a Principal. Su hermo sa fa-
chad a pertenece al o rd en d rico .
J A L I S C O . P A L A C I O DE GO B I E R N O EN GU A DA L A J A R A
El Teatro Degollado, empez ad o co ns truir en 1856, aun no se termina, si bien
es muy po co lo que fal ta para que e ntre pres tar s ervicio . Es , sin d is puta, uno d e
lo s mejo res co liseo s
de la Repblica.
La Penitenciara,
edificio mo d erno y
co lo sal. Mi d e 300
metro s de largo po r
150 d e ancho y pue-
de albergar ms de
do s mil reclus o s . En
su interio r, ad ems
de las pris io nes de
varias clases, hay
grand es talleres de
artes y o ficio s, es-
cuela, ho s pital, bo -
tica y d epartamen-
to s que o cupan lo s
juz gad o s de lo cri-
J A L I S C O . T E A T R O DE C O L L A DO EN GU A DA L A J A R A minal.
El Hospicio, fun-
d ad o en 1803po r el o bispo D. J uan Cruz Ruiz d e Cabanas , es una jo ya de arte en
alguno s d etalles de su fbrica, es pecialmente en :1a cpula d el templo que se le-
vanta al centro del edificio . En el recinto del H o spicio (185 metro s po r 170; hay
vario s jard ines que embellece la exuberante flora del pas.
H ay o tro s mucho s edificio s, as o ficiales] como particulares , no tables po r ms
d e un co ncepto , que no po d emo s res ear po r falta d e espacio y que embellecen la
ciud ad de Guad ala-
j ara. Sus templo s ,
s in co ntar la cate-
d ral, so n 36 y entre
ello s hay alguno s d e
verd ad ero mrito .
Guad al aj ara es
archid ices is y en
ella resid e el arz o -
bispo , que actual-
mente lo es el I lus -
trs imo Sr. Dr. Do n
J aci nto Lpez , re-
cientemente no m-
brad o para s us tituir
al limo . Dr. D. Pe-
d ro Lo z a Pard av,
fallecid o po co ha.
Abarca las d icesis J A L I S C O . P L A Z A PRI NCI PA L DE GU A DA L A J A R A
s ufragne as de Za-
catecas , Co lima y Tepic.
Lo s j ard i ne s que ad o rnan las plaz as d e la ciud ad , en nmero co ns id erable, em-

bal s aman la atms fe ra co n lo s pe rfume s d el az ahar y la gard e ni a, y lucen es as


multico lo res pl antas d e ad o rno que so n una es pecialid ad d e Guad al aj ara, tales
co mo la az alea y la camelia.
La capital d e J alis co es muy co mercial ind us trio s a. Cue nta co n varias fbri -
cas de. aceites , aguard i e nte , vino mez cal, az car, hilad o s y te jid o s d e al go d n,
j abn, papel, puro s y cigarro s , lo z a, etc., e tc., s iend o la l ti ma la i nd us tri a d e
G-uad alajara ms co no cid a po r la calid ad excelente d e la arcilla y lo art s ti co d e la
figura y d i buj o en lo s o bjeto s .
El co mercio es t muy d es arro llad o y cuenta co n cas as d e slid o capi tal y am-
plio crd ito , s iend o no table s po r s u elegancia, las que se d ed ican al gi ro d e ar-
tculo s para ro pa. No s permitiremo s mencio nar las pri nci pal e s :
LA CI UD AD D E LO ND RES
i
E. L EB RE Y COMPA A
Es qui na d e lo s Po rtal e s d e Mina y Gue rre ro . G U A D A L A J A B A .
Es ta e le gante cas a me rcanti l , una d e las principales .d e la ci ud ad , po s ee un i n-
mens o s urti d o en artculo s para ro pa y s ed era y go z a d el favo r d el pblico po r el
d ilige nte cuid ad o que s us pro pi e tari o s po nen en mante ne r aqul nutri d o co ntinua-
me nte d e no ved ad es .
Su s is tema d e ve ntas precio s fijos, no tables po r s u baratura, le d a magnfico
re s ul tad o , po rque lleva la co nfianz a al nimo d el cliente y le garanti z a la calid ad
d el artculo y la le galid ad en lo s precio s .
Lo s Sres . E. Le bre y C.
a
, pro pie tario s d el es tablecimiento que no s re fe rimo s ,
pro curan tambi n que la d e pe nd e ncia d e lo s mo s trad o re s y es crito rio s es t fo r-
mad a s iempre d e pers o nas i nte l i ge nte s , afables y d e es merad a e d ucacin, para que
su trato re s ulte agrad abl e al pblico que fre cue nta la cas a, y esto es pre cis ame nte
uno d e lo s principales facto re s d el xito , cad a d a ms grand e , que o btiene en s us
o peracio nes .
LAS F BRICAS D E F RANCIA. G ran al macn de l encer a
CA SA F U N DA DA E N 1 8 7 8
FO RTO UL, CH APUY Y COMPA A
Es qui na d e las calles S. Franci s co 8 V 2 Y Carmen 40. G U A D A L A J A R A .
Y a hemo s vis to al tratar d el Di s tri to Fe d e ral que en el ramo me rcanti l d e ar-
t cul o s para ro pa y s ed eras , se d is tingue en la Re pbl i ca la co lo nia france s a po r
la i mpo rtanci a d e lo s es tablecimiento s d e co mercio que po s ee. Aparte d e lo s fue r-
te s capitale s d e que d is po ne para ins talar esas cas as co n grand e s elemento s , nad ie
gana en gus to y elegancia lo s france s e s para ese co mercio , d ed icad o pre fe re nte -
me nte las s eo ras y que exige, po r lo tanto , ese chic es pecial y pe culiar d e la
mo d a e l e gante .
Ms ad e l ante , en el Dire cto rio d e J alis co , al citars e la cas a d e lo s Sres . Fo r-
to ul , Chapuy y C.
a
, publicamo s alguno s grabad o s que re pre s e ntan s us grand e s al-
macenes y su bo nito ed ificio , d and o apro xi mad a id ea d e la i mpo rtanci a que
e ncie rra.
L A S U I Z A . G ran seder a
Pro pi e tari o : J O R G E W A R T E N W E I L E R
Po rtal d e Gue rre ro , nm. 9. G U A D A L A J A R A .
GU A DA L A J A R A . V I ST A I NTERI O R DE L A SEDER A L A SC I ZA
Es ta cas a, d ed icad a al ramo d e s ed era, bo ne te r a y co nfeccio nes , i mpo rta d i-
re ctame nte s us artculo s d el e xtranj e ro , y tanto po r es ta raz n co mo po r las co n-
d icio nes es peciales d e eco no ma en que fu ins talad a, pued e co mpetir ve ntaj o s a-
me nte en precio s co n las ms grand e s cas as d el mismo giro .
Es no tabl e po r vario s co ncepto s , el s urti d o d e mercancas ," co ns tante me nte
re no vad as , que s e e ncue ntra en lo s almacenes d e L a Suiza, y co n s e gurid ad no s e
care ce en l d e ni nguno d e lo s artculo s d e al ta no ved ad que la mo d a impo ne.
Ll ama tambi n la ate ncin en es te e s table cimie nto la co mpleta co leccin d e
s o mbrero s para s eo ras y ni as , cuyas fo rmas elegantes y ad o rno s de gus to , reve-
lan la mano hbil d e la mo d is ta paris iens e.
EL NUEVO MUND O . G randes al macenes de ropa
V E N T A S P O R M A Y O R Y M E N O R
Otro magnfico es tablecimiento que ho nra el co mercio tapati o , es el que po s een
lo s Sres . Laure ns , B run y C.
a
, en el Po rtal d e H i d al go nms . 4 al 7
1
, y d e cuyo s
amplio s d e partame nto s d an id ea lo s grabad o s que publicamo s en el Directorio de
Jalisco, al mencio nar es ta cas a.
Pro fus ame nte iluminad o s po r la electricid ad pre s e ntan mgico as pecto en l as
no ches , cuand o brillan en lo s e s tante s y aparad o re s sus variad o s artculo s d e s ed e-
r a, bo ne te r a, pe rfume r a, parag e r a, lencera, e tc., y cuand o las s eo ras y ni as
d e Guad al aj ara, cuya he rmo s ura y graci a so n famo s as , acud en en grand e s grupo s
vis itar aquella ve rd ad e ra expo s icin d e la mo d a.
MO RA Y LO PEZ D E LARA. Ingeni eros
O F I C I N A Y D E P S I T O D E M A Q U I N A R I A
Calle San Francis co , nm. 17
1
/2 Apartad o , 319 Guad al aj ara ( J A L I S C O )
D ireccin cablegrfica: MO RALARA
El d es arro llo o btenid o po r la i nd us tri a fabri l en Guad al aj ara y la co nti nua
ed ificacin d e e l e gante s y s untuo s o s palacio s que ho y hacen d e la ciud ad el
s egund o ce ntro d e po blacin d e la Re pbl i ca, hiz o que se es tablecies en en ella
varias cas as i mpo rtante s d e maqui nari a y es tud io s d e ingeniero s para la co nfe c-
cin d e plano s y pres upues to s d e ins talacio nes . Entre lo s uno s y las o tras me re ce n
mencin es pecial lo s Sres . Mo ra y Lpez d e Lara, d o s inte lige nte s y es tud io s o s
ingeniero s que llevan practi cad o d e ntro y fue ra d e la ciud ad muchas co ns truccio -
nes ins talad o maqui nari as d e to d as clases en fbri cas y talleres .
Su es pecialid ad la co ns ti tuye n las o bras hid rulicas , para las cuales , co mo para
to d o trabaj o d e inge nie ra, hacen plano s , pro yecto s y pre s upue s to s , co ntratan
A L MA CENES DE MA QUI NA RI A DE L O S SRS. MO R A y L P E Z DE L A RA
las o bras y pro po rcio nan las mquinas , pues so n la vez fabri cante s y age nte s
d e varias afamad as fund i ci o ne s e xtranj e ras .
Tanto el d eps ito de maqui nari as co mo su o ficina d e trabaj o s tcnico s , las ins -
tal aro n en el nm. 17 y */
d e l a c al l e d e S a n
Francis co , d o nd e pro po rcio nan to d o s
lo s info rme s relativo s su pro fes in quien lo s s o licite.
\
r
LA T O RRE D E BABEL. Al macn de ropa por mayor y menor
Es qui na d e lo s Po rtale s , Matamo ro s y Mo relo s, 1 y 2 Guad al aj ara ( J A L I SCO )
A L MA CENES Y DESPA CH O EN L A T O R R E DE B A B E L
El Sr. J . B ri ngas Almad a, pro pie tario d e lo s hermo s o s almacenes L a Torre
de Babel, pued e vanaglo riars e d e haber ins talad o en la capital d e J al i s co , una d e
las ms elegantes cas as d e co mercio , d ed icad as al ramo d e artculo s para ro pa.
El s urtid o es co mpleto y variad s imo en efecto s e xtranj e ro s , impo rtad o s d irec-
tame nte , as co mo en artculo s d el pas , co ns tituye nd o en l ve rd ad e ras es peciali-
d ad e s el ramo d e bo ne te ra y de rebo cera, que atrae n lo s mo s trad o res d e la cas a,
nume ro s a y es co gid a clientela, no slo de la ciud ad , sino d e to d as las po blacio nes
d e l Es tad o .
En artculo s d e l uj o y fantas a, recibe la cas a co nti nuame nte no ved ad es que
pro ce d e n d e lo s centro s fabrile s d e Franci a, Alemania, etc., d o nd e la mo d a nace
para i rrad i ar d es pus s o bre to d o s los pueblo s civiliz ad o s , y el cuid ad o que po ne
AL MACENES Y ESCRI TO RI O S
el Sr. B ri ngas Almad a en es te s ervicio , ciment el crd ito d e La Torre de Babel,
es pecialmente e ntre el bello sexo d e la bue na s o cied ad que ad quie re en sus mo s-
trad o re s to d a su i nd ume ntari a.
El Sr. B ri ngas Almad a tambi n se d ed ica al ramo d e co mis io nes y co ns igna-
cio nes , s iend o muy apre ciad as po r s us co mitentes la inteligencia y activid ad co n
que verifica las trans accio ne s .
JULIO CO LLIG NO N Y C.
a
D E P S I T O , T A L L E R Y F U N D I C I N P A R A M A Q U I N A R I A
Calle d e Lo re to , nms . 94 102
Apartad o 39. A. B . C. Co d e used 4
th
Ed i ti o n Guad al aj ara ( J A L I S C O )
Es ta cas a, es tablecid a d es d e 1885, se o cupa co n es pecialid ad d e la ve nta ins ta-
lacin d e to d a clas e d e maqui nari a para ind us trias , minas y agri cul tura, y o cupa
un te rre no d e 5.000 metro s cuad rad o s , co ntand o co n amplio s almacenes , es crito -
rio s y talleres , en lo s que se e ncue ntra s iempre gran exis tencia d e maqui nari as d e
to d o s tamao s y es tilo s , implemento s para la agri cul tura, co mo arad o s , ras tras ,
cucharo ne s , carre ti l l as , d e s granad o ras , tri l l ad o ras , acces o rio s para mquinas ,
tubo s d e hie rro , co bre y hule co n s us co nexio nes , hierro en to d as fo rmas , etc., e tc.
Lo s Sres . Co lligno n y C.
a
se e ncargan, po r co ntrato , d e la ins talacin d e
fbri cas co mpletas para elabo rar az car y alco ho les, cald eras y mquinas d e vapo r,
co ntand o co n buen nme ro d e mecnico s ins talad o re s y o freciend o sus trabaj o s
garant as d e perfeccin co mo lo d e mue s tran lo s mucho s que llevan practicad o s en
el Es tad o , co n la s atis faccin de s us clientes .
AL MACENES
Lo s talleres y la fund i ci n d e es te es tablecimiento , e s tn mo ntad o s co n los-
aparato s ms mo d erno s y acabad o s en sus d etalles , po r lo que pued en fabri cars e
en ello s y s e fabri can, to d as las piez as d e re faccin para mquinas , aun las ms
d elicad as , has ta las d e 1.000 kilo gramo s d e pes o .
H bile s o perario s y en gran nme ro , se o cupan d e to d a clas e d e co mpo s turas
en maquinarias , haciend o el trabaj o bien y en po co tiempo .
La es pecialid ad d e es to s talle re s so n la fabri caci n d e tanque s d e hi e rro lami-
nad o d e cualquier tamao , y lo s trabaj o s de co bre ra, co mo alambiques s encillo s
y s e rpe nti nas d e co bre, e tc.
EL MUSEO . F bri cas de puros, ci garros y ceri l l os
Des pacho principal: San And rs , nm. 25 y Santuari o , l e tra Y .
Guad al aj ara ( J A L I S C O )
El Sr. Lucio Ro bles , pro pi e tari o d e es tas grand e s fbricas , mo vid as po r vapo r,
no o lvid d etalle alguno , ni o miti gas to s cuantio s o s para mo ntarlas la al tura
d e las mejo res d el pas , pro veynd o las d e to d a clase d e aparato s mo d erno s y cui-
d and o de ad quirir anualmente los mejo res tabaco s de las ms acred itad as vegas
nacio nales .
En la fabricacin de cigarrillo s se emplea en la fbrica El Museo, lo s mejo res
papeles de lino catalanes y el famo s o o ro z uz , go z and o d e gran aceptacin las
marcas de es ta casa, especialmente en lo s cigarrillo s d e hebra.
G A DA L A J A R A . F B RI CA DE CI GARRO S r CERI L L O S E L M U SE O
La fbrica de cerillo s abarca la elabo racin de cuantas clases se co no cen, co mo
el s in humo , el d e s egurid ad , el de ruid o , el d e silencio , etc., co n la especialid ad
d e fabricarlo s para to d o s lo s climas, garantiz ad o s co ntra la humed ad y co ntra
elevad as te mpe raturas .
Ocupa el es tablecimiento que no s referimo s gran nmero de o perario s , y s e
encuentra s ituad o en una de las principales calles de laciud ad para el mo vimiento
y trfico mercantiles .
J . GMEZ GAL L ARDO
F O T G R A F O
Po rtal d e Matamo ro s , n. 2 . G ad alajara ( J A L I S C O ) .
16
Lo s Sres . Go d nez y C.
a
so n age nte s exclus ivo s d e lo s famo s o s i nco mpara-
bles piano s Chickering y o tras marcas d e Euro pa y Es tad o s Unid o s ; d e harm-
nico s americano s , france s e s y alemanes d e las mejo res fbri cas .
G RAN F BRI CA G UAD ALUPANA D E RG ANO S
d e FRANCI SCO GOD NEZ Y COMPA A
Apartad o Po s tal, n. 385. Des pacho : San Franci s co , 14. Talleres : Pl ace re s , 161.
Guad al aj ara ( J A L I S C O )
V I ST A DE L A F B RI CA DE RGANO S
Entrad a lo s d e partame nto s d e l a Fbri ca.Ad mi ni s traci n y Sal n d e co nci e rto s
J uan Se bas ti n B ach
Ingeni ero D . ERNEST O F UCHS. Arqui tecto-Constructor
Apartad o po s tal 3 3 4 . Avenid a Co ln, G U A D A L A J A B A .
L a reco ns truccin d el hermo s o ed ificio d e Las Fbricas de Francia, d e cuyo
e s table cimie nto me rcantil no s o cupamo s en o tro lugar, atraj o la ate nci n ge ne ral
haci a el i nte l i ge nte arqui te cto D. Erne s to Fuchs , que la llev cabo sin acci d e nte
alguno , no o bs tante lo s d ifciles pro blemas d e es tabilid ad que hubie ro n d e pl an-
te ars e para tal re co ns truccin.
No era en Guad al aj ara d es co no cid o el Sr. Fuchs co mo ingeniero -arquitecto ;
ante s bien lo hab an acre d itad o co mo hbil co ns tructo r y arti s ta d e d elicad o
es tilo varias o bras po r l e j e cutad as en la ciud ad y sus afue ras , e ntre las que s e
cue ntan chalets , pue nte s , mo lino s , parque s , etc.; pero -lo d ifcil y atrevid o d e la
reco ns truccin que venimo s refirind o no s , pus o a s u auto r en el cas o ho nro s o d e
s er el ingeniero d e mo d a y pre fe ri d o po r to d o s lo s pro pie tario s y aun po r el go -
E DI F I CI O DE L AS F B RI CAS D E FRANCI A ES RECO NSTRUCCI N. (Vas e l a pg.240 y 288)
bierno para la ed ificacin d e ciertas o bras pblicas , co mo lo s puentes d el r o d e
Ameca y Sayamitla, y el Parque Carmen Ro mero Rubio .
Lo s Sres . Fo rto ul , Chapuy y C.
a
, pro pie tario s d e Las Fbricas de Francia,
exigan al arqui te cto que s e co mpro meties e la reco ns truccin d e su finca, s atis -
facer lo s cuatro punto s s iguientes d e bien d ifcil s o lucin:
1. Que el mo vimiento me rcanti l d e la cas a, ventas po r mayo r y al menud eo ,
no se inte rrumpie s e un so lo d a d urante las o bras .
ESCA L ERA PRI NCI PA L EN L A S F B RI CA S DE F RA NCI A
2. Que la finca, ante s d e d o s piso s, s era co rtad a po r co mpleto para e xtrae r
el prime r pis o y s us tituirlo po r co lumnas y emparrillad o d e hierro , pro veyend o el
fre nte co n grand e s aparad o re s y elevand o la co ns truccin cuatro pis o s .
3. Que hubie ra la mayo r s e gurid ad para lo s clientes inquilino s d e la
cas a; y
4. Que s e evitas e en lo po sible el po lvo que pro d ucen lo s d erribo s , para no
pe rj ud i car las mercancas .
Co mo se ve, pud iera calificars e d e exigentes lo s pro pietario s , y pare ca d if-
cil que pud ie ran hallar arqui te cto que tanto se co mpro metiera; s in e mbargo , el
Sr. Fuchs o freci cumplir y cumpli tales co nd icio nes res o lviend o s ati s facto ri a-
me nte el pro blema.
Co menz po r re fo rmar el pis o al to , o rnamentnd o lo co nve nie nte me nte d e
acuerd o co n el nuevo es tilo del ed ificio , y una vez te rmi nad o es to , hiz o s ubir l
la mayo r parte d e las me rcancas exis tentes enla cas a, s in arre d rars e po r el eno rme
pes o mue rto que agre gaba al ed ificio y aume ntaba las d ificultad es para qui tar
el piso baj o . Des pus practic e s ta peno s a o peracin y co ns truy lo s nuevo s
cimiento s s in que ni po r un mo mento s e inte rrumpie s e n las o peracio nes de. la casa
me rcanti l ni se pro d uj e ra en el ed ificio cuarte ad ura d esnivel alguno .
Lo s i nte l i ge nte s en la mate ri a aplaud iero n mucho al Sr. Fuchs , que termin
una o bra d e mrito aplicand o ingenio s amente la mecnica la arqui te ctura y s in
que re s ultas e ser d el co s to que apare nta, pue s no as cend iero n lo s gas to s ms que
150.000 peso s.
Aco mpaamo s es tas pgi nas una vis ta d e la fachad a en reco ns truccin y
o tra d e la e le gante es calera principal, cuyo plano acre d ita al Sr. Fuchs d e gus to
exquis ito para tal gnero d e co ns truccio ne s .
No pued e d es co no cers e que ani ma es te arqui te cto un genio inventivo nad a
co mn, lo que unid o sus grand e s co no cimiento s terico -prctico s en arqui te ctura
y en mecnica, le pe rmi te n llevar feliz trmino ard uas empres as d e ed ificacin
que o tro s mucho s arqui te cto s arre d rar an.
Po co ms d e d o s ao s hace que res id e en Guad al aj ara el Sr. Fuchs , y en tan
co rto tie mpo e j e cut ya las s iguientes o bras :
El mo lino d e La Pro vid encia, finca y maqui nari a e j e cutad as po r el Sr. Fuchs .
Pue nte d e hierro s o bre el ro Ame e a, en la Vega, d e 33 me tro s d e l argo .
Pue nte d e hierro s o bre el ro Sayami tl a, d e 22 me tro s .
Parque Carmen Ro mero Rubio , en co ns truccin.
Fi nca del Sr. Rafae l Cas trillo , es quina d e las calles Placeres y Ocampo .
Fue nte s pblicas d e Analco y H o s picio .
Re fo rma del ed ificio d e la gran fe rre te r a La Pal ma.
El hermo s o d e partame nto d e mo d as en la ti e nd a La Ciud ad d e Mxico .
El gran d e partame nto d e embo tellar y bo d ega d e la Cervecera La Pe rl a.
El prime r y precio s o chalet s uiz o d el Sr. Luis Fo rto ul .
El e l e gante chalet Ernes to Po uls en, y o tra muchas o bras que s era pro lijo
e nume rar.
Co mo i nve nto r, el Sr. Fuchs po see varias pate nte s ame ri canas y mexicanas , y
es auto r-pro pi e tari o d e la famo s a Presa automtica Fuchs, que es en hid rulica
lo que pud iramo s co mparar al huevo d e Co ln.
El Sr. Fuchs pro po rcio na to d a clase d e info rmes , precio s , plano s y re fe re nci as
en trabaj o s d e arqui te ctura, mecnica hid rulica.
LA NUEVA IND UST RIA. G r an fbri ca de camas, catres y cunas.
Pro pi e tari o : J AI ME CARDS
Talleres : J uan Manuel, nm. 1y Acequia le tras A N.
Des pacho : Lo re to 17
1
/2 y Tes mo , 2.
Apartad o nm. 7 4 . Guad al aj ara ( J A L I SCO ) .
Entre la floreciente i nd us tri a jalis ciens e que tanta animacin y vid a pre s ta
la capi tal d el Es tad o , figura en pre fe re nte l ugar la gran fbri ca d e camas que
ins tal en Guad al aj ara el Sr. J ai me Card s , y d e la que po d emo s d ecir, s in exage-
racin al guna, que es la primera d e la Re pblica y que no le ave ntaj an ni aun las
d e la capi tal fe d e ral.
Cue nta co n amplio s y mo d erns imo s talleres para la fabricacin d e d icho s mue-
bles , en l atn, hierro , niquelad o s y mixto s , d e to d as clases y tamao s , co mo lo
d emues tra la s i gui e nte lis ta d e precio s :
Catres d es d e $ 7 50
Camas d es d e S 13 200
Cunas d es d e g 9 120
H emo s te nid o o cas in d e ver alguno s d e es to s o bjeto s co ns truid o s en La Nueva
Industria, y d eclaramo s que en nue s tra o pinin, no pued e co mpetir co n ello s
GR A N F B RI CA DE CAMAS L A NU E V A I NDUST RI A
GR U P O DE O PERA RI O S EN L A F B RI CA DE CAMAS <L A NU E V A I NDUST RI A
ninguna o tra fbrica d el pas ni del e xtranj e ro , en precio s, en elegancia y en so -
lid ez , siend o es ta ltima cualid ad no table en alto extremo . .
En la fabricacin de co lcho nes de alambre tambin se d is tingue la fbrica del
Sr. Card s , particularmente po r la especialid ad d e sus mo d elo s de co lcho nes sin
bas tid o r d e mad era, que so n la ltima palabra en la perfeccin, so lidez y co mo d i-
d ad d e un mueble tan impres cind ible. Sabid as so n las inco nveniencias d e lo s cita-
d o s marco s de mad era que su po ca s egurid ad renen el d efecto d e pres tars e la
anid acin d e ins ecto s , siend o d ifcil de practicars e en ello s el co nveniente aseo ,
po r lo que lo s co lcho nes d e La Nueva Industria o btuviero n gran xito d esd e su
aparicin en el mercad o . Es to s co lcho nes alcanz an los precio s de $ 5,50 has ta
25 g s egn clase.
Co mo co mplemento de la nego ciacin cuenta la casa siempre co n gran s urtid o
de co lcho nes d e lana, cerd a y algo d n, cuyas materias se emplean d e la mejo r
clas e, nuevas y limpias .
Co ntra la pernicio s a co s tumbre de o tro s es tablecimiento s de este ramo , en
La Nueva Industria no se hacen cambio s de ninguna especie, ni tampo co se
pres ta ni alquila o bjeto alguno d e lo s que en ella se vend eu, siempre nuevo s y de
reciente fabricacin.
L AGO S
La ciud ad de Lago s se encuentra en el braz o del territo rio jalis ciens e que se
extiend e al No rd es te, entre los Es tad o s d e Guanajuato y Aguas calientes , ed ificad a
en un valle de lo s ms frtiles d e la Repblica. La po blacin cuenta d e 1520 mil
almas , y es una ciud ad anti gua co n alguno s bueno s edificio s particulares mo d er-
no s. Tiene es tacin de ferro carril en la lnea principal del Central Mexicano, y
pro gres a rpid amente, co ntand o co n vario s mo lino s harinero s , fbricas de puro s
y de hilad o s y tejid o s de algo d n, siend o muy no table en es ta ltima ind us tria la
fbrica La Victoria, de lo s Sres . Mad ero y Rincn Gallard o .
Lago s es la ciud ad cabecera del 2. Cantn de J alis co .
L A B ARCA
Se encuentra ed ificad a esta bo nita po blacin en la margen d erecha del ro
Santiago y prxima al pinto res co lago Chapala, cruz nd o la el ramal del Fe rro carril
Central Mexicano , que de I rapuato se d irige Guad al aj ara. Es la cabecera del
3.
e r
Cantn, y su co mercio ind us tria se d es arro llan, aunque lentamente, bene-
ficio de la citad a va frrea y de la fertilid ad d el campo que la ro d ea.
H ay varias fbricas de aguard iente, de cigarro s , jabn, etc.
CH APAL A
Es ta pequea po blacin del Es tad o de J alis co , que ho y es cabecera d el 7. Can-
tn, o frece po co de particular, pero las o rillas del esplnd id o lago de Chapala se
pueblan rpid ame nte d e quintas de recreo y chalets , d o nd e pas an tempo rad as de
veraneo muchas familias d e Guad alajara y o tro s punto s de la Repblica.
La benignid ad del clima que all se d i s fruta, lo s bellsimo s pano ramas , lo s pla-
ceres d e la caz a y de la pesca, atrae n anualmente las pers o nas de buen to no , y
no to d as van s implemente po r recreo , sino que muchas acud en en busca d e la s alud
256 EST A DO DE J A L I SCO
pe rd i d a, que s uelen re co brar en las aguas minerales que all exis ten y so n pro pi e -
TEMPL O DE CH APAL A ORI LLAS DEL LAGO
d ad del H o te l Arz apal. De es te i mpo rtante es tablecimiento queremo s d ecir algu-
nas pal abras :
G RAN HO T EL ARZAPALO
C H A P A L A , J A L I S C O , M X .
Es te ho te l , mo ntad o e nte rame nte al es tilo mo d erno , y s ituad o la o rilla d el
pinto res co lago d e Chapala, d o nd e se d i s fruta d e un hermo s o clima d urante to d as
las es tacio nes d el ao , es t d e s tinad o s atis facer el gus to d e las familias y perso -
nas que d es een pas ar ame nas te mpo rad as d e re cre o , as co mo para aquellas que po r
s us e nfe rme d ad e s neces iten el uso de aguas med icinales que el mismo es tableci-
miento po s ee, y cuyo anlis is , practi cad o po r el ho no rable qumico D. Lz aro
Pre z , co piamo s co ntinuacin:
A N L I S I S QU MI CO DE L A GU A F E R R U GI N O S A DE S A N M I G U E L ,
P R O P I E D A D DE L H O T E L A R Z A P A L O
PRO DUCT O S GA SEO SO S.
Aire
Acid o carbnico
po r litro d e agua.
25 cc.
27 ce.
PRO DUCT O S SL I DO S
Pro to carbo nato d e hierro grs .
B i carbo nato d e cal. . .
B i carbo nato d e magne s ia.
Sulfato d e cal
Clo ruro d e so d io
Slice y al mi na. . . . grs .
Mate ri a o rgni ca . . .
To tal po r litro d e agua. .
0,518
0,017
0,079
0,008
traz as .
0, 012
0,056
0,690
P R O P I E D A D E S M E DI C I N A L E S
Las pro pied ad es med icinales d e es ta clas e d e aguas fe rrugi no s as so n muchas y
d e la mayo r i mpo rtanci a te raputi ca: so n tnicas y fo rtificante s ; us nd o las habi-
tual me nte aume ntan el pes o d el cuerpo , as co mo el nmero d e glbulo s ro jo s en
la s angre ; co n ellas se co mbate la anemia, baj o s us d i fe re nte s fo rmas , as co mo las
afeccio nes nervio s as que ella o rigina; i gual me nte las d el s is tema gnito -urina-
rio : la impotencia, la esterilidad, abortos repetidos, la amenorrea (aus encia d e flujo
mens ual), leucorrea (flo res bl ancas ), la clorosis (co lo r plid o ), y o tras muchas en-
fermed ad es , para cuyo tratami e nto se reco miend an es pecialmente.
A N L I S I S QU MI CO D E L A GU A T E R M A L B I C A R B O N A T A DA , DE USO DI A R I O
E N E L H O T E L A R Z A P A L O .
PRO DUCT O S GA SEO SO S
Aire
Acid o carbnico
PRO DUCT O S SL I DO S
30 cc. Carbo nato d e cal . . . . grs .
10cc. Sulfato d e cal . .
Sulfato d e magne s i a
Slice
Carbo nato d e fierro
Almina. . .
Clo ruro d e so d io .
Mate ri a o rgnica.
To tal po r litro d e agua .
Guad al aj ara, Mayo 20 d e 1898. L Z A R O P R E Z .
VI STA DEL H O TEL ARZAPAL O ORI LLAS DEL L AGO CH APAL A
Para llegar Cliapala se d e j a el tre n d e Guad al aj ara e n la e s tacin Atequiz a y
s e to ma la d iligencia que co rre d i ari ame nte e ntre es te punto y aqul, s aliend o la
l l e gad a d el tre n para arri bar Chapala e ntre 1,30 y 2 d e la tard e .
En el Hotel Arzapalo, co mo d ejamo s d icho , se e ncue ntran habitacio ne s muy
co nfo rtabl e s , amplias y bien ve ntilad as , co n es merad o s ervicio d e re s taurant, y en
el mis mo es tablecimiento hay emplead o s que habl an ingls , francs italiano .
VI I . Agricultura. La pro d uccin agrco la d el Es tad o d e J al i s co no baj a
d e 20 millo nes d e peso s anual me nte , co ns id erad o s tan slo lo s principale s art cu-
lo s, co mo so n tri go , garbanz o , camo te , az car, aguard i e nte s , algo d n, tabaco ,
caf, e tc., pud iend o co ns id errs ele uno d e lo s ms rico s d e la nacin mexicana en
e s ta i nd us tri a. La pro d uccin d e 1897, s uperio r la d e ao s ante ri o re s po r el
aume nto d e cul ti vo s , acus a co mo principale s regio nes agrco las lo s s iguie nte s
canto ne s :
Maz Trigo Garbanz o
Az car pa-
no cha
y mieles
Aguard ien-
te de caa
y tequila Vino Tabaco Caf
Chapala . . . Pesos. 141.754 197.794 38.394 4.100 1.000
Ahnalulco . . 320.000 7.500 45.560 1.202.000 5.600 55.000
Aut l n . . . . 476.779 36.515 47.000 8.700 15.739 2.100
Ameca . . . . 1.140.000 145.200 43.600 194.000 1.300 2.900
Colotln . . . 149.113 9.131 2.178 1.300
C. G uzmn. . 2.108.750 58.650 57.500 717.000 127.585 120.000 16.200 11.900
G uadalajara. 339.200 931.755 74.400 155.600 3.400
La Barca. . . 2.635.675 843.537 233.300 91.080 19.S00 1.400
Lagos 491.909 25.237 7.200 13.500
Mascota . . . 357.702 8.575 52.000 131.960 2.200 8.600
Sayul a . . . . 633.411 97.180 10.100 170.000 32.000 13.615 1.000
T eocal ti che . 700.000 55.701 1.000 1.000
Cocula . . . . 48.800
9.494,293 2.409,275 397,594 1.250,940 1.854,023 120,000 94,654 82,900
Cuenta el Es tad o d e J alis co co n 398 hacie nd as principales , d ed icad as do s al
cul ti vo d el algo d n, tre s al d el ail, o cho al d el caf, 63 la caa d e az car, 275
cereales , 45 mague y d e mez cal, y do s tabaco ; pud iend o as e gurars e que so n
las ms bien ate nd i d as en la Re pblica y ad e l antad as en sus pro ce d imie nto s , as
co mo tal vez las ms hermo s as po r la grand i o s i d ad d e sus pai s aj e s y e xube ranci a
d e s us pro d ucto s .
Al gunas re pre s e ntan un valo r s uperio r un milln d e peso s, y para d ar id ea d e
tan ri cas pro pied ad es , d iremo s algo d e la famo s a hacie nd a d e Atequiza.
HACI END A D E AT EQ UIZA
Pro pi e tari o : D. MANUEL CUESTA GAL L ARDO
C H A P A L A ( J A L I S C O ) .
Co mpo nen es ta magnfica pro pie d ad rs ti ca, tre s grand e s fincas llamad as Ate-
quiza, La Calera y La Huerta, que j untas mid en una extens in d e o cho leguas
cuad rad as apro xi mad ame nte , ubi cad as en el 7. Cantn d el Es tad o .
Co ns id erad a es ta pro pied ad co mo nego ciacin agrco la, que tambi n lo es
i nd us tri al y fabri l , ad quie re alts ima i mpo rtanci a po r co ntar d o s leguas cuad ra-
d as d e te rre no s re gad o s y po rque muy pro nto lo s ern to d o s lo s que co ns ti tuye n
CASA H AB I TACI N EN LA H A CI E NDA DE A T K QUI ZA
CASA EN EL B O SQUE DE L O S N A R A N J J S
la haciend a, una vez te rminad as las o bras hid rulicas que se verifican en el cauce
del ro Santiago y en el lago Caj i ti tl n, d e cuyas aguas tiene co ncesio nes po r
3.500 litro s po r s egund o , de aquel ro y 2.000 litro s po r cad a fraccin igual d e
tiempo , de la d el lago , co ntand o ya co n un canal de riego que mand co ns truir el
Sr. Cuesta Gallard o , d el que publicamo s un grabad o en es tas pginas , y que
d o mina to d a la parte plana de la finca fertiliz and o aquello s terreno s ya d e s uyo
feraces .
La pres a d el ro Santiago que tambin aparece en los grabad o s , es o bra anti-
gua, co ns truid a en el siglo X V I I I , y el agua que po r ella se to ma en gran abund an-
cia, no slo sirve para el riego d e lo s campo s sino que tambin se utiliz a para
V I ST A EX TERI O R DEL MO L I NO Y GK A VERO S
mo ver un gran mo lino d e trigo que elabo ra d iariamente tres ciento s barriles d e
harina flor, es timad a co mo la primera de la Repblica po r sus cualid ad es de clase
y preparacin y que se expo rta d iferentes Es tad o s d e la mis ma.
Ad ems de la pres a se ins talaro n tres turbinas co n fuerz a s uficiente para
mo ver las trillad o ras , lo s d inamo s de luz elctrica y o tras mquinas del s ervicio
de la haciend a.
Lo s cultivo s que se practican en la actualid ad se red ucen cereales y garbanz o
y alguno s o tro s , co sechnd o se anualmente de quince veinte mil cargas d e tri go
d e 161 kilo gramo s cad a una y buenas cantid ad es d e cebad a y maz ; pero esto s
cultivo s aumentarn no tablemente has ta o btener co sechas de tre i nta tre i nta y
cinco mil cargas de trigo , tan pro nto el beneficio d el riego atravies e to d o s lo s
terreno s d e labrad o .
En la actualid ad el Sr. J o aqun C. Cues ta, hijo del pro pietario , verifica en la
haciend a un ensayo en gran escala de plantacin d e naranj o s , teniend o has ta ho y
plantad o s 16.000 rbo les de do s tres ao s d e ed ad , inje rtad o s co n o tro s de fruto
s in semilla, o riund o s de la Califo rnia, y co mo 84.000 arbo lito s ms , en planteles
que pro nto s ern d is tribuid o s en terreno s pro ps ito . Es la ind us tria naranj e ra
fue nte de riquez a que o frece Mxico grand es rend imiento s en plaz o no lejano ,
co ntand o co mo cuenta co n mercad o s excelentes en lo s Es tad o s Unid o s d o nd e es
muy apreciad a la fruta mexicana, es pecialmente la naranj a, que no s ufre o tra
V I ST A I NTERI O R DEL MO L I NO
co mpetencia que la del pro d ucto califo rniano , ins uficiente para el eno rme co n-
sumo que de es te artculo se hace en la Repblica vecina.
Tjno d e lo s grabad o s que aqu publicamo s repres enta el ameno lugar d e la
haciend a llamad o B o s que de los Naranjo s , y fcil es j uz gar, po r la lo z ana de las
plantas , de las co nd icio nes que renen el suelo y el clima, pro pio s para el des-
arro llo de es ta hermo s a fruta tro pical.
En terreno s d e la haciend a d e Atequiza, se encuentra o tro elemento de
riquez a que ad quiri impo rtancia merced la ins talacin de co sto sas mquinas y
aparato s para explo tarlo : queremo s referirno s una gran cantera de hermo sa
pied ra para co ns truccio nes que se extrae en gran abund ancia y en blo ks eno rmes ,
262 ESTADO DE J ALI SCO
alguno s has ta de 5 y 6 metro s de vo lumen. Y no es esto s o lo : hay en lo s mismo s
lugares una ti e rra arcillo sa de magnficas cualid ad es para la fabricacin de lad ri-
llo s, valio so recurs o que el activo pro pietario no ha d es preciad o ; antes bien le
hace rend ir grand es pro d ucto s fabricand o d icho s materiales en ho rno s pro vis to s
d e maquinarias mo d ernas que pro d ucen has ta 30.000 lad rillo s d iario s .
Unid o s lo s elemento s de la cantera y lo s lad rillares la cal que tambin exis te
en la haciend a, y po r cierto de buena clase, re s ulta la pro pied ad d el Sr. Cues ta
Gallard o nutri d a d e materiales de co ns truccin, barato s y d e excelente calid ad .
La ganad era, tan d esarro llad a en el Es tad o d e J alis co , cuenta en la haciend a
P A I SA J E ES LA H A CI E NDA DE A T E QU I ZA . E L P A R QU E
de Ateqv.iza con vario s millares de cabez as de ganad o vacuno , entre ellas 2.000
reses d e cra y d e 1.500 2.000 yuntas d e bueyes para las labo res agrco las .
Dad as la feracid ad de lo s campo s de la haciend a y la lo z ana de sus pas to s se
co ns iguen ganad o s go rd o s y en perfecto es tad o fs ico que go z an d e fama, no
slo como animales res is tentes para lo s trabaj o s de arad o y arras tre , sino tam-
bin como para el abas to de las po blacio nes .
Ultimamente vino ad quirir un nuevo mrito la valio sa pro pied ad del Sr. Ga-
llard o con la co ncesin que o btuvo del Go bierno General para explo tar y us ar
co mo fuerz a mo triz to d a el agua que pase so bre la pres a d el ro Santiago que des-
pus de ser apro vechad a en la ind us tria de la haciend a Atequiza, co ntina
J uanacatl n d o nd e mueve lo s d inamo s que pro d ucen la luz elctrica d e Guad ala-
V I ST A DE L A PRESA EN EL R O SA NT I A GO
j ara y las d iferentes mquinas de varias fbricas de hilad o s y tejid o s que funcio -
nan al impulso de aquella bellsima catarata.
Con d icha co ncesin d e agua pued en o bteners e de 2 3.000 caballo s de fuerz a,
y excusad o es d ecir que co n lo s materiales de co ns truccin d e que hemo s hablad o ,
co n el Ferro carril Central Mexicano al pie y co n lo s d ems elemento s naturales
del terreno , se le vantarn en breve numero s as ind us trias de s eguro res ultad o
financiero que beneficiarn la pro pied ad y aume ntarn el nmero d e las fbricas
que ho nran ho y la pro d uccin nacio nal.
VI I . Minera. La regin minera del Es tad o d e J alis co es t co mprend id a
en los canto nes de Masco ta, Autlan, Sayula y Zapo tlan, d o nd e abund an lo s mine-
rales d e plata, si bien po d emo s d ecir que se encuentra este metal en to d o s lo s can-
to nes del Es tad o en minerales d is eminad o s . El o ro existe en Lago s , Tequila, Mas-
co ta y Teo caltiehe; el co bre en Autlan, Guad alajara, Ameca y Co lo tlan, y hay
cinabrio en Sayula y Lago s .
No o bs tante lo d icho , que parece revelar grand es yacimiento s metalfero s en
el suelo d e J alis co , la ind us tria minera no alcanz a la impo rtancia que tiene en
Guanaj uato , H id algo , San Luis Po to s , Sinalo a, So no ra y Zacatecas ; pero no cabe
d ud ar que pued e ad quirirla si se le d ed ican capitales y o tro s elemento s neces ario s .
Lo s minerales actualmente en explo tacin so n: do s d e o ro , cinco d e o ro y plata,
uno de o ro y co bre, cinco de o ro co n plata y plo mo , tre i nta y dos de plata, uno d e
plata y co bre, uno de plata y plo mo , uno de plata co n co bre y plo mo , uno d e co bre,
tre s de hierro y do s de es tao : en j unto 54 minerales , que pro d ujero n el ao 1897,
mineral po r valo r d e 2.252.999 peso s, s egn no ticias d e carcter o ficial.
De las 22 haciend as de beneficio es tablecid as en el Es tad o , funcio nan tan slo
d o ce po r el s is tema de, patio, expo rtnd o s e mucho mineral en bruto al e xtranj e ro y
fund icio nes de o tro s Es tad o s .
I X . Ganadera. La riquez a pecuaria d e J alis co ad quiere gran incremento
en la actualid ad , y co ns tituye, d espus de la agricultura, lafue nte de riquez a ms
co ns id erable del Es tad o .
H ay gran nmero de cabez as de ganad o de to d as las raz as , que repres entan un
valo r quiz s mayo r de 2.500.000 peso s, d ed icnd o s e al fo mento de es ta ind us tria,
e ntre o tras , 36 haciend as de campo principales .
X . Vas de comunicacin y transporte. No es J alis co d e lo s Es tad o s
ms d es hered ad o s en es ta mate ri a, pues cuenta con dos impo rtantes lneas de
ferro carril, pertenecientes la misma empres a d el Central Mexicano, que cruz an
su te rrito rio . La lnea tro ncal e ntra en J alis co po r el cantn de Lago s , y sube al
No rte has ta la raya de Aguas calientes , reco rriend o apro ximad amente 100 kilme-
tro s en suelo jalis ciens e, cuya va frrea es de relativa impo rtancia para el Es-
tad o , tenind o la po r lo co ntrario muy grand e el ramal que pro ced ente de Guana-
j uato e ntra en J alis co po r La B arca y se d irige Guad alajara, d e d o nd e co ntina
al Pacfico , al que no llega to d ava, terminand o actualmente en Ameca, 90 kil-
metro s al Oeste de aquella capital. Las ve ntaj as de que lo s rieles d e es ta empres a
lleguen pro nto al lito ral, las hacemo s pate nte s en o tro lugar, y fcilmente se ad i-
vinan reco rd and o la urgente neces id ad que tiene Mxico de co municar ambo s o ca-
no s po r una latitud prxima su capital.
Po co ms de 50 kilmetro s le fal tan la empres a del Central Mexicano para
llevar sus lo co mo to ras Mas co ta, centro minero que o frece 'grand s imo inters y
que ad quirira no table d esarro llo beneficio de un ferro carril.
No d esco no cemo s las grand e s d ificultad es que hay para elj traz ad o d e ferro ca-
rriles en el acantilad o o ccid ental d e la mesa mexicana, d o nd e mltiples barrancas
d e centenares de pies d e pro fund id ad o frecen o bstculo s, al parecer ins uperables ,
para el d escenso de una lo co mo to ra. Aquellas grie tas eno rmes y aquello s rpid o s
B A RRA NCA DE P O RT I L L O EH J A L I SCO
escalo nes de las s ierras parecen o po nerse al tnel y al viad ucto ; pero hay en el
d a o bs tculo natural que vencer no pued a el genio del ho mbre?
Aparte d e lo s mencio nad o s ferro carriles cuenta J alis co co n alguno s camino s
carretero s , que si en po ca de seca so n nad a ms que regulares , en lo s meses llu-
vio so s se po nen intrans itables , y po co s beneficio s pres tan la agricultura y ms
ind us trias : tales so n la que d esd e Ameca co nd uce al puerto de Peas , y la que de
Guad al aj ara se d irige Tepic. Lo s ms so n camino s de he rrad ura d e d ifcil y pe-
ligro so trns ito .
CO RREO S Y TEL GRA FO S
El servicio po s tal de la Fed eracin cuenta en el Es tad o de J alis co co n 34 ad mi-
nis tracio nes y 89 agencias , y ninguno o tro Es tad o alcanz a tal nmero de o fici-
nas , verificnd o se el servicio , en la mayo ra de lo s caso s, po r co rreo s caballo y
alguno s en d iligencias .
El telgrafo co munica la mayo r parte d e las po blacio nes d el Es tad o , ya po r la
z o na fed eral y ya beneficio de lo s mil kilmetro s de pro pied ad de aquel que se
tend iero n entie lo calid ad es que qued aban fue ra de d icha z o na. Las es tacio nes tele-
grficas fed erales , so n las s iguientes :
* La B arca. San J uan de los Lago s . To to tlan.
* Ciud ad Guz mn. Teo cuitatln. Zaco alco .
Encarnacin de Daz . Te patitln. Zapo tlanejo .
* Guad al aj ara. * Tequila.
* Lago s . To nila.
266 E ST A DO DE J A L I SCO
Las anterio res es tacio nes , s ealad as co n as teris co , so n las auto riz ad as para el
servicio de giro s telegrfico s .
Lo s pueblo s ligad o s po r lo s telgrafo s del Es tad o , so n:
Guad alajara Acatl an, Co cula, Teco lo tlan, Te namas tl n, Unin d e Tula y
Autlan.
Guad al aj ara Tala, Teuchitln, Ahualulco , Ameca, Guachinango , Atenquillo ,
Mas co ta, San Sebas tin y Mineral d e Reyes .
Guad al aj ara I xtlahuacan del Ro y Cuquio .
Co cula Ate maj ac d e las Tablas , To palpa, San Gabriel y Sayula.
Co cula San Martn H id algo .
Ahualulco Etz atl an.
Masco ta Talpa y Mineral d el B ramad o r.
To lo tlan Ato to nilco el Alto y Arand a.
J . B . F O S S Y C O M P . A . C A R B N Y C O K E . G A N T E , 2. MXI CO . D . F .
EST AD O D E JALISCO
D I R E C T O R I O O F I C I A L
P O D E R E J E C U T I V O
(RESI DENCI A GUADALAJ ARA)
Gobernador Constitucional, G eneral D . Lui s
C. Curiel, Santa T eresa, 43 '.V
Secretario particular, Lic. Manuel F al f an,
Carmen, 29.
Oficial de Ordenes, Ral CurieT , Santa T eresa.
43 /,.
CO NSE J O DE GO B I E R NO
1.
er
Insaculado, D r. Juan R. Zabal a, Lpez
Coti l l a, 29.
2. id. Amado M. Ri vas, Pl aceres, 53.
3." id. Jos L. G arca, Pal aci o, 78.
Director de Instruccin pblica, F ranci sco Ma-
ci G uti rrez, calle del Santuario.
Director de Rentas, F el i pe Robl eda, P. Sn-
chez, 25 '/a-
Secretario del Consejo, Lui s Curiel Longori a,
Santa T eresa, 43 '/4.
Escribiente y Archivero, Rodol fo G . Jarres,
Lpez Cotilla, 78.
SE C R E T A R A DE GO B I E RNO
Secretario, Lic. Emi l i ano Robl es, Pri sc. Sn-
chez, 66.
Oficial Mayor y Jefe de la Seccin .
a
, Lic. Ma-
nuel M. T ortolero, Seminario, 6
l
/ i .
Jefe de la Seccin 2.
a
, Lic. Cstulo Romero,
Aranzaz, 26.
3.
a
Lic. Jos A. Lpez Port i l l o, Loreto, 78.
4.
a
Ing. Salvador Col l ado, Maestranza, 17.
5.
a
Manuel Cambre, F resno, 9.
Oficial de partes, Andrs Pascal , S. D i ego, 156.
P O D E R L E G I S L A T I V O
Diputados propietarios
D r. Mi guel M. Lpez, Al cal de, 31.
Coronel , F el i pe Rubal caba, S. F ranci sco, 7.
Lic. Jos Lpez Port i l l o y Rojas, Semi nar.
0
13.
Ing. , Luci o I. G uti rrez, Loreto, 70.
D r. F ranci sco Macas G utirrez, Av.
a
Al cal de.
Li c. Rosendo G onzlez Rubio. Av. Coln, 30.
C. F l orenci o Ri ostra, Sant a T eresa, 2G .
Lic. Jos de Jess Anaya, C. D egol l ado.
Lic. Carlos G mez Lema, S. F el i pe, 80.
Prof. Jaci nt o Montano, Santuari o, 64.
C. Espiridin Arri eta, Loreto, 17.
C. Manuel Puga y Acal , Puebl o.
Diputados suplentes
Juan D az de Sandi, Seminario, 10.
G ral. Loreto G utirrez, Coln, 49.
Lui s G . Pal omar, Parroqui a del Pi l ar, 5.
Lic. F ranci sco G . Arias, Zaragoza si n n.
Manuel Ei vas, Pl aceres, 53.
Coronel, F l i x Urbi na, Merced, 36.
Jos S. Schiaffino, Merced, Casa de Moneda.
Camilo Servin de l a Mora, Merced, 71.
Coronel, Ni col s Espaa, Merced, 67.
Juan Pl aceres Labat, Pl aceres, 75.
Bernardo F lores, Lagos.
Manuel Cuesta G allardo, Parroquia, 13 y 15.
SE C R E T A R A DE L CO NGRE SO
Oficial 1. y Taqugrafo, Juan Mendoza, Lpez
Cotilla, 10
1
/2.
2." y Archivero, Juan D . Caedo, Lpez
Cotilla, 54.
Escribiente, Ignaci o Lugui n, T equezqui te, 33.
PO D ER JUD I CI AL
SU P R E MO T R I B U NA L DE J U ST I C I A
1.
a
Sala de casacin
Magistrado, Li c. Rafael Lpe^, Al cal de, 44.
Lic. Manuel Cordero, Zaragoza, 33.
Juan Lomel i , Port al Matamoros, 9.
Enri que Arrela, Rast ri l l o, 14.
Alberto Iri arte S., Lpez Coti l l a, 30.
2.
a
Sala de apelacin
Magistrado, Lic. V. Medina, Aranzaz, 29.
Lic. F ranci sco M. T opete, La Cruz, 6.
Bernardino Echauri, Loreto, 64
i
/ i .
3.
a
Sala de apelacin
Magistrado, Lic. Mariano Coronado, Cerr.
A
Compaa, 28
,
/2.
266 E ST A DO DE J A L I SCO
Las anterio res es tacio nes , s ealad as co n as teris co , so n las auto riz ad as para el
servicio de giro s telegrfico s .
Lo s pueblo s ligad o s po r lo s telgrafo s del Es tad o , so n:
Guad alajara Acatl an, Co cula, Teco lo tlan, Te namas tl n, Unin d e Tula y
Autlan.
Guad al aj ara Tala, Teuchitln, Ahualulco , Ameca, Guachinango , Atenquillo ,
Mas co ta, San Sebas tin y Mineral d e Reyes .
Guad al aj ara I xtlahuacan del Ro y Cuquio .
Co cula Ate maj ac d e las Tablas , To palpa, San Gabriel y Sayula.
Co cula San Martn H id algo .
Ahualulco Etz atl an.
Masco ta Talpa y Mineral d el B ramad o r.
To lo tlan Ato to nilco el Alto y Arand a.
J . B . F O S S Y C O M P . A . C A R B N Y C O K E . G A N T E , 2. MXI CO . D . F .
EST AD O D E JALISCO
D I R E C T O R I O O F I C I A L
P O D ER EJ ECUT I VO
(RESI DENCI A GUADALAJ ARA)
Gobernador Constitucional, G eneral D . Luis
C. Curiel, Santa T eresa, 43 '.V
Secretario particular, Lic. Manuel F alfan,
Carmen, 29.
Oficial de Ordenes, Ral Curiel, Santa T eresa.
43 /,.
CO NSE J O DE GO B I E R NO
1.
er
Insaculado, D r. Juan R. Zabala, Lpez
Cotilla, 29.
2. id. Amado M. Ri vas, Placeres, 53.
3." id. Jos L. G arca, Palacio, 78.
Director de Instruccin pblica, F rancisco Ma-
ci G utirrez, calle del Santuario.
Director de lientas, F el i pe Robleda, P. Sn-
chez, 25 '/a-
Secretario del Consejo, Lui s Curiel Longoria,
Santa T eresa, 43 '/4.
Escribiente y Archivero, Rodolfo G . Jarres,
Lpez Cotilla, 78.
SE C R E T A R A DE GO B I E RNO
Secretario, Lic. Emiliano Robles, Prisc. Sn-
chez, 66.
Oficial Mayor y Jefe de la Seccin .
a
, Lic. Ma-
nuel M. T ortolero, Seminario, 6
l
/ i .
Jefe de la Seccin 2.
a
, Lic. Cstulo Romero,
Aranzaz, 26.
3.
a
Lic. Jos A. Lpez Porti l l o, Loreto, 78.
4.
a
Ing. Salvador Collado,Maestranza, 17.
5.
a
Manuel Cambre, F resno, 9.
Oficial de partes, Andrs Pascal, S. D iego, 156.
P O D E R LEG I S LAT I VO
Diputados propietarios
D r. Miguel M. Lpez, Alcalde, 31.
Coronel, F el i pe Rubalcaba, S. F rancisco, 7.
Lic. Jos Lpez Porti l l o y Rojas, Seminar.
0
13.
Ing. , Lucio I. G utirrez, Loreto, 70.
D r. F rancisco Macas G utirrez, Av.
a
Alcalde.
Lic. Rosendo G onzlez Rubio. Av. Coln, 30.
C. F lorencio Riostra, Santa T eresa, 2G .
Lic. Jos de Jess Anaya, C. D egollado.
Lic. Carlos G mez Lema, S. F elipe, 80.
Prof. Jacinto Montano, Santuario, 64.
C. Espiridin Arrieta, Loreto, 17.
C. Manuel Puga y Acal, Pueblo.
Diputados suplentes
Juan D az de Sandi, Seminario, 10.
G ral. Loreto G utirrez, Coln, 49.
Lui s G . Palomar. Parroquia del Pi l ar, 5.
Lic. F rancisco G . Arias, Zaragoza sin n.
Manuel Eivas, Placeres, 53.
Coronel, F l i x Urbina, Merced, 36.
Jos S. Schiaffino, Merced, Casa de Moneda.
Camilo Servin de la Mora, Merced, 71.
Coronel. Nicols Espaa, Merced, 67.
Juan Placeres Labat, Placeres, 75.
Bernardo F lores, Lagos.
Manuel Cuesta G allardo, Parroquia, 13 y 15.
SE C R E T A R A DE L CO NGRE SO
Oficial 1. y Taqugrafo, Juan Mendoza, Lpez
Cotilla, 10
1
/2.
2." y Archivero, Juan D . Caedo, Lpez
Cotilla, 54.
Escribiente, Ignacio Lugui n, T equezquite, 33.
PO D ER JUD ICIAL
SU P R E MO T R I B U NA L DE J U ST I C I A
1.
a
Sala de casacin
Magistrado, Lic. Rafael Lpe^, Alcalde, 44.
Lic. Manuel Cordero, Zaragoza, 33.
Juan Lomeli. Portal Matamoros, 9.
Enrique Arrela, Rastri l l o, 14.
Alberto Iriarte S., Lpez Cotilla, 30.
2.
a
Sala de apelacin
Magistrado, Lic. V. Medina, Aranzaz, 29.
Lic. F rancisco M. T opete, La Cruz, 6.
Bernardino Echauri, Loreto, 64
i
/ i .
3.
a
Sala de apelacin
Magistrado, Lic. Mariano Coronado, Cerr.
a
Compaa, 28
,
/2.
J . B . F O S S Y C O M P . A - CA RB N T CO K E. G A NT E, 2. MEXI CO . D . F .
268 DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
Magistrado,Lic. Ramn O liva, S.Cristbal, 30.
Carlos D . Bentez, Placeres, 52.
Secretario del Tribunal y de la 1.
a
Sala, F ran-
cisco G onzlez Arias, G onz. O rtega, 22.
Secretario de la 2.
a
Sala, Alfonso Mansilla,
G onz. O rtega, 9.
Secretario de la 3.
a
Sala, Benjamn Crdoba,
San D iego, 73,
Archivero del Tribunal, Esteban Snchez,
Moro, 46.
Oficial escribiente, Alberto Camberos, T equez-
quite, 29.
Oficial i." de la 2.
a
Sala, Lic. D ani el T orres,
San F elipe, 81.
Oficial 1 de la 3.
a
Sala, Lic. Mariano Correa,
Herrera y Cairo, 4.
CO NTADUR A MAY O R DE H ACI ENDA
Contador Mayor, Enrique Pavin, Cerr.
a
J.
Mara, 3.
Contador 1.,Ricardo Curiel,Sta. T eresa, 43 '/j-
2., Salvador Navarro, Coln, 83.
Visitador, Jos M. Villaseor, Sta. T eresa, 154.
Contador Auxiliar, Enrique Benitez, Semi-
nario, 6
DI RECCI N GENERA L DE RENTA S
Director, F elipe Robleda, P. Snchez, 25
l
/2.
Contador, Alberto Q uintero, Juan Manuel, 98.
Visitador, Lui s L. Porti l l o.
Pablo R. Casillas.
Cajero, Jess F . Aguirre, Sta. Mnica, 92 '/4.
Oficial de Partes, Manuel Mora, S. Cristbal, 12.
Seccin 1.
a
Contabilidad y Glosa
Jefe, G ustavo Hijar, Angulo, 30.
Oficial 1., Lui s Moreno, Placeres, 130.
1., Agustn Rodrguez, S. F elipe, 67.
Oficial 2., Abelardo Hijar, Arunzaz, 16.
2., D aro G onzlez, S. D iego, 97.
2., Juan Preciado, Jardn Botnico, 65.
Escribiente, Jorge Solrzano, L. Cotilla, 83.
Seccin 2.
a
Recaudacin
Jefe, Vicente Njera, Carr.
a
Compaa, 40.
Oficial 1., Mariano Michel, Rastrillo, 39.
Oficial Liquidador, Mariano C. Curiel, J. Ma-
nuel, 21
Oficial Liquidador, Juan de D ios G onzlez,
Mexquitn, 19.
Oficial 2., J. M. Curiel (jr), Alonso, 31.
3., Esa Rueda, Portal Matamoros, 9.
3., F rancisco M. Villamar, O campo, 59.
3., Eduardo G . G arca, O campo, 53.
Escribiente, Jos I. Carpi, Angulo, X .
Lui s Bobadilla, Loreto, 86 '/4.
Seccin 3.
a
Pagos
Jefe, F el i pe N. Hernndez, Zaragoza, 27.
Oficial 1., Al b. C. F l ores, Cda. Jess Mara, 33.
3., Abrahm Romo, Arenal, 12.
3., Roberto Moreno, Placeres, 130.
Seccin 4.
a
Catastro
Jefe, F rancisco Sracho, Reforma, 21 '/j-
Oficial 2., Juan F . G onzlez, S. Cristbal, 20
Escribiente, Lamberto del Ss, Moro, 36.
J. T rinidad Cano, Lpez Cotilla, U.
Jos M. Altamirano, Curato Zapopan.
Seccin 5.
a
Archivo y Crdito pblico
Jefe, Salvador Escudero, Al hndi ga, 71.
Escribiente, V te. G mez Velasco, Escobedo, 4
1
/.
Arturo G arca, O campo, 53.
J UZGADO S DE L O CI VI L Y DE H ACI ENDA
Juzgado 1.
Juez, Lic. Alberto Romo G arca, O campo, 9.
Secret.
0
Lic. Juan . Crdoba, Sta. T eresa, 137.
Escribiente, F rancisco Pedroza, Reforma, 47.
Ministro ejecutor, Max.
0
F lores, Prisc. Sn-
chez, 16.
Juzgado 2.
Juez, Juan F . Zepeda, Lpez Cotilla, 92.
Secretario, Notario Alberto Mendez, Pavo, 5.
Escribiente, Marciano Vzquez, Soto, 67.
Ministro ejecutor, Carlos Hernndez, Refor-
ma, 121.
Juzgado 3-
Juez, Lic. Enrique G arca Parra, O campo, 50.
Secretario, Aurelio Alvarez G arca, S. F e-
l i pe, 131
Escribiente, Martn T apia, Juan Manuel, 100.
Ministro ejecr., F el i pe Navarro, Sta. T eresa, 5.
DE LO CRI MI NAL
Juzgado 1."
Juez. Antonio J. Murua, Merced, 35.
Secretario, Lic. Jos G . Viscarra, Loreto, 53.
Escribiente, Carlos Mariles, T olsa, 15.
Ministro ejecutor, Blas Iriarte, Cruz Verde, 23.
Juzgado 2.
Juez, Lic. Alberto G mez Cruz, Pavo, 28.
Secretario, Lic. Enrique Robl es, Carmen, 98.
Escribiente, Jenaro S. Amatn, S. F elipe, 108.
Ministro ejecutor, Ignacio G arca, Moro, 12.
Juzgado 3."
Juez, Lic. Salvador Espaa, Carmen, 56.
Secretario,Lic. Jacinto Robles, Sta. T eresa, 83.
Escrib.. Pedro de l a Rosa Nuez, G orrin, 14.
Ministro ejecutor, Martn Loredo, Alonso, 8.
J . B . F O S S Y C O M P . A CA RB N Y CO K E. G A NT E , 2. MEXI CO D . F .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
269
J UZGA DO S MENO RES DE L O CRI MI NAL
Juez 1., Lic. Lui s E. Robles, Sta. T eresa, 63.
Secretario, Jos M.
a
Rul fo, T equezquite, 57.
Ministro ejecutor, Matas Aguilar.
Juez 2., Lic. Carlos T opete, Cruz, 6.
Secret., Modesto Martnez, Aranzaz letra L.
Escribiente, Eduardo Jauregui, Alonso, 5.
J UZGA DO S MENO RES DE LO CI VI L
Juez 1Lic. Carlos F rancos, S. D iego 67.
Secretario, Manuel G . Ulloa, Belem 13.
Ministro Ejecutor, Jos M.
a
Lpez, S. F el i pe 33.
Juez 2., Irineo Rojas, Jess 45.
Secrio., Jos Espinosa, G onzlez O rtega 17 '/
Ministro Ejecutor, Ambrosio Romero, Hosp. 55.
MI NI STERI O PB L I CO ^
Procurador, Lic. Eduardo E. Medina. Juan
Manuel 33.
Agente 1., Lic. Victoriano Prez, Placeres 88.
2., Lic. Q uirino Anaya, Seminario 31.
3., Lic. Manuel Casillas, S. D i ego 38.
4., Lic. Jos Alderete. C. Compaa 25.
Escribiente, Juan de la Cruz G arca.
REGI STRO CI VI L
Juez, Lui i ano Blanco, Pal aci o 26.
Ignacio Vallejo, O campo 35.
Escrib. Jos Padilla G onzlez, Sta. T eresa 115.
Rafael Muoz, Reforma 17.
Roberto Riestra, O campo 13.
Pi l ar R. G odoy, T arasca 142.
DEFENSO R A O FI CI A L
Defensor, Lic. Juan Marmolejo, J. Manuel 54.
Lic. Salvador Brihuega, Atemajac.
Escribiente, Paul i no Machorro, T equezquite 31.
Ernesto Crdoba, Al hndi ga 18.
J UZGADO DE DI STRI TO
Juez, Lic. Vicente N. Amador, Loreto 7
t
/2.
Secretario, Notario G uadalupe J. G allegos,
Merced 107.
Promotor Fiscal, Lic. F rancisco Valenzuela,
Sta. Mnica 81.
Escribiente, Jos Ahedo, Juan Manuel 103.
F rancisco Illanes, T orcaza 51.
Ministro Ejecutor, Sadot Saucedo, Semin.
0
35.
O F ICINAS F ED ERALES
J EFA T URA DE H ACI ENDA
Jefe,Lic. Jos Miguel Enr quez, Pal . F ederal.
Contador, Enrique Vincourt, id.
Oficial 1." Aurelio CO S O , Santuario 43.
2. Miguel G . Arce, Independencia 97.
Empleado, Alberto G .D cker, Palacio F ederal.
Empleado Ricardo Silva, Jess Mara 3.,
Nicols W. Crdenas, L. Cotilla 105.
Antonio T opete G arib. id. 86.
Aureliano Rivera, id. 13.
J. T rinidad Vzquez, Rastrillo 7.
ADMI NI STRACI N PRI NCI PA L DEL TI MB RE
Administrador, Jos Pri eto Ri vas, Loreto 52.
Oficial 1, Juan D ueas, S. Andrs 10
Tenedor de Libros, Pedro C. D ueas, Lpez
Cotilla 95.
Inspector, Pedro Magallanes, I ndepend 65.
Rafael Salgado, S. F el i pe 35.
Escribiente, T iburcio R. Muiz, Jardn Bot.M.
Benjamn Lafarga, Capuchinas 17.
Jos N. Parga, Santuario 58.
Vicente Q uintero Crdenas, Ventani tas4.
ADMI NI STRACI N L O CAL DE CO RREO S
Administrador, Lui s E. Echegaray, Zar
a
16 '/4.
Oficial T imoteo R. Q uiroz, Compaa 36.
2., Lui s Magaa, Alhndiga 39.
3., Lui s Araujo, Herrera y Cairo 23.
Escribiente, D aniel Mendoza, Loreto 48.
-Eduardo C. Bernal, id. 6,9.
Ignacio Vzquez, Soto 87.
Jos M.
a
Radilla, Al hndi ga 29.
Rafael Avila, O campo 64.
Jos G . F lores, id. 42.
5 .
a
ZO NA MI L I TA R
Jefe de la Zona, G eneral Luis Carballera,
O campo 2.
Jefe de Estado Mayor, Coronel Jos M.
a
Ava-
los. Independencia 54.
Oficial de Ordenes, Capitn 1. Eugenio G uti-
rrez, S. F elipe 75.
Id. T eniente Antonio L. Villaseor, Reforma.
Id. T eniente Ildefonso Egui a, S. Cristbal 8.
CO NSEJ O DE GUERRA
Presidente, Coronel Andrs L. T apia, G onzlez
O rtega 19.
Vocal propietario, Coronel Antonio G . uo,
Coln 114.
Id. Coronel F l i x Vlez, T equezquite 144,
Id. T eniente Coronel Atilano Aguirre, T equez-
quite 90.
Id. Mayor Pablo G onzlez, Seminario 12.
Id. Mayor Ignaci o Corona, P. Snchez 104.
Id. Capitn 1. Jos M.Balczar, Sta. Mn.
a
23.
Vocal suplente, Cnel. F l i x Urbina, Merced 36.
Id. Antonio M. Juregui , Hotel Concha.
Id. Mayor Jos J. Lona, Juan Manuel 96
i
i
Id. T eniente Coronel Lic. Clemente G alindo,
T equezquite 65.
J. B. F O S S Y CO MP. A CA RB N Y COK E. G ANTE, 2. MEXI CO . D . F .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
Comisario de Instruccin, T eniente Coronel
Antonio Crdoba. Reforma 41.
Secretario de la Comisara, T eniente D aniel
M. D elgadillo, Bola 19.
Escribiente, Sargento 1. Sabino T orres.
Agente de Justicia, T eniente Corenel Jos A.
Escudero, Carmen 100.
H O SPI TA L MI L I TAR
(Calle Alcalde 60)
Director, T eniente Coronel F rancisco Yergara,
Carmen 104.
Sub-Director, Mayor F el i pe Morfn, Compa-
a 37 '/-2.
Admor., Mayor Jul i n Villaseor, en el Hosp.
Farmac., Cap. 2. Jos Lacroix, O campo 16 </2.
Comisario, id. Salvador Mendoza, Sta. Mn. 56.
Mdico del 8. Regimiento, Capitn 1. Enri-
que Ibarra y Reyes, Alonso 50.
T EL GRA F O F EDERA L
(O ficinaE: Prisciliano Snchez 38)
Jefe Director, Arturo Espinosa, en la O ficina.
Inspector, Juan G enec.
Estacionario, Alberto M. Aceves, Sta. T e-
resa 97.
2. id., Miguel Snchez.
3. id., Jess J. Prez, Zaragoza 32.
4. id., Alfredo Morfn Silva, Aranzaz, 46.
5 id., Alberto Prez. Pavo 34.
6. id., F lorentino Robles, P. Snchez 16.
7. id., Cecilio H. Beltrn. O gazn 2.
id., D onaciano Rivera, J. Manuel 86.
9." id., Vicente G onzlez, Independencia 50.
T EL GRA F O S DEL ESTA DO
(O ficinas: en el Palacio de G obierno.)
Director, Carlos N. G allardo, Aranzaz 8.
Jefe de la Oficina, Jos M. Uribe, Reforma 76.
Estacionario 1.; G enovevo Chvez Coronel.
Id. 2, Luisa Medina, Beatero 18.
Id., 3., Al tagraci a Chvez, J. Manuel, 83 %
Id., 4., Mara de la T orre, Seminario 45.
J EF A T URA PO L TI CA DEL L ^S. CANTN
(O ficinas: Palacio de G obierno.)
Jefe Poltico, D r. Jos Mara Reinoso, Prisci-
liano Snchez D .
Secr., Lic. Leonardo Mendoza, Santuario, 1.
Oficial / . , Ignac. Lpez Portillo, Capuchinas.
2., Celso G . Nez, Capuchinas N.
Archivero, Jaci nto Barrera, P. Matamoros 7.
I NSPECCI N GENERA L Y 1.
A
CO MI SAR A
Comisario, Simn Parra, Coln 93.
Sub-Comisario, F rancisco ^era, Aranzaz.
Mdico, D r. Ismael M. Crdenas, G ranja San
F rancisco.
Practicante, Benito Snchez, Juan Manuel 24.
F ederico F ernndez, Calle Alonso.
Comandante, Manuel Ji mnez, H. y Cairo D .
Oficiales, Rosendo Cisneros, J. Manuel 24.
Miguel Uribe.
Carlos M. Sotomayor, Seminario 72.
Jos Morales Arechegua, Rastrillo.
Oficial de Caballera, F rancisco T olentino, Ins-
peccin G eneral.
2 .
a
CO MI SAR A
Comisario, Adolfo B. Ri estra, S. D iego 60.
Sub-Comisario, J. Refugi o G utirrez, Sarcf. 4.
Mdico, D r. Joaqun Barza, S. F elipe, 60.
Practicante, Aristeo Nez, Sta. Mnica 70.
F ernando Banda, I ndepend 52.
Comandante, Procopio G utirrez, J. Manuel 32.
Oficiales, F ranc.
0
G . Ceballos, Indep.
3
106 </t.
Bernardino G orzlez, Herr. y Cairo.
Rafael Rodr guez T apia.
3 .
a
CO MI SAR A
Comisario, Ignacio Cervantes, Aranzaz 30.
Sub-Comisario, Emilio Ri estra, Soto 29.
Mdico, D r. Crispiniano Arce, J. Manuel 66.
Practicante, Jos Mara Castelln, Moro 39.
F l avi ano Prez, P. Snchez 10.
Comandante, F austi no G onzlez, Montenegro.
Oficial, Antonio Magallanes, Clavel 36.
Jess Snchez, Calle del Pavo.
Aurelio Canales, T equezquite 106.
Lorenzo Snchez, Vidrio 9.
F ernndo G alindo, Montenegro 9.
4 .
a
CO MI SAR A
Comisario, Pedro G uareo, Edificio Comisara.
Sub-Comisario, G regorio Mesa, San Jos 4.
Mdico, D r. Carlos y G onzlez, J. Manuel 45.
Practicante, Antonio Reinoso, San D i ego 15.
Epifanio Paez, Belem 22.
Comandante, Bernardino Magaa, Hospi tal 7.
Oficiales, Zenaido Mora, Cataln 29.
Ruperto O choa, id. id.
Andrs Silva, Borrasca 26.
F rancisco O rtiz, Carro 8 '/2.
F l i x Sandoval, T ortuga 9.
Estanislao Palos, O so letra S.
5 .
a
CO MI SAR A
Comisario, Jos M.
a
Mendoza, Sta. Mnica 93
i
/ i
Subcomisario, Alberto G il O tero, Indepd.
a
99.
Mdico, Adolfo G utirrez Bjar, Rastrillo 36>/4
Practicante, Angel G onzlez, Placeres 67.
Id., Luis Romo, S. Andrs 4.
O BRAS D E ENSEANZA. RA MN DE S. N. A RA L CE, CA L L EJ N ST A . I NS, 5. M X I C O .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
271
Comandante, Macario G arca, Angel es 19.
Oficiales, Cipriano Leao, Mi xqui tl n.
Agust n Negrete, Placeres 92
* Remi gi o O rtiz, Mixquitln.
Plutarco G utirrez, Juan Manuel 32.
GENDA RMER A DEL ESTADO
Coronel Mayor de Plaza,. Ignacio L. Montene-
gro, Prisciliano Snchez 60.
Pagador, Jos L. Cristo, San F el i pe 13.
Ayudante de Pagadura, D aniel S. Vaca, Jar-
dn Botnico 19.
Tte. Oficial de Ordenes, Mx. Rangel (Cuartel)
Ayudante, Jorge Plasencia, Alonso 36.
Sub Ayudante, F rancisco Rubalcaba, Alonso 1.
Capitn de la 1.
a
Compaa, G regorio Altami-
rano, Reforma 68.
Id. de la 2.
a
Compaa y Seccin de Artillera,
Manuel Ruiz, Belm 12
3
/4.
Director de la Banda de Msica, Clemente
Aguirre, Angul o 16.
Tte. de la 1.
a
Comp.*, D aniel Mojica, (Cuartel).
Id. de la 2.
a
Compaa, Antonio Leao. Jardn
Botnico B.
Subtenientes de la .
a
Compaa
Miguel F lores, G igantes 69.
Andrs Cedeo, Montenegro 5.
Cutberto O rtiz, F resno 35.
Salvador Brizuela, Hospital.
D omingo Reynoso, T uerto 26.
Subtenientes de la 2.
a
Compaa
Jess Merenchel, San D iego.
F ernando Curiel (Cuartel).
Manuel Prez G arca (Cuartel).
Manuel Crdoba (Cuartel).
Ignacio Cuervo, Santuario 16.
D IRECCIN D E INST RUCCIN PBLICA
Director, F ranc.
0
Matas G utirrez, Alcalde 8.
Oficial Mayor, Lic. Arnulfo Matute, Parro-
quia 25.
Escribiente, Li c. Alberto Rodrguez, Maes-
tranza 7 '/2.
Archivero, Santos G utirrez, Reforma 107.
Oficial de Partes, Leopoldo Robles, guila 31.
L I CEO DE VARO NES
Director, Lic. T oms V. G mez, St. Mnica 31.
Srio., Leonardo Pintado, Prisc. Snchez 77.
Profesores
Lic. G regorio G onzlz, Reforma 77.
Ingeniero Lucio I. G utirrez, Loreto 70.
Lic. T oms V. G mez, Sta. Mnica 31.
Lui s Vzquez, Escobedo 3 */
Celedonio G uardado, Parroquia 50.
Ingeniero Ignacio G uevara, S. Cristbal 21.
Enrique Pavi n, Jess Mara 3.
Manuel Puga y Acal, Penitenciara 4.
Ingeniero Luciano Blanco, Palacio 26.
Lic. Manuel T ortolero, Seminario 6
Antonio Contreras Aldama, Pavo 8.
Adrin Puga, calle del Carmen.
Lic. Victoriano Salado lvarez, Merced 22.
D r. T efilo lvarez T ostado, O campo 40.
D r. Juan O liva, S. F el i pe 81 Va-
T oms Arias, Maestranza 12.
D r. Adolfo O liva, Merced 100.
ESCUEL A DE MEDI CI NA
Director, D r. Salvador G arca, Santuario 8.
Secretario, D r. Jess T . Larios, Santuario 33.
Profesores
D r. Nicols Puga, Coln 21.
Lzaro Prez, Sta. T eresa 42.
Juan C. O liva, S. F elipe 81 /
F el i pe Morfn, Compaa 37 */2.
Luis Merino, Palacio 9.
G regorio Rubio, Santuario 7.
Jos M.
a
Reynoso, P. Snchez 80.
Jacinto Montao, Santuario 6
1
/2.
Eligi Morones, D egollado 9.
Miguel Mendoza Lpez, Alcalde 21.
Juan Valds, Independencia 52.
Ingeniero Nicols Puga, Coln 21.
ESCUEL A DE J URI SPRUDENCI A
Director, Lic. Jess Lpez Porti l l o, Coln 24.
Secretario, F ranc.
0
H. Ruiz, Juan Manuel 96.
Profesores
Lic. Celedonio Padilla, Jess Mara 8 Va-
Enrique Prez Rubio, Alcalde 14.
F rancisco Valenzuela, Sta. Mnica 31.
Mariano Coronado, Compaia 28 V2 -
Jos Lpez Porti l l o, Seminario 13.
Lic. Lui s Prez Urda, Sta. T eresa 62.
Li c. Rosendo G onzlez, Coln 30.
D r. G regorio Rubio, Santuario 7.
B I B L I O TECA PB L I CA DEL ESTADO
(Calle de la Merced)
Director, Lic. Pablo I. Loreto, Alhndiga 14.
Oficial, Rafael Martnez, Lpez Cotilla 5.
Escribiente, G abriel Ibarra, Capuchinas O .
Vicente G . Rendn, Sarcfago 42.
REGI STRO PB L I CO DE L A PRO PI EDA D
(En la Escuela de Jurisprudencia)
Director, Lic. Emeterio Robles, Loreto 49.
F BRICA D E LIBRO S EN BLANCO . R. DE S. N. A RA L UCE , CA L L EJ N STA. INS, 5. MEXICO .
J - B . F O S S Y C O M P . A _ CA RB N Y CO K E. G ANTE, 2. MXI CO . D . F .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
272
AY UNTAMI ENTO DE GUA DA L A J A RA
Municipes propietarios
Coronel Ni col s Espaa, calle Merced.
Ingeni ero Agust n V. Pascal , San D i ego 96.
Li c. Vi ctori ano Salado lvarez, Merced 22.
Cesreo Alatorre, Sta. T eresa 14.
Conrado Rodr guez, Zaragoza 14.
Manuel Cuesta G al l ardo, Parroqui a 13.
Lic. Manuel F al f n, Carmen 29.
Ingeni ero Juan Jos Matute, Santuari o 62.
Ramn Morfn, Al hndi ga 8.
D r. F aust o Uri be, Juan Manuel 44.
Ramn G aribay, S. F ranci sco 11.
Heracl i o F ari as, Coln 40.
Beni to G onzlez Pal omar, Carmen 66.
F i l emn Ari as, Zaragoza 10.
Municipes suplentes
D r. Silverio G arca, Al cal de 58 '/2.
Lic. Basi l i o Agui l ar, Jess Mara 4.
Ingeni ero Raf ael de la Mora, S. F rancisco 19.
Lic. Al berto Rodr guez, Juan Manuel 86.
Sal vador Al atorre, Al hndi ga 6.
Marcelino G onzl ez O livares, S. D i ego 21.
Juan Jos Romero, Sta. T eresa 65.
Manuel Vera.
Mariano Schi affi no. Bel m 2.
Camilo Serv n de l a Mora, Merced 71.
D r. Manuel Cerda Luqu n, Lpez Cotilla 26.
Lui s Blanco, S. F ranci sco 14.
F ranci sco G odnes, Pl aceres y T ol sa.
Juan Snchez F aci , Santuari o 52.
F ranci sco Ram rez Monroy, Sta. Mnica 18.
SECRETA R A DEL AY UNTAMI ENTO
Secretario, Lic. Antoni o de J. Mora, Merced 35.
Oficial 1., Jos Aubanel l , Lpez Coti l l a 117.
Escribiente. Constantino Agero, Pri sci l i ano
Snchez 54.
Conserge, Joaqu n Legof f , Pal aci o Municipal.
T ESO RER A MUNI CI PAL
Tesorero, Ismael Pal omi no, S. F ranci sco 20.
Tenedor de Libros, Enri que Sierra, G onzlez
O rtega 42:
Oficial 2., Ant oni o Ji mnez, Al cal de 18.
Id. 3., Jess B. y Puga, Mezqui tn 2.
Cajero, Pascual Ji mnez, Angul o 4.
Auxiliar, Miguel Larraza, Parroqui a 63.
Id., Rafael Madera, Juan Manuel 65.
Escribiente, Lui s Alcaraz, Santuari o 50.
Id., Aurel i o G . G arca, S. F el i pe 69.
Id., Manuel G mez, S. D i ego 3.
O FI CI NA DEL F I E L CO NTRASTE
Jefe, Juan Labal , Pl aceres 27.
Ayudante, Enri que de Alba, Sta. T eresa 30.
Inspector, Bernardo Velasco, Puebl a 95.
Id., Leocadi o Sols, Jess 17.
DI RECTORI O ECLESI STI CO
PA L A CI O A RCH I EPI SCO PA L , calle de la Merced 54
Arzobispo, l i mo. Sr. D r. D . Jaci nto Lpez, Pa-
lacio arzobispal.
SECRET A R A
Pro Secretario, Pbro. T eodoro G onzlez, T em-
plo del Carmen.
Oficial Mayor, Pbro. D r. Jess Al onso, Al cal -
de, nm. 20 /a-
Empleados Presbteros
Jess del Carmen Amado, Loreto 45.
Manuel Mazo, Angul o l etra U.
T iburcio T apia, Lpez Coti l l a 102.
PRO VI SO R ATO Y VI CA R A GENERA L
Vicario Capitular, D en D r. F ranci sco Arias
y Crdenas, Parroqui a 12.
Notario. Li c. Lui s Verea, Pri sc.
0
Snchez 32.
Oficinista, F ranci sco de P. Santi ago, San D i e-
go, nm. 192.
CAB I L DO METRO PO L I TA NO DE L A I GL ESI A
CA TEDRA L
Den, D r. F ranci sco Ari as y Crdenas, Parro-
quia, nm. 12.
Arceden, F lorencio Parga, Pl aceres 58.
Chantre, G uadal upe G arca, Al cal de 9.
Maestrescuelas, D r. Antoni o G ordillo, Santua-
rio nm. 39.
Magistral, Canni go D r. Lui s Silva, Zaragoza
nm. 2 '/a-
Doctoral, D r. Agust n de l a Rosa, Al cal de 52.
Lectoral, D r. F el i pe de l a Rosa, Al cal de 59.
Cannigo, D r. Catarino de Anda, Al cal de 52.
Id., Rosal o Ayal a, Merced 71.
Id., T el esforo Medrano, Al hndi ga 10.
Id., D r. Ramn Lpez, Santuario 21.
PREB ENDA DO S
Isidoro Rodr guez, Independenci a 20.
Pedro Romero, Semi nari o Conciliar.
Alejandro Vi l l al obos, S. F el i pe 36.
Antoni o Mercado, Seminario 3.
Secretario del Captulo, Pbro. D r. Manuel Al-
varado, Angul o 34.
SERVI CI O PRI NCI PA L DE L A I GL ESI A CA T EDRA L
Maestro de Ceremonias, Pbro. Mauricio Carri-
llo, Santuari o 20.
Sacristn Mayor, Pbro. Serapio Leal , Refor-
ma, nm. 93.
Id. 2., Pbro. Jos M.
a
Pl acenci a, Semi nari o 1.
J . B . F O S S Y C O M P .
4
- CA RB N Y CO K E. GA NT E, 2.
MXI CO . D . F .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
H A CEDUR A
Juez Hacedor, Chantre G uadal upe G arca, Al-
cal de 9.
Notario, D r. Pbro. Manuel Al varado, Angu-
lo, nm. 24.
Oficial 1., Pbro. Cipriano Ii guez, Capuchi-
nas, nm. 52.
Id. 2., Jos Reyes D uran, Reforma 39 >/2.
CL A VER A
Clavero, Prebendado Alejandro Villalobos, San
F el i pe 36.
Mayordomo de Gruesa y Fbrica, Li c. Lui s
Robl es Martnez, Lpez Coti l l a 76.
Contador, Lic. Pbro. Manuel Azpei t i a y Pal o-
mar, Escuel a de Art es del Esp ri t u Santo.
Oficial 2., Juan Snchez, Pri sc.
0
Snchez 122.
Contador de Monedas, Simn G arca, San D ie-
go, nm. 79.
P A R R O Q U I A S Y V I C A R A S
Parroquia del Sagrario
Prroco, Pbro. D r. Manuel Escobedo, Santua-
rio, nm. 12
Ministro, Pbro. F l i x Prez uo, Juan Ma-
nuel , nm. 23.
Id., Pbro. Abrahm Rodr guez, Pri sci l i ano
Snchez 53.
Capelln, Pbr. Ceferino Camacho, Reforma 52.
Vicaria del Pilar
Vicario, Pbro. Andrs Crdenas.
Parroquia de Analco
Prroco, Pbro. Lauro D az Morales.
Ministro, Pbro. Eul ogi o Rubio.
Id., Pbro. F ranci sco O rozco.
Vicaria de San Juan de Dios
Vicario, Pbro. Q ui nt n Ji mnez.
Parroquia de Mexicaltzingo
Prroco, Pbro. F ranci sco Javi er G mez.
Ministro, Pbro. Pascual Lpez.
Id., Pbro. F ranci sco S. G onzlez.
Parroquia del Santuario de Guadalupe
Prroco, Pbr. Mi guel Medina G mez, Parroq.
a
Ministro, Pbro. Agust n Vargas, Santuar.
0
77.
Id., Pbro. T oms Si l va, Hospi t al 40.
Parroquia de Jess
Prroco, Pbro. D r. Manuel Muoz (Curato).
Ministro, Pbro. G ui l l ermo Bal czar, San D ie-
go, nm. 103.
Id., Pbro. Librado Antol i n, Angul o, si n nm.
Notario, Jul i o Ri vera, Cruz Verde, 37.
273
Capilla de la Fbrica de Atemajac
Capelln, Pbro. F el i ci ano Arochi.
Parroquia de San Pedro
Prroco, Pbro. D r. Lorenzo Lpez.
Parroquia de Zapopan
Prroco, Pbro. Lorenzo Al tami rano.
DI RECTORI O PROFESI ONAL, I NDUSTRI AL
Y DE COMERCI O
G UAD ALAJARA
AB O GADO S
Agui l ar Basi l i o E. , Carmen 11.
Alcaraz Manuel, Santuari o 51.
Al caraz Morales Ignaci o, Sta. T eresa 38.
Al faro Manuel, Lpez Coti l l a 44
3
/4.
Alvarez G arca Aurel i o, S. F el i pe 131 '/a-
Al varez Jenaro, S. D i ego 41.
Anaya Eusebio, Cerrada Jess Mara 20.
Anaya Jos de Jess, D egol l ado 6.
Angu ano Jos M.
a
, Independencia 4.
Arrila Enri que, Rastri l l o 13.
Arroyo-de Anda Andrs, Av. Coln 16
3
/4.
Ayal a Ramn, Lpez Coti l l a 42 '/3.
Al derete Antoni o J. , C. Compaa 25.
Al varez Val ente, Santuari o 63.
Anaya Q uirino G ., Sta. Mni ca 62.
Bravo Enrique A. , Al onso 26.
Briseo Benjamn, Zapopam.
Bri zuel a Conrado, Lpez Cotilla 73.
Bri huega Salvador, M. O campo 50.
Camarena Juan, Loreto 36.
Camarena O thon, Carmen 73.
Camarena Pea F ranci sco, Al hndi ga 2.
Camarena Jess, Loreto 20.
Caedo Jenaro, Sta. T eresa 18.
Crdenas Hi l ari o V. , S. F el i pe 30.
Casi l l as Canuto, Lpez Coti l l a 2.
Castaos F ernando, Carmen 91 '/.,.
Castro Norberto, Sta. Mnica 64.
Ceballos Celso G ., Carmen M.
Cordero Manuel , Zaragoza 33.
Crdoba Benjamn, S. D i ego 73.
Crdoba Juan N. , Coln 19
3
/.
Coronado Mariano, Compaa 28 Va-
Cor bera Jos M., Al cal de 5.
Castro Juan S., Santuario 8.
Cuellar Manuel , Pal aci o 9 ys .
Casillas Manuel M., S. D i ego 30.
Chvez Manuel J. , Lpez Cotilla 43.
D el orme y Campos Jorge, Carmen 52 '/,-
Echauri Bernardi no, Loreto 64.
El i zal de Carlos, O rtega 16.
J. B. F O S S Y CO MP. A _ CA RB N Y CO K E. G ANTE, 2. MEXI CO . D . F .
274
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
Enci so Cenobio I. , Zaragoza 16
3
/4
Espaa Salvador, Carmen 58.
Enr qnez Ignaci o, Coln 19.
F ernandez Araujo F . J. , Lpez Coti l l a 44
J
/2.
F ernendez Jess, Sta. T eresa 56.
F i gueroa Mariano C., Loreto 64.
G arcadiego Heracl i o, Lpez Cotilla 87.
G arca Sancbo F ranci sco, Av. Coln 19.
G arca Vi l l aseor G abriel, Carmen 97.
G mez Crnz Al berto, Pavo 27 '/2.
G mez G ilberto, Carmen 5.
G mez Camarena Adol fo, Carmen 78.
G onzlez Hermosi l l o Aurel i o, Loreto 26.
G onzlez Mel qu ades, Lpez Cotilla P,
G onzlez Pal omar F ranci sco, Sur 60.
G onzlez Rubi o Rosendo, Coln 80.
G onzlez y Ari as F ranci sco, O rtega 22.
G orjn Pri mi t i vo, D egol l ado 13.
G utirrez Agapi to, Los Huert a 8.
G utirrez Al l ende D avi d, Coln 19
G aribi Jos A. , Loreto 44
3
/.
G uerrero Ismael E., G . O rtega 8.
G a l egos T . G uadalupe, Merced 77 </2.
G onzl ez Covar'rubias G reg. , Reforma 74.
G utirrez Hermosi l l o J. , Merced 100 </.
G mez Monroy Aurelio, Moro 11 </2.
G mez T oms V., Sta. Mni ca 31.
Hernndez Constancio, Coln 51.
Hernndez G ami o Isabel , Santuari o 65.
Ibarra Adol fo, Huerto 3.
Ibarra T efilo, Independenci a M.
Ledesma Len, Alonso 8.
Lpez Porti l l o Jess, Coln 24.
Lpez Porti l l o y Rojas Jos, Coln 19.
Lpez Rafael , Alcalde 44.
Leautaud Antoni o, Loreto 67.
Lpez Porti l l o Antoni o, Loreto 78.
Lomel i JuanL. , Portal Matamoros 9.
Matute Arnul fo M., Parroqui a 25.
Medina Eduardo S., J. Manuel 38.
Mndez Alberto, Juzgado 2. de l o Civil.
Mendoza Leonardo, Santuari o 1.
Murua Ant oni o T ., Merced 35.
Mijares Aorga Antoni o, Zaragoza 3.
Mart nez Sotomayor Jos M.
a
, Sur 44 </2.
Mancilla Al fonso, G onz. O rtega 9.
Medina Val ent n, Aranzaz 29.
Meja Pascual , Santuari o 8.
Mouret Jos Santos, Carmen 26 */4.
Navarro F ranci sco L. , Pl aceres 24.
Navarro Agust n G ., Av. Coln 17.
O liva Ramn, S. Cristbal 22.
O rozco Aurel i o, Carmen 52 '/2.
O rozco Sabino, Pal aci o 12 '/,.
O rtiz G ordoa Jos, Pal aci o A.
O rozco F rancisco M.
Padi l l a Arcadi o, O riente P.
Pal omi no Ismael, Maestranza 41.
Partearroyo Ri cardo, Av. Al l ende 5.
Pazos Salvador, Coln 19
3
/4.
Prez Ver da Antoni o F . , Maestranza 11 </.,.
Prez Verda Jos. Maestranza 11 '/->
Prez Verda Lui s, Sta. T eresa 62.
Puga Isidoro J. , Coln 19
3
/4.
Padi l l a Celedonio, Jess Mara 8 </2.
Prez Rubi o Enrique.
Prez Victorino, Pl aceres 88.
Ramos J. Leodegario, Sur 38.
Ram rez F rancisco de B. , Carmen W.
Ram rez G enaro B. , Maestranza L.
Reyes Pabl o, Al cal de 19.
Robl es Al berto, P. Snchez 76.
Robl es Emi l i ano, P. Snchez 66.
Robl es G il Emeteri o, O riente.
Rodr guez Archi ga Alberto, Sta. T eresa 48.
Rojas Lui s M., Lpez Coti l l a 47.
Romn F ernando, Santuari o 12 </.,.
Ro y Madrid Jess. Pl aceres 91.
Ri vera P o, Independencia 56.
Rojas Anastasi o, Lpez Coti l l a 47.
Robles Enri que, Carmen 99.
Robl es Mart nez Jaci nto, Sta. T eresa 83.
Robl es Lui s C., Sta. T eresa 63.
Rojas Irineo, Jess 11.
Rojas Lpez Alberto, Lpez Coti l l a 121.
Salado Al varez Vi ctori ano, Merced 25.
T ortolero Manuel M., Loreto 44
3
/4.
T opete F rancisco M., Cruz 6.
Uri be Ramn C., Pal aci o 9 7S.
Verea Jos, S. F ranci sco 16.
Vi l l agordoa Lui s, Sta. T eresa 48.
Vi l l aseor Arnul fo, Merced 172.
Vizcarra G abriel T ., Sta. T eresa E,
Verea T rinidad, Merced 48 '/2.
Verea Lui s, P. Snchez 32.
Vi l l aseor Mariano, Santuari o 8.
Zabala F ranci sco T . , O campo 22.
Zermeo Antoni o, Carmen 24.
A CEI T ES ( F B RI CA S DE)
Robl es G il Manuel, Manzano 55.
Rubi o Basi l i o, Paz 9.
A FI NA DO R DE PI ANO S
D urn Jos M.
a
, Reforma 39 '/.2.
AGENCI AS DE M QUI NAS PA RA CO SER
Amberg y Velad, Carmen 34.
O tero Ricardo, Loreto X . .
F B RI CA DE LI B ROS EN B LANCO. - R. DE S. N. ARA L UCE, CA L L EJ N STA. INS, 5. - MEXICO .
C.
a
Manufacturera Si nger, S. F ranci sco 25.
AGENCI A DE PUB L I CA CI O NES
Re ne aum J uan, Obras de la Casa editorial de
RAMN D E S. N. ARALUCE D E MXICO ,
Jardi n Botnico E
A GENCI A S DE SEGURO S DE VI DA
Peake N. W. , Pal aci o 2.
Wi sgand F ernando, Pal aci o 2.
A GENCI A S DE ANUNCI O S
Enri quez y C.
a
Manuel, Maestranza 7 '/2.
AGENCI AS DE T RA NSPO RT ES
Wel l s F argo y C.
a
, Express, Pl aceres 37.
G onzlez Jess E. , Santuari o 14.
AGENCI AS DE MAQUI NARI A
Barkl ey Ricardo A. , S. F rancisco 11.
Co l l i gno n y C.
a
J ul i o , Coln 16'/s (Vase la
pgina 246).
Fuchs Erne s to , I nge ni e ro , Coln 32 (Vase la
pgina 250).
Mo ra y Lpe z d e L ara, S. Francisco 17
1
/3
(Vase la pg. 243).
Ki pp Juan H. , Coln 15 y 16
3
/4.
AGENCI AS DE META L RGI CA
T he Lewi s & Co., Av. Coln.
Izabal Juan B. ,
AL CO H O L DE GRANO S (F B RI CA S)
Cue s ta, Gal l ard o y C.
a
Manue l , S. Diego 06
(Vase la pg. 258).
AGUAS GASEO SAS ( F B RI CA S)
Asencio y Prez Arce, Lpez Coti l l a 32.
Pel estor Carlos, T equesqui te 49.
A L FA RER A
F ari as Heraclio. Col egi al es 13.
AL MI DN (F B RI CA S DE)
Bermdez Ignacio, Capuchinas 50 Va-
G arca Apol oni o, Buenavi st a 18.
G mez Maxi mi ano, Reforma 7.
Prez Arce Carlos, Col egi al es 59.
Rui z F rancisca, Capuchi nas G .
Snchez Si l vi ano, Presa 13.
Venegas Alejandra, Capuchi nas 105.
Yepez Pabl o, Sta. Mnica 107.
R os Juana, Hospi tal .
Hernndez Merced, Independencia 133.
TALLER DE RAYADOS. RA MN DE S. N . A RA L UCE , CA L L EJ N ST A . I NS, 5. M E X I C O .
Es pecfico s d el Dr. ENRI QUE H ERNANDEZ Y O RTI Z- Apartad o 513.MEX I CO.Pid ans e pro s pe cto s .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
Mgdrano F rancisco. Ret oo 36.
B AO S Y L A V A NDER A S
Angui ano Josefi na, Sta. Mnica.
Arzapalo Ignaci o, Huert o 15 y otros.
D aval os Mauricio, Col n 125.
G arca Jos Lauro, Hotel G arca, Las D amas,
Coln 83, Manzano, Coln y D el F resno.
Hermoso Mercedes, Ave. Coln.
Huert a Casimira, Norte.
Mercado Bl as D . , Agua Azul .
Madrid El seo, id.
O choa D ani el , id.
B A ZA RES
Romero G uilebaldo F . , Carmen 65.
Moreno P o, Carmen 92.
Espi nosa Enrique, Sta. T eresa 56.
B ET N (F B RI CA DE)
Barckl ey Ward y C.
A
, Poni ent e 65.
B O TI CAS
Acosta Pedro, Ave. Coln. .42'/,.
Acosta vi uda de Bernal Ref ugi o, Reforma 55.
Abarca y Valds, Independenci a 22.
Asenci o Jess, Pal aci o 11'/2.
Ayal a R os Antoni o, O . N. 5-10.
Berrueco y C.
3
R. , Pal aci o 5.
Cerda Manuel, Sur 26.
Cortes Mucio, Rastri l l o 11.
Corvera y Corona, Merced 4.
G arca Caro Cristina, T equezqui te 51.
G arza Juan Manuel, Loret o 22'/.
G onzlez Martnez Jess, Al hndi ga 25.
G onzlez T oms, Sta. T eresa, 55 ys .
G utirrez Est eves Antoni o, San Andrs 12.
Jaacks Juan testamentar a, Poni ent e 9.
Mancilla G uillermo, O campo l etra Y.
Montao Jaci nto, Santuari o 6</2.
Njar F rancisco L. , Las Nueve Esqui nas. .
O campo Corts Manuel , Sta T eresa A.
O rozco de l a Rosa y C.
a
F . , S. D i ego 74.
O rozco vi uda de Romo D ol ores, S. Andrs 4.
Prez Arce Carlos, Al cal de 43.
Prez Lzaro, Sta. T eresa 42.
Puga Ni col s, Coln 21.
Santoscoy Joaqu n, Ref orma 62.
Surez Ezequi el , Cataln 1.
T orres Yi dal A., Carmen Y.
T ortolero Ni col s, Sta. T eresa 74
3
/4.
Ul l oa Aurelio, Al cal de 18.
Vel asco Ramn, Loreto 9.
Vi l l a G ordoa Jess, Juan Manuel 46.
Morales Epitacio, Poni ente.
Castro Juan F . , Capuchi nas 24.
Ri vera y C.
a
, Sur 28.
Snchez G onzlez, Coln 101.
Prez Rubi o Jess, Pl aceres N.
CAJ AS DEMSI CA ( F B RI CA S DE)
G odnez F rancisco, Placeres 161. (Vase la p-
gina 250.)
CAMAS Y CO L CH O NES ( F B RI CA S DE )
Bol l eri y Conte, cal l e del Hospi ci o.
CardS Jaime, L A NUEV A I NDUST RI A . Talle-
res: Juan Manuel 1, Despacho: Loreto 17'U
y Tesmo 2, Apartado 74. (Vase la pag. 253.)
CA MI SER A S
Hernndez Jess J. , Poni ent e 4.
Martnez Clotilde, Loreto 27.
Morales y Bi anchi , Loreto 29.
Morales Isabel , cal l e Sur.
Pui g Pedro, Nort e 9 </2.
Ram rez Cenobia R. de, Santuari o D .
CANTI NAS Y B I L L A RES
F abre Hnos. , Loreto 44'/2.
Lions G eden, Poni ent e 3.
Chacn Mara D . , Loreto 38.
F redenhagen Sucesores F rane.
0
, O este y Sur.
O rozco Pea Antoni o, Maestranza 3.
Pavi n Carlos, Poni ent e.
Rol l er y Conte, Portal Q uemado.
Romo Hi l ari o, Poni ent e y Norte.
T irn Jul i o, Port al Q uemado.
Val di vi a F ranci sca, Sur 63.
CA RRO CER A S
Anda Laura de, Medrano 45.
Arce Angel a, Coln 64.
Al varado Ref ugi o, Medrano.
Arambul a F l orenti no, Medrano 26.
Al varado Ref ugi o, cal l e Norte.
G mez Arcadio, O gazn M.
Haro Sebasti n, D egol l ado.
Reynoso Juan D . , S. F rancisco S'/.j.
Romero G uilibaldo J., Poni ent e 35.
Surez Luci o. , P. Snchez 24.
CARTO N Y CA J A S ( F B RI CA S)
Cuellar Pedro, Carmen 4.
CO MI SI O NI STAS
Agraz Salvador J. , D egol l ado 1.
Araico G onzalo, Sur 26'/2.
Arias, Morales y Paez. O este 10
Barrire Adolfo H. , San F rancisco 22'/j.
Basave Jos, Pal aci o !3
3
/4.
Basave y C.
a
, Pal aci o 6.
Bel trn T edulo, Pl aceres 47.
Bl ume y C.
a
, S. F ranci sco 9.
OBRAS DE ENSEANZA. - RA MN DE S. N . A RA L UCE. CA L L EJ N ST A . I NS, 5. - M X I C O .
Es pecifico s d el Dr. ENRI QUE H ERN NDEZ Y ORTI Z Apartad o 513.-MX I CO .-Pi d ans e pro s pecto s .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE JALI SCO 277
Ben t ez Landa Ignaci o, Sur 42'/.2.
Camarena Hnos. y O rendain, A. Col n 26'/.,.
Camarena y C.
a
Jul i n, S. F rancisco 22'/.,.
Carranza y C.
a
, Lpez Cotilla.
Castaeda y Pal omar Ramn, Pl aceres 34'/a-
Casti l l o Negret e Manuel del, Pal aci o 15'/,.
Corona Ramn, Lpez Coti l l a 29'/-2-
Carrasco y C.
a
Andrs, Nort e 9.
Casti l l o Hnos. , O este 2.
Chvez y C.
a
F ranci sco de P. , Sur.
D az El enteri o, Maestranza 11.
F oncerrada Carlos, Pal aci o A.
F ari as y C.
a
Juan.
G ari bay F ranci sco G ., Maestranza 21.
G axi ol a y Si l va, Pal aci o 14'/.,.
G mez Rosendo, Carmen 47.
G uizar G onzlez hijos Jai me, Loreto 18.
Hernndez G amio Isabel , Santuari o 65.
Hi j os de Jai me G mez, Sta. Mnica, R.
G il Jos Sotero, Cerrada Sta. Mnica, C.
G reen Carlos G ., S. F ranci sco 23.
G mez Javi er, Sta. T eresa 48.
Kunhardt Sucesores T eodoro, O este Nort e.
Martnez Pabl o, Port al Al l ende. 5.
Mora hi jos Ramn de la, S. F ranci sco 14.
Mandel Mauricio, O riente 4.
Moya Jos, Norte 139.
Naf arrat e Hnos. , Sta. T eresa M.
Nez y G onzlez, Carmen 56'/2.
Moreno Ignaci o C., Poni ent e.
O tero Ricardo, Poni ent e y Norte.
Pomeroy T eodoro J. , Poni ent e 13'/4.
Rodr guez Severi ano, S. F el i pe 2.
Romero Antoni o. Poni ent e Y.
Salazar Mara, Loreto 9.
Salcedo Pascual , Coln, 22
3
/4.
Sociedad Mutual i sta de Panaderos, Pal aci o
10'/, .
Somellera Hnos. , Pri sc. Snchez 46.
Snchez F aci Jos J. , Norte 45'/.2.
Schwarzer R. , O ri ente 16'/2-
Sierra F rancisco A. , Pal aci o 2.
T orres Morfn F l i x, Carmen 28
3
/4.
Ugart e F rancisco, Sta. T eresa 58.
i Urzua Lui s J. , S. F ranci sco 16 V2-
Vzquez Vi cent e N., Coln 25.
Vzquez y C.
a
F ranci sco, Pal aci o 8
1
/
Vizcano Manuel G ., Sur 28.
Von Horsten O thon, Pl aceres 77.
Zehueo Manuel, Pl aceres 33.
S A L C E D O & > O -
el c , e
APARTADO 111
C. GMEZ PALACI O, Durango
APARTADO 115
Capuchinas, 5.MXI CO D. F.
M A Q U I N A R I A P A R A L A A G R I C U L T U R A
A G E N T E S
d e fbri cas e xtranj e ras
T rilladoras
Segadoras
Arados disco
TODA CL ASE DE I MPL EMENTO S PA RA L A AGRI CUL TURA
F B RI CA DE LI B ROS EN B LANCO. R. DE S. N. ARA L UCE, CA L L EJ N STA. INS, 5. MEXICO .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
278
CERI L L O S ('F B RI CAS)
Ro bl e s Lucio . Placeres 6(Vase la pgina 247).
Rodr guez Pabl o, Puebl a 27'/,.
Vi uda bi jos de Zi ga, Loret o y Coln.
Al varez y G utirrez, S. F ranci sco 16.
CERVEZA Y H I EL O (F B RI CA S)
Cervecera La Perl as, S. A. , Aveni da Sur.
Ri oseco de G utirrez Lui sa, Hospi ci o 6,
Smidt Enri que, Peri cos 24.
CO RREDO RES
Angui ano Rodri go, Mezquitn 21.
Arai za F l avi ano, Aveni da Norte.
Avi l a Justi ni ano.
D az F el i ci ano.
Mora Avel i no, D egol l ado.
Malacasa F rancisco.
Navarro Li no, Poni ente 24'/2.
O rtiz Abundi o R.
Pi card B., Pl aceres 5.
Q ui ntero Abraliam. S. F rancisco 16'/2.
Reyes Aurel i o, Norte 88'/2.
Salcedo Pedro, Maestranza 25.
Salcedo Vi ctori ano.
Vargas Lauro, Pl aceres 84.
Val l e T rinidad.
CURTI DUR A S
Amant e Porfirio, Sal ud 27'/2.
Henoui n Hnos. , Soto 1.
Maldonado F rancisco, Mol i ni to 3.
Mora Ponci ano, At argea 4.
O nti veros Hi gi ni o, Anal co 9.
O rozco Lui s, Presa 51.
Vi l l egas Marcos, G al pagos 6.
CH O CO L A TER A S
Armas Eul al i a, Al hndi ga 49.
G uadarrama Mara G ., Independencia 3'/2.
Lpez G regori a, Cerrada Jess Mara 41.
Mendiola Manuela, Loreto E.
Muoz D olores G ., Col n 36.
Mendiola G uadal upe, Sta Mnica 3 Va-
Rodr guez Mendiola Ignaci o, Zaragoza A.
Rodr guez de Neri E., Loreto G .
T ovar Mariana, Coln 36.
Vergara de Q uevedo Emi l i a, Borregos.
DENTI STA S
Arce Alejandro O ., Juan Manuel 61.
Espi nosa Juan, Mezqui tn 25.
Rojas Verti s Val ent n, Coln 2.
Ri gge n G ui l l ermo H. , Carmen 47.
Coil J. B.
Ponce de Len Hermanos, Portal Al l ende 11.
Prunel l G . E. , S. F ranci sco 16.
Padi l l a F ranci sco M., i d.
Vel zquez Jos M.
a
, Portal Matamoros 9.
DO RA DUR A S
Sal daa Cirino, Aveni da Coln 31 </
Uri be G ui l l ermo, Santuari o 6
3
/ i .
DUL CER A S
Caldera de D az F el i ci tas, Pl aceres 124.
Madrid D olores, Bel em.
Moreno Lorenzo, San D i ego R.
O bledo Pet ra, Lpez Coti l l a 89.
Snchez Jul i a, Bol a 35.
ENCUA DERNA DO RES
Anaya Melquades, Calle del Carmen.
Ri era Vius G ., Independenci a J.
Sierra F rancisco, O riente 17.
ESTA B L ECI MI ENTO S DE CRDI TO
Bancos y banqueros
Banco de Jal i sco. S. F ranci sco 15.
Banco Naci onal de Mxico, Sucursal , Pal aci o 7.
Banco de Londres y Mxico, id., Al cal de 3.
Col l i gnon y C.
a
Eduardo, Pal aci o 11.
F ernndez del Val l e Hermanos, i d. 16.
Kunhardt Sucesores T eodoro, Sta. Mnica 2.
Martnez Negret e Hi jos, S. F ranci sco 13.
Somellera Hermanos, Pri sci l i ano Snchez 40.
ESCRI TO RI O S CO MERCI A L ES
Corcuera Manuel L. . Pal aci o 21.
F ernndez del Val l e Hermanos, id. 16.
F ernndez del Val l e Hi j os J. , id. 5
3
/4.
G arca Snchez Carlos, Maestranza 16.
G il Agust n, Sta. T eresa 40.
G onzlez Hermosi l l o J. Mi guel , Loreto 26.
G mez Agust n L. , Pal aci o 25 Va-
Hi j as de Remus, Aveni da Coln 19.
Pea y Hermano F . de la, Pal aci o 20.
Romero de Parra y C.
a
E. , S. F rancisco 17.
FA RMA CUTI CO S
Acosta Pedro, Aveni da Coln 42 </2.
Arrela Manuel , Botica Al emana.
Asensi o Jess, Pal aci o 11 '/2.
Ayal a Ramn, Merced 106.
Bravo Al ejandro, esqui na Independenci a y
G onzlez O rtega.
Caravantes, Juan F . S. F el i pe 125.
Corona Ernesto S., F armaci a Moderna.
Corvera Narci so, F armaci a Moderna.
G onzlez T oms, Sta. T eresa 55.
G onzlez Mart nez, esq. Al hndi ga.
G utirrez Manuel , Bot i ca de O campo y Corts.
Ni et o Lui s, Botica esqui na S. D i ego y Cerrada
de Jess Mara.
MEDALLAS PARA PREMI OS. R. DE S. N. ARA L UCE . CA L L EJ N STA. I NS, 5. MEXICO .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
Prez Mi guel , Boti ca, Al cal de 43.
Ri vera y Rosas Jos, Boti ca Central, Loreto 28.
G uti rrez Est eves Antoni o, S. Andrs, 12.
Lacroi x Jos, F armaci a del Hospi tal Mi l i tar.
Loza Jos, Bot i ca de Asensi o, Pal aci o 11 Va-
Manci l l a G ui l l ermo, O campo y Cotilla.
Montao Jaci nt o, Independ.
a
y Santuario 6 Va-
O campo Corts Manuel, Sta. T eresa 36.
O liva Juan C., S. F el i pe 81 '/2.
O l i va Adol fo, Merced 100.
Pacheco Leal Carlos, Loreto 22.
Prez Lzaro, Sta. T eresa 42.
Prez Manuel , Sta. T eresa 42.
Prez Carlos, Alcalde 43.
Puga Nicols, Aveni da Coln 21.
Puga Adrin, Carmen 51.
Rubal caba Martn, Botica, Santuari o '/a-
Surez Ezequi el , Catal n 1.
T ortol ero Ni col s, esqui na Sta. T eresa y G on-
zlez O rtega.
Ul l oa Aurel i o, Al cal de 18.
Val di vi a Beni gno, Al hndi ga 34.
Vi l l a G ordoa Jess, D on Juan Manuel 46.
Vi l l aseor Carlos, Boti ca de O campo y Corts.
Vi l l aseor Rodri go, Boti ca Al emana, S. F ran-
cisco 9.
PERRER A S
F ranci sco Manuel Aizpuro (La Provi denci a
y Haci enda de Montecri sto). D epsi to en
G uadalajara: T . Kunhardt Sucesores, Ce-
rrada de Sta. Mnica 2.
F ERRET ER A S Y MERCER A S
Agui l ar y C.
a
Mi guel , Portal Morelos 10.
Arce Jess C., Pri sci l i ano Snchez 100.
Abbadi e Hermanos, Port al G uerrero 3.
Bart hol l y Sucesor Agus t n, S. F ranci sco 5 y 6.
Behu y Paul sen, S. F ranci sco 3 '/
D usendschoen Agust n, Port al Mina 7.
G onzlez Pal omar Beni t o, Port al Morelos 7.
Nez F ranci sco F . , Nort e 1.
Rcal t y G ui rette, S. F ranci sco 14 '/a-
Zul oaga Juan M. Carmen A.
FO TO FI RAF AS
Anaya Bal tasar, Pl aceres 24.
Barri ere Carlos H. , Carmen 47.
Hernndez Sandoval , Benj. Pl aceres 24.
Luperci o Jos, Aveni da Coln 9.
Magal l anes Pedro, Santuari o 1.
G mez G allardo J . Portal Matamoros2. (Vase
la pg. 249).
F B RI CA S DE FUSTES
D i az Isidro, Sal ud 33.
G onzlez Prxedes, Mora 22.
279
Lpez At i l ano, O riente 30.
T orres Ildefonso, G i gantes A.
H I L ADO S Y T EJ I DO S, F B RI CA S Y T A L L ERES DE
T E J E DO RE S MANO
Agui l ar F erm n, rebozos, Al hndi ga 81.
Al atorre y Hermano Cesreo, med as, Sta. T e-
resa 31.
Al tami rano Ladi sl ao, rebozos, Cuerno 72.
Al varez T ostado Eusebi o, medias, Al hnd.
3
24.
Aumann Rosal o G . de, medi as, Sta. T eresa 93.
Angui ano Patricio, rebozos, Buenavi st a 42.
Arambul a Rosa, tejido de lana, Pi l aseca 84.
Arana Pri sci l i ano, cei dores, S. Andrs, 9.
Ari sta Lorenzo, rebozos, T ortuga 25.
Al varez F ernando, id , Huaca 11.
Aval os Ati l ano, medias, Amargura 52.
Aranda G il, rebozos, Calle Sur.
Al mei da Juana, medias, Herrera y Cairo 63.
Acosta Manuel, rebozos, Robinsn,
Al atorre Raf ael H. , id., Pi l i t a 104.
Bjar F ranci sco, id. , S. Andrs 41.
Bel trn Ci pri ano, cambayas, Paz 42.
Bel trn Zenn, rebozos, Al l ende 96.
Briseo F aust i no, id. , G i gant es 114.
Briseo Just o, i d. , Medrano 61.
Briones D aro, frazadas, O so 18.
Barajas Lui s, rebozos, S. D i ego 111.
Briseo D elfina, id., Presa 89.
Bu Modesto, id. , Retoo 27.
Bat i s Jess, medi as, Santuari o.
Camacho Encarnaci n, cei dores, T ortuga.
Carmona Antoni a, rebozos, Clavel 19.
Casillas Antoni a, id , Mora 3.
Castillo Corinta E. de, medi as, Angul o 25.
Coronado Clemente, rebozos, S. Andrs S.
Corts Mara Jess, medi as, G onzlez O rtega.
Cruz Bi bi ana, id. , Mesn G uadal upe^.
Cuellar Emi gdi o, rebozos, G i gantes 70.
Cano F ortunato, id., S. Andrs 55.
Camacho Juan I. , Carmen 27.
Camacho Mara, cei dores, T ortuga 11.
Camacho Jul i n, id. , Cometa A.
Castro Juan, t ej i dos de l ana, Calle del G orrin.
D az de Escobar Martina, rebozos, G i g. 54 Va-
D az Rosal o, id., Sarcfago 4.
D az de Len Miguel, id. , Sal ud 74.
D ecena Roque, id. , Semi nari o 80.
Elizondo Loreto, id. Cometa 23.
Esqueda Serapio, id. , Borrasca 44.
Estrada Alejandro, servi l l et as, H. y Cairo 18.
Estrada El eno, toal l as, O so 12.
Espi nosa T rinidad, ci ntas de al godn, G i gan-
t es 15.
MEDALLAS PARA PREMI OS. - R. DE S. N. ARA L UCE. CA L L EJ N STA. INS, 5. - MEXICO .
2S0 DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
F lores Jos, rebozos, Santuario 96 '/a-
F lores Pi-isciliano, id., Sta. Mnica 101.
F ortonl, Chapny y C.
a
, medi as, Merced 128.
F ernndez Somel l eraRamos, i d. , Cal l e Loreto.
G allegos Q uirino, rebozos, Cuerno 76.
G arca Amado R., id., Clavel 16.
G arca Enrique, id., O so 25.
G arca Jess, id., Clavel 16.
G arca Macario, id., Angel es 19.
G arnica Agustina, id., Medrano 59.
G aribay Antonio, id., Clavel 7.
G mez Castao Luis, medias, S. D iego L.
G mez Martnez Pedro, rebozos, Mezquitn 76.
G onzlez Albino, id., Robinsn.
G onzlez Matas, id., Mezquitn 42.
G uerrero Concepcin, id., Clavel 14.
G uerrero F rancisco, id., Clavel 14.
G uerrero Miguel, id., Cuerno 71 '/2
G utirrez Jos, id., Pi l aseca 88.
G utirrez Sucs. Ignacio, colchas, O las Altas 36.
G arca Isaac, rebozos, Hospital 57.
G utirrez Julin, ceidores, O las Al tas 85.
G arca Anacleto, rebozos, O las Al tas 26.
G onzlez Rosa, ceidores, Paz 13.
G onzlez Librado, id., Paz 13.
G amio G regorio, rebozos; S. D iego 88.
G arca Rodrigo, id., Sarcfago 26.
G arca Isaac, id., Hospital 67.
G alindo Saturnino, cordones, Clavel 13.
Hernndez Eulogio, rebozos, O las Al tas 39.
Hernndez Jos, id., O las Altas 87.
Hurtado Jos, O las Al tas 60.
Hernndez Cruz, cambayas, Ventanitas 19.
Hernndez Silverio, id., Sta. Mnica 108.
Ibarra Pedro, rebozos, O las Altas 73.
Iguez Antonio, id., Cuerno 47.
Juregui F rancisco, id., T orcaza 99.
Jimnez Mariano, id., G igantes 76.
Len D olores, id., O las Al tas 58.
Liceaga D olores, id., Herrera y Cairo 87 '/2-
Lpez Aurelio, id., Cometa 22.
Lpez Casildo, id., S. Andrs 80.
Lpez T rinidad G - del, medias, S. Andrs 15.
Macas Nicols, colchas y toallas, Indep.
a
M.
Marn Cirilo, rebozos, S. F el i pe 112.
Mrquez Vctor, cambayas, Seminario 74.
Martnez Atanasio, rebozos, Cuerno 82.
Martnez Aurelio, id., Robinsn 30.
Medina Ignacio, id., Retoo 35.
Medina Jos, id., Santuario.
Medina Marcos, toallas, Paz 40 '/s-
Melndez Elena, medias, S. D iego 10.
Mndez Pablo, rebozos, O las Altas 28.
Mendoza Rosalo, id., Sarcfago 23.
Miranda Severo, id., Barranquitas 34.
Mora hijos Ramn dl a, medias, O rtega 29
Mora Santiago de la, rebozos, Borrasca 63.
Morales Julio, id., Clavel 20.
Morn Angelina, id., S. Andrs P.
Moreno Perfecto, id., Moro 28.
Mulgado Conrado, id., Parejas 14.
Muoz Eusebio, id., G igantes 82.
Monten Mara Santos, id., Clavel 17.
Mora Librado, id., P. Snchez 97.
Medina Albino, colchas y toallas, O so 12.
Moreno Eustasio, rebozos, S. F el i pe 145.
Martnez Casiano, id., Cataln 61.
Medina Albino, id., Paz 40
Meja Panla, id., G igantes 63.
Meyer Enrique, id., Hospi tal 18.
Nava Luciano, id., Borrasca 63.
O tero Marciala D . de, id., G onz. O rtega 67.
O tero Melesio, id., Seminario 76.
Pal os Modesta, id., G onz. O rtega 70.
Plasencia D ario, id., Sta. Mnica 105.
Padi l l a Evaristo J. , medias, Merced 131.
Ponce Isaac, rebozos, Paz 37;
Plasencia Juan, id., T ortuga 18.
Ramrez Antonio, id., Clavel 9.
Ramrez G regorio, ceidores, Cometa 26.
Ramrez Magdalena, medias, O rtega 35.
Ramrez Mauro, frazadas, Cuerno 41 '/2.
Ramrez Pomposo, rebozos, O las Altas 35.
Ramrez Urbano, id., N. 13.
Ramos G erardo, id., Alcalde 36.
Reinoso Pablo, id., Bel l avi sta 8.
Rivera Juan, id., Molino 22.
Rivera Marcelina, id., Clavel 21.
Robles Enrique, id., O las Al tas 33.
Rodrquez D ionisio, id., G i gantes 74.
Rodrguez Juan, id., Mora 7.
Rodrguez Ramn, id., Mora 6.
Rubio Basilio, medias, Paz 9.
Romero Jos, rebozos, J. Mara 48.
Ramrez Jess, id., Calle del Carro.
Ramrez Pomposo, id., Cuerno 41.
Robles D onaciano, id., Santuario 94.
Ramrez Jess, id., S. Andrs 64.
Romero T oms, id., Reforma 61.
Rivera Ponce Juan, id., Clavel 21.
Romero Jess, id., Clavel 24.
Ruvalcaba G uadalupe, id., S. Andrs 126.
Ri vas G arca Carlota, medias, H. y Cairo 34 '/
Salazar Lui s, rebozos, H. y Cairo 88.
Snchez Jess, id., Cuerno 76.
Santoyo Jos Mara, id., Cometa 2.
Santoyo Vicente, id., Carro.
Suro Angel, id., G i gantes 76.
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO 281
Snchez Leocadia, id., Clavel 8.
Seplveda Mara T ., medias, Al hndi ga 45 '/s-
T orres D oroteo, rebozos, G igantes 95.
T orres de Velazquez Cand.
a
, id, O las Al tas 38.
T orres Serapio, tejido de lana, Carro 5.
Ubiarco Jos Mara, id., Alcalde 3.
Ubiarco Matas, rebozos, Alcalde 3.
Urza Candelaria, medias, Sta. T eresa 56.
Valenzuela Magdaleno, rebozos, Alonso 65.
Val l e Eutimio, id., Ventani tas 7.
Vzquez Rodri go, id., Barranquitas 28.
Velasco J. Ins, id., T orcaza 52.
Velasco Urbano, id., Seminario Y.
Verduzco Nepomucena, id., Clavel 11.
Velzquez Jess, id., T orcaza 10.
Zaragoza Eulalio, id., Pi l a seca 83.
Ziga Anastasio, id., S. Andrs 55.
H I L A DO S V T E J I DO S
( DE PSI T O S A L PO R MAY O R Y MENO R)
Angulo Jess, Merced F .
Araiza F ernando, Sta. T eresa 5.
Arvalo Mara Jess, Sta. T eresa G .
Arias G alvn Jos Mara, Beln G .
Compaa Industrial Manuf.
a
, Palacio 15.
D az Serapio, Beln 3.
G aribay Amado, Sta. T eresa 27.
G mez Martnez Pedro, Id. id. 2.
Navarrete Pablo, Santa T eresa 30.
Padi l l a D omi ti l a C. vda. de, Santa T eresa 26.
Padi l l a F rancisco, Santa T eresa E.
Peredo G umersindo, Santa T eresa.
Ri vera Marcelino, Cruz 19.
Rojas Verts Jess, Sta. T eresa.
Rui z G regorio, Sta. T eresa.
Salmn Sucs. T ., Santuario 27.
Velasco Andrs, Santa T eresa 26 */2.
Velasco J. Ins, Santa T eresa L.
H O T E L E S PRI NCI PA L E S
Barrn Lucas El Museo, Independencia.
Bahl Carlos F . Pomeroy, Loreto.
F abre Hnos. F rancs, S. F rancisco.
F redenhagen Sucs. F rancisco Cosmopolita,
Avenida Coln.
Couget Carlos, F rancia, Calle Loreto.
G utirrez Enrique L., Nuevo Mundo, San
F rancisco 8 Va-
Menescan Vctor Pars, Loreto 20 V,-
O rozco Pea Antonio, Humboldt, Maestranza
y Loreto.
Id. id. La Concha, Sta. T eresa 33.
Paez Luz M. de, Park House, Portal Hi dal go
Morales Rafael Central, Merced 47.
G arca Jos Lauro G arca, Maestranza.
I MPRENT A S Y L I T O GRA F A S
Alvarez Rodrguez Juan, Placeres C.
Ancira y Hno., Alcalde 13.
Cabrera Jos, Carmen F .
Carrillo Crisanta B., Alcalde 15.
Corona Salvador, G . O rtega A.
G mez F austino, Id. id.
Enciso Cenobio Y. , G . O rtega 85.
G onzlez Lui s G ., Alcalde R.
Iguiniz Jos M.
a
, Calle Rastri l l o.
Loreto, Ancira y Hno., Alcalde 13.
Len Rafael, P. Snchez 36.
uo Ramn, Loreto S.
Prez Mauricio, Lpez Cotilla.
Ramrez T oms, Loreto 20 Va-
Rodrguez Alberto, Santuario 17.
Romn Aurelio, P. Snchez 112.
Zavala Atilano, Placeres 68.
I NGENI ERO S
Arroniz Antonio, Placeres 111.
Arroniz Ramn F ., F ras 3.
Bancalari Agust n, San D iego.
Blake Chan, Sta. Mnica 16.
Blanco Luciano, Palacio 26.
Castaos G abriel, San F rancisco 9.
Collado Salvador, Maestranza 17.
Corona Rosendo V., Independencia 68.
Corvera Antonio, Capuchinas 12.
Corsi Angel, Avenida Alcalde 8.
F ernndez Alonso F rancisco, Cerr. J. M
a
. 8 '/*-
F uchs Ernesto, Avenida Coln, Apartado 334
(vase la pg. 250).
G onzlez F rancisco, Avenida Coln.
G uevara Ignacio, S. Cristbal 21.
G utirrez Lucio Y., Av. Coln 4.
G uzmn Regi no, San F el i pe 101.
G alvn Manuel, Aranzaz 2.
Lacroix F rancisco, O campo 16
l
/ i .
Lomelin Jess, Carmen 78.
Mora y Lpez de Lara, San Francisco 17 V-2
Apartado 319. (Vase la pg. 243).
Matute Juan Jos, Av.
a
Alcalde 62.
Matute Juan Ignacio, Santuario 24.
Mota Velasco Salvador, Maestranza 46.
Navarro D aniel V., Parroquia 21.
O choa Arroniz Carlos, Prisc. Snchez 110.
Prez Arce Salvador, Lpez Cotilla 32.
Puga y Verea Nicols, Avenida Coln 21.
Pascal Agust n V., S. D iego 96.
Prez G mez Manuel, Parroquia 16.
Puga Jos, Compaa 34.
Q uevedo Manuel G . de., Palacio 2o.
I Ri vera F ederico, Independencia 68.
282 DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
Robles G il Jorge, Loreto 49 y O campo 7.
Schiaffino Mariano L., Belm 2.
T orres G arca D omingo, S. F el i pe 52.
T apia Andrs L. , G onz. O rtega 19.
Ul l oa Ambrosio, Jess Mara 35.
Vmaseor Arnulfo, Merced 172.
Vallarta Lui s D ., O campo 4.
J AB N (F B RI CAS Y EX PENDI OS)
G onzlez T . Jos, Zaragoza 40 y Alcalde 10.
O ruelas Mariano G ., Avenida Coln.
Robl es G il Manuel, Manzano 53.
Navarro Mxima, Robinsn 27
3
/>-
J ARC1ERAS
Cremieux Mercedes, Santa T eresa 11.
G arcia T rinidad, id. 7.
G mez Aniceto, id. 5. .
Huerta Ceferina, id. 6.
Padi l l a Luciana, Portal San Agust n 2.
Padilla Soledad, id. 10.
Ponce Juan, id. 1.
Ponce Jess, id. 8.
Salcedo Mara Jess, id. 16.
J OYER AS, PLATER AS Y RELOJ ER AS
Aguilar Sabino, Santuario G .
Alatorre Ramn H. , Coln Y.
Agui l ar Sabino, Coln B.
Bl ocb y C.
a
G ustavo, Portal Aldama 10 >/a-
D az Carlos, Independencia B.
Estrada Apolinar, Medrano 63 '/a-
G arduo de Yallarta Ref. , Loreto N.
Hernndez Jess Z., Santuario E.
Hernndez Nstor, Santa Mnica.
Lpez Ciraco, Amargura 35.
O ruelas D omingo, Merced 35.
Pri et o Maximiano, Santuario J.
Q uintero F rancisco B., Coln T .
Ri vera Salvador, San Andrs N.
Rojo Remigio, San F rancisco.
Romn Abrabam, Carmen 51.
Sevilla hijo Juan N. , Santa T eresa 12.
T orres Heliodoro, Coln 23 Va-
T orres Juan P. , Santa Mnica A.
Ul l oa Eustasi o, Coln R.
Vzquez Prspero, Santa T eresa 37.
Vinterhaldes Martn, Palacio 5
3
/4.
LADRI LLOS (F B RI CA DE)
C.
a
manufacturera de ladrillo y teja, calle del
Palacio.
LI B RER AS
Agredano Ramn, Zaragoza D .
Igui i z Jos Mara, 1-12 Poniente 7
3
/4.
Moya Carlos, Merced 68.
Ramrez T oms, Portal Matamoros, 7.
Santoscoy F rancisco, Santa T eresa 36.
Vila F rancisco, Ave. Coln.
MADERERAS
Aguilar Rosario, Presa 3.
Castaeda Jos Mara, Beln 10.
D emongn Vda. deMatute Eug.
a
. Sta. Mnica50.
Martnez Narciso, Juan Manuel 52.
Proa Marcos, Presa 13.
Romero Bonifacio, Parroquia 30.
Romo, Morales, Mares y C.
a
, Bola 12.
Rubio Ignacio M., 7-44 29.
Uri be Vda. de Sols Rosario, Al hndi ga 22.
MARCOS PARA CUADROS (F B RI CA DE)
F aulconer T homas P. , T equesqui te 69.
MDI COS
Abarca Manuel G ., Independencia 52.
Acosta Pedro, Ave. Coln 42
1
/2.
Alatorre Ignaci o J. , Merced, 79
3
/4.
Alvarez G arca Alberto, Hospi tal 2.
Alvarez T ostado T ., O campo 40.
Arce Crispiniano, Juan Manuel 61.
Ayal a R os Antonio, Santa Mnica 17.
Arce F ortunato, Lpez Cotilla 67.
Altamirano Manuel, Santa Mnica 37.
Banda Nicols F ., Herrera y Cairo 53.
Benitez Jos Mara, O campo 15.
Bentez Jos Mara (hijo), id. id.
Camarena Enrique, Loreto 20.
Camarena Salvador, Ave. Coln.
Casillas G aldrico, Juan Manuel 41.
Cerda Manuel, Lpez Cotilla 26.
Cortes Mucio, Rastrillo 11.
Castillo y Castillo J. , Maestranza 4.
Casillas J. Espiridin, D egollado 43.
Crdenas Ismael M., G ranja San F rancisco.
D iguez Carlos Z., Parroquia 1.
Echeverra F rancisco de P. , Santuario 67.
F ernndez Antonio A., Sta. T eresa 85.
G arca Alejo, Merced 65.
G arca Silverio, Alcalde 58 Va-
G mez Ramn, Ave. Coln 21.
G onzlez Carlos J. , J. Manuel 45.
G onzlez Uruea Jess, Carmen 105.
G ences Manuel, Santuario 11.
G uilln Ignacio L., Hospicio 6.
G utirrez Bejar Adolfo, Rastri l l o 36 Va-
G utirrez Emigdio, Coln 45.
G arca D iego Salvador, Santuario 8.
G mez Enedino Y., Merced 87.
G onzlez Cervantes F elipe, Independencia 66.
Larios Jess T ., Santuario 33.
Macas G utirrez F rancisco, Alcalde 49.
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
Mndez Estrada F ernando, Loreto 24.
Mendoza Lpez Miguel, Ave. Alcalde 21.
Merino Lui s, Palacio 9.
Morales Epitacio, Seminario 52.
Morfn F elipe, Compaa 37
i
/ i .
Morones El i gi o, D egollado 12.
Marrn y Alonso F . , P. Snchez 64.
Njar F rancisco L., Juan Manuel 52.
O liva Adolfo, Merced 100.
O rozco G abriel, J. Manuel 64.
Prez Arce F nrique, Seminario 18.
Prez Vargas Emilio, Loreto 58.
Padi l l a F rancisco M., San D iego.
Prez Rubio Jess, Placeres N.
Reynoso G ua, P. Snchez .80 Va-
Rubio G regorio, Santuario 7.
Sanromn Mariano, id. 8.
Santoscoy Joaqun, Reforma 62.
Saucedo Juan B., Ave. Alcalde 26.
Sanmartn Juan Manuel, Capuchinas 75.
Snchez G onzlez Juan, Coln 101.
T orre Bejamn de la, Seminario 8.
Uribe F austo, Juan Manuel 44.
Yaldz Juan, Independencia 52.
Velasco Ramn, Loreto F .
V el asco At i l anoF . , Loreto 2
t
i .
Zaval a Juan R. , Lpez Cotilla 29.
MI NI STROS CATLI COS
Altamirano Lorenzo, Santuario 12 Va-
Ayal a Rosalo, Merced 69 Va-
Alonso Jess, Alcalde 20 '/a-
Angui ano Juan, Independencia.
Azpeitia Palomar Manuel, Escuela de Artes.
Alvarado Manuel, Angul o 34.
Anguiano Bernardo, Santa Mnica.
Anda Catarino de, Alcalde 54.
Arias y Crdenas F rancisco, Parroquia 12.
Alatorre G orgonio, Hospi tal de Beln.
Amaya Lui s M., Calle Mexitn.
Abelar Pascual, San D iego 90.
Balczar G uillermo, Parroquia de Jess.
Carrillo Mauricio, Santuario 20.
D az G onzlez Porfirio, Colegio de Infantes.
D az Morales Lauro, Parroquia de Anales.
Escudero Jess, San D iego.
O onzlez T eodoro, T emplo del Carmen.
G arca G uadalupe, Alcalde 9.
Cordillo Antonio, Santuario 39.
Jimnez Q uintn, San Juan de D ios.
Medina Miguel, Parroquia del Santuario.
Medrano T elesforo, Alhndiga 10.
Mercado Antonio, Seminario 3.
Lpez Ramn, Santuario 21.
283
Leal Serapio M., Catedral.
Plasencia T oms, id.
Pl asenci a Ignacio, Seminario.
Parga F lorencio, Placeres 58.
Rodrguez Isidoro, Independencia 20.
Rosa Agust n de la, Alcalde 52.
Rosa F elipe de la, id. 59.
Romero Pedro, Seminario.
Silva Luis. Zaragoza 2 Va-
Villalobos Alejandro, San F elipe 36.
MUEB LERAS
Alatorre Salvador M., Alhndiga F .
Cano Alberto, 7-7 P.
F erriter, F urniture & Mattress C., Coln 27
Hernndez Arcadio, Alhndiga C.
Jimnez T rinidad, 2-3 P.
Lpez Jess, Bola B.
Lpez Ramn, San Cristbal 66.
Macas Jess, 7-48 Sur F .
Mosler Bowen y Cook Sucesor, S. F rancisco 11.
Campo F rancisco M. del, S. Andrs 46.
Nez Romn, 7-48 Norte.
Nava F rancisco, Alhndiga 1.
O rozco G onzlez Antonio, id. 4
3
/4.
Rosas Andrs, Manzano E.
Robledo Eufrasio, Colmena C.
PASTAS PARA SOPA (F B RI CAS DE)
Amezcua G abriel, Sta. Mnica L.
Aranda Severo, Amargura 51.
Amezcua G abriel, Merced 150Va-
Corts Santiago Avenida Coln 64.
G arca Lorenzo, Seminario.
Herederos de Ramn Corts, Santa Mnica M.
Rico Adolfo, Santa Mnica N.
Rodrguez Candelario, Aguila.
Romo Vda. de Padilla Margarita, Inpend.* 42.
Segura Rafael, Reforma 84.
So telo Luciano, Amargura 51.
PELETER AS
Aguilar G raciano, Calle Loreto.
Cuellar Ignacio, Loreto Y.
G arca D onaciano, Hi dal go 9.
Henonn Hormanos, 1-24-0. N.
Henonn y Compaa Martn, 1-25-0. A.
Ii guez Enrique, Lorenzo Z.
Lres F lix, l-16-O . N.
Maldonado F rancisco, Belm H.
Mares Librada, Loreto Ll.
Mora y Compaa Ponciano, 1-25-N. S.
O rozco Luis, D egollado D .
O rozco Hilaria, Loreto N.
Palencia Silvestre, Loreto 22 Va-
Pico Vda. de Cueva F rancisca, 1-24-N. Z.
Es pecfico s d el Dr. ENRI QUE H ERN NDEZ Y O RTI Z.- Apartad o 513MX I CO P d ans e pro s pecto s .
284
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
Q uesada Rosendo, Loreto 7.
R O S Mariano, 1 - 25- 0. 8.
Salado Marciano, 1 - 25- 0. 5.
Vzquez Amado, 1 - 24- 0. U.
Vi l l egas Marcos, Loreto H,
PEL UQUER A S
Agredano Ramn, Zaragoza D .
Agui l ar Carlos M.
a
, 5 2-S. C.
Al atorre Isaac, Independenci a 32 '/2.
Al varado Mucio, San Andrs J.
Ari as F rancisco, Merced 51.
Briseo Reyes, Coln 42.
Becerra Ramn, San Andrs B.
Barba Jos Refugi o, Aguaf r a F .
Castaeda Apolonio, San F el i pe E.
Crdoba Pedro, Semi nari o 27.
Calata Andrs, Santuari o L.
Chavez Ignaci o F . , Pl aceres 118.
D ueas Ramn, Loreto 2.
Espi nosa Pedro, Independenci a R.
G arca Manuel C., San Andrs M.
G onzlez Antoni o, San Andrs D .
G mez Arcadio, G . O rtega V.
Lpez Evari sto, Pal aci o 10.
Mac as G uadalupe, Calle Agui l a.
Martnez Manuel E. , Aveni da Coln.
Mendoza Cndido, Amargura 62.
Martnez Beni to, Santa Mnica E.
Morales Ignaci o L., Angul o 9.
Muoz Juan G ., Coln S.
Pl asenci a Jess, Bel m 3.
Paez Lui s M., Portal Hi dal go 3.
Raso Cleofas, Reforma G .
Ram rez Cruz S., Lpez Coti l l a 42
3
/4.
Sampayo D oroteo, Amargura 72.
Snchez G umersindo, Coln Z.
T orres Sucesores Agust n, Col n 25
Vzquez Cayetano, San Andrs C.
Vzquez Borrego J. , Loreto 13 '/.,.
Vargas Abraham, Carmen 36.
Val di vi a Antoni o L., Maestranza Y.
Zi ga Adolfo, San Andrs H.
PRO FESO RES DE I NGL S
D ougl ass Carlisle H. , Cerr.
a
Compaa 6.
Pi ntado Leonardo, Pri sc. Snchez 77.
Salcedo Ramn P. , Maestranza 25.
Small Wi l l i am, Cataln 4.
PRO FESO K ES DE I NSTRUCCI N
Castro Mariana, Santa Mnica 64.
F l ores Antoni a, Santa T eresa 50.
G utirrez Hermosi l l o El o sa, Merced 100 '/,.
G utirrez T rinidad J. , Parroqui a 28
J
/ 2 .
PRO FESO RES DE MSI CA
Anaya Antoni o, San F el i pe 4.
Cano Mara G uadal upe, Pl aceres 107.
Casti l l o Rubn, Cerr.
a
Compaa 50.
Carnazzani Cesar, Independencia 24.
G arca Martnez G uadal upe, Loreto 46.
G odines F ranci sco, Lpez Cotilla 121
Loreto Nicols, Reforma 81.
Peredo F l i x, San F el i pe 15.
Snchez T iburcio, Carmen 9.
Val di vi a Beni gno, Al hndi ga34.
Val ades Esteban, Mezquitan 22.
RO PA H ECH A (A L MA CENES DE )
Al atorre Margarito, Merced 5.
Al onso Catalina, La Presa.
Al onso Vi cente, 8-26-S. A.
Al maraz F el i pe, 9-1.
Crdoba Pabl o N. , Presa H.
Camarena F l orenci o, Santa Mnica A.
Crdenas Antoni a, La Presa.
G onzlez Ceferina, Amargura 94.
G uerrero F ortunata, La Presa.
G onzlez Ignaci o, Presa O .
G onzlez Castaeda Lui s, San Andrs 8
Hurtado Andrea, San Andrs 2.
Ibarra Sebastin, Colmena C.
Lpez Maura, Santuario F .
Manzano Macario, Coln A.
Mercado D onaciano, 9-27-P.
Medina Josefa, Presa G .
Navarrete Luis, San Andrs 2.
Padi l l a F ranci sca, Merced 49.
Prez Manuela, San Andrs E.
Prez Mauricio, 9-27-A.
Q ui roga Petra, Amargura 80.
Rodr guez Manuela, 9-38-80.
Rui z Pedro, Presa 2.
Ram rez Juana, Amargura 92.
Ram rez Jos L., Portal Morelos.
Ram rez Antoni a, Amargura 70.
Snchez Andrea, Presa.
Vidal Juan C., 9-1.
Vega Victoriano, 9-27-P. S.
SA STRER A S
Anti l l n Jess, Crmen 38
Arellano Basilio, Independencia 4.
Brett F ederico S., 1-3-0-14.
Cuellar Pi oqui nt o, Loreto E.
Cuellar Sabi no E. , Santuari o 4 '/,.
Cuellar Antonino, San F ranci sco 22 '/a.
D ubuisson y G ueyenard S. C., 1-1-N.-10.
Escobar Jernimo, Santa T eresa 54.
Escobar Lui s L., Santuario 2 '/,.
GRAM TI CAS I NGLESAS, vario s auto re s . A RA L UCE : A PA RT A DO 59 bis. _ MEXICO .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
F l ores Abundio, Aveni da Coln 31.
F ranck y C.
a
Sucs. M., 1-1-P. 8.
F ranco Lucio, Merced 43.
G uzmn Lorenzo, Pl aceres S.
Hernndez Apol oni o, 9-2-N. T .
Hernndez Beni gno P. , Santa Mnica 16
Hernndez Ladislao, Lpez Cotilla N.
Iri arte Jos, 5-15-P. S.
Jurez Romn, Coln B.
Lpez Mel qu ades R. , Lpez Cotilla N.
Lpez Jos P. , Santa T eresa 55
Lpez Eugeni o, Zaragoza 14
Lpez Melquades R. , Lpez Cotilla 50
3
/4.
Masave Emeteri o, Loreto A.
O rozco Jess J. , Santa T eresa 46
i
i .
Puga Jul i n, Coln 5.
Prez G abriel, Loreto H.
Ram rez F el i pe de J. , Santuario Y.
Ri vera Ambrosi o, Loreto F .
Ri vera Beni to, Santuari o R.
Rocha Ramn, Aveni da Coln 31.
Rubi o Eutimio, Independenci a A.
Snchez Esteban, Santuari o 8
3
/4.
Surez D oroteo, Coln 23.
T orres Loreto G ilberto, Sta. Mnica U.
Val di vi a Lino, 2-4-N-6.
Vel zquez Lui s, Lpez Coti l l a 32.
Val enci a J. G uadal upe, La Cruz 21.
Yaez Regi no, Merced 28.
Zumaya Venancio, Lpez Coti l l a 47
1
/ i .
SDER A S
Bernal Adel ai da, 1-16-Poniente.
Bauel os y C.
a
Isabel , Coln 19.
Cervant es Bl anca, Coln B.
Muro Raf ael a del, Sta. T eresa 46.
Pez Vi uda de, Port al Hi dal go 3.
Rendn y C.
a
G uadal upe, Loreto 27.
Sal azar G uadal upe C., l -l -S-8.
"Warte nwe i l e r J o rge , Portal de Guerrero, 9.
( Vase l a pg. 242.)
SEL L O S DE GO MA ( F B RI CA )
Ward y "Wilson, S. F ranci sco 26.
SO B RES '"F B RI CA DE)
Est rada F el i ci ano, Capuchinas 19.
SO MB RERER A S
Al varez Maxi mi ano, 1-26-Sur 37.
Audi ffred y G ariel, 1-13-Sur 38.
Carren Miguel, D egol l ado B.
D urn Antoni a, Sta. T eresa Z.
F l ores J. Santos, Sta. T eresa 39.
G onzlez Ciriaco P. , Sta. T eresa 15.
G uti rrez Celerino, Sta. T eresa U.
285 '
Hernndez Prxedes, Loreto J.
M. del Campo Abraham, 2-34-25 /j-
Mercado Ventura, Sta. T eresa K.
Mendoza Juan, Sta. T eresa 26
1
/2-
Pl asenci a Anastasi o R. , Sta. T eresa Y.
. Pl asenci a Cruz, 2-24-R.
Robles Juan, Coln 56.
Rueda El euteri o, Sta. T eresa.
Zol l y Hermanos, 1-12-P. N.
TAB ACO S L A B RA DO S
(F B RI CA S Y EX PENDI DUR A S)
Barrn Lucas, Aveni da Coln 16.
Cruz G abriel B. , Coln 23.
G onzl ez F ranco y C.
a
, Coln 22.
Huber y C.
a
Vctor, L. Val l e 4.
Lpez Mendoza T i moteo, Merced 45 Va-
Mart nez Pabl o, Port al Al l ende, 5.
Prez Martn, 5-9-21.
Ro bl e s Lnci o , S. Andrs 25 y Santuario letra Y.
EL MUSEO. ( Yas e l a pg. 247. )
Robl es y C.
a
T oribio, Independenci a 46.
Kramer Z., Loreto 2.
V el asco D olores, Independenci a 29.
TA L A B A RTER A S
Arias G ermn, 1-25-O riente L.
Chvez Pedro, Maestranza U.
G arca Hi l ari o, Coln 19
3
/4.
G onzlez Prxedes, Mora 18
Ji mnez Boni faci o, Sta. T eresa 19.
Lpez Cecilio, Pl aceres 47 Va-
Prez Crisanto, Loreto G .
Ponce de Len Jess N. , Loreto F .
Martnez Cecilio, Loreto D .
Ram rez Albino, Loreto D .
Ri vera Jess, Cruz 21.
T apia Jess, Coln S.
T A L L ERES VARI O S
Go d ne z Franci s co , Compostura y refaccin de
pianos, Placeres 161. (Vase l a pg. 250.)
Ram rez Pedro, tal l er sombreros, Al cal de S.
Barbosa de Ram rez T ., tal l er de confecci ones,
Sta. T eresa C.
Esqui vel Ref ugi o, i d. id., Sta. T eresa Y.
Prez Manuela, id. id., S. Andrs.
Vzquez y Hnas. Clotilde, Sta. T eresa D .
Lpez Vidrio Andrs, tal l er de escul tura, Pl a-
ceres 48.
Zaval a Braul i o, id. i d. , Mora 53.
Capetto y C.
a
Juan, marmolera, Merced B.
Carroll y Puga, tal l . mecnico, Montenegro 10.
Col l i gnon y C.
a
Jul i o, id., id. , Loreto 102.
D aval os Mximo, i d. id. , Al acrn, 22.
Ladewi g Enri que, id. id., Manzano 43.
F B RI CA DE LI B ROS EN B LANCO. R . DE S. N . A RA L UCE , CA L L EJ N ST A . I NS, 5. M X I C O
286 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
LA MARINA M
Es qui na de lo s Po rtales Abaso lo y Allend e
G U A B A L A J A R A ( J a l i s c o , M x i c o )
El ms nuevo y variado
surtido en efectos de Ro pa y Sed era
Vent as por mayor y menor
J OS B RUN
GUA DA L A J A RA (J alis co , Mxi co )
Medi na Jess, tal l er pintor, Sta. T eresa 60
3
/4.
Uri be G uillermo, id. id. , Sta. T eresa 60
3
/4.
T A PI CER A S
Behn y Paul sen, T esi no 40.
T E L F O NO S ( E MPRE SA DE )
Compaa T elefnica Mexicana, P. Al dama 11.
T I ENDA S
DE A B A RRO T E S NA CI O NA L ES Y E X T RA NJ E RO S,
PO R MAY O R Y MEX O R
Agui l ar Manuel S., Bel em Y.
Al varez Santi ago, Santuario 5.
Al varez y G utirrez, S. F ranci sco 16.
Agraz Adol fo, Reforma 82 '/a-
Badi al F l orenti no, G i gant es 25.
Barrn Lucas, Zaragoza 10.
Bosque Suc. Manuel , Aveni da Coln F .
Brambi l a Ignaci o, Lpez Cotilla.
Crdenas hijo Jos, Independenci a A.
Cedeo Apol oni o, Alcalde.
Col l i gnon y C.
a
Eduardo, Pal aci o 11.
Crdoba Ramn, Aveni da Coln A.
Cruz Sal vador T ., P. Snchez 48 '/a-
Cortes y C.
a
Jos M.
a
, 5-10 O riente S.
Chvez y Li bato, Coln 5.
D az Jess, S. Andrs R,
D om nguez Ignaci o, Col mena A.
G onzlez Ari as Mi guel , Sta. T eresa y G dpe.
G uti rrez Librado, Reforma H.
G uizar G onzlez hijos, 1-B9-P. S,
G arc ny C.
a
J. , 5- 1- 0. S.
Hermosi l l o Hermanos, Port al Bravo 1,
Huber y C.
a
Vctor, Pal aci o 4 Vi-
Izqui erdo Albino, Coln 71.
Ibarra D emetrio, 1-39-P. N.
Ibarra Bernab, BelemJY.
Lpez Zaval a Alberto, Sta. T eresa M.
Lpez Zaval a Carlos,^Merced 1.
Lepe Abraham, Coln 5,
Monrs Mi guel C., Reforma A.
Mora Hi l ari o de la, Alhndiga[35.
Moreno de Agui l ar Mara, Coln G .
Muoz Ignacio, Semi nari o 39
1
/ i .
Navarro J. G ., S. Andrs, 16 '/a-
Nez Val eri ano, S. Andrs 16.
O ceguera Abraham, Merced Y.
O ceguera Abraham, S. Andrs 17.
O ceguera Alberto, S. Andrs 2.
O ruelas Mariano G ., Coln L.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
O rtiz G ordoa Mi guel , Pal aci o 1.
Padi l l a Margari ta, Al hndi ga y H. y Cairo.
Reynaud y C.
a
Pabl o, Carmen 36 Va-
Rodr guez Mauro, Sta. Mni ca D .
Romero Clara, Mercado Li bertad.
Romero F el i pe, Sta. T eresa 9.
Romero Hermanos, Santuari o B.
Romero G ua E. , 1-4-0. S.
Rui z Ponci ano, Zaragoza B.
Rui z y C.
a
Rosal o, 5-14 Zaragoza.
Robl es y C.
a
T oribio, 6-1-0. N.
Romero Antoni o, 1-5-P. 31 '/a-
Salazar Manuel , Sta. T eresa 44.
Si l va y Camberos, S. F ranci sco 7
Surez Leonardo, O so 27.
Venegas Esteban, Sta. Mni ca D .
Vergara Sal vador, O las Al t as 3.
Zi ga Vi uda hi jos de, Loret o A.
Zaval a y O ruelas, Carmen y Pal aci o.
T I ENDA S DE RO PA , L ENCER A , ET C.
Anaya Antoni o, Sta. T eresa B. C.
Ari as T ri ni dad, Merced L .
Barri ga D ani el , Angul o J.
Bel l n Agorreca y C.
a
, Bravo 6.
B ri ngas , A l mad a y H e rmano J -, LA TORRE DE
B A B E L , Matamoros y Morelos 1 y 2. (Vase
l a pg. 244.)
B run J o s . Sta. Teresa 55.
Camacho T omasa, Merced U.
Javi er Hermanos, S. F ranci sco 3.
Eo rto ul Chapuy y C.
a
, S. Francisco 3 ' /, y Car-
men 40. ( Vase pgs. 240 y 251.)
G as y C.
a
L ., 4-2-O riente N.
G onzlez Romero, Navarro y C.
a
, 1-1-Sur 2.
Hernndez Al atorre Raf ael , S. Agust n y Ag.
a
Kunhardt y Roi e, Aveni da Coln 10 12.
L aure ns , B run y C.
a
, Portal Hidalgo, 6 y 7.
(Vase l a pg. 242.)
L e bre y C.
a
E., Portal Mina esquina al de Gue-
rrero. (Vase l a pg. 240.)
Melndez Cayetano, S. Andrs E.
Muoz G uadal upe, Merced M.
Muoz Mara Jess, Merced 49.
Muoz Mara Ref ugi o, Merced T .
Navarro Nstor, Loret o R.
Poza de Vargas T rinidad, Seminario 27.
Romero Eduardo, Aveni da Coln 8.
Rodr guez Alejo, Merced 51 Va-
Romero d e Parra y C.
a
, en l i qui daci n, Port al
Hi dal go.
Wart enwei l er Jorge, Port al G uerrero 9.
We l Si mn, Portal Morelos 10.
Zul oaga Jess A. , Coln 10.
Zi ga Concepcin, Merced 7.
T I NT O RER A S
Navarro Sal vador, Coln 83.
G oupn Alberto, Presa 33.
Vel asco hi jos Jos, Seminario 77.
T L A PA L E R A S
Agraz J. F l i x, Sta. T eresa 20.
Becerra y Hermano Juan, Maestranza R.
Escami l l a Suc. Librado, Sta. T eresa 24. ^
F l ores Suc. Jos T . , Loreto esqui na Mesn.
T O NE L E S Y B A RRI L ES ( F B RI CA S DE )
Al atorre Concepcin, Mezqui tan 44.
G arca Sal vador A. , Calzada de l a Presa.
Preciado Pedro, Pal ma 2.
Rodrguez Evari sto, Presa S. '
T orre Concepcin de la, Mezqui tan 44.
T abares F ranci sco, Calle del Agui l a.
T RI O O (MO L I NO S DE )
Molino de l a Provi denci a, 8-96-P. N.
Q uevedo Manuel G . de, 8-46-P. N.
O rozco Hermano, Calle Ep. G onzl ez.
Pea y Hermano J. de la, 8-96-P. N.
V EL A S DE SEB O Y EST E RI CA S ( F B RI CA S)
Corts Vi cente B. , S. Andrs 70.
Parei s y F ox, 1-37-O riente 18.
Phel an Edmundo, T equesqui t e 47 /a-
VI NO S Y L I CO RES ( F B RI CA S Y EX PENDI O S)
G mez G arca Jos, Merced 162.
D vi l a Ignaci o, Juan Manuel 51.
G utirrez Pedro, 6-19-0. N.
Hi dal go y C.
a
Ramn S., Soto 60.
Sanmartn Juan Manuel, 4-28-F .
ZA PA T ER A S
Al varez T ostado Agust i na, Sta. Mnica 12.
Barbiere Mara, 2-25-O riente 26.
Castel l anos Vicente, Coln F .
Castro Si l vestre Y. , Carmen E.
Cruz Antoni o, Carmen 2.
Curiel Manuel , 7-43-69.
Escami l l a G uadal upe H. , Seminario N.
Espi nosa Antoni o, Moro 44.
F l ores Crdova Ramn, Portal Mina 5.
F ernndez Manuela G . de, 1-2 Norte 9.
F ranco Luci o, Zaragoza 17.
G utirrez Mateo B. , La Cruz 22.
G uzmn O ctavi ano, Loreto 2.
Hernndez Sotero, Merced 36.
Hermosi l l o Arnul fo, Maestranza 13.
Ibarra Lucio, Coln X .
Ji mnez BernardinO , Santuari o 2.
Lamadrid Manuel, Carmen H.
G A DA L A J A R A . - V I ST A DE L A CASA DB CO MEB CI O DEL O S SK ES. F O R T O U L , C H A P U Y Y C. *
LES F ABRIQ UES D E F RANCE
G K R A I s r r ) M A G A S I N D E N O U V E A U T S
M AI SON F OND E E N 1878
Au co in d es Rues San Francisco , nm. 372 et Carmen, ijnj. 40
Bote postale, 17 Tlphone 108 Adresse tlgraphique: CHAPUY-GUADALAJARA
l E T o r t o u l , Cl 1a. p- u. - 5r G "
Ce grand tabl i s s e me nt, pro pri t d e laCo mpagnie, e s t s i tu d ans le quarti e r le plus
rappro ch d u ce ntre d e la ville. C'est le magas i n le plus lgant et le plus vas te d ans s o n
ge nre . On y tro uve to uj o urs l'as s o rtime nt le plus co mplet et le plus s o uvent re no uve l en arti -
cles d e mo d e e t en d e rni re s no uve auts , pro ve nant d 'Euro pe. I l en e s t d e mme po ur les mar-
chand i s e s qui s e fabrique nt au Mexique, d raps , co uve rture s , calico ts , pe rcal e s , etc.
P R I X F I X E E T D F I A NT T OU T E C ONC UR R E NC E
MM. F ort oul , Chapuy et C
i e
o nt tabli d ans la mme ville, rue d e To is a, 3'/a, une
grand e fabrique d e bo nne te ri e . I ls y emplo ient le s machi ne s le s plus mo d e rne s , etle s pro -
d ui ts s o nt le s meilleurs qui s e fabriquent e n ce ge nre au Mexique.
I ls s o nt aus s i re prs e ntants d e laCo mpagnie Franai s e d 'as s urance s co ntre l'incend ie
L ' U N I O N . V o i r l e s page s 2 4 0 e t 2 5 1
Las F bricas de F rancia
GRA N AL MACN DE L ENCERI A
Esquina de las calles San francisco, n. 3
1
/* H Samen, n. 40
AP AR TADO 17- T E L F ONO 108
Q I J A D A T A J A H A ( J a l i s c o - M x i c o )
Este gran edificio, propiedad de laCompaa, est situado en la
parte ms cntrica de la ciudad y es el almacn ms elegante y amplio en
su gnero , y donde siempre se encuentra completo surtido , tanto en artcu-
los de moday ltimas novedades de Euro pa como en efectos del pas.
P R E C I O S F I J O S Y S I N C O M P E T E N C I A
Los Sres. F ortoul , G hapuy y C.
a
, han establecido en la misma
ciudad (calle de To lsa, n. S
1
/,) una gran fbricade bo netera con maqui-
naria de la ms mo derna, y sus productos son los mejores que se obtienen
en el pas.
Son representantes de la acreditada compaa francesa de seguros
co ntra incendios, denominada L'UNIO N. ^ ^ y S 5 1 )
V E N T A S P OR M A Y OR Y M EN OR
Po rtal d e J i d al go , i j ums . 4, 5, 6 y 7. GUADALAJ A\A (J al i s co )
GI J AD ALA J AB A. VI STA EX TERI O R DE EL NUEVO MUNDO
Es ta cas a bi e n co no ci d a ya, has i d o re f o rmad a re ci e nte me nte e ns us d e partame n-
to s , para d arl e s mayo r ampl i tud y e l e ganci a, vi nd o s e co ncurri d a po r lame j o r cl i e nte l a
d e e s ta capi tal .
Es t s i tuad a e nel ce ntro d e la ci ud ad fre nte lapl az a pri nci pal y al Pal aci o d e
Go bi e rno , e ne l Po rtal H i d al go , nms . 4, 5, 6 y 7, d o nd e e xi s te el pas e o ms co ncurri d o
d e l as pri nci pal e s fami l i as d e la po bl aci n.
Cue nta co nel ms grand e y e s co gi d o s urti d o e nte l as d e s e d a, l ana, l i no y al go d n.
Sus muchas re l aci o ne s co nl as pri nci pal e s fbri cas d e Euro pa y d e lo s Es tad o s Uni d o s , l e
pe rm i te n re ci bi r cad a o cho d as l as l ti mas no ve d ad e s y re al i z arl as pre ci o s i nfe ri o re s
lo s d e cual qui e r o tra cas a.
Ti e ne tambi n ampl i o s y bi e n s urti d o s d e partame nto s e s pe ci al e s para cad a ramo
d e s e d e r a, I i s to ne r a, bo ne te r a, pe rf ume r a, parag e r a y l e nce r a, l o s que e s tn pro f u-
s ame nte al umbrad o s co nl uz e l ctri ca.
l a u m m s , mmw
Mo rtal I lid alg-o , n.
o s
4 al 7 G U A D A L A J A R A
(Vase la. pag. 24S)
LE N OU V EA U M ON D E
L A U R E N S , BRUN E T G''
Portal Hidal go, 4= au 7 . - G U A D A L A J A E A
( V o i r l a, p a g - 34=2)
GRANDS MAGASI NS DE NO DVEADTS # Ve nte e ngro s e t au d tai l
Po rtai de H idalgo , n " 4, 5, 6et 7 GUA DA L A J A RA (J alis co )
G A DA L A J A E A . - V E I NT RI EURE D NO UV EA U MO NDE
par laplus haute s o ci t d e Guad al aj ara. . . .
On yre nco ntre d ans ce tte mme mais o n grand s cho i x e n <t o t o d e j M g J ^f ^f
co to ns . So n grand co mme rce ave c le s pri nc.pal e s fabri que s d Euro pe e t les Etats Unwlui per
me tte nt d 'o ffrir chaque huit j o urs le s d e rni re s no uve auts et ve nd re aux prix plus rd ui ts
qu'aucune autre mais o n. .
Elle co mpte aus s i d e grand s et s pci aux co mplo irs po ur chaque rayo ns d e s o ie s , rubans ,
bo nne te ri e s et lingerie, parfume ri e , parapl ui e s , etc.
To us ce s rayo ns s e vo ient l e s s o i rs parfai te me nt illumins par un brillant cl ai rage l e ctri que .
Es pecfico s d el Dr. ENRI QUE H ERN NDEZ Y ORTI ZApartad o 513.- MX I CO .-P d ans e pro s pe cto s .
292
DI RECTORI O DEI . ESTADO DE J ALI SCO
Mares Librado, 2-25-Norte.
Montoya Manuel , G alpago 7.
Mart nez Simen H. , Independenci a.
Nava y C.
a
A. , Loreto 36 '/,.
O rozco Lui s, Carmen B.
Pedroza Sucesores Evari sto, Calle Loreto.
Prez Pri sci l i ana, Carmen 3.
Prez Rosalo, Herrera y Cairo R.
Ponce de Len G uillermo, 1-1-Norte 10.
Ram rez F ranci sco, Merced 34.
Re ye s Prspero, La Cruz 20.
Rodr guez Sucesores J. Antoni o, Carmen D
Salazar Jess, Loreto X.
Salcedo Mara Jess, Sta. T eresa 18.
Segura Agust n, Sta. T eresa L.
T oledo Alberto, Lpez Cotilla L.
Val di vi a y C.
a
S., Catal n 5.
Al at orre y C.
3
C. L. , S. F rancisco 15 '/.,.
G arca Romn, Sta. T eresa 38.
DI RECTORI O DE LA PROPI EDAD
PRI NCI PALES PROPI ETAP I OS RESI DENTES
EN GUADALAJ ARA
Agraz Jos F l i x, Sta. T eresa 20.
Al atorre Cesreo L. , Sta. T eresa 14.
Al t ami rano D i ego, S. F el i pe.
Al varez Santi ago, G i gant es 3
1
/4.
Anaya Eusebi o, S. D i ego 50.
Anaya Matas, Sta. Moni ca 26.
Anci ra G onzalo, Aveni da Alcalde 13.
Anci ra Modesto, Aveni da Al cal de 13.
Anda Catarino de, Aveni da Al cal de 33.
Arce F ortunato, Lpez Coti l l a 67.
Arce Jess C., 5-1-P-N.
"Arias Atanasi o, Parroquia del Pi l ar.
Ari as y Crdenas F rancisco, parroquia Pi l ar.
Arroyo de Anda Andrs, Aveni da Coln 16
3
/4.
Asenci o Jess, 1-17-P. S.
Badi al F l orenti no, G i gantes 25.
Barragn Jos G uadalupe, Loreto 14.
Barrn Lucas, 6 3- 0. S.
Behn y C.
a
, Aveni da Coln 12 16.
Beni tez Jos M.
a
, O campo 15.
Bl anco y Hermanos Josefa, Alcalde 29.
Bri huega Agust n, O campo 50.
Bri zuel a Juan, Carmen 75.
Bri zuel a de Lpez T eresa, l cal de 44.
Caldern y Echeverr a F rane.
0
, Sta. T eresa B.
Camarena F el i pe de J. , Loret o 36.
Camarena F ranci sco J. , Al hndi ga 2.
Camarena Isabel, Aveni da Coln 26.
Camarena Manuel, Loreto 20.
Camarena O thon, Carmen 73.
Camarena Salvador, Aveni da Coln 6.
Caedo Jenaro, Sta. T eresa 18.
Caedo J. O diln, Rastri l l o 36 '/,.
Caedo Manuel C., Seminario 2.
Crdenas Jos, Independencia A.
Castaeda Pal omar Ramn, Al cal de 27.
Castaos G abriel, S. F ranci sco 9.
Collado Salvador, Maestranza 17.
Col l i gnon Jul i o, Loreto 102.
Cont Prspero, Bel em 6.
Corcuera de Moreno Antoni a, Pal aci o 19.
Coronado Mariano, Compaa 28 '/a-
Curiel Lui s C., Sta. T eresa 41.
Cuesta Manuel, Santuari o 13.
Castaos F ernando, Carmen 91 */s-
Enciso Cenobio I. , Zaragoza 16
3
/4.
Eatrada F el i ci ano, Capuchi nas 19.
F ernndez del Val l e Mara, Pl aceres,
F ernandez del Val l e F rancisco, Pal aci o 16
F ernandez del Val l e Justo, Aveni da Coln 5.
F ernandez del Val l e Manuel, Pal aci o 16.
F ortoul , Chapuy y C.
a
, S. F ranci sco y Carmen.
G allardo de Cuesta Josefa, Parroqui a 13.
G allardo Lui sa, O campo 30.
G allardo de Rodr guez Ref ugi o, Av.
a
Coln.
G allardo Vi cente, Cerr.
a
Compaa 24.
G aragarza Antonio, Santuari o 11.
G arca Apolonio, Aveni da Al l ende 5.
G arca Jos Lauro, Pal aci o 17.
G arca Sancho Carlos, Maestranza 16.
G arciadiego Heracl i o, Lcpez Cotilla 37.
G arciadiego Salvador, Santuari o 6
3
/ i .
G as y Hermano Lui s, 1-2-O N.
G odines F rancisco, Pl aceres 161.
G mez y Hermanos Ins, Juan Manuel 29.
G mez Jos M.
a
, Sta. T eresa.
G mez Serrano Marcelino, Merced L.
G onzlez Hermosi l l o Aurel i o, Loreto 26.
G onzlez Hermosi l l o Mi guel , Loreto 26.
G onzlez O livares Juan, Sta. T eresa 64 '/s.
G onzlez Pal omar F ranci sco 6-11-S. 60.
G onzlez Rabi o Ana, Alcalde 25.
G onzlez Rubi o Carmen, Coln 30.
G ordoa de Vi l l a Refugi o, Juan Manuel 46.
G uizar G onzlez Jos M.
a
, 1 39-P. S.
G utirrez Luci o I. , Aveni da Coln 4.
G utirrez de S. O rtega Severa, Semi nari o 40.
G arca Conde Rosa, Merced 65.
G onzlez Hermosi l l o Susano, Loreto 26.
Lamadrid Mauricio de, 6-9-O N.
Lpez Port i l l o Jess, Seminario 13.
Martnez G allardo Cstulo, Santuari o.
.Martnez G allardo F rancisco, Sta. T eresa.
Martnez Li no, Santuari o.
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
293
Matute Juan Jos, Alcalde fi2.
Mendoza Leonardo, Santuari o 1.
Mijares de Arce Antoni a, O campo.
Mi jares de Jones F ranci sca, Carmen.
Mora Hi l ari o de la, 2-18-O S.
Moreno D i ego, Pal aci o 19.
Mares Librado, Loreto Ll.
Navarret e Pabl o, Sta. T eresa 30.
Newt on F ederico A. , 1-12-P. N.
Nez Val eri ano, S. Andrs 16.
O rendain O diln Jos, Santuari o 13.
O ruelas Mariano G ., Aveni da Coln.
O rozco G onzlez Antoni o, Al hndi ga 4
3
/4.
O rtiz G ordoa Mi guel Pal aci o 1.
O rtiz G ordoa Josef a, Pal aci o 1.
Parga F l orenci o, Pl aceres 61.
Parga Refugi o, Pl aceres 61.
Pea F ernando de la, Pal aci o 20.
Pea Ni col s de la, Pal aci o 20.
Prez Verdi a Lui s, Sta, T eresa 62.
Prez Verd a Margari ta, Sta. T eresa 64.
Rodr guez Mauro, 5-2-P. N.
Romero F el i pe, 1-1 Norte 9.
Rubi o G regorio, Santuari o 7.
Schnei der Jos. M., Cervecera La Perl a.
Snchez Al dana T ri ni dad, Santuari o.
T orres Vi dal A. , Calle del Carmen.
Vi l l aseor Micaela, Calle del Carmen.
Zul oaga Juan M., "Carmen A.
DI RECTORI O DE LAS PRI NCI PALES
POB LACI ONES DEL ESTADO
AMECA
AB OGADOS
F ranci sco H. Amezcua, G ral. Zepeda 5.
F ranci sco Beas, Independenci a 32.
Bernardo Rubi o, G utirrez 10.
Joaqu n G onzlez, Independenci a 4.
AZCAR, F B RI CAS DE
Lui s G utirrez, Estaci n del Jocote.
Manuel M. Romo, Haci enda Sta. Mara.
B OTI CAS
Aurel i o M. F ernndez, G utirrez 8.
D omi ngo Hernndez, G uerrero 1.
CANTI NAS
Val ent e Aldaco, Izquierdo 10.
Adol fo T . Martnez, Port al Hi dal go 4.
Rosal o Mora G alindo, G uti rrez 2.
COMI SI ONI STAS
Snchez Al dana y Arias, Jurez 8.
O tero y Mendiola, Jurez Izquierdo 5.
Mrtin R. Romero, Zaragoza B.
CURTI DURAS
El i seo Acosta, Jurez 13.
Al berto Urbano, G uti rrez 32.
Bonifacio. G mez, Matamoros 8.
Pl ci do Rodr guez, Li bertad 4.
Hi l ari n Velasco, Al l ende 26.
MESONES
Pi oqui nt o Bracamontes, Izquierdo 17.
Mat as Caballero, Zaragoza C.
Jess O . Caedo, Zaragoza 14.
Ramn S. G uerrero, Iturbide 23.
Pri sci l i ano R. Moreno, Morelos 3.
Urbano Ramos, G ral. Corona 3.
F ranci sco Chvez, Al l ende 46,
J AB ONERAS
Urbano Al derete, Izquierdo 6.
Agust n R os, Independenci a 20.
MDI COS
Aurel i o M. F ernndez, G utirrez 8.
Jos M.
a
F regoso, Hi dal go 39.
D omi ngo Hernndez, Acosta 20.
Jess Rodrguez Bauel os, Al l ende 9
MI NI STROS CATLI COS
Jaai nto G arca, G utirrez 15.
J. Santos Lpez, Al l ende 20.
Hi l ari o Magal l anes, Independenci a 4.
Jess Martnez G arca, G uti rrez 13.
Lui s Rodr guez, Independenci a 24.
Jos M.
a
Solano, Hi dal go 42.
TI ENDAS DE AB ARROTES
Macario Corts, Iturbide 2 y Corona.
F rancisco Chvez Navarro, Zaragoza 36.
Ensebi o D az, Zaragoza 13.
T eodoro G arca, Morelos 26.
Antoni o G arca de Len, 5 de Mayo 1.
Eugeni a G aribaldi, 5 de Mayo 68.
Ponci ana I. G mez, Jurez 1.
Ni col s G utirrez, Zaragoza 19.
Pedro Hernndez, Izquierdo 25.
Miguel Ji mnez, S. Jos 8.
Susana Lpez, Abasol o 27.
Catarino Madrigal, Independenci a 54.
Juan Madri gal , Izqui erdo 8.
Lui s R. Martnez, 5 de Mayo y Al l ende.
Canuto Navarro, Hi dal go 7.
D oroteo Prez, 5 de Mayo 11.
Br ji do Ramrez, T ol uqui l l a 15.
Juan Ramos, 5 de Mayo y Zaragoza 36.
Jos Mara Reyes, Allende y Acosta 35.
F rancisco Rodr guez, Santuari o 24.
Pedro Rodr guez, 5 de Mayo 3 4
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO 294
T I ENDA S MI X TAS
Mara Rubi o, Portal Hi dal go.
Urbano Al drete, Izquierdo 1.
Lorenzo Arroniz, Zaragoza 9.
Jess O diln Caedo, Cuartel 5.
Jos Ignaci o Ll ano, Hda. de S. Antoni o.
Adol fo de J. Martnez, G uerrero y Zaragoza 11.
Lui s G . Ledesma, Cuartel 1. Manzana 10.
F l i x Mi chel y C.
a
, Zaragoza 16.
Lui s G utirrez, Hda, de S. Mi guel .
Jos Romero Zi ga, Port al Hi dal go 2 y 3.
Ignaci o Uri be y C.
a
, Port al Hi dal go.
AUT L N
A B O GA DO S
Pl utarco Agraz, Ciprs 4.
Pedro L. Beaz, Hi dal go 9.
Vent ura G onzlez, La Paz Cuartel 1.
Mauro H. G onzlez, Cuestel l aS.
Lauro Lpez, La Paz Cuartel 1.
Hi l ari o Mercado, Charca 4.
Salvador Robles, La Paz 9.
Alejandro Yez, La Concordia 9.
Jess G . Zamora, Ciprs 5.
A GUA RDI ENT ES ( F B RI CA S DE)
Mi guel El ortegui , Haci enda El D i vi sadero.
Carlos Val enci a, Haci enda Ahuacapn.
B O TI CAS
Sal vador Corona y C.
a
, Victoria 3'/.
Abel E. Uri be, Port al Hi dal go 7.
CA NTI NA S
Vi dal G mez, La Cruz 12.
Mi guel Val enci a, Concordia 3.
CURTI DUR A S
Cl emente Snchez, Venado y Li monci to.
Cayet ano G arca, Cuartel 2. M. 17.
Juan G mez, Reforma 33.
Vi cent e G mez, Cuartel M. 22.
Manuel Morn, Reforma 32.
Cosme Morn, Cuartel 3. M. 31.
Ignaci o Uri be, El Molino.
Jos Ibarra, Victoria 22.
MESO NES
Lui s Brambila, Parra 13.
Ni col s Martnez, La Paz 26.
Manuel Solano, Parra 19.
Mi guel Val enci a, Concordia 3.
J A B O NER A S
Ireneo L. Barragn, Centella 50.
D emetri o Enrquez, La Paz 30.
Paul a G mez, Haci enda El G rullo.
G orgoni o Michel, F i l antrop a 14.
T oma T opete y C.% La Parra 6.
MDI CO S
Vi dal Corona G odoy, Pl aza de T oros 1.
Jos Luna, La Uni n 2.
F el i pe Val enci a y Casti l l o, Concordia 8.
F ernando Vi l l aseor, Ciprs 12.
MERCER A
Agust n Bart hol l y Suc., F i l ant rop a 8.
MI NI STRO S CATL I CO S
Ant oni o G onzlez, La Paz 17.
Manuel Ji mnez, Las Montaas 10.
F ebronio Rodr guez, G uadalupe.
Crispiniano Sandoval, Navi dad 20.
Amador Velasco, Las Montaas 1.
TAB ACO S L A B RA DO S ( F B RI CA S)
F ranci sco Araiza y C.
a
, F i l ant rop a 15.
F rancisco Ruel as, Centel l a 20.
T I ENDA S DE A B A RRO T ES
Si l veri o Nava, Portal Morelos 22.
F rancisco M. F uent es, Las Montaas 17.
F l i x V. Chvez, Centel l a 29.
Lui s Muoz, Parra y D urazno.
Juan Michel, Portal Morelos.
Juana Moreno, Concordia 2.
G ertrudis M. de Pel ayo, Par.ejas 4.
Sostenes O rtega, Parejas 11.
Saturni na Prez, Cajeto 35.
Mara Pea, Vi ctori a 19.
Ramona Ram rez, Pal ma 23.
Jul i n Rui z, Paz 16.
T I ENDA S MI X TA S
Irene L. Barragn, Port al Morelos 2.
Mi guel Val enci a, Concordia 3.
Mi guel El ort egui , Concordia 9.
Pedro El ortegui , Parejas 1.
G raciano Espi nosa, Port al Iturbi de 13.
Ceferino Espi nosa. Portal Iturbide.
El i gi A. F regoso, Hac. del Li mn.
Jos D . F regoso, Portal Matamoros 5'/2-
F ranci sco G mez y C.
a
, Port al Morelos 10.
Jos G mez Michel, Id. 14.
Raf ael Hurtado, Port al Iturbi de 7.
F ranci sco Ji mnez, Id. 1.
Lui s E. Medina, La Paz 25.
F rancisco Ji mnez Michel, Port al Iturbide.
F i denci a Mich'el y C.
a
, Paz y Centel l a 1.
Lui s Michel, F i l antrop a 9.
Mi guel M. Ri vera, Port al Jurez 6'/j.
Ref ugi o Corona, Portal Iturbi de 3.
Jos M. T opete y C.
a
, Port al Jurez,
ESCULTURAS RELI GI OSAS. R. DE S. N. A RA L CE , CA L L E J N STA. INS, 5. MXICO
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
Ramn de l a Vega j? C.
a
, P. Morelos 18 y 20.
Pet roni l o Vel zquez. La Ref orma 21,
Vi l l aseor y Uribe, Port al Iturbi de 15.
Carlos Val enci a, Hac. Ahuacapn.
CI UD AD G UZMN
A B O GA DO S
At enogenes Andrade, Merced 3.
T . Emi gdi o Bracamontes, Montaa 2.
Anast asi o Chvez, T eatro 8.
Agapi t o Hernndez, Id. 2.
Ri cardo J. Hernndez, Id. 2'/.2,
Jess Ji mnez, S. Antoni o 17.
Pedro A. Ponce, Id. 4.
Juan Antoni o Robl es, Cristbal Coln 10.
G ilberto Uribe, La Montaa 13.
Mauro Vel asco, Cristbal Coln 13.
Alberto Vi zca no, Id. 3.
A GENCI A DE M QUI NAS DE CO SER
Lui s G mez Agui l ar, La Montaa 6.
B O TI CA S
Hel i odoro F uent es, S. Antoni o 16.
Maxi mi ano O choa, Crdova 4.
F ort unat o Romero, Port al 5 de Mayo 5.
Mel esi o Chavarn, S. Pedro A.
CANTI NAS
Jaci nt o R. G onzlez, S. Pedro 2.
F aus t i no Ugart e, Id. 14.
CURT I DUR A S
Al bi no Barragn, Las Artes 70.
Joaqu n Barragn, Id. 82.
Serapio Barragn, S. Pedro 102 </2.
D i ego Medina, Moctezuma 42.
Cl audi o Parra, Las Artes 47.
D mas o Snchez, Las Casas 16.
Cel so Vergara, S. Pedro 17.
MESO NES
Sebast i n O choa, G ordoa 8.
Mar a Vi l l al vaso, T eatro 6.
Lui s Barragn, Puent e Concordia 7.
G abri el Castel l anos, G ordoa 10.
Pant al en Cervantes, Concordia 15.
Mar a Soledad G alindo, D egol l ado 18'/.
Nabor G utirrez, S. Antoni o 7.
Mar a Paul a Lpez, D egol l ado 26.
Raf ael T . Mendoza, G ordoa 7.
Carl os O choa, Puent e Concordia 13.
Ant oni o Serratos, S. Pedro 46.
Juan N. T orres, Puent e Concordia 8.
Al bi no Vel asco, S. Pedro 29.
Ri cardo Vel asco, S. Pedro 38.
F ranci sco A. Vi l l al vaso, T eatro 4.
295
F B RI CA S DE J A B N
Emiliano G onzlez, Bust amant e B '/I -
Ramn B. G onzlez, Puent e S. Andrs 58.
Rafael M. Mendoza, Medelln A.
Claudio Parra, Las Artes 41'/2.
Beni gno Vergara, La Reforma 33.
Celso Vergara, S. Pedro 27.
Jos D ol ores Vergara, La Ref orma 23.
Librado Vergara, La Reforma 31.
MDI CO S
Severo Allende, Cristbal Coln 14.
Rafael R. Corona, Cristbal Coln 6.
J. Jess Chavarn, T eatro 3.
Ladi sl ao Chvez G utirrez, T eatro 8.
F ederico G lvez, Cristbal Coln 26.
T efilo Medrano, Ri co 21.
Eust aqui o Mendoza, Cristbal Coln 7.
Lucas Mercado, Cristbal Coln 21.
MERCER A S
Behn y C-
a
, S. Pedro 1.
Juan N. Rojas, S. Pedro 40.
MI NI STRO S CATO L I CO S
Bernardino R. Anaya, G ordoa 3.
Pedro Arroniz, La Montaa 7.
Si l vi ano Carrillo, Pte. de La Concordia 3.
Salvador Castellanos, S. Pedro 35.
Pabl o Contreras, Port al Hi dal go 7.
Jos M.
a
Cornejo, La Merced 10.
Ignaci o Chvez, S. Pedro 35.
F rancisco Macas Valdez, Rico 13.
J. G enovevo Sahagn, Reforma 32.
Ignaci o Snchez Ri vera, La Montaa 7.
Jerni mo Susarrey, Pt e. de l a Concordia 9.
PL A T E R A S
Cristbal Q uintero, G ordoa 12.
Eduvi gi s Snchez, C. Coln 15.
Juan Alcaraz, Portal H. y Cairo 10.
REB O ZO S ( T A L L ERES DE T E J E DO RE S MANO )
Isaac Blanco, Xi cotencatl 26.
Simn Bl anco, Humbol dt 31.
Pabl o Casillas, S. Pedro 17.
Secundino V. Castellanos, G uati moc 3.
Bernardino Chavira, Q uintanar 11.
Just o Chavi ra, Q uintanar l V v
Mara Rosa D el gado, Las Artes 17.
Antoni o F l ores, Q uintanar 13'/2-
Cenobio G arca, G uatimoo 21.
Leni das Lpez, Xi cotencatl 31'/,.
Mara J. Madrigal, Coln 66.
Maximino Macas, Coln 72.
F ranci sco Marn, Q uintanar 10.
Luci nda Marn, Mina 9.
F B RI CA DE LI B ROS EN BLANCO. - K. D E S. N.
A RA L UCE , CA L L E J N ST . I NS, 5. M X I C O .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
296
Clemente Meja, G uatimoc 37'/2.
Albino Mendoza, G uatimoc 37.
Ricardo Mendoza, G uatimoc 27.
Pedro Palomino, Q uintanar 12.
Enrique Radillo, Artes 25'/,.
Juan Radillo, Xicotencatl 52. -
Amado T ornel, Cuartel 6. m. f>.
Juan Vzquez, D egollado 37.
T eodoro Vzquez, Xicotencatl 56.
T rinidad Velasco, Independencia 16.
Anastasio Ziga, Las Artes 23.
SASTRERAS
Ramn Aguayo, S. Antonio 4'/a-
Jos Alczar, S. Antonio 32.
Vicente Alcaraz, S. Antonio 23.
Isidro G arca, S. Antonio 47
Isidro G mez, Rico 5.
Ramn Minjares, Portal Herrera y Cairo 6.
Miguel Ponce de Len, Cristbal Coln 15.
Lui s Castellanos Mendoza, G ordoa, 1 M. 1.
F B RI CAS DE TAB ACOS LAB RADOS
F ilomena Cerda, Humboldt 24
T imoteo Preciado, Las Casas 44.
TI ENDAS DE AB ARROTES
Anastasio R. Aguilar, Portal 5 de Mayo 3.
J. T rinidad Anaya,"La Concordia E.
Ruperto Anaya, S. Antonio 10.
Enrique Arrela, G ordoa F .
F elipe Alvarez, S. Antonio 1.
F lorentino Crdenas, Cristbal Coln 67.
Rafael Crdenas, Cuartel 6., manzana 8.
Rafael Castellanos, G ordoa B.
Jacinto Cortez, Santuario 4'/2.
Candelario D ueas, S. Antonio 23.
Emiliano G onzlez, Cuartel 6, manzana 8.
a
Nicols G onzlez, S. Antonio 12.
Jos M.
a
Hernndez, La Merced 27
3
/4.
Cornelio Jimnez, S. Pedro 112.
Susano Lope, Cristbal Coln y Merced.
F iliberto Lpez, G ordoa C.
Leobardo Mendoza, S. Pedro 28.
Rafael F . Mendoza, S. Pedro 58.
Prisciliano O rozco, Pte. de la Concordia 14.
F ran
0
Palomn Preciado, Cuartel 1., M. 1.
a
Jos Preciado Hernndez, S. Pedro 56.
T eodoro Q uiones, S. Antonio 38.
G abriel Snchez Aldana, Priscil.
0
Snchez 11.
T errencio Serrano, Pte. de la Concordia 6'/4.
D ionisio Vzquez, Reforma 57.
Mara Refugio Vzquez, Cristbal Coln 91.
Ricardo Velasco, Priscil.
0
Snchez y G ordoa.
Joaqun Vera, G ordoa C.
Marcial Vera, S. Antoni o 55.
Jos D olores Vergara, La Reforma 23.
Ignacia A, de Velasco, S. Pedro 21.
Marcial Aguilar, G ordoa E.
Rafael Arias, Portal 5 de Mayo.
Salvador D . Banuelos, G ordoa 4.
Silvestre Barragn, G ordoa Cuartel 1. M. 1.
a
F rancisco Castellanos, Prisciliano Snchez A.
G abriel Castellanos, Prisciliano Snchez B.
Jos M.
a
Chvez, S. Pedro 472.
Eguiarte Hnos., S. Pedro y Reforma.
Manzano y C.
a
, Puente de la Concordia 17.
Len Partida, G ordoa 4.
Isidoro Preciado, Portal 5 de Mayo 7.
Jos Preciado Hernndez, S. Pedro 56.
Pons Hnos., S. Pedro 1.
Celso Vergara, S. Pedro 27.
D omingo Villanueva, G ordoa y S. Pedro 13.
Villanueva Hnos., Portal Zaragoza 3.
F B RI CAS DE VELAS
Bernab Padilla, Puente de las Artes 8.
F rancisco Vzquez, Independencia 22.
ZAPATER AS
F rancisco Anguiano, Cristbal Coln 25.
Plcido Arias, Xicotencatl 9.
Jos U. Alzaga, La Montaa 1.
Sebastin Castillo, Xicotencatl 60.
T oms de la Cruz, Independencia 21.
F elipe G alvn, Moctezuma, 47.
Crescencio Hernndez, Pte. La Concordia 30.
G regorio Hernndez, Moctezuma 8.
Marcial Hernndez, Cristbal Coln 15.
Mara Refugio Lpez, G uatimoc 13.
Silviano Lpez, Xicotencatl 38.
Vicente O choa, G uatimoc 43.
Jernimo Ramos, S. Antonio 30 */2.
Miguel Rangel, Independencia 31.
D onaciano Sandoval, Moctezuma 16 '/
Arcadio Sierra, Hidalgo 2.
Juvencio Ziga, S. Antonio A.
L A B ARCA
AB OGADO
Alejo Rodrguez, Allende 3.
ALMI DN (F B RI CA DE)
Miguel F lores, D egollado 7.
ALCOH OL (F B RI CA DE)
Jos de Jess Ruiz, Morelos 15.
B OTI CAS
Alejandro G odnez, Portal de Rosa 8.
Luis G . Mendoza, id. 4.
Mara Refugi o del Ro, Allende 7.
Aurelio Sotchaga, Allende y Constitucional.
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
COMI SI ONI STAS
Remigio D i gni s y C.
a
, Constitucin 4.
F rancisco Rocha, Allende 20.
CURTI DURAS
Pedro Aceves Medrano, Allende 57.
Cenobio Estrada, Valle, Cuartel 4.
Simn Hernndez, Matamoros 20.
Jos Eulalio Montao, id. 26.
F B RI CAS DE H I LADOS Y TEJ I DOS
Modesto Ayala, Zaragoza 6.
Atengenes O rdaz, G aleana 15.
Eulogio Snchez, G aleana 23.
I MPRENTA
F rancisco G onzlez Martnez, Allende 22.
F B RI CAS DE J AB N
T iburcio G allegos, Mina 14.
Catarino Moreno, Allende 10.
Luis Sandoval, O campo 14.
MDI COS
J. Jess D ellgado, Hidalgo 28.
Alejandro G odnez, Portal Rosa 8.
Ignacio Martnez, Portal Rosa 3.
J. Asuncin Ramrez, Allende 19.
MESONES
F rancisco Araiza, Constitucin 6.
T rinidad Hernndez, Allende, 6.
G eo J. Lockic, Estacin del F . C. Central.
T rinidad Nez, Victoria 9.
Jos Padilla, Allende 6.
Magdaleno Villarroel, Rayn 35.
MI NI STROS CATLI COS
D avid R. Velasco, 15 de Mayo 10.
Juan Siordia Ros, Matamoros 9.
Simn M. Sallavedra, 15 de Mayo 5.
Narciso A. Lpez, Jurez-8.
Esteban D . G uzmn, 15 de Mayo 8.
D aniel G mez Romero, Jurez 7.
Ramn B. Cazares, Allende 9.
SOMB RERERA
Marcial Arellano, Allende 15.
F B RI CAS DE TAB ACOS LAB RADOS
Vicente Alvarez, Allende 3.
Lui s Sandoval, O campo 14.
TI ENDAS DE AB ARROTES
F ortunato Andrade, Angulo 85.
Manuel Avia, G aleana 38.
F rancisco Avia, G aleana 39.
Adelaida Campos, Morelos 27.
Mara Cruz Barragn, O campo y Rayn 16.
297
Eusebio Castellanos, Real 13.
Alejandro Comparn, Zaragoza Hidalgo 8.
Miguel Contreras, Hidalgo 37.
Mara Jess Cruz V. de Herrera, Victoria 34.
Vicente Cruz, Portal de la Rosa 11.
Antonio Espinosa, Victoria y Rosales 17.
Abundio Estrada, Progreso 9.
Amado G arca, Reforma y Abasolo 2.
D elfino G arca, Abasolo y Lerdo, 4.
Candelario G onzlez, O campo 23.
Epifana G onzlez, G aleana 4.
Ursula G onzlez, Rayn 4.
Andrs A. Herrera, Allende 2.
Constancio Iiguez, Jurez 15.
Juan Jimnez, La Paz 3.
J. Blas Luna, O campo 32.
Ignacia Mora, Rosales 17.
J. Jess Morales, Hidalgo 2.
Antonio Moreno, Allende 20.
Maximiano Muiz, Lerdo 23.
Emilio U. Murillo, G uerrero 11.
Anita Navarro de Ibarra, Cruz 11.
T rinidad Navarro, G uerrero 9.
Lino G . O rozco, Morelos 25.
G ermn O rtiz, G aleana 62.
J. Refugio O rtiz, O campo 26.
Adelaida Pico V. de T olentino, Morelos 1.
Ana Ramrez, G aleana 7.
F rancisco M. Rivas, Victoria y 15 de Mayo 14.
Jos C. Rivas, D egollado 33.
Jess Robles, Jurez y Bravo 41.
Primitivo Silva, Hidalgo C.
Antonia Soto, O campo y Mina 2.
Melitn T ello, Hidalgo O .
Mara T emores, Mina 11.
Juana R. T rujillo, Hidalgo y Zaragoza 15.
Antonio Valle, Allende 13.
Abraham Velzquez, Victoria 1.
Refugio Velzquez, O campo 49.
Magdaleno Viilarruel, Jurez 37.
Ignacio S. Zavala, G uerrero 20.
Jess M. V. Sandoval, Victoria y D egollado 28.
TI ENDAS MI X TAS
Juan B. Alejandre, O campo y Zaragoza 18.
Vicente Alvarez C.
a
, Victoria y D egollado 32.
Jess Bracamontes, Real 4.
Antonio Cortez, Real 16.
Sabs F lores y C.
a
, Real y Allende 10.
T iburcio G allegos, Rosales 19.
Juan Jimnez, La Paz 14.
Benedicto Maciel, Morelos 29.
Jos Antonio Martnez, Rayn 2.
Mara Ins Montao, Jurez 13.
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO 298
Catarino Moreno, Al l ende y 15 de Mayo 10.
Beni gno Morfo, D egol l ado 4.
F ranci sco Nez, G al eana 1.
Melchor Muiz, Allende 4.
D ani el Rodr guez, Contreras Medelln 20.
Pri mi ti vo Sahagn, Real Cuartel 2.
Vi cente T ejeda, Port al La Uni n.
J. Jess Val l e, Cuartel 1., manzana 4.
T I ENDA DE RO PA
Cristbal Hernndez, D egol l ado 4.
ZA PA T ER A S
Pedro Aceves Ramrez, Al l ende 2.
G enoveva Ri ncn, D egol l ado 6. _
Pomposo Nez, Cuartel 1.
a
, manzana 17.
LAG O S
A B O GA DO S
D avi d G onzlez Agui rre, Industri a 5.
A. Moreno y O viedo, Ref orma 20.
Jacobo Romo, Port al del Pal aci o Municipal.
Benjamn Zermeo, Escuel a 6.
S. T orres, Capuchinas 21.
Mi guel I. Arrela, La Pur si ma 3.
Carlos M.
a
G onzlez, Capuchi nas 3.
Manuel M. del Campo, Pur si ma 4.
B O TI CAS
Just i ni ano Bocanegra, Est aci n B.
F ranci sco G . G mez, Puent e de Padi l l a.
Eudosio G onzl ez Agui rre, Coliseo Viejo 10 '/s-
F rancisco G onzlez Len, P. G uerra F .
F el i pe Lanuza, Pl aza Pri nci pal 1.
Jos N. Romo, 2.
a
de la Pur si ma.
CA NTI NA S
Santi ago D az, Puent e Padi l l a F .
CO MI SI O NI STA S
August o Kegel , Puent e 3.
Just o G utirrez, Calvario 47.
Pri mi ti vo Serrano y Hnos. , Puent e Padi l l a 4.
CURT I DUR A S
Venanci o Campos, Padre T orres.
F ranci sco Romo, Portezuel o.
Juan Amador, S. F el i pe.
Mariano Hernndez, N. del Ref ugi o 9.
Jerni mo Calvillo, Independenci a.
Crispn Reyes, Independencia, Cuartel 2.
Juan Vzquez, Calle Real , Cuartel 2.
F B RI CA S DE H I L A DO S V T E J I DO S
Antoni o Campos, Cambayas, Pal ma 39.
Madero y Ri ncn G allardo, manta. Acequi a.
Segovi a Pablo, rebozos, Real y P. del Mercado.
F B RI CA S DE TA B A CO S L A B RA DO S
Mara G uadal upe Ll amas, Cal vari o 45.
Cosme Vi l l al obos, 3.
a
Buenavi st a Y.
Jess Hernndez y Hno. , Calle del Rosari o.
F B RI CA DE PA STA S PA RA SO PA
Mara Cruz Jordn, P. G uerra 24.
F B RI CA DE J A B N
Epi gmeni o Zermeo, Pur si ma.
H O T E L E S
Jos M.
a
Vi l l agran, Crcel 14.
G onzalo Martnez, Cuartel 1., manzana 2.
a
I MPRENT A S
Bernardo Reyna, Pl azuel a del Molino J.
A. Vel zquez G alvn, Morelos.
I NGENI ERO S
Al berto 0 . G al vn.
Manuel M. T orres, Castillo 11.
MDI CO S
F rancisco G onzlez Villalobos, Pur si ma 7.
Alejandro M. del Campo, Merced 16.
D ani el V. Medina, Ref orma 3.
Eugeni o Moreno.
P. M. T oral, Capuchinas 5.
Ramn T orres, Ci naga de Mata.
MERCER A S
D imas Rodr guez, Capuchi nas 9.
Vctor J. Ki l , Puent e Padi l l a, 1.
MO L I NO S DE T RI GO
F l i x Berhonague, Cuartel Viejo 37.
Len J. Serrano, Cuartel 8.
Ignaci o M. G mez, Cuartel Vi ejo 37.
MESO NES
Bl asa Reyes, Morelos Cuartel 1.
Marcelino Si l va, Morelos Cuartel 4.
Margarito R. Larios, Merced X.
PE L UQUE R A S
Estani sl ao Morales, Independencia.
Leandro Cuellar, Pl aza de l a Merced.
T rinidad Vi l l agrana, Molino 3.
Antoni o Zambrano, Reforma Ctel. l .
P E L E T E R A
Pri sci l i ana Al onso de Al onso, Real Ctel. 3.
SA ST RER A S
Ceferino Barba, Moreno 25.
Vi ctori ano D aval os, Estaci n 57.
Jess Esqueda, Pl aza del Mercado.
Juan Lpez, 3.
a
del P. G uerra 20.
Andrs Moreno, Puent e Padi l l a 3.
ESCULTURAS RELI GI OSAS. R . DE S. N . A RA L UCE , C A L L E J N ST A . I N S, 5. M X I C O
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
299
T A L A B A RT E RI A
Emeteri o Martnez Lpez, Cuartel Viejo U.
T I ENDA S D3 A B A RRO T ES
Jos Ref ugi o Romero, Est aci n 41.
F ranci sco G onzlez, Cuartel Viejo 22 '/j.
Just o G utirrez, Calvario 47.
Espi ri di n Mungu a, Cuartel 2. M. 10.
Rafael T orres, Cuartel 3. M. 4.
a
D ani el G uerrero, Real 3.
T I ENDA S DE RO PA
T eodoro Berand, Rosario 29.
Alejo Lozano, 2.
a
abasto, manzana 15.
Jos del Monte, 3.
a
Estaci n O .
T oms Renter a, Real G .
Serrano y G onzlez, Real C.
Pabl o Serrano y Hermosi l l o, 2.
a
calle Estacin.
T I ENDA S MI X T A S
Moreno y Ri ncn G allardo, Pl azuel a Molino.
Mara del Ref ugi o G uerra, Abasto Z.
Jess Hernndez y Hermanos, Rosario y Real .
G ernimo Lati os, Pl azuel a del Comercio.
Margari ta R. Lari os, Pl azuel a del Comercio.
Bernardo Moreno y O viedo, Estaci n P.
Reyes B. Vzquez, Puent e Padi l l a Z.
O ctavi ano Vega y Hno. , Mercado C.
Apol oni a Romo, La Pur si ma 9.
ZA PA T E R A S
Lucas Cervantes, Est aci n F .
Juan G mez Port ugal , P. G uerra.
Ant oni a Jordn, Capuchi nas C. 3.
Hermenegi l do Saucedo, Capuchi nas C. 2.
Beni to Cervantes, Cuartel Viejo.
S A Y U L A
A B O GA DO S
Joaqu n Camberos, Port al Hi dal go 10.
F ranci sco P. Alarcn, id. , id. , 14.
Marcelo G alindo, 5 de Mayo 18.
Pabl o R. Li zana, Porfi ri o D az 6.
Eduardo Luqun, id. , id. 4.
Manuel I. Mancilla, 5 de Mayo 13.
Ignaci o Muoz Monroy, i d. , id. 2.
Jess Prez Romero, Cl. G utirrez 5.
Pabl o Rojas, id. , id. 3.
Al berto Romo G arca, Port al Hi dal go 2.
Hel i odoro T . Vi l l amar, Independencia 8.
Manuel I. Manci l l a, Porfirio D az 1.
B O T I CA S
Al berto D urn, Pri sci l i ano Snchez 1.
Juan O . Mouret, Portal Jurez 4.
G umersindo Vel asco y Hno. , Port al Morelos 5.
CURT I DUR A S
Carlos G onzlez, Prisc."Snchez 7.
F B RI CA S DE AZCAR
F . de l a Pea y Hno. , Reforma 3.
D esiderio G mez, Independencia 7.
F B RI CA DE F I DE O S
Vizcaino y Larios, Ramn Corona 25.
F B RI CA DE T A B A CO S L A B RA DO S
Agui l ar y Anaya, 5 de Mayo 16.
J A B O NER A S
Juan G onzlez hijo, Si l veri o Nez 7.
Vi uda hijos de Madueo, Val l ar a 23.
Espi ri di n Mungu a, S. Marcos Cuartel 2.
Pedro Hernndez Vel asco, Eufrasi o Carrin 1.
MDI CO S
Eduardo G onzlez G arca, Ramn Corona 9.
Emi gdi o E. Uri be, Claudio G utirrez 4.
Pabl o Velasco, Jurez 19.
Celso Vi zcayno, S. F rancisco 3.
MI NI STRO S CA TL I CO S
Pedro M.
a
de l os Angel es Espi nosa, Val l ar a 24.
Antoni o Salazar, Ramn Corona 11.
Manuel Celaya, Jurez 13.
Mat as de l a Pea, Al l ende 14.
Hi l ari o Morales, Morelos 29.
Juan Saucedo, id. 31.
PEL UQUER A S
G ui l l ermo G onzlez, Porfirio D az 3.
Ramen Vi l l al vazo, Hi dal go 5.
T I ENDA S DE A B A RRO T ES
Marcelino D az, Xchi tl 22.
Zeferino D az, Santuari o 45.
Leocadio Jimnez, Capilla 31.
Remi gi o Lpez, Independencia 23.
Simn Manzano, Hi dal go 10.
Martn Mndez, Val l arta 65.
El i gi a Contreras, Portal Li bertad Cuartel 6.
Rosal o Velasco, Independencia 47.
Camilo Villalobos, S. Miguel 23.
Clemente Agui l ar, Port al Morelos 7.
Pascual R. Agui l ar, id. id. 8.
Jos Egui art e, id. id. 3.
F rancisco B. G onzlez, Port al Li bertad 12.
Espiridin Larios, id. id. 1.
F . M. Morett, Port al Morelos 1.
T I ENDA S MI X T A S
Silvano Prez Jimnez, Port al Morelos 9.
Paul i no Preciado Portal Jurez 1.
Juan G . Rodr guez, Portal Li bertad 11.
Ruti l i o Val dovi nos, Al l ende 20.
H I STORI A DE MX I CO, po r Zamaco i s .R. DE S. N . A RA L U CE , CA L L E J N ST A . I N S, 5 . M X I C O
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
300
Vi zca no y Lari os, Port al Morelos Cuartel 6.
V EL A S ( F B RI CA S)
Br gi do G onzlez, Val l arta C. 4.
Martiniano Estrada, Ramn Corona 47.
VI NO MEZCA L ( E X PE NDI O S)
Loreto Lpez, S. Nez C. 1.
Jos M.
a
Serrano, Hi dal go 31.
Manuel Preci ado, D egol l ado 1.
DI RECTORI O
DE LOS PRI NCI PALES GI ROS I NDUSTRI ALES
DEL ESTADO DE J ALI SCO
MO L I NO S DE A CE I T E
Baez Norberto, Presa de Ni eves, T epati tl n.
Cueva Marcos E., Cocula.
F onseca Pedro, Sta. Luc a, Atotoni l co el
Al to.
G arca El euteri o, Cocula.
G mez Medina Ignaci o, Cocula.
G onzlez Silvano, T epati tl n.
G uzmn Jenaro, El Ref ugi o, Arandas.
Lepe Ni eves, Mascota.
Montao Zaval a T ri ni dad, El G uajol ote,
Arandas.
Morales Manuel a Asencio de, Atotoni l co el
Al to.
Muiz Hi l ari o, Sta. Rosa, Atotoni l co el Al to.
Navarro Jess, El Pochote, T epati tl n.
O rozco D onato S. Jos, Arandas.
Ponce F l i x, Mascota.
Robl es G il Manuel, G uadalajara.
T opete y C.
a
Jos M.
a
, Autl n.
F B RI CA S DE A GUA RDI E NT E
Ari as Rafael Sta. Cruz, T amazul a.
Cel i s G il Jos, Encinos, T al pa.
Corcuera Manuel L. , Estepac, Cocula.
Cuesta, G allardo y C.
a
Manuel, Atequiza,
G uadalajara.
D uque Isabel Remus de, Bellavista, Zacoalco.
G mez Mercedes Medina de, T enexti tl n,
Cocula.
G uevara Aurel i o, S. F ernando, Zacoalco.
Mendoza Isidro, El T ule, T onila.
Mora D emetrio, La G uadalupe, T amazul a.
Newt on F ederico A. , Contla, T amazula.
O choa D ani el , S. Marcos, T onila.
O choa Rafael C., La Pursima, T amazula.
O rtiz G ordoa Jos y Juan, El Cuis, Ameca.
Pea y Hno. F ernando de la, Amat i t l n,
Sayul a.
Rui z J. Jess, La Barca.
Vergara Hnos. , S. Vicente, T amazul a.
Vi l l anueva At anasi a de l a V. de, T onila,
T onila.
Vi l l anueva D onaci ano, S. Mams, T amazul a.
Vi l l anueva Hnos. , La Hi guera, T oni l a.
Vizcarra Ana y G uadal upe, La Sauceda,
Cocula.
Vi zcayno Severo, El Rincn, C. G uzmn.
F B RI CA S DE AZCAR
Arce Ant oni a Mijares de, El Jocote, Ameca.
Ari as Rafael , Santa Cruz, T amazul a.
Castaeda F . de P. , Zapotlanejo, Zapotl a-
nejo.
Corcuera Manuel L. , Estipac, Cocula.
D uque Isabel Remus de, Bel l avi sta, Zacoal co.
Mendoza Isidro, El T ule, T onila.
Newt on F ederico A. , Contla, T amazul a.
O choa D ani el , S. Marcos, T onila.
O choa Rafael C., La Pursima, T amazul a
Vergara Hermanos, S. Vi cente, T amazul a.
' Vi l l anueva Atanasi a de l a V. de, T oni l a, T o-
ni l a.
Vi l l anueva D anaci ano, S. Mams, T amazul a.
Vi l l anueva Hnos. , La Hi guera, T oni l a.
Vi zcarra Ana y G uadalupe, La Sauceda, Co-
cula.
Vi zcarra Lui s, La Cofrada, Cocula.
Vizcayno Severo, El Ri ncn, Ciudad G uz-
mn.
Vogel Amol do, Sta. Cruz, S. G abriel.
MO L I NO S DE H A RI NA
Becerra Atanasi o, La Pur si ma, At ot oni l co
el Al to.
Berhonague F l i x, Nazas, Lagos.
Bermejillo D . M. Negret e de, S. C. de Jess,
S. Pedro.
Bri seo F rancisco de P. , G uadalupe, Mas-
cota.
Cervantes Jos Mara, La Pal ma, Atotoni l co
el Al to.
Corvera y C.
a
Jos M.
a
Huscato, T eocal ti -
che.
Cuesta Hijos Manuel M., Atequiza, Cha-
pala.
G eddes y C.
a
D avi d J., Corona, Chapala.
G mez Romero Jernimo, S. Nicols, Ahua-
lulco.
Lpez Cipriano, El Atl ante, Colotln.
Luna F lorencio, El Ref ugi o, Atotoni l co el
Al to.
Ll ano Jos Ignaci o, S. Antonio, Ameca.
Madero y Ri ncn G allardo, La Vi ctori a,
Lagos.
Manzano y C.
a
, Sta. Catarina, C. G uzmn.
F B RI CA DE LI B ROS EN BLANCO. R . DE S. N . A R A L U C E , CA L L E J N ST A . I N S, 5. M X I C O .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
301
O rendai n Micaela O rendain de, El Refugi o,
Zapopan.
O rozco Hnos. , Molino Central, G uadalajara.
Pea y Hno. F ernando de la, Joya, G uada-
lajara.
Ram rez Celio, La Concepcin. T eocal ti che.
Rui z Rosal o, Molino Colorado, S. Pedro.
Serrano Len J. , El Salvador, Lagos.
Sociedad Anni ma La Providencia, G uada-
lajara.
T orres Hi l ari n, S. Antonio, U. de S. Ant.
Val l art a Apol oni a, El Cuatro, S. Pedro.
F B RI CA S DE H I L A DO S Y T E J I DO S DE A L GO DN
Al atorre y Hno. Cesreo L. , La Progresi sta,
G uadalajara.
Camacho Juan I. , G uadalajara.
F ernndez del Val l e Hermanos, Atemajac,
Zapopan.
F ernndez del Val l e Hnos. , La Experi enci a,
Zapopan.
F ort oul , Chapuy y C.
a
, G uadalajara.
G uti rrez Sucs. Ignaci o, G uadalajara.
Madero y Ri ncn G al l ardo, La Victoria,
Lagos.
Martnez Negret e F eo., La Escoba, Zapopan.
Mart nez Negret e F eo. , Ro Blanco. Zapopan.
Soci edad Anni ma Industri a y Manufacturera,
R o G rande, San Pedro.
F B RI CA S DE J A B N
Acosta D ani el E. , Mascota.
Agui l era Chvez F rancisco, T eocaltiche.
Barajas T iburcio, Zacoalco.
Barragn D ani el ,
Barragn Ins L. , Aut l n.
Casti l l o Juan, La D efensa, Sayul a.
Ceval l os F rancisco,
Covarrubias Amado,
G onzlez Emi l i ano,
G onzlez Exi qui o,
G onzlez Jos T . ,
Ciudad, G uzmn.
Uni n de T ul a.
Ciudad G uzmn.
Sayul a.
G uadalajara.
G onzlez hijo Juan, La Luz, Sayul a.
G udio Alejo, Ciudad G uzmn.
G utirrez, El i gi , Sayul a.
Madueo Vi uda hi jos de
f
Mart nez Ati l ano,
Mendoza Raf ael F , , Ciudad G uzmn.
Moreno Adol fo, Colotln.
O rnelas Mariano G ., G uadalajara.
Prez Ji mnez Severiano, Sayul a.
Robl es G il Manuel, G uadalajara.
Rodr guez D ionisio, Ciudad G uzmn.
Rodri gue; F ernando, Sayul a.
Rodr guez Hi l ari o,
Aut l n.
Ciudad G uzmn.
Cocula.
Rosas J. Virgen, Ameca.
Rubalcaba Manuel, Colotln.
Santana Cueva Jess, Cocula.
Sedao hijo Ignaci o, San G abriel.
Soto y Moret,
T opete y C.
a
Jos Mara,
Vergara Celso,
Vergara J. D olores,
Vergara Librado,
Villaseor J. G uadal upe,
F B RI CA S DE PA NO CH A
Aceves Joaqu n, Milpillas, Atotonilco el Alto.
Al varez Lorenzo, Malinalco, Ahual ul co.
Anaya Chavez Ignacio, Ro de G mez, T ama-
zul a.
Angui ano Herculano, Chichiquila, Sayul a.
Aranda Margarito, El T rapiche, Zapopan.
Ari as T rinidad, San Lorenzo, Zapotl anejo.
Baeza Joaqu n, Zacoalco.
Brcena Soledad R os de, Santa Cruz, Ahua-
l ul co.
Caedo Sal vador (T est.
a
), Buenavi sta, Ameca.
Caedo Salvador ( T est .
a
) Jayami tl a, Ameca.
Castaeda y Hno. Ramn C. Milpillas, Ato-
tonilco el Al to.
Castro Isaac, La Catarina, Zapopan.
Celis G il Jos, El Cuyul, T al pa.
Cevallos Luz E., El Limn, T onila.
Cisneros Vzquez Ignaci o, Coatlancillo, San
G abriel.
Contreras J. G uadal upe, S. Isi dro, T amazul a.
Cortzar Manuel, Cuisillos, Zapopan.
Curiel y C.
a
Nicols, La Laja, Mascota.
El rtegui Mi guel , La Resol ana, Autl n.
El rtegui Mi guel , La Loma, Autl n.
G arca Eleuterio, Lamazula, Cocula.
G mez Camarena Anastasi o, Santa Mara,
Cocula.
G mez Zenaido, El Cuatesqui te, Zacoalco.
G onzlez Antoni o, El Escal n, Zapopan.
G onzlez T oms, O jo de Agua, T equila.
G uevara Aurelio, San F ernando, Zacoalco.
G uizar G onzlez JosM.
a
, S. Jos, T amazul a.
G uzmn Ignacio, Zacoalco.
Lpez Jess, La Huerta, Sayul a.
Lpez Sabina, La Pareja, Ameca.
Martel Canuta, El T rapiche, Zapopan.
Martnez Ati l ano, El Molino, Sayul a.
Michel H. G orgoni oZenzont a, San G abriel.
Montes Pnfilo, T rucha, T equi l a.
Mora D emetrio, La G uadalupe, T amazul a.
Moreno J. Angel , El Cuatesqui te, Zacoalco.
O choa Epi gmeni o (T est.
a
), El T abln, Za-
popan.
TALLER DE RAYADOS. RA MN DE S. N. A R A L U C E , CA L L E J N ST A . I N S, 5. M E X I C O .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE J ALI SCO
302
O rendain Micaela de, El Refugio, Zapopan.
O rtiz G ordoa Juan y Jos, El Cuis, Ameca.
Pal omera Pri mi ti vo, El Paraso, T alpa.
Paredes Salvador, Huerta Vieja, Ahualulco.
Pea y Hno. F do. de la, Amititln, Sayula
-
Pena Luisa Navarro de, Mayorazgo, Atoto-
nico el Alto.
Prez Emiliano, Camajapa, Cocula.
Porti l l o Manuel L. , Zacoalco.
Ramrez Paulino, San D iego, Sayula
Ramos Ricardo, D ivisadero, Mascota.
Ri vera Enrique, Providencia, Zacoalco.
Rivera G regorio, Ayuquila, Autln.
Romo Manuel'M., Santa Mara, Ameca.
Rubalcaba Antonio, Zacoalco.
Ruiz Luis, Milpillas, Atotonilco el Alto.
Salazar Emigdio, SanF el i pe Hijar-, Mascota.
Vargas Juana, El Cuatesquite, Zacoalco.
Velasco Santiago, La Sauceda, San G abriel.
Vergara y Corona, Amacuauti tl n, San
G abriel.
Vizcayno Brgida, Padilla, T onila.
Vi zcayno Vidal, San Jos, San G abriel.
Zaragoza Anastasio, T rapichillo, Mascota.
Zabala D oroteo, El T rapiche, Zapopan.
Zaval a Juan R., San F rancisco, Ameca.
Zepeda Ezequiel, Cbapala.
Ziga Viuda hijos de, La Higuera, Ameca.
F B RI CAS DE PAPEL Y CARTONCI LLO
Ancira y Hermano, El Batn, Zapopan.
G utirrez J. Vicente, La Constancia, Sayula.
F B RI CAS DE PUROS Y CI GARROS
Agui l ar y Anaya, El Leopardo y la Rep-
blica, Sayula.
Alvarez Vicente, La Reforma, La Barca.
Araiza y C.
a
F ranci scoL. , El Vapor, Autln.
Cruz G abriel B. La F ortuna, G uadalajara.
G onzlez F ranco y C.
a
, El Cambio, G uadal.
a
G il G onzlez F ranciscoLa Repbl i ca, T al pa.
Huber y C.
a
Vctor, La R. de O ccidente,
G uadalajara.
Larios Hermin, La G ran Va, Lagos.
Martnez Pablo, La Esmeralda, G uadalajara.
O choa D ionisio, La Colorada, San G abriel.
Robles Lucio, El Museo, G uadalajara.
Robles y C.
a
T oribio, La Sultana, G uadal.
3
Ruel as F rancisco, El D estino, Autl n.
Sandoval Jess Navarro de, Lui s Sandoval,
La Barca.
Villalobos Emilio, El Sol>, G uadalajara.
F B RI CAS DE VI NO MEZCAL
Agraz Villaseor, Buenos Aires, Cocula.
Alvarez Lorenzo, San F el i pe de Arango*,
Ahualulco.
Allende Sebastin, La Casualidad, T equila.
Arce Antonia Mijares de, S. J. de Miravalle,
Ameca.
Brcena Soledad R os de, Santa Cruz, Ahua-
lulco.
Bermejillo D . M. Negrete de, El Castillo,
San Pedro.
Corcuera Jos, San D iego, Cocula.
Cruz Sabs, Santa Q uiteria, T equila.
D uque Isabel Remus de, Bel l avi sta, Za-
coalco.
F lores Ana Rubio de, La Constancia,T equila.
F lores J. Jimnez de, Martinea, T equila.
G mez Romero Jernimo, El Carmen, Ahua-
lulco.
Hijar Jos F . de, La O riental, T equila.
Camarena Lui sa Martin de, Labor de Rivera,
Ahualulco.
G mez Romero Jernimo, Est. de Ayones,
Ahuahulco.
G uizar G onzlez Jos Mara, San D iego, T a-
mazula.
Lancster Jones Ricardo, Venta del Asti l l e-
ro, Zapopan.
Lpez Aurelio, S. J. del Refugio, T equila.
Madrid Elseo, < La Providencia, Ahualulco.
Martnez Lino, Santo T oms, T equila.
Miramontes J. Mara, La Parrea, T equila.
O ntiveros Carmen D vi l a de, La Soledad,
T equila.
O rendain Micaela O rendain de, El Refugio,
Zapopan.
O rendain Vicente, El Llano, T equila.
O rendain Zenn, San Andrs, T equila.
Real Juan F eo. del, San Nicols, Mezqutic.
Rodrguez G ama Agust n, El Careo, Za-
popan.
Rodrguez Martnez Isidro, T equila.
Rojas Braulio, La Chorrerra, Ahualulco.
Romero F rancisco, Len Q uintanea, T e-
quila.
Romero Aguilar Ign., Sayulimita, T equila.
Rftmero G il Hilarin, La Estanzuela, Ahua-
lulco.
Rosales Armas Miguel, T equila.
Ruiz Manuel, La Chiripa, T equila.
Ruiz Mara R. , T equila.
Salazar Emidgio, S. F elipe deHijar, Mascota.
Sauza Cenobio, La Labor, Cocula.
Sauza Cenobio, Chorrera, T equila.
Uribe Clemente, Ahualulco.
EST AD O D E MXICO
I . Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial.- L na de las
regio nes ms interes antes de la Co nfed eracin Mexicana es el Es tad o de Mxico ,
s ituad o al centro de la Repblica y ro d eand o po r el No rte , Es te y Oeste al Dis trito
Fed eral. Limita al No rte co n el Es tad o de H id algo , al E. co n Tlaxcala y Puebla, al
SE. co n Mo relo s, al S. co n Guerrero , al 0. co n Micho acn y al NO. co n Queretaro .
Es t co mprend id o e ntre lo s I
o
20' de lo ngitud o ccid ental y un grad o y j uno s
minuto s al o riente d el merid iano de Mxico , y entre lo s 18 80' y lo s 20 30 apro -
ximad amente de latitud No rte. . ,
La extens in te rrito rial del actual Es tad o de Mxico es de 23.95 kilmetro s
cuad rad o s , habiend o co mprend id o en o tro tiempo 95.000 kilmetro s , antes que lo s
d ecreto s de 1849, 1854, 1858 y 1869 s egregas en de su terito rio las fraccio nes que
bo y so n Es tad o s de Mo relo s, Tlaxcala, H id algo , Queretaro , etc.
I I . Orografa hidrografa. El suelo del Es tad o que res eamo s se baila
cruz ad o en to d as d ireccio nes po r cerro s y mo ntaas que accid entan no tablemente
el terreno . Su lmite o riental se encuentra en las fald as de la impo nente ierra
Nevada, cuyo s gigantes co s vo lcanes I xtacibuatl y Po po catepetl d o minan to d as las
alturas , enviand o al interio r d el territo rio lo s ltimo s ramales de escabro sas s ierras
que al fin se res uelven en extenso s y ris ueo s valles co mo el d e Mxico , Otumba y
el de To luca. Al O. y S. las primeras es tribacio nes de la s ierra d e Ajus co y las co m-
plicad as alturas que d o mina el Nevado de Toluca, accid entan nuevamente el suelo ,
hacind o lo frago s o en extremo . Las principales mo ntaas d el Es tad o , pres cin-
d iend o del Po po catepetl y el I xtacihuatl, d e qu en o tro lugar no s o cupamo s so n
el Ajusco (3.986 metro s ), Cerro Gordo (3.046), Paula (2.742) y el gran Nevado de
Toluca que alcanz a la altura d e 4.623 metro s s o bre el nivel d el mar. El valle que
se extiend e al pie de su fald a s eptentrio nal, d o nd e se encuentra la ciud ad de l o -
luca capital del Es tad o , es el valle ms alto de la Repblica; 2.580 metro s so bre el
mar y 310 metro s ms elevado que el Valle de Mxico .
La hid ro grafa d el Es tad o es po bre en extremo , siend o la nica co rriente de
c o n s i d e r a c i n co n que cuenta, el ro Lerma que fo rma la laguna de su no mbre
y sale del Es tad o po r el NO. en d ireccin al Pacfico . El Quechalapa, San J uan y
Pnuco , ro s tan caud alo so s cuand o se apro ximan al lito ral, tienen sus fue nte s en
el Es tad o , y una multitud d e arro yo s , cuya mayo r parte se seca en invierno , co m-
pletan la hid ro grafa de es ta regin, d o nd e, d espus de to d o , no se echan de me-
no s lo s grand es ro s en lo que se refiere la agricultura, po rque las lluvias so n
D I R E C T O R I O D E L E S T A D O D E J A L I S C O
302
O rendain Micaela de, El Refugio, Zapopan.
O rtiz G ordoa Juan y Jos, El Cuis, Ameca.
Pal omera Pri mi ti vo, El Paraso, T alpa.
Paredes Salvador, Huerta Vieja, Ahualulco-
Pea y Hno. F do. de la, Amititln, Sayula
-
Pea Luisa Navarro de, Mayorazgo, Atoto-
nico el Alto.
Prez Emiliano, Camajapa, Cocula.
Porti l l o Manuel L. , Zacoalco.
Ramrez Paulino, San D iego, Sayula
Ramos Ricardo, D ivisadero, Mascota.
Ri vera Enrique, Providencia, Zacoalco.
Rivera G regorio, Ayuquila, Autln.
Romo Manuel'M., Santa Mara, Ameca.
Rubalcaba Antonio, Zacoalco.
Ruiz Luis, Milpillas, Atotonilco el Alto.
Salazar Emigdio, SanF el i pe Hijar-, Mascota.
Vargas Juana, El Cuatesquite, Zacoalco.
Velasco Santiago, La Sauceda, San G abriel.
Vergara y Corona, Amacuauti tl n, San
G abriel.
Vizcayno Brgida, Padilla, T onila.
Vi zcayno Vidal, San Jos, San G abriel.
Zaragoza Anastasio, T rapichillo, Mascota.
Zabala D oroteo, El T rapiche, Zapopan.
Zaval a Juan R., San F rancisco, Ameca.
Zepeda Ezequiel, Chapala.
Ziga Viuda hijos de, La Higuera, Ameca.
F B RI CAS DE PAPEL Y CARTONCI LLO
Ancira y Hermano, El Batn, Zapopan.
G utirrez J. Vicente, La Constancia, Sayula.
F B RI CAS DE PUROS Y CI GARROS
Agui l ar y Anaya, El Leopardo y la Rep-
blica, Sayula.
Alvarez Vicente, La Reforma, La Barca.
Araiza y C.
a
F ranci scoL. , El Vapor, Autln.
Cruz G abriel B. La F ortuna, G uadalajara.
G onzlez F ranco y C.
a
, El Cambio, G uadal.
a
G il G onzlez F ranciscoLa Repbl i ca, T al pa.
Huber y C.
a
Vctor, La R. de O ccidente,
G uadalajara.
Larios Hermin, La G ran Va, Lagos.
Martnez Pablo, La Esmeralda, G uadalajara.
O choa D ionisio, La Colorada, San G abriel.
Robles Lucio, El Museo, G uadalajara.
Robles y C.
a
T oribio, La Sultana, G uadal.
3
Ruel as F rancisco, El D estino, Autl n.
Sandoval Jess Navarro de, Lui s Sandoval,
La Barca.
Villalobos Emilio, El Sol>, G uadalajara.
F B RI CAS DE VI NO MEZCAL
Agraz Villaseor, Buenos Aires, Cocula.
Alvarez Lorenzo, San F el i pe de Arango*,
Ahualulco.
Allende Sebastin, La Casualidad, T equila.
Arce Antonia Mijares de, S. J. de Miravalle,
Ameca.
Brcena Soledad R os de, Santa Cruz, Ahua-
lulco.
Bermejillo D . M. Negrete de, El Castillo,
San Pedro.
Corcuera Jos, San D iego, Cocula.
Cruz Sabs, Santa Q uiteria, T equila.
D uque Isabel Remus de, Bel l avi sta, Za-
coalco.
F lores Ana Rubio de, La Constancia,T equila.
F lores J. Jimnez de, Martinea, T equila.
G mez Romero Jernimo, El Carmen, Ahua-
lulco.
Hijar Jos F . de, La O riental, T equila.
Camarena Lui sa Martin de, Labor de Rivera,
Ahualulco.
G mez Romero Jernimo, Est. de Ayones,
Ahuahulco.
G uizar G onzlez Jos Mara, San D iego, T a-
mazula.
Lancster Jones Ricardo, Venta del Asti l l e-
ro, Zapopan.
Lpez Aurelio, S. J. del Refugio, T equila.
Madrid Elseo, < La Providencia, Ahualulco.
Martnez Lino, Santo T oms, T equila.
Miramontes J. Mara, La Parrea, T equila.
O ntiveros Carmen D vi l a de, La Soledad,
T equila.
O rendain Micaela O rendain de, El Refugio,
Zapopan.
O rendain Vicente, El Llano, T equila.
O rendain Zenn, San Andrs, T equila.
Real Juan F eo. del, San Nicols, Mezquitic.
Rodrguez G ama Agust n, El Careo, Za-
popan.
Rodrguez Martnez Isidro, T equila.
Rojas Braulio, La Chorrerra, Ahualulco.
Romero F rancisco, Len Q uintanea, T e-
quila.
Romero Aguilar Ign., Sayulimita, T equila.
Rftmero G il Hilarin, La Estanzuela, Ahua-
lulco.
Rosales Armas Miguel, T equila.
Ruiz Manuel, La Chiripa, T equila.
Ruiz Mara R. , T equila.
Salazar Emidgio, S. F elipe deHijar, Mascota.
Sauza Cenobio, La Labor, Cocula.
Sauza Cenobio, Chorrera, T equila.
Uribe Clemente, Ahualulco.
EST AD O D E MXICO
I . Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial.- L na de las
regio nes ms interes antes de la Co nfed eracin Mexicana es el Es tad o de Mxico ,
s ituad o al centro de la Repblica y ro d eand o po r el No rte , Es te y Oeste al Dis trito
Fed eral. Limita al No rte co n el Es tad o de H id algo , al E. co n Tlaxcala y Puebla, al
SE. co n Mo relo s, al S. co n Guerrero , al 0. co n Micho acn y al NO. co n Queretaro .
Es t co mprend id o e ntre lo s I
o
20' de lo ngitud o ccid ental y un grad o y j uno s
minuto s al o riente d el merid iano de Mxico , y entre lo s 18 80' y lo s 20 30 apro -
ximad amente de latitud No rte. . ,
La extens in te rrito rial del actual Es tad o de Mxico es de 23.95 kilmetro s
cuad rad o s , habiend o co mprend id o en o tro tiempo 95.000 kilmetro s , antes que lo s
d ecreto s de 1849, 1854, 1858 y 1869 s egregas en de su terito rio las fraccio nes que
ho y so n Es tad o s de Mo relo s, Tlaxcala, H id algo , Queretaro , etc.
I I . Orografa hidrografa. El suelo del Es tad o que res eamo s se halla
cruz ad o en to d as d ireccio nes po r cerro s y mo ntaas que accid entan no tablemente
el terreno . Su lmite o riental se encuentra en las fald as de la impo nente ierra
Nevada, cuyo s gigantes co s vo lcanes I xtacihuatl y Po po catepetl d o minan to d as las
alturas , enviand o al interio r d el territo rio lo s ltimo s ramales de escabro sas s ierras
que al fin se res uelven en extenso s y ris ueo s valles co mo el d e Mxico , Otumba y
el de To luca. Al O. y S. las primeras es tribacio nes de la s ierra d e Ajus co y las co m-
plicad as alturas que d o mina el Nevado de Toluca, accid entan nuevamente el suelo ,
hacind o lo frago s o en extremo . Las principales mo ntaas d el Es tad o , pres cin-
d iend o del Po po catepetl y el I xtacihuatl, d e qu en o tro lugar no s o cupamo s so n
el Ajusco (3.986 metro s ), Cerro Gordo (3.046), Paula (2.742) y el gran Nevado de
Toluca que alcanz a la altura d e 4.623 metro s s o bre el nivel d el mar. El valle que
se extiend e al pie de su fald a s eptentrio nal, d o nd e se encuentra la ciud ad de l o -
luca capital del Es tad o , es el valle ms alto de la Repblica; 2.580 metro s so bre el
mar y 310 metro s ms elevado que el Valle de Mxico .
La hid ro grafa d el Es tad o es po bre en extremo , siend o la nica co rriente de
c o n s i d e r a c i n co n que cuenta, el ro Lerma que fo rma la laguna de su no mbre
y sale del Es tad o po r el NO. en d ireccin al Pacfico . El Quechalapa, San J uan y
Pnuco , ro s tan caud alo so s cuand o se apro ximan al lito ral, tienen sus fue nte s en
el Es tad o , y una multitud d e arro yo s , cuya mayo r parte se seca en invierno , co m-
pletan la hid ro grafa de es ta regin, d o nd e, d espus de to d o , no se echan de me-
no s lo s grand es ro s en lo que se refiere la agricultura, po rque las lluvias so n
abund antes cas i to d o el ao . H ay alguno s lago s no tables , es pecialmente lo s de
Cbaleo , Texco co , J alto cn y Zumpango , de lo s cuales se d is tingue el s egund o po r
su impo rtancia his trica en el Mxico de lo s Az tecas y po r ser d e agua s alo bre.
Lo s o tro s es tn en el d a casi d esecad o s y acabarn po r d es aparecer d es agund o s e
po r el canal de No chis to ngo .
I I I . Clima y producciones. El clima vara mucho en el Es tad o de Mxico
s egn las lo calid ad es y su al tura. En el valle de To luca es fro , ms templad o en
el d e Mxico y algo clid o en lo s territo rio s d el Sur. Po r co nsecuencia las pro d uc-
cio nes vegetales so n tambin muy variad as , co mprend iend o especies tro picales ,
to d o s lo s cereales y algunas especies arbo res centes de las z o nas ms fr as . La ri-
quez a agrco la del Es tad o alcanz a nueve millo nes de peso s anualmente, pertene-
ciend o la mayo r parte de es ta cantid ad la cebad a, al maz , al trigo y al pulque,
d e cuyas plantacio nes hay rico s y extens o s campo s .
La minera es valio sa aunque po co explo tad a: se co no cen mucho s minerales de
plata y alguno s de o ro y fierro en d is tintas lo calid ad es, pero la extraccin que se
hace en los mismo s no alcanz a un milln de peso s de valo r anual.
H ay mucho ganad o vacuno , caballar, asnal y de lana en el Es tad o , y en sus
bo sques abund an las mad eras finas de ebanis tera y para co ns truccio nes .
I V. Divisin poltica. Poblacin. Gobierno. Hacienda. El Es tad o d e
Mxico d ivd ese po lticamente en d is trito s y municipalid ad es . Lo s d is trito s so n
quince y su po blacin y no mbre lo s s iguientes :
Dis trito de To luca . . . . . 114.490 habitantes .
Cuautitln . .. . . 32.162
Chalco . . . . . 66.422
I xtlahuaca . . . . 74.934
J ilo tepec. . . . 64.024
Lerma . . . . . 45.483
Otumba . . . . . 34.613
Sultepec . . . . . 52.814
Temas caltepec. . 39.472
Tenancingo . . . 63.792
T e n a n g o . . . . 65.441
Texco co . . . . . 57.070
Tlalnepantla . . . 57.401
Valle de B ravo . 43.742
Zumpango . . . 29.758
To tal . . . . 84L618
Extens in te rrito rial. . 23.957 kilmetro s cuad rad o s .
Dens id ad de po blacin 85,13 habitantes po r kilmetro cuad rad o .
Es el de Mxico el Es tad o tercero de la Repblica en d ens id ad de po blacin,
aventajnd o le Tlaxcala y Guanaj uato . En d icha po blacin se cuenta un fue rte
nmero de ind genas o to mis, mexicano s, etc., que no baj a de 200.000, d is tribuid o s
en to d o el te rrito rio .
La capital d el Es tad o es la ciud ad de To luca, d o nd e res id e la Cmara legis lativa
co mpues ta d e 17 d iputad o s elegid o s po r el pueblo , co n igual nmero de s uplentes ;
el Tribunal Superio r d e J us ticia, integrad o co n seis magis trad o s , dos agentes fis-
cales y do s s ecretario s ; y el Go bernad o r encargad o del Po d er Ejecutivo . Se en-
cue ntra investid o co n tan alto cargo , en la actualid ad , el Sr. General D. J o s
Vicente Villad a, que d is frutadel aprecio de to d o s sus go bernad o s po r sus relevan-
te s prend as d e inteligencia, ho nrad ez , labo rio s id ad y cario para su patri a.
Es te d is tinguid o mexicano naci en la capital d e la Repblica el 15d e Diciem-
bre d e 1843, y lo s 24 ao s d e ed ad recibi en campaa su no mbramiento d e
Teniente Co ro nel del Ejrcito . Quien le co nfera es te cargo no eraun igno rante en
materias d e milicia, ni un aptico en as unto s de ho no r; era el hero ico General Ar-
te aga, que al d is tinguir de tal mo d o al jo ven
militar d emo s traba haber halld o en l ac-
cio nes d e hro e y s entimiento s d e patri o ta.
En la l ucha te naz y pica d e lo s mexica-
no s co ntra la invas in frances a, el seo r Vi-
llad a figur s iempre en lo s punto s de peligro
y o btuvo alguno s triunfo s no tables , co mo el
de Zamo ra, d o nd e d erro t, al fre nte de su ba-
talln Guia del Ejrcito, un numero so cuerpo
d e frances es : d espus en las tris tes luchas
civiles que e ns angre ntaro n lo s frtiles cam-
pes d e Mxico , pele co n bravura en d efens a
s iempre d e s us id eales de libertad iguald ad .
Varias veces co rri serio s peligro s y en do s
o casio nes fu hecho pris io nero y estuvo
punto de ser fus ilad o , salvnd o lo vario s jefes
y o ficiales d el band o co ntrario que no quisie-
ro n co ns entir en el sacrificio de un ho mbre Go be r nad o r d e l E s t ad o d e Mxi co
co mo Villad a quien d eban la vid a infinid ad
d e pris io nero s . Es te episo d io d emues tra que la bo nd ad de co raz n que d is tingue
al actual ho mbre de paz , era ya el fo nd o de s u carcter en una po ca ho rrible d e
o d io s y venganz as en que no po d an meno s d e d o minar lo s caracteres s anguinario s
fue rz ade familiariz ars e co n aquel co ntinuad o d eg ello .
Res tablecid a la Repblica, co ntinu el Sr. Villad a, co mo s iempre, afiliad o al
partid o liberal y po r co ns iguiente al lad o d el General Daz , cuya caus a d efend i
en la prens a y co n la espad a has ta que el vo to unnime d lo s hijo s d el Es tad o de
Mxico lo llev la primera magis tratura, d o nd e si fs icamente pud o d es cans ar
de tantas fati gas s ufrid as en campaa, en cambio su intelecto se recarg co n nue-
vo s cuid ad o s y atencio nes que exigan del antiguo so ldado el tacto exquis ito y la
habilid ad extremad a del go bernante.
Al hacers e cargo del go bierno hall d ifciles pro blemas plantead o s que envo l-
van el pro gres o del Es tad o y la regulariz acin d e lo s servicio s pblico s : to d o s
fuero n atacad o s d eno d ad amente po r el Sr. Villad a y res uelto s de mo do tan s atis -
facto rio que el pueblo po r l tan bien ad minis trad o no tuvo ni tiene sino aplaus o s
para su ges tin ad minis trativa.
Dis tinguis e has ta aho ra el Sr. Villad a es pecialmente en el impulso que ha d ad o
laI ns truccin Pblica y la beneficencia, halland o en este caritativo punto
entus ias ta co labo rad o ra en su s eo ra espo sa, virtuo s a d ama quien se d ebe la ins -
talacin d el H o s pital de Maternid ad , grand io s o ed ificio que res po nd e lo s cari-
tativo s fines para que fu ed ificad o .
La haciend a, d es equilibrad a y en estad o precario , mereci tambin pre fe re nte
306 E ST A DO DE MX I CO
atencin po r parte d e l Sr. Villad a, y co n iniciativas o po rtunas , med id as enrgicas y,
es pecialmente, co n lo s ejemplo s de pro bid ad d ad o s en las altas es feras d e go bierno
T O L UCA . H O SPI TAL DE MATERNI DAD
que es timulaban to d o s lo s que mane jaban caud ales pblico s y los mismo s co n-
tribuyentes , lleg en el ao 1897 las halagad o ras cifras s iguientes :
Rentas del Es tad o Rentas mnnicpales
I ngres o s .
Egres o s .
Supervit
8

965.308,04
956.248,03
I ngres o s .
Egres o s .
Supervit
242.136,24
237.160,18
g 9.060,01 Supervit . . & 4.976,06
En lo s ao s s iguientes 1898 y 1899, el res ultad o fu an ms s atis facto rio y
pued e d ecirse que el de Mxico es uno de los Es tad o s mo d elo s en es ta materia.
Y. Instruccin pblica, Cuenta ho y el Es tad o de Mxico , virtud d el
empeo que su pro gres is ta Go bierno puso en la materia, co n un nmero co nsid e-
rable d e es tablecimiento s d e ins truccin, perfectamente o rganiz ad o s y de lo s que
vamo s o cuparno s co n la d etencin que se merece tan impo rtante as unto .
Para la ins truccin pre parato ria y pro fes io nal se ins talaro n en la ciud ad d e
To luca lo s grand e s centro s de ens eanz a s iguientes :
E S C U E L A N O R M A L P A R A P R O F E S O R A S Y D E A R T E S Y O F I C I O S
Cuenta la Es cuela No rmal co n 1 Directo r, 1 Subd irecto r, 2 Pre fe cto s , 1 Cela-
d o r, 45Pro fes o res y 2 Ayud antes , que imparten la ens eanz a en ellay en su anexa
la Escuela primaria de prvulos, las s iguientes alumnas matriculad as :
Para el pro fes o rad o . . . 84 Fo to grabad o . . . . 6
Clases de farmacia . . . . 5 Mo d as y co nfeccio nes . . 4
Tened ura de libro s 8 Co s tura en mquina . . 4
Telegrafa. . . . . . . 20 Co s tura blanca . . 2
Taquigrafa y es critura en Flo res artificiales . . . 15
mquina 11 B o rd ad o
Fo to graf a 9 T O T A L . . . . . 173
La as is tencia med ia ambo s centro s alcanz a 261 alumnas , habind o s e ma-
triculad o el ltimo ao 333 nias . Lo s gas to s que o riginan d ichas Es cuelas s uman
22.000 peso s anualmente.
I N S T I T U T O C I E N T F I C O Y L I T E R A R I O
I ns talad o en un hermo so edificio del que aco mpaamo s un grabad o , se d ivid en
sus clases en dos seccio nes, la preparatoria y la profesional, y tiene anexa una
Es cuela No rmal para pro fes o res , hallnd o s e al cuid ad o de 2 Directo res , 2 Pre fe c-
to s , 44 Pro fes o res y 6Ayud antes . Co mprend e laens eanz a de las s iguientes clases:
J uris prud e ncia, No tariad o , Ped ago ga, Farmaci a, Agentes d e Nego cio s, I ngenie-
ro s to pgrafo s y civiles y Te l e graf a.
H ay en el interio r d el I ns ti tuto amplio s higinico s salo nes de clase y muy
bien nutrid o s gabinetes de Fs ica, Qumica H is to ria Natural.
E ST A DO DE MX I CO
T O L U C A . E L I NSTI TUTO CI ENTI FI CO Y L I TERARI O
De lo s 621 alumno s matriculad o s en 1899, as is tiero n po r trmino med io 526.
Lo s gas to s de ens eanz a en ambo s es tablecimiento s , s ufragad o s po r el Es tad o ,
alcanz an anualmente $ 40.988,70.
En el mismo Co legio se han establecid o ad ems , clases tericas d e mineralo ga
y agricultura, sin co ns tituir es to precis amente una carrera, pero preparand o lo s
alumno s para mayo res es tud io s en ese te rre no .
E S C U E L A T E R I C O - P R C T I C A D E O B S T E T R I C I A
Es te pequeo plantel de ens eanz a no cuenta actualmente ms que co n o cho
alumnas , un Pro fes o r y una Pro fes o ra, o riginand o gas to s en sueld o s y tiles po r
% 1.186,25 al ao .
E S C U E L A D E A R T E S Y O F I C I O S P A R A H O M B R E S
Es uno de lo s ms bien ins talad o s es tablecimiento s que hemo s visto , llamand o
all mucho la atencin la d is tribucin excelente de las materias y la o rganiz acin
ad minis trativa que pres ta o rd en y mto d o la marcha de la Es cuela. Cuenta ac-
tualme nte co n 110 alumno s interno s y 109 externo s , matriculad o s para el aprend i-
z aj e d e lo s o ficio s y artes s iguientes : carpintera, curtid ura, d o rad ura, es feras ,
e ncuad e maci n, herrera, ho jalatera, imprenta, l i to graf a, mo d elad o , mecnica,
s as trera, z apatera, tened ura de libro s , msica y d ibujo , para la ens eanz a d l o s
cuales, hay en la Escuela grand es talleres pro vis to s de materiales y he rramie ntas
en abund ancia. Atiend en el es tablecimiento 1 Directo r, 1 Pre fe cto , 13 Maes tro s
de taller y 63 Oficiales, co stand o al erario S 52.253,45 anualmente.
T O L U C A . V I ST A PANO R MI CA DE L A CI UDA D
ENSEANZA PRI MARI A
So n s atis facto rias las sumas que en el Es tad o de Mxico arro ja la es tad s tica
de I ns truccin pblica, y pued e d ecirse que es ta entid ad marcha la cabez a d e
to d as en el pro gres o esco lar. A 1.015 escuelas primarias asciend e el nmero
de las que so stiene el Es tad o , d ivid id as en 838 para ho mbres , 170 para mujeres y
7 mixtas , co n una matrcula d e 53.270 alumno s, sea 30.008 ho mbres y 15.262
muj e re s .
1.128 pers o nas es tn o cupad as en las citad as escuelas, co s tand o al Teso ro p-
blico en sueldo s y gasto s anualmente 0 224.393,70.
H ay ad ems 96 escuelas primarias s o s tenid as po r particulares , po r as o ciacio nes
y po r el clero , co n as is tencia med ia de 4.045 alumno s , lo que da un to tal d e 1.111
es cuelas en el Es tad o , sea una po r cad a 757 habi tante s .
VI . Poblaciones principales. Su industria y comercio.Por el nme ro
de habitantes , lo s principales centro s del Es tad o so n:
To luca 23.150 habitante s
Zumpango 9.090
Lerma 7.167
Malacatepec 6.551
Tenango del Talle 5.465
Metepec 5.189
To d as es tas po blacio nes so n muy antiguas ; han sido fund ad as la mayo r parte
de ellas po r lo s ind genas antes d e la Co nquis ta, y co ns ervan recuerd o s his trico s
y curio sas ruinas de tiempo s lejano s que se remo ntan has ta lo s to ltecas . Las mas
interes antes d esd e este punto d e vis ta so n las d e Chalco , Texco co y o tras que
fuero n un tiempo capitales d e po d ero so s aunque pequeo s reino s ind genas .
T O L U C A
Es ta hermo s a ciud ad , capital del Es tad o , pres enta en co njunto bellsimo pano -
rama, co n su impo nente Nevado al fo nd o , co n las capricho s as eminencias que la
ro d ean y lo pinto res co de sus ed ificio s, plaz as y j ard i ne s .
Las calles so n rectas y es merad amente cuid ad as , co n bueno s emped rad o s y
aceras , que co nd ucen espacio sas plaz as o rnamentad as co n es tatuas d e ho mbre s
clebres y co n jard ines en lo s que abund an las flores que d iero n fama la ciud ad .
Sus ed ificio s principales so n:
El Palacio del Po d er Eje cutivo , de co ns truccin s evera y elegante; el Palacio
Legis lativo , en co ns truccin prxima terminars e; lo s Lavad ero s pblico s gratui to s
Carmen Romero Rubio de Daz, co n talleres d e planchad o y co s tura, y una escuela
en su interio r, co n bao s de re gad e ra para mujeres y nio s po bres , y o tras ins tala-
cio nes que lo hacen el es tablecimiento ms benfico d e lacapital; el H o s pital Gene-
ral, el H o s pital d e Maternid ad I nfanci a y Orfanato rio que lleva el no mbre de s u
T O L O C A . PA L A CI O DEL PO DE R E J E CUT I V O
fund ad o ra la d i s ti ngui d a d ama D.
a
Co ncepcin C. d e Villad a; el I ns ti tuto Cientfico
y Lite rario ; la Es cuela No rmal para pro fes o ras ; la Crcel d e Ciud ad y J uz gad o s ;
el Asilo d e Mend igo s , alguno s templo s y o tras co ns truccio nes anti guas y mo d e rnas
d e bo nita arqui te ctura.
T O L U C A . J A R D N ZA R A GO ZA
Entre s us mo nume nto s so n d igno s d e mencin el d e lo s H o mbre s I l us tre s y la
e s tatua d e Mo ro lo s , y muy no table s lo s hermo s o s j ard i ne s Morelos y Zaragoza, la
gl o ri e ta ce ntral d e la Alamed a y el j ard n d e aclimatacin en la mis ma.
T O L U C A . J A R D N M O R E L O S
Actual me nte s e co ns truye el nuevo pas eo Coln, en las afue ras d e la ci ud ad ,
que o frece ser el l ugar d e mayo r atracti vo d e To luca, una vez te rmi nad o , y que
lo s rbo les le pre s te n su ad o rno y s o mbra.
El pai s aj e d e es te pas eo es bells imo , d i s frutnd o s e en l d e la ms pano rmi ca
vi s ta del gran vo lcn Nevado X i nante catl , que luce la blancura d e sus e te rnas
nieves ms all d e las nube s . Es te vo lcn, en o tro tie mpo d e te rri bl e s erupcio nes ,
se e ncue ntra co mpl e tame nte i nacti vo , hallnd o s e el fo nd o d e s u crte r lleno d e
agua, cuyo curio s o fe nme no (un lago s ubte rrne o ) re mune ra bi e n al turi s ta d e
las fati gas d e la as cens in.
T O L U C A . N E V O PA SEO CO L N Y V I ST A DEL NE V A DO
La ciud ad e s t al umbrad a en las no ches po r la luz elctrica d e arco vo ltaico , y
el mo vimiento e n s us calles y cas as me rcantile s es animad o y co ns id erable.
La i nd us tri a y el co mercio , muy d es arro llad o s , cue ntan co n bue nas fabri cas d e
d i s ti nto s pro d ucto s , ti e nd as d e ro pa l uj o s as y bie n s urti d as y alguno s ho teles y
ce ntro s d e recreo muy no table s . Vamo s ci tar al az ar alguno s d e eso s es tableci-
miento s .
CO MPAA CERVECERA
T ol uca y Mxi co S. A.
MX I CO : Po rtillo San Diego nms . 1 1 y 12. Fbri ca en TOLUCA.
La co no cid a fbri ca d e cervez a d e la s o cied ad annima Toluca y Mxico, se
e ncue ntra en la capi tal d el Es tad o d e Mxico , o cupand o un amplio y hermo s o
ed ificio mo d erno , pro pied ad d e la Co mpaa.
En su re ci nto s e i ns tal aro n cuanto s aparato s ha inve ntad o la i nd us tri a hu-
mana para la fabri caci n d e la cervez a, merced de lo s cuales se verificala trans -
fo rmacin d el lpulo y la cebad a co n as o mbro s a rapid e z y en co lo sal es cala, pues
lo s ped id o s que ha d e ate nd e r ho y la fbri ca so n eno rmes , d ebid o que s e co ns u-
men s us pro d ucto s en to d a la Re pbl i ca. Nad a d eja que d es ear la i ns tal aci n: el
ge re nte d e la Co mpaa, D. Santi ago Graf, fund ad o r d e la nego ciacin, ho mbre
i nte l i ge nte co mo po co s en es ta mate ri a i nfati gabl e ad mi ni s trad o r, no d es cuid a
d etalle alguno po r ins ignificante que pare z ca, fin d e que la empres a s iga co nti-
T O L UCA . ESCRI T O RI O S EN LA F B RI CA DE CK RVEZA
y clas es , es s iempre la ms acre d i tad a que en calid ad no s ufre co mpetencia d e
ni nguna o tra d el pa s ni d el e xtranj e ro .
No d es cribiremo s lo s d e partame nto s d es tinad o s la elabo racin en s us d eta-
lles po rque s era larga tare a que no s exigira muchas veces mayo r es pacio d el que
nuame nte s u marcha pro gre s iva en lo s nego cio s y que la fama po pular que d is-
fruta la cervez a Toluca no d ecaiga un so lo i ns tante y s iga s iend o la favo ri ta d e
to d a pers o na afe cta tan s ana y re fre s cante bebid a. Pe rs i gui e nd o e s te fin se pro -
cura que la fbri ca cue nte co n lo s aparato s mo d erno s , apenas apare ce n en el
campo d e la invencin. Co n es te s is tema y co n la co s tumbre ad qui ri d a, d es d e que
s e i naugur la fbri ca, d e no emplear sino las mejo res mate ri as d e fabri caci n, la
mal ta s upre ma, el lpulo d e B o hemia, etc., la cerveza Toluca, en to d as s us marcas
T O L U C A . DEPA RTA MENTO DE MAQUI NARI A DE L A CERV ECER A T O L U C A T M E X I C O
%
d is po nemo s y d i f ci l me nte po d ramo s d ar apro ximad a id ea d e su magni tud y ac-
tivo trabaj o : d iremo s s o lamente que es la pri me ra fbri ca d el pas en s u clas e,
que ti e ne mqui nas re fri ge rad o ras d e po tencia co lo sal, que cierto s d e partame nto s
co mo el que co ntiene lo s grand e s d eps ito s y el d e embo tellar, caus an la ad mi ra-
cin d el vi s i tante , co n s us eno rme to neles , el pri me ro , d e millares d e litro s d e ca-
bid a cad a uno , d is pues to s en nme ro co ns id erable, d o nd e re ina co nti nuame nte
una glacial te mpe ratura; y el s egund o co n numero s o y d ies tro perso nal, que lava
lo s envas es , llena, ad o rna y e mpaca para s u ve nta.
H o y po see la mis ma empres a una fbri ca d e bo tellas , que revela su pro gres o y
el afn que la Co mpaa tie ne po r hace r d e su nego ciacin la pri me ra d el pa s .
Ppco tie mpo lleva d e i naugurad a, pe ro ya so n bien co no cid o s lo s envas es d e
vid rio que fabri ca y que no slo co ns ume la fbrica d e cervez a, s ino que co rre n
po r la Re pbl i ca utiliz ad o s en o tras i nd us tri as .
i
LA VALENCIANA. G randes al macenes de ropa y novedades
A. FERRAT
Po rtal d e Mo relo s, 1 1 . TOLUCA (Mxico ).
No pued e ne gars e que el creciente d es arro llo que d e algn tiempo es ta parte
se viene ace ntuand o en el pas , s e d ebe mucho al co nti nge nte pre s tad o po r lo s
e xtranj e ro s ; pero en es te caso po d emo s ci tar co n o rgullo una d e las ho nro s as ex-
cepcio nes : la cas a fund ad a po r el Sr. Fe rrat, d is tinguid o mexicano que d es d e el
ao 1889 es t d irigiend o el es tablecimiento d e ms l uj o en es te gnero , ins talad o
en el s itio ms cntrico d e la he rmo s a ciud ad d e To luca.
T O L UCA . V I ST A I NTERI O R DB L O S AL MACENES DE L A V A L E N C I A N A
ESL ADO DE MX I CO
Entre lo s es tablecimiento s co merciales , el prime ro po r su i mpo rtanci a es s in
d ud a La Valenciana, o rganiz ad o y d irigid o po r s u pro pi e tari o baj o la bas e d e
un re finad o gus to art s ti co emplead o cuid ad o s ame nte en el d eco rad o , d is tribu-
cin, alumbrad o , e tc., y co n es pecialid ad en la eleccin d e lo s d ivers o s artculo s
que trabaj a, co mo s o n: ro pa, camis era, bo ne te r a, parag e r a, pe rfume r a y tan-
to s o tro s cuya e nume racin s era i nte rmi nabl e .
De ao en ao , el Sr. Fe rrat ba id o aume ntand o paul ati name nte sus almace-
nes , ampliand o s us d e partame nto s y hermo s eand o el lo cal que o cupa L a Valen-
ciana, d e tal s ue rte que ho y pued e co mpe tir en elegancia co n lo s principale s d e
^ "LT l abo ri o s i d ad no s ati s fe cha d el Sr. Fe rrat ampla s us nego cio s has ta-e l
punto d e que, no co nfo rme co n el activo trabaj o que pro po rcio na una cas a d e e s ta
i mpo rtanci a, tie ne la vez es tablecid o en s u d es pacho la s ub-agencia en To luca
d e la Co mpaa d e,s eguro s co ntra incend io s London & Lancashire d e Liverpo o l.
Cas as co mo s ta merecen citars e co n o rgullo .
HO T EL G RAN SO CIED AD
Pro pi e tari o : FERNANDO RO SENZWEI G
To luca ( M X I C O ) .
Es , s in d ud a al guna, el me jo r ho tel d e To luca, y uno d e lo s principales d e la
116
C^e nta'co n habi taci o ne s l uj o s ame nte amueblad as , cmo d as y ve ntilad as , co mo
que to d as ellas ti e ne n vis tas la calle y do s hermo s o s pati o s j ard i ne s que hay
en el i nte ri o r d el ed ificio . Tie ne ad e ms re s taurant, canti na, billares , bao s y el
te atro pri nci pal que pued e co mpetir pe rfe ctame nte co n mucho s d e lo s que exis ten
en Mxico po r s u chic y po r su es plnd id o alumbrad o electrico , el mas pe rfe cto y
eco nmico d el pas .
R E S T A U R A N T CO SMO PO LI T A
Po rtal d e la Co ns titucin, nm. 6. To luca ( M X I C O ) .
Pro pi e tari o : PEDRO ANDUEZA
Reco mend amo s co n gus to nue s tro s lecto res es te e le gante Re s taurant, po rque
re ne , las bue nas co nd icio nes d e s u mes a y excelente trato , el co nfo rt mas agra-
d able en to d o s s us d e partame nto s .
El Sr. And uez a acre d i ta su buen gus to en el aseo y es mero co n que ha d eco -
rad o el prime r e s table cimie nto gastronmico d e To luca, s ituad o en el punto mas
cntrico d e la capi tal .
MO NT E-CARLO . Cantina y Bi l l ares
J AI ME PONS
0 To luca ( M X I C O ) .
Matamo ro s , nurn. .
Es te lujo s o ce ntro d e recreo fund ad o po r el labo rio s o i nd us tri al es pao l cuyo
apellid o ind ica ser hi j o d e la prs pera regin d e Catal ua, e s ta s ituad o en el s itio
Z s cntrico y co ncurrid o d e la ci ud ad , al lad o d e uno d e lo s principale s ho teles ,
S A L O N DE B I L L A R E S
l A I M E
P O N g
^ - b i l l a r e s
H o n T e -(a ri o "
oiuca -nxico-
j unto al Te atro Pri nci pal y eu lo que pud iramo s llkmar pas eo d e mo d a d e la
s o cied ad ms d i s ti ngui d a, po r ser el d es tinad o las re tre tas que las band as mili-
tare s y d el H o s picio d e To luca e j e cutan to d o s lo s d o mingo s y d as no fe ri ad o s .
El es tablecimiento , s encillo , e l e gante y re ci e nte me nte d eco rad o , es d e lo s que
s in elo gio alguno , pue d e n co nce ptuars e en pri me r l ugar en to d a la Re pbl i ca.
El chic ms d elicad o se o bs erva en to d o s lo s d e partame nto s , po rque i nd ud abl e -
me nte el Sr. Po ns no o lvid a nunca s u querid a B arce l o na, y en ella apre nd i que
to d o i nd us tri al es d el pblico , al cual d ebe pro po rcio nar to d a clas e d e co mo d id a-
d es y co nced erle la mayo r parte d e lo que el mismo d ed ica s u re cre o . Ad e mas d e
lo d icho , el Sr. Po ns es un excelente co mpo s ito r, si as pued e llamars e, d e lico res
es peciales , cuya co mbinacin es tan co rrie nte en to d o el pas . No d ebe s o rpre nd e r,
po r lo tanto ,que sus billares , canti na y recreo s se hayan pues to d e mo d a, y a s us
salo nes co ncurran d i ari ame nte las prime ras pe rs o nalid ad e s d e To luca, s ie nd o , po r
d ecirlo as , punto d e re unin d e to d o el que pued e vivir la mo d a.
A Monte-Cario acud e n to d o s lo s d as no s o lamente lo s que se d ed ican al sport
billars tico , s ino tambi n aquello s que co n frui ci n pal ad e an las ri cas co mbina-
cio nes d e Po ns , lo s bueno s y ms finos lico res co no cid o s y lo s excelentes vino s d e
Champagne , Opo rto y Fal e rno , d e lo que es t pe rfe ctame nte s urti d a su bo d e ga.
O TUMB A
Es ta anti gua po blacin, que po co nad a d e parti cul ar tie ne en s mis ma, es
no table , s in e mbargo , po r la fe rti l i d ad d el valle en que s e e ncue ntra e nclavad a y
que es pro lo ngacin d el valle d e Mxico y po r la his to ria d e la co nquis ta en la que
re pre s e nt i mpo rtant s i mo pape l. En sus alred ed o res s o s tuvo Co rts una batal l a
s angri e nta co ntra lo s mexicano s , cuand o d e rro tad o en Mxico , en la fat d i ca
Noche Triste, se d iriga la Re pbl i ca d e Tlaxcala.
Otumba e s t ro d e ad a d e planto s d e maz y d e mague ye s , en med io d e un pai -
s aj e que hacen grand io s o las prximas pirmid es d e Te o ti huacn, impe re ce d e ro s
mo nume nto s d el pagani s mo que las l e vant.
TEX CO CO
Prxima al lago d e su no mbre , se e ncue ntra la anti gua ciud ad d e Te xco co ,
capital d e un po d ero s o reino i nd ge na, la famo s a Aco lhuacn, d e cuyo s ti e mpo s
his trico s co ns erva alguno s recuerd o s en rui nas y ro cas es culpid as . Es una ci ud ad
bas tante po pulo s a, d e as pecto mo d es to en s us viviend as parti cul are s , pero al e gre
po r lo s mucho s rbo les y flores que se ven en s us hue rtas y j ard i ne s .
Es es tacin d el Fe rro carri l I nte ro ce nico en la lnea que se d i ri ge Pue bl a y
Ve racruz . .
Tiene alguna i nd us tri a, aunque la fue nte pri nci pal d e s u riquez a es la agri cul -
tura, y el co mercio alcanz a cie rta i mpo rtanci a, parti cul arme nte en el ramo d e
abarro te s . Es no table en es te gi ro , la s iguie nte cas a:
NI CO L S U R I B E
Comerci ante en abarrotes
extranjeros y del pa s
Po rtal d e la Paz
y 1.
a
calle d e B e ni to J ure z .
Texco co (MX I CO ).
Reco mend amo s nue s tro s lecto -
res es ta bien s urti d a cas a d e co mer-
cio , la me j o r, s in d ud a, en el ramo
d e abarro te s , d e la vecina ciud ad d e
Texco co .
TL AL NEPANTL A
Es ta hermo s a po blacin es la ms
prxima la capi tal fe d e ral , co n la
que es t unid a po r tranv as s an-
gre (*) y po r la lnea d el fe rro carri l
Nacional Mexicano. Es res id encia d e
muchas pers o nas acaud alad as d e M-
xico que prefieren vivir en Tlalne-
pantl a en med io d e las flores que all
abund an y re s pi rand o bris as ms pu-
ras que las que co rren en las ciud ad es
po pulo s as .
En Tl al ne pantl a se e ncue ntra el lmite No rte d el Di s tri to Fe d e ral .
VI I . Agricultura. Si bie n en el Es tad o d e Mxico so n variad s imo s lo s
pro d ucto s vegetales po r lo s d i fe re nte s climas que se e ncue ntran, pued e d e cirs e
que la agri cul tura la co ns ti tuye n lo s cultivo s d e maz , cebad a, tri go , mague y y
caa-az car, no s iend o sin e mbargo d es preciables las canti d ad e s que se co s echan
d e o tro s art cul o s co mo arve j n, fri j o l , papa, camo te y huacamo te , linaz a, caf y
tabaco . Lo s cereales se pro d ucen en to d o s lo s 15 d is trito s , s iend o lo s ms pro d uc-
to re s Chalco , I xtl ahuaca, Le rma, Te nanci ngo y To luca, habiend o alcanz ad o la
co s echa d e 1897 590.000 hecto litro s d e ce bad a, 1.580.369 d e maz y tre i nta mil
to ne l ad as d e tri go . La caa d e az car se pro d uce en lo s d is trito s d e Sul te pe c,
Te mas calte pe c, Te nanci ngo y Valle d e B ravo , habind o s e fabri cad o en d icho ao
800.000 kilo gramo s d e az car, pano cha y mieles y 4.181 hecto litro s d e aguard i e nte .
El pulque, que se fabri ca en grand e s cantid ad e s en lo s d is trito s d e Cuauti tl n,
Chal co , I xtl ahuaca, Le rma, Texco co , Tl al ne pantl a, y s o bre to d o en Otumba, pro -
d uj o en aquel ao cuatro millo nes d e pes o s , sea 1.059.338 he cto litro s d e pulque
y 2.068,186 d e tlachique. El caf se o btiene en Sultepec, Temas caltepec, Te nan-
ci ngo y To luca, re pre s e ntand o una canti d ad d e 60.000 kilo gramo s anuales , y po r
l ti mo , el tabaco se co s echa en vario s d is trito s aunque en pe que as canti d ad e s .
(*) Actual me nte se cambi a en Mxi co e n l o s tranv as l a tracci n ani mal po r l a e l ctri ca.
Las principales haciend as d e campo d el Es tad o d e Mxico so n en nme ro
d e 817, d ed icad as 17 la cana d ulce, 240 lo s cereales y 60 al mague y d e pulque.
Para d ar una id ea nue s tro s lecto res d e es tas l ti mas , d es cribiremo s en po cas
pal abras algunas d e ellas .
LA PRO VID ENCIA. Haci enda de cereal es y zacat n
Pro pi e tari o : D. J UAN DE LA FUENTE PARRES
Si para d ar id ea nue s tro s lecto res d e la i mpo rtanci a que en el Es tad o d e
Mxico ti e ne n las hacie nd as d e campo que hemo s alud id o , neces itamo s d es cribir
al guna d e las principales , j us to es que empecemo s po r La Providencia, la ms
valio s a, s in d ud a, po r las cuantio s as co s echas d e cereales que pro d uce , po r lo
e s me rad ame nte ate nd i d a que se e ncue ntra y, s o bre to d o , po rque e n ella naci y
tie ne s u fo co pri nci pal una tan pro d uctiva ind us tria cual es el pre parad o d e la
ra z d e zacatn.
H llas e la haciend a enclavad a en trmi no s d el d is trito d e I xtl ahuaca y co m-
pre nd e apro xi mad ame nte o che nta kilmetro s cuad rad o s d e te rre no , en magn fi cas
prad e ras , feraces co linas y bo s ques tupid o s d e rbo les s e cul are s , po r e ntre lo s
que co rren mul ti tud d e arro yo s que para el agri cul to r ti e ne n una i mpo rtanci a
capital, po rque ello s llevan la vid a y el verd o r s us campo s y as e guran s us
co s echas .
De j and o el fe rro carri l en la e s tacin Fl o r d e Mar a, d e la lnea d el Naci o nal
Mexicano , s e llega po r un buen camino que atravie s a el anti guo pueblo d e San
Fe lipe d el Obraj e , ho y j us tame nte llamad o d el Progreso, y po r med io d e fincas
lo z anas y pais aje s bells imo s , lo s te rre no s d e La Providencia. Des d e mucho
antes d is tingue el viajero el alegre cas ero d e la haci e nd a: la hermo s a cas a habi -
taci n co n s us amplias arcad as , la igles ia o j i val , co ns truid a d e pi e d ra bl anca y
co n airo s a to rre d e tre s cuerpo s ; la cas a es cuela s o s tenid a po r el pro pi e tari o
Sr. Parre s , el cuarte l d e ge nd arme s , lo s grane ro s , lo s almacenes para el z acatn
y o tras varias d epend encias , to d as ed ificad as co n pied ra y mate ri al , en e s ti l o
mo d erno y d e buen gus to .
Ro d e an es te grupo d e co ns truccio nes lo s grand e s planto s d e ce bad a, ma z y
tri go , cercad o s co n fue rte valla d e alambre cuyo s po s tes pi ntad o s d e blanco re ve -
lan el cuid ad o que all s e po ne has ta en lo s ms pequeo s d etalles para d ar bo ni to
as pe cto la pro pie d ad . En aquello s frti l e s campo s se co s echan anual me nte
millares d e cargas d e lo s mencio nad o s grano s , cuyas s iembras no s e pi e rd e n
nunca po rque e s tn al abrigo d e lo s hielo s po r un fenmeno bie n e xtrao , co m-
pro bad o muchas veces.
Ms all se perciben las lo mas y lo s ribaz o s , s alpicad o s co n el z acat n cuya
verd e cabellera d e hie rbas o culta un tes o ro en sus races , y po r ltimo , l i mi tan el
ho riz o nte lo s umbro s bo s ques d o nd e crece el o co te, el encino , el o yamel y o tro s
gi gante s d e las s elvas , po r lo s que co rre el mis terio s o hilo elctrico que une tele-
fni came nte la hacie nd a la ciud ad d e Mxico ; lnea la ms extens a tal vez d el
pas y que alcanz a 200 kilmetro s .
Lo s ganad o s vacuno s y l anare s , pas tan en lo s prad o s animand o el pai s aj e ,
mi e ntras numero s o s peo nes practi can las labo res en la ge ne ro s a ti e rra, arand o
uno s , co n lo s aparato s mo d erno s tan d i fe re nte s d el ruti nari o arad o d e mad e ra, y
arrancand o o tro s co n s o berano es fuerz o , la mata d e z acatn que s e ad hi e re al
s uelo te naz me nte ; y si es po ca d e tri l l a, all vemo s tambi n hume ar la mquina
d e vapo r y o imo s re chi nar la tri l l ad o ra me cnica, s mbo lo s d el pro gres o i ntro d u-
cid o al fin en la mo d erna agri cul tura.
La pro d uccin d e es ta hacie nd a mo d elo s e d ivid e en tre s clas es : la pecua-
ri a, cuyo s ganad o s merino s d an las fbri cas d e te j i d o s d el pas un co nti nge nte
anual d e quinie ntas o cho cientas arro bas d e l ana d e s uperio r calid ad ; la agrco la,
que ya hemo s d icho pro d uce millares d e cargas d e maz , d e tri go y d e cebad a, asi
co mo legumbres , frutas y mad e ras que s e explo tan s iguie nd o un i nte l i ge nte m-
to d o d e re pl antaci n; y finalmente, la pre paraci n d el z acatn, labo rio s a co ntra
lo que s uele creers e, cuyas d ificultad es empiez an al arrancar la ra z d el suelo y
co nti nan en la d elicad a o peracin d e fumi garl a sea hace rla inhalacio nes d e
az ufre para que ad qui e ra ese hermo s o co lo r amarillo barniz ad o s in el cual no
pued e e ntre gars e lo s mercad o s .
Vacilamo s en as e gurar cul s ea d e es tas tre s pro d uccio nes la que mayo res
re nd i mi e nto s alcanz a para el Sr. Parre s ; pero no s inclinamo s creer que la ms
i mpo rtante d e ellas es el z acatn, que se e xpo rta en fard o s lo s Es tad o s Unid o s ,
Franci a, I ngl ate rra y Alemania, d o nd e s e co nvierte en es co billas , cepillo s y o tro s
mltiple s o bje to s que co n d icha raz se fabri can. Sabemo s , s , que d e to d o el z aca-
tn mexicano , es la marca d e la hacie nd a La Providencia la pre fe ri d a en el
e xtranj e ro y la que mayo r precio al canz a.
No es meno r d e med io milln d e peso s el capital emplead o po r D. J uan d e la
Fue nte Parre s en s u nego ciacin agrco la, canti d ad d i s tri bui d a co n talento y
mto d o en to d o lo til y en nad a s uperfluo .
Para co ncluir d iremo s que es el Sr. Parre s la pro vid encia d e aquellas bue nas
y numero s as familias que pueblan la haci e nd a: se ha co ns tituid o ne ce s ari ame nte
en auto ri d ad que go bierna ni came nte haciend o el bien, pro po rcio nnd o les to d o s
lo s beneficio s d e la vid a civiliz ad a, e ntre ello s el d e la ed ucacin, que reciben lo s
nio s d e lo s peo nes en una es cuela ad mi rabl e me nte s urti d a d e tiles y te xto s e
id neamente d i ri gi d a.
Lame ntamo s carecer d e vis tas fo to grficas d e La Providencia, para i l us trar
nue s tra breve d es cripcin, d and o nue s tro s lecto res ms apro ximad a id ea d e las
bellez as que e nci e rra; y te rmi namo s co n nue s tras felicitacio nes al Sr. J uan d e la
Fue nte Parre s , cuya acti vi d ad , inte lige ncia y s acrificio s s e ven reco mpens ad o s co n
el xito o btenid o .
HACIEND A D E CUAT JT ENG O
Pro pi e tari o : D. MANUEL SANCH EZ NAVARRO
Otumba ( MX I CO )
La gran riquez a d e las haciend as d e campo , d e lo s Es tad o s d e H id algo , Tlax-
cala, Mxico y al gunas d el d e Pue bl a, co ns is te en la pro d uccin d e pulque , la
bebid a nacio nal, que equivale, co mo i nd us tri a, al vino en Es paa y la ce rve z a
en Al e mani a; y e ntre esas haciend as o cupa pri nci pal lugar la d e Cuautengo d el
Sr. Manuel Snchez Navarro , po r su co ns id erable pro d uccin.
Se e ncue ntra s ituad a es ta pro pied ad y su anexa llamad a X o chi huacn, d e me-
no r i mpo rtanci a que la pri me ra, en el d is trito y municipalid ad d e Otumba, Es tad o
d e Mxico , y mid en j untas una extens in apro xi mad a d e 110 caballeras , s ean
4.800 he ctre as po co ms meno s , d e te rre no apro piad o , no slo para el mague y
d e pulque, s ino para cereales , d e lo s cuales se co s echan anual me nte buenas canti -
d ad es d e cebad a, maz y tri go .
P A T I O EN L A H A CI E NDA DE CUA T ENGO
Las plantacio nes d e mague ye s cue ntan alred ed o r d e 50.000 pl antas demarro -
,||||H i m
1
i'l'lk i iiii"""181 "
;
' muc ha s e n e x -
H H B B B MB B H MB B MMB MB M pl o f c c i n, que
pro d ucen al d a,
en lo s tinacale s
d e la finca, cin-
cue nta y cinco
cargas , s ean
35.640 litro s d e
pulque d e s upe-
ri o r calid ad , re-
putad o enel mer-
cad o d e Mxico
co mo uno d e lo s
ms finos que se
e labo ran en el
pas . Lo s plan-
to s se re nue van
co nti nuame nte
y se aume ntan
d e tal mo d o que en po co s ao s ms se co ns eguir tal vez d uplicar la pro d uccin
Co mprend iend o el pro pi e tari o d e tan valio s a haci e nd a el po rve nir que a la
mis ma es t res ervad o , emprend i grand e s o bras y me jo ras en ^ ^
ed ificio s, d es mo ntes , e tc., que llev cabo , d is tinguind o s e parti cul arme nte po r
s u gran uti l i d ad el te nd i d o d e una va frre a d e tro cha ango s ta, d es d e la finca
la es tacin de
Otumba, en un
re co rrid o d e 10
kilmetro s , que
and an las plata-
fo rmas en la d i-
reccin ind icad a
s in ti ro alguno ,
pue s s e apro ve-
ch el d es nivel
d el te rre no para
co ns truir la va,
s iempre eri cues-
ta abaj o . Po r
ella s e co nd ucen
la es tacin d e
fe rro carri l to d o s
lo s pro d ucto s d e P U E NT E EN L A V A FRREA DE L A H A CI E NDA DE GUA UT ENGO
d ar ae t f qn co ns tituye 1 o bra, si bien ms co s to s a, ms ti l , po r lo que aba-
r a t a
e 7t
r
: ; : d e
t r
e T tr
e
bubo neces id ad d e co ns truir un pue nte d e H e rr co n
pilare s -d e pfe d ra, d e gran co s to y s o l i d e ,, d el cual pubhcamo s aqu un fo to -
grabad o .
calo nan vis to s ame nte
H A C I E NDA <S. A NT O NI O O M E T U SC O . - GR A N T I ENDA DE A B A RRO TES Y L E N C E R A 1 O S planto s d e ma-
gue y. Las ti e rras so n
d e excelente calid ad , es pecialmente en lo s llano s , d o nd e crecen co n lo z ana lo s
Entre lo s ed ificio s d e la finca so n no tables lo s tinacales , las tro j e s y la cas a
habi taci n.
HACIEND A SAN ANT O NIO aO MET USCO
Pro pi e tari o : D. I GNACI O TO RRES ADALI D
En trmi no s d e la municipalid ad d e Axapus co , Di s tri to d e Otumba, e ntre las
e s taci o ne s d el fe-
rro carri l Mexicano,
I ro lo y Ometus co ,
s e e ncue ntra la va-
lio s a y he rmo s a ha-
ci e nd a d e campo
d e la que es pro -
pi e tari o el s e o r
D. I gnaci o To rres
A d al i d , pe rs o na
bi e n co no cid a y
apre ci ad a en M-
xico po r las bellas
pre nd as d e s u ca-
rcte r. Dicha ha-
ci e nd a, que lleva
el no mbre d e San
Antonio Ometus- '
C O , es t d e s ti nad a H A C I E NDA DE SA N A NT O N. O O M E T U S C O . - E D I F I C I O PRI NCI PA L
al cultivo d e cerea-
les y d el mague y, cuyas labo res se practi can en ella co n mqui nas apro piad as y
mo d e rnas , o btenind o s e en rapid ez y pro d uccin el halagad o r re s ultad o que o btie-
nen to d o s lo s agricul-
to res que aband o nan
el hbi to d e la ruti na
y e ntran d e lleno en
el pro gres o mecnico ,
co mo e ntraro n to d o s
los d ems ramo s d e la
i nd us tri a humana.
Po s ee la hacie nd a
hermo s o s campo s po r
lo s que cruz an algu-
no s arro yo s co mo el
d e Papalote, cuyas
aguas se apro ve chan
para el rie go , y co li-
nas ms rneno s acen-
tuad as d o nd e se es-
verd es tallo s d el maz y la cebad a, y mid en una extens in apro ximad a d e cien ca-
balleras , sean 4.400 hectreas po co ms meno s.
Es sin d is puta la haciend a San Antonio una d e las ms pro d ucto ras y mejo r
atend id as en la co marca d e lo s Llano s de Apam, d ebid o al inters que su pro pie-
tario tiene en mejo rarla cad a vez ms , co nvencid o de que to d o gas to en este sen-
tid o aumenta el valo r de la finca y la cantid ad y clase de las co sechas. Es tas
alcanz an cifras interes antes : d e do s tres mil cargas anuales de maz y o cho
d iez mil d e cebad a. El maguey pro d uce tambin en la actualid ad un buen rend i-
miento , pero co ntand o la pro pied ad co n gran nmero d e plantas jvenes es de
creer que en po co s ao s d uplicar la pro d uccin de pulque.
Dis curren po r cierto s lugares pro ps ito de la haciend a numero s o s ganad o s ,
vacuno , lanar, caballar y as nal, que co ns tituyen o tra fue nte de riquez a co n su
multiplicacin y pro d ucto s .
Siend o lo s fciles y eco nmico s med io s de trans po rte la bas e d el pro gres o de
un es tablecimiento rural, no d escuid el Sr. To rres Ad alid este punto , uniend o lo s
rancho s d e San J uan
Ayahualulco , Guad a-
lupe y La Pre s a, te-
rreno s d e la haciend a,
po r med io d e un fe-
rro carril fijo y co n un
ramal al fe rro carril
H id algo , qued and o d e
es te mo d o en co nd i-
cio nes d e e nvi ar
Mxico fres co el pul-
que d e su tinacal, en
bre v s i mo ti e mpo .
Ad ems , su pro ximi-
d ad las es tacio nes
d e I ro lo y Ometusco ,
le pe rmite n us ar lo s
ferro carriles Mexica-
H A C I E N DA DE SA N A NT O NI O O ME T O SCO . no I ntero cenico que
I NT E RI O R DEL T E M P L O se j untan en la pri-
mera d e aqullas .
H abi tan la haciend a co mo 1.800 almas , muchas de ellas peo nes que se o cupan
n las faenas agrco las de la mis ma y que se pro veen, co mo po d ran hacerlo en
cualquier po blacin i mpo rtante , de cuanto neces itan, en la bien s urtid a tiend a y
almacn de la finca.
Lo s ed ificio s co ns truid o s en ella so n muy no tables y to d o s fue ro n ed ificad o s
co n lad rillo , s iguiend o plano s d e buen gus to mo d erno , co mo pued e verse en lo s
grabad o s que ilus tran es tas pginas ; es pecialmente la cas a habitacin, la ti e nd a y
el precio s o templo catlico , que po d ra figurar d ignamente co mo parro quia en
cualquier ciud ad .
Otro ed ificio de mrito es el tinacal d o nd e, co mo se s abe, s ufre la fe rme ntacin
el jugo d el maguey, llamad o aguamiel, en recipientes apro piad o s , has ta hacers e
pulque y po ners e en co nd icio nes d e entregarlo al co ns umo .
pl ata, co bre y fierro y se co no cen lo s s iguientes minerales , paraliz ad o s en su ma-
yo r parte :
MI NAS
En e xpl o taci n Paral i z ad as
Dis trito de Sultepec. Minerales d e o ro
2 3
d e o ro y pl ata . . 6 1
de plata . . . . 4 19
argentfero s . . 11 34
plo mo so s . . . . 3 11
de Temas caltepec. de o ro y plata . 7
de plata . . . . 6 30
plo mo so argentfero 1 5
de Tlalne pantla. d e o ro y plata . . - 1
de plata . . . . 3
de Valle de B ravo . d e hierro . . . . 1
de I xtl ahuaca. d e o ro y plata . . 9
d e plata y o ro . . 1
T O T A L
44 114
Co mo se ve, se halla muy d ecad a la ind us tria minera en el Es tad o de Mxico ,
d ebiend o ad vertirs e que de lo s 114 minerales paraliz ad o s , tan slo uno ha sido
aband o nad o d efinitivamente po r impro d uctivo : lo que d emues tra no es tar la caus a
d el d ecaimiento en la po brez a de las minas , sino en la fal ta de capitales para ex-
plo tarlas y en que carecen d e ferro carril lo s do s d is trito s ms abund antes en mi-
nerales cuales so n Sultepec y Temas caltepec.
I X . Ganadera. Exis ten d iez y nueve haciend as de campo d es tinad as al
fo mento d e ganad o s , en el Es tad o de Mxico , cuyo nmero d e cabez as igno ra-
mo s. Repetid as veces d ecimo s en el trans curs o ' de es ta o bra que es muy d ifcil
o btener d ato s apro ximad o s este res pecto . J uz gand o po r lo s rebao s abund antes
que se ven al atraves ar el te rrito rio , la ind us tria pecuaria tiene impo rtancia, pu-
d iend o ad quirirla muy grand e si se apro vechan para ella to d o s lo s hermo so s cam-
po s apro piad o s que hay en el Es tad o .
X . Vas de comunicacin y transporte. La regin mexicana de que tra-
tamo s ha sido favo recid a po r las empres as ferro carrileras que la cruz an en varias
d ireccio nes . Lo s ferro carriles Central Mexicano, Nacional, Mexicano de Veracruz ,
Internacional Hidalgo y Nordeste, atravie s an las z o nas agrco las ms frtiles del
Es tad o , co municand o entre s las po blacio nes d e Do s Ro s , To luca, Lerma, Lo s
Reyes , Tenango , Amecameca, Otumba, Tlalnepantla, Valle, I xtlahuaca y o tras
varias . Las d ems se co munican po r camino s carretero s y de herrad ura, bas tante
malo s y accid entad o s .
La co municacin telegrfica fed eral co mprend e en el Es tad o las po blacio nes d e
Chalco , Otumba, San Felipe del Pro gres o y To luca, es tand o tambin ligad as po r
telgrafo s del Es tad o , Valle de B ravo , Tlalnepantla, Texco co , To luca, Temascal-
tepec y Sultepec. Lo s telfo no s particulares y d el Es tad o , alcanz an una extens in
d e 1.500 kilmetro s en d iferentes lneas urbanas y fo rneas . El servicio po s tal de la
Fed eracin cuenta en el Es tad o d e Mxico con 30 ad minis tracio nes y 45 agencias .
EST AD O D E MXICO
D I R E C T O R I O O F I C I A L
PO D ER EJECUT IVO
Gobernador constitucional, Sr. G eneral D . Jos
Vi cente Vi l l ada, Pal aci o de G obierno.
Secretario General, Lic. Eduardo Vi l l ada, ca-
llejn del Carmen 1.
Oficial Mayor, Lic. Mi guel V. Aval os, P. G on-
zl ez 10.
Jefe de la Seccin 1.
a
-, Antoni o de P. G onzlez,
l. er Callejn Cenizo 2 '/a-
Id. 2.
a
, F el i pe S. Armas, S. F ernando 5.
Id. 3.
a
, Bernardo Andonaegui , Sta. Clara 9.
Id. 4.
a
, Carlos M. Moreno, Portal Merlin 23.
Id. 5.
a
, Pedro Zi ga F aurt , l. er Cn. Lpez 2.
PO D ER LEG ISLAT IVO
Diputados propietarios
Coronel, Joaqui n Zendejas, por Cuauti tl n,
Jurez 12.
Antoni o Pl i ego Prez, por Chalco, St'a. Isa-
bel 2 (Mxico).
Lic. T eodoro Zi ga, por Ixt l ahuaca, l. er Ca-
l l ejn de Lpez 12.
Mariano G arca, por Ji l otepec, l. er Callejn
Zaraperos 7.
D r. Juan N. Campos, por Lerma, l.er Callejn
Progreso 4.
Joaqu n T rejo, por O tumba, D egol l ado 2
(T l al nepantl a).
Li c. G uillermo Prez Val enzuel a, por Sul te-
pec, Cocheras 8 (Mxico).
Lui s Argandar, por T emascal tepec, Arqui tec-
tos 3 (Mxico).
Alejandro Herrera, por T enanci ngo, Cuauh-
temoc 2.
D r. Ignaci o G uzmn, por Coatepec, G uerrero 2
Beni to Snchez Val ds, por T enango, l. er Ca-
l l ejn Cenizo 13.
Manuel Lpez G uerrero, por T excoco, 5 de
Mayo 8.
Li c. Mi guel V. Aval os, por T l al nepant l a, P.
G onzlez 10.
Al berto Henkel , por T oluca, Porfi ri o D az 10.
Al fonso G aray, por Zi nacant epec, 2.
a
Pino] 8
(Mxico).
Li c. Joaqu n Vi l l ada Cardoso, por Val l e} de
Bravo, Pal aci o de G obierno.
Jos Estrada, por Zumpango, P. Morelos 11.
Diputados suplentes
F ranci sco M. de O l agui bel , Cuauti tl n.
Coronel Hi pl i to Reyes , Chalco.
Ing. Mi guel Solalinde, Ixtl ahuaca.
Jos M. T ornel, Ji l otepec.
Lic. Carlos Vi l l ada, Lerma.
Lic. Al berto G arca Chai x, O tumba.
Roberto J. G arca, Sul tepec.
Lic. F ernando G onzlez, T emascal tepec.
Mariano Hernndez, T enanci ngo.
Alfredo G arrido, Ceoatepec Hari nas.
D r. Ignaci o Aguado, T enango.
Lic. Al fredo Mateos Cardea, T excoco.
Manuel Agui rre del Pi no, T l al nepant l a.
Lorenzo J. Vzquez, T oluca.
Salvador Esqui no, Zi nacantepec.
G abriel V. Alcocer, Val l e de Bravo.
T eodoro Alcocer, Zumpango.
SECRET A R A DE L CO NGRESO
Redactor de Actas, Aurelio J. Venegas , Inde-
pendencia 8.
Oficial Mayor, Jos G . y G onzlez, 2.
a
Lerdo
de T ejada 12.
CO NTA DUR A DE GL O SA
Contador general, Mariano G arca, l. er Calle-
jn Zaraperos 7.
Oficial Mayor, F ranci sco F . Herrera, l . er Ca-
llejn Pajari tos 1.
PO D ER JUD I CI AL
T RI B UNA L SUPERI O R
Presidente interino, Li c. Camilo Zamora, In-
dependencia 4.
Magistrado, Lic. Mi guel Amador, S. Juan de
D i os 7.
TALLERES TI POGR FI COS. R. DE S. N. A RA L UCE , C A L L E J N STA. INS, 5. MEXICO .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE MEX I CO
325
Magistrado, Li c. Celso Vi cenci o, Vi ctori a 7.
Id., Li c. Ruperto Porti l l o, l. er Callejn Pro-
greso 15.
Id. interino, Li c. Manuel de O l agui bel , 2. Ca-
llejn Al as 2.
Id. id., Li c. Agust n M. de Castro, 2.
a
Ley 2.
Fiscal, Li c. F el i pe N. Villarello, F ederaci n 5.
Agente fiscal, Li c. Joaqu n G arca Luna, 2.
a
Mina 2.
Abogado de pobres, Li c. Arcadi o Vi l l avi cen-
cio, 2.
a
Le y 5.
Escribano de Diligencias, Silviano G arca,
2.
a
Ley 3.
Secretario de la 1.
a
Sala, Li c. Lui s O . Val des,
Victoria 10.
Id. 2.
a
id., Lui s Vi l chi s G mez, l. er Callejn
Zaraperos 7.
Agente del Ministerio Publico, Li c. Rodri go
Incln, l . er Callejn Lpez 7.
DEF ENSO R A DE O FI CI O
Defensor en 2.
a
Instancia, Lic. Arcadio Vi l l a-
vi cenci o, 2.
a
Calle de l a Ley 5.
Defensor en .
a
Distancia, Lic. F . Javi er G a-
xi ol a, Jurez 12.
Defensor en 2.
a
Instancia, Li c. Carlos Vi l l ada,
Carmen 1.
J UE CE S DE 1.
A
Leopol do Porti l l o,
Rei nal do D az,
Ignaci o L. Montero,
Cristbal Sol ano,
Vi cente Rol dn,
Carlos Mart nez,
Val ent n Hernndez,
G ustavo Vi cenci o,
Manuel Rendn,
Joaqu n Al cocer,
Emi l i o T el l ez,
F ranci sco H. Montano,
Mauro F - Crdoba,
Mariano O . Ri vera,
Manuel Pi a y Cuevas,
Angel Bor ja,
Lui s G . Zamora,
I NSTA NCI A
Cuauti tl n.
Chalco.
Chalco.
Ixt l ahuaca.
Ji l otepec.
Lerma.
O tumba.
Sul tepec.
T emascaltepec.
T enanci ngo.
T enango.
T excoco.
T l al nepantl a.
T ol uca.
T oluca.
Val l e de Bravo.
Zumpango.
DI RECCI N GE NE RA L DE RENT A S
Director General, Jos Ponce de Len, Cons-
t i t uci n 4.
Jefe de la Seccin 2.
a
, Ramn Sant n, 2. Zara-
peros 9.
Jefe de la Seccin 3.
a
, Mariano Pl at a, Esqu -
pul as 8.
Cajero, V ctor Rebhan, 2. Manuel Al as 5.
A DMI NI ST RA DO RES DE RENT A S
Pedro Rocha, Loaeza 146, Cuauti tl n.
Mariano B. Q uiroz, Pl aza Hi dal go 1, Chalco.
F el i pe Snchez Lpez, c. O campo. Ixtl ahuaca.
Jess Bravo, 1.
a
Calvario 1, Ji l otepec.
F rancisco de l a Hoz, Reforma 3, Lerma,
Wencesl ao Labra, 2.
a
Monteal egre, O tumba.
Carlos Martnez, Alb. G arca 8, Sul tepec.
Enri que O rtega, Ri va Pci o. 2, T emascal tepec.
Pat ri ci o Zi ncunegui , 1.
a
Nacional, T enanci ngo
Al berto G onzlez, 1.
a
I nde pe nd 33, T enango.
Eduardo P. G avi l n, G uerrero 5, T excoco.
Manuel Cardoso, Matamoros 3, T l al nepantl a.
Ant oni o J. Vi l l ada, 1. Cenizo 4, T ol uca.
Agus t n A. T irado, D el i ci as, Val l e de Bravo.
Jacobo G onzlez, 1.
a
Mina 1, Zumpango.
J E F E S PO L TI CO S
Carlos M. G onz. , 1.
a
Iturbi de 124, Cuauti tl n.
Manuel M. Barroso, 1.
a
Hi dal go 5, Chalco.
Jos M. T rejo, Independenci a, Ixt l ahuaca.
Eduardo M. F ranco, 2.
a
Camelia 17, Ji l otepec.
Mariano Madari aga, Hi dal go 3, Lerma.
Joaqu n B. Carrillo, cal l e Progreso, O tumba.
Rodri go Rubal caba, Al b. G arca 11, Sul tepec.
F rancisco Poncel , Morelos 3, T emascal tepec.
Antoni o Ari za, Morelos 2, T enanci ngo.
Bernardi no Ram rez, 1.
a
Indep.
a
34, T enango.
Vul frano Vzquez, 2.
a
Hi dal go 1, T excoco.
F eo. P. Bravo, Berriozabal 10, T l al nepantl a.
F ernando Baz, Pl aza Mrtires, T oluca.
Ricardo Lpez O choa, Ref ugi o, Val l e Bravo.
G onzalo C. Enrile, 1.
a
Hi dal go 9, Zumpango.
I NSTI TUTO CI ENT FI CO Y L I T ERA RI O
Director, Juan Rodr guez, calle Vi ctori a 12.
Secretario, Carlos G mez Heras, l.er Callejn
Progreso 5.
ESCUEL A DE A RT ES Y O FI CI O S
Director, Pascual Lebrija, Vi ctori a 10.
ESCUEL A NO RMAL PA RA PRO F ESO RA S
Y DE A RT ES Y O FI CI O S
Director, Lic. Eduardo Vi l l ada, Carmen 1.
Subdirectora, Ana Lui sa Zarate, Escuela.
ESCUEL A CO RRECCI O NA L
Director, Manuel Agui rre del Pi no, Escuel a.
I NSPECT O RES
De Instruccin publica, Raf ael G arca Moreno,
1.er Callejn de Lpez 1.
Id., Antoni o Albarrn. 1.
a
Alameda 1.
Id., T eodomiro F ranco, T l al nepantl a. .
De Telgrafos y Telfonos, F rancisco Schnabel ,
2. Callejn Cenizo 8.
ESCULTURAS RELI GI OSAS. - R . DE S. N . A RA L UCE , CA L L E J N STA . I N S, 5. - M E X I C O .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE MX I CO 326
REGI ST RO PB L I CO
Tenedor del Registro, Li c. Melquades G oros-
ti eta, Cuauhtemoc 4.
H O SPI T A L GE NE RA L
Director, D r. Antonio Yi l chi s Barbosa, 1. Ca-
llejn Zaraperos 7.
Admor., Cristbal A. Pareyn. Hospi tal .
CO NSEJ O SUPERI O R R>E SA L UB RI DA D
Presidente, D r. Juan Rodr guez. Victoria 12.
MUSEO
Director, F l i x G uti rrez, Li bertad esquina
O campo.
V I SI T A DO RES
D e Jefaturas Polticas, F el i pe Q uiones, Li -
bertad 4.
De Hospitales y Salubridad, D r. Ricardo Ma-
rn, cal l e P. G onzlez.
DI RECTORI O PROFESI ONAL, I NDUSTRI AL
Y DE COMERCI O
AB O GADO S RESI DENT ES EN T O MJ CA
Amador Miguel, San Juan de D i os 7.
Arri aga F ernando, Pri mero de Cenizo 8.
Arri aga Isidoro, Esqui na del Carmen y Esqu -
pulas.
Aval os Mi guel V. , Pl ut arco G onzlez 10.
Bel trn Li no M., Bravo 5.
Cano Rodr guez Lui s, Jos Hernndez 7.
Castillo Carlos, Juarez 9 '/-.
Cobos Miguel de los, Morelos 2.
Conds de l a T orre Jos Mara, 5 de Mayo 6.
Crotte y Camacho Amado, Chapi tel 6.
Enri quez Val ente, Pensador Mexi cano 1.
Estrada Juan, Constitucin 3.
G arca Eduardo, D egol l ado 6.
G arca Alberto, O campo 7.
G arca Hi l ari o, San Sebasti n 1.
G arca Rendn Margarito, 1. de Cenizo 6.
G arca Luna Joaqu n, Pri mera de Mina 3.
G arduo J. G uadalupe, Segundo de Lpez 12.
G arduo Soto Eduardo, Juarez 14.
G axi ol a F . Javi er, Juarez 12.
G onzlez Roberto, Pri mera de Mina 1.
G onzlez F ernando, Pri mera de Mina 1.
G onzlez Agust n, Urbi na 12.
G onzlez Enri que, Urbi na 11.
G orozti eta Mel qu ades, Cuauhtemoc 6.
G orozti eta Carlos, Cuauhtemoc 6.
G utirrez G regorio, Igual dad 4.
G uzmn Raf ael , O campo 6.
Hernndez Beni gno, Segunda del Chapi tel 2.
Incl n Rodri go, Pri mero de Lpez 7.
Ii go Joaqu n. Jurez 2.
Mart nez de Castro Agust n, Igual dad 2.
Martnez Jos Mara, Vi ctori a 3.
Medrano Jos Mara, Segundo del Progreso 7.
Mol i na Pascual M., V cti mas 5.
01aui bel Manuel de, 2. de Manuel Al as 2.
O '
Port i l l o Ruperto, Pri mero del Progreso 15.
Pi a y Cuevas Manuel , Navarret e 2.
Reyes Manuel, Ri va Pal aci o 1.
R os Manuel, Vi ctori a 6.
R os F rancisco, Pri mero de Manuel Al as 1.
Rivera Mariano O ., Rosari o 3.
Sobrino Lui s G ., Ramn Corona 1.
Suarez Carlos, F ederacin 3.
T llez Eustol i o, Segundo de Zaraperos 5.
Uri be F ranci sco, Archundi a 1.
Val ds Lui s O ., Vi ctori a 10.
Vzquez Vi cente. Pri mero de Cenizo 5.
Vzquez Cecilio, Consti tuyentes 1.
Vicencio Celso, Victoria 7.
Vi cenci o Leopoldo, Victoria 7.
Vi l chi s G mez Lui s, Pri mero de Zaraperos 17.
Villada Eduardo, Pri mero de Lpez 6
f
/s-
Villada Carlos, Pri mero de Lpez 6 Va-
Vi l l arel l o F el i pe N. , F ederaci n 5.
Vi l l avi cenci o Arcadio, Igual dad 5.
Zamora Camilo, Independencia 4.
Zi ga T eodoro, Pri mero de Lpez 12.
Zendejas Jos, Jurez 12.
A B A RRO TES A L PO R MAY O R Y MENO R
Asti vi a D ionisio, Port al Constitucin 9.
Barrera y C.
a
Jess, Al dama 4.
Bal l est eros Pl i ego Luis.
Contreras Carlos, Estaci n F .-carril Naci onal .
Cruz Joaqu n, Ri va Pal aci o.
Echeverri Hermanos, Ramn Corona.
G onzlez Maya F el i pe, Morelos 1.
G onzlez Rojas Jos, Al l ende 1.
G utirrez T oms, G uerrero 1.
Lpez Jos, Portal Morelos 10.
Lorca Jos.
Montes de O ca Vi cente, Esq.
a
Merced y Urbi na.
M. G arduo Manuel.
Prez Cortina Santos, 1.
a
Ley 1.
Pi chardo R. Luciano, Al dama 2.
Rodr guez Cornelio, Ramn Corona.
Rui z y C.
a
Alejandro, Esqui na F ederaci n y
Carmen.
Rui sanchez y C.
a
Alejandro, Esqui na Jurez
Independenci a.
T alav.era Erasmo, Vi ctori a 1.
T emi o Pedro, Ri va Pal aci o.
T ovar Jess, 1.
a
Lerdo 1.
Es pecfico s d el Dr. ENRI QUE H ERN NDEZ Y O RTI Z- Apartad o 513 -MX I CO - P d ans e pro s pecto s .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE MX I CO
Ni co l s Uri be , Portal de la Paz y .
a
calle
B. Jurez. T EX CO CO . ( Vas e l a pg. 317).
Val ds hermano D aro, Hi dal go 1.
Val ds Jos, Ri va Pal aci o.
A B A RRO T ES PO R MENO R
Al mazn F rancisco.
Al arcn Jos.
Al varado J. C.
Al cntara Prspero, Calle F errocarri l .
Avi l a Mariano.
Arzat e Mara.
Bernal Jess, Ramn Corona y Ram rez.
Becerril Evari sto, S. Sebasti n.
Bermeo R. Adol fo, Aragons 1.
Camacho T i to, Pl azuel a Zaragoza.
Canaser Bl as, Hui t zi l a.
Cano R. Lui s.
Cabiedes Jos.
Co rte 3 Manuel , Compositor y P. G onzlez.
D az Bl as, Victoria 4.
D az G onzlez Ramn.
D el gado Jos Mara, 1.
a
Lerdo.
Estrada T oms.
E. Ci enfuegos M., Independenci a 3.
G uzmn P. Ignaci o.
G onzl ez Lui s.
G mez Len, Ri va Pal aci o.
G mez Simn, 2.
a
Mina y Zaraperos.
G uadarrama D ol ores, Hui t zi l a.
G uadarrama Juana, dem.
G onzlez B. Joaqu n.
G arduo T eodoro.
G mez Margari ta, Igual dad y Santomas.
Hernndez T iburcio.
Hernndez Lorenzo.
Lpez L. F ranci sco.
Lpez F el i pe, Esqui na Urbi na y Jerusal n.
Luque S. Juan, Esqui na Bravo y F brica.
Mendi eta Raf ael , Vi ctori a 6.
Maldonado Ramn.
Moreno Marcos.
Meja Luz.
Moreno B. Manuel , Esqui na Zaragoza y 1. San
Sebasti n.
Mota Jos Mara.
Mondragn G enoveva.
Mndez de Pal ma Eudoxi a.
Nava F el i ci ano.
Nava D olores.
Nava Lorenzo.
O rtega J >ss.
Prez Lino, Pel ot a 3.
O l ascoaga Aurelio, 2.
a
Lerdo.
327
Pi a G ilberto, Esqui na Pl azuel a Carmen.
Pl i ego y Pl i ego Vi cente, Cortadura.
P. O rti goza Jos.
Pliego y Carmona T ri ni dad.
Pl i ego Macario, Cortadura.
Pedraza Carlos.
Pastrana Mnico, Cortadura.
Rodr guez R. Vicenta.
Rojas Marcial, V cti mas.
Reyes Ramn.
Ri co F el i pe.
Rojas G . Andrs.
R. de Al tami rano Agust i na.
Serrano Al tami rano.
Si l ose Josefa.
Sal gado D olores.
T al a vera Abrahn, R. Corona y Mercado.
T ovar G . Simn, Esqui na Merced y Urbina.
Vi l chi s Pedro, 2.
a
Esqui pul as 1.
Vargas Joaqu n.
Valero Rojas Pedro.
Vargas R. Joaqu n.
Velzquez Marcelino.
Val ds G regorio.
Zarza Antonio, Esq.
a
Compositor y O campo.
Zenil F rancisco, Prt i co del Mercado.
A GENCI A S
Capula Vi l chi s Jess, Porfirio D az 14, Sus-
cripciones.
D om nguez Eduardo, Independencia 6, M-
quinas.
Medina Cruz Jos Mara, Portal Morelos 18,
Pi anos.
Pi chardo F ranci sco de P. , Independencia 2,
Seguros contra incendios.
T ovar hermanos, Porfirio D az 10, Bi ci cl etas,
alquiler y venta.
Val ds V. Enri que, Portal Morelos 14, Loter a
Naci onal .
A GUA DE SO DA
Mier Servando, Portal Consti tuci n 4.
A L QUI L ER DE CO CH ES
Camacho T i to, Jardn Zaragoza.
Nava Jess, O campo 9.
A L UMB RA DO ( EMPRESA S DE )
Henkel hermanos, Al dama 4.
Medina G arduo Manuel , Porfirio D az 2.
B ANCO S
Banco del Estado.
B AO S
Val ds Celso, Calle Matamoros 1, San Juan de
D i os 2, G uerrero 4 y Victoria.
o28 DI RECTORI O DEL ESTADO DE MEX I CO
~~~~
B A ZA RES
Antoni o G il Arval o, F ederacin 3.
B O T I CA S
Albarrn y B. Agust n, Esqui na Bravo y Sor
Juana Ins.
Castillo y Uri be, D egol l ado 1.
Estrada M. de O ca Vi cente, Consti tuci n 5.
G utirrez F l i x, Esqui na Li bertad y O campo.
Hernndez Jos, F ederacin 2.
Hernndez Mariano, Aldama 1.
Igl esi as Enri que, Hi dal go 1.
Molina Agust n, cal l e Pel ot a.
CA F S, CANTI NAS Y B I L L A RES
J ai me Po ns Mont e Cario, Matamoros 2.
( Vase l a pg. 314).
vi l a Adrin, Matamoros 1.
Molina Juan, Li bertad 6.
CA J O NES DE RO PA ( PO R MAY O R Y MENO R)
Caire Lui s, Esqui na Port al Morelos 19.
Carniado, Carrasco y C.
a
, Port al Morelos 15.
F errat Alfredo, Portal Morelos 11. ( Vas e l a
pg. 313).
Lpez y C.
a
Beni t o, Port al Morelos 18.
Larqu Eduardo, Port al Merln 25.
Medina Cruz Manuel, Port al Consti tuci n 8.
Pando Bal l i na Adolfo, Port al Morelos 17.
Pi chardo de P. F ranci sco, Independenci a 3.
CA J O NES DE RO PA PO R MENO R
G uti rrez Hermenegi l do, Ri va Pal aci o.
Lpez Lorenzo, Ri va Pal aci o.
Monroy Jos M.
a
, Ri va Pal aci o.
Morales Luci ano, Ri va Pal aci o.
Njera Len, Esqui na Port al Merln.
Pl i ego Hnos. , Ri va Palacio.
Romero Vi ctori ano, Ri va Pal aci o.
CA MI SER A
Incl n Hno. Arnul fo, Port al Morelos 16.
CARB N ( E X PE NDI O )
Cruz F ranci sco, O campo 9.
Pandal Mximo.
CA RPI NT ER A S Y EB A NI ST ER A S
Casti l l o Antoni o, Mina 1.
G uadarrama F el i pe, 5 de Mayo 3.
Romo Vicente, Pl aza Mrti res.
Vi l l a Seor Mi guel , Jurez 8.
CA RRO CER A S
Betancourt Ambrosio, Pl utarco G onzlez 5.
Mercado H. Agust n, Sta. Clara 4.
Nava Jess, O campo 9.
Prez Cortina Santos, Chapi tel 1.
CE RE R A S
G mez Len, Al l ende 1.
Reyes Antoni o, Pl aza Mrti res 5.
Rodr guez M. D ol ores, Independenci a 3.
Vi l l egas Crescencio, Ri va Pal aci o.
CERV EZA (TO L UCA Y MX I CO )
Compaa Cervecera, Jardn Zaragoza. (Vase
l a pg. 311).
CI GA RRO S
Barciela Manuel , Li bertad 1, fbri ca.
O lascoaga Minico, Morelos 1, id.
Romero Euti mi o, expendi o.
Uri be Cesreo, Ley 4, fbri ca.
CO MI SI O NI STA S
Cabiedes Angel , Li bertad 2.
Romero G abino, Porfirio D az 10.
Snchez Jos M.
a
, Porfirio D az 9.
Val ds Ni col s, Porfirio D az 14.
CO NSERV A S A L I MENT I CI A S
Ast i vi a D i oni si o, Cortadura.^
Barenque D emetri o, Estac. F errocarril N._M.
CO RREDO RES
G onzlez Jess, Cruz Blanca.
Pal omares Jess, 2. Jurez 8.
Arismendi Angel , Pel ot a.
CURT I DUR A S
Barbabosa Jos Jul i o, Mrtires 1.
D el gado Eul al i o, 2.
a
Lerdo 3.
O lascoaga F ranci sco G ., Independenci a I.
Pl at a Eugeni o, Independencia 8.
Rodr guez Ramn, 1.
a
Lerdo 12.
DENT I ST A S
Azcrate Lui s G ., 2.
a
Jurez 12.
Burrell G eorge A. , 5 de Mayo 10.
Izquierdo Isidro, Ley 13. j
Mndez G ustavo, Port al Consti tuci n 5.
Vi ol ante Alberto, F ederacin 5.
DEPSI T O S
Wat ers Pi erce y C.
a
. petrleo.
DRO GUER A S
F ernndez Leandro, Port al Morelos 12.
DUL CER A S^
Capi strn El i gi , Port al Constitucin 9
Moreno Luz Sra., Port al Merln.
ESCRI B A NO S PB L I CO S
Castaeda F ranc. de P. , Callej, del T ornito 1.
G arca Si l vi ano, Igual dad 3.
G arduo Mariano, 2. de Lpez 12.
G uti rrez G regorio, Igual dad 4.
DI RECTORI O DEL ESTADO DE MX I CO 329
Hernndez Jes s M., Igual dad 9.
Lpez Silviano, Simn Vel zquez 2.
Mendoza G uilebaldo, calle del Carmen 7.
Muoz Ernesto, V cti mas 3.
ENCUA DERNA CI O NES
G onzlez Leopoldo, P. D az 14 y Carmen 8.
Miranda Enri que, Consti tuci n 2.
Q uijano Atanasi o, G uerrero 11.
E X PRE SS
Capula Jess Jni or, Porfi ri o D az 14.
Snchez Antel mo, Esq.
a
G uerrero y F brica.
E X PE NDI O S DE A GUA RDI E NT E
Archundi a Adrin.
Acua Raf ael .
F I DEO S -
Henkel Hnos. , Esqui na Hi dal go y Jcome.
Rodr guez Manuel , Esq.
a
O campo y 5 Mayo.
F E R R E T E R A S
Csar y Pl i ego, Port al Morelos 17.
G al l egos Jos, Merln 19 y Al l ende 3.
G onzl ez Clicerio, Esq.
a
Morelos y T ern.
Lpez Jos, Portal Morelos 10.
Montes de O ca G abriel, Esq.
a
Portal es Cons-
ti tuci n y Morelos.
F O T O GRA F A S
Al ba hi jos D ani el , S. Juan de D i os 1.
D urn Manuel , Consti tuci n 1.
D urn Mario, Vi ctori o 2 y Jard n Morelos.
GRA B A DO RES E N MET A L
Len Marcelino, Cerrado de Mayo 3.
Snchez Jos M.
a
, Li bertad 5.
H E RRA DO RE S
Moreno Mariano, G uerrero 9.
Snchez Jess, 2.
a
Lerdo 2.
H I L A DO S Y T E J I DO S ( F B RI CA S)
Lpez, Val ds, Barrera y C.
a
, 1.
a
Jurez 1,
La Indust ri a Naci onal .
Medi na G arduo Manuel, En T ejalpa, San
Pedro.
Pl i ego Alejandro, D egol l ado 5, Mara y Sant a
Mara.
H I L O PA RA CO SER
Caire Lui s, Navarret e 4, El Calabrote.
H O T E L E S
Contreras Carlos, Est aci n del Naci onal , El
F errocarril.
Chris Mart n, Est aci n del Naci onal , Hotel
Chino.
Pi a Part e Arroyo Manuel , G uerrero 10, El
Len de O ro.
Robl es Lui s, 2.
a
Jurez 10, Bel l a Uni n.
Rosenzwei g F ernando, Matamoros, 1, Gran
Sociedad-. ("Vase l a pg. 314).
Vi l l egas Agust n, Pl aza Mrtires, San Agus-
tn.
I MPRENT A S Y L I T O GRA F A S
Barbabosa M. Suc., 5 de Mayo 3, i mprenta.
Meja D aro, Porfirio D az 9, l i tograf a.
Q uijano Atanasi o, G uerrero 11, i mprenta.
Q uijano Vi uda de, 2. Zaraperos 4, id.
Q ui ncenal del F oro, Porfirio D az 14, id.
I NGENI ERO S
Camacho Ansel mo. 2. de Zaraperos 4.
Covarrubias Ramn, Urbi na 7.
G uzmn Ignaci o P. , calle del Progreso 1.
G orozti eta Hermi l o, Ll ave 22.
Hernndez G abino, Pl utarco G onzlez 4.
Izquierdo Rafael , 2. de Lpez 4'/2.
Madrid Juan B., 1. de Zaraperos 2.
Milln F ranci sco, cal l e de l a Ley 8.
Moreno Rafael G ., l . de Lpez 1.
Nava Jul i n R. , Herrera 4.
Pl i ego y Zi ga Al fonso, cal l e de l a Ley 14.
Rosenzwei g F ernando, Port al Consti tuci n 7.
Rojas Lucas, O campo 6.
Rodr guez Javi er.
Snchez Juan, 2.
a
de Esqui pul as 1.
T api a Antoni o, 3.
a
del Chapi tel 3.
Yermo Angel , 2. de Manuel Al as 9.
I NST I T UT O S PA RT I CUL A RE S
G onzlez Paz Srta. , Bravo, para ni as.
G arca M. T rinidad Srta. , 1. Lpez 7, F roe-
bel.
Port i l l a Pompeyo, Mier y T ern 4, G uadal u-
pano.
Redondo Vctor, Pbro. , Port al Consti tuci n 1,
Hispano-Mexicano.
Rojas Ascensi n Srta. , Ley 3, Jess, Mara y
Jos.
Santana Luz Srta. , Cuauhtemoc 8, La Pur -
sima.
J A B O NER A S
Barrera Jess, Al dama 4.
Cortina y T orres, Chapitel 4, La Marsellesa.
G utirrez T oms, Aduana Vieja.
Incl n Agust n, Al ameda.
Val ds D aro, Art eaga 5, La Moderna.
J A RCI E R A S
Agui l ar Juan, Jard n Morelos.
D az Pascual , Port al de Ri scos 1.
L A DRI L L O S
Caraza Joaqu n, Coatepec.
OB RAS DE ENSEANZA. RA MN DE S. N . A RA L U CE , CA L L E J N ST A . I N S, 5. M E X I C O .
21
DI RECTORI O DEL ESTADO DE MEX I CO 330
Bernal F ranci sca, Cruz Bl anca.
Pi cl i ardo F ranci sco de P. , 2.
a
Esqui pul as.
L A V A DERO S PB L I CO S
G obierno del Est ado, Jard n de Zaragoza,
Carmen R. D az.
L I B RER A S
Capul a Vi l chi s Jess, Porfirio D az 14.
Yanegas Roberto, Port al Merlin, Al acena.
Yel zquez Jos, Consti tuci n 6, La Juven-
tud.
MA DERERI A S
G arc a G onzlez Juan, Chapi tel 2.
Mancera Lui s , Sta. Clara 3.
Yi l chi s Sostenes, S. Juan de D i os 4.
MA I CER A S
Ari as F ranci sco, Al dama 3.
D az Pascual , Port al de Ri scos 1.
Snchez Antelmo, Esq.
a
G uerrero y fbrica.
MA QUI NA RI A
Pl i ego y Carmona Lui s, Ley 15.
MDI CO S
Aguado y Yarn Ignaci o, Compositor 1.
Al varez Maxi mi l i ano, Al qui si ras 2.
Campos Juan N. , l . del Progreso 4.
Casti l l o Al fonso, 5 de Mayo 4.
Chai x Carlos, 1. de Lpez 11.
D om nguez Roque Vi cente, Pl ut arco G onz-
l ez 3.
Est rada Vi cent e, Constitucin 5.
Ezet a Lui s G ., l . de Lpez 4.
G arduo Soto Al berto, Jurez 14.
G arca Arnul fo, D egol l ado 3.
G uzmn Ignaci o, calle de G uerrero 4.
Marn Ricardo, Pl ut arco G onzl ez 3.
Mol i na Everardo, Consti tuci n 7.
Navarro Eduardo, Navarret e 1.
O rtega Lorenzo, Bravo 2.
Rodr guez Juan, Victoria 2.
Uri be Esteban, calle de l a Ley 4.
Vi l chi s Barbabosa Antoni o, 1. Zaraperos 12.
Vi l chi s Herazo Leopoldo, O campo 8.
MO DAS
Roque Pet ra H-, Portal Morelos 16.
MESO NES
Aranda T oms, Jard n Morelos, Aloclia.
Cast i l l o Antoni o, Mina 1, La Merced.
Carrasco Bl as, Hui tzi l a, G uadalupe.
G arcez G raciano, G uerrero 9, D epsito.
O l ascoaga Jess, 2. Zaraperos 3, La Cruz.
Ram rez N. , Pt e. S. F ernando, La Ronda.
Ram rez Nicanor, Al qui si ras, San Jos.
MI SCEL NEA S
D om nguez Jess, Port al Constitucin 5.
G onzlez Boni faci o.
G uarneros J. T . , Ramn Corona 1.
Mi l l n Pascual , Morelos 2.
Pl i ego Carmona Lui s.
MO L I NO S
Incl n Agust n, Al ameda, aceite.
Henkel Hermanos, 3.
a
Lerdo 3. Haci enda Huer-
t as, hari nas.
Legorret a Pascual , 2.
a
Jcome 4, hari nas y
ni xt amal .
Pl i e goy Carmona Jess, Zi nacantepec, hari nas
Reyes Manuel , en su haci enda, id.
Roque Antoni o, Al ameda, i d.
PA NA DER A S
Estrada Manuel , Arroyo 8.
Henkel Hermanos, Al dama 4.
F avel a Vi centa, amasijo.
Mai yanez Aurel i o, Esq.
a
3."Herrera y T orres.
Santana G ertrudis.
PA PE L E R A S
Costa y C.
a
Mi guel , Li bertad 1.
Capula Vi l chi s Jess, Porfi ri o D az 14.
PEL UQUER A S
Inie^ta Euf emi o, Constitucin 5.
Mi l l n Pascual , Morelos 2.
Montes de O ca H. Lui s, Pt al . Constitucin 7.
PL A T E R A S
Bast i da Leocadi o, 2.
a
Jurez 7.
Q uirs Mariano, F ederaci n 5.
Snchez Jos Mara, Li bertad 4.
REB O CER A S
G arca Il defonso, Ri va Pal aci o.
G utirrez Roca Mara, Esqui na Mrtires y
Porfi ri o D az.
Lpez Antoni o, Ri va Pal aci o.
Vel zquez de C. D el fi na, Ri va Pal aci o.
RE L O J E R A S
vi l a Enri que, Consti tuci n 1.
Carrasco Jos Mara, F ederacin 5.
Mena Pascasi o, Ley 7.
Romero N. , Independenci a 6.
Snchez Jos Mara, Li bertad 4.
Q uirs Angel , Independenci a 5.
REST A URA NT S
Andneza Pedro, Portal Constitucin 6. ( Vas e
l a pg. 314).
Contreras Carlos, Est aci n N. Mxi co.
Capi strn Jess Port al Consti tuci n 8.
ESCULT URAS RELIG IO SAS. - R. DE S. N. A RA L UCE , CA L L E J N STA. INS, 5. - MXICO
Es pecfico s d el Dr. ENRI QUE H ERN NDEZ Y 0RTI 5Apartad o o l 3MEX I CO Pi d ans e pro s pe cto s .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE MEX I CO
Chri s Martnez, Estaci n N. Mxi co.
Pi a Part e Arroyo Manuel, G uerrero 10.
Ri vas Enrique, Matamoros 1.
Zepeda Jess, Matamoros 3.
REST A URA NT S E N PEQUEO
Al arcn M
a
de Jess, Consti tuci n 5.
Robl es F l i x, Consti tuci n 6.
Snchez V ctor, Jard n Morelos.
SA ST RER A S
Baez Jess, Consti tuci n 1.
Campoamor Manuel, Mina 1.
F l ores Ismael , Consti tuci n 4.
Incl n Hermanos, Port al Morelos 16.
Nez Leopol do, Li bertad 4.
Rubi o Vi cent e, G uerrero 11.
SEDER A S
Carmona Rosari o, Ramn Corona y Ram rez.
Castro F l i x, Port al Merln.
Cruz Al tagraci a, Port al Morelos 18.
G mez D ol ores, Al l ende 1.
Mart nez Herl i ndo, Ramn Corona.
Roque Pet ra H. , Port al Morelos 16.
SEMI L L ER AS
G arcs G raciano, G uerrero 3.
Rodr guez Manuel , 5 de Mayo 1.
SO MB RERER A S
Alcocer Manuel, Port al Morelos 11. Zolly Her-
manos.
Cordero Manuel , 1. Zaraperos 2.
D az Pascual , Port al de Ri scos 1, Pal ma.
Martnez R. Lui s, Jard n Morelos, Pal ma.
Ri gueras Jess, O campo 12.
T A PI CERO S
Arel l ano Hermano G ermn, Porfi ri o D az 11.
T EL A RES
F i gueroa Jaci nto.
G uti rrez Jos Mara, Chapitel 5; 24.
G arca Ildefonso; 4.
G uti rrez Margari to; 6.
O sori o Carlos, Pajaritos; 4.
Vega Socorro, Aveni da Consti tuyentes; 6.
T O CI NER A S
Barrera Jess, Al dama 4.
Barenque D emetri o, Estaci n F . N. Mxi co.
G uti rrez T oms, Aduana Vieja.
Prez Cortina Santos, Chapi tel 4.
Vi l l egas Agust n, Camposanto D ol ores.
V ET ERI NA RI O S
Iri goyen Alejandro, Pensador Mexi cano 4.
Snchez Jess, 2.
a
Lerdo 2.
Velzquez D esiderio, O campo 9.
ZA PA T ER A S
Arri aga Jess, 2; Ley 3 y P. Consti tuci n 5.
Barbabosa Jos Jul i o, Mrti res 1.
Casas D omi ngo, Independencia 3.
Casas Avel i no, Portal Constitucin.
Escobar Amado, Port al Consti tuci n 7.
F ranco y Ca T ri ni dad, Li bertad 2.
Legorret a Vicente, Port al Consti tuci n 4.
Lechuga Jos D aro, Port al Morelos 14.
Mi l l n Enri que, Al l ende 2.
Rojas Cristbal, Morelos 2.
Yi l chi s Pri mi t i vo, Consti tuci n 12.
H A CENDA DO S RESI DENT ES E N TO L UCA
Al varez Jos Mara.
Al barrn Hermanos Beni to, D egol l ado 8.
Ari as Mi guel , Cuauhtemoc 10.
Barbabosa Jos Jul i o, Mrti res 1.
Benavi des Pedro, Mrtires 1.
Barrera de Lpez Beatriz, Portal Morelos 10.
Barrera Jess, Al dama 4.
Bal l est eros Manuel , Cruz Verde 1.
Bal l est eros Vi cent e, Port al Ri scos 1.
Benavi des Pascual , 1. Zaraperos 18.
Barbabosa Raf ael , Carmen 3.
Cabiedes Jos.
D az Ramn, Portal Morelos 14.
D az Hi nojosa Eudoxi a, Port al Consti tuci n 7.
Estrada Jos, Port al Morelos 11.
Esqui no Salvador, Aveni da Independenci a 7.
F ernndez Manuel , Portal Ri scos 1.
F ernndez Jess, Morelos 1.
F ernndez Leandro Juan, Mara y Man. Al as.
G raf Santi ago, 5 de Mayo 7.
G arduo Jos G uadal upe, 2. Lpez 11.
G arca Chai x Vi ctori a de, O campo 5.
G arca Hi l ari o, G arita S. Sebastin.
G onzlez F el i pe, Cuauhtemoc 8.
G alndez D omi ngo, en Lerma.
Henkel Vi uda hijos, Al l ama 4.
Ibez Manuel , Jurez 15.
J. G arduo Antoni o, Chapul tepec.
Lechuga Val eri ano, 5 de Mayo 9.
Montes de O ca Joaqu n.
Man Aureo, en su haci enda.
Maz Ensebio, en Lerma.
Medina G arduo Manuel , en Mxico.
Maon Carlos.
Montes de O ca Luisa, Independencia 6,:
Pl i ego Javi era, Le y 1.
Pl i ego Prez Jos Antoni o, en Mxico.
Pl i ego y Zi ga Al fonso, Ley 14.
Pl i ego Prez Benjamn.
MEDALLAS PARA PREMI OS. R. DE S. N. A RA L UCE . CA L L E J N STA. INS, 5. MEXICO .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE MX I CO 332
Pl i ego de Si l va Carmen, Morelos 2.
Pl i ego y Carmona Jess, G uerrero 1.
Pl i ego y Hermanos Pi l ar, 1. Lpez 13.
Pl i ego y Hermanos Cayetano, O campo 10.
Pl i ego Jess, T estamentar a.
Pl i ego y Carmona T ri ni dad, D egol l ado 10.
Pl i ego T rinidad y Pedro, G uerrero 6.
Pl i ego Soledad, Port al Ri scos 1.
Pl at a Eugeni o, Independenci a 9.
Romero Agust n.
Ri vas G arca Antoni o.
Ram rez D olores.
Rodr guez Cornelio, Al qui si ras o.
Ro t h y Ca G ermn, 5 de Mayo 8.
Rodr guez Nicanor.
Snchez Avi l a Leonardo, 5 de Mayo 6.
San Pedro Just o, Independenci a 5.
Snchez T rinidad.
Sochel y D om nguez Carlos, en Zi nacantepec.
Sobrino Lui s G onzaga, Ramn Corona 1.
Silva Joaqu n, Morelos 12.
T revi l l a y Z. Bernardi no, Jurez 15.
Uri be F ranci sco, Archundi a 3.
Vi l chi s Mi l l n F ranci sco, en Al mol oya.
Val ds G arduo Joaqu n, 1. Lpez 4.
Vi l chi s G mez Lui s, 1. Zaraperos 17.
Madrid G uadal upe, O campo 1.
Madrid Juan, O campo 1,
Madrid Ensebi o.
Arguel l es Jos, G uerrero 5.
Zamora Lui s, I nd e pe nd e nci a.
EST AD O D E MICHO ACN D E O CAMPO
I. Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial. - ^tiendo
lmites al o riente co n el Es tad o que acabamo s de res ear se encuentra e d e
Micbo acn de Ocampo , co mprend id o entre el primero y quinto grad o d e lo ngitud
o ccid ental de Mxico y entre lo s 18 y 21 d e latitud No rte. Su gran area d e
59 261 kilmetro s cuad rad o s es t limitad a al No rte po r lo s Es tad o s d e J alis co
Guanaj uato y Quertaro ; al S. Guerrero ; al SO. el Mar Pacfico y al O Co lima y
J aUs co . Por^3u extens in te rrito rial es el 17. Es tad o de la Repblica Mexicana.
I I . Orografa hidrografa, - El suelo d e es ta regin es en gran parte
d e o rigen vo lcnico , es pecialmente al No rte po r d o nd e pasa la llamad a d los
volcanes que empiez a en lo s de Tuxtla y O nz aba, s o bre el Go lfo d e Mxico y te r-
L t a e ne l vo lc^de Co lima prximo al Pacfico . En la parte de. es ta z o na que
co rre po r el Es tad o de Micho acn, se encuentra el vo lcan de J o rullo , al centro
d el territo rio , lejo s ya de los grand es maciz o s d e la Sierra, y cuyo ^cand atatan
slo d e 1759, en que se fo rm co nsecuencia de una gran co nmo cio n pluto nio ,
d es crita po r un gegrafo en los s iguientes trmino s : En el territo rio de Ario y
t ^a r r o y o f n i L d o . Cuitimba y San Ped ro , hubo en o tro tiempo campo
plantad o s de caa de az car y ail, ro d ead o s d e mo ntanas bas alticas . En el^mes
l e J uni o d e 1759 se o yero n es panto s o s rmd o s lo s que s gale
mo to s Cesaro n sto s lo s cincuenta s es enta d as , y en la no che d el 29 de Sep
tiemhre se so levant como una vejiga un terreno de tre s cuatro millas cuad ad as
llamad o bo y Mal pas. Des d e Ptz cuaro y d esd e las mo ntaas d e Aguaz arca se
vf ^o n s alir las llamas , que o cupaban un espacio de med ia legua, y vo lar a gran-
l e s al turas peasco s cad e nte s . Saliero n de tie rra millares d e co no s pequeo s y
s e l g rd e s 'te rre mo nte ro s d e una altura co mo de 400 500 metro s,^so bre e1 anti-
guo nivel de la llanura; uno de ello s y el ms elevad o , es el vo lcan de J o rullo
s iempre en activid ad . En los alred ed o res d el crter y en una extens in de mas d e
cuatro millas hay gran nmero d e fumaro las , en accin muchas d e ellas y a las
cuales en la co marca se les d a el no mbre d e hormtos. la
La parte s eptentrio nal d el Es tad o es la mas mo ntano s y - ^e nt ad a a a
vez que pinto res ca y abund ante en pais ajes de impo nente g r a n d i o s d a d ^ En ella se
e ncue ntran las gi gL te s mo ntaas de Tancj aro (3.860metro s ) Pa amban )
Ouinceo (3324), Tarimangacho (3.104), San And rs (3.282) Zi rate (.W) y
o tras l l S ms bien al SO., hay un braz o d e la co rd illera Sierra Mad re Occi-
^ntal , que s la misma del Es tad o de Guerrero , abatid a al pe ne trar en Micho acan,
DI RECTORI O DEL ESTADO DE MX I CO 332
Pl i ego de Si l va Carmen, Morelos 2.
Pl i ego y Carmona Jess, G uerrero 1.
Pl i ego y Hermanos Pi l ar, 1. Lpez 13.
Pl i ego y Hermanos Cayetano, O campo 10.
Pl i ego Jess, T estamentar a.
Pl i ego y Carmona T ri ni dad, D egol l ado 10.
Pl i ego T rinidad y Pedro, G uerrero 6.
Pl i ego Soledad, Port al Ri scos 1.
Pl at a Eugeni o, Independenci a 9.
Romero Agust n.
Ri vas G arca Antoni o.
Ram rez D olores.
Rodr guez Cornelio, Al qui si ras o.
Ro t h y Ca G ermn, 5 de Mayo 8.
Rodr guez Nicanor.
Snchez Avi l a Leonardo, 5 de Mayo 6.
San Pedro Just o, Independenci a 5.
Snchez T rinidad.
Sochel y D om nguez Carlos, en Zi nacantepec.
Sobrino Lui s G onzaga, Ramn Corona 1.
Silva Joaqu n, Morelos 12.
T revi l l a y Z. Bernardi no, Jurez 15.
T Jribe F ranci sco, Archundi a 3.
Yi l chi s Mi l l n F ranci sco, en Al mol oya.
Val ds G arduo Joaqu n, 1. Lpez 4.
Yi l chi s G mez Lui s, 1. Zaraperos 17.
Madrid G uadal upe, O campo 1.
Madrid Juan, O campo 1,
Madrid Ensebi o.
Arguel l es Jos, G uerrero 5.
Zamora Lui s, I nd e pe nd e nci a.
EST AD O D E MICHO ACN D E O CAMPO
I. Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial. - ^tiendo
lmites al o riente co n el Es tad o que acabamo s de res ear, se encuentra e d e
Micho acn de Ocampo , co mprend id o entre el primero y quinto grad o d e lo ngitud
o ccid ental de Mxico y entre lo s 18 y 21 d e latitud No rte Su gran area d e
59 261 kilmetro s cuad rad o s es t limitad a al No rte po r lo s Es tad o s d e J alis co
Guanaj uato y Quertaro ; al S. Guerrero ; al SO. el Mar Pacfico y al O Co lima y
J aH s co . Po r^3u extens in te rrito rial es el 17. Es tad o de la Repblica Mexicana.
I I . Orografa hidrografa, - El suelo d e es ta regin es en gran parte
d e o rigen vo lcnico , es pecialmente al No rte po r d o nd e pasa la llamad a d los
volcanes que empiez a en lo s de Tuxtla y O nz aba, s o bre el Go lfo d e Mxico y te r-
L t a e ne l vo lc^de Co lima prximo al Pacfico . En la parte de. es ta z o na que
co rre po r el Es tad o de Micho acn, se encuentra el vo lcan de J o rullo , al centro
d el territo rio , lejo s ya de los grand es maciz o s d e la Sierra, y cuyo ^cand atatan
slo d e 1759, en que se fo rm co nsecuencia de una gran co nmo cio n pluto nio ,
d es crita po r un gegrafo en los s iguientes trmino s : En el territo rio de Ario y
t ^a r r o y o f n i L d o . Cuitimba y San Ped ro , hubo en o tro tiempo campo
plantad o s de caa de az car y ail, ro d ead o s d e mo ntanas bas alticas . En el^mes
l e J uni o d e 1759 se o yero n es panto s o s ruid o s lo s que s igui*
mo to s Cesaro n sto s lo s cincuenta s es enta d as , y en la no che d el 29 de Sep
tiemhre se so levant como una vejiga un terreno de tre s cuatro millas cuad ad as
llamad o ho y Mal pas. Des d e Ptz cuaro y d esd e las mo ntaas d e Aguaz are s se
vf ^o n s alir las llamas , que o cupaban un espacio de med ia legua, y vo lar a gran-
l e s al turas peasco s cad e nte s . Saliero n de tie rra millares d e co no s pequeo s y
s e l g ^t e r r o mo nt e r o s d e una altura co mo de 400 500 metro s,^so bre e1 anti-
guo nivel de la llanura; uno de ello s y el ms elevad o , es el vo lcan de J o rullo
s iempre en activid ad . En los alred ed o res d el crter y en una extens in de mas d e
cuatro millas hay gran nmero d e fumaro las , en accin muchas d e ellas y a las
cuales en la co marca se les d a el no mbre d e hormtos. la
La parte s eptentrio nal d el Es tad o es la mas mo ntano s y - ^e nt ad a a a
vez que pinto res ca y abund ante en pais ajes de impo nente g r a n d i o s d a d ^ En ella se
e ncue ntran las gi gL te s mo ntaas de Tancj aro (3.860metro s ) W ^ O
Ouinceo (3324), Tarimangacho (3.104), San And rs (3.282) Zi rate (d.d40) y
o tras l l S ms bien al SO., hay un braz o d e la co rd illera Sierra Mad re Occx-
^ntal , que s la misma del Es tad o de Guerrero , abatid a al pe ne trar en Micho acan,
334 E ST A DO DE MI CH O A C N DE O CA MPO
pero que se yergue de nuevo enel d is trito de Co alco mn. Entre estasierra y el lito ral
d el Pacfico , y entre la misma y las mo ntaas del No rte y centro , se encuentran
d ilatad as llanuras muy frtiles regad as po r vario s afluentes del caud alo so B als as ,
cuyo gran [ro reco rre una parte del territo rio miclio acano , en sus lmites co n el
d e Guerrero . Si al Sur cuenta el Es tad o co n tan impo rtante va fluvial como la
mencio nad a, al No rte d ispo ne de las aguas del ro Lerma, que fo rma la fro nte ra
natural del Es tad o y lo s epara de los de Guanajuato y J alis co , has ta llegar al lago
Chapala del que po co hace no s hemo s o cupad o . Despus de ambas co rrientes , lo s
principales ro s de Micho acn son el de Zitcuaro que riega el d is trito de su
no mbre y se une al Cutz amal; el de Tepalcatepec ;del Oro , en el d is trito d e
Apatz ingn y los afluentes del ltimo . Entre lo s lago s del Es tad o se d is tinguen
d espus del Chapala en la fro nte ra de J alis co , el pinto resco de Ptz cuaro , al SO.
de Mo relia y el Cuitz eo . Es te ltimo mid e ms de mil kilmetro s cuad rad o s de
superficie.
Las co stas del grand e Ocano que co rrespo nd en Micho acn se d esarro llan en
una extensin de 120kilmetro s, en los cuales hay alguno s puerto s de po ca impo r-
tancia, siendo los ms no tables San Telmo y Muruata.
I I I . Clima y producciones. El clima de Micho acn es variad simo en
extremo , desde el clido que se experimenta en la co sta y en las tierras bajas , has ta
el lmite de las nieves perpetuas que alcanz an muchas de sus mo ntaas . Lo s
d is trito s del No rte, mo ntao so s y elevado s, d is frutan po r lo general de clima tem-
plad o y sano , mientras los del Sur s ufren canculas muy riguro s as que hacen ger-
minar las plantas de los trpico s . Las llanuras que se encuentran 1.500y 2.000
metro s de altura se las ve cubiertas de planto s cereales, en los que se reco lecta
trigo , cebad a y maz po r valo r de 23 y aun 24 millo nes de peso s, mientras en lo s
valles pro fund o s , en las quebrad as cuyo fo nd o no alcanz a mil metro s y en
lo s llano s del Sur, crecen vigo ro so s la caa de az car y el tabaco , el cacao , el
caf, el ail, el algo dn y muchas go mas y resinas. En los bo sques de clima
clid o se encuentran riqus imas mad eras como el bano , la cao ba y el granad illo ,
elevnd o se en o tras regio nes co nsid erable altura los co rpulento s o yameles y el
resino so pino , el laurel, el encino y o tra infinid ad de rbo les y rbus to s .
El arro z tambin es un impo rtante pro d ucto del Es tad o . H ay campo s muy
pro ps ito para su cultivo , y las actuales co sechas alcanz an ya tres millo nes y
med io de hecto litro s .
Po r la riquez a agrco la es Micho acn el primer Es tad o de la Repblica, cuyas
pro d uccio nes anuales so brepasan la cifra de 30 millo nes de peso s, la que ningn
o tro alcanz a y tan slo se apro xima el de Y ucatn, gracias su eno rme expo rta-
cin de textiles . No suced e lo mismo en cuanto riquez a minera: no o bs tante
co ntar co n numero ssimo s minerales co no cido s, la explo tacin es po co co nsid era-
ble. H ay o ro , plata, plo mo , co bre, hierro , antimo nio , hulla, az ufre y o tro s meta-
les y metalo id es, llamad o s co ns tituir una impo rtante ind us tria cuand o la va
frrea permita su explo tacin en grand e escala.
La fauna micho acana es muy rica, no so lamente en ganad o s de to d as clases,
sino tambin en animales salvajes de rica piel cuya caz a es abund ante, como lo
es asimismo y mucho , la pesca del bagre, del bo quinete, la papo cha y el chararo ,
que se practica en los lago s y en el ro Lerma.
I Y. Divisin poltica, poblacin, gobierno y rentas pblicas. En-
cuntras e dividido el Es tad o de Micho acn en quince d is trito s que su vez se
d ivid en en municipalid ad es , lo s cuales co ntaban en la po ca del Censo (1895) co n
el nmero de habitante s que se expresa co ntinuacin:
, .. , y 128.894 habitantes .
Dis trito de Mo relia
I d . de Zinapcuaro 49.db<
I d . d e Maravati o
I d . de Zitcuaro . <5.928
I d . d e H ue tamo
I d . de Tacmbaro
40
-
18

I d . de Ario
I d . de Ptz cuaro
I d . de Urupan Z,
I d . de Apatz ingn 26.627 >>
I d . de Co alco mn
15
I d . de J iqulpan I J
I d . de Zamo ra
I d . de La Pied ad 61.876
I d . d e Purund i ro ^9045^
T o t a l 894.753 habitantes .
Extens in territo rial en kilmetro s cuad rad o s . . 59.261
Dens id ad de po blacin po r kilmetro cuad rad o . lo ,I U
Entre el nmero de habitantes mencio nad o figura gran cantid ad de ind io s
taras co s , resto s de la familia ind gena que po blaba antiguamente el po d ero so reino
de Michuacn, nunca so metid o los az tecas y que co nquistaro n los espao le
pacficamente gracias los pacto s de amistad celebrad a co n sus reyes La capital
La Tzintzuntzan, po blacin vecina al lago de Ptz cuaro que a u n e j ^ ho y es la
ciud ad de Mo relia, fund ad a po r los espao les co n el no mbre de Vallad o lid , d o nd e
res id en los Po d eres Pblico s del Es tad o .
Es to s po d eres so n tres , co mo en to d o s lo s Es tad o s de la Repblica, el Legisla
tivo fo rmad o po r una so la Cmara, el Ejecutivo
cargo de un Go bernad o r y el J ud icial que re-
sid e en el Tribunal Superio r de J us ticia y en los
J uz gad o s co rrespo nd ientes. El Po d er Ejecutivo
lo ejerce actualmente el d is tinguid o ciud ad ano
D. Aris teo Mercad o , uno de los ms pro gresis-
tas , inteligentes y patrio tas go bernantes que
de manco mn co n el Sr. Pres id ente de la Rep-
blica D. Po rfirio Daz , practican esa po ltica
ad mirable de paz y ad minis tracin, cuyo s fruto s
reco gen la ind us tria y el co mercio po r d o quier,
alcanz and o el maravillo so d esarro llo que so r-
prend e to d o s, pro pio s y extrao s .
El Sr. Aristeo Mercad o naci en una ha-
ciend a del Dis trito de Purund iro med iad o s
del siglo que finaliz a y aprend i las primeras
letras en Mo relia co n el pro fes o r D. Francis co D A E I S T E 0 MERCADO
Carrillo , ingres and o luego en el Co legio Semi- Go be rnad o r d e l Es tad o d e Mi cho acn
nari o d o nd e pe rmane ci has ta 1858, en que s e tras l ad la capi tal d e la Re p-
bl i ca co n su fami l i a. Era ya hurfano el Sr. Mercad o y cui d aba d e s u e d ucaci n el
L i c. D. Anto ni o Fl o re nti no Me rcad o , quie n llama an ho y aqul su s e gund o
pad re ; pe ro d e s te rrad o D. Anto ni o po r Santa-Anna caus a d e lo s s uces o s d e
Ayutl a, fal t su valio s o apo yo la fami l i a y tuvo el j o ve n D. Ari s te o , en uni n
d e un he rmano s uyo , que e ntrar trabaj ar co mo ti pgrafo en la i mpre nta d e d o n
I gnaci o Es cal ante .
Tare a agrad abl e es para el bi grafo re l atar lo s mo d es to s pri nci pi o s del bi o gra-
fiado s iguind o lo pas o pas o e n el d ifcil camino que e mpre nd i has ta al canz ar l a
cumbre d o nd e re s al ta s u pe rs o nal i d ad , po rque o frce s e o cas in fre cue nte d e po ne r
e n relieve s u co ns tanci a, s u amo r al trabaj o , s u valo r mo ral que, le jo s d e d e s mayar
s e re te mpl a ante lo s o bs tculo s y s u fe en el po rve ni r, faro que gu a lo s grand e s
ho mbre s po r la o s cura s end a d e la
vi d a. Pe ro no s o tro s , fal to s d e es pacio
para ello , te ne mo s que s er bre ve s y
me nci o nar tan slo lo s ms culminan-
te s aco nte ci mi e nto s d e la vid a d el s e-
o r Me rcad o .
Al trmi no d e la revo lucin d e
Ayutl a pud o i ngre s ar en el Co legio
d e Mi ne r a y pro s e gui r sus e s tud i o s ,
bie n pro nto i nte rrumpi d o s d e nue vo
po r o tra d e aquellas co nmo cio nes po -
lticas tan fre cue nte s que as o laban el
pas co n s us luchas fratri ci d as . Pe r-
s eguid o o tra vez s u bi e nhe cho r po r
Mi ramn y pre s o , pud o fugars e lan-
z nd o s e al campo l uchar afiliad o al
parti d o libe ral co ntra la re acci n: s i-
ge le el jo ve n D. Ari s te o , i nco rpo rn-
d o s e las fue rz as d el famo s o gue rri -
llero Aure l i ano Ri ve ra, d e quie n fu
s e cre tari o , y s e d i s ti ngue e n Tl al pan
y o tro s punto s d e co mbate has ta que
e ntra co n el e j rci to l i be ral en M-
xico , vencid o Mi ramn y la re acci n
co n l. O s te ntaba e nto nce s el s eo r
MO B E L I A ( MI CH O A C N) . P A L A CI O DE J UST I CI A
Mercad o el grad o d e co mand ante .
Di s ue l tas las fue rz as , aband o n la
milicia y e ntr al Minis terio d e H aci e nd a, pre s tar sus s ervicio s las rd e ne s d el
i l us tre e s tad i s ta D. Melcho r Ocampo , d o nd e pe rmane ci has ta el ao 1863, en que
l a gue rra d e i nte rve nci n lo e mpuj po r s e gund a vez la vid a d e campaa.
Fu pri s i o ne ro d e lo s impe rialis tas y e n e s tas ci rcuns tanci as lo o bl i garo n
pro nunci ar un d is curs o cvico el 16 d e Se pti e mbre de 1866, lo que hiz o co n elo -
cuencia tal que entus ias m las mas as , hi ri e nd o co n sus fras e s d e ace nd rad o
liberalis mo s us enemigo s que lo e nce rraro n d e nuevo en la pri s i n. Se ri o pe l i gro
co rri su vi d a e nto nce s , pe ro fu pue s to al fin en l i be rtad po r el co ro nel Farque t.
De s pus d el tri unfo d e las armas nacio nale s fu l l amad o s ervir en la Secre-
tar a d e Go bi e rno d el Es tad o d e Micho acn, d o nd e d es empe vario s cargo s has ta
el d e Se cre tari o , y elevad o la pri me ra magi s tratura d el Es tad o en 1875, i nte ri -
name nte , po r habe rs e s e parad o co n licencia el go be rnad o r pro pi e tari o Sr. Carrillo .
Ocurr a la s az n la revo lucin mi cho acana l l amad a d e lo s cristeros, y apaci-
guarl a fu el Sr. Ge ne ral Es co be d o , co ns iguind o lo ayud ad o d el ti no y la prud e n-
cia d el Sr. Mercad o que evid enci e nto nce s sus es peciales d o tes para go be rnante .
Cuand o e ntre g el mand o al Sr. Cas tillo s e re ti r ruapam, d e cuyo ayunta-
mi e nto fu pre s i d e nte , llevand o e fe cto tan ti l e s o bras d e s al ubri d ad y o rnato
e n aquella floreciente ci ud ad , que la po ca d e s u ad mi ni s traci n s e co no ce all po r
la poca de renacimiento. De s pus fu d i putad o al Co ngres o d e la Unin, cuya
Cmara pres id i vari as veces has ta que en 1897 fu electo Go be rnad o r d e Micho a-
cn, cuyo alto cargo d e s e mpe a co n el be ne pl ci to de to d o s .
Re s e ar la ad mi ni s traci n d el Sr. Me rcad o es re s e ar el pro gre s o i nte l e ctual y
mate ri al d el Es tad o que go bi e rna, y bas tar a para co no cer al go be rnante enume-
rar las me j o ras que i ntro d uj o en to d o s lo s ramo s ad mi ni s trati vo s . Su pro d igio s a
acti vi d ad no i nte -
rrumpi d a, ni aun en
lo s l ame ntabl e s d as
e n que una e nfe rme -
d ad crni ca que pa-
d ece lo arro j a al le-
cho , hiz o llegar s u
pro gre s i s ta labo r la
i nd us tri a e xci tand o
s u d es arro llo co nfran-
qui ci as y co nces io nes
i nd us tri as nue vas ,
co mo las fbri cas d e
Taj i maro a y d e Urua-
pam y las ins talacio -
nes d e luz e lctrica
e n Uruapam y en Za-
mo ra; al co mercio im-
pl antand o el s i s te ma
mtri co d e ci mal y fa-
vo re ci e nd o el mo vi mi e nto d e nume rari o co n las o bras pbl i cas ; la B eneficen-
cia, cre and o ho s pitale s en Zi tcuaro , Co ti j a, La Pi e d ad , Tacmbaro , Ari o ,
'Purund i ro y el gran H o s pi tal d e Mo relia, d e que lue go no s o cuparemo s ; la
J us ti ci a, re fo rmand o lo s viejo s cd igo s co mo e xi g an lo s pro gre s o s d e la ciencia
j ur d i ca; la I ns trucci n pbl i ca, cre and o es cuelas en las tenencias,pequeos
ce ntro s d e po blacin y aume ntand o el nme ro d e las e xi s te nte s en las villas y ciu-
d ad e s ; la H aci e nd a pbl i ca, o rgani z nd o l a d es pus d el tras to rno que hubo d e
o cas io nar la s upres in d e las alcabalas, has ta co ns e guir re mane nte s d e ci ncue nta
mil pes o s y ms al final d e cad a ao fiscal; e n una pal abra, to d o cuanto implica
una me j o ra, un pro gre s o , un aume nto d e rique z a y d e bi e ne s tar para el Es tad o ,
llev el d i s ti ngui d o y pro bo go be rnante s u i ni ci ati va y s u tal e nto e j e cuti vo .
I mpo s i bl e no s fue ra me nci o nar to d as las me j o ras mate ri al e s , lo s grand e s ed ifi-
cio s y co s to s o s mo nume nto s que el Es tad o d ebe al Sr. Me rcad o , y ci tare mo s ni ca-
me nte el hermo s o y bien s e ntid o mo nume nto e ri gi d o en Uruapam en ho no r d e
Arte aga, Sal az ar, Daz Villagmez y Go nz lez , fus i l ad o s po r el I mpe ri o el "21
d e O ctubre d e 1865. Es una co ns trucci n s eria y ad e cuad a, que co s t ms d e 10.000
pes o s y fu i naugurad a co n gran s o le mnid ad el 21 d e Octubre d e 1893, 27. anive r-
s ari o d e aque l crue nto s acrificio , y s i bi e n la ereccin d el mo nume nto hab a s id o
aco rd ad a po r l e y fe d e ral d e 1874, lo s ao s trans curr an s in lle vars e e fe cto , has ta
que las d ilige ncias acti vas d el Sr. Mercad o co ns iguiero n re al i z arl a para ho nra d e
las v cti mas y d e la naci n agrad e ci d a.
Entre las muchas me j o ras mate ri al e s re al i z ad as po r el Sr. Me rcad o , figura
tambi n y en pri me r trmi no el nue vo ho s pi tal civil, grand i o s o mo nume nto que
pre go na co n to d a elo cuencia el celo y el empeo d el go be rnante po r favo re ce r
la clas e me ne s te ro s a, que po r lo pre cari o d e s u s i tuaci n es la que ms ne ce s ita d el
apo yo y d e la cari d ad o ficial.
M O R E L I A . N E V O H O SPI T A L CI V I L
f
Le vntas e la magna o bra en la parte Po ni e nte d e la ciud ad d e Mo relia, en el
e xtre mo de la 2.
a
Calle Nacio nal, o cupand o una manz ana e nte ra y te ni e nd o po r
co ns ecuencia cuatro calles su al re d e d o r. El ed ificio en ge ne ral es d e cante r a y
el o rd e n arqui te ctni co que se le ha d ad o es d e co nj unto e l e gante , mo d e rno y bi e n
pro po rci o nad o , co mo pue d e ve rs e en el grabad o que aco mpaa e s tas pgi nas .
L a d i s tri buci n i nte ri o r, bas ad a en las pre s cripcio ne s que la ciencia aco ns e j a para
lo s e s table cimie nto s d e es te gne ro , ha merecid o lo s elo gio s d e to d as las pe rs o nas
que lo han vi s i tad o . Es no tabl e el s is te ma d e te cho s , po rque co ntri buye que s e an
po co s ens ibles lo s fre cue nte s cambio s d e la te mpe ratura e xte ri o r.
Co ns ta d e d ivers o s d e partame nto s , d e bi d ame nte s e parad o s , que le d an el
as pecto d e una pe que a ci ud ad , as e ntad a en un j ard n y ci rcund ad a d e mural l as .
El ai s l ami e nto que, po r co ns i gui e nte , es t s uj e ta cad a s ala favo re ce e n mucho el
rgi me n curati vo d e lo s e nfe rmo s .
El 22 d e Mayo d e 1897 fu d i ctad o
el acue rd o que d e te rmi n su co ns truc-
ci n. El l e vantami e nto d e plano s ,
fo rmaci n d e pre s upue s to s y d ire c
cin tcni ca d e la o bra, se enco men-
d aro n al s eo r I nge ni e ro D. Manue l
B arri o s . Se ha i nve rti d o has ta 31 d e
O ctubre l ti mo (1899) la canti d ad
d e 20B .361 pes o s y 25 ce ntavo s , y es-
tar pro babl e me nte i naugurad o cuan-
d o la pre s e nte o bra vea la luz pblica-
Una tube r a es pecial ya i ns tal ad a
le s urti r d el agua ne ce s ari a en abun-
d anci a. El al umbrad o s er elctrico
i ncand e s ce nte y cad a d e partame nto
s er d o tad o d el mue bl aj e neces ario
ya ad qui ri d o . En la fachad a s e co lo -
car un bue n relo j y s e co mpl e tar
e s ta magnfica i ns tal aci n benfica
co n el ri co ars e nal qui rrgi co que fu
ad qui ri d o enNue va Y o rk po r el Cnsul
ge ne ral d e Mxico en aquella me trpo -
li, Dr. D. J uan N. Navarro , es co gid o
' , . , N M O R E L I A . B I B L I O T E C A P U B L I C A
e n las me j o re s fabri cas d e all y co n
d es tino al H o s pi tal d e que tratamo s .
En el pro pio ed ificio se i ns tal ar la Es cuela md ica micho acana y co n tal fan
e s t to d o arre gl ad o co nve ni e nte me nte , habind o s e le pro vis to al e fe cto d e una
s electa bi bl i o te ca d e o bras d e co ns ul ta.
Otra d e las me j o re s ve ntaj as co n que cue nta el nuevo ho s pi tal es la d e que
fre nte su pue rta pri nci pal pas a la lnea d e tranv as que atravi e s a la ci ud ad d e
Ori e nte Occid ente.
El Sr. Mercad o d ebe s e nti rs e j us tame nte o rgullo s o d e s u o bra, que i nd i s cuti -
bl e me nte es su mayo r ti mbre d e gl o ri a.
Instruccin Pblica. Ruy en el Es tad o lo s s iguie nte s e s tabl e ci mi e nto s
d e e d ucaci n:
ESCUEL AS CLASES _ _
H o mb. Mnj e r. Mi xt. To tal Pri m. Se o und . Pro f e s l .
So s te ni d as po r el Es tad o . . 202 98 1 301 300 1
po r parti cul are s . 68 56 28 152) ^g- ^ ^
po r el clero . . 21 13 4 38)
TO TAL . . . 291 167 33 491 485 1
La as is tencia med ia las es cuelas o ficiales es d e 19.655 alumno s , y d e 6.958 e n
las s o s te ni d as po r parti cul are s , co s tand o las pri me ras al Es tad o 137.000 pes o s
anual e s en s ueld o s d e pro fe s o re s y en ti l e s y te xto s .
En lo s e s tabl e ci mi e nto s para la e ns e anz a s upe ri o r, figura el Co legio d el Es tad o ,
e s tabl e ci d o e n Mo relia, que cue nta co n nutri d o s gabi ne te s d e F s i ca H i s to ri a
Natural . H ay tambi n d o s Se minario s : uno e n la ci tad a capi tal y o tro en Zamo ra.
B I B L I O TECAS
Es abund ante Micbo acn en es-
te valio s o elemento d e e d ucaci n.
H ay en Mo relia tre s bi bl i o te cas ,
que s o n: la pbl i ca d el Es tad o , co n
15.566 vo l me ne s ; la d el Co legio
d e San Nico ls , co n 4.021; y la d el
Se mi nari o , co n 32.000. En Ptz -
cuaro , la bi bl i o te ca d e la Co mpa-
a, 4.007 vo lmenes ; en Uruapam,
la bi bl i o te ca pblica co n 349; y e n
Zamo ra lad el Se mi nari o co n 16.855
vo lmenes .
M O B E L I A . L A CA T K O B A L V I . Poblaciones principa-
les. Su industria y comercio.
Las pri me ras ciud ad e s d el Es tad o , po r el nme ro d e habi tante s y po r su i nd us tri a
y co mercio , s o n las s i gui e nte s :
H abi tante s .
Mo relia . 33.89C
Zamo ra . 10.373
Uruapam. 9.276
Angangue o 9.115
L a Pi e d ad 8.876
Sahuayo . 8.443
Purund i ro 7.782
Ptz cuaro 7.082
Zi tcuaro 6.207
Tacmbaro 5.369
Ari o . . 3.782
La pri me ra d e e s tas
po bl aci o ne s es la ms
no tabl e . Fu fund ad a en
18 d a Mayo d e 1541 po r
el pri me r vi rre y D. An-
to ni o d e Me nd o z a, y ho y
cue nta co n he rmo s o s
ed ificio s mo d erno s y muy bo nito s pas eo s co mo el bo s que de San Pedro y el parque
Jurez. Entre sus ms no tabl e s co ns truccio ne s , figuran: la Cate d ral , d e la que pu-
blicamo s un grabad o ; el palacio d e Go bie rno , el d e J us ti ci a, el Pal aci o Muni ci pal ,
el grand i o s o H o s pi tal y o tro s , e ntre lo s que se cue ntan ve i nte templo s , d e gran
mri to mucho s de ello s. H ay 13 pl az as en el re ci nto d e la ciud ad co n bo ni to s y
bi e n cuid ad o s j ard i ne s , s iend o las ms no tabl e s las d e lo s Mrti re s y L a Paz , e n
med io de las cuales se l e vanta el palacio d e Go bie rno co n su vas ta y he rmo s a
co ns trucci n. L a ci ud ad es la Metrpo li d el Arz o bi s pad o d e Micho acn, que co m-
pre nd e las d ices is d e Le n, Que rtaro y Zamo ra. El actual Arz o bis po es el I lus -
tr s i mo Sr. D. I gnaci o Arci ga.
Uno d e lo s l ugare s ms s o bre s alie nte s de l a ci ud ad , es el hermo s o Po rtal d e
Matamo ro s , d o nd e s e
ve n e s plnd id as cas as d e
co me rcio . Aque l l as ele-
gante s arcad as e nci e -
rran tri s te re cue rd o his -
tri co . All fu fus i l ad o
D. Mari ano Matamo ro s ,
el hro e i ns urge nte , una
d e las pri me ras figuras
d e la gue rra d e I nd e pe n-
d e nci a.
L a i nd us tri a ti e ne
gran i mpo rtanci aen Mo -
re l i a, d i s ti ngui nd o s e
e ntre s us vari as fbri -
cas d e d ivers o s pro d uc-
to s , las d e hilad o s y te - ^^m^s s m^mai mmmwm B w a E g g g H g i
j i d o s d e al go d n, La
Unin y La Paz, la pri - MO R E L I A . - P O R T A L DE MA T A MO RO S
me ra d el Sr. J uan B a-
s ago i ti , y l a s e gund a d e D. Pe d ro Pelez , co n 33 y 80 te l are s , re s pe cti vame nte .
Fbri cas d e e s ta clas e hay tambi n e n o tro s punto s d el Es tad o , co mo La Pro-
videncia, e n Uruapam, y La Virgen, e n Taj i maro a, es ta l ti ma d e cien te lare s .
To d as las ci ud ad e s
' y villas d e Mi cho acn
que hemo s me ncio na-
d o florecen en s us in-
d us tri as y cre ce n r-
pi d ame nte beneficio
d e la agri cul tura, tan
pro d ucti va en el Es -
tad o , s iend o tal vez
d e s us qui nce d is tri-
to s el ms no tabl e el
d e Ario , cuya pe que a
cabe ce ra, la villa d e
es te no mbre , o fre ce
s er muy e n bre ve una
l i nd a ci ud ad .
Es d icho d i s tri to
el 7. d el Es tad o , y
M O R E L I A . E L A CDE DO CT O ti e ne una e xte ns i n
apro xi mad a d e 5.000
ki l me tro s cuad rad o s , d ivid id o s en cuatro muni ci pal i d ad e s , que s o n: Ari o , H ua-
cana, Nue vo Ure cho y Carri z al d e Arte aga. La parte no rte , d o nd e se halla s i tuad a
la cabe ce ra, es d e clima te mpl ad o , s ano y agrad abl e ; el ce ntro y s ur es clid o . La
villa d e Ario e s t ed ificad a en l a fal d a me ri d i o nal d el cerro d e Las Vi gas , l ti ma
al tura d e ia Si e rra d e Ptz cuaro . Cue nta co n d o s es cuelas o ficiales y vari as parti -
cul are s , un bo ni to , limpio y bi e n ate nd i d o ho s pi tal , que se d ebe la i ni ci ati va d el
Sr. Co ro nel D. Lui s G. Mad ri gal , d urante s u ad mi ni s traci n pblica co mo Pre -
fe cto Po l ti co , e n lo s ao s d e 1892 1898, y quie n hay tambi n que agrad e ce rl a
tra d a d e aguas po tabl e s l a villa po r cae r as d e hi e rro , y o tras muchas me j o ras
mate ri al e s .
MI CH OAC N. PANORAMA DE LA VI LLA DE ARI O
VI I . Agricultura. H o y co ns ti tuye es ta rama d e la i nd us tri a la pri nci pal
ri que z a d el Es tad o , co mo ya hemo s d icho al pri nci pi o , po rque su frti l s uelo y s u
va ri ad o clima se pre s tan lo s cultivo s d e to d a clas e d e ve ge tal e s . Lo s pro d ucto s
co s e chad o s en 1897 se o btuvi e ro n en lo s s iguie nte s d i s tri to s :
Arro z Ce bad a Ma z Tri go
Kilog. Hectol. Hectol. Kogs.
Apatz i ngan . . 3.940.000 r> 64.325 2
Ario 138.000 600 2.007.000
Co alco mn . . 14.000 36.122
H ue tamo . . . . 3.450 54.670 D
J i qui l pan . . 1.108 138.000 76.000
L a Pi e d ad . . . . 200 272.200 2.742.500
Maravati o . . . . 14.564 172.024 3.136.270
Mo relia 7.700 346.500 1.041.600
P t z c u a r o . . . . 1.700 205.750 625.250
Purund i ro . . 3.545 200.050 5.608.500
Tacmbaro . 2.000 95.000 805.000
Urupam . . . . 255.300 7.784 193.760 617.130
Zamo ra 2.799 761.000 13.561.323
Zi napcuaro . . 8.835 119.000 5.525.000
Zi tcuaro . . . 1.800 9.586 98.480
T O T A L . . . 4.352.550 60.421 2.756.881 35.745.573
Apatz i ngan
Ari o .
Co alco mn
H ue tamo .
J i qui l pan.
Mo relia .
Purund i ro
Tacmbaro
Uruapam.
Zamo ra .
Zi tcuaro .
SUMA S
Az car Pano cha Mi e l e s A guard . " Te qui l a
Kilog. Kilog. Kilog. Hectol. Hectol.
545.180 1.042.920 95.845
1.150.075 623.000 1. 000. 000 3.958 345
9.000 26.000 2.000 40 20
s 168.072
230.000 13.200 200 43
33.500 51.588 2.000
27.600 1.500 161
1.736.000 2.640.000 1.635.000 10.500 210
3.166.311 1.670.450 738.856 11.660
90.000 1.500 1.300
447.537 791.935 818.870 1.369 104
7.374.103 7.024.977 4.305.071 80.815 2.883
Apatz i ngan
Ari o . .
Co alco mn
H ue tamo
J i qui l pan
La Pi e d ad
Mo relia .
Purund i ro
Tacmbaro
Uruapam
Zamo ra .
Zi tcuaro
SUMA S
Cacao Caf Tabaco Garbanz o Fri j o l
Kilog. Kilog. Kilog. Hectol. Hectol.
1.725 1.350 900
1.150 1.610 800
1.500 12.000 300 900
21.100 2.060
9,000

2.140 6.500 3.500

9,000
255.560 17.800 1.325
12.800 9.080 11.600
10.200 2.941 2.303
32.000 8.500
575 301.534 3.450 2.482
2.300 230.000 19.758 6.770
14.107 9.000 1.247
3.450 363.401 556.250 56.379 42.387
O tra i nd us tri a d e gran po rve ni r, s i se la pre s ta ate ncin, es en Micho acn l a
e xpo rtaci n d e frutas , e s pe cialme nte d e naranj as , muy famo s as po r su bue na cali-
d ad Sabe mo s d e una haci e nd a d e d i cad a al cul ti vo d e tan hermo s o fruto , que o b-
ti e ne pi ng e s gananci as co n el mis mo : es la haci e nd a Parata, s i tuad a a i nme d i a-
cio nes d e Nuevo Ure cho e n el d i s tri to d e Ario , que e nv a sus pro d ucto s a lo s
Es tad o s Unid o s , d o nd e apre ci an co mo se merece la naranj a me xi cana.
VI H Minera. Es ta po co meno s que aband o nad a i nd us tri a cue nta en el
Es tad o co n gran nme ro d e mi ne ral e s co no cid o s , d e lo s cuales tan slo ve i nte s e
e xpl o tan, y so n 5 d e o ro y pl ata, 2 d e o ro , pl ata y co bre , 11 d e pl ata, 1 d e pl ata y
co bre y 1 d e pl ata y plo mo , cuyo s pro d ucto s se benefician e n parte en tre s hacien-
d as que hay e n la co marca, y en parte s alen d el Es tad o para be ne ficiars e en el ex-
tranj e ro . Ape nas s i el mi ne ral e xtra d o alcanz a al valo r d e un milln d e pes o s
cad a ao , no o bs tante la bue na ley d e lo s me tal e s y su abund anci a.
Al gunas d e las mi nas que actual me nte se trabaj an rad i can en el municipio d e
H uacana, d i s tri to d e Ari o , d o nd e e xi s te el famo s o mi ne ral ^ a n ^ue e xpl o ta
nna Co mpa a france s a, la cabe z a d e la cnal e s ta la cas a Ro ths chi l d .
I X . Ganadera. - Cnntans e en el Es tad o d e Mi cho acn s e te nta y d o s ha
ci e nd as d e campo , d o nd e s e ati e nd e co mo pri nci pal i nd us tri a al fo me nto d e gana-
d o s d e to d a clas e y d o nd e se ve n nume ro s o s re bao s d e ganad o vacuno pas tand o
r o s fe race s prad o s d e aque l l a pri vi l e gi ad a re gi n. No hay
que acus e el nme ro d e cabe z as , pe ro bi e n po d e mo s as e gurar que re pre s e ntan un
valo r d e 1.500.000 pe s o s ms .
X Vas de comunicacin y transporte.-Yarias s o n las l i ne as ^r e as que
pe ne tran e n el te rri to ri o d e Mi cho acn, en su parte s e pte ntri o nal , s in que ni nguna
Se gu al co raz n d el Es tad o , d o nd e se e ncue ntran lo s m s ri co s
e s te med io d e trans po rte , ho y tan ne ce s ari o al d e s arro l l o d e to d as l as
Nacional, cuya l-
ne a pri nci pal to ca
la parte no rd e s te
e n un traye cto d e
63 ki l me tro s , d e s -
d e Maravati o
A cmbaro , d e s -
pre nd e e n e s te pun-
to un i mpo rtant -
s imo ramal que se
d i ri ge Urupam,
pas and o po r Mo re-
l i a y Ptz cuaro ,
co n re co rri d o d e
231 ki l me tro s e n
s uelo mi cho acano .
Es el ms valio s o
fe rro carri l d e lo s
que cruz an el Es -
tad o , y que s i al gn d a se pro l o nga Co al co man s e r el
po rque val o ri z ar las pro d ucci o ne s agr co l as d el i nte ri o r, s acand o l as a lo s me r
cad o s d e o tro s Es tad o s y aun d el e xtranj e ro . <A
El ramal d el fe rro carri l Central Mexicano, que d e I rapuato (Guanaj uato ) se
d i ri ge Guad al aj ara (J al i s co ), to ca en el ngul o NO . d e Mi cho acan y favo re ce la
po bl aci n d e L a Pi e d ad , po r cuyo punto crnz a el ro L e rma.
El fe rro carri l d e Michoacn y Pacifico s al e d e Maravati o , d o nd e e ntro nca co n
el Nacional Mexicano, y se d i ri ge al Sur, bus cand o l a ri ca z o na mi ne r a. d e ^d i s -
tri to s d e Angangue o , Zi tcuaro y H ue tamo . De s graci ad ame nte no l l e ga ho y mas
que has ta la po bl aci n d e Zi tcuaro , 91 ki l me tro s d e s d e Maravati o
Fue ra d e e s tas v as , el trans po rte ha d e hace rs e po r cami no s que lo s ho nramo s
calificnd o lo s d e re gul are s , y d e lo s cuale s la mayo r parte no s i rve para el tran-
s i to d e ve hculo s si bi e n hay e xce pcio ne s co mo s o n al gunas carre te ras en pe que -
o s traye cto s que l ti mame nte e ntr su arre gl o y co mpo s tura e n el pl an d e me j o -
ras que e s t e fe ctuand o la pro gre s i s ta ad mi ni s traci n d el Sr. Me rcad o .
M I C H O A C N . L A G O DE P T ZCUA B O
CO RREO S Y T EL GRA F O S
El s e rvi ci o po s tal d e la Fe d e raci n se practi ca en Mi cho acn po r 23 ad mi ni s -
traci o ne s y 57 age nci as , y el d e te l grafo s po r las l ne as fe d e ral e s y po r las d el
Es tad o . L as pri me ras co mpre nd e n las e s taci o ne s d e Agui l i l l a, Carri z al , Co ahua-
yana, Maravati o , Mo re l i a, L a Pi e d ad , Zacap y Zamo ra; l as s e gund as , co n una
e xte ns i n d e 1.046 ki l me tro s , co muni can l as s i gui e nte s po bl aci o ne s :
Mo re l i a y Ptz cuaro . . . .
I d . y Purund i ro . . .
I d . y Zi napcuaro . .
Ptz cuaro y Tare tan. . .
I d . y Ari o
Tare tan y Uruapan. . . .
Uruapan y Parcuaro . .
Parcuaro y Apatz i ngan.
Apatz i ngan y Agui l i l l a. .
Ari o y Tacmbaro . . . .
64 Tacmbaro y Carcuaro . ki l m. 90
78 Carcuaro y H ue tamo . . 84
54 Zi napcuaro y Maravati o 72
50 Maravati o y Tl al puj ahua. 51
60 Tl al puj ahua y Angangue o 42
29 Angangue o y Zi tcuaro . 38
71 Zamo ra y J i qui l pan . . . 54
25 J i qui l pan y Co ti j a . . . . 28
97 Sahuayo y J i qui l pan . . . 9
50 Suman. . 1.046
i
EST AD O D E MICHO ACN D E O CAMPO
DI RECTORI O OFI CI AL DE MORELI A
P O D E R E J E CUT I VO
Gobernador del Estado, Sr. D . Ari steo Merca- I
do, 1.
a
Calle Naci onal 23.
SECRETAR A DE GO B I ERNO
Srio Xiic. Lui s B. Val ds, S. Pe d ro Jard n
oTcial Mayor, Lic. J. Manuel G arca Real , 2.
a
Jazmi nes 12.
Oficial 2., Jess M. O lvera, Corredor l o.
Id 3 Raf ael Ramos, Columna 4o.
Id. 4
o
, G abriel Avi l a, Azucena 11.
Id 5
0
Li c. Al berto Val-ds, Mariposa <6.
Id. 6.\ Mayor Juan L. Aguado, Capuchi nas ,
P O D E R L E G I S L A T I V O
Diputados
D r. Angel Carren, Paseo S Pedro Lot e 1.
Li c. Adalberto T orres, 2.
a
Naci onal , 10b.
Enri que D omenzai n, O l i vo H.
Fe l i pe Ri ve ra, Hot el Jardn.
J o s T ri ni dad G uido, 1.
a
Naci onal 106_
Jos Rodr guez, Calzada de G uadal upe 16fc
Li c. Lui s R. Valds, S. Pedro, J a r d n F l ora.
Lui s G onzlez G utirrez, Amapol as o3.
Melchor O campo Manso, Columna 51.
Ramn F arias, reside en Uruapam
Si l vi ano Martnez, 1.
a
Naci onal , 23.
Lic. Vicente G arca, Aldama 2.
Vi cent e D om nguez, F bri ca d.
S E C R E T A R A D E I . A C M A R A
Oficial 1.", Raf ael Val ds Mora 5.
a
Iturbi de50.
Contador de Glosa, Agust n Perez, Pul i do 50.
PO D ER JUD I CI AL
SUPREMO TRI B UNAL DE J USTI CI A
.
a
Sala
Lic. Vi cente G arca Leyva, F l ojo 21
Jos M.
a
O jeda, 1.
a
Naci onal 124.
J o s B al tas ar, Aguacat e 4.
Secretario, Li c. F ranci sco Prez Morelos, 2.
de Morelos 27.
2.
a
Sala
Lie F ranci sco Prez G il, G uapo 1.
Vi cente Maciel, 1.
a
de Iturbi de 8
Jos Rodr guez G il, 1.
a
Naci onal 1 2 .
Srio Lic. Jos Mara Campuzano, Marte 21.
Fiscal, Li c. Antoni o Mora, Pal ma 5 a
Id., Lic. Antoni o Ram rez G onzlez, 1. iNa
ci onal 107. ,
A b o g a d o de pobres, Li c. Jos Zepeda G onz-
lez. T apn 18.
J UZGADO l .
b
DE L ETRAS DE LO CI VI L
Juez, Lic. Andrs Iturbide, Uni nt f
Secretario. Li c. Jos M. Bravo, O ficina.
J UZGADO 2 . DE L ETRAS DE LO CI VI L
Juez, Lic. Jos Cruz Rodr guez, G achupina 17.
Secretario, Lic. Enri que Le nn, O ficina.
j . A . M A C N A U G H T
Co me rci ante , Co mis io nis ta y Age nte d e Ne go cio s
Zi tcuaro Mi c h d y
_ Bombas y tubera para agua.
Las Oficinas y boegus estn situadas frente la estacin del F. C. M. y P-
T I l L E R D E RAYAD O S. - RAMO N DE , ARAL UCE, CAL L EJ N STA. I NS, 5. -
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MI CH OACAN DE OCAMPO 347
J UZGADO DE L ETRAS DE L O CRI MI NAL
Juez, Lic. Ni col s Mndez, Li bertad 32.
Secretario, Li c. Narci so O rdua, O ficina.
J UZGADO MENOR DE LO CI VI L
O ficinas: Pal aci o Muni ci pal
Juez, Li c. Salvador D amai ne, 1.
a
Morelos 36.
Secretario, Li c. Juan G onzl ez Correa, 1.
a
Ca-
puchi nas.
J UZGADO MENOR DE LO PENAL
O ficinas: Pal aci o Muni ci pal
Juez, Lic. Joaqu n Prez G aona, Boni t as.
Secretario, Li c. At engenes Cerda, O ficinas.
TESO RER A GENERAL
Tesorero, Agus t n G arca Real , 2.
a
de los Jaz-
mi nes, 12.
Contador, Raf ael T ejeda, Zaragoza 39.
Oficial 1., Mi guel Hi nojosa, Clavel 24.
Id. 2., Agus t n Real Mercado, Jazmines. 12.
Id. 3., Manuel Rui z, Amapol as 41.
Id. 4., Celso Al vi res, Est anque 3.
Id. 5. , Pedro G ama, Subterrnea 50.
Escribiente, Juan B. G il, Vi l l al ong n 4.
Id. 2.", Mateo O jeda, C. de G uadal upe.
Id. 3., Vicente Becerri l , Boni t as 50.
Id. 4., Si l veri o Ledesma, Cauti vo 68.
Id. 5., Lui s G . Sosa, Bobos 79.
Id. 6Ricardo Mascot, Robl e 12.
Id. 7., E. O rtega, S. Jos 15.
ADMI NI STRACI N DE RENTAS
Administrador (vacante).
Oficial 1., Carlos Chagol l an, S. Jos 14.
Id. 2.
a
, Lorenzo Campuzano, Boni t as 38.
Escribiente, Jos R. O lvera, Pat ri ot a 6.
Id., F rancisco Lpez, G orrin 77. .
Id., Si l veri o Snchez, Zancudo 16.
Id., Manuel Madero, Comonfort 83.
Id., Rafael T rujillo, Infi erni to 102.
Id., Ramn Cortes T api a, Pat ri ot a 6.
a
A Y U NT A M I E NT O DE MO R E L I A
O ficinas: Pal aci o Muni ci pal
Presidente, Lorenzo Larrauri Montaa, 2.
a
de
Hi dal go.
Regidores propietarios
Manuel Mart nez Solrzano, 6.
a
Victoria.
F ernando Al emn, 3.
a
Bravo.
Ventura Puent e, 1.
a
Morelos
Joaqu n O oeguera, Port al de Iturbi de.
Jos Vlez, 3.
a
de Al l ende.
D i odoro Vi degaray, 1.
a
Matamoros.
Sal vador Escal ante, 1.
a
Morelos.
Mariano Zaval a, 1.
a
Naci onal .
Regidores suplentes
F el i pe Iturbi de, Ant i gua del Reloj.
Jos Al va, 2.
a
de Matamoros.
D r. Mariano O jeda, 1.
a
Naci onal .
Len Pi edra, 2.
a
Nacional.
F rancisco Rodr guez Smano, 2.
a
Matamoros.
Jos D az G utirrez, 1.
a
de Victoria.
Sndicos
1. Lic. Sal vador Corts Rubio, 1.
a
G uerrero.
2. F i l emn Sotelo 1.
a
G uerrero.
2. F ranci sco Rodr guez Smano (supl ente)
SECRETAR A DEL AY UNTAMI ENTO
Secretario, Lic. Antoni o O laciregui, G esto 1.
Oficial 1., Manuel O choa, T ambor 16.
Escribiente, Pascual G arca Mui z, D nrn 32.
Id., Sotero G arca Rodr guez, Cortijo 107.
Ordenanza, Vi cente Lara, Pal aci o Muni ci pal .
RESGUARDO MUNI CI PAL
Inspector, Evari sto Espi nosa, Rui nas 64.
Cabo, Bernardo Rui z, D uraz n 1.
AB ASTO DE CI UDAD
Inspector, Angel O rtiz, Industri a 30.
Escribiente, Ramn Amescua, Pi chn 98.
J ARDI NES Y PASEO S
Guardabosque, T oribio Zaval a, Hi go, si n n.
Jefe de jardines, Emigdio O rtega, Lot e 25, Pa-
seo de S. Pedro.
PO LI C A DE ASEO
Mayordomo, F ranci sco D om nguez, Valor 17.
C RCEL ES
Alcaide, Vi cente Carrillo, Subterrnea 35.
Sota Alcaide, Emi l i o G onzlez, Susto, si n n.
Rectora, T eresa Elizarrars, Recogi das.
ACUEDUCTO
Fontanero, Ansel mo O rtiz, 6.
a
G uerrero 131.
J UZGADO CI VI L
O ficinas: Pal aci o Municipal
Juez del Estado Civil, Manuel Lozano G rana-
da, 1.
a
Naci onal 100.
Abogado Procurador, Li c. Miguel Mesa, Cal -
zada de G uadalupe, 104.
' ARCH I VO GENERAL
Director, Amador Coromina, 10.
a
Vi ctori a 5.
REGI STRO PB LI CO DE LA PRO PI EDAD
Jefe, Li c. Antonio P. G utirrez, La Uni n 51.
CO NSEJ O DE SALUB RI DAD
Presidente, D r. Angel Carren, Paseo de San
Pedro, Lot e n. 1.
F BRICA D E LIBRO S EN BLANCO . - R. DE S. N. ARA.UCE, CALLEJN STA. INS, 5. - MEXICO .
348 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MI CH OACAN DE OCAMPO
MO NTE DE PI EDAD
O ficinas: 2.
a
Calle Naci onal , nm. 25
Director, Emilio Madrigal, 2.
a
Naci onal 25.
Cajero, Mel qu ades Carrasco, Uni n 40.
Oficial, Adol fo Vargas, Boni t as 44.
Id. prestamista, Alfredo Zaval a, Castao 3.
SUCURSAL NMERO 1
O ficinas: Calle de l a Constitucin, exconvento
de S. F rancisco
Administrador, Agus t n O rtiz, O ficinas.
SUCURSAL NMERO 2
O ficinas: Esqui na del Prendi mi ento
y 1.
a
de Comonfort
Administrador, F iacro Bal l esteros, O ficinas.
TEL GRAFO S Y TEL FO NO S DEL ESTADO
O ficinas: 1.
a
Calle Naci onal , n. 22
Director de las lineas, Eduardo M. G onzlez,
1.
a
Naci onal 22.
Telegrafista, Mara C. Valenzuela, Val i ente 19.
Id., G uadalupe C. Castrejn, Amapol as 57.
Id., Soledad G mez, Crisol 11.
Horas de O ficina: D as ordinarios, de 8 a. m.
1 p. m. y de 3 6 p. m. D omingos: de 9 a. m.
12 m.
TESO RER A MUNI CI PAL
Oficial, Eduardo Mrquez, 2.
a
Matamoros 19^
Escribiente, Jess Corts Romero, D espedi da 76
Id., T rinidad O lmos, Industri a 32.
Recaudador, Si l vi ano B. Castro, F eo 140.
Id., Jos M.
a
Caballero, Calle Prendi mi ento.
O F ICINAS F ED ERALES
J UZGADO DE DI STRI TO
Oficinas: Pal aci o Municipal
Juez de Distrito, Li c. Jess Maciel, Cachucha 8
Promotor Fiscal, Lic. Ponci ano Li ceaga, Re-
l ox, 7.
Secretario, Li c. Antonio Estrada, Calzada de
G uadalupe, 147.
GENERAL DE B RI GADA
General, Epi fani o Reyes, Pl azuel a de las Artes
J EFA TURA DE H ACI ENDA
Oficinas: Cerrada de San Agust n 4
Jefe de Hacienda, Jos Len F andi o, Cerrada
de S. Agust n 4.
Contador, Jos M. G al l egos, Rat as 10.
Oficial, Salvador G utirrez Magera, Hotel
O seguera.
Escribiente, Maximino Zamudio, Uni n 43.
Id., Jess Iturbide, 1.
a
Naci onal 109.
Id., G uillermo E. Carmona, F orastero 26.
AGENTE DE MI NER A
Sr. Lui s G . Smano, Pal aci o del G obierno.
AGENTE DE B AL D O S
Sr. Pedro Rangel , Mira al Ll ano 44.
ADMI NI STRACI N DE CO RREO S
Oficinas: 2.
a
calle de Iturbi de 18
Inspector, F ranci sco Bolado, 1.
a
Naci onal 81.
Administrador, Isauro Wi degaray, 2.
a
de
Iturbi de 18.
Oficial 1G ermn Reyes Ret ana, 10.
a
de
G uerrero 834.
Id. 2., Ernesto Corts, Vi ctori a 3.
Escribiente, Jos Corona, T urbante 18.
Id., F abi n Clavijo, C. de G uadal upe 2.
ADMI NI STRACI N DEL TI MB RE
Oficinas: 1.
a
Calle Naci onal 33.
Administrador del Timbre, Cst ul o Romero,
1.
a
Naci onal 33.
TEL GRAFO S FEDERA L ES
Oficinas: 1.
a
Calle Naci onal 22.
Jefe de Oficina, Eduardo M. G onzlez, 1.
a
Na-
ci onal 22.
Telegrafista 1., G ilberto Bernal , San Jos 8.
Id. 2., G ilberto Bernal (jr), San Jos 8.
Horas de Oficina: de 6 a. m. 10 p. m.
T odos l os das.
PREF ECT URAS PO LT ICAS D EL EST AD O
PREFECTURA DE LA CAPI TAL
Prefecto, Capi tn Vi cent e P. Soto, Cortijo 95.
Secretario, F ranci sco Carrillo, Sta. Catari na 52
Escribiente, Jess Lpez O livo, Puebl o 48.
Id., Severino Rendn, Pri mavera 14.
ARTI L L ER A Y B O MB ERO S
Compuesta de 32 plazas
Capitn, Antoni o Corts, Rat n 24.
Subteniente, Librado Castillo, T rampa 127.
I NFANTER A
La componen 120 plazas
Capitn, Mxi mo Ramos, Huert o 23.
Id., Sabino Ramos, T i sn 67.
Id., Hercul ano O rtega, Suspiro 30.
Teniente Capitn, Mauro Arrel a, G ranjeno 2.
Subteniente, Jess Al atorre, G allo 40.
Id., Rafael G arca, Cuartel de Infanter a.
Id., Pedro Padi l l a, G allo 38.
CAB AL L ER A
La componen 40 plazas
Teniente, Jos Mara Esqui vel , Pez 66.
Id., Jess G arca D el gado, Cortijo 107.
Subteniente, Lui s G . Cuesta, Cuartel de C.
Id., Beni gno Arri aga, Arbusto 61.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MI CH OAC N DE OCAMPO 319
GENDARMER A
La componen 60 diurnos y 74 nocturnos
Comandante 1, Capitn Antoni o Martnez,
Santa Catarina 49.
Id., 2." id., Just o Al varez, Subterrnea 41.
DI STRI TO DE APATZI NGAN
Prefecto, Jess G onzlez, Apatzi ngan.
Juez de Letras, Lic. Lui s G ., Zaval a,
DI STRI TO DE ARI O
Prefecto, Lui s G . Sal chaga, Ario.
Juez de Letras, Lic. Enri que Estrada,
DI STRI TO DE COALCOM N
Prefecto, Jos M.
a
G arca, Coalcomn.
Juez de Letras, Li c. Alberto Al varado,
DI STRI TO DE H UETAMO
Prefecto, Li c. Celerino Luvi ano, Huet amo.
Juez de Letras, Manuel Mndez,
DI STRI TO DE J I QUI L PAN
Prefecto, O thon F ernndez, Ji qi l pan.
Juez de Letras, Agust n O rozco,
DI STRI TO DE LA PI EDAD
Prefecto, Ignaci o Mendoza Alczar, La Pi edad
Juez de LetraLic. F ranci sco G al vn,
DI STRI TO DE MARAVATI O
Prefecto, Manuel Soravi l l a, Maravati o.
Juez de Let. Lic. Raf ael D az Iturbide,
DI STRI TO DE P TZCUARO
Prefecto, Agapi to Solrzano, Ptzcuaro.
Juez de Letras, Lic. F ranci sco T ena,
DI STRI TO DE PURU NDI RO
Prefecto, Jul i n T api a, Purundi ro.
Juez de Letras, Lic. Honorato O so,
DI STRI TO DE TAC MB ARO
Prefecto, Eduardo Mesa, T acmbaro.
Juez de Let. Lic. Pant al en L. G arca,
DI STRI TO DE URUAPAM
Prefecto, Lui s G . Crdoba, Uruapam.
Juez de Let. l.,Lic. Ignaci o Hernndez,
Id. 2., Lic. Lui s G . Al varez,
Administr. del Timbre, Manuel F ari as,
DI STRI TO DE ZAMO RA
Prefecto, Ramn Medina, Zamora.
Juez 1. de Letras y de l.
&
Instancia, Li c. Ra-
fael G uerrero, Zamora.
Id. 2 de 2
a
id., Lic. G onzalo Echevarra.
Administr. del Timbre, Mi guel Escal ona,
DI STRI TO DE ZI NAPCUARO
Prefecto, F ranci sco de P. Aguado, Zi napcuaro
Juez de Letras, Lic. Agust n J. Saenz,
DI STRI TO DE Z1T CUARO
Prefecto, Aurelio Arci ni ega, Zi tcuaro.
Juez de Letras, Li c. Agust n Li ra,
D IRECT O RIO PRO F ESIO NAL
AB O GADO S
Al dayt urri aga Jos M.
a
, Calle del Serafn.
Arri aga T eodoro, D esvn 23.
Angel es Perf ect o, Comercio 59.
Bal tasar Jos, Aguacat e 4.
Bravo Al berto, Enseanza 3.
Bravo Jos M.
a
, Comonfort.
Barrera Joaqu n, O livo 15.
Barrera Lui s S., O livo 15.
Barroso F ranci sco, O livo 7.
Caballero Lui s G ., C. Pi quet e 32.
Campuzano Jos M.
a
, Marte 21.
Caedo Mariano, F actor a 28.
Cerda At engenes, Juzgado Menor Penal .
Corts Rubio Salvador, P. Matamoros 12.
D az Iturbi de Rafael , Maravatio.
| D omenzai n Enri que, O livo 17.
D om nguez Vi cente, F bri ca 3.
D umai ne Sal vador, 1.
a
36.
El guero F rancisco, 1.
a
Naci onal .
G arca Jos T rinidad, Comercio 55.
G arca Le va Vicente, Esperanza 2.
G arca Real Manuel, 2.
a
Jazmi nes 12.
G onzlez Correa Juan, Capuchinas.
G onzlez G utirrez Luis, Amapol as 53.
G onzlez Len, Calzada de Mxico.
G uido Jos M.
a
, 1.
a
Naci onal 106.
G utirrez Antoni o de P. , Uni n 51.
Ibarrola Manuel , Portal de Hi dal go.
Inf ant e Juan N. , Port al Hi dal go.
Iturbi de Antoni o, Uni n 38.
Ler n Enri que, Juzgado 2." de Letras.
Lemus O laeta F l i x, Hot el O ceguera.
' Maciel Vicente, 1.
a
Iturbide 8.
Martnez Anaya Agust n, Portal Matamoros.
Martnez F ernando,
Mndez Ni col s, Li bertad 32.
Mesa Mi guel , Calzada de G uadal upe 164.
Monge Lui s G ., 1.
a
Naci onal 60.
Mora Antoni o, Pal ma 5.
O campo Mazo Melchor, Columna 49.
O jeda Jos Mara, 1.
a
Naci onal 124.
O rdua Narci so, Juzgado de Letras Ci vi l .
O rtiz Rodr guez Jos, 1.
a
Naci onal 61.
Pal aci os Mariano, Callejn del Cuerno 4.
i Pav a Alejandro.
Prez G il F ranci sco, G uapo 1.
Prez G il Joaqu n, Boni tas.
| Prez Morelos F ranci sco, 2.
a
Naci onal 27.
350 DI RECTO RI O DEI . ESTADO DE MI CH OAC N DE OCAMPO
Bam r e z G onzl ez Ant n, 1.
a
Naci onal 107.
Range l Ant oni o, Boni t as 46.
Ri ve r a F el i pe, Hot el del Jard n.
Rodr guez G i l Jos , 1.
a
Naci onal 112.
Romero Joaqu n, O l i vo 3.
Rui z D ur n Manuel , Comerci o 8.
T orres Adal bert o, 1.
a
Naci onal .
T orres Mari ano de J. , Agui l a 48.
Val ds Lui s R. , Crepscul o 21.
Yal ds Lui s B. , Jaz mi ne s 12.
Zaval a Lui s G . , 1.
a
Naci onal .
Ze pe da G onzl ez Jos , T apn 18.
AB O GADO S Y ESCRI B ANO S
Ang e l e s Perf ect o, Cal l e Comerci o 59.
Barros o F ranci sco, 1.
a
Naci onal y O l i vo 7.
Cort s Rubi o Sal vador, Por t al Mat amoros 12.
D umani e Sal vador, 1.
a
Morel os 36.
Es t rada Ant oni o de, 1.
a
Naci onal .
G arc a J. T ri ni dad, Comerci o 55.
G ut i rrez Ant oni o de P. , Re gi s t r o Pbl i co.
Hue r t a Ra m n, Por t al Hi dal go.
Ibarrol a Manuel , Por t al Hi dal go.
Lari s Cont rerrs Mari ano, Port al Hi dal go.
Le mus O l aet a F l i x, Hot el O ceguera.
Mart nez Ana y a Agus t n, Mat amoros 14.
O rt ega Marcos, 1.
a
Jazmi nes .
Prez Jos M.
a
, 1.
a
Naci onal .
Rui z D ur n Manuel , Comerci o 8.
Zepeda G onzl ez Jos , T apn 18.
CO RREDO RES Y A GENTES DE CO MERCI O
Ibarrol a Hercnl ano, Aguac at e s .
Lozano Manuel , Rat n.
Mart nez Lzaro, Aguador .
Mart nez Vi cent e,
Ve g a Ramn d l a , Ci prs.
Lague r a Mel i t n, Por t al Hi dal go.
Re gi nal Wal t e r V. , Hot el O ceguera.
DENTI STA S
Izqui erdo At i l ano, Mi ra al R o 7.
Morn Je s s , Pa l ma 4.
T hurbe Eduardo R. , Hot el O ceguera.
Zaval a Vi cent e, Cri sol 35.
Zaval a Ramn, Cri sol 35.
I NGENI ERO S
Acejo Ant oni o, Sus pi ro 22.
Ro ut G us t avo, 7.
a
Vi ct ori a 1.
Re y g o nda udt de Vi l l e var de t Pabl o, 1.
a
Na-
ci onal 158.
MDI CO S
Ar r i aga Mi guel , Pr e ndi mi e nt o 92.
Ar agn Vi cent e, Prendi mi ent o 92.
Al e mn F ernando, Mi l agro 14.
Barrera Jos M.
a
,
Campuzano Raf ae l , Amapol a 13.
Cort s Enri que, Vi ct ori a 3.
Carren Ange l , S. Pedro, l ot e 1.
D onf err F ranci s co, T apn 19.
G arc a Si mn U. , F oras t ero 14.
G mez Pue nt e Beni t o, Cal zada G uadal upe .
G mez Pue nt e F el i ci ano.
G onzl ez Al f redo.
G onzl ez D omi ngo, La Paz 2.
Ibarrol a Lui s G . , 1.
a
Naci onal 119.
Lari s Jos .
Mart nez Sol rzano Manuel , D ue nde 1.
Mot a Joaqu n.
Prez Aurel i o.
Prez Morel os Ni col s , Morel os 27.
Por t as Leopol do.
Rodr guez J. T ri ni dad.
Si l va Mi guel , Al bndi ga 15.
Sunderl and Manuel , Por t al Hi dal go 36.
T ena Mi guel , 1.
a
Naci onal 68.
T ena Aurel i o, Cui t zco.
Vi degaray Jul i o, Pl az a l a Paz 1 '/s-
Verduzco Si l va Ant oni o, G es t o 17.
D IRECT O RIO IND UST RIAL Y D E CO MERCIO
D I ST RI T O D E MO RELI A
A B A RRO T ES
Acos t a Juan B. , St a. Cat ari na 59, Morel i a.
Al var e z Vi c e nt e , Pr e ndi mi e nt o 10,
Bal deras Amado, S. Ni c ol s 19,
Li brada y Val di vi a, Las T res Epocas,
Camarena F aus t i no, Ens eanza 10,
Campuzano G uerrero Manuel , Al c t l l .
a
9,
F ernndez Andrs, Morel os 20,
F i gueroa Raf ae l , Ag ua c a t e 2, >
G il F ranci s co Javi er, G uapo 61,
G ut i rrez Ant oni o, Panal 15,
G ut i rrez Es t ani s l ao, 1.
a
Naci onal 86,
G onzl ez Enri que, Pr e ndi mi e nt o 48,
G onzl ez Manuel , S. F ranci sco 24,
G arc a Rui z F erm n, Mere.
0
S. Agus t n,
G onzl ez Manuel , 1.
a
It urbi de,
Hernndez Raf ael a, S. J o s 61,
Herrej n F ernando, S. Jos 1,
I zqui erdo Bal t as ar, La Cruz 7.
Ladrn de G uevara Bruno, Aurora 79,
Lpe z Vi dal , Pr e ndi mi e nt o 1, >
Mart nez I gnaci o, Rel oj 11,
Mart nez del Campo Ant . , Al hndi ga 42,
Magaa Ant oni o, El D est i no,
Moral es Adal bert o, Huert o 15,
Mart nez F ranci sco S. , S. F ranci s co 18,
O BRAS D E RELIG IN. R. DE S. N. ARALUCE, CALLEJ N STA. INS, 5. MEXI CO .
Moreno Jos Carmen, Ci ndadel a, Morel i a. I
O rt i z Mar a del Carmen, Rel oj 10,
O ceguera G abi no, Cerrada S. Ag us t n,
O ceguera Epi f ani o,
Pr amo Jerni mo, St a. Cat ari na 34,
Ram rez Mi guel , 1.
a
I t urbi de 1,
Romero Val ent n, Vet erano 38,
Romn F ranci sco, Prendi mi ent o 44,
Rui z O ceguera Jos , I ndus t r i a 29,
Sant oyo Ra m n, 5.
a
I t urbi de 38,
T orres G i l Manuel , 2.
a
Naci onal 25,
T orres G i l I gnaci o, 2.
a
96,
Vl ez Jos , Vi ct ori a 1,
Vi l l as eor Paul i no, Ci nti l l o 46,
Val l ej o Abel , Pl az ue l a S. F ranci s co 7,
Rodr guez Andrs, Acui t zi o.
G mez Jes s ,
Ar c i ga Lui s ,
Manj arres Je s s ,
Arrel a G uadal upe,
Arrel a Jor ge ,
Zaval a Je s s ,
G arc a G abri el ,
G al l egos Lui s ,
T l l ez Joaqu n, Sant i ago Undame o.
G ut i rrez Mari ano,
Si xt o Eul al i o, Huandacareo
Loai za Epi gme ni a, *
O rdua Bruno, St a. Ana Maya.
ARMER A
Agui r r e Ani cet o, Vi ct ori a 2, Morel i a.
A SERRA DERO S
Na v a r t e D omi ngo, T esoro 23,
Vargas Juan, Chi ccuaro 127,
Heri barne Juan, Es t ampa 5,
Morel i a.
B O TI CAS
Morel i a.
Baeza Vi cent e, 1.
a
It urbi de,
Campuzano Raf ae l , Amapol as ,
El i zarrars Raf ae l , 1.
a
Jaz mi ne s 1,
F ranco I gnaci o, Boni t as 28,
Mont ao Rami ro Manuel , 1 . a Nac i onal 76
Muoz Hermanos , Ci prs 2,
Parra Enri que, Pl az a de l a Paz ,
Sunderl and Mar a de, Bot i ca Equi t at i va,
Vi de gar ay Jul i o, S. Juan de D i os </,,
Mier At anas i o, Cerrada S. Agus t n,
B A ZA R
Al v a Jos , Vet erano 34, Morel i a.
CA J O NES DE RO PA
Audi f f r e d Hermanos , Es t ampa 2, Morel i a.
Carbonel l Ant oni o, Por t al Al dama,
Margai l l an G i raud, Concordi a 48,
Sauwe Hnos . , Cerrada S. Ag us t n 3, Morel i a.
Ri ve ra Jos Mar a, 1.
a
Naci onal , >>
Hernndez Mi gue) , Acui t zi o.
CO RAMB RER AS Y TENER A S
Brea Aus enci o, Comonf ort , Morel i a.
Es qui ve l Lui s , Ci nt i l l o 55,
Morf n Jos Mar a, G uapo 63,
Val enci a Cosme, Crepscul o 24,
Navar r e t e F ranci s co, Morel os 18, >>
Hernndez Mi guel , Cui t zi o.
Magaa F e l i pe ,
Cal dern Isi dro,
Bar r i ga Bernardo,
CH O CO L ATER A
Mart nez Aurel i o, Comerci o 16, Morel i a.
CANTI NAS
Proal Lui s , 1.
a
Naci onal 8, Morel i a.
Ri chaud G us t avo, Cachucha 3,
CERER A
Ram rez Ri cardo, Aguador 15, Morel i a.
DUL CER A S
Mart nez I gnac i o, Rel oj 11, Morel i a.
Mart nez G uadal upe, P. I t urbi de 32,
F B RI CA S DE J AB N
' Es pi nos a Cef eri no, Corti jo 84, Morel i a.
Moral es Ant oni o, Rat n 34,
Cal dern l varez Juan, Zanj a,
F l ores Ant oni o, Zanj a,
Leal Ant oni o F . , Q
Q i r o

a
-
F B RI CA DE CERVEZA
Range l At anas i o, Es t anque, Morel i a.
F B RI CA DE A GUA RDI ENT E
Vi l l anue va B. Je s s , Q ui roga.
F B RI CAS DE FI DEO S
Cel i o Si l ves t re, S. F ranci sco 17, Morel i a.
Anas t as i o Ram rez,
Macouzet Joaqu n L. , La Paz,
F B RI CA DE SEL L O S DE GO MA
L o ai z a Amado, Boni t as 59, Morel i a.
F B RI CA S DE L A DRI L L O Y T EJ A
Pi a F aus t i no, Vet erano 78, Morel i a.
Cast ro Vi ct ori ana L. , F e o 134,
F B RI CA DE CERI L L A S
Hi noj os a Chvez Lui s , Bos que 41, Morel i a.
H O T EL ES
Val l ej o Jos , Hot e l Sol edad, Morel i a.
Ri c haud G us t avo, Cachucha 3,
Acquart F l orenci a. Hot el Jard n,
O ceguera Joaqu n, Por t al It urbi de 16,
T orres Hes i qui o, La Cruz 3,
MED ALLAS PARA PREMIO S. - R . DE S. N. ARALUCE. CALLEJ N STA. INS, 5. - MEXI CO .
352 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MI CH O ACAN DE OCAMPO
J O Y E RI A
Arnol Carlos, Zngano 4, Morelia.
L I B RER A
Martnez Mier Agust n, Comercio 16, Morelia.
MERCER A S
Burgos Antoni o, O lmo 11, Morelia.
Caldern Sacramemto O ., Puebl o 67,
G uerrero Sucesores P. , Seminario 8,
Salomn Rafael , Concordia 41,
F rancart Anatol i o, Inf ant es 5,
Vega Nicols, Azucena 7,
MO L I NO S DE T RI GO
Morelia. Sectt H. T mez, Estaci n,
Solrzano Manuel M., Atapanco,
Zundorff Adol fo, Calz.
a
G uadal upe 4,
Ram rez Ramn, Semi nari o 4,
Len D omingo de P. , Acui tzi o.
Sescot y Jmez, Santi ago Undameo.
Avi l a y C.
a
,
Ibarrola Jos Mara,
Arci ga Jos Mara, Acui tzi o.
Mendoza Beni t o, M. S. Raf ael , Q uiroga.
M QO I NA S DE CO SER
Compaa Snger, Sta. Catarina 28, Morelia.
REB O CER A S
Campos Antoni o, Cintillo 2it, Morelia.
Zambrano Ignacio, Industri a 46,
RE PE RT O RI O DE MSI CA
Bui trn Hnos. , Port al Matamoros 18, Morelia.
SA ST RER A
Magaa Isidro, Q ui roga.
SO MB RERER A S
Bi zet y C.
a
Antoni o, Portal Aldama, Morelia.
Pel l oti er y C.
a
T h. , Portal Al dama 2,
T A B A QUER A S
Arri aga Joaqu n, Mira al Ll ano 3, Morelia.
Esqueda Pl utarco, G orrin 107,
Loza Jos Mara, El G ran Mundo, .
Murillo Antoni a, La Espaola,
O ceguera G abino, Cerrada S. Agust n,
Rodr guez Smano F rancisco, G uapo 34,
Sal i nas Maria M., Chuchera,
T orres Arroyo Rafael , Ancn 8,
Jurez Saturnino, Q uiroga.
G utirrez F rancisco S., _
T A L A B A RT E R A S
Navarrete F rancisco, Morelos 18, Morelia.
Ri vera Apol oni o, Mira al Prado,
Lpez Ignaci o, Q ui roga.
T I E NDA S MI X TA S
Abarrotes y artculos para ropa
G mez Sacramento, Acuitzio.
Espinosa Juan,
Alejandro Juan,
Pardo Antoni o,
Manjarrs Mi guel ,
Agui l ar Refugi o, T iripetio.
Ni et o Casiano,
Prez Miguel,
Montao Pabl o, Etcuaro.
F ernndez O ctaviano, Q uiroga.
Val ds T ri ni dad,
G utirrez Isidoro,
Nava Vi cente L.,
Padi l l a Melesio,
Ayal a Melesio,
G aona Pedro,
Caldern P. Antoni o,
Caldern C. Raf ael ,
Perea Manuela,
Caldern A. Jess,
G onzlez Alejo, Cuitzeo.
Izquierdo Jess,
Lpez Jos M.
a
,
T ena El euteri o,
Bal l esteros Nabor,
Jarami l l o Ati l ano.
Hernndez Hi l ari o, Chucndaro.
Vargas G regorio,
Lobat o Martn,
G utirrez Jess,
Sols Pedro,
Ceja Antoni o,
O rdua Amador, Santa Ana Maya.
O rdua Aristeo,
Contreras Ignacio,
Al onso Rafael V. , Huacao.
ZA PA T ER A S
Bazan F rancisco, Bi ombo 23, Morelia.
Conejo y D uf au, Comercio 4,
D az Joaqu n, T ambor 11,
Marn M.
a
Carmen, C.
a
S. Agust n 13,
Sel va Alejandro, Puebl o;
D IST RIT O D E ZAMO RA
CO MERCI A NT ES EN GE NE RA L
G arca Prspero, cal l e Mercaderes, Zamora.
Bust amant e Jess M.
a
, C. Agui l a,
Alcaraz Mariano, C. Morelos,
Cornejo Antoni o, Corazn de Jess,
Cabrera Estani sl ao M., Puent e,
Caldern J. Jess, Cal vari o,
DI RECTO RI O DEL ESTADO DEMI CH O AC N DE OCAMPO 353
Izarrars Nat i vi dad J. , Pl aza, Zamora.
G aribay Urzua, Puent e,
Madrigal F ranci sco A. , Mercaderes,
Madrigal, G arca y C.
a
,
Mndez Padi l l a Antoni o, C. de Jess,
O rozco H. Arcadi o, C. G uerrero,
Ram rez D ani el , Puent e,
8
Roque y G i l l y, Pl aza,
Ram rez Pri sci l i ano, Puent e,
T orres M. Li brado, Puent e,
Vaca Eudoxi o, Agui l a,
Vaca Manuel . Pari an,
Areco Mndez Ramn, Ixt l an.
Casti el l o Raf ael ,
D val os Ni col s,
D val os Hermanos,
G ari bay J. G uadal upe,
G odnez Hermanos,
Hernndez G . Jess,
Mendoza J. D ol ores,
Madri gal Raf ael ,
Mndez Ignaci o,
Q uesada Alberto,
Rui z Margari to,
R o Eufemi ano del,
Vi l l anueva Epi fani o,
Vi l l ar Lui s del,
Caballero El seo,
Ram rez F ranci sco E. ,
T orres Lui s G .,
Mel goza F l orenti no,
Rodr guez y Hermano Magd.
a
,
Corts Val eri ano,
Zaval a Juan,
Moreno Melesio, *
Herrera F el i pe, Chi l chota.
Herrera Alvarez y Hermanos,
Bl anco Pabl o, T anganc cuaro.
G uti rrez G uadalupe,
Q uirs Jos M. ,
Hernndez Saavedra Lui s,
Rui z Agapi t o,
Murgu a G abriel,
Vera Pedro,
Agui rre Ant oni o,
8
G onzl ez Juan N. , J *
c o n a
-
Igart ua Raf ael ,
G odnez Escol sti co,
F ernndez Lui s,
Romero Ni canor,
Velzquez Rafael ,
F B RI CA S
Castillejo Ignaci o, de calzado, Zamora.
Pani agua F ranci sco, de i d. ,
Purpero.

O rozco Arcadio, de tabacos, Zamora.


Ram rez Pri sci l i ano, i d. ,
Vaca Eudoxi o, i d. ,
G arca Prspero, id. ,
Lpez Ramn, i d. ,
s
Prado Pabl o, de mezcal, Chi l chota.
Val ds Bartol o, de id. ,
Zamora Ignaci o G ., de id. ,
G arca Zamora Juan, de id. ,
O ropeza Juan N. , de mezcal , Jacona.
Verduzco Juan, de fideos,
H O T E L E S
Izarraras J. Nat i vi dad, Pl aza, Zamora.
Madri gal F rancisco, Mercaderes,
Verduzco del R o D i ego, Calvario,
Casti l l ejo Ignaci o, Puent e,
/ SO MB RERER A S
Arceo Mara J. , Corazn de Jess, Zamora.
Hurtado Nabor J., Mercaderes,
Magaa Elena,
SA ST RER A S
G arca Ramn,
J a c o n a
"
Murillo Ciraco,
T E NE R A S Y T A L A B A RT E R A S
Castillejo Ignaci o, Madrigal, Zamora.
Mndez Lui s, Jacona.
D IST RIT O D E JI Q UI LPAN
Comerciantes en general.
A B A RRO T ES Y A RT CUL O S PA RA RO PA
Q uiroz Rafael ,
T orres F rancisco U. .
F ari as Luci ano,
O tero Vi cente,
Loza Carlota,
Q uiroz Jos M.
a
,
Espi nosa D ol ores J. ,
Betancourt Estani sl ao,
Mndez Mauro,
Salcedo Jess,
Crdenas D maso,
Zepeda Prudenci o,
Snchez Jess S.,
Amezcua Juan,
Hernndez Andrs,
Snchez Ni col s,
G mez F rancisco,
Hi gareda Jess,
Snchez Jos M.
a
,
Ceja Efrn,
Navarro F ranci sco S.,
Espinosa F ranci sco,
Ji qui l pan.
Sahuayo.
Cotija de la Paz.
T i ngi i i nd n.
G uarachi ta.
Snchez Mi guel G ., Sahuayo.
Anzorena Raf ael ,
Snchez Zenai do,
Hernndez Pabl o,
Snchez Manuel ,
Moral es Ignaci o,
Mendoza y 0 .
a
G abino,
Parra y C.
a
Est eban,
Mendoza Abraham,
Carranza Cami l o,
Val enci a Jorge,
T orres Zenn,
Barragn D i oni si o,
Mendoza F erm n,
Mal donado y C.
a
Jos M. ,
Carranza Raf ael ,
Lpez Jos M.,
Barragn Ignaci o,
Barragn Pant al eon,
F i gueroa y C.
a
Marci al ,
Cacho Jenaro,
Lpez Jul i o,
Mendoza Lui s,
Lpez Pet roni l o,
Mendoza Jess,
Moreno D i ego,
Leero Al f ons o P. ,
Leero- Manuel ,
Amezcua y Hermanos Lui s ,
Rui z F i l i bert o,
Maravi l l a Antoni o,
O choa Andrs,
Sandoval Antoni o,
Amezcua Jos M.
a
,
R o Jos M.
a
del,
Rui z Eul al i a,
Moreno Mel i t n,
Ji mnez Carl ota,
Acevedo Just o,
G arca Val ent n,
Manso F ranci sco,
F B RI CA S
Bet ancurt Est ani sl ao, de ci garros, Ji qui l pan.
Q uiroz Jos M.
a
, id.
F ari as Jess, id.
Pi neda y C.
a
F ranci sco, de jabn,
Espi nosa F ranci sco, de ci garros, Sahuayo.
Snchez Jos, id.
G l vez D avi d, id.
Zepeda Prudenci o, id.
Hernndez Manuel Z. , de j abn,
Hi gareda J. Jess, id.
Barragn Ignaci o, ci garros, Cotija de l a Paz.
Al czar G e nove va, i d.
Barragn D i oni si o, id. Cotija de l a Paz.
Barragn Si l va Magdal eno, id.
Cuevas D r. F l i x, de ceri l l as,
G onzl ez Jul i n, de jabn,
Barragn y C.
a
M., id.
Mendoza V ctor, id.
O ceguera Jess, de aguardi ente, T i ngi i i nd n.
Moreno D i ego, de mezcal , G uarachi t a.
H O T EL
G onzl ez Longi nos, Mina 19, Cotija de la Paz.
MO L I NO S DE TRI GO
Rodr guez Al fredo, T i ngi i i nd n.
Pedroza Paul i no,
REB O CER A S
Rocha Beni gno, Cotija de l a Paz.
Hernndez Est eban,
SA STRER A S
Berrozpe Jcs M.
a
, . Sahuayo.
Hi gareda Leandro,
Amezcua Ni eves,
Si l va Si l vi ano, Cotija de l a Paz.
Si l va Rosendo,
Si l va F ranci sco,
Bedoya F ranci sco,
Lpez Agus t n,
Vargas Ignaci o,
G odoy F l i x, G uarachi t a.
SO MB RERO S DE FAL MA
Q ui ntero Rupert o, Cotija de l a Paz.
Lpez Ignocenci o,
F l ores Bernardo,
T A L A B A RT ER A S
Navarro Ant oni o, Sahuayo.
T orres Zenn, Cotija de l a Paz.
Al varez Ant oni o,
T orres Aurel i o,
T orres Agus t n y Jul i o,
Yez Ponci ano,
Barragn Rut i l i o,
Rodr guez Agapi t o, G uarachi t a.
T ENER A S
Lauren Cleofs, Sahuayo.
G ranados Isi dro,
Castaeda J. D ol ores,
Si l va Rosendo, Cotija de l a Paz.
Bravo G regori o,
Al varez Ant oni o,
T A L L ERES
Menes Ri cardo, de pl ater a, Cotija de l a Paz.
Si l va F el i ci ano, id.
O choa Ri cardo, id.
T ALLER D E RAYAD O S. RA MN DE S. N. A RA L UCE, CA L L EJ N ST A . I NS, 5. M X I C O .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MI CH OAC N DE OCAMPO 355
Lpez Pabl o, id.
F i gueroa Jul i o, id.
Ni et o Eust asi o, de escul t ura,
Ni et o Raf ael , id.
O rozco F ranci sco, de rel ojer a,
Barragn Al ejandro, id.
Si l va Rosendo, de zapat er a,
Chvez At anasi o, id.
Lpez Jos M.
a
, id.
Rocha Pedro, id.
Romero Al ejo, id.
Mndez D ol ores J. , id.
Vi l l aseor Jos M-
a
id-
Cast el l ano Joaqu n, i d.
Cotija de l a Paz.
Sahuayo.
G uarachi ta.
D IST RIT O D E PURUND I RO
A B A RRO T ES
Arri aga Crescenci ano, Port al Morel os 9, Pu-
rundi ro.
Vi l l aseor J. Jess, Angamacut i ro.
Mol i na Leandro,
Al varado G i l ,
Snchez Bl anquet e Sal vador,
Sol rzano F aust i no,
Re ye s Raf ael ,
Rui z Mari na,
Zaval a F ranci sco,
Lemus Pabl o,
s
O choa Juvenci o, Huango de Morel os.
Lpez F ranci sco,
Vi l l i caa Jos, *
Vi l l aseor Jess, Huani queo.
A B A RRO T ES Y L ENCER A S
(T iendas mixtas)
Sot omayor G regori o, Li bertador 1, Purundi ro.
Corts F el i pe, Port al Hi dal go 2,
Hernndez Lui s, Port al Hi dal go 1,
T orres Hermanos, Costado 8,
Madri gal Maxi mi l i ano, Comerci o 4,
Chvez Al ejandro R. de, P. It urbi de 7,
Ibarra Leandro, Li bert ador 8,
Herrera T i burci o, Coeneo de l a Li bertad.
T l l ez Cornelio,
Zaval a Jos D . ,
Barri ga At enodoro,
Corts Ni col s, Pani nd cuaro.
Ver gara Si l vest re,
s
Cal dern Juan C.,
T api a Lorenzo,
G uerrero Ani cet o,
Sol ori o J. Ref ugi o,
Soto Eduardo, Angamacut i ro.
G onzl ez Manuel ,
Angamacut i ro.
Huango de Morelos.
Huani queo.
Angamacut i ro.
Purundi ro.
Navarret e Vi ctori ano,
Cerda Jess,
Port ugal T oribio,
Sot omayor Ladi sl ao,
Aguado Jes s F . ,
Ni et o Manuel ,
choaCayet ano,
Aguado Nemesi o,
Lemus F ranci sco,
Huert a Macari o,
G arc a Cesreo,
Prez Wences l ao,
Mal donado Andrs,
Rui z Juan,
D az Eugeni o,
Coria Lui s ,
B O TI CA
Magaa Jaci nt o,
F B RI CA S
Cebal l os Jorge, de j abn.
G arca Carmen, i d. ,
Soto Jos, i d. ,
Pat i o Cami l o, de zarapes,
G uzmn Ant oni o, i d. ,
Vera Ant oni o, de rebozos, <.
8
Mndez Pet roni l o, i d. ,
Arri aga Crescenci ano, de j abn,
Madri gal Edmundo, de fideos,
Mndez T efi l o, i d. ,
Arri aga Crescenci ano, de tabacos,
Chvez Andrs, de pi l onci l l o, Pani nd cuaro.
Sal gado Al ejandro,
Nares Nemesi o, de ci garros, Angamacut i ro.
Cervant es Mar a, de jabn,
Cerda Jess, i d. ,
Cardona Carl os, i d. ,
MO L I NO S DE TRI GO
T ena Manuel , Pani nd cuaro.
Coria Manuel ,
Vi l l ar Manuel ,
T A L A B A RT ER A S
Vzquez Juan, Purundi ro.
Mndez Rupert o,
Al varez Ignaci o,
ZA PA T ER A S
G uerrero Raf ael , Purundi ro.
Vargas Mi guel ,
D IST RIT O D E APAT ZI NG AN
A B A RRO TES Y ART CUL O S PA RA RO PA
(T iendas mixtas)
Barragn Ireneo, Apat zi ngan.
Barragn Ni canor,
F BRICA D E LIBRO S EN BLANCO . - B . DE S. N . ARAL UCE, CAL L EJ N STA. I NS, 5. - M E X I C O
Apat zi ngan.
Parcuaro.

T epal catepec.
Rodr guez Hi pl i t o,
Espi nosa, G uti rrez y C.
a
,
Sol s Rosendo,
Espi nosa G uti rrez Ant oni o,
Val enci a Lui s J. ,
O choa Pri sci l i ano D . ,
Amezqui t a Narci so,
Casti l l o Al bert o,
Morf n Abraham,
G onzl ez Braul i o,
Chvez G uadal upe,
Al caraz Mel i tn,
Arroyo Lui s ,
O sorio Remi gi o,
Arroyo F ranci sco,
O rozco Mari ano,
G mez Luci ano,
O rtiz y C.
a
,
Lpez Jul i o,
Barragn y C.
a
Amado,
F ari as Manuel ,
Medi na O ctavi ano,
G i l Juan,
Al caraz Sant i ago,
F B RI CA S
Si l va Bruno, de aguardi ente,
Hurt ado Si l vi ano, de azcar,
Ram rez Ramn, i d. ,
Ram rez y C.
a
, de pi l onci l l o,
H O T E L
Barragn Irineo, Apat zi ngan.
MO L I NO S DE A RRO Z
Ram rez Ramn, Apat zi ngan.
G ui zar Hermanos, T epal catepec.
SA ST RER A
Herrera Manuel , Parcuaro.
ZA PA T E R A S
Monti el F ranci sco, Parcuaro.
Mungu a F ranci sco,
D IST RIT O D E HUET AMO
A B A RRO T ES Y A RT CUL O S PA RA RO PA
(T iendas mixtas)
Iri goyen Hermanos, Huet amo.
Jai mes F l orenci o, "
O choa F ranci sco,
Jai mes Carlos,
Ayl l n Cel eri no, Huet amo.
Jurez Severo,
Pi neda, Mora y C.
a
,
Paz G onzalo de l a,
Sotel o Leonardo
G uzmn Sucesores de,
Acahuat os.
Parcuaro.

T epal catepec.
Pungarabat o.
Santi bez Ignaci o, Huet amo.
l i gart e T ri ni dad J. ,
Santi bez Raf ael ,
Cervant es Maxi mi ano,
Maqui vaz, Irai zoz y C.
a
,
Prez O ct avi ano,
Schwarzkopf M.
a
G . de.
Rabi el a F l i x, >,
Sant amar a V ct or,
Prez Eust aci o,
Rosemberg Carlos,
Si t t Al f onso, Zi rndaro.
Chvez Ignaci o,
Snchez Rodol f o, >
T orres Pl ci do,
Pri neda Ernest o,
B O TI CA
Aburto de Romero L. , Huet amo.
CA NTI NA
Pi neda, Mora y C.
a
, Huet amo.
CURT I DUR A
Mendoza Leonardo, Zi rndaro.
F B RI CA S DE PA NO CH A
Aburto Custodi o, Zi rndaro.
Aburt o Urbano,
R os Cami l o,
PL A T E R A S
T orre Santi bez Jess, Huet amo.
Pi neda Hi l ari o, Zirndaro.
SA ST RER A S
Corona Jos, Huet amo.
Al varez F i del , Zi rndaro.
T A L A B A RT ER A S
Espi nosa Rosendo, Huet amo.
Jai mes Ramn, Zi rndaro.
ZA PA T ER A S
Cejas Agus t n, Huet amo.
Pi neda Si l vest re, Zi rndaro.
D IST RIT O D E T ACAMBARO
A B A RRO T E S
Indart y Rent er a, T acmbaro.
Mart nez y C.
a
Marcel o,
L E NCE R A S
G mez Urbano, T acmbaro.
Indart T i burci o,
O l i vos Jenaro,
A B A RRO T ES Y A RT CUL O S PA RA RO PA
(T iendas mixtas)
Al varez Melesio, T acmbaro.
O rtega Juan, '
Pul i do Leocadi o,
G RAMT ICAS ING LESAS, varios autores. A R A L U CE : A P A R T A DO 59 B I S. M E X I C O .
Especficos del D r. ENRIQ UE HERNND EZ Y O RT IZ- Apart ado 5 1 3 - MXICO - P danse prospectos.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MI CH OAC N DE OCAMPO 357
Rent er a D omi ngo, T acmbaro.
Corts D omi ngo R. ,
8
B O T I CA
Snchez Al varez Antoni o, T acmbaro.
F B RI CA S DE AZCAR Y A GUA RDI E NT E
Magaa Marcel i no, T es t am.
a
, T acmbaro.
F ue nt e s de Magaa Cayetana,
Prez Jaci nt o,
Maci el Vi cent e y Jess,
F l ores Eul al i a,
O ceguera G abino, *
Castro Eduardo,
Ari as Ignaci o,
Es t rada de Lee T efila,
Lama F ranci sco,
8
Mont al vn Jos M.
a
,
Bermej i l l o Pi , T est ament ar a,
Bas agoi t i y C.
a
Juan, .
8
O ceguera Joaqu n,
8
I ri goyen Hermanos ,
8
H O T EL
Prez G al l ardo Lui s , T acmbaro.
MERCER A
Ros al es Carlos, T acmbaro.
MO L I NO S DE T RI GO
Indart F l orenci o, T acmbaro.
Al varez Mel esi o,
8
Bol l ada Luci ano,
8
Serrato Jess,
8
T orres Jul i o,
8
T E NE R A S
Pul i do Leocadi o, T acmbaro.
Sandoval Jess,
8
T A L A B A RT E R A
Ram rez At enogenes, T acmbaro.
D IST RIT O D E ARIO
B O TI CA S
Vara Jos M.
a
, Ari o.
G inori Manuel L. , Huacana.
F B RI CA S DE A GUA RDI E NT E
Vel l n Lui s ,
A r i o
-
Bri s Jos M.
a
,
Bast errechea y Hno. M.,
8
F B RI CA S DE J A B N
Sepl veda Rupert o, Ario.
Surez Sant i ago, _
Vel zquez Jorge, Carri zal .
Morf n T ri ni dad,
8
F B RI CA S DE CI GA RRO S
Surez Santi ago, Ari o.
Ari o.
Ario.
Ari o.
G al l ardo Ramn,
Lpez Emi l i o,
H O T EL
Chvez Constanci o,
T I ENDA S MI X TA S
Carrillo Antoni o,
G allardo Ramn,
8
Meja Manuel ,
Sandoval Porfi ri o,
T orres Ernest o,
8
Al arcn Vi cent e,
8
Vega O rtiz Jess,
8
G al vn Ant oni a, Nuevo Urecho.
Saavedra J. Jess,
Anci ot a Juan F . ,
Vel l n Lui s,
Murgu a Pl ut arco,
Bri s J. Mara,
Vega F ranci sco R. ,
8
T orres G uadal upe J. ,
8
Castrejn Hnos. ,
8
Vel zquez Jorge, Carrizal.
Morf n T ri ni dad,
8
D IST RIT O D E LA PI ED AD
Nuevo Urecho.
Huacana.
A B A RRO T ES
A,yala Br gi do,
Aval os C. Raf ael ,
Asenci o Pet roni l o,
Ayal a Juan,
Carri l l o D avi d,
Enr quez Len,
G arduo Raf ael ,
Hernndez Hermenegi l do,
Heredi a y Navarro, -
Magdal eno y C.
a
Sucs. ,
Prez Vi cent e,
Pedroza Ant oni o, T est am.
a
,
Prez Pabl o,
Ram rez Lui s G .,
Serv n F ranci sco,
Si l va Apol oni o,
D az Arnul fo,
Muoz Ledo. G ui l ebal do,
Navarro F ranci sco,
Vi l l aseor Jess M.
a
,
Cercado Euf emi o,
Jacobo Juan de D i os,
Vargas Lui s,
G mez Macari o,
G mez Mat as,
O rtiz F ranci sco,
O rtiz y C.
a
F ranci sco,
R o Ramn del ,
La Pi edad.
Penj ami l l o.
Sta. F e del R o.
Ecuandureo.
358 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MI CH O AC N DE OCAMPO
Rui z Ins, Ecuandureo.
Barri ga Juan, T anhuat o.
Herrera F ranci sco,
Herrera Ignaci o,
Mesa Prxedes,
Magdal eno Pedro,
B O T I CA S
Barrera Arnul f o, La Pi edad.
Mart nez Jos de Jess,
Ri vera Eut i mi o,
CA J O NES DE RO PA
Al t ami rano Len, La Pi edad.
G arca Pascual ,
Heredi a F el i pe,
Si l va Pedro,
Yel asco Hnos . ,
Rbago Soto Jos M.
a
, Penj ami l l o.
F A B RI CA S DE CI GA RRO S
Magaa Ant oni o,
O rtiz y C.
a
F ranci sco,
O rt ega Amado,
H O T E L
Ram rez Lui s G . ,
REB O CER A
Bravo Braul i o,
T I E NDA S MI X T A S
D az Al varez Manuel ,
F l ores Braul i o,
Pul i do Ci'ispn,
Hernndez Santi ago,
Ye ga Agapi t o,
Chavol l a T ri ni dad,
Mares Pri mi t i vo,
Snchez Cirilo,
T i noco Ramn,
G uti rrez Lui s,
Ji mnez Jos,
Al cal Jos,
Anaya Mari ano.
Esqueda Heracl i o,
Navarro Agus t n,
Vi l l aseor Eduardo,
D IST RIT O D E MARA VAT IO
La Pi edad.
Ecuandureo.
Yurcuaro.
La Pi edad.
La Pi edad.
Penjami l l o.
Numarn.

Zi nparo.

Ecuandureo.
T anhuat o.
Chur ntzi o.

Yurcuaro.

A B A RRO T ES
G uti rrez V ctor,
Rueda Wi l f redo,
Al ani s Ant ero,
Angul o O thon,
Q ui ntero Pi oqui nt o,
Prez, G mez y C.
A
T oms,
Brokman G ui l l ermo,
Maravati o.
T l al puj ahua.
T ello Ani ano, Sengui o.
B O T I CA S
O choa Ernesto M. , Maravat i o.
Soni D esi deri o L. ,
CA J O NES DE RO PA
Vi t i enez Jos, Maravat i o.
Pramo Ant oni o M., Sengui o.
F B RI CA S DE CI GA RRO S
Sol s Isabel , Maravati o.
Prez F ranci sco,
T I ENDA S MI X T A S
O choa Aurel i o, Maravati o.
G uti rrez y C.
a
,
Marvn y Sant ana,
G arduo T oms.
Roj as Ladi sl ao,
Sol s Isabel ,
El i zondo Cenobio,
Cal vi l l o Beni t o,
Ri vas Raf ael ,
Lara Urbano, .
Aranzubi a Manuel A. , Contepec.
Chaparro J. A. ,
G arca Jos N. ,
O sornio F ranci sco,
Mariad Enri que,
Rueda Sucesores P. , T l al puj ahua.
Coln J. Cl eofs,
Romero J. Val ent n,
Val enzuel a T oms P. ,
Reynad Cami l o,
Ibarra F i l omeno,
Q ui ntana J. E. ,
Vanegas Juan, Sengui o.
Barreneche Mi guel , Iri mbo.
Re ye s Camilo,
Cervant es Ins,
Larrumbe Mi guel ,
D IST RIT O D E CO ALCO MN
A B A RRO T ES V RO PA
Moreno Ignaci o,
O choa Ant oni o,
Luera Jess,
Chvez Jos M.
a
,
T oms Mauro,
Sandoval Joaqu n.
Val l adares Casi mi ro,
Casi l l as Jos M.
a
,
F B RI CA S
Snchez Ramn, de jabn,
Vega Andrs, id.,
Coal comn.
Chi ni cui l a.
Coahuayana.
Coal comn.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MI CH OAC N DE OCAMPO 359
Mendoza y C.
a
Eudoxi o, de ci garros, Coal comn.
F A RMA CUT I CO
Ramos Mi guel D . , Coal comn.
F O T GRA F O
Roj as Ant oni o. Coal comn.
D IST RIT O D E URUAP AN
A B A RRO T E S
G al l egos y C.
a
Ant oni o, Uruapan.
Prez y C.
a
Aurel i ano,
G onzl ez Emi l i o,
s
Cal vi l l o F ranci sco,
O jeda G onzal o A. ,
Prez Jos M.
a
, *
Prez Jess,
Barret o Li no,
O rozco Lui s ,
Hurt ado Si l vi ano,
2
G mez Beni gno, T art an.
Maves Jos, *
Mndez Angel , Zi racuartaro.
G ut i rrez Lui s Lemus,
Magaa Juan,
Mi randa Vi cent a,
>:i
Hernndez Ant oni o, T i ngmbi ro.
CA J O NES DE RO PA
O t aduy Antoni o, Uruapan.
F ari as y C.
a
F ranci sco,
T I ENDA S MI X T A S
Hurt ado Carl os, Uruapan.
Camorl i nga El eut eri o,
Camorl i nga F ranci sco,
Sal azar F ranci sco,
G arc a y Rodr guez,
Camorl i nga Jenaro, *
Rodr guez Hi pl i t o,
Cerda y C.
a
Hurt ado,
Sei mandi Ant oni o,
I zzaga y Sant a Cruz,
Vi l l al obos Isidro,
Prez y C.
a
Jes s T . ,
Mart nez Angel , T aret an.
Sal cedo Beni t o,
Pal omares G ermn,
Lemus G uti rrez Jess,
Ri co Jos del C.,
, Rui z Jos M.
a
,
8
Chabol l a Pl ut arco, '
Rodr guez Vi cent e,
Robl es Agapi t o, Zi racuart aro.
D az Arsensi o, Zi racuartaro.
Vargas G abri el , T i ngmbaro.
T i ngmbaro.

Paracho.
G onzl ez Jos M.
a
,
Leal Lorenzo,
Camorl i nga F ranci sco,
G mez Indal eci o,
Zal apa Juan,
Cardi el Ni eves, *
Mi randa Socorro,
G arca Wences l ao,
O rtiz Juan, Nahuat zen.
Rodr guez Mari ano,
Mac as F l orent i no, Chern.
Moral es F ranci sco S.,
Mac as Jess,
T urja Sebasti n,
Snchez Antoni o, Los Re ye s .
Val enci a Val ent n,
Pul i do Cri stbal ,
G mez Emi l i ano,
Val l adares Jess,
Val enci a Len,
Val enci a Manuel ,
Barrera Manuel,
Pul i do Ramn,
Corts Ant oni o T . ,
G al l egos Canuto,
Vega Eul ogi o,
Vega Manuel ,
Escal era Jess,
G al l egos Serapi o,
Barragn Est eban, T anc taro.
Cervant es F aus t i no,
A
P -
Heredi a F ederi co, T anc taro.
Vi l l egas Juan,
Ceja Marcos,
5>
.
Barragn y C.
a
Ni canor,
R o Ramn del,
Ramn Rai mundo,
Barragn y C.
a
T edul o,
Si l va V ctor V. ,
8
B O TI CA S
Lei va Cri stbal T revi o, Uruapan.
O rtiz F l i x,
T orres T oms,
8
Hi nojosa Raf ael , T aret an.
CA NTI NA S Y B I L L A RES
Nori ega F l i x S. , Uruapan.
Indar Pedro,
Zi ga Il def onso,
F B RI CA S DE CI GA RRO S
I z r a g a y St a. Cruz, Uruapan.
Sal azar F ranci sco,
5>
Prez Jos M.
a
,
G al l ego y C.
a
Ant oni o,
Peri bn.
Paranguacuao.

360 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MI CH OAC N DE OCAMPO


F B RI CAS DE AGUARDI ENTE
Hurt ado Si l vi ano, Uruapan.
Vi dal es O rtega F el i ci ano,
8
Solrzano Val l ego Enri que,
Erdoza n Ignaci o, *
Iturbe y Vi l l ar Manuel ,
8
O ceguera Joaqu n E. ,
Magal l n Manuel ,
8
Espi nosa Ramn,
Pegueros Emi gdi o,
8
Agui naga Pri mi ti vo de,
8
O rtiz Pri mi t i vo,
8
Vel zquez Epi fani o, T anctaro.
Snchez Santos,
8
Santoyo Lui s,
R o Ramn del,
R o Nstor del,
8
F B RI CA DE H I EL O
T revi o Lei va Cristbal, Uruapan.
F B RI CAS DE TEJ I DO S
Vi dal es M.
a
de Jess, Uruapan.
Hurt ado, Cerda-y C.
a
,
8
F B RI CA DE CERI L L AS
Izraga y Santacruz, Uruapan.
F B RI CA DE CERVEZA
O jeda G onzalo A. , Uruapan.
F B RI CA DE J AB N
G onzl ez Il defonso, Uruapan
H O TEL ES
Mercado Juvenci ana A. de, Uruapan.
Al varez At engenes,
Prez y C.
a
Jes s J.,
8
Vi l l egas Juan, *
Vi dal es Jos M.
a
, T aretan.
MERCER A
Cervantes F abi n, Uruapan.
M QUI NAS DE CO SER
Compaa Manufacturera Si nger, Uruapan.
MO LI NO S DE TRI GO
Corts Aurelio, Uruapan.
Vzquez Jul i o,
Prez y C.
a
Jess J. ,
8
Cal vi l l o Mart n,
8
Indart Pedro,
8
D IST RIT O D E ZINAPCUARO
AB ARRO TES Y ART CUL O S PARA RO PA
Castro Rosal a, Zinapcuaro.
Sotomayor Viuda de A.,
8
D az F l orenti no,
G arca Mariano,
Barrera Lui s,
Carrillo Ignaci o,
Calimote Antoni o,
Lpez Ignaci o,
G uevara Boni faci o,
Meja Rafael ,
Vargas Antoni o,
G onzlez Mariano,
G uzmn Ramn,
Correa Ref ugi o,
Lpez T rinidad J. ,
Prez Emeteri o,
Rubi o C.,
Buci o T ri ni dad,
D uran Jos M.
a
,
D urn Maxi mi l i ano,
Zinapcuaro.
Q uerndaro.

Arar.


Ucareo.
Jerhuaro.
H O TEL ES
T api a Pedro, Hot el F i gueroa, Zi napcuaro.
F B RI CAS DE CI GARRO S
Sotomayor Vi uda de, Zi napcuaro.
D az F l orenti no,
Ledesma Conrado,
F B RI CAS DE J AB N
Castro Rosal i o, Zinapcuaro.
Sotomayor Vi uda de A. ,
8
Lpez Ignaci o,
MO LI NO S DE TRI GO
T apia Pedro, Zi napcuaro.
Meja F ranci sco,
8
Inarosa Manuel ,
TENER AS
Crdenas G uzmn, Zinapcuaro.
Len Raf ael , *
G uti rrez Vicente,
8
Sosa Angel ,
Castro Rosalio,
Rui z Hi nojosa Antoni o,
Q uiroz Juan,
Vi vanco Jess,
ZAPATER AS
Vel zquez Ramn, Zinapcuaro.
Barrera Melesio,
Heredi a Isidro,
D IRECT O RIO D E LA PRO PIED AD
PRI NCI PAL ES AGRI CUL TO RES Y PRO PI ETARI O S
DEL ESTADO , RESI DENTES EN MO REL I A
G mez de Smano T rinidad, Morelia.
O rtiz G mez Esp ndol a M.,
8
Sol rzano Manuel M.,
8
Vl ez Jul i n M.,
Carranza Lic. Antoni o,
El orza D ol ores,
Pi edra Aurel i a de la,
F orti no Melo,
F l ores Anci ol a Juan,
Cueto Mercedes y Remedi o,
Campuzano Buenavent ura,
Moreno de Val enci a Mara,
Landet a Juan B. ,
Mora de O rozco Jess,
Audi ffred Emilio,
Michel de Bi zet Val eri a,
Mier Atanasi o,
Ram rez Ramn,
Erdozai n Ignaci o T estamentari a,
Estrada Joaqu n,
Santojo Ramn,
O ceguera Epi fani o,
G arca Jos,
T orres Hesi qui o,
O ceguera Joaqu n, '
G mez de Iturbi de Jess,
Inf ant e de Chvez G ertrudi s,
Solrzano de Val l ejo Pet ra,
O ceguera G abino,
F l ores de Elizarrars D olores,
Moral de Iturbide Soledad,
Mac G regor Lui s,
Solrzano Loreto V.,
Ri chaud G ustavo,
Hel guero F rancisco,
LT garte Lic. Beni gno,
Arci ga Ignaci o, l i mo. Sr.,
Rei noso de Vargas Juana,
Cortes Antoni o Homobono,
D val os Lui s G .,
G uti rrez Pedro,
O ceguera Joaqu n,
Backansen F l i x,
Reygondand Pabl o,
O rtiz Pascual ,
Chvez de Estrada G uadal upe,
Caldern Angel C.,
Meja Mi guel ,
. Pat i o G regorio,
Sant oyo Isidoro,
Estrada de Paul i n Josef a,
Smano Lui s G .,
Navarro Pi edra Jos,
Moral Antoni o del ,
Navarret e F el i sa,
Ram rez Jess,
Len Raf ael G .,
Morelia. Senz Emi l i o,
Ibarrola Jos M.
a
,
Senz Juan N. ,
Barri ga Raf ael D . ,
Sol rzano Sal vador,
Comunidad de i nd genas de
Arri aga Lui s G -,
Vi l l anueva Jess,
G mez de G arca Cruz,
G uzmn Pabl o,
Pl anearte El ena,
Hi ri barne Cayetano,
Nez F ernando,
Huerta G eneral Epitacio,
Hernndez Hi l ari o,
O rdua Bruno,
Al varez Evari sto,
Nez Anacl eta,
Morelia.
T zi ntzuntzan.
San Jernimo.
Santa F e.
San Andrs.
Ptzcuaro.
Q ui roga.
Cutzio.
Morolen.
Morelia.

Huandacareo.
Chucndiro.

Morelia.
Cuitzeo.
Morelia.
D IRECT O RIO ECLESIST ICO
ARZO BISPAD O D E MICHO ACN
Arzobispo, l i mo, y Rmo. D r. Jos Ignaci o Ar-
ci ga, preconizado O bispo i n parti bus de Le-
gione, en 8 de Enero de 1866, consagrado el
8 de Septiembre de 1867 y trasl adado al Ar-
zobispado de Michoacn el 21 de D i ci embre
de 1868, del que tom posesin el 4 de Marzo
de 1869.
CAB I LDO METRO PO L I TANO
Den, Lic. Jul i n M. Vlez.
Arcediano, Lic. Lui s Macouzet.
Tesorero, Lic. Agust n P. Pal l ares.
Cannigo, Lic. Vi cente F . Valds.
Emi gdi o Burgos.
Lorenzo O l aci regui .
Jos M.
a
Coronado, Peni t enc.
0
Prebendado, Li c. Jess G onzlez.
F ranci sco Ni et o.
Rmul o Betancourt.
Manuel Hi nojosa.
CURI A ECL ESI STI CA
Gobernador de la Sagrada Mitra, Provisor y
Vicario general, Canni go Li c. Emi gdi o
Burgos.
Promotor Fiscal, Canni go Lic. Lorenzo O la-
ci regui .
Prosecretario, Pbro. Jos Luna y Menocal.
Notario del Provisorato, Pbro. Lic. Procopio J.
Padi l l a.
362 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MI CH OAC N DE OCAMPO
Oficial Mayor, Pbro. Juan de D . Laurel .
CA PEL L A NES DE CO RO
Sochantre, Pbro. Joaqu n de J. Bernal .
.er Maestro de Ceremonias y l-
er
Apuntador,
Pbro. T ef anes Lpez.
R. P. F r. Jos Rojas.
2." Maestro de Ceremonias, 2. A-puntador y
Vice-Rector del Colegio de Infantes, Pbro. Vi-
cente Infante.
R. P. F r. Lui s Medina.
Pbro. Mariano Pureco.
R. P. F r. Manuel Hoyos.
Celador, Pbro. F l i x G oyzueta,
Sacristn Mayor de la S. Iglesia Catedral y
Secretario del V. Cabildo, Pbro. Lic. Bruno
Pramo.
SEMI NA RI O CO NCI L I A R
Rector, Canni go Li c. Lorenzo O l aci regui .
Vicerrector, Pbro. F rancisco Vanegas G al vn.
Catedrtico de Teologa Dogmtica, Pbro. Joa-
qu n Senz.
Catedrtico de Teologa Moral, Pbro. F l i x
M. Martnez.
Catedrtico de Liturgia y Derecho Cannico,
Pbro. Ignaci o Agui l ar.
Catedrtico de Derecho Natural, Li c. Al berto
Bravo.
Catedrtico de Derecho Civil, Romano y Patrio,
Li c. Jos Mara Al dai turri aga.
Catedrtico de Filosofa, Pbro. Jos Lpez
O rtega.
Catedrtico de Fsica, D i c. Lui s R. Prez.
Catedrtico de Matemticas, Pbro. Jos Mara
Estrada.
Catedrtico de Sintaxis y Prosodia Latinas,
Pbro. Vi cente Zaragoza.
Catedrtico de Etimologa Latina y Griego,
Pbro. Leopoldo Lara.
Catedrtico de Idioma espaol, D ic. F ran-
cisco G aitn.
Catedrtico de Canto Gregoriano y Literatura,
D i c. Jos Mara Soto.
Catedrtico de Francs Ingls, Prof. Ernesto
Arregu n.
Catedrtico de Tenedura de Libros, Prof. Leo-
vi gi l do O choa,
Prefecto de Estudios, Pbro. Lui s B. Val l ejo.
CL ERI CA L
Dicono, D omi ngo Marn.
F rancisco G aitn.
Miguel Vi l l aseor.
Pri mi t i vo Lpez.
Vicente Caldern.
Dicono, F ranci sco Coronado.
Wencesl ao Rui z.
Crisforo G uevara.
Jos Soto.
Ramn O rtega.
Lui s Madrigal.
Subdicono, Ansel mo Rodr guez.
Jess D . O rtega.
J. Carmen G uerrero.
Jos F i gueroa.
Ceferino Ram rez.
Epi t aci o T ejada.
F ranci sco Ayal a.
Lui s Lari s.
Menorista, Jess G alvn.
T> Juan Arroyo.
Jos Martnez.
Bernab Arroyo.
Jos Covarrubias.
Jess M. O rtega.
Jess Vi ei ra.
Anast asi o T ovar.
Melesio G uijarro.
Macario de l a Cruz.
G regorio G allardo.
Miguel Molina.
Pedro Cornejo.
Esteban Avi l s.
Tonsurado, F ranci sco Caldern.
. Lauro Murillo.
CO L EGI O DE P T ZCUA RO
Auxiliar del Seminario
Rector y Catedrtico, Pbro. Rafael Nambo.
; Catedrtico, Pbro. Camilo Argel l o.
Pbro. Eduardo Aval os.
Ayudante, Men. Anastasi o T ovar.
, G regorio G allardo.
PA RRO QUI A S
Sagrario metropolitano
Cura Rector, Pbro. Jess Solrzano Iriarte.
Notario, Pbro. Salvador Vargas.
Vicario, Pbro. Jos M. Lemus.
Vicente Estrada.
T rinidad Cruz.
Sacristn Mayor, Pbro. T rinidad Ibarrola.
Administrador de Diezmos, Pbro. F rancisco
Infante.
Capelln del Colegio Teresiano de Ntra. Se-
ora de Guadalupe, Presb tero, Sal vador G .
Puente.
Capelln del Templo de Capuchinos y del Hos-
pital Civil, Pbro. G umersi ndo de l a Parra.
Cura, F rancisco F l ores.
Imgenes en cartn-piedra. - R . DE S. N . A RA L U CE , CA L L E J N ST A . I N S, 5. - M E X I C O .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MI CH OAC N DE OCAMPO 363
Capelln del Hospital del Sagrado Corazn de
Jess, Cura Jos M. Vlez.
Cura, F ranci sco Esqueda.
Bl as Len.
Vi cent e Bravo Martnez.
Jos M. Lpez G onzlez.
Pbro. Li c. Ramn Lemus.
Juan B. Herrejn.
Domiciliario de San Luis Potos, Pbro. Boni -
faci o Martnez.
Pbro. Ramn G uerrero.
Jos M. G utirrez.
Vi cente Mier.
T rinidad Pedraza.
J. G uadal upe Pacheco.
Jos M. Mndez.
' Jul i n Mercado.
Ignaci o G utirrez, resi de en Mxico.
Raf ael Vargas.
F el i pe Castan.
Ant oni o Angel es, resi de en Chi huahua.
Guardin del Tem-plo de San Francisco y Vice-
Comisario de Tierra Santa, P. F r. Bernar-
dino Macas.
Guardin del Templo de San Diego, P. F ray
Bi enveni do Snchez.
Prior del Templo del Carmen, P. F r. Lui s de
l a Sant si ma T ri ni dad.
Prior, Predicador y Secretario de Provincia,
P. F r. Angel Zamudio.
P. F r. F ul genci o Lpez.
F ederi co Vi l l afuerte.
i Jos Rojas.
R. P. Pedro de Arryave, S. J.
Joaqu n Castro, S. J.
Jos M. Bus t os S. J.
A C MB A RO , GTO .
Cura, P. D ef. F r. Pedro F l ores.
Vicario, P. D ef. F rancisco Sol s.
Juan F l ores,
Jess Alfaro.
Pbro. T oms G uzmn.
Ministro Asistente de Jercuaro, P. F r. Raf ael
G arca.
P. F r. Juan Mendoza.
Ministro Asistente de Coroneo, P. F r. Lui s So-
lrzano.
Ministro Asistente de Irmuco, P. F r. F el i pe
Snchez.
Vicario de Tarandacuao, P. D ef. F r. Raf ael
Maurquez.
Vicario de Chupicuaro, P. D ef. Jess Mart-
nez.
Vicario de la Barranca, P. D ef. Carlos Mon-
toya.
ACU1TZ10
Cura, Pbro. Marcial Amaro.
A NGA MA CUTI RO
Cura, Pbro. F ranci sco Martnez.
Vicario, Pbro. Raf ael Mndez.
A NGA NGUEO
Cura, Pbro. Ignaci o O l ascoaga.
Vicario, Pbro. Mxi mo Magaa,
Teniente Cura de Aporo, Pbro. Antoni o Sn-
chez.
Teniente Cura de Senguio, Pbro. Amador Bor-
bosa.
Teniente Cura de Irimbo, Pbro. Ati l ano Jacobo.
Teniente Cura de Ocampo, Pbro. Jos M. Arre-
dondo.
A PA SEO , GT O .
Cura, Pbro. Santos M. Carvajal.
Vicario, Pbro. T efilo Lpez.
Vicario y Capelln de la < Preciosa Sangre,
Pbro. Cenobio Ram rez.
Vicario, Pbro. G abriel Larrea.
Teniente Cura de San Andrs del Paso, Pres-
btero F ranci sco Lpez Cumplido.
Pbro. Jes s Narvez, resi de en San Andrs
del Paso.
Vicario, Pbro. Hesi qui o Ramos.
Teniente Cura de Ixtla, Pbro. Vi cente Espi-
nosa.
Teniente Cura de San Pedro Tenango, Presb -
tero Camilo Rendn.
Teniente Cura de San Bartolom, Pbro. Jul i o
Miranda.
ARI O DE RO SA L ES
Cura, Pbro. Lui s M. Corts.
Vicario, Pbro. Raf ael T orres.
Anastasi o Ponce.
CA PUL A
Cura, Pbro. Jul i o M. Rodrguez.
CA R CUA RO
Cura, Pbro. Manuel Arredondo.
Capelln de Nocuptaro, Pbro. F i l i berto Ra-
rnirez.
CEL A B A , GTO .
Cura, Pbro. F rancisco M. G jogora.
Notario, Pbro. Jos M. Carraico.
Vicario, J. Merced Cano.
J. Ref ugi o G allardo.
Pabl o Jurez.
Administrador de Diezmos, Pbro. Jess Ma-
ce da.
ESCULT URAS RELIG IO SAS - R . DE S. N . A RA L UCE , CA L L E J N ST A . I N S, 5. - M E X I C O
364 d i r e c t o r i o d e l e s t a d o d e m i c h o a c n d e o c a m p o
Capelln de la Compaa, Pbro. Macario Na-
varro.
Capelln del Santuario de<uadalupe, Presb-
tero Petroni l o G mez.
Capelln de la Merced, Pbro. F erm n Ji mnez.
Capelln del Beatero de Nazarenas, Pbro. Ba-
si l i o Solorio.
Pbro. Pabl o Yarela.
Isidro Aragn.
Nemesi o Espi nosa.
Manuel Boul l osa.
Guardin de S. Francisco, P. F r. O dorico Pe-
aflor.
Encargado del Templo de la Tercera Orden,
P. F r. Agust n Arval o.
Presentado, P. F r. Pedro del Socorro Lagunas.
Pri or de S. Agust n.
Definidor Presentado, P. F r. Cristbal D el-
gado.
Prior del Carmen, P. F r. F ranci sco del Sagrado
Corazn de Jess.
Inocencio de l os SS. Corazones, Carrn.
F ranco de Jess, Mara y Jos, id.
Dicono, Boni faci o Hernndez.
Jos M. Corrales.
CO ENEO
Cura, Pbro. Je- s O rtega.
Teniente Cura de Tirlndaro, Pbro. P. Mor-no.
CO CUPAO DE QUI RO GA
Cura, Pbro. Eucario F ar as.
UO P NDARO
Cura, Pbro. Ni canor G arci dueas.
CRUZ DE CAMI NO S
Cura, Pbro. T i burci o G onzl ez.
CUER MAO , GTO .
Cura, Pbro. Braul i o G onzlez.
Vicario, Pbro. Pedro Nez.
J. Ref ugi o Mendoza.
CUI TZK O DE AB ASO l .O , UTO .
Cura, Pbro. Jess O rozco.
Vicario, Pbro. Cel^o Saavedra.
Pbro. Nazari o Arellano.
Teniente Cura de Huanimaro, Jos del Refugi o
Monroy.
Pbro. Cayetano Ri vera.
CUI TZEO DE l .A L AGUNA, GTO .
Cura, Presidente del Capitulo, Maestro, Prior,
F r. Santi ago O rtiz.
Cuarto Definidor, P. F r. F el i pe de S. Loeza.
Ministro Asistente de Santa Ana-Maya, P. D a-
niel Rodr guez.
P. F r. Bernardo Ari as.
Ministro Asistente de Huacao, P. F r. F el i pe
A. Loeza.
Ministro Asistente de Huandacareo, P. F ray
Adeodato Vi l l agomez.
Pbro. Romual do O rtiz.
CH AMACUERO , GTO .
Cura, Pbro. Medardo Hernndez.
Vicario, Pbro. Ladi sl ao O lalde.
Pbro. Ramn Leal .
Capelln del Molino de Soria, Pbro. Lui s Ruel as
CH ARO
Cura, Pbro. Agust n Corts.
CH UC NDI RO
Cura, Pbro. Ismael Huacuja.
Pbro. Jess Corona.
Vicario, Pbro. Pri sci l i ano Martnez.
ERO NGA R CUA RO
Cura, Pbro. Manuel Cerrato.
Vicario de S. Andrs, Pbro. Jes s Hernndez-
ETCUARO
Cura, Pbro. Romn Arrela.
VI L L A DE MO REL O S ( A NTES H UANGO )
Cura, Pbro. Mauro D el gado.
Vicario, Pbro. Jess Prez C.
Residente, Pbro. Antoni o Corts.
Teniente Cura de Cerano, Pbro. Antoni o Pa-
dilla.
H UETAMO
Cura, Pbro. Bernardo M. Surez.
Vicario, Pbro. F rancisco G onzlez.
Pbro. Erasto Porti l l o.
Teniente Cxira de S. Lucas, Pbro. Juan Rodr -
guez.
H UI R AMB A
Cura, Pbro. F rancisco Arroyo.
H UANI QUEO
Cura, Pbro. G regorio Mart nez.
Capelln de Tendeparcuaro, G ermn Luna.
I NDA H A RA FEO
Cura, Pbro. Juan Maldonado.
Teniente Cura de Querndaro, Pbro. Ant oni a
Rodr guez Vzquez.
Capelln de San Bartolo, Pbro. Jos D ol ores
Valds.
Teniente Cura de Otzumatln, Pbro. Ansel mo
Martnez.
L A PI EDA D
Cura, Pbro. Jo= Reyes Aval os.
Vicario, Pbro. Vctor G onzlez.
Vicario, Pbro. Pascual Avi l a.
Jos Vega.
Esteban Soria.
Anastasi o Alcal.
Residente, Pbro. Antoni o Montero.
Pbro. F ranci sco Carriedo.
Admor. de Diezmos, Pbro. Esteban Ni eto.
Teniente Cura de Yurcuaro, Pbro. Lui s G .
Lpez.
Teniente Cura de Numarn, Pbro. F rancisco
Izqui erdo.
MAR A VATI O
Cura, Pbro. Jess Muoz,
Pbro. T oms Mel.
Vicario, Pbro. G regorio Mota.
Pbro. Jos Merced Angui ano.
Pbro. Beni to Mora.
PA NI ND CUA RO
Cura, Pbro. G aspar T ena.
Vicario, Pbro. G regori o Nares.
Pbro. Antoni o G uti rrez.
Residente, Pbro. Zeferino G uerrero.
Vicario de Curimeo, Pbro. T rinidad Sotomayor.
P TZCUA RO
Cura, Pbro. Ignaci o M. T orres.
Vicai-io, Pbro. Vi cente Hi nojosa.
Jess Barri ga.
Antoni no O choa.
Admor. de Diezmos, Pbro. Ignaci o Si l va.
Sacristn Mayor de Penjamo, Pbro. Arsenio
Robledo.
Capelln de San Juan de Dios, Pbro. Mel qu a-
des Carmona.
Teniente Cura de Cuanajo, Pbro. Ignaci o G on-
zl ez.
Pbro. Pedro Vi l l al obos.
Residente, Pbro. Estani sl ao Acha.
Pbro. F rancisco Morilln.
Guardin del Templo de San Francisco, Padre
F r. F ranci sco Manrquez.
Prior del Templo de San Agustn, P. Predica-
dor F r. Adeodato Vi l l agomez.
PNJ A MO , GTO .
Cura, Pbro. Jos M.
a
Crdoba Pi *dra.
Vicario, Pbro. G uadalupe G onzlez.
Jerni mo Zi nt zun.
Vi cente Meza.
Leoncio Conejo.
Admor. de Diezmos, Pbro. Vi cente Ram rez.
PURENCH CUA RO
Vicario, Pbro. Petroni l o Conejo.
PURU NDI RO
Cura, Pbro. Jos Vi l l ar.
Vicario, Pbro. Raf ael Moreno.
Jess Cancino.
Pbro. Vi cente Snchez.
Vicario, Pbro. Jess Prez.
Admor. de Diezmos, Hi l ari o Maldonado.
Vicario, Pbro. Jos de Jess Al varez.
Capelln de Vlachuato, Pbro. Pabl o Ji mnez.
Capelln de la Hacienda de Zurumuato, Pres-
btero Jess T el l i tud.
Capelln de la Presa de Herrera, Pbro. Jos
G uadal upe Alvarez.
Teniente Cura del Cacalote, Pbro. Jul i o Corts.
PURUA GI T A , GTO .
Cura, Pbro. Ramn Borja.
SAL AMANCA, GTO .
Cura, Pbro. G regorio Navarrete.
Vicario, Pbro. T ori bi o Muiz.
T ri ni dad Ram rez.
Benedi cto Medi ano.
Juan Hernndez.
Eusebio G arca.
Capelln del Hospital, Pbro. Ramn Parti da.
Capelln del Santuario de Nuestra Seora de
Guadalupe, Pbro. Bl as Ram rez.
P. Prior Predicador. F r. Boni faci o Camarena.
P. F r. G regorio G arca.
SA L V A TI ERRA , GTO .
Cura, Pbro. Eraclio la Cerda.
Pbro. Ramn Agui l ar.
Vicario de Urireo, Pbro. Sal om Navarrete.
Vicario, Pbro. O tilio Vi vanco.
Pbro. Jos M. F l ores.
Capelln del Templo del Carmen, P. F r. Jaci n-
to Coria.
Sacristn Mayor y Capelln del Templo de Ca-
puchinas, Pbro. Cayetano Nez.
Capelln del Templo de Santo Domingo, Pres-
btero Jos M. Crdoba Escal ante.
Capelln de Pejo, Pbro. Agust n G uzmn.
P. F r. Jos Sousa.
P. Mtro. . F r. Vi cente Pani agua.
SANTA F E DE L A L AGUNA
Cura, Pbro. F rancisco Ponce.
SANTA F E DEL R O
Cura interino, Pbro. Antonio Bjar.
SANTA CL ARA DE PO RTUGA L
Cura, Pbro. Jos M. Mora.
Cura interino, Pbro. Jos D . Sandoval .
Vicario, Pbro. F ranci sco Cano.
366 DI RECTORI O DEL ESTADO DE MI CH OAC N DE OCAMPO
SANTA CRUZ, GTO .
Cura, P. Ex- D ef . F r. F rancisco. M. Arroyo.
Vicario, P. F r. Pabl o F ari as.
P. F r. Jess Ram rez.
Ministro Asistente de San Juan de la Vega, Pa-
dre F r. F ranci sco Resendi s.
Ministro Asistente del Rincn de Tamayo, Pa-
dre F r. Pedro Escuti a.
Ministro Asistente de Cortazar, Ex G uardin
F r. Raf ael G arca.
P. F r. Pascual G onzlez.
Ministro Asistente del Huaje, P. F r. Mi guel
Romero.
Ministro Asistente de Neutla, P. F r. Pedro
Pani agua.
Ministro Asistente de San Miguel Octopan,
P. F r. Antoni o Avi l a.
SANTA MAR A
Cura, Pbro. Jos M. Arroyo.
SANTI AGO UNDAMEO
Cura, Pbro. Jos D oroteo Zamora.
TAC MB ARO
Cura, Pbro. Ramn Cano.
Pbro. Antoni o G onzlez.
Vicario, Pbro. Rafael Navarro.
Pbro. Eusebio T avares.
Teniente Cura de Tecario, Pbro. T oms Lemus.
TANH UATO
Cura, Pbro. Rafael Arroyo.
Vicario, Pbro. Vi ctori no Vargas.
TAR1MB ARO
Cura, Pbro. J. Reyes T ena.
Vicario, Pbro. Manuel Hernndez.
TARI MO RO , GTO .
Cura, Pbro. Manuel I. T orijano.
Vicario, Pbro. Apol oni o Chvez.
TAJ I MARO A
Cura, Pbro. Jess Ifante.
Vicario, Pbro. Mel i tn Bal deras
Vicario de S. Pedro, Pbro. Bardomiano Ur-
quiza.
Teniente Cura del Caracol, Pbro. Mauricio
Arel l ano.
TEREMENDO
Cura, Pbro. Ins Hurtado.
TI QUI CH EO
Cura, Pbro. F ranci sco Rodr guez.
TI RI PETI O
Cura, Pbro. Abundi o Agui l ar.
Vicario, Pbro. Melesio Agui l ar.
TURI CATO
Cura, Pbro. F ranci sco Hernndez.
Capelln del Caulote, Pbro. Pl utarco Espi nosa.
Capelln de Pedernales, Pbro. F erm n Mar-
t nez.
Vacante, Capellana de Zrate.
Capelln de Chupio, Pbro. Sotero Moreno.
Capelln de Puruarn, Pbro. Marcos Snchez.
TUX PAN
Cura, Pbro. Longi nos G arca.
Teniente Cura de Jungapeo, Pbro. Jos M. Vi -
l l al obos.
TUZANTL A
Cura, Pbro. Jess Anaya.
Vicario de Susupuato, Pbro. Vi cente Suasto.
Capelln de la Hacienda de Laureles, Pbro. T i -
burcio Corts.
TL AL PUJ AH UA
Cura, Pbro. Jos M. G al vn.
Vicario, Pbro. Basi l i o Bal tazar.
Pbro. Jos Ref ugi o Bauti sta.
I Teniente Cura de Tepuxtepec, Pbro. G onzalo
G arambullo.
Teniente Cura de Contepec, Pbro. F ranci sco
Nava.
TZI NTZUNTZAN
| Cura, Pbro. Mariano Vargas.
I Capelln de Ihuatzio, Pbro. Mi guel T oro.
TZ1RI Z CUARO
Cura, Pbro. Luci ano G ovea.
TZI TZI O
Cura, Pbro. Raf ael Martnez.
UCAREO
Cura, Pbro. Alejo Romero.
Vicario, Pbro. Maurilio Navarro.
VAL L E DE SANTI AGO , GTO .
I Cura, Pbro. Jos M. Mesa.
Vicario, Pbro. Jos Pez.
Pbro. Severi ano G utirrez.
Capelln de San Jos, Pbro. Narci so Macas.
Capelln del Templo de la Merced, Pbro. Br -
gido Mendoza.
Capelln del Misterio, Pbro. D emetri o Ji mnez
Y UR1RI APNDARO , GTO .
; Cura, P. F r. F ul genci o Vi l l agmez.
P. Provi nci al F r. Rafael Vi l l afuerte.
Vicario, P. F r. T oms Ruiz.
P. Manuel Agui l era.
P. Honorato Agui l era.
P. Li berato Banda.
P. Arcadio Navarrete.
I P. Alipio Lpez.
Apartado l i o
Capuchinas, 5
M x i c o D . F .
Maquinaria parala Agricultura
AGENTES
de Fbricas Extranjeras
Apartado t i l
G MEZ P AL ACI O
L i ra n g o
Trillado ras, Segado ras,
Arados disco , etc.
To d a clas e d e I mpl e me nto s
para la Agricultura
DI RECTORI O DEL ESTADO
Definidor Procurador, Ministro Asistente de
Morolen, P. F r. F acundo F l ores.
P. Adeodato G mez.
P. Hi l ari o G allardo.
P. Mtro. F r. Vi cente Pani agua.
Ministro Asistente de Uriangato, P. F r. Uber-
ti no Herrera.
Ministro Asistente de Picuaro, P. F r. Jos
E. Snchez.
Ministro Asistente del Cimentai, P. F r. Lui s
Li ra.
Vice-Absoluto, Ministro Asistente de Panto ja,
P. F r. Vicente G uzmn.
Ministro Asistente de Santa Rosa, P. Agust n
F l ores.
Ministro Asistente de la Magdalena, P. G ui-
llermo T oledo.
Ministro Asistente del Jaral, P. G undi sal vo,
T apia.
Capelln de la Zanja, P. Beni gno Cruz.
Ministro Asistente de la Caada, P. Agus t n
Bal l esteros.
Ministro Asistente del Sabino, P. Adeodato
Casti l l o.
MI CH OACAN DE OCAMPO 367
! Ministro Asistente de San Nicols, P. Jos M.
F l ores.
P. Jess Lul e.
Ministro Asistente de Santiago Maravatio,
P. Ignaci o Ri vera.
Ministro Asistente de S. Guillermo, P. Caye-
' tao Lara.
ZACAP
Cura, Pbro. Jess Vi l l anueva.
ZI NAPCUARO
Cura, Pbro. Rafael Arri aga.
Vicario, Pbro. Jos Paul .
Residente, Pbro. Juan B. Bui trn.
Teniente Cura de Arar, Pbro. Leopoldo
Aranda.
Capelln de Santa Clara del Tulillo, Pbro. Juan
Alvarez del Castillo.
ZI RAH UEN
Cura, Pbro. Antoni o B. G arca.
Z1T CUARO
Cura, Pbro. Manuel Vargas.
Vicario, Pbro. Wencesl ao Rui z.
Pbro. G regorio Coronado.
EST AD O D E MO RE LO S
I . Lmites, situacin geogrfica y extensin territorial. El pe que o
Es tad o d e Mo relo s se e ncue ntra al Sur d el Di s tri to Fe d e ral , co n el que parte
l mi te s po r el No rte , y ro d e ad o po r lo s Es tad o s d e Pue bl a al E. y SE., Mxico al
O. y NE. y Gue rre ro al Sur. Es t co mpre nd i d o en el me ri d i ano d e la capi tal d e
la Re pbl i ca y en el 19 parale lo , mi d i e nd o un re a d e 7.184ki l me tro s cuad rad o s
que lo po ne n en el 27. l ugar po r su e xte ns i n e ntre lo s Es tad o s y Te rri to ri o s
fe d e ral e s .
I I . Orografa hidrografa. La fro nte ra No rte d e es te Es tad o es t
o cupad a po r la Si e rra d e Aj us co que se liga la d el Popocatepetl po r el NE., co n
grand e s al turas y barrancas i mpo ne nte s , cuyo s bo rd es o s te ntan e xube rante vege-
taci n. Al ce ntro y Sur, vario s ramal e s d e d i cba Si e rra acci d e ntan el s uelo , pe ro
d e j an e ntre s grand e s valles y l l anuras abi e rtas , muy frti l e s y re gad as po r
mucho s arro yo s y pe que o s r o s , afl ue nte s cas i to d o s d el Mes cala B al s as que
cruz a al Sur en d ireccin al Pacfico .
B e lls imo s pai s aj e s pue d e n ad mi rars e en el pe que o te rri to ri o d e Mo relo s ,
d o nd e lo s acci d e nte s d el te rre no fo rman hermo s o s anfi te atro s , cubi e rto s d e vege-
taci n tro pi cal y s alpicad o s d e pi nto re s cas cas cad as y s alto s pro d igio s o s de agua,
co mo el ad mi rabl e d e San Antonio, i nme d i ato Cue rnavaca, que ti e ne una al tura
d e vari o s ce nte nare s d e pies . Lo s ms no tabl e s mananti al e s s o n lo s d e San Gas par,
Te co l o apan, Atlaco mulco y Chapul te pe c, cuyas cri s tal i nas aguas se co nd uce n po r
mo nume ntal e s acue d ucto s la po blacin d e Atlaco mulco ; y lo s mananti al e s d e
O axte pe c, El B o s que y Tami l pa. Al NO. d e Cue rnavaca, capi tal d el Es tad o , se
e ncue ntra la famo s a l aguna d e Ze mpo al a, 3.000 me tro s d e al tura s o bre el mar,
cuyas aguas , filtrndose po r las cad e nas d e ro cas que cien su vas o , fo rman
una s erie d e pequeo s lago s y ri s ue as cas cad as has ta llegar l a l aguna d e
H uyapam.
I I I . Clima y producciones. Re mo ntad a la fo rmi d abl e barre ra d el Aj us co
que ci e rra el he rmo s o Valle d e Mxico al Sur, el te rre no d e s c i e n d e co nti nuame nte
has ta el l i to ral d el Pacfico , y el clima se hace cad a vez ms clid o , has ta las
te mpe raturas s o fo cante s d e lo s trpi co s . El Es tad o d e Mo relo s s ufre s tas en
al gunas co marcas co mo J o j utl a y Te te cal a, pe ro en lo ge ne ral es te mpl ad o y has ta
fr o e n ci e rto s elevad o s l ugare s d e las s i e rras . El Di s tri to d e Cue rnavaca y es pe-
ci al me nte e s ta ci ud ad , go z an d e un clima mo d e rad o muy agrad abl e , po r hallars e
en la fal d a d e una s ie rra y al bo rd e d e una pro fund a barranca; pero si se d es ciend e
po r s ta, la med ia bo ra d e camino , se o bs erva ya el fenmeno d el calo r y se ve
cmo s e d es arro llan e xube rante s lo s ve ge tal e s d el trpico .
Po r es tas co nd icio nes , lo s pro d ucto s agrco las d el Es tad o so n pue d e n ser va-
riad s imo s , si bien en el d a se co ncre tan cas i exclus ivamente la caa d e az car.
As co mo d el Es tad o d e H i cho acn, que po co bace res eamo s , se pued e d ecir que
es el grane ro d e Mxico , pued e calificars e el d e Mo relo s, y valga la fras e , co mo la
gran co lmena mexicana, d o nd e es po s ible o bte ne r az car bas tante para el co ns umo
d e to d a la Re pbl i ca.
Aparte d e la co ns id erable riquez a agrco la d el Es tad o , cuenta co n o tro s valio -
so s elemento s que si o btienen la ate ncin que se merecen po r parte d el capi tal i s ta,
l l e garn re ve s tir gran i mpo rtanci a: tales so nl a mine ra y la ganad e r a, bo y cas i
aband o nad as ambas . En la pri me ra s e re gi s tran minerales d e cinabrio , pl ata,
plo mo , hie rro , o ro , e tc., co mo veremo s ms ad e l ante , y en la s e gund a, o fre ce n
pro babilid ad es d e xito en d icha i nd us tri a, lo s feraces campo s d e que d is po ne,
s iempre verd es y ad mi rabl e me nte regad o s .
I Y . Divisin poltica, poblacin, gobierno y rentas pblicas. La
d ivis in po ltica d el Es tad o co ns is te en d i s tri to s y muni ci pal i d ad e s . Lo s d i s tri to s
so n seis y su po blacin la s iguie nte :
Di s tri to d e Cue rnavaca, cabe ce ra Cue rnavaca. . . -10.014 habi tante s .
d e Y aute pe c, Y aute pe c. . . . 20.277
d e Mo relo s , Cuautla. . . . 27.916
d e J o nacate pe c, J o nacate pe c. . . 26.431
d e Tetecala, Te te cal a. . . . 24.241
d e J ure z , J o j utl a . . . . 20.476
159.355
Exte ns i n te rri to ri al : 7.184 kilmetro s cuad rad o s .
De ns i d ad d e po blacin po r kilmetro cuad rad o : 22'18 habi tante s .

La ciud ad d e Cue rnavaca es la capi tal d el Es tad o d o nd e res id en las pri me ras
auto ri d ad e s , el Go be rnad o r, la Cmara legis lativa, el Tri bunal Superio r d e J us -
ti ci a y el J e fe Po ltico d el d i s tri to d e la capi tal . El Go bernad o r actual es el s eo r
Co ro nel D. Manuel Alarcn, que go bie rna hace tiempo es ta Enti d ad fed eral co n
gran acie rto y patri o ti s mo . Es hijo d el Es tad o , habie nd o nacid o en 1851 en la
fbri ca Buenavista, y d es d e muy jo ve n, po r d ecir me j o r, d es d e muy nio , em-
prend i la carre ra d e las armas , s entand o plaz a d e so ld ad o vo luntario cuand o ,
co ns ecuencia d e la invas in france s a, vi su patri a en peligro . Sirvi las rd enes
d e lo s jefes B o nifacio Cas telo y Pris ciliano Ro d rgue z , hallnd o s e en el s itio d e
Cuernavaca en 1866, d o nd e se mo s tr s ereno y valero so no o bs tante s u ti e rna ed ad
d e 15 ao s .
H iz o rpi d ame nte s u carre ra has ta Co ro nel y d es empe mucho s pues to s p-
blico s d elicad o s , co mo el d e I ns pe cto r ge ne ral de las fue rz as d el Es tad o , J e fe
Po ltico d e Cuautla, J e fe Po ltico d e Cuernavaca y, po r ltimo , Go be rnad o r inte -
ri no has ta venir s erlo en pro pied ad po r el vo to unni me d e sus co nnacio nale s .
Uno d e los hecho s ms s alientes d e su vid a pblica ante s d e ser Go be rnad o r, es el
d e habe r acabad o co n el band o leris mo que i nfe s taba el Es tad o d e Mo relo s y que
haba re s is tid o cuantas med id as to maran las auto rid ad e s ante ri o re s l. Sus
ace rtad as pro vid encias ingenio s o s go lpes d e mano , traj e ro n lo s camino s
pblico s la ms co mpleta s e guri d ad que ho y se d i s fruta. Co mo go be rnante , las
me jo ras materiales so n su s ueo d o rad o , y Cuernavaca, d ebid o al Sr. Alarcn y
exclus ivamente s u grand e fue rz a d e vo luntad , le d ebe que cuente la ciud ad co n
e le gante s ed ificio s para es cuelas , co n s alo nes
lujo s o s en la Casa d e Go bierno y en el anti-
guo Palacio d e Co rts , y o tras me jo ras que
s e ra pro lijo e nume rar.
Uno d e lo s ramo s que se ati e nd e d e pre-
fe re nci a en el Es tad o es el d e la I ns trucci n
pbl i ca, que se ha le vantad o d e una no table
mane ra, co mo lo prue ban lo s cuad ro s d e en
s e anz a publicad o s po r la Se cre tar a d e Go -
bi e rno co mo info rmes d el Sr. I ns pe cto r d el
ramo .
La paz y la s e guri d ad re i nan en el Es tad o ;
el band i d aj e ha d es aparecid o y el ciud ad ano
es re s pe tad o en lo s d erecho s que la Co ns titu-
cin le co nced e.
Entre o tro s mucho s d ecreto s que ho nran
al go bierno d el Sr. Alarcn, hay uno en el
que se no ta el patri o ti s mo y el d eseo d e ayu-
d ar al impuls o d e la i nd us tri a y d el pro gres o ,
y es el que e xce pta po r d iez ao s d el pago
d e impues to s , en to d o el Es tad o , la pers o na pers o nas que es tablez can alguna
nue va i nd us tri a en el te rri to ri o d el mis mo .
L a H aci e nd a Pblica no lucha co n las angus ti as d e la escasez : cubre s us gas to s
s in es fuerz o s ni gravame n exces ivo d e la fo rtuna parti cul ar, y po r e s ta caus a se
llevan cabo las me j o ras re fe rid as , que ad ems d e ho nrar al Es tad o , hace n pate nte
to d o s s u civiliz acin, si se tie ne en cue nta que su Go bierno tranquilo realiz a lo
que ante s era ilus o rio : es to es natural me nte el mejo r elo gio d e su labo rio s id ad y
ho nrad e z ad mi ni s trati va.
La bo nd ad d e carcte r d el Sr. Co ro nel Alarcn, as co mo su re cti tud , lo hacen
un cumplid o caballero y uno d e lo s ciud ad ano s ms firmes d e principio s que enalte-
cen d e to d as mane ras al Go bierno General d e la Nacin y al parti cul ar d el Es tad o .
Y . Instruccin pblica. Es ta rama d e la Ad minis tracin pblica la
que pre s tan atencin es pecial las auto rid ad e s d el Es tad o , cue nta en Mo relo s co n
233 es tablecimiento s o ficiales y 29 parti cul are s , sea una escuela po r cad a 608 ha-
bi tante s . Dicho s es tablecimiento s se d ivid en en la s iguiente fo rma:
CO RO NE L D . M A N U E L A L A RCN
G obernador del Estado de Morelos
Nme ro d e e s cue l as
Cl as e s
So s tenid as po r el Es tad o . .
I d . po r parti cul are s .
I d . po r el clero '. .
I d . po r as o ciacio nes .
Sumas.
H o mbre s Muj e re s Mi xtas To tal i. 2. Pro f s .
57 57 119 233 232 1
7 5 11 23
3 1
^
28 1
2 2
67 63 132 262 260
L a as is tencia med ia es d e 9.237 alumno s las es cuelas o ficiales y d e 1.066
las parti cul are s . Lo s 283 e s tabl e ci mi e nto s o ficiales cue s tan anual me nte al Es tad o
$ 76.000 en s ueld o s d e pro fe s o re s , tiles y libro s d e te xto .
VI . Poblaciones principales. Su industria y comerci. Las po bla-
cio nes d el Es tad o d e Mo relo s d e mayo r i mpo rtanci a po r el nme ro d e s us habi -
tante s s o n Cue rnavaca co n 8.747, Y aute pe c co n 6.756 y Cuautl a co n 5 538; lo s
d e ms pue blo s so n pe que o s pero nume ro s o s , hallnd o s e la po blacin muy d ise-
mi nad a, co mo s uced e ge ne ral me nte e n las co marcas e xcl us i vame nte agr co l as .
Aun cuand o la ed ificacin, en ge ne ral , d e Cue rnavaca es d e mo d es to as pe cto ,
la ciud ad re s ul ta muy he rmo s a en co nj unto po r s upo s i ci n pano rmi ca, amparad a
C U E R N A V A C A . P L A Z A PRI NCI PA L Y P A L A C I O DE H E RN N CO RT S
e n la fal d a d e una s i e rra y d e fe nd i d a su fre nte po r una pro fund a y ancha gri e ta
d el s uelo , en cuyo fo nd o co rre un cri s tal i no arro yo . Su clima es muy d ulce y s u
flora vari ad s i ma y e xube rante , co ntand o j ard i ne s precio s o s po r las muchas flores
que lo s ad o rnan d urante to d o el ao . En lo s ti e mpo s d e l a Conquista, fu Cue rna-
vaca re s i d e nci a ve rani e ga d e H e rnn Co rts , cuyo fe ud o pe rte ne c a e n uni n d e
o tras quince villas y ci ud ad e s que Carlo s V le co nced iera, y aun ho y se ad mi ra el
hermo s o palacio que el co nqui s tad o r se hiz o co ns trui r, d e s ti nad o en la actual i d ad
Pal aci o d e Go bi e rno .
El i nfo rtunad o e mpe rad o r Maximiliano tambi n s e nt a gran place r en d i s frutar
el clima d e Cue rnavaca, y all pas l argas te mpo rad as en co mpa a d e la e mpe ra-
tri z Euge ni a.
Cue nta la ci ud ad co n bueno s pas eo s co mo el J ard n La B o rd a y el d e la Pl az a
Co ns ti tuci n, pe ro les s upe ran las calz ad as , e xtramuro s d e la po blacin, po r lo s
d elicio s o s go lpes d e vis ta que se pe rci be n. H ay en su re ci nto vario s te mplo s , e ntre
ello s la Cate d ral , d e bue na fbri ca, y alguno s ed ificio s parti cul are s d e mo d e rno
es tilo .
C U E R NA V A C A . V I ST A DE L A CA T EDRA L
Prxi mas la ciud ad se ven fbri cas d e az car y d e aguard i e nte mez cal, prin-
cipal i nd us tri a d e Cue rnavaca y po d emo s d ecir que d el Es tad o , as co mo e xte ns o s
pl ant o s d e caa d ulce y d e arro z .
Al tratar d e la agri cul tura d e Mo relo s , habl are mo s d e aqullas co n la e xte ns i n
d e bi d a.
Cue rnavaca es es tacin del pinto re s co fe rro carri l Mxico, Cuernavaca y Pacfico
que la une la capi tal d e la Re pbl i ca, d e la cual d i s ta 120 ki l me tro s al Sur po r
d i cha'v a.
VI I . Agricultura. Diremo s una vez ms que el cultivo d e la caa d e
az car abs o rbe cas i po r co mpleto la ate nci n d el agri cul to r e n el Es tad o d e Mo -
relo s , ya po r el gran re nd i mi e nto que o fre ce y ya po r las muchas fbri cas d e
az car e s table cid as , que garanti z an al pl antad o r la ve nta d e s us co s echas . Sin
pmbargo , me re ce n co ns i gnars e al gunas o tras pro d uccio ne s ve ge tale s que se o bti e -
ne n anual me nte , y vamo s hacerlo ate ni nd o no s d ato s que se refieren la
co s echa de 1897-98:
Distrito de Cuernavaca
Arro z . . . . . . K i l o g. 241.672
Ce bad a H e cts . 1.416
Maz 10.006
Fri j o l * 386
Camo te K i l o g. 31.050
Papa 6.900
Az car 17.345.000
Mieles . . . . 8.366.500
Aguard i e nte caa. H e cts . 16.756
Mez cal.
Dis
Arro z .
Maz . . .
Fri j o l . .
Az car. .
Pano cha 1
Mieles . .
Aguard i e nte
Mez cal. .
Arro z . .
Maz . . .
Fri j o l . .
H uacamo te
Az car. .
Pano cha .
Mieles . .
Aguar d ie nt
Caf. . .
H e cts .
trito de Jojutla
K ilo g.
H e cts .
caa
K ilo g.
H e cts .
Distrito de Tetecala
. . K i l o g.
. H e cts .
K i l o g.
caa. H e cts .
. . K i l o g.
Distrito de Jonacatepec
Maz H e cts .
6.387
2.018.004
67.141
963
3.730.000
479.000
500.000
2.800
300
828.000
48.000
6.000
256.000
4.270.312
147.200
3.693.600
27.242
2.250
76.609
Tri go K ilo g.
Fri j o l H e cts .
Camo te K i l o g.
Az car
Mieles
Aguard i e nte caa. H e cts .
Distrito de Morelos
Arro z K i l o g.
Maz H e cts .
Fri j o l . . . .
Az car. . . -
Mieles
Aguard i e nte caa. H e cts .
Distrito de Yautepec
K i l o g.
10.000
2.138
37.070
2.200.000
4.930.000
4.863
642.400
30.000
1.800
8.277.500
5.266.000
4.980
H e cts . 40.729
Tri go K ilo g. 40.271
Fri j o l H e cts . 363
Az car. . . . - K i l o g. 2.425.000
Pano cha . . . - 70.000
2.350.000
Aguard i e nte caa. H e cts . 5.725
Caf K i l o g. 553
De lo s d ato s anterio res se d es prend e que lo s d i s tri to s d e Cuernavaca y Mo relo s
s o n lo s d e mayo r pro d uccin agrco la d el Es tad o y los que e labo ran mucha mayo r
canti d ad d e az car que d e mieles , Jo que acus a mayo r nme ro d e fbri cas ,
cuand o meno s , pro ced imiento s mo d erno s y maqui nari as ms co mple tas .
Y en e fe cto : las hacie nd as az ucare ras d e lo s mencio nad o s d i s tri to s so n las ms
no tabl e s , no s o lamente d el Es tad o , sino tambi n d e la Re pblica, co mo vamo s
d e mo s trarl o d es cribiend o algunas d e ellas .
ING ENIO SAN VICENT E
Pro pi e tari a: Sra. VI UDA DE D. DEL F N S NCH EZ
En el d is trito de Cue rnavaca y 200 metro s d e la es tacin San Vice nte d el ferro -
carril Mxico, Cuernavaca y Pacfico, se e ncue ntra ubicad a una d e la ms hermo -
s as haciend as d e az car d el Es tad o d e Mo relo s y d e las que arro j an mayo r pro d uc-
cin d e aquel d ulce, anual me nte . Pe rte ne ce la Sra. Viud a d e D. De l f n Snchez
que res id e en Mxico , calle Cad ena, nm. 6.
Co mpnes e la hacie nd a d e tre s fincas rs ti cas llamad as San Vicente, Chico n-
cuac y San Gas par, unid as e ntre s po r una va frre a s is tema alemn K o ppell d e
rieles d e acero co n 60 ce nt me tro s d e es pacio e ntre ello s, po r la que s e trans po rta
la caa d e az car al I nge ni o . Es ta va es fija y tiene 12 kilmetro s d e extens in,
pud iend o co nectars e co n ella o tra va po rtti l DecauviUe que po s ee e l I nge ni,
tambin d e 12 kilmetro s y que se cambia d e un campo o tro s e gn las neces id a-
d es d el co rte d la caa en la z afra. Ad ems , un ramal d el fe rro carri l Mxico,
Cuernavaca y Pacifico, d e 200 metro s d e largo , une la es tacin San Vicente co n el
pati o d e la fbri ca. Co mo se ve, el s is tema y med io s d e trans po rte so n co mpleto s
en e s ta valio s a pro pi e d ad , co ntnd o s e co n 75 pl atafo rmas d e co ns truccin ale mana
para el acarre o d e lo s fruto s y co n un elegante co che para pas aj e ro s , co ns truid o
en Franci a.
El I nge ni o s e halla ed ificad o en la pri me ra d e las fincas sea en la l l amad a
San Vicente, y co mprend e una s erie d e d e partame nto s , alguno s d e es tilo mo -
d erno , d o nd e se i ns tal aro n las mqui nas y aparato s para la fabricacin d el az car.
H A C I E NDA SA N V I C E N T E . P O RT N DE ENTRA DA
Cue nta co n un trapiche d e o cho cilind ro s que muele y repasa la caa, e xtra-
yend o po r co mpleto s u j ugo y d e jand o tan seco el bagaz o , que s te, d es pus d e
s ufri r una inyeccin d e vapo r, pas a d i re ctame nte lo s ho rno s d o nd e se apro ve cha
co mo co mbus tible, lo que re pre s e nta una eco no ma no pequea. Es te trapi che al-
canz a mo ler 35.000 arro bas d e caa cad a 24 ho ras .
Para el tratami e nto d e lo s cald o s has ta la cris taliz acin d el az car ti e ne apa-
rato s mo d erno s , co mo so n lo s d el triple efecto, 3 tacho s al vaco , 11 ce ntr fugas ,
11 filtros y una prens a para lo s mis mo s , co n las evapo rad o ras y d e fe cad o ras co -
rre s po nd i e nte s . La fue rz a mo tri z es el vapo r, que ge ne ran 5 cald eras d e 100 caba-
llo s cad a una y al i me ntan un mo to r d e igual fue rz a que mueve el trapi che . To d a
e s ta maqui nari a fu co ns truid a en lo s acre d itad o s talleres frances es d e la cas a
Cail, d e Par s , y d ebid o su bue na ins talacin, i nte l i ge nte mane j o y, s o bre to d o ,
la s uperio r calid ad d e la caa que se co secha en lo s campo s d e la finca, se o b-
tie ne un az car d e no table bl ancura y clas e s upe rio r, muy apreciad a en lo s mer-
cad o s es pecialmente en el d e la capi tal d e la Re pblica; la vez que se co ns igue
'
r
un re nd i mi e nto
po co visto en el
pas , sea el
8,75 po r ciento .
Las tre s fin-
cas d e que s e
co mpo ne la ha-
ci e nd a s uman
una gran exten-
sin d e te rre no ,
al extremo d e
que aquel que se
s iembra un ao
pued e d e j ars e
d es cans ar d e s -
pus tre s co nse-
cutivo s , s in que
fal te no tro s cam-
V i A Y PL A TA FO RMA K O P P E L L EN L A H A CI E NDA SA N V L CENT E p O S p a r a S U S t l -
tuirlo . Di cho s
te rre no s so n muy frtile s y bie n re gad o s co n agua pro pia que nace en ello s mis -
mo s, en el punto llamad o Las Fuentes de San Gaspar, lugar s umame nte pinto res co
y d o nd e se co ns truye ro n tre s grand e s d eps ito s s o bre el pro pio mananti al .
Las s iembras d e caa que se hacen anual me nte alcanz an 4X )00 tere d e
1.200 metro s cad a una, co n cuyo s pro d ucto s se o btienen en el I nge ni o 280.000
arro bas d e az car
y 108.000 d e miel,
que suele d es tilar-
s e en la fbri ca d e
aguard i e nte L a
Caro lina, pro pie-
d ad d e l mi s mo ,
mo ntad a pe rfe cta-
me nte co n mo d er-
no s alambiques .
Dis ta la hermo s a
hacie nd a San Vi-
cente
d e
l me tro s
carril d e Cuerna- P B M B H H B ^ H M H H S ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^
vaca y Pac fi co , y
, , , P A T I O DE LA H A CI E NDA SA N V I CE NT E
tan so lo 19 po r la
mis ma lnea d e la
capital del Es tad o d e Mo relo s. To d o s s us ed ificio s , su gran pati o , s alo nes d e ma-
quinaria, e tc., es tn iluminad o s co n luz elctrica, para la cual hay en el I nge ni o su
co rres po nd iente d inamo y mo to r.
HACIEND A D E SANT IAG O ZACAT EPEC
J o j utl a d e J ure z . MO R E L O S.
Es ta valio s a hacie nd a, ubi cad a en la municipalid ad d e Tlaquilte nango , d is trito
d e J o j utl a d el Es tad o d e Mo relo s , pe rte ne ce la Te s tame ntar a d el Sr. Alejan-
d ro d e la Are na, y se halla al fre nte d e la mis ma, d irigiend o la nego ciacin, el
P O RT N I R A B B EN LA H A CI E NDA ZA CA T EPEC
hi j o d e aqul, I nge ni e ro Sr. Mauricio d e la Are na, pers o na i nte l i ge nt s i ma en
su pro fes in y amante del trabaj o y d el pro gres o , que d ed ica to d a su activid ad
co nve rti r, co mo lo co ns igue, en una d e las principales d el Es tad o , la pro pied ad
d e Zacatepec, verificand o co nti nuame nte o bras d e me jo ras y trans fo rmand o po r
co mpleto aquello s viejo s ed ificio s d el s iglo xvi, en que se fund la haci e nd a, en
e le gante s co ns truccio nes al es tilo mo d erno , d e que so n buenas prue bas lo s ad j un-
to s grabad o s .
E X T E R I O R DE L A CASA DE CA L DERA S EN L A H A C E N D A ZA CA T E PE C ,
E N T R A DA A L J A RD N Y CASA H A B I TA CI N DE L A H A CI E NDA
La finca e s t d e s ti nad a al cultivo d e
la caa d e az car, para beneficiar la cual
po s ee muy bue nas mqui nas y aparato s .
Cue nta co n d o s trapi che s mo lino s , mo -
vid o s el uno po r agua y el o tro po r va-
po r, que tri turan eno rmes canti d ad e s d e
caa al d a d urante la z afra. La d efe-
cacin d e lo s cald o s se verifica en un
co ns id e rable nme ro d e pai l as cald ea-
d as po r el vapo r, s i s te ma mo d e rno , y la
co nce ntraci n y el co ci mi e nto e n eso s
curio s o s y no vs imo s aparato s d e tri pl e
e fe cto y tacho al vaco .
Aquello s d e nue s tro s lecto res que no
co no z can el l ti mo d e lo s me nci o nad o s ,
no pue d e n fo rmars e id ea d e la accin
d el mis mo : curio s o es ver travs d l o s
cris tale s d e mira e n el i nte ri o r d e un
gran cilind ro d e hi e rro fo rrad o en pa-
l i s and ro , d el cual e xtrae el ai re co nti-
nuame nte una po d ero s a bo mba, re to r-
cers e y bullir co n lo s ms d es o rd enad o s
mo vimiento s el clarificad o j ugo d e la
La pro d ucci n d e az car de es ta fbri ca vara d e 70 80.000 arro bas po r co se-
cha, y o btie ne ad e ms grand e s canti d ad e s d e aguard i e nte , mieles , e tc.
Ante s d e d e d i cars e la fabri caci n d e az car, lo s pro pi e tari o s d e es ta finca
e xpl o taro n grand e s pl antaci o ne s d e ail, que pro d uc an bue no s re s ultad o s po r lo
bi e n que e s ta pl anta se ad apta aque l s uelo ; pe ro o ptaro n al cabo po r el pl ant o
d e la caa co mo d e mayo re s uti l i d ad e s .
El Fe rro carri l I nte ro ce ni co y el d e Mxico Cue rnavaca y Pacfico co rren al
pie d e la haci e nd a, y cad a cual ti e ne un tramo d e va has ta las o ficinas d e la
caa. Pare ce aque l he rvo r pro d uci d o po r el fue go , y sin e mbargo no o bed ece
o tra caus a que la pre s in atmo s fri ca. Po co po co el j ugo se es pes a, s u co lo r
s e o s curece, has ta que al fin se granul a en cris tale s cuyo vo lumen y fo rma avi s an
al o pe rari o el mo me nto en que la mas a es t e n punto para s o l tarl a d e all las
ce ntr fugas que han d e s ecarla y bl anque arl a co n su ve rti gi no s a ro taci n.
A P A R A T O DE EV A PO RA CI N EN L A H A CI E NDA ZA CA T E PE C
V I ST A GE NE RA L DE L A H A C I E K DA SA N N I C O L S O B . SP O
Sus frtiles te rre no s so n d e re gad o , si bien d e s graci ad ame nte el agua es cas ea,
y po r e s ta raz n lo s cultivo s no alcanz an el d es arro llo d e que so n s us ceptibles tan
e
^a
S
p r o l S n anual as ciend e, s in e mbargo , 50.000 arro bas d e az car y 70.000
d e mi? , elabo rad as en la fbri ca po r el anti guo .te ma d e purga, co ntand o co n
bueno s aparato s co mo d efecad o ras , evapo rad o ras , pl ana, e tc.
El trapi che s e mueve beneficio d e una cad a d e agua co n 60 caballo s d e po
mis ma De es te mo d o vino qued ar en inme jo rable s co nd icio nes para el trans po rte
h s a s e s s s a x t x g f f s ^
cha d e tan co mplicad a nego ciacin.
HACIEND A D E SAN NICO LS O BISPO
Pro pi e tari o : SR. D. J UAN PAGAZA
J O J UTL A DE J U REZ (MO K EL O S)
En trmino s d e la municipalid ad d e Tl aqui l te nango , d is trito d e J o j utl a d e
J u r e z en el Es tad o d e Mo relo s , se e ncue ntra ubicad a la hermo s a finca az ucare ra
llamad a San Nicols Ob,spo, d e pro pied ad d el Sr. J uan Pagaz a.
te ncia, y pue d e mo ler has ta 14.000 arro -
bas d e caa d i ari ame nte . Para la pro -
d uccin d e vapo r, impres cind ible en las
i nd us tri as d e es te gne ro , tie ne tre s ge-
ne rad o ras ingles as que trabaj an co n una
pres in d e s e s e nta libras cad a una.
Lo s te rre no s d e labo r d e es ta hacien-
d a e s tn cruz ad o s po r d o s vas frre as ,
que so n la d el I nte ro ce ni co y el Pacfi-
co , las cuales , co mo se co mprend e, vi-
ni e ro n aume ntar no tabl e me nte su va-
lo r; el I nte ro ce ni co tiene es tacin de
bandera y una va d e es cape has ta la
fbri ca, y el s egund o pas a un kilme-
tro d e s ta, qued and o la es tacin Mnd ez
tre s cuarto s d e le gua. Co mo se ve,
fcil y rpid a es la co nd uccin al exte-
ri o r d e lo s pro d ucto s d e San Nicols
Obispo, y hace que es ta hacie nd a ad -
qui e ra una i mpo rtanci a no tabl e .
Entre lo s variad o s planto s que en
pe que a es cala se verifican en ella, ad e-
ms d el d e la caa figura el arro z , que
s e pro d uce d e muy bue na calid ad , pero
en co rtas cantid ad e s po r la escasez d e
agua, y cue nta tambin co n una her-
mo s a hue rta po blad a d e rbo les frutal e s .
V I ST A EX T ERI O R DE L A CASA DE CA L DE RA S
HACIEND A D E T EMISCO
Pro pi e tari o : D. RAMN FERN NDEZ
Des pacho en Mxico : Do n J uan Manuel, 16 CUEK X AVACA (MO REL O S)
Cuand o en el prime r to mo d e e s ta o bra no s hemo s o cupad o d e la hermo s a ha-
ciend a d e Coapa, d el Sr. D. Ramn Fe rnnd e z , en el Di s tri to Fe d e ral , o frecimo s
nue s tro s lecto res hacerlo aqu d e la d e Temisco, o tra aun ms valio s a pro pied ad
d el mis mo s eo r; y al e fe cto , fin d e pro ced er co n co no cimiento d e caus a, em-
pre nd imo s el agrad abl e vi aj e , po r el fe rro carril d el Pacfico , la ciud ad d e Cuer-
navaca, inmed iacio nes d e la cual se e ncue ntra s ituad a aqulla.
Des pus d e alguno s kilmetro s po r una anti gua calz ad a, ro d ead a d e pano ramas
cuya bellez a hace o lvid ar lo ps imo d el canjino , se llega al po rtn d e la finca,
atrave s and o ante s po r verd es caaverales y planto s d e arro z , y cruz and o alguno s
puentecillo s , baj o lo s que co rre murmurand o el agua, prime r elemento po r su
abund anci a en lo s te rre no s d e la mis ma.
So rpres a agrad abl e caus a en ve rd ad , una vez en s u re cinto , aquel alegre case-
ro que co n s us refo rmas mo d e rnas , sus fre s cas pi nturas y o tras o bras d el albail
d e ho y, no se co ns igui, s in e mbargo , bo rrar d el to d o el sello aus tero d e su anti -
g e d ad ; y algo re cue rd a e ntre las grand e s arcad as , s us grues o s pilares y lo s maci-
z o s muro s , lo s famo s o s tiempo s d e H e rnn Co rts , po ca d e s u fund aci n.
Sin d ud a que lo s frti l e s te rre no s d e Temis co y sus bellas pe rs pe ctivas , llama-
ro n la ate ncin d e lo s co nquis tad o res , cuand o co ns umad a su misin d e j aro n repo -
ar a e s pad a y empuaro n el arad o , para fund ar un ce ntro agrco la en aquel
pun o que lo fu d e recreo muchas veces para el gran capi tan es pao l, enamo rad o
d el c L a d e la re gin y d e la flora tro pi cal que all crece e xube rante . Ello es que
e ntre I ns l i d as pare d l s d e aquel anti guo ed ificio , d urante ce nte nare s d e ano s ,
vhio cuai nd o s e el d ulce j ugo d e la caa, tri turand o la pl anta po r med io s primiti-
vo s bo y cmnpletainente d es cerrad o s d e la hacie nd a, si bie n to d ava su fabri caci n
no s mo d eTna d el to d o , pues que se s igue el s is tema d e purga, tan inco nveniente
y antieco nmico .
I GL E SI A V CASA H A B I T A CI N EN L A H A C I E N DA DE T E MI SCO
El Sr Fe rnnd e z va i ns tal ar en breve nuevo s aparato s para la s o lid ificacin
po r ce ntr fugas y refinacin del az car, co n tacho s al vaco , filtros, e tc., d e lo s
nuevo s s is temas que i nd ud abl e me nte le d arn gran res ultad o .
El atras o en maqui nari a que nue s tro s lecto res o bs ervarn en mucho s I nge ni o s
az ucarero s d el pas , no o bed ece i gno ranci a fal ta d e recurs o s en lo s pro pieta-
rio s s ino que habind o s e d e co ns umir to d a la pro d uccin en la lo calid ad , po rque
has ta hace po co s e careca d e med io s para la e xpo rtaci n, la co ncurre ncia d e ar-
tculo tra a s u d epreciacin y era d e ms beneficio s o s re s ul tad o s para el i nd us tri al
d es tilar las mieles y hacer aguard i e nte s que rectificar el az car; pero ho y que
s to s baj aro n d e precio co ns ecuencia d e la ins talacin en la Re pblica d e nume-
se e s table cie ro n
l as vas frre as
que faci l i tan y
abaratan la co n-
d uccin d el d ul-
ce d el punto pro -
d ucto r las re-
gio nes d o nd e no
s e pro d uce ,ti e ne
f o rz o s ame nte
que aband o nar-
s e la d es tilacin
y e xtrae rl e po r
to d o s lo s med io s
po s ibles la ma-
yo r canti d ad d e
re nd i mi e nto az u-
carad o lacaa,
L a d e caSa
lo que se co nsi-
gue tan bien en el d a co n lo s aparato s d e d ifus in y o tro s .
Actual me nte se o btienen po r ao en e s ta fbri ca d e 4550.000 arro bas d e az -
E V A P O RA DO RA S EN L A F B RI CA DE A ZCA R DE T E MI SCO
V I ST A GENERA I , DE L A H A CI E NDA DE CI J A H DI X T L A
car y d e 30 35.000 j arras d e aguard i e nte , que re pre s e ntan una fue rte canti d ad
d e pl anta mo lid a po r un trapi che d e mo to r hi d rul i co . Para la pro d ucci n d el
vapo r ne ce s ari o en las e vapo rad o ras , e tc., ti e ne d o s bue nas cald e ras d e un fue rte
nme ro d e caballo s .
Otra pro d ucci n valio s a d e es ta haci e nd a es la d el arro z , que se ad apta muy
bi e n su s uelo , re gad o abund ante me nte , co mo ya hemo s d icho . Se co s echan
anual me nte d e 16 20.000 arro bas que se d e s cas caran en un mo lino i ns tal ad o en
la fbri ca co n tal o bj e to .
Po s e e una eno rme canti d ad d e ganad o vacuno y mul ar, d e s ti nad o a la cria y a
las fae nas d el campo . H ay una bue na cas a-habi taci n, una es pacio s a capilla y
grand e s al mace ne s y as o lead ero s para el az car. Po r ltimo , es t i l umi nad a to d a
la fbri ca co n luz e l ctri ca pro pi a.
HACIEND AS D E CUAHUIXT LA Y SANT A RO SA D E T REINT A
Pro pi e tari o : Li c. D. J O AQU N J . DE ARAOZ
Po s e e el Sr. Li c. Arao z tre s magn fi cas haci e nd as d e aa d e az car, s i tuad as
en el Es tad o d e Mo relo s , d e las cuales vamo s d ecir al gunas pal abras , s iquie ra
s ea para d e mo s trar la i mpo rtanci a, cad a d a mayo r, que ad qui e re la i nd us tri a az u-
care ra en el pas .
Hacienda de Cuahuixtla
Es la ms grand e (en s u clas e) d el Es tad o . Si tuad a en la muni ci pal i d ad d e
Ayal a, d i s tri to d e Ouautl a, d ata d el s iglo xvn, en que fu fund ad a, y lleva el
no mbre d e San Pe d ro Mrti r d e Cuahui xtl a. Sus extens o s cultivo s d e caa d ulce
s e pro l o ngan en l l anuras y pe que as lo mas pi nto re s cas d e una gran fe rti l i d ad ,
al te rnad o s co n s i e mbras d e arro z y pre -
cio s o s bo s ques d e limo ne ro s . El agua
abund ante y el clima clid o , favo re ce n
el d es arro llo d e aquella lo z ana ve ge ta-
ci n tro pi cal .
En el re ci nto d e la haci e nd a se le-
vanta la fbri ca co n su cas ero , d el que
pue d e d ar id e a el ad j unto grabad o , el
cual co mpre nd e d i l atad o s s alo nes para
la maqui nari a, grand e s almace ne s y
o tras d e pe nd e nci as , cas a-habi taci n,
una bo ni ta igles ia y vario s ed ificio s para
e mpl e ad o s y o bre ro s .
L a fabri caci n d el az car se verifica
po r el s is te ma d e fue go i nd i re cto , co n-
tand o co n un gran trapi che , mo d elo
K raye ws ki y Pe s ant d e Ne w Y o rk, que
muele ms d e 30.000 arro bas d e caa
d i ari ame nte ; tacho s d e tri pl e e fe cto ,
ce ntr fugas , e vapo rad o ras , e tc., y to d a
la maqui nari a ne ce s aria para una pro -
d uccin d e 125.000 arro bas d e az car,
70.000 d e miel y 100.000 l i tro s d e aguar-
d i e nte , que o bti e ne anual me nte po r tr-
T acho s al VACio Eti l A C whc , X T U !
mi no me d i o .
El mo vi mi e nto d e es ta maqui nari a es co mbi nad o po r agua y vapo r; ti e ne una
turbi na d e 50 caballo s d e fue rz a y cald e ras que d es arro llan 150 d e vapo r, i ns tal a-
d as en un gran s aln d o nd e tambi n se e ncue ntran las ce ntr fugas , muy no tabl e
po r s us es pacio s as pro po rci o ne s .
Para la e xpo rtaci n d e sus pro d ucto s s e te nd i una va frre a d e 5 kilme tro s
que e nl az a co n el fe rro carri l I nte ro ce ni co (ramal d e Mo relo s ) y s igue has ta Cuau-
tla, la cual faci l i ta y abarata lo s trans po rte s .
Hacienda de Santa Rosa de T reinta
Es ta o tra valio s a pro pie d ad d el Sr. Li c. Arao z se e ncue ntra ubi cad a en la mu-
ni ci pal i d ad d e Tl al ti z apam, d i s tri to d e J o .jutla d e J ure z (Es tad o d e Mo relo s ), y
co nti e ne tambi n una fbri ca d e az car mo vid a po r agua, d o nd e se e labo ra d icho
d ulce po r el s is te ma anti guo l l amad o d e fue go d i re cto .
Sus pro d ucto s al canz an 45.000 arro bas d e az car y 67.500 d e miel cad a ao ,
po r trmi no med io .
Di s ta es ta fbri ca d e la de Cuahui xtl a, 43 kilme tro s apro xi mad ame nte , y es t
I GL ESI A EN L A H A CI L NDA DK SANTA RO SA DE T REI NT A > . "*
aseo y cuid ad o en que s e la ti e ne y las fre cue nte s ce re mo nias religio s as que en ella
se practi can, re ve l an la pi e d ad d el pro pi e tari o y s u d es eo d e pro pagar y arrai gar
id e as cri s ti anas e ntre lo s o brero s i nd ge nas , d es nud nd o lo s d e ese re s to d e fana-
ti s mo i d l atra que aun co ns e rvan las anti guas raz as .
Otra co sa d i gna d e mencin es la precio s a hue rta que se fo rm inme d iacio ne s
d e la fbri ca, e xte ns a y muy ate nd i d a, llena d e es as tan s abro s as f rutas y aro ma-
ti cas flores d el trpico .
l i gad a al fe rro carri l Gran Pacfico, po r un ramal d e va pro pi a. El Fe rro carri l
I nte ro ce ni co pas a l a d i s tanci a d e d o s l e guas d e la fbri ca.
Una d e las co s as ms no tabl e s d e e s ta pro pie d ad es la igles ia ed ificad a en s u
re ci nto d e la que publicamo s una vi s ta fo to grfi ca. En s u fbri ca, en su tamao
y en su o rname ntaci n, re s ul ta un te mpl o d i gno d e cualquier ciud ad cul ta, y el
Acamilpa
Es ta haci e nd a es d e me no r i mpo rtanci a y d is ta d e la d e Tre i nta 4 kilme tro s ,
la que es t uni d a po r un camino parti cul ar, pro pi e d ad d el Sr. Arao z .
Sus te rre no s s o n tambi n muy frti l e s y pro d uce n caa, arro z , l e gumbre s , e tc.
HACIEND AS D E SANT A BRBARA CALD ERN,
HO SPIT AL Y RANCHO NUEVO
( E S T A D O D E M O K E L O S )
Pro pi e tari o : D. VI CENTE ALO NSO . De s pacho : San Agus t n, 6. MX I CO D. F.
En d i fe re nte s l ugare s d e es ta o bra hemo s pro curad o d e mo s trar cun fci l s e r a
i mpri mi r la i nd us tri a az ucare ra me xicana un co ns id e rable aume nto y pe rfe cci n
e n s us pro d ucto s , pre parnd o l a para el bri l l ante po rve ni r que la es pera, sin d ud a
al guna, d ad as las co nd icio nes d el s uelo y clima d e que d i s frutan grand e s re gio -
ne s d e la Re pbl i ca; y aqu no s o cupamo s d e las pri nci pal e s haci e nd as d el Es tad o
d e Mo relo s , co mo punto d e apo yo d e nue s tra tes is y co mpro baci n d e lo que
hemo s as e gurad o .
Entre lo s ms activo s i nd us tri al e s pro pi e tari o s que d i cha e xpl o taci n agr -
co la se d e d i can y quien tal vez mayo r pro gre s o la mis ma d e be , figura el caba-
llero e s pao l D. Vi ce nte Alo ns o , co n s us he rmo s as fbri cas y grand e s haci e nd as
d el Di s tri to d e Cuautl a, que pas amo s re s e ar bre ve me nte .
Es ta hacien-
d a y fbri ca d e
az car f ue ro n
fund ad as e n re-
mo to s tie mpo s ,
all po r lo s ao s
l ti mo s d el s iglo
xvi , po r D. Fe r-
nand o Cald ern
d e Vargas , que
o btuvo lo s te rre -
no s en vi rtud d e
Re al Cd ula d e
Fe l i pe I I , fe cha
12 d e Mayo d e
1582, en la cual
se mand aba ad -
j ud i crs e l o s sin
perjuicio de los
indios ni de otra persona. Su extens in actual alcanz a 25 cabal l e r as prxi ma-
me nte , s ea po co ms d e mil he ctre as , d e d i cad as en s u mayo r parte al cultivo d e
la caa d e az car, co n frti l e s te rre no s y abund anci a d e agua.
pi T I 0 EN L A H A C I E N D A H O SP I T A L DE D. V I CENT E A L O NSO
La fbri ca se co mpo ne d e vario s ed ificio s d e s ti nad o s la maqui nari a, cas a
habi taci n y ca-
pi l l a. En el d ed i-
cad o la fabri -
cacind e az car
d e purga, hay
lo s aparato s ne -
ces ario s para la
anual pro d uc-
cin d e 50.000
pane s y la d es ti-
lacin d e cuatro
mil barri l e s d e
aguar d i e nt e ,
que es po r tr-
mino med io la
que se o btie ne
e n e s ta hacie n-
d a.
La fue rz a mo - T R A P I C H E DE CAA EN L A H A C I E N DA CA L DE RN
tri z d e las m- , ,
qui nas es el vapo r, excepcin del trapi che mo lino de cana que se mue ve a be -
neficio d e una po te nte cad a d e agua.
IMMlIHflIHff
-
Hacienda del Hospital
Rad i ca es ta pro pi e d ad , co mo la ante ri o r, en el Di s tri to d e Cuautl a y co lind a
co n ella, pe ro es d e mayo re s pro po rcio ne s , pue s mid e alred ed o r d e d o ce mil he ct-
re as (277 caballe ras ).
Fu fund ad a, en ti e mpo s anti guo s , po r la Co munid ad d e San H iplito y cue nta,
co mo la d e Cal d e rn, co n una fbri ca d e az car d e purga que pro d uce anual me nte
i gual e s apro xi mad as canti d ad e s que aqulla; una bue na cas a-habi taci n y una
capi l l a.
I GL E SI A y CASA H A B I T A CI N EN L A H A C I E N DA DEL H O SP I T A L
Sus cultivo s s o n d e caa d ulce y arro z , pe ro ti e ne n po ca i mpo rtanci a co n rela-
cin las d imens io nes d e s u te rre no , po r s er s te cas i to d o d e s e cano , re gul arme nte
llano , co n alguno s ce rro s d e po ca elevacin y algo d e mo nte baj o . Trata s u pro -
pi e tari o d e i rri gar la mayo r parte d e es to s campo s co n una co rri e nte d e agua
e xtra d a d el ro Cuautl a, para lo cual ti e ne ya s o licitad o e n la Se cre tar a d e
Fo me nto una co nces in d e mi l l i tro s po r s e gund o .
Una vez o bte ni d a s ta, pro ce d e r s in d e mo ra al guna la co ns trucci n d el
canal re s pe ctivo , co n cuyo beneficio bien pue d e calculars e que se tri pl i car l a
pro d uccin agr co l a d e e s ta haci e nd a.
Hacienda de Rancho Nuevo
L a haciend a d e Rancho Nuevo es la mayo r d e las que po see el Sr. Vi ce nte
Alo ns o , tambi n s ituad a en el Di s tri to d e Cuautla y alcanz and o s us extens o s
lmites la juris d iccin d e lo s d e J o j utl a y J o nacate pe c. Pue d e d ecirs e que a ella
pre s ta el pro pi e tari o su pre fe re nte ate ncin, pues ha llevad o cabo eni la mis ma
co s to s as o bras d e ri e go que d uraro n cinco ao s y exigiero n un gas to d e 300.000
Pe S
Cue nta una extens in mayo r d e 35.000 he ctre as en te rre no s quebrad o s , abun-
P E N T E E S EL CA SA L DE RI EGO
d and o lo s cerro s y las barrancas ; s in e mbargo , po s ee magnfico s llano s co mo lo s
d e Chinameca y Amate pe c.
CA NA L DE RI E GO EN R A NC H O N U E V O
Para la irrigacin d e es to s te rre no s o btuvo el Sr. Alo ns o , de la Se cre tar a d e
Fo me nto , una co nces in d e 1.560 litro s d e agua po r s e gund o d el r o Cuautl a, que
han s id o to mad o s en el punto d eno minad o Segundo paso de las Iguanas y so n co n-
d ucid o s po r un canal abie rto , cuya l o ngi tud es d e 27 kilmetro s prxi mame nte ;
habie nd o en el traye cto ms d e 2.500 me tro s d e tne l , re ve s tid o s en s u cuarta
parte . Las o bras d e fbrica co ns is ten pri nci pal me nte en el acue d ucto que cruz a la
barranca d e La Cuera, d e 36 metro s 50 ce nt me tro s d e elevacin s o bre su fo nd o y
d e 20 metro s d e ancho . La s eccin d el canal es d e 3 metro s . Otras o bras tambi n
no tables so n el acued ucto d e Zacapalco y las al cantari l l as que s uman 40 me tro s d e
slid as co ns truccio nes . El agua co nd ucid a po r el canal que no s venimo s refi-
O T R O PUENT E EN EL CA NA L DE RI E GO DE R A N C H O N U E V O
riend o , se pro ye cta llevarla has ta Amate pe c, no llegand o ho y ms que has ta Ran-
cho Nuevo, d o nd e al beneficio d e es te riego se cultivaro n ya en es te ao (1899)
2.000 tareas d e caa d ulce y arro z .
Actual me nte se co ns truye n lo s ed ificio s neces ario s para la hacie nd a, tro j e s ,
cas a habi taci n, e tc., y muy pro nto la i mpo rtanci a d e es ta pro pied ad s er muy
grand e , d ed icnd o la pri nci pal me nte la cra y e ngo rd a d e ganad o , cuya ind us -
tri a, una vez regad o s sus campo s , se pre s tar ad mi rabl e me nte .
El cultivo d e arro z se mul ti pl i car tambi n po rque lo s ens ayo s verificad o s han
d ad o re s ultad o s brillante s y to d o hace e s pe rar una po ca d e gran pro s perid ad
para la H aci e nd a d e Rancho Nuevo , co nfirmand o las previs io nes d e su pro pi e tari o
D. Vicente Alo ns o , que co n la mi rad a fija en el po rve nir no vacil en e ro gar
300.000 peso s en las o bras que no s hemo s re fe ri d o , co n pleno co nvencimiento d e
que en la irrigacin d e aquello s frti l e s campo s se e nce rraba el s ecreto d e una
grand i o s a explo tacin agrco la.
HACIEND A SANT A INS
Pro pi e tari a: SRA. VI UDA DE D. B ENI TO ARENA
Cuautla ( M O R . )
Li nd a es ta haciend a az ucarera co n la Municipalid ad d e Cuautla y tie ne es ta-
cin d el Fe rro carri l I ntero cenico (ramal d e Mo relo s) cuya va pe ne tra has ta la
V I ST A GF.NEK AL DEL I NGE NI O SA NT A I N S
T B A P I C H E EN L A H A CI ENDA SA NT A I N S
bo d ega d el I nge ni o po r med io d e un pequeo d es vo . Pe rte ne ce la Sra. So led ad
To riello , viud a d e Are na, que res id e en Mxico , calle Do nceles , n. 21, y ha s id o
pro vis ta l ti mame nte d e mo d erno s aparato s para la fabricacin, co ntand o co n un
magnfico trapi che mo vid o po r agua y un remoledor d e bagaz o mo vid o po r vapo r.
Es muy no table s u bue n s is tema d e d efecacin, practicnd o s e en lo s cald o s la
evapo racin al vaco po r med io d el tri pl e efecto , para lo cual po s ee e ntre d icho s
aparato s un hermo s o tacho al vaco d e gran cabid a. La limpia se verifica po r
med io d e filtros d e carbn animal y cid o s ulfuro s o , y po r ltimo , la s o lid ificacin
tiene l ugar en ce ntr fugas d el ms mo d erno s is tema.
T A C H O AL VAC O EN L A H A C I E N DA SA NTA I N S
Tambi n en es te I nge ni o se quema d i re ctame nte el bagaz o po r med io d e d o s
ho rno s al estilo d e lo s mejo res que se emplean en la isla d e Cuba. H ay s iete e s tufas
para s ecar el az car en do s tre s d as , co n capaci d ad d e 2.000 arro bas cad a una,
as co mo grand e s bo d egas para almace narla.
L a pro d uccin d e es te I nge ni o es co ns id erable: alcanz a en cad a z afra 150.000
arro bas d e az car y 75.000 d e miel, s iend o aqulla d e muy bue na calid ad y d e
bl ancura no table.
La extens in d e lo s campo s que co ns tituye n la haciend a es d e 2.583 he ctre as ,
casi to d as d e re gad o , y que pro d uce n caa d e la me jo r que se co no ce en la co -
marca.
Cuenta co n 550 muas y 300 bueyes para las labo res agrco las y ms d e 100 ca-
rro s para el trans po rte d e lo s pro d ucto s .
25
ESTA DO DE MO REL O S
VTTT Minera. - L a mi ne r a es t po co me no s que aband o nad a en.el Es tad o
Se ban r e g " n el Minis te rio d e Eo me nto pe rte ne nci as que no se e xpl o tan d e
lo s s i gui e nte s mi ne ral e s :
CI NA B RI O
Cerro d el H o s pi tal , Cuautl a.
Cerro Santa Ro s a, Te te cal a.
Cuaxi s te ngo , Cue rnavaca.
Te pe yo calco , i d .
P L A T A
Amatl n, Cue rnavaca.
Cerro Di putaci n, i d .
Cerro Ve ntani l l a, i d .
Cerro Campaa, H uautl a.
Sie rra d e H uautl a, i d .
Cerro Fr o , Te te cal a.
Cerro d e las Minas , i d .
Cerro d e la Ni e ve , i d .
Cerro Fund i ci n, Te po xtl an.
Ce rro H o s pi tal , Cuautl a.
Lo ma Cas icaigo , i d .
Lo ma Re d o nd a, Y aute pe c.
San Gi l , Tl ayaco pan.
H ay tambi n ve s tigio s d e bul l a en Tl aqui l te nango .
^mad e r a. Carece de ^ I X
r ^ ^ s ? i f - -
d e caa
d ul ce .
x . Vas ae ^nunieaem V transporte ^ A s t a d o co nd o s i -
Morelos d el Fe rro carri l I nte ro ce ni co y ei Mo relo s y J ure z , unie n-
E1 pri me ro atravi e s a lo s frti l e s d ^t r i t o s d e Y aute pe c ^v j Cue i -
d o s e al s e gund o en Pue nte d e ^ e t ~ El Fe rro c ^ ^
navaca y Pacfico , to ca e n a capi tal d e Es tad o y en , V d e e s t a l n e a
Es tad o d e Gue rre ro . Y aqu s alvaremo s un* ^ ^ f ^ p as que co nti na
en la pgi na 207, d o nd e d e 55 ki l me tro s
has ta la e s taci n Las Balsas, o rillas d el Mes cala
e s

e ntre ambo s punto s , fu la acci d e ntaci n
Lo s camino s carre te ro s en cal z ad as d el ti e mpo d e lo s es pa-
d el te rre no d ificulta s u co ns trucci o n H ay vari as ca n e c e s i d ad .
o les que pare ce n i ntrans i tabl e s , pe ro que se us an po i
CORREOS Y TELGRAFO S
E 1 s e rvicio .po s tal de U Fe d e raci n s e ^
nes y 11 age nci a. El te le grafe o es b a ^ ^P e s t e me d i o d e
nacate pe c, J o j utl a, Te te cal a y Mi acatl an.
EST AD O D E MO RELO S
DI RECTO RI O O FI CI AL
PO D ER EJECUT IVO
Gobernador, Sr. Coronel D . Manuel Al arcn,
3.
a
calle del G ral. Art eaga.
Secretario particular, Manuel Caldern, 5.
a
Morelos 7.
SECRET A R A GENERA L DE GO B I ERNO
Secretario, Lui s F l ores, 5.
a
de Morelos 1.
Oficial Mayor, Bernardino Len, 1.
a
Abasol o 3.
Oficial 1., Eduardo Vega, Net zahual cyot l 3.
Id. 2. , Marcos P. O rozco, 2.
a
Matamoros 9.
Id. 3., F co. de P. Reyes, Barri o G ual upi ta.
Id. 4., F ranci sco Azcrate, 2.
a
Art eaga 4.
J E F A T URA PO L TI CA DE CUERNAVACA
Jefe Poltico, Rut i l i o Bal cazar, G ral. Leyva 9.
Secretario. Antoni o Sal l aa, 1.
a
Art eaga 8.
PO D ER LEG ISLAT IVO
DI PUT A DO S
O ctavi ano Pal aci os, 4.
A
G uerrero 7.
G ermn Paz, 4.
A
Matamoros 1.
Li c. Clemente Castillo, 2. Calln. D egol l ado 6.
Pri sci l i ano Rodr guez, 3.
a
G uerrero 6.
D r. Ari steo Caldern, 4.
A
Matamoros 1.
Venanci o Rojas, 1.
a
Art eaga 7.
Agus t n Muoz de Cote, 5.
a
Morelos 11.
Jos de l as F uent es, Callejn Lerdo 2.
SECRETA R A DEL CO NGRESO
Oficial Mayor. Raf ael Bet anzos , l .
a
c. Art eaga.
Escribiente, Emi l i o Paz, calle Morse 13.
PO D ER JUD I CI AL
TRI B UNA L SUPERI O R DE J USTI CI A
Magistrado ., Li c. F ranci sco O rvaanos,
3.
a
Art eaga 8.
Id. 2.", Li c. F ranci sco S. y Segura, Pl aza B.
Jurez.
Id. 3., Li c. Ignaci o Manjarrez, 2.
a
Hi dal go 8.
Id. 4., Lic. Manuel Escudero, 5.
a
Morelos 12.
Id. Fiscal. Li c. Cecilio A. Robelo, 2.
a
Rayn 1.
SECRETA R A DEL TRI B UNA L
Secretario 1.
a
, Lic. Apol oni o G arca Abad,
3.
a
Morelos 10.
Id. 2., Li c. Manuel S. Martnez, 3.
a
Mata-
moros 11.
Oficial Mayor, Emi l i o Calada, Morse 11.
Abogado de pobres, Lic. Jos A. O rtiz Arbizu,
Net zahual cyot l 3
i
i .
J UZGA DO DE 1 .
a
I NSTANCI A
DE CUERNAVACA
Juez letrado, Li c. Ignaci o de l a Pea y Ruano,
Hot el Manjarrez 10.
Secretario .
v
, F ranci sco Snchez, 2.
a
G al i ana 5
Id. 2., Angel Hernndez, 1.
a
Las Casas 6.
J UZGA DO MENO R DE L A CA PI T A L
Juez, Lic. Jos de l a Luz Sevillano, 2.
a
calle
Arteaga.
Secretario, Enri que Sedao, c. G ral. Sal azar.
Comisario, G abriel Robles, 3.
a
Art eaga.
CO NTADUR A MAY O R DE H ACI ENDA
Contador, Ricardo Argandar, Morse 21.
Oficial, D omi ngo Laredo, 4.
A
Comonfort 3.
Escribiente, Manuel de l a Pea, 2
a
G al i ana 9.
DI RECCI N GENERA L DE RENT A S
Director general, Eugeni o de' J. Caas, 4.
A
Morelos 3.
Oficial 1., Lui s G . T rillanco, 2.
a
Hi dal go 2.
Id. 2., Cresencio Chirinos, Morse 15.
Id., 3., F l orenti no G . Ramrez, Netzahual -
cyot l 7.
Id. 4, Roberto G . Q in, 4.
A
Matamoros 8.
Id. 5., Ignaci o Azcrate, Lavanderas 4.
Id. 6., Prspero Ramrez, Net zahual cyot l 7.
ADMI NI STRACI N DE RENT A S DB CUERNAVACA
Oficial, Eduardo M. O lavarra, Morse 3.
Escribiente, Paul i no C. Negret e, 2.
a
Morelos 1.
Id., Cristbal Calada, 5.
a
Morelos 3.
Id., Marcelino A. G uillen, 2.
a
G aliana 22.
Id., Alberto Rojas, 1.
a
Art eaga 7.
Id., J. Luci ano Val l ej o, l . e
r
Callejn D egol l ado
ESTA DO DE MO K EL O S
VTTT Minera. - L a mi ne r a es t po co me no s que aband o nad a en.el Es tad o
Se el Minis terio d e Eo me nto pe rte ne nci as que no se e xpl o tan d e
lo s s i gui e nte s mi ne ral e s :
CI NA B RI O
Cerro d el H o s pi tal , Cuautl a.
Cerro Santa Ro s a, Te te cal a.
Cuaxi s te ngo , Cue rnavaca.
Tepeyo calco , i d .
P L A T A
Amatl n, Cue rnavaca.
Cerro Di putaci n, i d .
Cerro Ve ntani l l a, i d .
Cerro Campaa, H uautl a.
Sierra d e H uautl a, i d .
Cerro Fr o , Te te cal a.
Cerro d e las Minas , i d .
Cerro d e la Nieve, i d .
Cerro Fund i ci n, Te po xtl an.
Ce rro H o s pi tal , Cuautl a.
Lo ma Cas icaigo , i d .
Lo ma Re d o nd a, Y aute pe c.
San Gil, Tl ayaco pan.
H ay tambi n ves tigio s d e bulla en Tl aqui l te nango .
^mad e r a. Carece de ^ I X
r ^ ^ s ? i f - -
d e caa
d ulce.
x . Vas ae ^nunieaem V transporte ^ A s t a d o c o n d o s i -
Morelos d el Fe rro carri l I nte ro ce ni co y ei Mo relo s y J ure z , unien-
E1pri me ro atravi e s a lo s frti l e s d i s t r i t o s d e Y aute pe c ^v j Cue r-
d o se al s e gund o en Pue nte d e I ^a, d o nd e te rmma El Frre o ^ ^
navaca y Pacfico , to ca en a capi tal d e Es tad o y en , V d e e s t a l n e a
Es tad o d e Gue rre ro . Y aqu s alvaremo s un* ^ ^ f ^ as qUe co nti na
en la pgi na 207, d o nd e d e 55 ki l me tro s
has ta la es tacin Las Balsas, o rillas d el Mes cala
e s

e ntre ambo s punto s , fu la accid e ntacin
Lo s camino s carre te ro s en calz ad as d el ti e mpo d e lo s es pa-
d el te rre no d ificulta s u co ns truccin H j ^
c al
ne Ce s i d ad .
o les que pare ce n i ntrans i tabl e s , pe ro que se us an po i
CORREOS Y TELGRAFO S
E 1 s ervicio .po s tal de U Fe d e raci n s e ^
n e s y 11 a g e n c i a . E l t e l e g r a f e o e s b a ^ P e s t e m e d i o de
-
C M U t
'
6
'
J
"
nacate pe c, J o j utl a, Te te cal a y Miacatlan.
EST AD O D E MO RELO S
DI RECTO RI O O FI CI AL
PO D ER EJECUT IVO
Gobernador, Sr. Coronel D . Manuel Al arcn,
3.
a
calle del G ral. Art eaga.
Secretario particular, Manuel Caldern, 5.
a
Morelos 7.
SECRET A R A GENERA L DE GO B I ERNO
Secretario, Lui s F l ores, 5.
a
de Morelos 1.
Oficial Mayor, Bernardino Len, 1.
a
Abasol o 3.
Oficial 1.
a
, Eduardo Vega, Net zahual cyot l 3.
Id. 2.
a
, Marcos P. O rozco, 2.
a
Matamoros 9.
Id. 3.
a
, F co. de P. Reyes, Barri o G ual upi ta.
Id. 4.
a
, F rauci sco Azcrate, 2.
a
Art eaga 4.
J E F A T URA PO L TI CA DE CUERNAVACA
Jefe Poltico, Rut i l i o Bal cazar, G ral. Leyva 9.
Secretario. Antoni o Sal i aa, 1.
a
Art eaga 8.
PO D ER LEG ISLAT IVO
DI PUT A DO S
O ctavi ano Pal aci os, 4.
a
G uerrero 7.
G ermn Paz, 4.
a
Matamoros 1.
Li c. Clemente Castillo, 2. Calln. D egol l ado 6.
Pri sci l i ano Rodr guez, 3.
a
G uerrero 6.
D r. Ari steo Caldern, 4.
a
Matamoros 1.
Venanci o Rojas, 1.
a
Art eaga 7.
Agus t n Muoz de Cote, 5.
a
Morelos 11.
Jos de l as F uent es, Callejn Lerdo 2.
SECRETA R A DEL CO NGRESO
Oficial Mayor. Raf ael Bet anzos , l .
a
c. Art eaga.
Escribiente, Emi l i o Paz, calle Morse 13.
PO D ER JUD I CI AL
TRI B UNA L SUPERI O R DE J USTI CI A
Magistrado 1., Li c. F ranci sco O rvaanos,
3.
a
Art eaga 8.
Id. 2.
a
, Li c. F ranci sco S. y Segura, Pl aza B.
Jurez.
Id. 3., Li c. Ignaci o Manjarrez. 2.
a
Hi dal go 8.
Id. 4., Lic. Manuel Escudero, 5.
a
Morelos 12.
Id. Fiscal. Li c. Cecilio A. Robelo, 2.
a
Rayn 1.
SECRETA R A DEL TRI B UNA L
Secretario 1.
a
, Lic. Apol oni o G arca Abad,
3.
a
Morelos 10.
Id. 2.
a
, Li c. Manuel S. Martnez, 3.
a
Mata-
moros 11.
Oficial Mayor, Emi l i o Calada, Morse 11.
Abogado de pobres, Lic. Jos A. O rtiz Arbizu,
Net zahual cyot l 3
i
Ji .
J UZGA DO DE 1 .
a
I NSTANCI A
DE CUERNAVACA
Juez letrado, Li c. Ignaci o de l a Pea y Ruano,
Hot el Manjarrez 10.
Secretario i .
v
, F ranci sco Snchez, 2.
a
G al i ana 5
Id. 2.
a
, Angel Hernndez, 1.
a
Las Casas 6.
J UZGA DO MENO R DE L A CA PI T A L
Juez, Lic. Jos de l a Luz Sevillano, 2.
a
calle
Arteaga.
Secretario, Enri que Sedao, c. G ral. Sal azar.
Comisario, G abriel Robles, 3.
a
Art eaga.
CO NTADUR A MAY O R DE H ACI ENDA
Contador, Ricardo Argandar, Morse 21.
Oficial, D omi ngo Laredo, 4.
a
Comonfort 3.
Escribiente, Manuel de l a Pea, 2
a
G al i ana 9.
DI RECCI N GENERA L DE RENT A S
Director general, Eugeni o de' J. Caas, 4.
a
Morelos 3.
Oficial 1.
a
, Lui s G . T rillanco, 2.
a
Hi dal go 2.
Id. 2.
a
, Cresencio Chirinos, Morse 15.
Id., 3., F l orenti no G . Ramrez, Netzahual -
cyot l 7.
Id. 4.
a
, Roberto G . Q in, 4.
a
Matamoros 8.
Id. 5.
a
, Ignaci o Azcrate, Lavanderas 4.
Id. 6.
a
, Prspero Ramrez, Net zahual cyot l 7.
ADMI NI STRACI N DE RENT A S DB CUERNAVACA
Oficial, Eduardo M. O lavarra, Morse 3.
Escribiente, Paul i no C. Negret e, 2.
a
Morelos 1.
Id., Cristbal Calada, 5.
a
Morelos 3.
Id., Marcelino A. G uillen, 2.
a
G aliana 22.
Id., Alberto Rojas, 1.
a
Art eaga 7.
Id., J. Luci ano Vallejo, l . e
r
Callejn D egol l ado
J . B . FO SS Y CO MP.
A
- CA RB N Y CO K E. - G A STE, 2. MEXI CO . D . F .
396 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MO RELO S
FUERZA S DE SEGURI DA D PB L I CA
Inspector, Jul i o Alarcn, 3.
a
calle Morelos.
Encargado del Detall, Mi guel Parada, 2.
a
Hi dal go 8.
Ayudante del Gobernador, Juan L. Enriquez,
4.
a
Morelos.
Escribiente, F eo. Mendoza, 5.
a
Matamoros. j
Ayudante del Inspector, Raf ael M. Conde, 4.
a
,
Morelos.
I NSPECCI N DE T EL GRA F O S
Inspector y Constructor, Bernab L. de El i as, j
5.
a
Morelos 6.
I MPRENT A DEL GO B I ERNO
Administrador, Lui s G . Miranda, Alarcn 1.
B I B L I O TECA PB L I CA
Bibliotecario, Jos Sedao, 4.
a
Comonfort.
J UZGA DO DEL ESTADO CI VI L
Juez, Bernab L. de El i as, 5.
a
Morelos 6.
Secretario, Epi tasi o G onzlez, Morse si n n.
I NSPECCI N DE PO L I C A
Inspector, Ignaci o Rendn, 2.
a
Rayn 6.
Comandante, Lui s Balderas, Morse 6.
Escribiente, Moi ss Smano, 1.
a
Rayn 6.
A L CA I D A DE C RCEL ES
Alcaide, Len R, O campo, Hi dal go 6.
Rectora, Ant oni a O rtiz, en el edificio.
Mdico, D r. El i as A. G mez, 5.
a
Morelos 9 '/,.
H O SPI TA L DE CUERNAVACA
Mdico Director, D r. Ari steo Caldern, 4.
a
Matamoros 1.
Mdico segundo, D j . Jos T orres Anzorena,
5.
a
Morelos 3.
Administrador, bdor. E. G utirrez, Hospi t al .
H O SPI TA L DE MA TERNI DA D
Mdico, T>r. Jos T orres Anzorena, 5.
a
Morel os3
Directora, Cl oti l de Velzquez, Hospi tal .
AY UNTAMI ENTO DE CUERNAVACA
Presidente, Bernab L. de El i as, 5.
a
Morelos 6
Sndico . , Mi guel Parada, 2.
a
Hi dal go 8.
Id. 2., Li c. J. Antoni o O rti z, Netzahual -
cyotl 3 '/a-
Regidores
Cenobio Bel l o, Pl aza Coln.
F erm n G emes, Port al Egu a.
F ranci sco de P. Reyes, Barrio G ual upi ta.
Jos G onzlez Bel anzarn, Hi dal go 2.
Lui s Pi no, 4.
a
G uerrero 1.
Apari ci o Barona, 3.
a
Abasolo 3.
Apol oni o Rui z, 1.
a
G uerrero 4.
D i oni si o Castaeda, Salazar 5.
SECRET A R A DEL AY UNTAMI ENTO
Secretario, Manuel Espi nosa, Hot el Robl es 2.
Oficial, T rinidad Andrade, Las Casas 6.
Escribiente, Manuel M. D az, 5.
a
Morelos 5.
Administrador del Mercado, Ausenci o Cisne-
ros, Net zahual cyot l 10.
Id. del Rastro, Agust n S. Arce, Cal l e Zarco
Director de Obras pblicas, Juan B. Campo
1.
a
Comonfort 1.
T ESO RER A MUNI CI PA L
Tesorero, Leonci o Rodr guez, Morse 18.
Escribiente, Emi gdi o Rangel , Ari sta 9.
J E F E S PO L TI CO S DE L O S DI STRI TO S
Teniente Coronel, Pedro O campo, Yautepec.
Manuel C. Morn, Cuautl a Morelos.
Manuel G . D urn, Jonacatepec.
Mi guel D i ez, T etecala.
Manuel Montero, Jojutl a (Jurez).
J UECES DE 1 .
a
I NSTANCI A
i Lic. F ranci sco Araujo, Yaut epec.
; Jos M.
a
Ji mnez, Cuautla-Morelos.
I Lic. Agus t n G arduo Castro, Jonacatepec.
i Lic. Agust n Hurtado de Mendoza, T etecal a.
I Li c. Antoni o Larci ano, Jojutl a (Jurez).
PRESI D ENT ES MUNI CI PALES
DI STRI TO DE Y A UT EPEC
Pedro Ram rez, Yautepec.
Apolonio Armi l l as, T l ayacapan.
G regorio Carrillo, T otol apan.
Santos Zaragoza, T l al nepant l a.
DI STRI TO DE MO REL O S
Mi guel G . San Martn, Cuautl a.
Vi eente Carrillo, Yecapi xti a.
Ref ugi o M. Yaez, Ayal a.
Aurel i ano Pi neda, O cuituco.
DI STRI TO DE J O NA CA T EPEC
D i oni si o Chavar ra, Jonacatepec.
Carmen Vzquez, T epal ci ngo.
Jess Carrillo, Axochi apan.
F el i pe Sedeo, T autetel co.
Sotero G arca, Zacualpan.
DI STRI TO DE T ET ECA L A
Miguel Beni to, T etecal a.
Raf ael Mateos, Miacatln.
Juan Carnalla, Mazatepec.
Ref ugi o G arca, Coatln del R o.
Ins Silva, Amacusac.
T iburcio Morales, Puent e de Ixt l a.
DI STRI TO DE J U REZ
NavorMazari , Jojutl a.
J . B . FO SS Y CO MP. A _ CA RB N Y CO K E. G ANTE, 2. MXI CO . D. F .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MO RELO S
397
F el i pe Burgos,
Manuel T agl e,
T l aqui l tenango.
T l al ti zapn.
DI RECT O RES DE ESCUEL A S PB L I CA S
Distrito de Cuernavaca
D el fino T orijano, ni os, Escuel a Central.
Mara de l os Angel es G emes. nias,
Est ani sl ao Rojas, ni os, T epoztl n.
Mara Val enci a, ni as,
Pat ri ci o Val l e, ni os, Ji utepec.
Leonor Val l e, ni as,
Benjam n Carrillo, nios, Xochi tepec.
Irene A. Vazco, ni as.
F l orent i na Reyes, mi xt a, G uadal upe.
Antoni o Negret e, ni os, Cantarranas.
Cndida Caldern, mi xt a. Chi pi tl n.
F el i pa N. del Sel, i d. , T etel a.
D ol ores Arenas, i d. , S. Antoni o.
Vi cente de P. Andrade, ni os, T emisco Hda.
Rosari o Rayado, ni as,
Andrs Avi l a, mi xta, O cotepec.
Raf ael a Escobar, i d. , T l al t enango.
Jos M.
a
Montes de O ca, i d. , Chamilpa.
Modesta Caldern, i d. , Acapant zi ngo.
Eduvi gi s Luna, id. , Amati tl n.
Angel a D orantes, id., Ahuatepec.
Irene T oledo, i d. , Chapul tepec.
Raf ael a O ri huel a, id. , Atl acomul co.
Pabl o Rosal es, id. , Coajomulc'o.
D omi ngo O rtega, id. , Buenavi st a del Monte.
Cel so Zaval a, ni os, Sta. Mara.
Vi rgi ni a Escobar, ni as,
Wencesl ao F l ores, nios, Hui tzi l ac.
Asunci n Lpez, ni as,
Vi cent e Moctezuma, mi xta, Ixcatepec.
Jul i o Q uirz, ni os, Sta. Catarina
Jul i a Q uiroz, ni as,
G ertrudi s O rtega, mi xt a, Santi ago.
Juana Snchez, id. , S. Andrs.
Vacant e, id. , Amatl n.
Bernab Labasti da, id., S. Juani co.
G uadal upe F l ores, id. , Sto. D omi ngo.
Pabl o Pi chardo, ni os, Zacual pan.
F l orent i na Sotel o, ni as,
Jos O rtiz G mez, nios, T ejalpa.
Beatri z Sandoval . ni as,
Leodegari a Sotel o, mi xta T ezoyuca.
Beat ri z G onzlez, id. , T etecal i ta.
F aust i no Barrios, ni os, Atl achol oaya.
Severi na Zaval a, ni as,
F ranqui l i no Abarca, ni os, Al puyeca.
Crescenci ana Lpez, ni as,
Mi guel Vera, ni os, Cuentepec.
F el i pa Anznrez, ni as,
Vacante, mi xt a, T etl ama.
Herl i nda Pal aci os, id , El Puent e.
Ignaci a Arellano, i d. , Chiconcuac.
Distrito de Yautepec
F . de A. Rui z Erdozainz, ni os, C. de Yautepec
Luz Agui rre, ni as,
Enri que E. Rodr guez, ni os, T l ayacapan.
Concepcin G . de Al arcn, ni as,
F ranci sco Val buena, nios, T otol apan.
Angel a S. Snchez, ni as, >
G abriel Q uiroz, ni os T l al nepantl a.
F l ora Vidal, ni as,
G uadalupe Correa, mi xt a, Ixt l ahuacn.
Concepcin Bobadi l l a, id. , S. Juan.
Loreto T oscano, id., S. Carlos.
Mara Vega, id. , It zamat i t l n.
Vacante, id. , O acalco.
G uadalupe Ji mnez, id. , Al t i huayn.
Isidro Boni l l a, id. , Sta. Catari na.
Emi l i o Vara, ni os, Cocoyoc.
Mara Hui cochea, ni as,
Inocenci o Martnez, ni os, At l at l ahucan.
Paul a Luque, ni as,
Mara Lui sa G mez, mi xt a, S. Mi guel .
Nicanor O rozco, nios, S. Jos.
Carmen Verdi guel , ni as,
Juan J. Luna, mi xta, S. Agust n.
Pabl o Vergara, ni os, O axtepec.
Ant oni a Lpez, ni as,
Eduardo M. O lvera, mi xt a, T excal pan.
Mel qu ades G onzlez, id. , S. Martn.
T oms L. de l a Vega, id. , Nepopual co.
Juana Snchez, id. , S. Andrs.
Mauro H. O rcasitas, id., S. Ni col s.
Beni t a Rami rez, i d. , S. Sebasti n.
Aurel i o O rozco, id., T epetl i xpi ta.
Distrito de Morelos
D maso Barajas, ni os, Central de Morelos.
Mara Montero, nias,
F rancisco Izquierdo, ni os, Yecapi xt i a.
Aurel i a Estrada, ni as,
Porfirio Z. Snchez, ni os, Ayal a.
Pet ra Snchez, ni as,
O ctavi ano G utirrez, ni os, O cuituco.
Cira G utirrez, ni as,
Pri sci l i ano Pal ma, ni os, Achi ch pi co.
D emetri a Pea, ni as,
Vi cente Mrquez, nios, Cuahui xt l a.
Vacante, ni as,
Antoni o F . G arca, ni os, T etel a.
F ranci sca Serrano y Pavn, ni as,
F ranci sco Prez, ni os, Hueyapan.
T ranqui l i na Maya, ni as,
J. B. F O SS Y CO MP.
4
C A R B N Y C O K E . G A N T E , 2. M E X I C O . D . F .
898 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MO REL O S
Sidronia Prez, mi xt a,
D el fi na Pal aci os, mi xt a,
Isabel Merina, id. ,
Paul i na Herrera, id. ,
Paz de l a Pea, id. ,
Mar a Ponce, id.,
T eresa Arellano, id.,
Adelaida Vara, id.,
G uadal upe Escobar, i d. ,
Jess Yi vaneo, id. ,
G abino G arca, id. ,
F i denci o Ramos, i d. ,
Jess Pacheco, i d. ,
Manuel Cisneros, id. ,
F rancisco N. Hinojosa, id, ,
Laurenci o Santoya, id. ,
Ventura Cereza, id.,
Vi cente Snchez, id.,
Jos Archaga, id. ,
Vacante, id.,
Eva Sal gado, id.,
Manuel F . Spndola, id. ,
Pri sci l i ano Meja, i d. ,
F . Moreno y Ramrez, id.,
Antoni o Heddi ngt, id.,
G ermn Sori ano, id. ,
Policarpo Pi neda, id. ,
Vacante, id. ,
Juan F ranco, id. ,
Cuautlixco.
T etel ci ngo.
Casasano.
Caldern.
S. Jos.
Ami l ci ngo.
El Hospi tal .
Sta. Ins.
Xochi t l n.
Zahuatl n.
T excal a.
T ecajet.
Pazul co.
Los Limones.
Huexca.
Rancho Nuevo.
Anenecui l co.
T layecac.
Jal oxt oc.
Hui t zi l i l l a.
S. Vicente.
Moyotepec.
T enextepango.
Jami l tepec.
Huecahuaxco.
O cojaltepec.
T l al mi mi l ul pan.
S. Miguel.
Metepec.
Coatln del R o.
Mazatepec.
Martiniano F i gueroa, id.,
Vacante, i d. ,
Epi gmeni o Espi nosa, i d, ,
Casimira J. Vi l l al va, id.^
Manuel Sotel o, i d. ,
Sof a Sosa, id. ,
Paul i na Al ani s, i d. ,
Distrito de Tetecala
Bernardino de J. Q uiroz, ni os, C. de T etecal a.
Ana R os, ni as,
Enri que Betanzos, ni os, Mi acatl n.
Ramona Betanzos, ni as, .
Raf ael del Val l e, ni os, Amacusac.
Al ejandra T enorio, ni as,
Vacant e, ni os,
Jes s Barn, ni as,
Camerino Reynoso, ni os,
Mara Betanzos, ni as,
G umersi ndo G allardo, ni os, Puent e de Yxt l a.
El ena Rol l and, ni as,
F l i x Bal vena, ni os, Coatetelco.
Andrea D az, ni as,
Prspero Rojas, ni os, Hda. de Mi acatl n.
F ranci sco Zamudio, ni os, Pal pam.
G enoveva Rojas, ni as, Hda. de Miacatln.
Jul i a Barona, ni as, Pal pam.
Jes s M.
a
Ari as, ni os, Hda. de S. G abriel.
Evergi st a Noguern, ni as,
Agust n Perea, ni os, Xocotl a.
Mara Meja, ni as,
T oribia Prez, mi xt a, S. Mi guel
Cuauchi ch nol a.
Chavarra.
Contl al co.
Azompa.
T l aj ot l a.
Huaji ntl n.
La Pl aya.
F ermi na Al varado y O rtega, id., Mi ahuatl n.
F l avi a Martnez, id. , Cocoyotl a.
Isaura Martnez, id., Buenavi st a.
Laura Lara, id. , Las T i najas.
Mara Carmen G ui l l en, Ahuehueci ngo.
Paz de l a Pea, id. , S. Jos.
Liborio Mariaca, id. , T i l zapotl a.
Manuel Salazar, id. , El Est udi ant e.
Distrito de Jonacatepec
Sergi o Hormi go, ni os, C. de Jonacatepec.
Soledad G uzar, ni as,
Juan Barreto, nios,
Est ani sl ao R. Vera, ni os,
Jul i a Sedao, ni as,
Herl i nda Sedeo, ni as,
T oms Salazar ni os,
Sergia Ri vera, ni as,
Jess E. Mrquez, ni os,
Enri quet a Snchez, ni as,
Vacante, ni os,
Josefa S. Val depea, ni as,
F ranci sco P. Syago, ni os,
Ramona G arca, ni as,
Mariano Sedeo, ni os,
T rnsi to L. Pl i ego, ni as,
G onzlez F arel as, ni os,
Isabel Val derrama, ni as,
Jenaro B. Corts, ni os,
Mara A. Pal ma, ni as,
Pet ra Al varez, mi xta,
Edmundo Montao, i d. ,
Ana Burgos, id.,
Mara Ponce, i d. ,
Jul i o Rui z, id. ,
Sacramento T urijan, id. ,
Ponci ano Barreto, i d. ,
El vi ra D om nguez, i d. ,
Lui s G . O zzuna, i d. ,
Vi cente Carrasco Prez, id. ,
Jos C. Lpez, id. ,
Manuel a Vega, id. ,
Distrito de Jurez
Lui s S. R os, ni os, Central de Jojutl a.
Mara Si l va, ni as,
Mi guel Ram rez, ni os, T l aqui l tenango
Mercedes Jurez, ni as,
Zacualpan
Jant et el co.
Zacual pan.
Jant et el co.
Axochi apan.

T epal ci ngo.
;
T et el i l l a.
T emoac.
T ef i xt ac.

Atl acahual oya.

At ot oni l co.

Amacui l tapi l co.
T l ayca.
Huazul co.
Ami l ci ngo.
Popot l n.
T l acotepec.
Al mayuca.
Chal caci ngo.
Q uebrantaderc.
T l al ayo.
S. Mi guel Ixt l i l co.
Pi t zot l n.
J . B . F O S S Y r . O M P . A - C A R B N Y C O K E . - G A N T E , 2. - M X I C O . D . F .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MO RELO S
399
Tl al ti z apn.
Te hui xtl a.
Juvent i no Muoz, ni os,
Ana Brun, ni as,
Melquades Correa, ni os,
Paul i na H. de Correa, ni as,
8
O diln Bal vena, ni os, Haci enda Zacatepec.
Pet ra O choa, ni as,
D ani el Sedeo, ni os, S. Nicols.
Isaura G arca, ni as, "
Vicente G mez Uroza, ni os, Huaut l a.
Paul a E. Pi l l ada, nios,
Bernab F ernndez, ni os, Hda. de T reinta.
F ermi na Marmolejo, ni as,
Jul i a Ami l pa, mi xt a, Panchi mal co.
Benjamn Siles, i d. , T l atenchi .
Pet ra Il i zal i turri , i d. , T etel pa.
Ignaci o O rtega, id. , D os Hornos.
F r a n j e a C. Adame, id. , l expa.
Luci o Rodr guez, i d. , Xi cat l acot l a.
F el i pe Marbn, id., Coachitln.
Asunci n Rojas, i d. , T ecumn.
Vacante, i d. , T emi mi l cmgo.
Manuela O livn, i d. , Puebl o Nuevo.
El ena G mez, id. , Huat rcal co.
Lui s del Arca, id. , S. Pabl o Hi dal go.
Severina O lc, id. , Acami l pa.
F el i pe C. Romero, id. , S. Miguel.
Vi cente C. T enori o, i d. , Colonia Porf. D az.
Aurelio B. Escobar, i d. , S. Raf ael Zaragoza.
NOTA: L o s Di re cto re s re s i d e n e n l o s mi s mo s
l ugare s d e l as Es cue l as que s i rve n.
D IRECT O RIO ECLESIST ICO
O B I SP A DO DE CU E RNA V A CA
Obispo de Cuernavaca, l i mo, y Rmo. Sr. D octor
D . F rancisco Pl anearte y Navarrete.
Provisor del Obispado, Presb tero Lic. Sr. don
Jos Vargas Porras.
Secretario de la Cmara de 'Gobierno y Cura
del Sagrario, Presb tero Sr. D . Jos G uada-
l upe G onzlez.
Oficial del Provisorato, Presb tero Sr. D . An-
tonio Barba y Barn.
Vicerrector del Seminario Conciliar, Presb -
tero Sr. D . Inocenci o Cuestas y Ant i oni ano.
Vicario del Sagrario y Profesor de Latinidad
en el Seminario, Presb tero Sr. D . Mi guel
Mara Vl ez.
Vicario del Sagrario, Presbtero Sr. D . Abra-
ham Bal l eza.
Profesor del Seminario, Presb tero Sr. don
Agust n Heyboun.
Distrito de Yautepec
Pbro. D . Marcos O zuma, Cura de Yautepec.
Pbro. D . F ermi n Contreras, Vrio. de Yautepec
Id. D . D i mas Sangui ano, Cura de T l ayecapan.
Id. D . Ladi sl ao Avi a, id. de T l al nepantl a.
Id. D . Enri que de G ren, id. de T otolapan.
Id. D . Secundino Roa, id de Atl acauca.
- Distrito de Cuernavaca
Pbro. D . Victoriano Mondragn, Cura de Hui t i
zilac.
Pbro. D . F ranci sco Reyes, Cura de Xochi tepec.
Id. D . Marcelo Rodr guez, Vicario de id.
Id. D . Rafael G uerrero, Cura de T epoztl n.
Id. D . Conrado Navarro, Vicario de id.
Distrito de Cuautla Morelos
Pbro. D . Juan de l a Cruz, Cura de Cuautla.
Id. D . Bernab G riraaldo, Vi cari o de i d.
Id. D . Evari sto Nava, Cura de Yecapi xtl a.
Id. D . Adelaido Vargas, id de O cuituco.
Id. D . Ireneo Bal tazar, id. de T et el a.
Ic.. D . Jul i o N. G lvez, id. de Hueyapan.
Distrito de Jonacatepec
Pbi . . D . Manuel Estraguez, Cura de Jonaca-
tepec. .
Pbro. D . Pedro Rojas, Vicario de id.
Id. D . Beni to T exi dor, Cura de Zacualpan.
Id D Enri que Bravo, Vicario de id.
Id D . Manuel Corral, Cura de Jantetel co.
Id D . Sotero G mez, i d. de T epal cmgo.
Id". D . Regi no Mimbrera, i d de At l at l ahual oya.
Id. D . El i seo Espi nosa, Vicario de id.
Distrito de Tetecala.
Pbro. D . Jos Reyes, Cura de T etecal a.
Id. D . Refugi o Lpez, id. de Mi acatl n
Id. D . Pri sci l i ano Esp ri tu, id. de Coatln del
Pbro D . Raf ael Q uevedo, id. de Palpan.
Id. D . Cayetano Moreno, id. de Amacusac.
Distrito de Jojutla
Pbro. D . Agapi t o M. Mi nus, Cura de Jojutl a.
Id D . Jos Lorenzo Castro, i d de T laquilte-
Pbro"D .' Zenn O campo, id. de T l al ti zapn.
D IRECT O RIO PRO F ESIO NAL, IND UST RIAL
y D E CO MERCIO
C E R N A V A C A
A B O GA DO S
O rvaanos F ranci sco, 3.
a
Art eaga 8.
Segura F rancisco S. y , Pl aza B. Jurez.
Manjarrez Ignaci o, 2.
a
Hi dal go 8.
Escudero Manuel, 5.
a
Morelos 12.
Robelo Cecilio A., 2.
a
Rayn 1.
400 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MO RELO S
G arca Abad Apolonio, 3.
a
Morelos 10.
Martnez Manuel S., 3.
a
Matamoros 11.
O rtiz Arbizu Jos A. , Net zahual cyot l 3 Vi-
Pea y Ruano Ignacio, Manjarrez 10.
Sevi l l ano Jos de l a Luz, 2.
a
Arteaga.
AGENCI A DE M QUI NAS
Castaeda D i oni si o, Calle G eneral Salazar.
AGENCI AS DE TRA NSPO RTES
G mez Jess, T l al t enango y 3.
a
de Morelos.
Haas de Nandn Mara, 3.
a
T l al tenango.
B I L L A RES
Buge H. N. , Pl aza Beni to Jurez.
Hernndez Ramn, id. id.
B AO S
Robl es Ignaci o, 2.
a
de Arteaga.
Al arcn Manuel, 3.
a
de G uerrero.
B AZAR
Pi no Lui s, Pl aza Coln.
B O TI CAS
Argandar Ri cardo, Pl aza B. Jurez.
Escal ante Jos M.
a
, Pl aza Coln.
G utirrez Mi guel , Pl aza Jurez.
Perea F ranci sco, id.
CAJ O NES DE RO PA Y L ENCER A S
Bel l n Hermanos, Pl aza Coln.
Berard y C.
a
Estban, i d.
Martnez Alejo, Portal O riente.
Mart nez Camilo, Pl aza Coln.
Romero Mi guel , id.
CERER A S
Zedi l l o Salvador E. , 4.
a
de Morelos.
CANTI NA
Hernndez Ramn, Pl aza Jurez.
CA FET A L ES
T erranova y Montel eone, Atl acomul co.
Zi ga Nicolasa, Barri o Santo Cristo.
CERV ECER A S
D orant es Cesreo, 1.
a
Calle G uerrero.
Escarza Jess L. de, 2.
a
de Rayn. ;
Pea F ranci sco, 1.
a
de G uerrero.
DUL CER A S
Agui l ar Raf ael , 1.
a
G al eana.
Nava Sabas, 2.
a
id.
FARMACUTI CO S
Argandar Ricardo, Calle Morse.
Escal ant e Jos Mara, Pl aza Coln.
G utirrez Mi guel , 1.
a
de Rayn.
FA B RI CA S DE AZUCAI i
D uque de T . y Montel eone, Atl acomul co, Cuer-
navaea.
Viuda de D . D el f n Snchez, Chiconcuac, San
Gaspar y San Vicente, en el di stri to de Cuer-
navaca. D espacho en Mxi co, Cadena 6.
( Vas e l a pg. 374).
G mez Ramn P. , El Puent e, Cuernavaca.
F ernndez Ramn, Hacienda Temisco, Cuer-
navaca. D espacho en Mxico, D . Juan Ma-
nuel 16. ( Vas e l a pg. 381).
H O T EL ES Y RESTA URA NTS.
Escarza Jess L. de, Pl aza Jurez.
Lulu R. Hal l , 3.
a
Art eaga.
Buge H. N. , Pl aza Jurez.
MDI CO S
Caldern Ari steo, Calle Morse.
G aray Sant i ago de, 1.
a
Hi dal go.
G mz El i as A. , 4.
a
Morelos 9 Va-
G onzlez Pedro, Net zahual cyot l .
O lvera Jernimo, 2.
a
de Hi dal go.
Perea F rancisco, Pl aza Jurez.
Smano Agust n, Calle Morse.
T orres Anzorena Jos, 5.
a
Morelos.
MAESTRO DE O B RAS
Snchez Jernimo, 3.
a
Matamoros.
MA DERER A S
F erreira Ruj>erta, Pl aza Zaragoza.
G arca Ignaci o, 5.
a
de Morelos.
Portillo y G . Ramn, Rancho G rande.
T oledo F acundo, 2.
a
de Morelos.
MESO NES
Rojas Rut i l o G ., 3.
a
Matamoros.
Robl es Ignaci o, 2.
a
Hi dal go.
Rub Cruz, 2.
a
G al eana.
MERCER A S
Adn T i burci o, Pl aza Coln.
Bel l n Hermanos, id.
PRO FESO RES DE I NSTRUCCI N PB L I CA
F ano Lui s D . , Callejn Rui z de Alarcn.
Sal i ns Mi guel , 4.
a
Calle Morelos.
PEL UQUER A S
G utirrez Cruz, Pl aza Jurez.
PE L E T E R A S
G mez Mi guel P. , Pl aza Coln.
Lara Jerni mo, id.
SA STRER A S
Baez Albino, Pl aza Coln.
G uti rrez G uadal upe, 4.
a
de Comonfort.
Pi neda Simn, 2.
a
de Rayn.
HIST O RIA. D E MXICO , por Za ma c o i s . - R. DE S. N . A RA L UCE, CA L L EJ N ST A . I NS, 5 . - M E X I C O
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MO RELO S
401
SO MB RERER A
F l ores T oms, 3.
a
de Matamoros.
SEDER A
Vega Jeroni ma J. de, Port al de Egu a.
T ENER A S
Corts Q urino, Calle de Huamuchi l .
Chavi ra F el i ci ano, id.
Espi nosa Mi cael a V. de, Barri o Sto. Cristo.
G arca Margarito, 3.
a
D egol l ado.
Segura y S. F ranci sco, Barri o Sto. Cri sto.
Inest rosa Ignaci o, Al puche.
TA L A B A RTER A S
G uzmn Jess, 2.
a
Matamoros.
Reyes Catarino, 3.
a
de Hi dal go.
TI ENDA S MI X TAS
Abarrotes y artculos para ropa
Al amn D ami n, 3.
a
de G uerrero.
Arechaval a Mi guel , Port al Mendoza.
Bal l esteros Serapio, 4.
a
G uerrero.
Casti l l o Enrique, 1.
a
Rayn.
Est rada Ramn, Pl aza Coln.
F i gueroa Regi no, Port al O riente.
F ernndez Ramn, Haci enda T emisco.
G arca Rafael , Rayn y Comonfort.
G emes F erm n, Pl aza Coln.
Incl i aurregui Antoni o, Pl aza Coln.
Mart nez Alejo, Port al O riente.
Navarro Ignaci o, Pl aza Coln.
Npol es Manuel, F brica Buenavi sta.
O lvera hi j os Jerni mo, 1.
a
G aleana.
Pagaza Juan, 5.
a
Matamoros.
Port i l l o y G mez Ramn, Pl aza Coln.
Rodr guez Jos M.
a
, Pl aza Coln.
R os Si mn, Pl aza Jurez.
R os y B. Li no, Pl aza Coln.
Robl es Ignaci o, 1.
a
G aleana.
Reyni er y C.
a
Agust n, Pl aza Jurez.
Saudo Mariano, 4.
a
Matamoros.
T erranova y Montel eone, Hda. Atl ajomul co.
ZA PA T ER A S
D az Eduardo, Pl aza Jurez.
Sedao D elfino, 2.
a
Matamoros.
Snchez Lorenzo, 1.
a
Rayn.
CUAUT LA ( Morel os)
AB O GADO S
Lascano Antoni o, Calle Escolta.
Vel zquez Aurel i o, Calle Morelos.
B O TI CAS
Al dana F abi n, Calle G aleana.
Bui za Ignaci o, Cal l e Bravos.
F l ores F l orenci o. Calle Ingeni eros.
Ram rez Manuel, Calle Bravos.
Snchez Lucio, Calle Montero.
CAJ O NES DE RO PA Y L ENCER A S
Aroche F ranci sca, Calle Vi l l agrn.
l varez Vicente, Pl aza.
Caire Hnos. . Cal l e de Bravos.
F ranco Lzaro, Calle Vi l chi s.
Sal daa Cesrea, Pl aza.
T orres Soledad, Calle G al eana.
CERER A
Ram rez Joaqu n, Calle G uerrero.
CANTI NAS
Spitalier y C.
a
, Al ameda.
Soria Antonio, Pl aza G uerrero.
F B RI CA S DE AZCAR
Vicente Alonso, haciendas Caldern y El
Hospital, en el Distrito de Cuanta; despa-
cho en Mxico, S. Agustn, t (Vase la p-
gina 387).
Joaqun J. de Araoz, hacienda Cuahuixtla,
en el Distrito de Cuautla (V. la pg. 384).
Viuda de D . Beni to Arena, haciendas Santa
Ins, Guadalupe, y Buenavista, en el
distrito de Cuautla; despacho en Mxico,
Donceles, 21 (Vase la pg. 391).
Vel ez y G oribar, Haci enda Casasano.
Ignaci o de l a T orre, Haci enda T enextepango.
F B RI CA DE CI GARRO S
G alicia Librado, Calle Vi l l agrn.
H O T EL ES
Barajas Isidro, Calle G al eana.
Nargnez Juan, Calle Bravos.
Rovi ra F el i pe, Calle Bravos.
Spi tal i er y C.
a
, Al ameda.
MDI CO S
Al dana F abi n, Calle Uni n.
Bui za Ignaci o, Calle Bravos.
Ram rez Manuel, Calle Bravos.
F l ores F l orenci o, Calle Barrera.
Ri vera G uillermo, Yecapi xtl a.
MERCER A S Y F ERRET ER A S
Caire Hnos. , Calle de Bravos.
Pl i ego Rosa, Calle Montero.
MESO NES
Aroche Antoni o, Calle Vi l l agrn.
F arel as Ignaci a, Calle Smano.
Meja Ana, Calle de l a Uni n.
Nol asco Carmen, Calle de l a Bater a.
ESCULT URAS RELIG IO SAS. - R. DE S. N . A RA L UCE, CA L L EJ N STA . I NS, 5. - M X I C O .
402 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MO REL O S
SA STRER A S
Arvide Camilo, Calle G al eana.
Muoz Claudio, Calle de l a Bater a.
T ENER A S
Aroche Macaria, Calle de l a Bat al l a.
Aroche Vi cente, Calle de l a Bat al l a.
F l ores Jos, Calle Sustento.
G uti rrez Antoni o, Calle de la Batal l a.
Luna Antoni e, Calle de l a Batal l a.
Vargas Epi fani o, Calle Sal as.
T A L A B A RT ER A S
Aldaco Silverio, Calle G al eana.
T orres Antoni o, Calle Bravos.
TI ENDA S MI X TAS
Abarrotes y artculos para ropa
Al onso Vi cente, Haci enda Cal dern.
Al varez Ni col asa, Calle Vi l l agrn.
Bel ndez Antoni o, Calle G al eana.
Bueza D elfino, Calle Vi l l agrn.
Csar Mi guel R. , Alameda.
Castillo Raf ael T ., Hacienda Casasano.
Esp ndol a T rinidad, Calle Escol ta.
G utirrez Manuel , Calle G al eana.
G mez Luci ano, Haci enda Hospi t al .
Heddi ng Enri queta, Calle G uerrero.
Ji mnez Vi cent e, Cuautl i xco.
Martnez y C.
a
Juan, Calle Montero.
Morales Juan B. , Calle Vi l l agrn.
Prez y C.
a
Manuel, Calle Bravos.
Rodr guez F el i pe, Calle G uerrero.
T orres Manuel R. de, Calle Uni n.
T orres Juan Simn, Haci enda Sta. Ins.
Vi l chi s Hi gi ni o, Calle G uerrero.
ZA PA T ER A S
Ari as Martn, 1.
a
D os de Mayo.
O sornio F el ci tos, Calle Bravos.
JO JUT LA D E J UREZ
AB O GADO
Chvez Mat as, Joj ut l a.
A GENT E DE NEGO CI O S
Ri vera Jess, Jojutl a.
B O TI CAS
Campuzano Macedonia, Jojutl a.
B I L L A RES
G mez Alberto, Jojutl a.
Rojas Jess, T l al ti zapm.
CANTI NAS Y CERV ECER A S
Ri va Pal aci os Carlos, Jojutl a.
Soto Mi guel ,
CO MI SI O NI STA
Laranda Juan G -, Jojutl a.
F B RI CA S DE AZCAR
Samano Mara, Haci enda G uadal upe.
Vl ez G il Carlos, S. Jos Vi st a Hermosa.
Pagaza Juan, Rda. S. Nicols(V. la pg. 380).
Rei na Crescencio, S. Juan.
Araoz Joaqun J., Hacienda de Treinta(Vase
la pg. 384).
Arena, T estamentaria de D . Alejandro de la,
Hacienda Zacatepec (Vase la pg. 377).
F B RI CA DE J A B N
Crespo G uadal upe, Joj ut l a.
F B RI CA DE AGUAS GASEO SAS
Vicario Lui sa 0 . de, Jojutl a.
H O T EL ES
G mez Alberto, Jojutl a.
Soto Jos,
0
I MPRENTA
Espi nosa Amador, Jojutl a.
I NGENI ERO
Rui z de Vel asco F el i pe, Jojutl a.
L ENCER A S
O rtega T oms, Jojutl a.
Mens Casimiro, Huaut l a.
MDI CO S
Castel l ana G erardo, Jojutl a.
Espi nosa Amador,
MERCER A S
Vara Hi l ari o, Huaut l a.
T A L A B A RT ER A S
Rojas Raf ael , Jojutl a.
T ENER A S
Contreras Mi guel , Jojutl a. -
Chvez Vi cente, _
Prez Jos,
G utirrez Paz, T l al t i zapm.
TI ENDA S MI X TAS
Abarrotes y articidos para ropa
Borbolla Leonardo, Jojutl a.
Bust os Jess G .,
Morales Emi gdi o,
Rodr guez Pedro E. ,
T oledo Vctor, T ebui xt l a.
Ayest arn Luz, T l aqui l t enango.
Agui l ar Ignaci o, T l achi chi l pa.
Burgos F el i pe, T l aqui l tenango.
D az Jos, Haci enda Zacatepec.
Hui cocbea G regorio, Huaut l a.
Maldonado Pl ci da, T etel pa.
Mendoza Maxi mi no, Huaut l a.
J. B. F O S S Y C0 MP .
A
CARBN Y COK E. G ANTE, 2. MXI CO . D . F .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE MO RELO S
Muiz y C.
a
Jess,
O lea y Smano,
Prez Andrs,
T inoco Soledad,
Alcal Hermenegi l do,
Burgos Eugeni o,
Cbvez Luci o,
D az Jos,
F andi o Len,
Mi randa Paz,
Muoz Manuel ,
Nez Antoni o,
O livar Reyes ,
Pedregal Juan,
T agl e Manuel ,
Val l e Lui sa del,
ZA PA T ER A S
F i gueroa D i ego,
YAUT EPEC
Haci enda S. Nicols.
T l aqui l tenango.
T etel pa.
Huaut l a.
T l al ti zapn.
T ecumn.
T l al ti zapn.
T rei nta.
T emi l pa.
T l al ti zapn.
San Rafael .
T ecumn.
T l al ti zapn.
Jojutl a.
A GENTES DE NEGO CI O S
G uati Rojo Conrado, Yautepec.
Pi caseo D onaci ano, *
B O TI CAS
G mez M. D . Luz, Calle Matamoros, Yaut epec
Vi l cbi s Mi guel , Pl aza Pri nci pal . .
B AO S
Cabrera Jos, Callejn del Ni o, Yautepec.
Rosas Vi cente, Calle Victoria,
CANTI NAS Y CERV ECER A S
F l ores Snchez Jess D . , Al l ende, Yautepec.
Li nares Vi cent e, Yautepec.
Ri vera Emi l i o,
Esp ndol a Arcadio, T l ayacapan.
G onzlez F rancisco,
Morales Maxi mi no,
Barrera Juana, T l al nepantl a.
Nava D olores,
F B RI CAS DE AZCAR
Escandn Hi j os de A. , At l ehuayn, Yautepec.
Vl ez F ranci sco, O acalco,
T orre T oms de la, San Carlos,
CERER A
Castro Jos, Calle S. Juan, Yautepec.
F B RI CA DE AGUAS GASEO SAS
Lpez D onaci ano y Benjamn, Yaut epec
H O T EL ES Y FO NDAS
T eisidor Beni to, Calle Matamoros, Yautepec
Vi dal Sal om, Calle Al l ende,
Avi l a F -abiana, Cal l e Matamoros,
G uzmn Maura, i d. ,
I MPRENTA
Escal ona Bernardo, Calle Huert as, Yautepec.
MDI CO S
Cerezo F ranci sco, Yautepec.
F al cn Rol dan Antoni o,
Zepeda Pedro,
SA STRER A S
Barbosa Jess, Puent e Ani mas, Yautepec.
Soriano Juan, Aveni da Jurez,
T L A PA L ER A S
F al cn Rol dn Ant. , c. D egol l ado, Yautepec.
Martnez Hel i odoro, cal l e Matamoros,
TENER A S
Basal da Ignacio, cal l e S. Juan, Yaut epec.
Berri el Arcadio, cal l e Santi ago,
Snchez D avi d, cal l e Santi ago,
Urbi na Mi guel , calle S. Juan,
TI ENDA S DE A B A RRO TES,
L ENCER A S Y A RT CUL O S PA RA RO PA
Ahedo Jess, Yautepec.
Arco Ref ugi o del,
Barn Petroni l o,
Cajigal Jos,
Cruz Emi gdi o,
Carmona de T orres Lucreci a,
Meja Procopi o,
Negret e F ranci sco,
O rozco Boni faci o,
Paredes Ignaci o G il,
Puebl a Jess V.,
Reyes Manuel ,
Salazar Narciso,
Sobrino F rancisco,
T orre T oms de l a,
8
Armi l l as Apol oni o, T l ayacapan.
Morales de P. Isabel,
Salazar Albino,
Snchez Efrn,
Urbano Jos, Atl atl ahucan.
Zarabia Lui s G ., T l ayacapan.
ZA PA T ER A S
Basal da Ignaci o, Yautepec.
Rui z Manuel ,
Snchez Joaqu n,
JO NACAT EPEC
AB O GADO
Reyes Ref ugi o, Jonacatepec.
B O TI CA RI O S Y B O TI CAS
Cant Just i no, Zacual pan.
Moreno Jess, T epalcingo.
T ajonar Beni to A. ,
2
Zarco Juan, Jonacat epec.
Carbajal Jos M.
;i
,
F B RI CA S DE AZCAR
Pi ment el Lui s G . , hac. Sta. Clara, T enango y
San Ignaci o, Jonacat epec.
L ENCER A S
Al czar Pedro, Jonacat epec.
Snchez Juan, Jant et el co.
Sedeo Hercul ano,
MERCER A Y F E RRE T E R A
G onzlez Jos M.
a
, Jonacat epec
MDI CO S
Brun Mi guel , Hac. Sta. Clara.
Carbajal Jos M.
3
, Jonacatepec.
G onzl ez T oms M., T epal ci ngo.
TI ENDA S DE A B A RRO TES Y ART CUL O S
PA RA RO PA
Aragn G onzal o, Jonacat epec.
Aragn y Hnos . ,
Aragn Jos H-,
Chavarr a Adal berto, Hac. Sta. Clara.
G onzl ez Ignaci o, Jonacatepc.
Madari aga Margari ta, T>
T ajnar Isabel ,
Carbajal Jos M.
a
, T epal ci ngo.
Morn Bernab A. ,
T ajonar Beni t o A. ,
T ajonar Jos M.
a
,
Rebol l edo Sabi no, Axochi apan.
Romero Juan B. ,
Sevi l l a Manuel L. , San Ignaci o.
Lpez Sevi l l a Manuel , T enango.
Sedeo Vi rgi ni a, Jant et el co.
Snchez Hermenegi l do,
Sedeo F el i pe,
Peral t a Pedro, Zacual pan.
T E T E C A L A
B O TI CAS
Rubi o Adri n,
G uerrero Jess,
G onzl ez Ni col s,
T et ecal a.
Coatl an del R o.
Mi acatl an.
Vel asco Ismael , Puent e de Ixt l a.
Al berdi Andrs, Hac. San G abriel.
F B RI CA S DE AZCAR
Araoz Joaqu n J. , Hac. Act opam, T et ecal a.
Pasquel Romual do, Hac. Cocoyotl a,
Sarmi na Si xt o, Cuauchi chi nol a,
Prez Javi era P. , Hac. Santa Cruz,
Amor Emmanuel , Hac. S. G abriel,
T I ENDA S MI X TAS
A B A RRO TES Y A RT CUL O S PA RA RO PA
G ranados D i oni si o, T et ecal a.
Mont oya Rmul o,
Medina Jess,
O sorio Margari ta,
Rubi o Adri n, -
Sarmi na Si xto, Cuauchi chi nol a.
T af ol l a F i l emn, T et ecal a.
T ovar Celerino,
G arca Hel i odoro, Coat l n del R o.
Mendoza Jos,
Al vavera Mart n, Mi acatl n.
Arri aga Cl emente,
Hernndez Sal vador
Ji mnez Manuel ,
Reza Hermi ni o M. ,
T ol edo Angel , Mazatepec.
Borbol l a Leonardo, Puent e de I xt l a.
D i ego Aqui l i no de, Xoxocot l a.
G onzl ez Lui s, Pue nt e I xt l a.
Machorro Ant oni o, Hac. S. Jos.
Peral t a Vi cent e, Puent e Ixt l a.
Vi l l averde y Ram rez, Puent e Ixt l a.
Arozarena Mi guel , Amacusac.
O l i veros Ramn, Hac. S. G abri el .
M'-DI CO S
Aragn Jori M.
a
, T etecal a.
F ernndez Lui s, .
1
G uerrero Jess, Coatln del R o.
Al varado Juan N. , Mi acatl n.
G onzl ez Ni col s,
Vel azco Ismael , Puent e de Ixt l a.
Al verdi Andrs, S. G abriel.
EST AD O D E NUEVO LEN
I . Situacin geogrfica, lmites, extensin territorial. Uno d e lo s Es -
tad o s ms pro gre s i s tas d e la Co nfe d e racin Mexicana es i nd ud abl e me nte el d e
Nuevo Le n, po rque las riquez as natural e s d e s u suelo se unen la labo rio s id ad
d e sus habi tante s y las excepcio nales d o tes d e tal e nto y patrio tis mo que ad o rnan
s us go be rnante s , e ntre lo s cuales se d i s ti ngue s u actual Go bernad o r el ilus tre
ci ud ad ano General D. B e rnard o Reyes , cuya d ed icacin i nfati gabl e es el facto r
pri nci pal d el pro gre s o que o btuvo el Es tad o en es to s ltimo s ao s .
De to d as las e nti d ad e s fe d e rati vas d e la Re pbl i ca, es Nuevo Len la d e te rri -
to rio ms i rre gul ar en su pe r me tro . Se pro lo nga d e N. S. d es d e lo s 23 18' has ta
Los 27 49' d e l ati tud s e pte ntri o nal , mi e ntras que su parte ms ancha, que s e en-
cue ntra en el ce ntro d el Es tad o , es t co mpre nd id a e ntre lo s 30' d e lo ngitud o rien-
tal y lo s 2
o
10' d e l o ngi tud o ccid ental d el merid iano d e Mxico .
Su lmite no rte es-el vrti ce d e un ngulo agud o que to ca en el ro B ravo , fro n-
te ra d e Mxico con lo s Es tad o s Unid o s . Al E. co nfina co n Tamaulipas ; al S. co n el
mis mo y San Luis Po to s , y al O. co n es te ltimo y Co ahuila.
Lo s lmites d e Nuevo Len co n Tamaul i pas no so n d efinitivo s , pues en la actua-
lid ad se d is cuten alguno s d etalles d e fro nte ra.
La extens in te rri to ri al alcanz a 62.998 kilmetro s cuad rad o s , y es po r co ns i-
gui e nte el d cimo s exto Es tad o d e la Re pbl i ca en te rri to ri o .
I I . Orografa hidrografa. La Sierra Mad re Oriental re co rre es te Es -
tad o d e N. S., haciend o el te rre no s umame nte que brad o y es cabro s o en la parte
o ccid ental, pero al E. y NE. inmens as llanuras se extiend en en s uave d eclive has ta
el Es tad o d e Tamaulipas .
Al guno s ramales d e la s ie rra pe ne tran en el Di s tri to d e la Capital y ro d e an la
hermo s a ciud ad de Mo nte rre y, co n alts imas cumbres d e capricho s as fo rmas , e ntre
las cuales s e d i s ti ngue n la Mitra y la Silla. En el gran maciz o d e la co rd illera
s o bres ale el cerro Po to s , cubie rta s u cre s ta co n nieve una gran parte d el ao , y
o tras al turas no table s co mo Milpillas , I guana, el Frai l e , e tc., d irigen la l l anura
s us es calo nes , s eparad o s po r valles ango s to s y pro fund o s barranco s .
Quince co rrientes natural e s ms meno s caud alo s as y cuatro l agunas fe rtiliz an
el suelo en es te Es tad o , pero no s atis face n las neces id ad es d e la agri cul tura, y po r
e s ta raz n un pro ye cto grand io s o que ho nra lo s ingeniero s que actual me nte lo
re al i z an, y ms an lo s po d eres pblico s que lo apo yan, d emo s trand o as i el inte-
rs que se to man po r el pro gre s o d e su pas , ti e nd e verificar la reunin en un
Zarco Juan, Jonacat epec.
Carbajal Jos M.
;i
,
F B RI CA S DE AZCAR
Pi ment el Lui s G . , hac. Sta. Clara, T enango y
San Ignaci o, Jonacat epec.
L ENCER A S
Al czar Pedro, Jonacat epec.
Snchez Juan, Jant et el co.
Sedeo Hercul ano,
MERCER A Y F E RRE T E R A
G onzlez Jos M.
a
, Jonacat epec
MDI CO S
Brun Mi guel , Hac. Sta. Clara.
Carbajal Jos M.
3
, Jonacatepec.
G onzl ez T oms M., T epal ci ngo.
TI ENDA S DE A B A RRO TES Y ART CUL O S
PA RA RO PA
Aragn G onzal o, Jonacat epec.
Aragn y l i nos . ,
Aragn Jos EL,
Chavarr a Adal berto, Hac. Sta. Clara.
G onzl ez Ignaci o, Jonacatepc.
Madari aga Margari ta, T>
T ajnar Isabel ,
Carbajal Jos M.
a
, T epal ci ngo.
Morn Bernab A. ,
T ajonar Beni t o A. ,
T ajonar Jos M.
a
,
Rebol l edo Sabi no, Axochi apan.
Romero Juan B. ,
Sevi l l a Manuel L. , San Ignaci o.
Lpez Sevi l l a Manuel , T enango.
Sedeo Vi rgi ni a, Jant et el co.
Snchez Hermenegi l do,
Sedeo F el i pe,
Peral t a Pedro, Zacual pan.
T E T E C A L A
B O TI CAS
Rubi o Adri n,
G uerrero Jess,
G onzl ez Ni col s,
T et ecal a.
Coatl an del R o.
Mi acatl an.
Vel asco Ismael , Puent e de Ixt l a.
Al berdi Andrs, Hac. San G abriel.
F B RI CA S DE AZCAR
Araoz Joaqu n J. , Hac. Act opam, T et ecal a.
Pasquel Romual do, Hac. Cocoyotl a,
Sarmi na Si xt o, Cuauchi chi nol a,
Prez Javi era P. , Hac. Santa Cruz,
Amor Emmanuel , Hac. S. G abriel,
T I ENDA S MI X TAS
A B A RRO TES Y A RT CUL O S PA RA RO PA
G ranados D i oni si o, T et ecal a.
Mont oya Rmul o,
Medina Jess,
O sorio Margari ta,
Rubi o Adri n, -
Sarmi na Si xto, Cuauchi chi nol a.
T af ol l a F i l emn, T et ecal a.
T ovar Celerino,
G arca Hel i odoro, Coat l n del R o.
Mendoza Jos,
Al vavera Mart n, Mi acatl n.
Arri aga Cl emente,
Hernndez Sal vador
Ji mnez Manuel ,
Reza Hermi ni o M. ,
T ol edo Angel , Mazatepec.
Borbol l a Leonardo, Puent e de I xt l a.
D i ego Aqui l i no de, Xoxocot l a.
G onzl ez Lui s, Pue nt e I xt l a.
Machorro Ant oni o, Hac. S. Jos.
Peral t a Vi cent e, Puent e Ixt l a.
Vi l l averde y Ram rez, Puent e Ixt l a.
Arozarena Mi guel , Amacusac.
O l i veros Ramn, Hac. S. G abri el .
M'-DI CO S
Aragn Jori M.
a
, T etecal a.
F ernndez Lui s, .
1
G uerrero Jess, Coatln del R o.
Al varado Juan N. , Mi acatl n.
G onzl ez Ni col s,
Vel azco Ismael , Puent e de Ixt l a.
Al verdi Andrs, S. G abriel.
EST AD O D E NUEVO LEN
I . Situacin geogrfica, lmites, extensin territorial. Uno d e lo s Es -
tad o s ms pro gre s i s tas d e la Co nfe d e racin Mexicana es i nd ud abl e me nte el d e
Nuevo Le n, po rque las riquez as natural e s d e s u suelo se unen la labo rio s id ad
d e sus habi tante s y las excepcio nales d o tes d e tal e nto y patrio tis mo que ad o rnan
s us go be rnante s , e ntre lo s cuales se d i s ti ngue s u actual Go bernad o r el ilus tre
ci ud ad ano General D. B e rnard o Reyes , cuya d ed icacin i nfati gabl e es el facto r
pri nci pal d el pro gre s o que o btuvo el Es tad o en es to s ltimo s ao s .
De to d as las e nti d ad e s fe d e rati vas d e la Re pbl i ca, es Nuevo Len la d e te rri -
to rio ms i rre gul ar en su pe r me tro . Se pro lo nga d e N. S. d es d e lo s 23 18' has ta
Los 27 49' d e l ati tud s e pte ntri o nal , mi e ntras que su parte ms ancha, que s e en-
cue ntra en el ce ntro d el Es tad o , es t co mpre nd id a e ntre lo s 30' d e lo ngitud o rien-
tal y lo s 2
o
10' d e l o ngi tud o ccid ental d el merid iano d e Mxico .
Su lmite no rte es-el vrti ce d e un ngulo agud o que to ca en el ro B ravo , fro n-
te ra d e Mxico con lo s Es tad o s Unid o s . Al E. co nfina co n Tamaulipas ; al S. co n el
mis mo y San Luis Po to s , y al O. co n es te ltimo y Co ahuila.
Lo s lmites d e Nuevo Len co n Tamaul i pas no so n d efinitivo s , pues en la actua-
lid ad se d is cuten alguno s d etalles d e fro nte ra.
La extens in te rri to ri al alcanz a 62.998 kilmetro s cuad rad o s , y es po r co ns i-
gui e nte el d cimo s exto Es tad o d e la Re pbl i ca en te rri to ri o .
I I . Orografa hidrografa. La Sierra Mad re Oriental re co rre es te Es -
tad o d e N. S., haciend o el te rre no s umame nte que brad o y es cabro s o en la parte
o ccid ental, pero al E. y NE. inmens as llanuras se extiend en en s uave d eclive has ta
el Es tad o d e Tamaulipas .
Al guno s ramales d e la s ie rra pe ne tran en el Di s tri to d e la Capital y ro d e an la
hermo s a ciud ad de Mo nte rre y, co n alts imas cumbres d e capricho s as fo rmas , e ntre
las cuales s e d i s ti ngue n la Mitra y la Silla. En el gran maciz o d e la co rd illera
s o bres ale el cerro Po to s , cubie rta s u cre s ta co n nieve una gran parte d el ao , y
o tras al turas no table s co mo Milpillas , I guana, el Frai l e , e tc., d irigen la l l anura
s us es calo nes , s eparad o s po r valles ango s to s y pro fund o s barranco s .
Quince co rrientes natural e s ms meno s caud alo s as y cuatro l agunas fe rtiliz an
el suelo en es te Es tad o , pero no s atis face n las neces id ad es d e la agri cul tura, y po r
e s ta raz n un pro ye cto grand io s o que ho nra lo s ingeniero s que actual me nte lo
re al i z an, y ms an lo s po d eres pblico s que lo apo yan, d emo s trand o as i el inte-
rs que se to man po r el pro gre s o d e su pas , ti e nd e verificar la reunin en un
punto d ad o d e to d as las aguas que en el verano pro d uce n las lluvias y almacenar-
las en grand e s d iques para practi car el d re naj e d e la capi tal y s u s ervicio d e
aguas co rrie nte s , e ntre gand o el s o brante la i rri gaci n d e lo s campo s .
3
Co n tal o bj e to se co ns truye al pie d e la s ie rra d e Santa Catari na una e no rme
pres a que es peramo s se i naugurar en breve y pro d uci r lo s grand e s beneficio s
que d e la mis ma se es peran.
Entre las quince co rrientes que bemo s ci tad o , me re ce n es pecial mencin lo s
ro s Sabinas H i d al go y Salad o , que ambo s se j untan en el lmite d e Tamaul i pas y
van d es aguar en el B ravo , d es pus d e re gar co n sus mucho s afluentes la parte
s e pte ntri o nal d el Es tad o ; el Salinas , que nace en las s ierras d e Salinas Victo ria y
j unto co n el San J uan, fe cund i z an las llanuras d el ce ntro y E., reunind o s e en
uno so lo que tambi n se d i ri ge al B ravo ; y po r ltimo , el ro Co nchas , que co n s us
afluentes el Po to s y el Li nare s fe cund i z an la parte S. d el te rri to ri o . To d o s lo s ro s
d e Nuevo Len, co mo pued e o bs ervars e en una carta geo grfica, co rre n al E. y
NE. po rque en es tas d ireccio nes d es ciend e el te rri to ri o .
I I I . Clima y producci<mes. El clima es muy variad o , s egn las al turas
d el te rre no . Al E. es te mpl ad o al pie y has ta cie rta al tura d e las s ierras ; al N. y
al O., en las llanuras baj as , s umame nte clid o ; y al S., en las po blacio nes s erra-
nas , bas tante fr o . ,
La riquez a natural d el Es tad o co ns is te en la agri cul tura y en la ganad e r a, d e
las que no es tanto lo que pro d uce co mo lo que pud ie ra pro d uci r, si no fal tas e n
braz o s y capi tal para ello . I nmens o s campo s frtils imo s yacen vrge ne s y s in
habe r s entid o j ams en sus e ntraas la re j a d el arad o , y o tro s , cubierto s d e lo z anas
prad e ras es po ntneas , aguard an el ganad o que ha d e pacerlo s .
Lo s pro d ucto s vegetales alcanz an la varied ad que ti e ne n lo s climas en es ta
re gi n, s e gn las d i fe re nte s al turas que se e ncue ntran las z o nas d e cultivo , d e
l a? cuales unas po r ser clid as pro d ucen el algo d n y la caa d e az car, y las
o tras pro d uce n el tri go y o tro s cereales po r hallars e en la al ti tud d e las ti e rras
fr as . , .
No o bs tante habe r d icho ms arri ba que la riquez a de Nuevo Len co ns is te en
la agri cul tura y la ganad e r a, no d ebemo s d ejar d e me ncio nar la mine ra, po rque
es t re pre s e ntad a en el Es tad o po r abund ante s filones d e metales plo mo s o s , has ta
ho y casi aband o nad o s po r lo co sto so s que re s ul tan lo s viejo s s is te mas d e beneficio ,
pe ro que en la actual i d ad lo s mto d o s mo d erno s pe rmi te n explo tarlo s co n res ul-
tad o ; y e n e fe cto , pare ce que de nuevo d e s pie rta el e ntus i as mo po r e s ta i nd us tri a,
al que no so n e xtrao s tal vez lo s fe rro carri l e s que cruz an el te rri to ri o , faci l i -
tand o el trans po rte d e lo s minerales .
I V. Divisin poltica, gobierno, poblacin. Divisin JEclesitica. El
Es tad o d e Nuevo Len co mprend e tre s d is trito s : No rte , Sur y Centro , d ivid id o
su vez en Oriente y Po ni e nte . En e s ta l ti ma re gi n se e ncue ntra la capi tal , al
pie d e la s ierra Santa Catari na.
Es to s d is trito s .no ti e ne n cabe ce ra, sino que se co mpo nen en j unto d e 48 muni-
cipalid ad es y 1 co ngre gacin, s ubo rd inad as d i re ctame nte al Po d e r Ej e cuti vo d el
Es tad o , re s id e nte en Mo nte rre y; pero en lo j ud i ci al es t d ivid id o el te rri to ri o en
6 fracci o ne s d epend ientes d el Tri bunal Supe rio r, y cuyas fracci o ne s se d ivid en
tambi n en J uz gad o s meno res , que s o n las d i fe re nte s municipalid ad es .
Co mo pued e vers e, la d ivis in po ltica d e es te Es tad o d ifiere mucho d el s is tema
ge ne ral i mpl antad o en la Re pbl i ca.
El prime ro es t cargo d el Go bernad o r en la capi tal , y al d e lo s Alcald es en
cad a Municipio , s ubo rd inad o s aqul, co mo hemo s d icho ms arri ba. El Ej e cuti vo
e s t e ncargad o d e cumplir y hace r cumplir las leyes que emanan d el Co ngres o lo cal
y d el d e laFe d e raci n, s iend o el Go be rnad o r el i nte rme d i ari o e ntre s ta y el Es tad o .
Actual me nte d es empea tan alto pues to el d is tinguid o ciud ad ano General D. B er-
nard o Re ye s , bie n co no cid o en to d a la Re pblica, y d el que no neces itamo s hace r
la bi o graf a. Co ns tante co labo rad o r el General Re ye s d el ilus tre Pre s i d e nte d e la
Re pbl i ca, General Daz , co ns agrs e co mo l, d e ntro d el pero d o d e paz que d is-
frutamo s , l abrar el pro gres o y bi e ne s tar d el pas ; y si bie n co no cid a es su vid a
mi l i tar, s us hecho s y accio nes d e gue rre ro tctico y s ereno en el co mbate , s u pun-
d o no r y s u ad o racin en el culto d e la patri a, no lo es meno s s u pro gre s is ta labo r
po ltica al fre nte d el Go bierno d e Nuevo Len. Nad i e igno ra que el Es tad o se
hallaba en tri s te s co nd icio nes cuand o el Ge-
neral Re ye s fu elegid o s u Go bernad o r; el co -
mercio languid e ca; la ind us tria ago niz aba, y
la mine ra 'era nul a. Las arcas d el Tes o ro
pblico ago tad as , y las po blacio nes to d as y
aun la capi tal mis ma e ran po blacho s tri s te s
y atras ad o s , fal to s d e emped rad o s en s us
vas , escaso s d e agua po table y hurfano s d e
es tablecimiento s d e ed ucacin y d e benefi-
cencia. En
?
po co s ao s to d o se trans fo rm:
Mo nte rre y d uplic su po blacin, s ubiend o
60.000 d e 30.000 almas co n que co ntaba. La
ins truccin pblica to m i ncre me nto y se au-
me nt el nmero d e es cuelas y pro fe s o re s en
el Es tad o ; el ramo d e J us ti ci a se reo rganiz
y se le vantaro n las magnficas co ns truccio nes
en que se al be rgan lo s j uz gad o s y [los reo s ;
se ed ificaro n el Palacio d e Go bierno y el Co-
legio civil; se pro te gi la i nd us tri a, s urgien-
do co mo po r e ncanto es as co lo sales fund icio -
nes que ho nran Mo nte rre y, s us fbri cas d e hilad o s y te jid o s y d e arte facto s d e
hierro y me tal laminad o ; se abri e ro n nuevas vas y se o rname ntaro n las anti guas
co n embald o s ad o mo d elo , mi e ntras en el campo se pro te g a la agri cul tura y la
i nd us tri a mi ne ra, y se e mpre nd an lo s primero s trabaj o s para llevar efecto un
grand io s o plan d e i rri gaci n.
To d o es to se verific en po co ms d e d iez ao s , reo rganiz nd o lo to d o po rque
to d o haba s id o d e s truid o po r una l arga y d es as tro s a po ca d e revueltas y d e anar-
qua. Y to d o , cabe d ecirlo , se d ebe al patrio tis mo , tal e nto y e ne rg a d el s eo r
General D. B e rnard o Re ye s , e ncargad o , po r d icha d el Es tad o , del Po d e r Ej e cuti vo .
El Legis lativo lo fo rmauna so la Cmara co mpues ta d e 11d iputad o s electo s po r
el pueblo , la cual co rres po nd e la exped icin d e las leyes .
El J ud i ci al e s t enco mend ad o un Tri bunal Superio r que res uelve lo s nego -
cio s jud iciales en l ti ma ins tancia y se co mpo ne d e tre s magis trad o s y un fiscal,
to d o s letrad o s , s iend o pre s id e nte uno d e lo s tres prime ro s .
Ecle s is ticame nte co rre s po nd e el Es tad o d e Nuevo Len al Arz o bis pad o d e
GEX B B AL D. B ERNARDO REY ES
G obernador del Estado de Nuevo Len
tst^rssr*^^
*
l
- * " " "
gu e nte :
, . , , . 56.326 habi tante s .
Municipalid ad d e Mo nte rre y ^
Garz a Garca f ' ^
San Nico ls d e las Garz as . . .
K A . . a. 120
Apo d aca 3 214
^
a d a l u p e
3.092
Marn
Do cto r Go nz lez 2.528
Do cto r Arro yo
Do cto r Co s a
Pe s que r a Chica ,
. 1.157
H i gue ras
General Zuaz a ' f ^ *
General Es co bed o
Cinega d e Flo res ^
Cad e re yta J i mne z *
?

!
e 2
; f t ; i i . o o 7 '1
. Santi ago 6.678 *
3.904
t
g U a l e g U a S
1. 828
8
- ^
ar aS
4.266
A fi9x
Santa Catari na
Yallecill'o ^.837
7.90o
Lampaz o s ^
Co lo mbia
. . 4.63o
China
General Tre vio J g
Las H e rre ras "
General B ravo ^ ^
Lo s Ald amas 1-
Mo ntemo relo s
. ,, , 6.263
Allend e
General Te rn 1
I i L : : : : : : : : : , 0 .
H ualahuis es
Mier y No riega f ^
Zarago z a 14 109
T m
R a
y
o ,
;
e s
- 9*149
Arambe rri
Salinas Victo ria
r, 1.332
Carmen
1
Abaso lo
bL
Municipalid ad d e San Nico ls H i d al go . \ . . . 999 habi tante s
^ f * 4.575
Villald ama 5
Salinas H i d al go 7 qqq
B ns tamante 3
T o t a l
309.262 habi tante s .
J ^ ^ f c
0 n j mt 0 d 6 t 0d aS 6St aS
alcanz an apro xi-
Es timnd o s e , po r o tra parte i a " ^ p b iea en 84 1 C d t
7

mat
--
clenlo s apro ximad o s , res ulta qne cad a
po r'ci e nto ^
m6n

S
" ^ ^ ntri bnci o L s , lo ^ ^ l ^ Z
mmmm
Dicho s ce ntro s d e ens eanz a e s tn al cuid ad n 777 t-
t r r i f f
1 7
:
Inmn
-
s
'
r a d i c a

d
^ t t s
d e 50 pri mari a. El pres upues to es co lar no baj a anual me nte
fiss
j
v:i:;
l
z r
s ediflcios propios dei Estad
* - ^
e tce te ra, s iend o tre s d e ellas d iarias , una bis emanal, cuatro s e manarts Y d o s CU
Para T " I T " Z ^
e S pa o 1
'
e n
Miomas '
Para que el d es arro llo i nte l e ctual d e la po blacin sea ms efectivo s e ins talaro n
Z a t e l
e
i
a
5 S l
a
/
e l E S t 3 d
r
C U e nt a

n 4
'
143 v 0
^
me n e s
y la fre cue ntan
anualme nte 20 000 lecto res , y un Museo d e H is to ria Natural en el Co legio Civil
que to d o lo s d as aume nta con nue vas ad quis icio nes que se ace n e s pe cf aWnt
en e je mplare s d el pas . Es to s d o s es tablecimiento s que acabamo s Z ml n e T n
exis ten en la capi tal d el Es tad o , co mo tambi n un o bs ervato rio meteorX o en
d icho Co legio Civil, co ntnd o s e o tro ms que se ins tal en la villa d e L i are s
Cinco s o cied ad es cientficas cread as en Mo nte rre y, co ntri buye n po r o tra parte
al mis mo fin, y si bien al gunas d e ellas ti e ne n carcte r o ficial, abrigC en s u s e n0
mucho s elemento s po pulares . Tales so n:
S
o bje to es el me j o rami e nto d e la s alubrid ad piblica
en el Es tad o . So n miembro s d e ella to d o s lo s md ico s qne res id en en la capital
u n a J u n t a a
-
VI Poblaciones principales del Estado. - Su industria y comercio.-
La pri me ra po blacin d el Es tad o y s e xta d e la Re pbl i ca po r el nmero d es us
^
r
habi tante s y
po r s u ind us -
tri ay co mercio
es la ciud ad d e
Mo nte rre y, ca-
pi tal d e Nuevo
Le n. Se ex-
ti e nd e en un
es trecho valle
lamarge n del
r o Santa Ca-
tari na y al pie
d e lo s elevad o s
cerro s d e la Mi-
tra y la Silla y
o tras cumbres
que la ro d e an,
d and o l ugar
V I ST A GENERA L DB L A PE NI T E NCI A R A DE MO NT ERREY que'el clima Sea
bas tante clid o en el verano . En s us afue ras hay muchas hue rtas y j ard i ne s d e exu-
be rante ve ge taci n, y en su pe r me tro pre s ta albe rgue 56.326 habi tante s , <entre
lo s que se e ncue ntran mil no rte ame ricano s , 130 es pao les y 300 e xtranj e ro s d e
o tras nacio nalid ad e s . Las calles so n re ctas y ad o quinad as po r un s is tema d e la-
Consejo de Instruccin. Es un cuerpo co ns ultivo que baj o la mis ma pres id en-
cia que el ante ri o r, d i ctami na en lo s as unto s pro pio s d el ramo . ^
Junta Auxiar de la Sociedad mexicana de Geografa y Estadstica de la Repu-
blica, d ed icad a
lo s trabaj o s
que su no mbre
ind ica.
Sociedad Pe-
daggico-Mu-
tualista, que
tie nd e la am-
pliacin d e lo s
co no ci mi e nto s
pe d aggico s d e
sus as o ciad o s y
lo s auxilia pe-
cuniariamente,
y po r ltimo la
Asociacin
Mdico -Litera-
ria de Monte- ^ u
rrey, cuyo o b- ^MO NT E RRE Y . - P A . A O O MU NI CI P A L EN LA P L A ZA B E H I DA L GO
j e to es el es tu-
d io d e las ciencias md icas .
d rillo s pues to s d e canto que les d an un buen as pecto y se pre s tan para el aseo d e
las vas y para el ro d aj e d e lo s vehculo s . Tiene bo ni tas plaz as co mo la d e Zarago z a,
d o nd e hay un j ard n co n alame d a y un e l e gante kio s co para la band a d e ms ica que
to ca all to d o s lo s d as fes tivo s ; y alguno s pas eo s co mo la alamed a Po rfirio Daz y
las calz ad as Unin y Pro gre s o . Es tas d o s l ti mas ave nid as so n muy no tables po r
s u extens in, y en ellas s e co ns truye n viviend as parti cul are s d e mucho gus to al
es tilo mo d erno . Entre lo s ed ificio s principale s d eben mencio nars e el Palacio d e
Go bierno , anti guo pero d e bue na fbri ca, y el nuevo palacio para el mis mo en co ns-
trucci n, cas i te rmi nad o ya, que o fre ce ser uno d e lo s me jo re s d e la Re pblica po r
la elegancia y mrito d e s u arqui te ctura; el Palacio Municipal, amplio y s lid o ; la
Pe ni te nci ar a d el Es tad o co n d e partame nto s es peciales para las o ficinas d el Su-
pre mo Tri bunal d e J us ti ci a y para lo s J uz gad o s d e Le tras ; el Co legio Civil d o nd e
s e i mparte la ins truccin o ficial pre parato ri a; el Cas ino d e Mo nte rre y en la plaz a
Zarago z a; la es tacin d el Fe rro carri l d el Go lfo , d e la que publicamo s un grabad o
en el prime r to mo d e e s ta o bra; el H o s pital Go nz lez , el H o s picio Ortigo s a, la
Cate d ral y la igles ia d el Ro bl e .
Mo nte rre y po s ee un bo nito te atro i naugurad o re ci e nte me nte co n el no mbre
d e J ure z , que vino s us ti tui r el anti guo co liseo d el Pro gre s o , d es truid o po r un
incend io . H ay tambi n vari as s o cied ad es mutual i s tas y d e recreo , s iend o la ms
no tabl e d e es tas ltimas el Cas ino d e Mo nte rre y, co n ed ificio pro pio , y que cue nta
e ntre sus so cio s co n las pers o nas ms d is tinguid as d e la s o cied ad nuevo leo nes a.
El s ervicio d e alumbrad o pblico se hace po r la electricid ad , y la lo co mo cin
e n las calles po r tranv as d e tracci n animal, habi e nd o una red d e 40 kilmetro s
d e vas urbanas . Exi s te una ins talacin telefnica que cue nta co n numero s o s s us -
cri to re s , siendi. la mayo r d e la Re pblica d es pus d e la i ns tal ad a en Mxico .
La i nd us tri a y el co mercio es tn muy d es arro -
llad o s , co ntnd o s e en Mo nterrey vecinas la
ciud ad varias fbri cas d e hilad o s y te jid o s , fund i -
cio nes d e hierro y co ns truccin d e maquinarias ,
grand e s mo lino s d e cilind ro s para tri go , fbri cas
d e az car, d e cervez a, d e calz ad o , etc., que re pre -
s e ntan un capital en mo vimiento y una pro d uccin
d e 25 millo nes d e pes o s .
El giro co mercial se es tima en 9 millo nes d e 'la
mis ipa mo ned a, y exis te en la capital una as o cia-
cin d e co merciantes llamad a Cmara d e Co mer-
cio . H ay d o s es tablecimiento s d e crd ito que faci-
l i tan las trans accio nes , y so n el B anco d e Nuevo
Len y la s ucurs al d el B anco Nacio nal d e Mxico .
Entre ambo s gi ran apro xi mad ame nte 5.000.000 d e
pes o s .
MO NT ERREY
VI I . Agricultura. Es ta rama d e la ind us - ESCA L ERA PRI NCI PA L DEL CA SI NO
tri a la que se pre s ta gran ate ncin en el Es tad o ,
es pecialmente en las regio nes d o nd e no es cas ea el agua, alcanz a una pro d uccin
anual d e 2.500.000 peso s, no incluyend o en es tas ci fras el valo r d e las frutas que
se co s echan ni el d e las mad e ras que s e e xpo rtan para co mbus tible y co ns truccio -
ne s . La s iguie nte relacin ind ica la canti d ad y valo r que s e o btiene anual me nte
d e lo s principales ve ge tale s y lo s municipio s en que se pro d ucen:
Rayo ne s , Santa Catari na, Santi ago y Zarago z a . K . 644.349 f 89.477
Fri j o l , en to d o s lo s municipio s H . 9.536 jg 58.339
Arve j n, en Do cto r Arro yo 800 y , 4.800
Garbanz o , en B us tamante , Cad ereyta J i mne z , Cerral-
vo , Do cto r Co s , Garz a Garc a, General B ravo ,
General Trevio , H ualabuis es , Lampaz o s , Mina,
Mo nte rre y, Parras y Salinas Victo ria 929 6.210
H aba, en Do cto r Arro yo 200 1.200
Camo te, en Arambe rri , B us tamante , Cerralvo , H uala-
buis es , Li nare s , Mo ntemo relo s , Mo nte rre y, Zara-
go z a y gran canti d ad en Garz a Garca . . . . E. 1.556.437 17.331
Papa, en Arambe rri ,Do cto r Arro yo , Gale ana, I turbi d e ,
Mo ntemo relo s , Santa Catari na, Santi ago y Zarago z a 83.442 3.536
Chile verd e, en Apo d aca, Arambe rri , B us tamante ,
Cerralvo , Do cto r Arro yo , Gal e ana, Mo ntemo relo s ,
Mo nte rre y y Santi ago H . 12.261 3.411
Chile seco , en las mis mas lo calid ad es K . 43.654 9.133
Az car, en Allend e, Cinega d e Flo re s y Linare s . . 91.520 17.444
Pano cha, en casi to d o s lo s municipio s 10.806.685 1.028.169
Mieles, en Allend e, Cad e re yta, Cinega d e Flo res ,
Do cto r Go nz lez , Garz a Garca y General B ravo . 12.110 683
Aguard i e nte d e caa, en Allend e, Li nare s y Mo nte rre y H . 420 7.370
Mez cal, en Arambe rri , B us tamante , I turbi d e , Lam-
paz o s , Mi na, Salinas H i d al go , Salinas Vi cto ri a,
Santiago , Vallecillo , Villald ama y Zarago z a. . . 4.537 107.898
I xtl e , en Arambe rri , B us tamante , Do cto r Arro yo ,
Gale ana, Garca, I turbi d e , Lampaz o s , Mier y o -
ri e ga, Mina, Rayn y Zarago z a K . 1.322.451 75.847
Algo d n, en General B ravo 500 50
Uva, en Cerralvo y Galeana 2.860 715
Vino , en Galeana H . 41 1.230
Co rtez as curti e nte s , en Agual e guas , Allend e, Aram-
be rri , B us tamante , Cerralvo , Gal e ana, General
B ravo , H i gue ras , I turbi d e , J ure z , Linares , Mo n-
temo relo s , Mo nterrey, Rayo ne s , Santa Catari na,
Santiago y Zarago z a . . K . 5.223.400 91.028
Tabaco , en Arambe rri y Rayo ne s 9.450 1.522
Go ma d e mez quite, en Apo d aca, Do cto r Go nz lez y
General B ravo 300 112
VI I I . Minera. A 208 alcanz a el nme ro d e minas co no cid as que exis ten
en el Es tad o d e Nue vo Le n, d o minand o en ellas el me tal plo mo s o co n ley d e pl ata
y co ntnd o s e algunas d e co bre y d e hi e rro ; pero d e es to s 208 mine rale s apenas se
explo ta anualmente la cuarta parte , permaneciend o aband o nad o s lo s o tro s po r
fal ta d e capitales y med io s eco nmico s d e trans po rte . El d es cubrimiento d e to d o s
ello s d ata d e tiempo s antiguo s , alguno s d es d e la po ca d e la co nquis ta.
El pro d ucto d e lo s que se trabaj an actual me nte se calcula en 3 millo nes d e pe-
so s, ci fra que muy pro nto ha d e elevars e si co ntina la reaccin que parece i ni -
ciars e en es ta i nd us tri a co n mo tivo d e lo s fe rro carri l e s que ya co rren po r el Es -
tad o , abaratand o el trans po rte d e minerales .
A co ntinuacin d amo s una lis ta d e las 208 minas me ncio nad as expres and o las
lo calid ad es d o nd e se e ncue ntran, las pers o nas quienes pe rte ne ce n, el me tal que
pro d ucen y si e s tn no paral i z ad as .
No mbre d e l mi ne ral L ugar d e ubi caci n Pro pi e tari o s Me tal e s que co nti e ne O bs e rvaci o ne s
MUNI CI PAL I DAD DE VI L L AL DAMA
Mi nas Vi ejas.
D on G aspar.
La Cueva.
San F ranci sco.
La Ladera.
G uadal upe.
Morenos.
La Cati ta.
La Esperanza.
Chi huahua.
F arndul a.
G aspar (hijo).
Montaas.
San Patri ci o.
Morenos.
Ayarzagoi t i a.
El Porveni r.
La Ref orma.
San Ant oni o.
Benjam n.
D on Lui s.
Al dama.
El Vol cn.
La G loria.
El Arroyo.
San F ranci sco.
Sant a Rosal a.
Sant a Mara.
San Pabl o.
Vet a Vi rgen.
La Luz.
Cinco Seores.
Mar a Cat ari na.
Sant o de Buena
Vi s t a.
Pur s i ma.
Sant a Mar a.
La Indi ana.
Sierra Mi nas Vi ej as Compa a El Carmen.
Sierra de Montanas.
Sierra Mi nas Viejas.

Sierra de Montanas.
Si erra Mi nas Viejas.


Sierra de Mont aas.
Si erra Mi nas Vi ejas.
Sierra de Mont aas.

Sierra Mi nas Vi ejas.
Si erra del Can.

Cerro Bol udo.

Sierra de Montaas.

Cerro Bol udo
B. F . La m .
Compa a S. Ant oni o.

F ranci sco Robi nson.


Isi doro Rosembaum.
Manuel G arza G uerra.
Ignaci o G arca.
Pabl o Rodr guez.
Lic. A. S. Sant os y J. G a-
l i ndo.
F ranci sco Mart nez.
Jess Huert a.
W. M. Shoel l eman.
B. F . Laru.
Pl omos y l e y pl at a
Metal cobrizo.

Pl omos y l ey pl ata

Metal cobrizo.
En expl ot ac.

En expl orac.
En expl ot ac.
En expl orac.
En expl ot ac.
T ram, el den.
En expl ot ac.

En expl orac.
En expl ot ac.
En expl orac.

En expl ot ac.
En expl orac
En expl ot ac.
En expl orac.
En expl ot ac.

En expl orac.


En expl orac.

MUNI CI PA L I DA D DE L AMPAZO S DE NA RA NJ O
San Juan de l os
Lagos.
S. Juan Chi qui to
Loma de l a I guana. Compa a El Carmen. Pl omos y l ey pl at a En expl orac.
T ram, el den.
MUNI CI PA L I DA D DE V A L L ECI L L O
La Col orada.
Isaac.
D ol ores.
El Capi tn.
San Jos.
San Pedro.
La Mi ni t a.
Loma de l a I guana. Compa a El Carmen.

Compa a de Val l eci l l o
F ranci sco Ji mnez.
Pabl o de l os Sant os.
Pl omos y l ey pl at a


En expl orac.

En expl ot ac.

En expl orac.
El Ref ugi o.
El Progres o.
El Porveni r.
San Juan.
La Vet a.
MUNI CI PA L I DA D DE CERRAL VO
Pot rero del Naranj o
Potrero de Uri as.
F eo. Armendri z y C.
a
Pl omos y l ey pl at a En expl ot ac.
T ram, el den.
No mbre d e l mi ne ral L ugar d e ubi caci n Pro pi e tari o s Me tal e s que co nti e ne O bs e rvaci o ne s

:
MUNI CI PA L I DA D DE CERRA L Y O
La Encant ada.
El Anexo.
La Luz.
Sant a Ani ta.
San F el i pe.
Los San Pedros.
La Mexi cana.
El Ameri cano.
Buenos Ami gos.
La Libertad.
Los Jabal es.
Vi rgi ni a.
San Ant oni o.
Cal i forni a.
Eureka.
El Ll ano.
La Subterrnea.
Pur si ma.
La Colorada.
El Barredn.
El agua.
Pat roci ni o.
G uadal upe.
Val enci ana.
El Lobo.
F i l adel fi a.
El O so.
La Esperanza.
La Vi ct ori a.
La Concepcin.
El Carmen.
San F ranci sco.
La T ri ni dad.
La Rei na.
La Pri mera.
La Nati vi dad.
Sant a Rosa.
Inmacul ada.
El T epeyac.
Buena F e.
Col orada Chica.
Loret o.
Mart nez T axpi co
El Can.
Pot rero del Naranjo

Potrero de Uri as.


Potrero de l os Re ye s
Pot rero de Urias.
Potrero del Naranj o
Loma de Uri as.
Potrero del Naranj o
Potrero de l os Re ye s
Potrero del Naranjo

Pot rero de Uri as.

Potrero del Naranj o
Pot rera de Uri as.
Potrero de l os Re ye s
Mesa de l os Cabal l os

Potrero del Naranjo
Potrero de los Re ye s
Potrero del Naranjo
Potrero de Uri as.
Potrero del G allo.
Potrero de Uri as.
F co. Armenddri z y C.
a


H. C. Harri son y C.
a
H. M. Cl aget t .
T ovns e nd y Harri son.

H. M. Cl aget t .
T ownsend y Harri son.

Harri son y C.
a
H. C. Harri son y C.
a
Joaqui n Maiz.
Epi taci o Resendes yC.
a
Raf ael Crespo.
D r. Jul i n D az y C.
a
C.
a
Indust ri al Mi nera.
Eduardo L. Wagner.
F co. de P. T revi o.
H. C. Harri son.

Marci ano E. Vi l l arreal .

Lui s El i zondo.
Isidoro G onzl ez.
Val ent e Vi l l agrn.
Carl os Berardi .
Charl es Jones.
Rosal o G onzl ez.
G aspar Cant y C.
a
Marci ano E. Vi l l arreal .
Juan W. T urner.
Juan W. T urner y C.
a
Lic. Jos de l a Pea y
Unanue.
-
Lui s El i zondo.
Pl omos y l ey pl at a

F errugi nosos.
Pl omos y l ey pl at a
Cobrizo.
F errugi noso.
Pl omos y l e y pl at a
F errugi noso.

Pl omos y l ey pl at a
Cobi-izo.
Pl omos y l ey pl at a
T ram, el den.
Paral i zada.
T ram, el den.
Paral i zada.
T ram, el den.
En expl ot ac.
Paral i zada.
En expl ot ac.
Paral i zada.
T ram, el den.

Paral i zada.
T ram, el den.
Paral i zada.
T ram, el den.
0
MUNI CI PA L I DA D DE AGUAL EGUAS
La Bl anca.
Constanci a.
Rosi t a.
La T i gra.
Sant o Ni o.
D ol ores.
G uadal upe.
La G uadal upana
La Vi zca na.
La F ama.
El Pas t or.
El Porveni r.
La Rest auradora
Vi st a Hermosa.
El Cuibal.
Potrero de l a Parra.

Ri ncn de la Rosi ta.
Ri ncn de l a T i gra.
Potrero de l a Parra.

Potrero de l a Pat a.
Potrero de l as Mi nas
Potrero de l a Parra.
Pot . de l as Al azanas

Caada Sombredeti o
Potrero de l a Parra.
Joaqu n Maz.
Charl es B. F l i nn.
G ui l l ermo Mai cott.
Jul i n Moral es y C.
a
F ranci sco T . Cazo y C.
a
D omi ngo Vi zcaya.
Romn Chapa.
L. J. de l a Pea Unanue
D omi ngo Vi zcaya.
Carbonato pl omo.
Pl omos y l ey pl at a
Paral i zada.
T ram, el den.
Paral i zada.
No mbre d e l mi ne ral L ugar d e ubi caci n Pro pi e tari o s Me tal e s que co nti e ne O bs e rvaci o ne s
MUNI CI PAL I DAD DE MO NT ERREY
San Pabl o.
San Pedro.
La Vol adora.
Zaragoza.
La Vi ct ori a.
El Robl e.
Mi guel Escobedo
Jurez y Provid.
La Mexi cana.
La Uni n.
El Pal mi t o.
Sabani l l a.
Independenci a.
San Marcos.
San F el i pe.
Ne w York.
La Cruz.
La Rei na.
San Jos.
El Carmen.
San Juan.
Al t a Mi ra.
Mabel .
Bol i vi a.
F ranci sca.
Iron.
San Sal vador.
La Aurora.
La T ri ni dad.
El Carmen.
La Chi qui t a.
Nt re D ame.
D embre.
Napol en.
El Hal l azgo.
La Est rel l a.
El Porveni r.
La F ort una.
Boca Negra.
La Bol a.
LaNva. Sta. Cruz
Si erra Madre.

Cerro d l a s Mi tras.
Sierra Madre.
Cerro de l as Mi tras.
Si erra Madre.
Cerro de l as Mitras.

Sierra Madre.
Cerro de l a Si l l a.
Cerro de l as Mi t ras

Sierra Madre.
C.
a
Mi nera San Pabl o.
Joaqu n Maz.
Benjam n Laru.
Cal i xto Pi azzi ni .

Jess G onzl ez T revi o
C.
a
Mi n. M. Escobedo.
Ins Moreno.
Bern. Lozano y Aragn

Cal i xt o Pi azzi ni .

Jess Moreno.
Byron Clark Howel l .

John Phi l i p F l ynn.
Byron Cl ark Howel l .

John Phi l i p F l ynn.
Byron Clark Howel l .

John Phi l i p F l ynn.
Pl ci do Leal .
P. H. D . Egu a.
Ins Moreno.
John Phi l i p F l ynn.
C. B. F l vnn.
Adol fo Zambrano.

Sant i ago Rendn.
Adol f o Zambrano.
Pl omos y l ey pl at a
Cerro de l as Mi tras. G ust avo D resel .
Pl omos y f errugi -
noso con l ey pl at a
Argent f ero.

Pl omos y l e v pl at a

F errugi noso.
Pl omos y l ey pl at a
En expl ot ac.

En expl orac.
En expl ot ac.

En expl orac.
En expl otac.
En expl orac.
F errugi noso.
Pl omos y l ey pl at a
Hi erro y pl omo.
Hi erro.
Pl omos y l ey pl at a
F errugi noso.
Pl omos y l ey pl at a
En expl otac.
En expl orac.

En expl ot ac.
En expl orac.
MUNI CI PAL I DAD DE SANTA CATARI NA
Sta. G ertrudi s.
(*) San Ant oni o.
San Juan.
La Sul t ana.
Sant o D omi ngo.
San Jos.
G uadal upe.
San R a f a e l del
Ref ugi o.
Buenavi st a.
La Vi rgen.
Los Rancheros.
Santa Ani t a.
La F ort una.
Si erra Madre.
Cerro de l as Mi tras.
Si erra Madre.
Cerro de l as Mi tras.
Si erra Madre.
C.
a
Mi n. Sta. G ertrudi s ! Pl omos y l ey pl at a En expl ot ac.
D ar o Humbi r.
R. y A. Larral de.
F co. de P. Rodr guez.
Isi dro F l ores.
G ust avo D resel .
Bl as Cant.
F co. Rodr guez Urrut i a
D onaci ano Verast egui .
F e r r ugi no s o .
Cobrizo.
Pl omos y f errugi -
noso con l ey pl at a
F errugi noso.
F i erroso.
Pl omos y l ey pl at a
En expl orac.
En expl ot ac.
En expl orac.
En expl otac.
(*) El mi neral se transporta al ferrocarril inmediato por medio de un cable de alambre sistema
Blaichert.
No mbre d e l mi ne ral
L ugar d e ubi caci n
Pro pi e tari o s Me tal e s que co nti e ne O bs e rvaci o ne s
Zempoal .
Sant o T oms.
Ul t i ma T ul e.
La F ama.
Zchi l .
El Centi nel a.
La Ri nconada.
El D i ent e.
El Len.
Buenavi s t a de A.
Azteca.
Sant a Jul i ana.
El Moni to.
La Past ora.
San Jos.
El D urazno.
La Mural l a.
Bert ha.
MUNI CI PA L I DA D DE SANTA CATARI NA
Camajn.
La Uni n.
La T ri ni dad.
San Ni col s.
El Porveni r.
La F e.
Sierra Madre.
Cerro de l as Mi tras.
Sierra Madre.
G ust avo D resel .
G regorio D . Zambrano.
G ust avo D resel .
S. W. Leedon.
G ust avo D resel .

Jul i o Coronado.
C. B. F l ynn.
G ust avo D resel .
John Phi l i p F l ynn.
F l orent i no Cant.
C. B. F l ynn.
Pl omos y l ey pl at a
F i erroso.

F i erroso y plomos.
Pl omos y l ey pl ata
F i erroso.
En expl ot ac.
MUNI CI PAL I DAD DE GUA DA L UPE
Cerro de la Si l l a.

G .
a
Min. La Past ora. [F i erroso. I En expl ot ac.
Avel i no Z. G arza. | Pl omos y l ey platal En expl orac.
MUNI CI PA L I DA D DE GARC A
Cerro de l as Mi tras.
Potrero del Cercado
Sierra Madre.
C.
a
Min. El D urazno.
T ri ni dad Cervantes.
H. F i sher.
Pl omos y l ey pl at a
Cobrizo.
Pl omos y l ey pl at a
En expl ot ac.

En expl orac.
MUNI CI PAL I DAD DE H I GUERA S
| Cerro de Camajn. | G ust avo D resel . [Pl omos y l ey pl at a| En expl orac.
MUNI CI PAL I DAD DE MI NA
Cerro de l as Mi tras.
Cerro de l a Bol s a de
Judas.
J. M. Crupp.
T ri ni dad G arca.
Pl omos y l ey pl at a En expl ot ac.
Cobrizo. En expl orac.
MUNI CI PAL I DAD DE SANTI AGO
Sierra Madre.
I
Wal tar Warren.
Sant i ago Rendn.
I Pl omos y l ey pl at a' En expl orac.

MUNI CI PAL I DAD DE SAL I NAS VI CTO RI A
Lomas de Mamul i -l
qu.
S. Ni col s Ayal asjCerro del T opo.
Vul cano. |
JeSs G onzl ez T revi o| Pl omos y l ey pl ata En expl orac.
MUNI CI PAL I DAD DE GENERA L ESCO B EDO
[Pl omos y l ey pl at al En expl orac.
F i erroso. I
[Juan Lozano.
Jess Moreno.
MUNI CI PAL I DAD DE MI ER Y NO RI EGA
Can l as Minas.
La Luz.
Cinco Seores.
San Pedro de l a
Cardona.
La Luz.
El D uque.
San Ant oni o.
Luz de N. Len.
Hac. de l a Cardona. Eduvi gi s V. Mart nez.
Il defonso Crdoba.
E. BarrenecheayF . Mo-
reno.
Pedro F l ores.
Jess G onzl ez T revi o
C.
a
Min. de San Pedro.
E. BarrenecheayF . Mo-
reno.
Il defonso Somel i y Z. Sa-
l azar.
Pl at a y pl omo.

Cobre.
Pl at a.

Pl omoso y pl at a.

Pl at a.
En expl otac.
i'ram. el den. "
No mbre d e l mi ne ral L ugar d e ubi caci n Pro pi e tari o s Me tal e s que co nti e ne O bs e rvaci o ne s
MUNI CI PA L I DA D DE DO CTO R ARRO Y O
El Ji l guero.
San F ranci sco.
St a. F e de N. Le n
Rancho del Ji l guero
Haci enda Sta. Ri t a.
Hac. Sta. G ertrudis.
Eduvi gi s V. Mart nez.
Ignaci o T . del Prado.
Rut i l o Rei noso.
Pl at a y pl omo.

Pl omo y l ey pl ata.
En expl ot ac.
MUNI CI PA L I DA D DE GA L EA NA
La Cruz. 1 La Provi denci a. l At anasi o Snchez I Pl omo y l ey pl at a. ] En expl otac.
La Marta. i F erm n Mart nez.
MUNI CI PA L I DA D DE A RA MB ERRI
San Pedro. I La Coheter a. Ramn Avi l s. 1 Cobre y pl ata. iT ram. el den.
La Rei nera. [ I [Cobre y fierro. |
I X . Ganadera. En la Memo ria pre s e ntad a al Co ngres o d e Nuevo Le n
po r el Go be rnad o r Sr. Ge ne ral B e rnard o Re ye s , el ao 1895, e nco ntramo s lo s s i-
gui e nte s d ato s co rre s po nd i e nte s la i nd us tri a pe cuari a d el Es tad o :
Cabe z as . Val o r.
Exi s te nci a en Ganad o Vacuno .
173.612 1.430.471,00
Cabal l ar . 67.292 425.523,50
Mul ar . . 14.279 180.199,00
As nal . . 28.982 111.683,50
. L anar. 246.599 219.841,25
De pelo . . 521.581 453.982,75
Po rci no . . 37.831 118.795,58
Sumas . . 1.090.176 2.940.496,58
Re s ume n: Ganad o mayo r
284.165 2.147.877,00
me no r. . 806.011 792.619,58
1.090.176 2.940.496,58
Las muni ci pal i d ad e s que mayo r ri que z a po s een en es te ramo s o n China, Galea-
na, Ge ne ral Te rn y Mo ntemo relo s que cue ntan d e 13 16 mil cabez as d e ganad o
vacuno cad a una; las d e me no r i mpo rtanci a s o n Abas o lo y Mar n co n 200 cabe z as
la pri me ra y 45 la s e gund a.
X . Vas de comunicacin y transporte. Ad e ms d e alguno s bueno s ca-
mino s carre te ro s que po ne n en co muni caci n las d i fe re nte s po blacio nes d el Es tad o ,
cue nta Nue vo Le n co n tre s fe rro carri l e s i mpo rtante s , que s o n el Naci o nal Mexi-
cano , el I nte rnaci o nal y el d e Mo nte rre y al Go lfo .
El pri me ro atravi e s a el te rri to ri o d e No rte Sur en su parte s e pte ntri o nal y lo
po ne en co municacin d i re cta co n la capi tal d e la Re pbl i ca y co n lo s Es tad o s
Uni d o s d el No rte ; el s e gund o es un ramal del I nte rnaci o nal que nace en la Es ta-
cin Re ata y faci l i ta el trns i to y co municacio ne s e ntre lo s Es tad o s d e Nuevo
Le n, Co ahuila, Durango y Chi huahua y el te rce ro parte d e Mo nte rre y al SE.
has ta Tampi co y al NO. has ta Ge ne ral Tre vi o , d o nd e e ntro nca co n el I nte rnaci o -
nal ya me nci o nad o .
Re s pe cto d el Fe rro carri l Nacio nal Me xicano co ns id e ramo s s uficie nte lo d icho
e n el pri me r to mo d e e s ta o bra cuand o d el mis mo no s o cupamo s y d el I nte rnaci o -
nal hemo s tratad o ya, po co hace , en la d es cripcin d e lo s Es tad o s d e Co ahuila y
Durango . Rs tano s tan slo d e d i car al gunas fras e s al d e Mo nte rre y al Go lfo , am-
pl i and o lo d icho en la pri me ra parte d e e s ta GU A y re ctificand o un e rro r all co -
me ti d o , d e po ca y re l ati va i mpo rtanci a, pe ro que la d elicad ez a d el actual Ge re nte
d e la e mpre s a Mr. A. Mo uno m no s hiz o ad ve rti r pid ind o no s re ctificar.
Al re fe ri rno s las o bras d e re fo rma i ni ci ad as e n la va po r la actual e mpre s a
pro pi e tari a, d i j i mo s que s ta fu la que mand co ns trui r la e l e gante e s taci n que
po s ee en Mo nte rre y, lo que no es e xacto . Es e hermo s o ed ificio se l e vant en ti e mpo
d e la ante ri o r empres a, que fu tambi n la co ns tructo ra d e la l ne a. Al Csar lo que
es del Csar, y que d a as co mplacid o el Sr. A. Mo uno m, quie n po r o tra parte no
ne ce s i ta tale s laure le s , po rque o tro s mucho s ad qui ri y e s t ad qui ri e nd o co n las
o bras co lo sales que e fe cta s o bre lo s ro s cruz ad o s po r el fe rro carri l y d e las que
vamo s o cuparno s .
Pare ce que la po d ero s a Co mpaa be l ga pro pi e tari a d e d icho fe rro carri l s e pro -
po ne trans fo rmarl o en una va frre a mo d elo po r la natural e z a d e sus o bras d e
arte y po r la s e guri d ad d e s us rie le s , si j uz gamo s po r la acti vi d ad fe bri l co n que
se llevan cabo nume ro s as o bras d e re fo rma. Mucho s so n lo s pue nte s d e hi e rro
que s i mul tne ame nte se co ns truye n e n el re co rri d o , o cupand o mul ti tud d e braz o s
y o fre cie nd o d e j ar, en plaz o bre ve , co nve rti d o s e n s lid as o bras me tl i cas lo s que
ante s e ran pue nte s d e mad e ra, d e feo as pecto y d e re s i s te nci a po co d urabl e . En el
pero d o que me d i a d es d e la publ i caci n d el pri me r to mo d e es ta o bra la fe cha,
se han te rmi nad o s eis d e es to s pue nte s s o bre lo s ro s La Pre s a, Pare d n, Sal i nas ,
Ce rri to s y Pe s que r a. Lo s que actual me nte se ti e nd e n s o bre lo s caud alo s o s San
J uan, Vaque ro s , Mo nte mo re lo s , Camacho , Lo ma Al ta, Li nare s y La Cruz e s tn
prximo s te rmi nars e , hallnd o s e o tro s mucho s ya pre parad o s al bo rd e d e lo s ro s
y arro yo s que han d e cruz ar.
Es d i gna d e enco mio la acti vi d ad d e la e mpre s a, que po r o tra parte o bra tam-
bin en beneficio pro pi o , po rque as s e capta el apo yo y la co nfianz a d el pbl i co .
No o bs tante lo s eno rmes d es embo ls o s que s ignifican las o bras me nci o nad as , no
se d es cuid a al pro pio ti e mpo la re paraci n y co ns ervacin d e la va, pud i e nd o o b-
s ervars e d urante el vi aj e po r ella, que cad a rato se e ncue ntran nume ro s as cua-
d rillas d e o brero s cambi and o d urmi e nte s , re ctificand o curvas y e ns anchand o y
bal as trand o te rrapl e ne s .
Po r ltimo , pro ye cta la e mpre s a co ns trui r y d e j ar te rmi nad o s en el pre s e nte
ao (1899) uno s grand e s talleres para la re paraci n d e lo co mo to ras , carro s y d e ms
mate ri al d el fe rro carri l , lo s cuales se l e vantarn en Mo nte rre y y e s tarn d o tad o s
d e to d a la maqui nari a pre cis a y d e to d o s lo s elemento s me cnico s ms mo d e rno s
que se co no cen. Y para que el pro gre s o y me j o rami e nto d e es ta lnea s ea co mpleto
y nad a fal te en ella que pue d a re d und ar en pe rj ui ci o d el pblico d e s mi s ma, se
co ns trui r e n bre ve (tal vez e n el mis mo ao ) un extens o muelle d e hi e rro e n Tam-
pico i nme d i ato al gran ed ificio d e la Ad uana que es t te rmi nnd o s e y d el que no s
o cupare mo s en bre ve . Co n e s te muelle s e rn tre s lo s que po s ea la e mpre s a en aque l
pue rto ; el d e la e s taci n, el te rmi nal d e la lnea o rillas d el Pnuco y el que se
pro ye cta. El s e gund o d e es to s tre s es no tabl e po r s us grand e s d imens io nes que le
hace n en s u gne ro , d e lo s mayo re s co no cid o s y po r la co mple ta i ns tal aci n d e ma-
qui nari a que e n l se hiz o , en el cual se co mpre nd e n o cho po te nte s gras que tras -
l ad an rpi d a y d i re ctame nte las me rcanc as d e lo s buque s lo s vago ne s d el fe rro -
carri l vi ce ve rs a.
Mxico s e s ie nte ho nrad a y s ati s fe cha co n abri gar en su s eno e mpre s as co mo la
Co mpa a be l ga pro pi e tari a d el fe rro carri l d el Go lfo , e mpre s as que si bus can el
lucro i ncre me nto d e s us capi tal e s es bas nd o s e en el pro gre s o d el pa s que ellas
pro mue ve n, t tul o ms que s uficiente para hace rs e acre e d o ras al apre cio y apo yo
d el pbl i co y d e lo s go bi e rno s . Y cuand o s o n d i ri gi d as po r pe rs o nas i nte l i ge nte s ,
d e afabl e trato y carcte r e mpre nd e d o r, co mo lo es el Ge re nte Ge ne ral d e aqulla,
Mr. A. Mo uno m, el xito es i nfal i bl e y s egurs imo s u tri unfo s bre l a co mpe te nci a
d e o tras e mpre s as .
Po r la cal i d ad y natural e z a d e las vas d e trans po rte que acabamo s d e men-
ci o nar, es tpue s Mo nte rre y en co nd icio nes d e pro gre s ar rpi d ame nte co mo lo hace
caus and o el as o mbro d el que no lo ha vis to d iez d o ce ao s ha y vuelve ho y su
s eno , que e ncue ntra po blad o d e j nd us tri as i mpo rtant s i mas y es tacio nes d e fe rro -
carri l , alz nd o s e en lo s que ante s e ran campo s aband o nad o s ms ero s parad o re s
d e pe s ad as d i l i ge nci as .
Telgrafos. H ay en el Es tad o lo s d e la z o na fe d e ral y lo s d e lo s fe rro carri l e s .
Po r uno s y o tro s cue s ta un me ns aj e d es d e Mo nte rre y Mxico vicevers a $ 1,20
las pri me ras 10 pal abras y $ 0,12 cad a pal abra e xce d e nte . La o ficina te le grfica
fe d e ral d e Mo nte rre y es d e s ervicio pe rmane nte y d urante la no che s e co bra po r lo s
d e s pacho s la mi tad d e la tari fa.
Telfonos. Es te s i s te ma d e co municacin se hal l a en Nuevo Le n tan d es -
arro l l ad o que es el pri me ro d e lo s Es tad o s d e la Re pbl i ca en ki l me tro s d e hilo s
y en nme ro d e aparato s , ave ntaj nd o l e tan slo el Di s tri to Fe d e ral .
Lo s que actual me nte funci o nan so n lo s s i gui e nte s :
Te lfo no s fo rne o s d el Es tad o ,
urbano s d e parti cul are s
fo rne o s
en la capi tal , d e la Co m-
pa a te l e fni ca Me-
xi cana
aparato s 8
529
27
491
Sumas 1.050
kilms 60-760 m.
562-718 m.
258-300 m.
904 m.
1.785-779 m.
CorreosKEste s ervicio es fe d e ral y se practi ca en 18 ad mi ni s traci o ne s y 34
age nci as .
EST AD O D E NUEVO LEN
DI RECTORI O OFI CI AL
PO D ER EJECUT IVO
Gobernador, Sr. G eneral D . Bernardo Reyes,
Presi dente de l os Consejos de Instruccin y
de Salubridad, de l a Junt a de mejoras mate-
ri al es y de l a Auxi l i ar de la Sociedad Mexi-
cana de G eograf a y Estad sti ca.
Secretario del Gobierno, Ramn G arca Clia-
varri.
P O D E R L E G I S L A T I V O
DI PUT A DO S PRO PI E T A RI O S
Li c. Cri spi ni ano Madrigal,
D r. Raf ael G arza Cant,
Adol fo Zambrano,
Ing. Manuel G . Ri vero,
Lic. Vi rgi l i o G arza,
D r. At engenes Bal l esteros,
Lic. Pedro Ben tez Leal ,
Aurel i o Lart i gue,
D r. Ramn E. T revio,
D r. Pedro C. Martnez,
Rafael G arca F ernndez,
Monterrey.
Santi ago.
Monterrey.
Li nares.
Monterrey.
Sal i nas Victoria.
Monterrey.
DI PUT A DO S SUPL ENT ES
Celedonio Junco de l a Vega, Monterrey.
Li c. Vi cente G arza Cant.
Margari to G arza,
Pl at n T revio, Santi ago.
Marcelo Salinas, Agual eguas.
Lui s El i zondo, Allende.
D r. Joaqu n Bentez, Li nares.
F rancisco Salazar, G al eana.
Lui s G . Corts.
Vctor de l a G arza, Sal i nas Victoria.
Arnul fo Botel l o, Villaldama.
PO D ER JUD I CI AL
Presidente del Tribunal Supremo de Justicia,
Li c. F ranci sco Val ds G mez, Monterrey.
Magistrado de la 2.
a
Sala, Li c. Jos Juan Lo-
zano, Monterrey.
Id. 3.
a
, Lic. Juan B. G onzlez Sepl veda, Mon-
terrey.
Mag." Fiscal, Lic. Carlos Lozano, Monterrey.
Id. Suplente, Lic. Ramn Hi nojosa, Monterrey.
Id., id. Lie. Vi rgi l i o G arza,
Id., id. Lic. Manuel Z. de l a G arza,
Id. Fiscal, Lic. Mi guel Cirilo,
Defensor de Oficio, Li c. Roque de Luna,
Secretario del Tribunal Supremo de Justicia,
Li c. Antoni o Sepl veda, Monterrey.
Juez 1. de Letras Penal, Li c. Isauro F . de P.
Villarreal, Monterrey.
Id. 2, Lic. Ventura G uajardo,
Id. 1. Civil, Lic. F ran.
0
Cant Crdenas,
Id. 2, Lic. Jes s L. G onzl ez
Id. de Letras de la 2.
a
frac. Li c. Jess G arza
Leal , Cadereita Ji mnez.
Id. 3.
a
, Lic. F l orenti no de l a O ., Li nares.
Id. 4.
a
, Canuto S. Martnez. D r. Arroyo.
Id. 5.
a
, Carlos G orosti eta, Cerralvo.
Id. 6.
a
, Nstor G uerra, Vi l l al dama.
Id. 7.
a
, Juan J. Hinojosa, Montemorel os.
Representante del Ministerio Pblico, Li cen-
ciado Cri spi ni ano Madri gal , Monterrey.
Representante l.
e
-
r
Suplente del Ministerio P-
blico, Lic. Juan F . Burchard, Monterrey.
Representante del mismo, Lic. Rafael Lozano
Saldaa, Monterrey.
PRI NCI PA L ES FUNCI O NA RI O S Y EMPL EA DO S DE
L A F E DE RA CI N EN E L EST A DO DE NUEV O -
L EN.
Diputado Propietario por Nuevo-Len, G ene-
ral F ranci sco Ram rez, Mxico.
Id., Lic. Manuel Serrano, Monterrey.
Id.r D r. Manuel Z. D ori a, Li nares.
Id., D r. Eleuterio del Val l e, Mxi co.
Id. Suplente, Lic. Jess M. Cerda.
Id., Arnul fo Berl anga, Monterrey.
Id., Ing. Andrs Nori ega, Li nares.
Id., D r. Lorenzo Seplveda, Monterrey.
Senador Propietario, Carlos Berardi ,
Id., Lic. Carlos F . Ayal a,
Id., Suplente, D r. J. P. Contreras, Mxico.
Id., Jess M. Ben tez y Pi ni l l os, Li nares.
Jefe Interino de la 3.
a
Zona Militar, Coronel
Ramn T ern, Monterrey.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE NUEVO L EN
Jefe de Hacienda, Mariano O tero, Monterrey.
Comandante de la 1.
a
Zona de la Gendarmera
Fiscal, G eneral Pomposo Campillo, Monte-
rrey.
Administrador Principal del Timbre, Leande-
ro Agui l ar, Monterrey.
Inspector Postal, Arturo J. Monroy,
Inspector Local de Correos, Manuel Romero
Montiel, Monterrey.
Juez del Distrito, Lic. Lorenzo Roel ,
Promotor Fiscal del Juzgado del Distrito, Li-
cenciado G uadal upe Cavazos, Monterrey.
Jefe de la Oficina Telegrfica, Edelmiro Lon-
gori a, * Monterrey.
CO NSEJ O DE I NSTRUCCI N PB L I CA DEL EST A DO
Presidente, G ral. B. Reyes, Pl aza D egol l ado.
Secretario,Ing. Miguel F . Martnez, 15 Mayo 70.
Vocales
Li c. F ranci sco Val ds G mez, Hi dal go 64.
Crispiniano Madrigal, Iturbi de 13.
Jos Juan Lozano, G eneral T apia 6.
D r. Juan de D . T revi o, Pl aza Hospi t al G .
Lorenzo Seplveda, Pl aza de Bol var 14.
Amado F ernndez, Matamoros 89.
Prof. Seraf n Pea, Aguacat e.
Ari steo G onzlez, Washi ngt on 196.
F ederico G arza, T eatro 15.
Pabl o Li ras, S. F ranci sco 21.
DI RECCI N GENERA L DE I NSTRUCCI N PB L I CA
DE L E ST A DO
Director, Ingeni ero Mi guel F . Martnez, 15 de
Mayo 70.
Oficial de redaccin, Ari steo G onzlez G arza,
Was hi ngt on 196.
Id., Pabl o Li vas, S. F ranci sco 21.
El Escribiente, Beni t o Villarreal, Was hi ngt on
105 Let ra E.
La Escribiente, Srta. Prof .
a
Paul a Enrquez,
G uerrero 30'/,.
Inspector Escolar del Distrito Norte, T oms
T revi o, 15 de Mayo 13.
Id. Sur, Eul ogi o F l ores Was hi ngt on 105 L.
a
E.
Id. Este, Ant oni o L. T revio, G aleana 17.
Id. Centro, Seraf n Pea, Aguacat e.
DI RE CT O RE S Y DI RE CT O RA S DE L A S ESCUEL A S
O F I CI A L ES DE L A MUNI CI PA L I DA D DE MO NT E-
R R E Y
Escuelas de nios
Profesores
1, cl ase nm. 1, F ranci sco J. Montemayor,
15 de Mayo 13.
421
1.
a
clase, nm. 2, Eut i mi o Calzado, Matamo-
ros 168.
3, Arcadio Espi nosa, Was hi ngt on 105.
2.
a
1, Benjam n A. Martnez, Al varez L.
a
A.
2, Conrado Montemayor, T eatro 55'/2.
3, Celso F . Zamora, Sta. Ri t a l et ra E.
4, Macario Prez, Sta. Ri t a l et ra E.
5, Marn T revio, Colegio Ci vi l 53.
3.
a
Margari to Col unga, Hac. San Bernab.
Antoni o Z. G onzlez, Hac. G onzalitos.
Joaqu n Saldvar, Hac. Los Urd al es.
Leandro G uerra, Hac. San Jernimo.
F i del T mez, Hac. Labores Nuevas.
Epi fani o Cant, Hac. <-El Ancn.
Cri sti no Elizondo, Hac. Estanzuela.
Rafael Serna, Hac. Los Cristales.
Escuelas de nias
Seoritas Profesoras
1.
a
cl ase nm. 1, Rosari o T revi o, T eatro 40W
2, F ranc.
a
Ram rez Angui ano, 0campo50.
3, Petra C. Morales, Arqui tos.
2.
a
1, Li brada G arza, Pl aza G arza Ayal a.
2, Melchora Espinosa, Hospi tal y Hum-
boldt.
3, Boni faci a E. G alindo, Col. Ni as 65.
4, Isabel G arza, Zuazua 11.
5, Juana Casti l l o, Aguacat e 40.
3.
a
Paul a G utirrez, Hac. San Bernab.
G enoveva G arza, Hac. G onzalitos.
F ranci sca Juregui , Hac. Los Urd al es.
Sofa G utirrez, Hac. San Jernimo.
Melchora T revi o, H. Labores Nuevas.
Vi centa Salinas, Hac. El Ancn.
Mercedes Espinosa, H. La Est anzuel a.
Perf ect a Martnez, Hac. Los Cristales.
Rupert a Montes, Hac. Los Remat es.
Eul al i a Lucio, Hac. Los T ijerinas.
Ins Esparza, Hac. Piedra Parada.
Academi a nm. 1 para adul tas, Srta. D i oni si a
G arza, Zacatecas (San Lui si to).
2, Srta. Areopagi ta Cant, P.
a
G arza Ayal a.
Escuel a de l a Peni tenci ar a del Estado, Mi guel
G arca, calle de Modesto Arrela.
CO L EGI O S PA RT I CUL A RE S
Para nias
La Asuncin, D i rectora Srta. Prof .
a
D ol ores
Martnez, calle de l a Zona.
Mara W. Benavides, 5 de Mayo 36.
San Lui s G onzaga, Sra. Prof esora Manuel a
Sada de T revi o, Comercio.
CO L EGI O S PA RT I CUL A RE S PA RA V A RO NES
Directores
Emi l i o Rodr guez, Bolvar, P.
a
D egol l ado 4.
J. B. F O S S Y CO MP. A CARBN Y COK E. G ANTE, 2. MEXI CO . D . E.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE NUEVO L EN
422
F i l i berto Chaveznava, Zaragoza, Roble 42.
Mariano de l a G arza, Hidalgo, Hi dal go.
Jess A. Rojas, Porfirio D az, Matamoros.
Jons G arca, Mprelos, Zaragoza 81.
Ausencio F ernndez, Jurez, T eatro.
PERSO NA L DI RECTI VO Y DO CENTE
DEL CO L EGI O CI VI L
Director, D r. Lorenzo Sepl veda, Pl aza Bol-
var 14.
Secretario, D r. Heraclio G onzlez, Robl e 65.
Prefecto de Estudios, D r. Hermenegi l do Cha-
pa, Colegio Civil.
Tesorero, D r. Amado F ernndez, Matamoros 89.
Profesores
-D r. Macedonio E. T amez, M. Arrela 95.
Ing. Ernesto G arca, Matamoros 107.
Porfirio T revio, D egol l ado 5.
Jos Luna Ayal a, Robl e 17 B.
D r. Amado F ernndez, Matamoros 89.
D r. Eusebi o G uajardo, M. Arrela 107 >/2.
D r. Lorenzo Sepl veda, Pl aza Bol var 14.
Emi l i o Rodr guez, Iturbide 11.
Lic. Raf ael Lozano, Roble 84.
Ing. F rancisco Bel trn, Abasol o 59.
D r. Beni gno R. D avi s, Hospi tal G onzlez.
F ederi co G arza, T eatro 15.
G uadal upe Montenegro, 15 de Mayo 99.
Li c. Vi rgi l i o G arza, D r. Coss 25.
Cap. Jos R. Moreno, T eatro 2
Ing. Jos Pal aci os, D r. Mi er 95.
Jos Joaqu n G alindo, Lerdo de T ejada 7.
F ernando Val ay, Hot el Mxico.
Juan E. G mez, M. Arrela 95.
Jess G arza, Aramberri 86.
Hctor G onzlez, Aramberri 121.
F aust i no Roel , M. Arrela 75.
Ernesto Q uiroz, Pl aza Bol var 16.
Al f onso Prez, Mxico, 69.
G aldino Q ui ntani l l a, 5 de Mayo 8.
Amador Zuazua, Robl e.
Juan Segu n, G eneral T apia 2.
F ranci sco T revi o, 5 de Mayo 6.
PERSO NA L DO CENTE DE L A ESCUEL A NO RMAL
PA RA PRO F ESO RES
Director ingeniero, Mi guel F . Mart nez, 15
de Mayo 10.
Catedrticos
Seraf n Pena, Aguacat e.
D r. Raf ael G arza Cant, Zuazua 5.
Ari steo G onzlez G arza, Was hi ngt on 196.
Arcadio Espi nosa, Washi ngt on 105.
Pabl o Li vas, S. F rancisco 21.
Ing. Mi guel F . Martnez, 15 de Mayo 70.
F ranci sco J. Montemayo , 15 de Mayo 13.
Juan G arza Prez, Lerdo 66.
J. G uadal upe Montenegro, Col egi o Civil.
Prefecto de Estudios, Arcadio Espi nosa, Was-
hi ngt on 105.
Profesor, Cap. Jos Moreno, Cuartel del 9.
Batal l n.
Id., F ernando Val ay, 15 de Mayo 74.
PERSO NA L DI RECTI V O Y DO CENTE
DE LA ESCUEL A PRO FESI O NA L PA RA SEO RI TA S
Director, Ing. Mi guel F . Martnez, 15 de Ma-
yo 70.
Subdirectora y Secretaria, Srta. Profesora Ro-
sa Salinas, Hospi tal 12.
Profesores
F ederico G arza, T eatro 15.
Pabl o Li vas, S. F rancisco 21.
Srta. F ranci sca Martnez, Zona, Colegio de l a
Asuncin.
Anastasi o A. T revi o, Washi ngt on.
Salvador Pea, Was hi ngt on, 12.
El ena Knapp de Hagueman, Matamoros 89.
Srta. Mara W. Benavi des, 5 de Mayo 35.
F ernando Val ay, 15 de Mayo 74.
PERSO NA L DI RECTI V O Y DO CENTE DE L A ESCUEL A
DE J URI SPRUDENCI A
Director, Li c. F ranci sco Val ds G mez, Hi-
dal go 64
Secretario, Lic. Juan B. G onzlez Seplveda,
D r. Mier, 29.
Catedrtico, Lic. Vent ura G uajardo, Modesto
Arrela 112.
Id., Lic. J. Juan Lozano, G eneral T api a 6.
Id., Li c. Crispiniano Madrigal, Iturbide 13.
D IRECT O RIO PRO F ESIO NAL
AB O GADO S
Ayal a Carlos F l i x, O campo 55.
Al dape Len E., 5 de Mayo 22.
Berasaluce Ni col s M., Matamoros 181.
Ben tez y Leal Pedro, Matamoros 130 A.
Burchard Juan F . , Bolvar 15 Vi-
Barrera Juan J. , Iturbide 63.
Canales Cadena Andrs, Washi ngt on 102
l
t .
Casti l l n Eugeni o F . , D r. Mier 30.
Cirios F ranci sco, Abasolo 47 '/,.
Cant Crdenas F ranci sco, Robl es 36.
Cabazos G uadalupe, D r. Mi er 62.
Cant Jos M.
a
, S. F rancisco 5.
Caedo Jorge, Cuartel G eneral.
Cirio Miguel, Ahuacat e91.
Cabazos Ramn, 2.
a
5 d Mayo 30.
J- B. F O S S Y CO MP. A CARBN Y COK E. G ANTE, 2. MXI CO . D . F .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE NUEVO L EN
Chapa Leobardo, Bol var 2 ' t .
Chapa Cristbal, S. F rancisco.
D vi l a Andrs, Mxico 35.
D vi l a Ismael , D r. Mier 41.
F l ores Len G ., Al l ende 34.
G arza Alejandro, Presa 54.
G arca Canuto, Matamoros 124.
G arza Edi l berto, Aramberri 86
3
/t .
G orosti eta Enri que, Matamoros 88.
G arza F ortunato de la, Bol var 22.
G arza G eneroso, Aramberri 86
i
/ .
G alindo Jul i o, Hi dal go 21.
G onzlez Seplveda Juan B., D r. Mier 29.
G arza F l ores Jess, Mxico 1.
G onzlez Jess L. , Bol var 7.
G arza Evi a Juan N. , D r. Mi er 96.
G arza Ayal a Lzaro, Abasolo 36.
G arza Manuel Z. de la, O campo 5.
G arza Campos Manuel , O campo 5.
G i l T revio Macedonio, Matamoros 116.
G arza Cant Vi cente, Cal zada Uni n.
G arza Vi rgi l i o, D r. Coss 25.
G uajardo Ventura, Arrela 112.
Horcasi t as Esteban, Zuazua 44.
Lozano Carlos, 5 de Mayo 81.
A B O G A D O
Se encargade todos los asuntos
concernientes su profesin en
esta ciudad, y recibe comisiones
de igual clase para cualquiera
plaza del Estado, lo mismo que
para las de los Estados de Tamau-
lipas y Coahuila.
Tiene su bufete en la casa n-
mero 73de la calle de Oeampo.

MONTERREY, N. L. (Mx .)
423
Luna Roque de, Robles 17 B.
Lozano Sal daa Raf ael , Robl es 48.
Lozano Jos Juan, T api a 6.
Ll ano Jos de, G eneral T apia 4.
Madrigal Crispiniano, Iturbi de 22.
Martnez Canuto, Hi dal go 13.
Montemayor Carmen A. . G uerrero 16.
Martnez El euteri o, Arrela 137.
Morales F rancisco, Matamoros 91.
Mart nez G udelio, Arrel a 160.
Ni et o Alejandro, D r. Mier 72.
Pal oma Hesi qui o, Santa Luc a 67.
Ram rez Angui ano Bartol o, Hospi tal 19.
Reyes F ranci sco E. , Zaragoza, 14.
Rodr guez F l i x N. , 1.
a
5 de Mayo 72.
Roel Lorenzo, Washi ngt on 90.
Roel Secundi no, Arrela 75.
Santos Ant oni o S., Hi dal go 62.
Sepl veda Antoni o, D r. Coss 29.
Sanmi guel Eulalio, T eatro 26.
Serrano Manuel , Zuazua 23.
Saldaa Manuel D . , Col egi o Civil 65.
Sepl veda Vi l l ar real Raf ael , D r. Coss 28.
T revio Anastasi o, Colegio Civil 2.
T revi o Carlos, Ocampo 73.
T revi o D omi ngo M., Iturbide 59.
T revi o Lui s, Ahuacate, 35.
T revio Ra ael , D r. Coss 24.
T revi o T eodosio, Sant a Luca, esquina.
T revi o Vi cente B. , T eatro 57.
Viteri Andrs, D r. Coss 65.
Villarreal El i as, Matamoros 45.
Val ds G mez F ranci sco, Hi dal go 64.
Vi l l arreal F el ci tos, S. F rancisco.
Vi l l arreal Isauro F . de P., G uerrero 10.
Vi l l arreal Modesto, O bispado 27.
Vi vanco Santi ago, Santa Ri t a 36.
Villarreal V. V. , Ahuacat e 64.
I NGENI ERO S
T revi o Porfirio.
Morelos Ignacio.
Arroyo F lorentino.
Burchard Benjamn.
Wi l hman Ernesto.
MDI CO S
Ancira Epi taci o, Comercio 21.
Barrn Eugeni o L.
Brooks G . F .
Burronghs J. J.
Carrillo Atanasi o, Robl es 49.
Cant Juregui Adolfo, O campo 23.
Cross Eduardo.
Carrillo Jess.
Cervantes Mi guel .
SO CIED AD CO O PERAT IVA
DE
Ahorros Inversiones
de MO NT ERREY
Facilita aquellas pers o nas que d es een
po s eer cas as , la ad quis icin de ellas , pagn-
d o las en abo no s mens uales que no exced an
d e lo que les impo rtara lare nta, y pro cura la
mane ra ms co nveniente, s e gura y pro d uctiva
de invertir pequeo s aho rro s me ns uale s .
CO NSEJO D E AD MINIST RACIN:
Antonio V. Hernndez Eduardo Zambrano
PRESI DENTE TESORERO
Lie. Julio Galindo
SECRETARI O Y AB OGADO
VOCALES:
Francisco Belden Andrs Farias
SUPLENTES:
General Jernimo Trevio Otto Degetau
Andrs Farias
GERENTE GENERAL
A PA RT A DO A . " 3 5 MO NT ERREY, NUEVO LEN
Juan Chapa G mez
Mi guel Q ui roga
C h a p a G me z y Q,-u.iroga
Ab arrot es y Panad e r a
Comisiones
Consignaciones
MO NT ERREY
3 V T : x : i c o )
Pl aza Coln, n. 1 6 V
T E L F O N O N . 4 0 9
V I ST A EX TEB I O K DEL E ST A B L E CI MI E NT O
Referencias s atis faccin
de quien las so licite.
IMPORTADORES
DE -
vino s es pao les y frances es
y to d a clase
d e co ns ervas alimenticias
y frutas s ecas y en almbar
T E A T B O J U R E Z
J. B . F O S S Y C O MP .
A
CARB N Y COK E. G ANTE, 2. M X I C O . D . F .
426 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE NUEVO LEN
D avi s Beni gno, Hos pi t al G onzl ez.
El i zondo Pl ut arco, Robl es 80.
F ernndez Amado, Mat amoros 87.
G rant ham D ani el , Hot el Mont errey.
G uajardo Eusebi o, Bot i ca G uerrero.
G arza Cant F ranci sco, Mat amoros y T eatro.
G onzl ez Jes s , Hos pi t al G onzlez.
G arc a Barreda Mauri ci o, Comerci o 54.
G arza Ni col s , 15 de Mayo 39.
G arza Cant Raf ael , Zuazua 5.
G arza Sant os , 15 de Mayo 39.
Huns anker A. , Hot el Pl aza.
I gl es i as T oms F . , Morel os 49.
Leal Ant oni o F . , Mat amoros 130 A.
Lpez Sanromn Just o, D oct or Mi er 83.
Lozano Jos Mara, T eat ro 11.
Lozano Just o, Pres a 43.
Makenzi e Robert o, Hot el Hi dal go.
Mart nez Pedro C., S. Col egi o Civil.
Mart nez Mel esi o A , Sta. Luc a 6.
Mart nez Al f onso, O campo 26.
Mac Means Andrean, Hi dal go 11.
Mal donado Eul ogi o, T eat ro 29.
Mart nez F erm n, Bot i ca del Robl e.
Mart nez G regori o D . , S. F ranci sco.
Nori ega Pedro, D oct or Mier 73.
Pe a D avi d, Pl aza Pur s i ma 61.
Rodr guez Eusebi o, Pl aza Col n.
Rodr guez Macl ovi o, Hos pi t al Mi l i tar.
Rodr guez Ni col s, Hot el Ref orma.
Sal dan a Ignaci o, Bol var 1.
Sepl veda Lorenzo, Bol var 14.
T revi o Jes s H. , It urbi de 67.
T revi o Juan de D i os , F rent e Hos p. G onzl ez.
T revi o Ramn E. , D oct or Mi er 49 Va-
Vi l l arreal Anacl et o, Mat amoros 166.
Vi l l arreal Cipriano, Hos pi t al 26.
Vi l l arreal Mauro, Mat amoros 43.
Vi l l arreal Mi guel , D octor Coss 24.
Wat ki ng Robert o H. , Puebl a 8.
Zambrano Sant i ago, T eat ro 59.
DENTI STA S
Pri ce Adol f o A. , Hi dal go 12.
Cat l ec B. G ., Zaragoza 13.
F l ori t F .
Leecb W. W.., Hi dal go 11.
PRI NCI PALES CENT RO S MERCANT I LES
D EL EST AD O
B ANCO S Y B ANQUERO S
Patri ci o Mi l mo bi j os Suc. , D oct or Mi er, Mon-
t errey.
MO NT ERREY, N. L , (Mx.)
C O N S E J O D E A D M I N I S T R A C I N
['residente ANTO NI O V . H ERN NDEZ
Vicepresidente y l.
er
Vocal. MARI ANO GO NZ LEZ TREVI O
Tesorero y Gerente . . . . EUSEB I O CALZADO
H abiendo reparado completamente la maquinaria y aparato s de
nuestro s molinos, ofrecemos al pblico las mejo res harinas en el
mercado , siendo nuestras marcas afamadas las siguientes:
"REY NI TA " - " RO SA B L ANCA" y "PAL WI A"
Ve nd e mo s tambi n ACEMI TE, SAL VADO y MO Y UELO d e l a me j o r cl as e
G ran fbrica de G alletas en preparacin
Fbri ca Je H i l ad o s y Te j i d o s
EL PO RVENIR
L i e nz o bl anco , Dri l e s ,
R an, Pi qus ,
A l e mani s co s , F r ane l as ,
B ri l l anti nas ,
L i no ne s , V i chys ,
A rabi as ,
S a t i n e s , B o mb as ,
Pe rcal e s ,
Co to nad as , Cas i mi re s ,
Paue l o s ,
To al l as , Co be rto re s .
Mo l i no s d e Ci l i o d ro
J ESS MAR A
HARINAS:
Harina extra
EL ARMIO
Flor /.
a
EL CISNE
Flor 2.
a
LA GA VIOTA
Ace mi te po pul ar,
Sal vad o
Fbri ca d e Al mi d n
EL HRCULES
Al mi dn
Supremo
Al mi dn
de Segunda
Maicena
Fbri ca d e Mo s ai co s
LA IND UST RIAL
Mo s ai co d e Ce me nto ,
Mo s ai co d e Grani to ,
Es cal e ras ,
B al aus trad as ,
J arro ne s ,
Ti nas para bao .
Pi s o s para pati o ,
Co rre d o re s ,
e tc. , e tc.
Medallas en las Exposiciones Universales de Pars y Chicago
y en las de Monterrey y San Antonio (T exas)
MONTERREY\ Nuevo Len (Mxico)
Fbri ca d e H i l ad o s y Te j i d o s
El Porveni r
Mo lino s de trigo
Jess Mara
Fbrica de Almid n
El Hrcul es
Saln de hilados en la fbrica EL PO RVENIR
Fbrica de Mo saico s
La Industri al
428 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE NUEVO LEO N
F ranc. Armendai z, Pl aza Hi dal go, Monterrey.
Hernndez Hnos. , Suc. , cal l e Comercio,
Val ent n Ri vero Suc. , T tro. y Comercio,
Banco de Nuevo Len, Comercio,
Sucursal del Banco Naci onal de Mxico, D oc
tor Mier, Monterrey
Sucursal del Banco de Londres y Mxico, D oc
tor Mier, Monterrey
Sociedad Cooperativa de Ahorros Inversi o
nes de Monterrey, Apartado 35, MO NT ERREY
CO MERCI ANTES PO R MAY O R Y MENO R
EN A B A RRO TES Y ART CUL O S PA RA RO PA
F ranc.
0
Armendai z, Pl .
a
Hi dal go, Monterrey.
Maiz Hnos. , Pl aza Consti tuci n
C. Hol cb y C.
a
, D octor Mier,
J. Cram y C.
a
, D octor Mier,
Manuel Cant T revio y Hermanos, Calle Co-
mercio, Monterrey.
Cotti e y Caire, Com. y Zaragoza, Monterrey.
Chapa, G mez y Q uiroga, L A B O L A , Plaza Co-
ln 16'/A Telfono 40.9, MO NT ERREY .
Jos Caldern y C.
a
Suc., D r. Mier,
C. Bremer y C.
a
, D r. Mur y T eatro,
Manuel Vi vanco Ll ano, Li nares (Ciudad de)
Jenaro Sepl veda,
Berl anga Hnos. , Montemorelps (Vi l l a de).
Policarpo G utirrez, Cadereyta Ji mnez (Vi-
l l a de)
G raciano Bortoni y C.
a
, Lampazos (Vi l l a de).
Vicente Castaos y Hnos. ,
CRI STA L ER A
Pedro Lambretn, Pl aza Hi dal go, Monterrey.
F ERRET ER A S
Rodol fo D resel y C.
a
, Suc., Comercio, Mon-
t errey.
Viuda de Langst rot h Suc. , T eatro y D octor
Mier, Monterrey.
F ranc.
0
L. Cant, D r. Mier y D r. Coss.
F B RI CA S DE A GUA RDI ENT E
Andrs Martnez Crdenas, D octor Mier, Mon-
terrey.
FA B RI CA NTES PRI NCI PA L ES
Jos O liver, D r. Mier, Monterrey.
Val ent n Ri vero, Sucesores, fbrica de hilados
y tejidos E L P O RV E NI R, molinos de trigo
J E SS MA R A , fbrica de almidn E L H R -
CUL ES y fbrica de mosaicos L A I NDUSTRI A ,
MO NT ERREY .
Molinos de cilindros de Monterrey, S. A.,
Compaa de F undicin de hierro y manufac-
t ur e r a , MO NTERREY .
I MPRENTA Y L I T O GRA F A
Ramn D az S. en C., D r. Mier 86, MO NT E RRE Y .
PRI NCI PA L ES H A CENDA DO S DE NUEV O - L EN
F el ci tos Vi l l arreal , Monterrey.
F rancisco G arza G arca, Allende.
T oribio Lozano, Apodaca.
Maiz Hermanos^ Monterrey.
Jul i n Leal G arca, Cadereyta Ji mnez.
F ranci sco G arza T revi o, Monterrey.
Carlos Lozano,
Izagui rre y Maiz,
F ranci sco Armendai z,
Hi pl i to G uti rrez, G arca.
Jess J. T revi o, Monterrey.
Pet ra Bal l esteros, G eneral T ern.
Herederos del Lic. Ignaci o G alindo, Monterrey
Wencesl ao Segobia, Hual ahui ses.
Sindicato de G uadalupe, Li nares.
Lauro G al vn y Hermanos,
J. de D . G arza Ben t ez,
Intestado Josef a L. de G arca,
Manuel G arza Ben tez,
Mi guel Val dez Moya,
Marcelo G mez T orres,
Porfirio Bal l esteros, Montemorelos.
Cosme D . Bal l esteros,
J. Maria Pars y Hermanos,
Emi l i o Villarreal y C.
4
,
Herederos de Cl emente Pars,
F orti no Bal l esteros,
Antonio Vi l l arreal G onzlez,
Herederos de T rinidad Pars,
Carlota G arca,
Rafael Lara y Pri et o,
Jess Ram rez,
D I RECT O RI O ECLES I S T I CO
ARZO B I SPADO DE L I NA RES
Metrpoli: Monterrey
Arzobispo
l i mo, y Rmo. Sr. D r. D . Jaci nto Lpez.
CAB I L DO ECL ESI STI CO
Canni go: El euteri o F ernndez.
Bartol om G arca G uerra.
Pedro Sitler Val l e.
Pedro Mara de l a G arza.
D r. D ar o de J. Surez.
F rancisco G arza Martnez.
Prebendado, Romual do Elizondo.
honorario, Juan Jos T revi o.
Juan Cabaz"S.
F RRI CA D E LI RRO S EN BLANCO R . DE S N . A RA L UCB , CA L L EJ N STA . I NS, 5. M E X I C O ,
C O M P A R T A
D E
F undicin de F ierro y Manufacturera
Mo nte rre y, N. L., Mx.
>>0,^gH
F ABRI CANT ES DE MAQ UI NARI A
de toda d escripcin, para
M i n a s , M o l i n o s , H a c i e n d a s , etc.
Reparaciones de toda cl ase de Maquinaria
inclus as Lo co mo to ras , B o mbas , Mo lino s, etc., etc.
ESPECI ALI D AD
en F undi c i n de piezas de al to grado
Los ltimo s mo delo s de escrito rio s para escuela.
K ioscos y bancas para paseos pblico s y plaz as.
Trabajo s de Fierro arquitectnico s.
de to das clases.
Vlvulas de bro nce.
Molinos de caa los ms sencillo s, ms fuertes
y de los ltimo s mo delo s.
Trabajo garantiz ad o .
I j f Apartado 63. MONTERREY
Nuevo Len, Mx. = ,
a
Ramn D az, S. en C.
C.1SA FUNDADA EN 000
Calle del Dr. Mier, nm. 86 Apartado postal 90
MO NT ERREY, Nuevo Len, Mxi c:
LIBRO ESPECIAL DE VENTAS
co n patente de privilegio , y que tanto facilita las opera
cio nes de co mpra-venta.
Gran surtido de Libro s en blanco de todas clases
Rayados especiales para minero s, agriculto res, etc., etc
Gran surtido de Papelera
y Artculos de escritorio
co nstantemente reno vado impo rtado d irectamente de las
principales fbricas de Euro pa y los Estados Unidos.
Esta casa, la primera y nica en su gnero en
esta Ciudad, acaba de recibir de Alemania y Francia.
MAQ UI NARI A la ms mo derna y de primera clase
para desempear todo trabajo co ncerniente los ramo s
que est dedicada.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE NUEVO LEN 4SI
Parroquia de San Francisco
(Sagrario)
Cura Rector, Cg. Bartol om G arca G uerra.
Vicario 1., Alfredo D val os.
2., Manuel Bjar.
Notario, Nemesi o Vi l l arreal .
Parroquia del Sagrado Corazn de Jess
Cura, Luci ano de l a Paz.
Pbro. Jos L. Soler.
Leonardo G arza F l ores.
Emi l i o A. Antoni e.
Mariano G utirrez de Lar a.
Sant i ago G onzl ez.
Nazari o G arza.
Parroquia de La Pursima
Cura, Manuel P. Vi ramontes.
Pbro. Anastasi o Reyes.
i Jess Mara G onzlez.
Ramn T rilla.
Santuario de Nuestra Seora del Roble
1.er Capelln, Can. F ranc. G arza Martnez.
2. id.. Pbro. Jos G uadal upe O rtiz.
Seminario Conciliar
Rector, Pbro. Bruno lvarez.
Profesores
Pbro. Salvador Val gan.
Manuel G arca.
Lui s Berenguer.
D . N. Constanti no.
Juan Jos Hinojosa.
Jess Mara G onzl ez.
Secretaria Arzobispal
Secretario. Canni go Pedro Si tl er Val l es.
Prof. Secret.", Pbro. T oribio de la G arza Cant
/
EST AD O D E O AXACA
\
I . Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial.Al co ns id erar
las inmens as riquez as que cad a uno d e lo s Es tad o s d e la co nfed eracin me xicana
encierra en s u s eno , ya en pro d ucto s natural e s , vegetales y minerales , ya en pro -
d ucto s d el reino animal, no pued e as e gurars e cul s ea el que o frece ms hal aga-
d o ras es peranz as d e ris ueo po rve nir eco nmico ; pero si atend emo s la s ituacin
geo grfica, lo s d ivers o s climas y la extens in te rri to ri al d el d e Oaxaca, po d emo s
afirmar que s er uno d e lo s ms prs pero s d e la Re pbl i ca en tiempo no l e j ano .
Co nfina es ta he rmo s a re gin po r el N. co n lo s Es tad o s d e Pue bl a y Veracruz ,
po r el S. co n el grand e Ocano , po r el E. co n Chiapas y po r el O. co n Gue rre ro .
Se e ncue ntra s ituad a e ntre lo s 15 40' y 18 25' d e lat. N. y e ntre lo s 0
o
41' y lo s
5
o
14<d e lo ngitud o riental d el me ri d i ano d e Mxico . Su extens in te rri to ri al es d e
91.664 kilmetro s cuad rad o s y o cupa po r sus d imens io nes el s exto l ugar e ntre lo s
Es tad o s mexicano s .
I I . Orografa hidrografa. Costas, puertos, faros. l suelo d e
Oaxaca es frago s o en e xtre mo , d ebid o que la gran co rd illera ame ri cana que pe-
ne tra en la Re pblica po r el Es tad o d e Chiapas se abate aqu y s e extiend e o cu-
pand o co n sus e ntre cruz ad as s ierras cas i to d o el te rri to ri o , has ta que d ivid id a en
dos braz o s pe ne tra en Gue rre ro y Pue bla, d o nd e o s tenta las mayo res elevacio nes .
Es ta d ivis in tie ne lugar en el d is trito d e Cho apam en el cerro Zempo altepec que
es la mo ntaa ms alta de Oaxaca y mid e 3.396 metro s s o bre el nivel d el mar, y
e ntre aquello s ramales , llamad o s Sierra Mad re Oriental y Sie rra Mad re Occid en-
tal , las es tribacio nes d e una y o tra acci d e ntan el te rre no y no pe rmi te n la exis-
te ncia d e grand e s llanuras , s ino d e es trecho s valles, taj o s y barranco s que po r
to d as parte s se e ncue ntran.
Es te as pecto ge ne ral del pas tie ne , s in e mbargo , s us excepcio nes fo rmad as po r
las e xte ns as planicies que exis ten al SE., es pecialmente en la re gin d el I s tmo d e
Te huante pe c, alguno s valles co mo el d e Oaxaca y Villa Al ta y po r las mes as que
co ro nan ci e rtas mo ntaas . El te rre no , d es d e el ce ntro del Es tad o , d es ciend e gra-
d ualme nte las co s tas d el Pacfico y lo mis mo s uced e al N. en el Es tad o d e Ve ra-
cruz has ta llegar al Go lfo d e Mxico . Las mo ntaas que s urcan el suelo so n po co
elevad as res pecto d e su bas e y las principales al turas d el te rri to ri o las s iguientes :
Zempo altepec, en el d i s tri to d e Villa Alta; La Sirena, al Sur de San J uan Oz o -
lo tepec; Chi cahuaxtl a, en el d is trito d e Tepo s co lula; Co s co yn, al Sur d e H uaj ua-
pam; J i l o te pe c, al Sur d e Santi ago J i l o te pe c en Tlaco lula; Mixes, al Sur d e Que-
z altepec; San Fe lipe d el Agua, al N. d e Oaxaca, So mbre re te , Calo te, e tc.
Es tas al turas var an e ntre 2.000 y 3.400 me trcs s o bre el mar y d ejan lo s valles
y mes as d e que hemo s habl ad o , muy d ife re nte s elevacio nes , co mo po r e je mplo ,
el hermo s o valle de Oaxaca que e s t 1.550 metro s y go z a po r ello d e un clima
s ano y templad o .
La natural e z a d el s uelo es en ge ne ral pluto nico , y en alguno s punto s , co mo en
Cahuitn y s us ce rcanas , se ven lavas es parcid as que acus an anti guo s s acud i-
mie nto s en el pis o , pero en la actual i d ad ni ngn vo lcn se e ncue ntra en ignicin.
Lo s temblo res so n no o bs tante fre cue nte s en la regin d e Te huante pe c y caus aro n
serio s pe rj ui ci o s en 1897. Se les reco no ce po r caus a, s egn alguno s , la pro ximid ad
d e un gran vo lcn s ubmari no en el Pacfico , cuya exis tencia s o s pech tambin el
B arn d e H umbo l d t.
No o bs tante parecer que el s is tema o ro grfico d e Oaxaca no pe rmi te una hid ro -
graf a ltil y abund ante en co rrientes d e impo rtancia, po s ee, s in embargo , cuatro
arte ri as re l ati vame nte caud alo s as que reco gen las aguas d e las ve rti e nte s y las
d irigen al S. po r el cauce d el ro Verd e y d el Te huante pe c y al N. po r el d e d o s
po d ero s o s braz o s del caud alo s o Papal o apam.
Merced e s tas co rrientes y lo s ro s Chico yan y Mixteco que ri e gan la parte
o ccid ental d el Es tad o , qued a to d o el te rri to ri o baj o una red i mpo rtant s i ma d e
ro s y arro yo s d e inapre ciable valo r para la agri cul tura. En el e xtre mo o riental
d el Es tad o , la po ca anchura d el mismo y las cumbres d e la co rd illera que en el
ce ntro se le vantan no pe rmi te n o tras co rrientes que infinid ad de arro yo s ms
meno s caud alo s o s que baj an uno y o tro lad o de la s ierra en rpid as cad as , d iri-
gind o s e lo s s e pte ntrio nale s al ro Co atz aco alco s que d es agua en el Go lfo d e M-
xico y lo s merid io nales las grand e s l agunas Superio r I nfe ri o r que se co munican
e ntre s po r un es trecho canal y co n el mar Pacfico po r la B o ca B arra.
El lito ral en es ta parte d el Es tad o , has ta la fro nte ra d el d e Chiapas , e s t co ns-
ti tui d o po r una playa ms bien una extens a cinega que en ci e rtas po cas se
i nund a y co munica aquellas l agunas co n las d e To nala. Al O. se extiend e la co s ta
i rre gul arme nte po r es pacio d e 400 kilmetro s en te rri to ri o d e Oaxaca, inclinn-
d o se al principio al SO. has ta el puerto d e Salina Cruz , cuyo arco fo rma el abrerto
Go lfo d e Te huante pe c y que co incid iend o co n o tro arco o pues to que al N. fo rma
el Go lfo d e Mxico , que d a as co ns tituid o e I s tmo tambi n no mbrad o Tehuan-
tepec, d e 220 kilmetro s d e ancho , e ntre ambo s o cano s . La co s ta o axaque a,
aunque baj a en su mayo r parte , tiene muy bueno s pue rto s , alguno s d e ello s d e
al tura co mo Pue rto Ange l y el citad o d e Salina-Cruz , muy limpio s y co n fo nd o s
d e tre s veinte braz as . Otro pue rto d e buenas co nd icio nes natural e s , es el d e
H uatul co , enclavad o en una extens a baha co n puntas y pequeas penns ulas que
pe rmi te n fo nd e ar al abri go de to d o s lo s viento s , pero en el d a, d e muy po ca im-
po rtanci a co mercial.
Es ta co s ta, co mo la mayo r parte d el lito ral mexicano en el Pacfico , e s t d es-
pro vis ta de faro s , y Oaxaca po see uno tan slo , en el pue rto d e Salina-Cruz .
I I I . Clima y producciones. Cuanto llevamo s d icho d e lo s Es tad o s res e-
ad o s has ta aqu res pecto su clima, habramo s d e re pe tirlo una vez ms al re fe -
rirno s Oaxaca, co n la nica d ife re ncia d e que en es te te rri to ri o no se e ncue ntran
regio nes que s ufran te mpe raturas tan baj as co mo algunas d e H id algo , Mxico y
Pue bl a. Las nieves pe rpe tuas no se co no cen en Oaxaca, po rque su cumbre ms al ta
no pas a d e 3.400 metro s s o bre el mar, y el te rmme tro en ni ngn punto d el Es tad o
d es ciend e cero sino po r rar s i ma excepcin.
Las co s tas y aun gran parte del is tmo d e Te huante pe c so n muy ard ientes en el
verano y u tanto mals anas : en cambio el res to d el te rri to ri o y es pecialmente la
re gin NO. es d e clima templad o y d e e te rna primave ra en cierto s paraj e s d e las
s ierras . El Valle d e Oaxaca, el ms hermo s o d el Es tad o po r s u es plnd id a vegeta-
cin, d i s fruta d e una te mpe ratura s uave y pro pia d e la al tura d e 1.550 metro s
que se e ncue ntra.
Las pro d uccio nes vegetales so n d e tan grand e i mpo rtanci a que d e ellas trata-
remo s ms ad e l ante co n la extens in d ebid a, anticipand o tan slo que en Oaxaca
s e pro d uce cuanto vegetal quiera aclimatrs e le en tan fecund o suelo , d es d e lo s
pro pio s d e la z o na trri d a, caf, cacao , hule, tabaco , algo d n, palo d e ti nte , arro z ,
e tcte ra, has ta lo s d e z o nas te mpl ad as y fr as , co mo el tri go y la cebad a, el gar-
banz o y el mague y d e pulque.
En mine rale s nad a tie ne que envid iar lo s Es tad o s ms pro d ucto res , s iend o el
pri me ro tal vez d e la Re pbl i ca, en mi nas d e o ro que exis ten bien co no cid as , pe ro
po co e xplo tad as , en Mi ahuatl n, I xtl n, Etl a, Zi matl n y No chis tln.
Las s alinas so n tambi n abund ante s y ricas , es pecialmente las d el l i to ral d el
Pacfico , d o nd e co ns tituye ad ems una i mpo rtante ind us tria la pes ca d e co ncha-
pe rla y care y.
La ganad e r a es t muy aband o nad a en el Es tad o , excepcin d el Valle d e
Oaxaca, d o nd e se cran numero s o s ganad o s .
I V. Divisin poltica y poblacin. Divisin Eclesistica* Gobierno.
Se gn la memo ria ad mi ni s trati va que el Sr. General D. Mart n Go nz lez , actual
Go be rnad o r d el Es tad o d e Oaxaca, pres ent al Co ngres o d el mismo en 17 d e Sep-
ti e mbre d e 1897, se e ncue ntra d ivid id o el te rri to ri o en 26 d is trito s , s ubd ivid id o s
su vez en municipalid ad e s y agencias municipales . La mis ma memo ria aad e
hay en el Es tad o 8 ciud ad es , 22 villas, 1.084 pueblo s y 812 haciend as rancho s ,
que fo rman un to tal d e 2.077 agrupacio nes , d e las cuales 537 tienen ayuntami e nto
y 685 age ncia municipal.
Las 8 ciud ad es s o n: Oaxaca, Ej utl a, H uaj uapam, J uchi tn, Miahuatln, Te-
huante pe c, Tlaco lula y Tlaxiaco ; lo s 26 d is trito s y s u po blacin, lo s s i gui e nte s :
H abi tante s
H abi tante s
Centro . . . . 66.232 Po chtl a . . . . 20.734
Co ixtlaliuaca . 17.935 Mi ahuatl n . . . 42.796
Cuicatln . 21.994 No chis tln. . . . 43.180
Cho apam . 12.061 Teo .titln . . . . 35.990
Ej utl a . . . . 25.097 Tepo sco lula . . . 32.300
22.129 Tuxtepec . . . 28.403
Tuxtl ahuaca . 20.873 Tlaco lula . . . 42.394
Etl a . . 31.416 Silacayo apain. . 27.895
H uaj uapan . . 46.993 Te huante pe c . . 32.318
I xtl n d e J ure z . 29.253 Tlaxiaco . 66.478
J ami l te pe c. 45.537 Villa Al ta . . . . 40.926
J uchi tn . 47.544 Y aute pe c . . . 24.251
Oco tln. . . . 34.712 Zimatln . . . 46.746
To tal . 906.187
Cens o d e 20 d e Octubre d e 1895. . . . . 884.909
Aume nto . 21.278
Entre la po blacin que acaba d e mencio nars e figuran 600.000 ind ge nas d e la
familia mixteco -z apo teea, co mpues ta d e mixteo s , z apo tecas , chucho nes , cuicate -
co s , so lteco s, chatino s , papabuco s , amus go s , po po lo co s , maz ateco s y chinantecs
y alguno s d e las familias huaves y z o que-mixe. En ge ne ral el carcte r d e es to s
ind ge nas es aptico y po co amante d el pro -
gres o , pero d cil y til para las fae nas agr -
co las .
Lo s po d eres pblico s d el Es tad o res id en
en la ciud ad d e Oaxaca, que es la capi tal , y
se co mpo nen d el Po d e r Ej e cuti vo , el Po d e r
Legis lativo y el Po d e r J ud i ci al .
El pri me ro e s t e nco me nd ad o un so lo
ind ivid uo co n el t tul o d e Go be rnad o r, y lo
d es empea en la actual i d ad el ciud ad ano Ge-
neral D. Mart n Go nz lez , co n acie rto y pa-
trio tis mo y co n el aplaus o d e to d o s s us go -
bernad o s .
El Es tad o d e Oaxaca Guaxaca, co mo se
d eno minaba en lo s primero s tiempo s d e la co n-
quis ta, co ns erva grand e s recuerd o s d e la ci-
viliz acin z apo te ca, trad uci d a en co lo s ales
rui nas co mo las llamad as Palacio s d e Mitla,
evitnd o no s la d es cripcin d e las mis mas po r
ser muy co no cid as .
En la actual i d ad pe rte ne ce ecles is ticamente el te rri to ri o d e Oaxaca la sed e
arz o bis pal d e Ante que ra, cuyo prelad o res id e en la capital, y lo es actual me nte el
limo . Sr. D. Eulo gio Guilo w, pers o na ilus trad s ima y que go z a d e ge ne ral e s sim-
pat as po r s us piad o s o s y caritativo s s entimiento s .
El arz o bis pad o d e Ante que ra abarca las d icesis s ufragne as d e Y ucatn,
Chiapas , Tabas co , Te huante pe c y Campeche.
V. Instruccin pblica, artes, ciencias, letras, prensa, notabilidades.
La ens eanz a elemental en el Es tad o d e Oaxaca es o bl i gato ri a: e xis te n penas
para lo s pad re s e ncargad o s que no mand e n lo s nio s d e ed ad co mpe te nte las
es cuelas . El Go bierno e xcita lo s J e fe s Po ltico s d e lo s Di s tri to s para que vigi-
len el cumplimiento de la ley, pro vee d e te xto s y utens ilio s lo s es tablecimiento s
d e ens eanz a, y el pres upues to d el Es tad o as igna es te ramo una s uma anual que
no baj a de 225.000 pes o s .
Lo s s iguientes so n lo s ce ntro s d e ens eanz a ped aggica que exis ten en el te-
rri to ri o :
GE N E R A L D . M A R T N GO N Z L E Z
G obernador de O axaca
H o mbre s Muj e re s Mi i to s To tal
ilUEDOS
matri cul ad o s
n el ao 96
Sme ro
de
pro fe s o re s
Sos t e ni dos por el G obi erno del Es t ado . 520 106 626 109. 547 794
l os muni c i pi os . 28 13 41 27. 754 41
part i cul ares 11 9 20 40 3. 416 40
as oci aci ones 14 12 26 1. 848 26
e l cl ero 1 5 21 27 468 50
T ot al es . . . 574 145 41 760 143. 033 951
Entre es tas es cuelas figuran do s no rmales para pro fes o res y pro fes o ras , y un
I ns ti tuto d e Ciencias , es tablecid o en la Capital.
La pre ns a, po co d es arro llad a, la re pre s e ntan seis publicacio nes perio d s ticas ,
que so n:
r
'
En Oaxaca: El Peridico Oficial, rgano d el Go bierno , bis e manario ; La Unin
Escolar, perio d ico pe d aggi co , quince nal; La Libertad, po ltico -ind epend iente,
manaT ^
P
#
a
#
i c o
' q^nce nal , y La Voz de la Verdad, religio s o , se-
En Te huante pe c: El Eco del Istmo, po ltico s emanario .
To d as es tas publicacio nes apare ce n impre s as en es pao l y excepcin d el Pe-
ridico Oficial, que d ata d el ao 1882, so n to d as tambi n d e re ci e nte fund aci n.
Las B ellas Arte s en el Es tad o ti e ne n bueno s cultivad o res , si bien pare ce que
el caracte r publico es ms afe cto lo s es tud io s s erio s d e la ciencia. En las prime-
ras figuro e ntre o tro s en la anti g e d ad , el re no mbrad o pi nto r D. Miguel Cabrera
y en as s egund as el his to riad o r D. Carlo s M.
a
B us tamante , ambo s ya fallecid o s-
pe ro la glo ria ms pre cl ara d el Es tad o d e Oaxaca es la d e co ntar e ntre s us hi j o s
al i nmo rtal B enemrito d e las Amricas , D. B e nito J ure z , y al muy ilus tre Ge-
neral D. Po rfirio Daz , que .para ho nra y felicid ad d e la Nacin Mexicana, o cupa
actual me nte el pues to d e Pre s i d e nte d e la Re pbl i ca.
La lis ta d e o axaqueo s d is tinguid o s es muy larga y co mienz a en tiempo s anti -
guo s , habiend o co ntribuid o Oaxaca al pro gres o y crd ito d el pas co n mucho s y
d is tinguid o s pe rs o naj e s que nacie ro n en su suelo privilegiad o .
VI . Poblaciones principales del Estado. Su industria y comercio
OAX ACA
Capital d el Es tad o , cabecera del d i s tri to y municipalid ad d e su no mbre
Es ta hermo s a ciud ad , s i tuad a en un es plnd id o valle que la ro d ea co n su exu-
be rante vegetacin s emi-tro pical, d is ta d e la capital d e la Re pbl i ca 890 kilme-
tro s en linea re cta al SE. d e la mis ma, y se e ncue ntra e ntre lo s 17 3' 28" lati-
tud N y lo s 2
o
25' 20" lo ngitud E. d e Mxico , 1.546 metro s de elevacin s o bre
el nivel d el mar y co n una po blacin d e 32.461 ind ivid uo s , d e lo s cuales so n varo -
nes 10.147 y l .314 muj e re s .
Fu fund ad a co n el no mbre d e H uaxyacac en 1486 po r lo s az te cas que el em-
pe rad o r Akuiz o tl envi co nquis tar aquella re gin y to mad a po r lo s es pao les
en 152, que la no mbraro n Ante que ra cuyo no mbre co ns erva to d av a en la d ivi-
sin ecles is tica. En 25 d e Abril d e 1532 o btuvo el rango d e ciud ad que le co nce-
d i bario s V, y tre s ao s d es pus fu erigid a en o bis pad o po r el Papa Paul o I I I
La ciud ad po s ee calles amplias y re ctas d ivid id as en manz anas cuad rad as
co n varias plaz as y j ard i ne s y alguno s pas eo s . Es t ro d ead a po r el E. O y S po r
lo s ro s J al atl aco , Ato yac y San Anto nio , que en unin co n las aguas que se trae n
a la ciud ad po r un magnfico acue d ucto d e 8 kilmetro s d e largo , la pro veen d e
liquid o po table en abund anci a, si bien veces pro lo ngad as s equas lo hace n es-
cas e ar.
Po s ee lo s s iguientes te mpl o s :
Catedral, fund ad a en 1553, que tie ne anexo s el Sagrari o y la capilla d e Guad a-
lupe. Ultimamente se verificaro n en ellas grand e s o bras que la co nvirtiero n en un
te mplo amplio y d e bue na fbri ca. Po s ee algunas pi nturas no tables , e ntre ellas
do cd cuad ro s de Cabre ra re pre s e ntand o los Aps to les .
El Carmen, d e es belta fachad a Churrigueres ca.
Santo Domingo, ex-co nvento e xpro pi ad o y co nve rti d o e n cuarte l para la tro pa
d e la guarni ci n. El te mpl o fu cas i d e s trui d o po r la s o ld ad es ca d e las re vue l tas
po lticas , que s o la acuarte l ars e e n s us naves y atri nche rars e en lo s te cho s d e s us
bved as , s aque nd o lo s in pi e d ad has ta el e xtre mo d e ras par co n s us cuchillo s el
o ro d e lo s magnfico s
arabe s co s que o rna-
me ntaban s us muro s .
En la actual i d ad se
e s t re s taurand o ,po r-
que fu d evuelto al
culto catlico po r el
Go bi e rno d el Es tad o ,
d ebind o s e e s to las
i nfati gabl e s ge s ti o ne s
d e Mo ns . Gui l l o w,
ayud ad o po r el ilus -
trad o y piad o s o can-
ni go D. Ange l A. Vas -
co ncelo s . A ambo s
d e be r Oaxaca la co n-
s e rvaci n d e una j o ya
arqui te ctni ca d e
O A X A CA . P A L A C I O DE GO B I E RNO gran valo r art s ti co .
Tanto el co nve nto
d e Santo Do mi ngo co mo el Carme n y la So le d ad , lo s tre s ms bello s mo nume nto s
que e nci e rra la ciud ad , fue ro n d e s trui d o s re pe ti d as veces en el s iglo xvn y pri n-
cipio s d el X VI I I , po r lo s fre cue nte s te rre mo to s que e nto nce s as o labah Oaxaca;
pe ro la pi ad o s a
muni f i ce nci a
d e vario s acau-
d alad o s ve ci -
no s y la f e d el
pueblo , lo s re-
ed ificabacuan-
tas veces e ran
d e s trui d o s , ha-
bi e nd o e ntre
e l l o s alguno s
que lo fue ro n
has ta cuatro
veces .
Otro s te m-
plo s meno s no -
tabl e s que exis -
te n en e s ta ca-
pi tal , s o n: San
Fe l i pe , San Co s me, La Co ncepcin, San J uan d e Dio s , El Carme n baj o , San Agus -
t n, Las Nieves , La Me rce d , Lo s Pr nci pe s , La De fe ns a, Co ns o lacin, San Fran-
cis co , Capuchi nas , B elem, Patro ci ni o y la Sangre d e Cris to .
Entre lo s ed ificio s civiles figuran el Pal aci o d el Go bie rno , d e J us ti ci a y Muni-
O A X A CA . V I S T A EX T ERI O R DEL TEMPL O DE SA NT O DO MI NGO
cipal, el I ns ti tuto d e Ciencias y Arte s , la Acad e mi a d e Ni as , La Es cue la Mo delo
en el anti guo Pal aci o Arz o bi s pal , la Cas a d e Mo ned a, fund ad a el ao 1859 y co ns -
trui d o el ed ificio pro pi o e n 1870, la Al hnd i ga, d o s ho s pi- ^^^^^^^^^^^
Ad e ms e xi s te n un Mo nte d e Pi e d ad co n Caj a d e Aho -
rro s y una Es cue l a Co rreccio nal cre ad a en 1882 i ns tal ad a H H H B M S
en el hermo s o ed ificio que fu co nve nto d e la So led ad .
Entre lo s pas eo s me re ce ci tars e el j ard n Ne tz ahual - $ 9 H
co yo tl y la cal z ad a que d es d e s te s e pro l o nga has ta la Pf P* U | ^ . ' - 8
H aci e nd a d e Agui l e ra. En d icho j ard n se i naugur re- mlpjjt fiKfl-JSH
ci e nte me nte un bo nito mo nume nto la me mo ri a d el B e ne - L ^^f t j | p8S
mri to D. B e ni to J ure z , co n una bue na e s tatua d el mis mo . jig - J |
Al e xtre mo No rte d el j ard n Ne tz ahual cyo tl , e xis te s o bre Pf l l ** J H
es belto y s encillo pe d e s tal o tra e s tatua que re pre s e nta al I f l i gf l j
pad re d e la I nd e pe nd e nci a me xicana D. Migue l H i d al go y ^^^^^^^^^^^^
Co s tilla. O A X A CA . V I ST A I NT ERI O R
La ci ud ad cuenca co n al umbrad o elctrico , co mpue s to
d e 64 fo co s d e arco vo ltaico , y ti e ne un s ervicio te l e fni co pro pi e d ad d el Es tad o .
El d i s tri to d e Oaxaca es el ms manufacture ro y co mercial d e lo s veintis is <^ue
co mpre nd e el Es tad o , rad i cand o e n la
capi tal la mayo r parte d e las ind us -
tri as y lo s me j o re s e s table cimie nto s .
Cue nta e ntre o tras co n 5 fbri cas
d e ci garro s , 11 d e s o mbre ro s , 2 d e
aguard i e nte , 2d e calz ad o , 6d e j abn,
1 d e te j i d o s , 27 tal l e re s para te j e r re-
bo z o s , 4 fbri cas d e almid n, 3 d e
ce rve z a, 40 curti d ur as , 8 trapi che s
que fabri can az car y pane las , y ms
d e 200 al fare r as .
J UCH I T N DE ZARAGO ZA
Po r el nme ro d e s us habi tante s ,
que al canz a 10.820, es J uchi tn la
s e gund a ciud ad del Es tad o , cabe ce ra
d el Di s tri to d e su no mbre , e n l a' re -
gi n d el I s tmo d e Te huante pe c, si-
tuad a la marge n d el ro tambi n
no mbrad o J uchi tn y ve i nte me tro s
d e al tura s o bre el mar, prxi mo la
l aguna Supe ri o r.
Dis ta 400 ki l me tro s al SE. d e
O axaca. En ella res id en el J e f e Po -
n _ T ltico , que es la auto ri d ad s upe ri o r
O A X A CA . E ST A T UA DE J U R E Z EN EL P A SE O , , , , .
R
NET ZA H UA L CY O T L
d e l
Di s tri to , cuyo empleo d es empea
en la actual i d ad el Sr. Abraham Arro -
niz , el J ue z de 1.
a
I ns tanci a y las auto ri d ad e s muni ci pal e s re s pe cti vas .
Entre s us ed ificio s pblico s me re ce n ci tars e un te mpl o muy anti guo y d e
grand e s pro po rci o ne s , un bue n me rcad o que co s t 100.000pes o s y el Pal aci o Muni-
cipa]i que se halla en co ns trnccin d es d e 1883 y para el cnal se pres upues t igual
canti d ad que para el mercad o .
^

* t
U S t r
7
61 c o me r c i o e s t n m
y d es arro llad o s en e s ta po blacin y cue nta
co n 10 fabri cas d e aguard i e nte , 14 d e az car y panela, 20 d e lo z a co mn y mucho s
talleres d e te jid o s
d e lana y d e hilo ,
d e fabri caci n d e
velas , j abn, cal-
z ad o , e tc.
La manufactura
d e s o mbrero s d e
palma cue nta 60
talleres , y el te j i d o
del ixtle en hama-
cas , re d e s , cue rd as ,
e tcte ra, se verifi-
ca en 15 es tableci-
miento s .
TEH UA NTEPEC
Te huante pe c es
la te rce ra po bla-
ii _ j - i i cin d el Es tad o ,
llamad a a ser la s egund a muy pro nto , gracias lo s beneficio s del Fe rro carri l I n-
tero cenico d el I s tmo , que ella en pri me r l ugar apro ve char po r su po s icin al
pie d e la linea y muy prxima s u extremo en el Pacfico
91 Salina Cruz , puerto d o nd e te rmi na aqulla, no hay ms que
21 kilmetro s d e d is tancia La po blacin se extiend e en una I Wr a fa marge n
iz quierd a d el Rio Grand e Te huante pe c, y cuenta co n 9.415 habi tante s . H ay en
ella cato rce templo s , e ntre lo s cuales s o bres ale el d e Santo Do mingo po r sus d imen-
d e l Tho i X F ' f ?
l 0S
f

?
C

S mS ant gU

S figUra l a C
"
e e l
<
d a t a
d el ano 1530. En co nj unto la ciud ad pre s e nta buen as pecto , y en ella res id en las
= r D ^ T o r " '
d e S e m P 6 a n d 0 6 1
" * < * *
La i nd us tri a es t re pre s e ntad a en Te huante pe c po r al gunas fbri cas d e az car
y d e aguard i e nte y el co mercio po r varias cas as i mpo rtante s que ad quiriero n
mayo r mo vimiento d es d e la i nauguraci n d el Fe rro carri l d el s mo , po r d o nd e
co nd ucen s us mercancas impo rtad as po r el Go lfo d e Mxico en algunas ho ras
no mas*
TL AX I ACO
La ciud ad d e Tlaxiaco , s ituad a al extremo N. d el Di s tri to d e s u no mbre , es
una po blacio n d e 8;o 35 habi tante s , enclavad a en una s e rran a y ro d e ad a de mul-
ti tud d e pequeo s no s que co rren en to d as d ireccio nes . Di s fruta d e un clima tem-
l l t ?
a g
7 l t l l
l 0 S
J
n
T
S f ac t 0 r e s
P
ar a SU d e s ar r o
on lo s pro d ucto s
vegetales d el Di s tri to En el s iglo pas ad o d ebi co nced rs ele es ta po blacin
gran i mpo rtanci a co ns id ernd o la co mo uno d e lo s principales centro s agrco las
d e e s ta re gin y tal vez mine ra, j uz gar po r lo s ed ificio s pblico s que d e aquella
po ca se co ns ervan, e ntre lo s que d es cuellan do s magnfico s templo s avaluad o s en
r r r -
qU 6 S

n
.
e l P ar r

qU al
'
d e 53 me t r 0 S d e l ar
g Po r 12 d e ancho y 21
y 34 d e altura^
e S pr

pi ad

mi d e 9 8 d
* % po r 33 d e a/cho
El nmero d e templo s catlico s que exis ten en Tlaxiaco y que en s u mavo r
parte d atan d el s iglo xvn, alcanz a d o ce, incluid as tre s pequeas c al f f l
7
1 o see o tro s ed ificio s pblico s co mo un buen Palacio Municipal, una es cuela d e
nio s , o tra d e nias , un ed ificio para el J uz gad o d e 1. I ns tanci a 'y do s cTrceles!
ZAACH I L A
,
e n
,
e l D i s t r
!
d e
Villa- lvarez Zi matl an, co n 5.814 habi tante s , alguno s
templo s anti guo s y d o s cas as municipales : *
Es t s i tuad a en un llano muy frti l y prxima la capi tal del Es tad o .
H UAUTL A
e s cue l as .
K S t r t
^
T 6

t t I an
' T ^ - ta templo s y d o s
O J I TL AN
"
d e

t e p e
'
0 0 n 5
'
5 8 3 h a b t M t e S
' ^
TL ACO L UL A DE MATAMO RO S
Co n t tul o d e ciud ad y 5.377 habi tante s , fu fund ad a en 1560 s o bre una co lina
a l.bo O metro s d e al tura Es cabecera d el Di s tri to d e su no mbre y po s ee un Pal a
co Municipal, una es cuela d o s crceles y un templo catlico que d ata d e la fun-
d acin d el pueblo . Al re d e d o r d e es ta po blacin se pro d uce muy bien el mague y
y i o s e n s a y o s h e c h o s
-
i a d e i
^ h a n t z
e i T u ^ : j l
D
i oi t ;
de s e mpe a ndo 611 la
*
EJ UT L A DE CRESPO
Cabecera d el Di s tri to d e s u no mbre , s ituad a la marge n d e un ro . Tiene t tul o
d e ciud ad y una po blacin d e 5.254 ind ivid uo s .
Po s ee un buen Palacio Municipal, d o s es cuelas , una crcel y vario s templo s
cato lie o s, e ntre e lo s uno que d ata d el s iglo xvn y es t avaluad o en 60.000 peso s
Res id en en ella las auto rid ad e s s uperio res d el Di s tri to , d es empeand o ho y l
J e fatura Po l ti ca el Sr. Leo ncio Go nz lez .
y
ETL A
Villa al No rte d e la capital d el Es tad o y cabecera d el Di s tri to d e su no mbre
fno mo
e n t r e SUS 6d f i C

S U n an t gU

nV e nt

e x
P
r
P^d o que se avala en
1UU.000 pes o s .
Re s id e n en Etl a las auto rid ad es d el Di s tri to , y es cargo d el Sr. I Vald e-
rrama la J e tatura Po l ti ca.
A cuatro kilmetro s d e es ta villa s e e ncue ntran las i mpo rtante s fbri cas de
te j i d o s Vista Hermosa y San Jos y lo s mo lino s d e Laz o . Unas y o tro s mueven s u,
maqui nari as co n las aguas d el ro San Agus t n.
PI NO T EPA NACI O NAL
Es ta villa, cabecera d e la muni ci pal i d ad d e s u no mbre , pe rte ne ce al Di s tri to
d e J ami l te pe c y se d is tingue po r la activid ad d e su co mercio . No cue nta meno s d e
4.000 habi tante s en el municipio . Pi no te pa Nacio nal fu llamad a po r lo s es pao les
Pi no te pa d el Re y, y ms tard e Pi no te pa d el Es tad o : ho y lleva el pri me ro d e
d icho s no mbres .
Entre las cas as d e co mercio d e e s ta villa, re s pe table s po r su anti g e d ad y po r
su crd ito , merecen mencio nars e las s iguie nte s :
LA F AVO RIT A
d e MA CEDO NI O D A Z
Es te es tablecimiento d e co mercio en ge ne ral , se d ed ica to d a clas e d e nego -
cio s d e co mis io nes y co mprave ntas . Fund ad o en 1850 baj o la raz n so cial d e Jos
Antonio Prez, ha venid o mereciend o d es d e ento nces el favo r d el pblico y es ho y
uno d e lo s ms i mpo rtante s y me jo r co no cid o s d el Di s tri to d e J ami l te pe c, en el
co mercio d e la Re pbl i ca. H ace impo rtacio nes d e Euro pa, Y e racruz , Mxico ,
Acapulco y o tras plaz as .
Expo rta pieles de res , venad o y chivo , as co mo tabaco y o tro s artculo s d e
co s to .
D ARO AT RIST AIN. Comi si oni sta.
COMPRAVENTA DE GANADOS
La cas a d el Sr. Atri s tai n es bie n co no cid a. Su giro abarca i mpo rtante s ramo s ,
cual es la co mprave nta d e ganad o s , co n te rre no s pro pio s d ed icad o s la cr a d e
aqullo s . Es pro pi e tari o d e te rre no s en Santo Do mingo , inme d iato s al pueblo
d e Tapes la y prximo s la co s ta del Pacfico , muy pro pio s para el cultivo d el al-
go d n, as co mo tambi n es d ueo d e Las Mancuernas, campo s d o nd e se co secha
gran canti d ad d e maz y que ti e ne n lugare s bien ind icad o s para el cultivo del
hule, frutas , pas to s , e tc.
En el mencio nad o pueblo d e Tepes la ins tal el Sr. Atri s tai n una mquina para
d es mo tar algo d n, que trabaj a co n buen re s ul tad o .
Vecino pro gre s is ta y amante d e su pas , fu elegid o D. Dar o Atri s tai n pres i-
d e nte municipal el ao ante ri o r, y s atis fecho s s us co nvecino s d e s u ad mi ni s traci n
ho nrad a, lo reeligiero n para el pre s e nte . En ese pues to piblico lleva iniciad as al-
gunas me jo ras en el Municipio y po r realiz arlas s e d esvela co ns tante me nte . La
casa habi taci n d el Sr. Atri s tai n es uno d e lo s me jo re s y ms mo d erno s ed ificio s
d e Pi no te pa, co ns truid o co n gus to y elegancia, co n amplio co rred o r e xte ri o r, d e
te cho s o s tenid o po r co lumnas d e hierro y un bo nito j ard n al fre nte .
El minis terio d e Fo me nto no mbr al Sr. Atri s tai n age nte o ficial para lo s tra-
baj o s d el ramo en aquella muni ci pal i d ad .
LA PRO VID ENCIA
d e D . P E D R O R O D R G U E Z . Pi no te pa Nacio nal (O AX .)
Es te es tablecimiento me rcanti l mixto se d ed ica tambi n las co mis io nes y
co mpraventas en ge ne ral. Data d e 1890, d es d e cuya fe cha fu en aume nto s u CR-
ESTADO DE O AX ACA
443
d ito y el favo r que el pblico le d is pens a, d ebid o al cuid ad o que tie ne el s eo r
Ro d r gue z d e re no var co ns tante me nte el s urtid o d e s us efecto s , y es ho y d e las
mas i mpo rtante s y co no cid as cas as d e co mercio d e la Re pbl i ca.
I mpo rta muchas mercancas d e Pue bl a, Ve racruz , Mxico , Acapulco y o tras
plaz as . Expo rta ganad o mayo r y cabro ; pieles d e re s , venad o y chivo , tabaco y
o tro s artculo s d e Co s ta Chica.
VI I . Agricultura. Es te ramo d e la riquez a pblica en el Es tad o d e Oaxaca
tie ne grand s i ma i mpo rtanci a, si bie n en la actualid ad , po r falta d e vas d e co mu-
nicacin para el exterio r y aun e ntre lo s punto s pro d ucto re s , la expo rtacin es
cas i nul a. A fin d e d ar una id ea lo ms e xacta po s ible d e lo s cultivo s que s e hace n
en el Es tad o , hemo s cred o o po rtuno d ivid ir es tas no ticias po r d is trito s y co mple-
tar lo s d ato s que d e lo s mis mo s hemo s d ad o ms arri ba.
CH O APAM
El clima caliente hmed o d e es te d i s tri to y sus abund ante s ro s y arro yo s lo
hace n uno d e lo s ms frti l e s y pro d ucto re s . Si tuad o al NE. co nfinand o co n Ve-
racruz , po s ee una gran extens in d e te rre no mo ntao s o y s umame nte que brad o
e nco ntrnd o s e en el lmite O. d e su te rri to ri o la mo ntaa ms al ta d el Es tad o
o sea Zempo altepec co n 3.396 metro s s o bre el mar, que pertenece ya la iuris d ic-
cio n d e Villa-Alta.
J
La cabecera d el d i s tri to sea Cho apam es t ro d ead a po r lo s ranchos hacien-
d as d e lo s Naranj o s , la H o rmi ga, la Es co ba, Llano d e Es pinas y Llano d e Fri i o l
y io s pueblo s ms prximo s so n Latan 6 kilmetro s y Co maltepec 12. En es te
ultimo se e ncue ntra el cerro Fagu que tie ne en su cima una l aguna, la cual se
d es prend e e ntre peas co s fo rmand o una hermo s a cas cad a d e 40 metro s d e al tura
-
fiUCaS

af e t e r as e n e l d i s tr i f c0
J
u n a d e
aa d e az car que pro d uce n al
ano o .000 peso s d e aquel grano y 1.000 peso s en az car e labo rad a.
Lo s pro d ucto s vegetales que se o btuviero n en el ao 1896 en to d o el d is trito
i ue ro n lo s s i gui e nte s :
V al o r pe s o s
370
24.600
7.425
1.250
2.565
370
968
6.000
2.595
|16.249
73.160
17.528
1.860
Arro z K i l o gramo s . . 1.000
Ma
.
z
H ecto litro s . . 2.460
F r i

o 1
. . 300
H aba _ 5Q
Chile verd e . . . . . 5^3
B s e e o
K i l o gramo s . . 1.000
Pano cha # 3.373
Aguard i e nte d e caa . H e cto litro s . . 60
Algo d n K i l o gramo s . . 4.187
C a c
f . . 10.833
C a f
. . 1 1 8 . 0 0 0
Tabaco . 8.764
H u l e
. . 3.000
TO TAL
154.940
E J U T L A
ad mi rabl e me nte po r
Atoyao, e l c u a l re co rre el d i s to to d e T s t r o pi c al e s t a n
clima templad o , e | m e ml j ar g 0 i s e L muy bie n la cana d e
H e aqu las pro d uccio nes o btenid as en el ano de 1896a 189/.
Maz .
Fri j o l . .
Garbanz o .
Chile verd e
seco
H iguerilla
Al fal fa .
Le gumbre s
Frutas . .
H ule - -
Co rtez as .
Az car
Pano cha .
Aguard i e nt
Pulque . .
Mez cal
H e cto litro s
K ilo gramo s
H ecto litro s
K ilo gramo s
H ecto litro s
54.528
4.515
724
112
7.500
1.086
276.024
59.500
207.000
138
23.200
46.004
40.253
164
951
329
Val o r pe s o s
"360965"
55.955
2.389
375
900
5.397
5.520
1.648
3.600
30
230
11.961
5.232
3.280
3.461
12.597
T O T A L 473. 540
, , riictrto 345 kilo gramo s d e cera bl anca co n un va-
, " S L . ind us tria d e la grana, que en
s i g l o p ^ alcanz aba en el Es tad o 1.00..000 d e peso s anuame nte , es ta bo y
muy d ecad a. . t l a .
4. I fcrn Hpla caDital d el Es tad o y lind a co n el d is-
5 S - S ^ ^ ^ S L t o s y '26 ag/nci as p a l e s ,
12
s C ^ - g ^ t u r a es no table po r s us mine rale s d e o ro y su fbri ca d e
^ t
5
^ t 2 L en el a*o 96-97 fue ro n lo s s i gui e nte s :
Cebad a
Maz .
Tri go .
H ecto litro s .

K i l o gramo s .
1.630
20.050
644.336
Val o r pe s o s
9.780
300.750
141.753
Arve j n H e cto l i tro s . . 815 11.410
Fri j o l 652 11.084
Garbanz o 815 10.525
H aba 61 976
Le nte j a 10 122
Chile verd e . . . . . . 98 392
Az car K i l o gramo s . . 57.530 143.825
Pano cha >> 287.550 172.530
H igue rilla . . . . H e cto litro s . . 41 410
Aguard i e nte . . . . . . 115 2.875
Pul que 58 348
Mez cal ' . 29 1.415
T O T A L 808.195
La fe rti l i d ad d e es te d i s tri to se d ebe lo s ro s Ato yac, San Agus t n, San Ga-
briel, H ue lache , Chiquito y o tro s , que no slo so n apro vechables en el riego d e lo s
campo s , s ino que se emplean co mo fue rz a mo triz para mo ver las fbri cas y mo lino s
mencio nad o s .
H U A J U A P A M
Si tuad o es te Di s tri to en el lmite NO. d el Es tad o , co nfina co n el d e Pue bl a,
que d nd o s e en el ce ntro d el Di s tri to la ciud ad cabecera d e su mis mo no mbre .
Co mprend e 27 ayuntami e nto s y mul ti tud d e age nci as municipales .
El te rre no es frago s o , co n po co s llano s y gran nmero d e caad as po r las que
co rre n arro yo s s in i mpo rtanci a que se d irigen fue ra d el Di s tri to , excepcin d e
alguno s que van e ngro s ar el cauce del Mixteco , nico que merez ca el no mbre
d e r o y que marca lo s lmites d e es te Di s tri to co n el d e Silacayo apam. Po cas d e
es tas co rri e nte s so n apro vechables para el rie go , y co mo fue rz a mo triz no tenemo s
no ti ci a ms que d el Acatl n, que mueve un trapi che en la haciend a d e la Prad e ra.
Si n embargo , y pes ar d e lo d icho , el Di s tri to d e H uaj uapames frtils imo , co mo
lo d e mue s tra la s iguiente l i s ta d e pro d uccio nes o btenid as en el ao eco nmico
d e 1896-97:
Val o r pe s o s
Arro z . . . . . K i l o gramo s . 2.071 372
Cebad a . . . . H e cto litro s . 817 242
Maz . . . . 15.157 121.257
Tri go . . . . . K i l o gramo s . 7.663 468
Az car . . . . 187.653 18.765
Pano cha . . . . 213.460 17.076
H i gue ri l l a . . . . H ecto litro s . 163 1.307
Tlachique 65 262
I xtl e . . . . . K i l o gramo s . 82.844 82.844
Caf . . . . 279 187
Go ma . . . . . . 92 11
Arve j n . . . . . H ecto litro s . 50 50
Fri j o l . . . .
. 217 217
Garbanz o . . 36 36
Chile verd e . . 506 506
seco . . . K i l o gramo s . 2.066 2.066
M i e l e s . . . . . . 3.335.481 100.064
Aguard i e nte . . . . H ecto litro s . . 1.624 1.624
Mez cal 492 492
Curti e nte s . . . . K i l o gramo s . . 43.958 43.953
Tabaco >> 1-030 1.030
Go ma co pal . . . . 138 138
TO TA L 393.567
I X T L A N DE J U R E Z
Es te i nte re s ante d is trito s ituad o al NE. d e Oaxaca abarca una extens a z o na en
el Es tad o que no tie ne meno s d e 90 kilmetro s d e N. S. po r 40 d e ancho . Co m-
prend e 23 ayuntami e nto s que s o n: I xtl an d e J ure z , Gue l atas , San Miguel d el
Ro , I xte pe j i , Zo quiapam, Teo co cuilco , Alo apan, Y are ni , Abe jo ne s , J al ti angui o ,
Analco , Ate pe c, Macuiltianguio , Co maltepec, Yo lo x, Quio tepec, Amatl n, Lacha-
tao , Y aves a, Lo xo pa, Y o tao , Cacalo tepec y Calpulalpan, co n 26 age nci as munici-
pales , 10 haciend as y 21 rancho s .
De clima te mpl ad o , en al gunas regio nes pro d uce grand e s canti d ad e s d e cerea-
les, pero es tambi n d e i mpo rtanci a la pro d uccin d e caf y frutas tro picale s e n
cierto s te rre no s baj o s .
Cuatro ro s fe cund i z an el Di s tri to y so n: el ro Grand e , que cruz a el te rre no en
un traye cto d e 74 kilmetro s , recibiend o las aguas d e mul ti tud d e arro yo s ; el Te-
panz aco alco , que nace al N. d e I xtl an, en el cerro d e lo s Po z uelo s y reco rre 23 kil-
metro s has ta i nte rnars e en el Di s tri to d e Villa-Alta; el Zo yo lapan, que d es pus d e
un curs o d e 30 kilmetro s e ntra en juris d iccin d e Tuxte pe c, y el Es tud i ante que
nace al S. en el cerro llamad o Cumbre d e Oaxaca y e ntra al Di s tri to d el Centro
d e la capi tal .
En es ta re gin d el Es tad o se e ncue ntran tambi n algunas l agunas que s o n:
Gue latao 50 metro s al N. d el municipio d e es te no mbre . Tie ne 133metro s d e d i-
me tro y se i gno ra la pro fund i d ad . Sus aguas , s egn i nfo rme s d el Sr. Go nz lez ,
J e fe Po ltico del Di s tri to , so n cris talinas , pero en ciertas po o as d el ao se enro je-
cen, igno rnd o s e la caus a d e tan e xtrao fenmeno . I xte pe xi , al N. d e es ta po bla-
cin, co n 80 me tro s d e d imetro y 10 d e pro fund i d ad . Te cti tl n, 5 kilmetro s
al S. d e es te pueblo co n 150 metro s d e d imetro y 10 d e fo nd o . Cacalo tepec,
inmed iacio nes d e Y ati s z i co n 50 metro s d e ancho y 8 d e fo nd o . X a, l aguna artifi-
cial, ms bie n e s tanque d e 60 metro s d e l o ngi tud , 35 d e l ati tud y 6 d e pro fun-
d id ad , co ns truid a para re pre s ar las aguas y mo ver co n su d e rrame la maqui nari a
d e la hermo s a fbri ca d e te j i d o s d e lo s Sres . Mo walt Grand is o n H e rmano s .
Lo s pro d ucto s agrco las en es te Di s tri to se es timan en lo s s iguientes :
Val o r pe s o s
Maz H e cto l i tro s . . 87.282 261.846
Trigo - - 2.724 10.897
Caf K i l o gramo s . . 4.602 2.008
Pulque H ecto litro s . . 15 44
Fri j o l 817 5.721
Papa K i l o gramo s . . 1.150 103
Frutas 10.353 372
Mez cal H e cto l i tro s . . 5 115
. TO TA L 281.106
Po r ltimo , la mine ra es i mpo rtante en vetas d e o ro y pl ata, que mencio nare-
mo s en el articulo co rre s po nd ie nte .
J A M I L T E P E C
Es te Di s tri to co ns ti tuye el extremo SO. d el Es tad o y co nfina al N. co n el d e
Tlaxiaco , al E. co n el d e J uqui l a, al S. co n el Pacfico y al O. co n el Es tad o d e
Gue rre ro . La parte N. es mo ntao s a, pero hacia el Pacfico ti e ne extens as l l anu-
ras Sus ro s principale s s o n: El Verd e, que .marca el lmite co n J uqui l a, y co rre
en d icha fro nte ra 130 kilmetro s has ta d e s aguar en el Pacfico ; ro d e la Are na, al
ce ntro , d es embo ca en d icho Ocano co n un curs o d e 90 kilmetro s , y el d e J ucha-
tengo que pe ne tra en el Es tad o d e Gue rre ro d es pus d e reco rrer 90 kilmetro s en
i nd uf tri r
t 0
'
6Sfc0S r

S n 0
^ ^^
US

aI gU n

n P a r a
^
a
S
r i c u l t u r a
P
ar a
I
a
Las l agunas so n po cas , pero muy no tables po r su fo rma y su pro fund i d ad , que
pe rmi te la i nd us tri a d e la pes ca co n pro d ucto s anuales que no baj an d e 2.500 peso s
en mero s , ro balo s , prago s , s balo s , mo j arras , cabez ad as , lis as , s acamicheo y blan-
quillas . Dichas l agunas so n: Minigua, co n extens in d e 13 kilmetro s po r 7 d e
ancho que s e co munica co n el ro Verd e; Mo nro y, co n 7kilmetro s d e l argo po r 3
. 1 Z V n
1
*
k
1
l l

me t r 0S
P
r 14
>
c o n 6
me tro s d e pro fund i d ad ! Co rra-
lero , d e 1, kilmetro s d e lo ngitud po r 9 d e l ati tud y 6 me tro s d e pro fund i d ad
co municad a po r un es trecho es tero co n la anterio r; el Es pe jo , curio s a l aguna qu
e l ? " % T r
d 6 5 % k U me t r

S d e d me t r o c o n
25bmetro s f e fo nd o
Charco d e Mo lina, d e 120 metro s d e largo po r 150 d e pro fund i d ad ; Charco d e la
Pi e d ras d e 2.100 metro s d e l o ngi tud , 125d e l ati tud y o tro s tanto s d e pro fund d ad
d ad v e f n "l ' pf '
me t r 0
f n
d e l ar
S'
8 0 0
- t r o s d e ancho y 3 d e pro fund
d ad y el Charco d e P a o , co n ,00 metro s d e d i me tro y 2metro s d e pro fund i d ad ,
o rmand o tambin un circulo casi perfecto .
Las d o s pri me ras lagunas y el Charco d e las Pi e d ras es tn en juris d iccin d e
J ami l te pe c; to d as las d ems que d an en la municipalid ad d e Pi no te pa Nacio nal
La i nd us tri a d e l ape s cae n es tas lagunas y la caz a en lo s bo s ques d o nd e se o b-
ti e ne n anual me nte 500jabale s , 2.700 venad o s , 130 tigre s , 330 co nejo s y 700 fais a-
nes co n un valo r apro ximad o d e $ 7.500, d is traen la atencin de lo s habi tante s y
menf-Tl ^ P ^cul tura para la cual, s in e mbargo , se pre s ta ad mirable-
me nte la ti e rra. Po r e s ta raz n lo s pro d ucto s anuales d el te rre no , si se e xce ptan
ao ?8% ^ ^ ^
mS1
S
n f i canf ce s
-
H e a
q la pro d uccin o btenid a en el
Arro z . . .
Ma z . . .
Papa. . .
Chile seco .
Pano cha
Aguard i e nte
Cas calo te .
Tabaco . .
Fri j o l . . .
K il.o g.
H ecto l.
K ilo g.
H e cto l.
K ilo g.

H e cto l.
15.000
25.000
10.000
30.000
20.000
800
30.000
4.000
1 1 . 0 0 0
Val o r pe s o s
3.000
100.000
900
27.000
2.000
26.400
600
4.000
99.000
C a mo t e
K ilo g. 9.000 72CT
Chile verd e H e cto l. 900 900
A z u c a r
K i l o g. 6.000 1.500
Co quito d e aceite 44.000 1.500
Algo d n s 400.000 400.000
~
ac ao
1.500 1.500
Go ma d e mez quite 3.000 1.500
T o t
^
l
1 ) 7 0 5 2 0
J U C H I T N
Es el d i s tri to ms o riental en el Es tad o de Oaxaca, y aunque po r l pe ne tra en el
mis mo la Sie rra Mad re, es muy llano uno y o tro lad o d e la co rd illera, que po r o tra
parte lo cruz a d e E. 0. en es trecha faj a d e s ierras no muy elevad as . Co mprend e
I b ayuntami e nto s y 3 agencias municipales , 16 haciend as y mucho s rancho s .
Quince ro s d e po ca i mpo rtanci a en su caud al ri e gan el Di s tri to y se apro vechan
en la agri cul tura, e ntre ello s el Co rte y el Guie go xh, que se uti l i z an tambi n para
la navegacin en pe que as embarcacio nes y para el trans po rte d e mad e ras para la
e xpo rtaci n. En l agunas po see do s d e agua d ulce, la l aguna Do lo res y la San Lo -
renz o que carecen d e inters , pero en el lito ral d el Pacfico , cuyo mar co nfina co n el
Di s tri to po r el S., se e ncue ntran lo s extens o s lago s I nfe ri o r y Supe rio r, que so n d e
agua s alad a y co munican co nel Ocano po r B o ca-barras , acces ible las embarcacio -
nes d e to d o po rte . En el lago Superio r se e ncue ntran vari as is las que no se explo -
tan en i nd us tri a al guna, no o bs tante la fe raci d ad que las d i s ti ngue . El mis mo lago
en sus altas mare as alimenta pequeas l agunas que pro d uce n sal co mn en abund an
ca y d e muy bue na calid ad , cuya i nd us tri a explo ta el Sr. D. J avi e r Eche varr a.
Suced e, pues , en es te d is trito algo parecid o lo que o curre en J ami l te pe c, que
e ntre te ni d a la po blacin co n la i nd us tri a s aline ra, la pes ca y la caz a, po co se d e-
d ica a la agri cul tura, pes ar d e que el suelo d e J uchi tn y su clima clid o y h-
med o se pre s tan para el cultivo d e vegetales precio s o s , co mo so n el cacao , el caf,
el ail, l a caa d e az car y el hule. Sin e mbargo , lo s pro d ucto s anuales d e la ti e rra
so n d e relativa impo rtancia, co mo pued e vers e en la s i gui e nte lis ta d el ao d e 96-97:
V al o r pe s o s
A r r o z
K ilo g. 184.096 16.000
F r i
j
o 1
H e cto l. 272 3.541
H uacamo te K i l o g. 3.509 95
C h i l e s e c o
230 585
Pano cha 63.363 6.336
I xf cl e
1.500 375
C a c a o
322 270
T a b a c o
/ 10.355 2.484
M a z
H ecto l. 33.596 201.576
C a mo t e
K ilo g. 21.055 631
Chile verd e H ecto l. 276 49
A z c a r
K ilo g. 34.518 6.903
Aguard i e nte H ecto l. 99 2.488
A i
K ilo g. 9.204 18.408
C af
30.653 7.969
T o t a l
267.710
d e l f n f r
C

Se C ha
o
11l aS f i nC aS d e S a n t a I us
' Las Pe rl as , El Po rve ni r El Mo -
^ S S ^
R O S a
'
A
-
a F r a
> - 7 *e a en
M
ia
JUQUI LA
* ?
S

t 0 d e J u q u i , a C

nf i na
P
r e l S
"
c o n e l
Pacfico , po r el N co n lo s d i ,
y P i t t u T a T o t f l
l n 7 V m
r
A I
r
e Z
'
al E
-
CO n
L 1 ' / ,
T l aX i ac o
y J ami l te pe c. La cabe ce ra d el Di s tri to es J u
qu la s ituad o en e centro del te rri to ri o . Co mprend e 18 ayuntami e nto s y v al s
S : f ^ ^
C
7
d a
;
y
/ r
h

S
'
6 n t r e StaS
'
18 fincas
c abr as qu
plrlrri T 2o .000 pes o s anuales d e d icho grano . Lo s ro s J uchate ngo , Verd e San
m L ^ V t
d e L e C h e r i e g a n e l D i s t r i t 0
'
Si
- apl i can'po co
*ua d e 37 ^ f i
g

S 7
^
l agU naS
'
S e nd o e l m s
atabl e el Chaca-
gua, d e 3t kilmetro s d e l argo po r 10 d e ancho y 12 metro s d e pro fund i d ad o ue
co munica co n el mar Pacfico , s ituad o al Sur d e Tutute pe c
pr

U nd l d ad
>
En la pe nns ula o ccid ental que s epara es te lago d el Ocano , se e ncue ntra
un vo lcan apagad o y su pi e extens o s banco s d e az Sfre . Al o riente d el mi mo y "
, V al o r pe s o s
* H e cto l. 43.500 130.500
l 7
t e
4.000 480

h l l
T 50 275
a
Z
a K O g
" 2.700
T H
20
200
.j K ilo g. no . 27
' 429 429
, 27.900 4.276
V
J
\ H ecto l. 1.937 9.685
S"
aC am

t e
K ilo g. 4.800 576
t
S6C
? * * - 4.000 2.000
Co quito d e aceite 52.800 2.640
^ ^ H e cto l. 5 375
pf ^
0 1 1
- - , 22.000 5.500
l
a
\ .
B r a s i 1
1 0 . 0 0 0 2 0 0
v
e
. 83.600 25.008
V a mi l I a
1.270 1.270
T o t a l
186. 053
c a n ^n r ^r
0
' ^ ^
t a mb i n

a
d e riquez a en J uqui l a, al-
Sanat c J ' T i
QS0S
,
Pr

dUCt0S anUal6S
-
La ndustria de la
cocLila
fes rLVa
e
i
a
un: ^ * ^ ^
61 S
-
Z L M A T L N
San Lo renz c
miento s y 29 agencias municipales re parti d o s en 5 Vi l TaMl ^re bbs f 10
_
haX nd as
n w ! ? S
r
^ l ! :
y a
.
C a b e C 6 r a 68 S a n L o r e n z o
^i matl n, co mprend e 27 ayunta-
y 2 rancho s . Es co no ci d o tambi n lo mi s mo que s u cabe ce ra po r el no mbre d e
Vi l l a-Al vare z . Co nfi na co n el d e Etl a po r e l N., co n lo s d e Ce ntre O co tl an y
Ei utl a po r el E., co n el d e Mi ahuatl n al S., y co n lo s d e No chi xtl an y J uqui l a
al O. Se le cal cul a una e xte ns i n te rri to ri al d e 8.250 ki l o me tre s .
Es muy acci d e ntad o y la mayo r parte d e las po bl aci o ne s e s tn s i tuad as en fe r-
tile. caad as y al gunas en ce rro s cubi e rto s d e bo s que po r lo que s e
d i fe re nte s cl i mas y d i fe re nte s pro d ucci o ne s en e l traye cto d e po co s ki l o me tre s . En
e te Di s tri to hay vari as mi nas d e hi e rro y plo mo que al i me ntan tre s i mpo rtante s
fund i ci o ne s , pe ro
7
s u ri que z a pri nci pal es la agri cul tura, que pro d uce al ano l as s i-
gui e nte s canti d ad e s :
Val o r pe s o s
M , . . . . H e cto l . 72.700 581.600
, :. " ' " ' 2.724 13.483
7.000 42.000
^
ar b a
t
n Z
K i l o g. 270.000 5.400
Chile ve rd e " H e cto l . 3.200 35.2CX )
A 2 L r i K i l o g. 172.592 44.873
f r
ZU
,
Car
161.085 7.248
H i gue ri l l a H e cto l . 6.400 32.000
H i gue ri l l a. . . . b 2 3Q0 . 4 L 4 0 0
CuTe nte s " ' ' K i l o g. 8.000 480
Tabaco ' ^
2 0 7
l , * ' " 171.500 8.816
13.800 1.182
. . . H e cto l . 18.200 218.400
rr - 700 4.200
H uacamo te . '. : ' K i l o g. 270.000 8.100
^
h l l e
r - " I 690.360 58.681
Z r " ; ; : : . : : r.,-.-, 2 9 9
92
478
S ; : : : : : : : : ' ;
2 o o
M ! &
T O T A L . .
Y A U T E P E C
Si tuad o al S. d e l Es tad o co nfina e n e s te rumbo co n el Pac fi co , al O. co n Mia-
huatl n y Po chutl a, al N. co n Vi l l a-Al ta y Cho apam y al E. co n Te huante pe c. En
su parte N. e s t cruz ad o po r el ro Te huante pe c, y mul ti tud d e arro yo s y o tro s pe-
que o s r o s baan to d o el te rri to ri o . Es no tabl e e s te Di s tri to e n la pro d ucci n d e
f ruta co mo l i mo ne s , naranj as , pl tano s , chi co z apo te s , mame ye s , pi as , granad as ,
mango s , aguacate s , d uraz no s , manz anas , ce re z as , me mbri l l o s , ci rue l as l i mas y
pe ras y en mad e ras finas para e bani s te r a. L a pro d ucci n ge ne ral agr co l a al canz a
anual me nte l as s i gui e nte s canti d ad e s :
Val o r pe s o s
M a z
H e cto l . 12.441 68.549
T r i
g K i l o g. 100.060 10.006
Camo te 1.236 61
P a
P
a
- > 618 30
A z c a r
57.500 10.350
P a n o c l i a
11.500 1.035
P ul
que H e cto l . 34 299
M e z c a l
165 6.105
Campe che K i l o g. 1.220 61
Cas cal o te 345 20
C a f
48.500 17.460
F r u t a s
' 68.770 5.000
F r i
j
o 1
H e cto l . 824 8.165
H a b a 9 0 3 0 6
H uacamo te K i l o g. 1.236 24
Chile ve rd e H e cto l . 1 12
Chile s eco K i l o g. 1.380 745
M i e l e s
2.300.000 46.000
Aguard i e nte H e cto l . 165 6.105
Pal o B ras i l K i l o g. 14.906 298
M o r a l
2.000 200
Curti e nte s 3.751 75
Go ma co pal 230 92
TOTAL - . 180.998
Es te Di s tri to co mpre nd e 15 ayuntami e nto s y 45 age nci as muni ci pal e s d i s tri -
bui d as e n una villa, 57 pue bl o s , 5 haci e nd as , 10 rancho s y 6 finc'as cafe te ras . L a
cabe ce ra es la Villa d e San Carlo s Y aute pe c.
V I L L A - A L T A
El Di s tri to d e Vi l l a-Al ta, po r o tro no mbre Ocampo , co nfina al E. co n el d e
Cho apam, al O. co n el d e Villa J ure z , al N. co n Tuxte pe c y al S. co n Tl aco l ul a y
Y aute pe c.
Cue nta co n 35 ayuntami e nto s , 32 age nci as muni ci pal e s , 3 haci e nd as d e be ne -
ficio y 14 rancho s , s i e nd o Vi l l a-Al ta la cabe ce ra d e l Di s tri to . El s uelo es s uma-
me nte frago s o , y po r s us ml ti pl e s caad as co rre n vari o s ro s d e po ca i mpo rtanci a,
e xce pci n d el ro Pro gre s o , que la ti e ne grand e po rque pro po rci o na fue rz a mo -
tri z la haci e nd a d e be ne fi ci o as tambi n l l amad a, y el r o Vi l l a-Al ta e n lo s
l mi te s s e pte ntri o nal e s d e l Di s tri to que re co rre s te d e S. N. en to d a s u e xte n-
s in to mand o lo s no mbre s d e l as l o cal i d ad e s que cruz a y va po r l ti mo parar en
el caud al o s o Papal o apam en el Es tad o d e Ve racruz . H ay al gunas mi nas d e pl ata y
pl o mo que be ne fi ci an las haci e nd as d e Pro gre s o , Santa Ge rtrud i s y Guad al upe . Su
agri cul tura pro d uce al ao las s i gui e nte s canti d ad e s :
Val o r pe s o s
M a z
H e cto l . 12.387 101.574
A r v e
J

" 272 2.664


C a mo t e
K i l o g. 3.866 174
Chile ve rd e H e cto l . 14 389
Val o r pe s o s
Pano cha 71.797 7.010
Fri j o l . . 363 5.960
45 371
H uacamo te . . K i l o g. 4.832 218
Chile. . . 13.807 9.664
Caf . . .
T O T A L . . .
460.240 257.734
385.848
T L A X I A CO
Es te Di s tri to co mpre nd e 38 muni ci pal i d ad e s y 28 age nci as muni ci pal e s , hal l n-
d o s e s i tuad o e n la parte o cci d e ntal d e l Es tad o y co nfi na co n lo s d i s tri to s d e Te-
po s co l ul a al N., No chi xtl n al E., J ami l te pe c al S. y J uxtl ahuaca al 0., l i nd and o
tambi n e n e s te rumbo y po r un pe que o traye cto co n el Es tad o d e Gue rre ro .
El s ue lo en ge ne ral es mo ntao s o y al to , d i s frutnd o s e e n l un clima s uave
y o bte ni nd o s e vari ad as pro d ucci o ne s agr co l as . Es t re gad o po r mul ti tud d e r o s y
arro yo s que s e apro ve chan e n el ri e go y co mo fue rz a mo tri z para vari o s mo lino s
y una fbri ca d e az car. Entre lo s r o s pri nci pal e s me nci o nare mo s el r o Putl a y
s us afl ue nte s que co rre n al S. para re uni rs e co n el Y e rd e en el Di s tri to d e J uqui l a.
L a cabe ce ra es la ci ud ad d e Tl axi aco , s i tuad a al pi e d e un ce rro co n cri ad e ro s
d e hi e rro y prxi ma la s i e rra d e San Mi gue l Achutl a d o nd e se e ncue ntran mine -
ral e s d e o ro y pl ata. L as pro d ucci o ne s agr co l as al canz an anual me nte las s i gui e n-
ts ci fras :
Val o r pe s o s
Arro z . . . K i l o gramo s 77.056 14.640
Ma z . . H e cto l i tro s 49.170 295.023
Frj j o l . . . 3 872 30.978
Az car . K i l o gramo s

184.016 47.844
Pano cha .
K i l o gramo s
11.559 24.542
Aguard i e nte H e cto l i tro s 219 7.008
Me z cal . . 71 2.255
Tabaco . K i l o gramo s 138.012 30.362
Ce bad a H e cto l i tro s 21.795 65 385
Tri go . . . K i l o gramo s 784.782 47.106
Chile ve rd e . H e cto l i tro s 363 6 538
Chile s eco . K i l o s . . . . 4.478 1 567
Mi e l e s . . . 152.215 19.788
Pul que . . H e cto l i tro s 174 1.068
Caf . . . K i l o gramo s 11.288 721
Frutas . . . 778 000 15.560
T O T A L . 610.385
T L A CO L UL A
Di s tri to s i tuad o en el ce ntro d el Es tad o co nfi nand o al N. co n I xtl n y Villa
Al ta, al E. co n Y aute pe c, al S co n Mi ahuatl n y al O. co n Oco tl n y el Di s tri to
d e la capi tal .
L a cabe ce ra, que e s la ci ud ad d e Tl aco l ul a, s e e ncue ntra al SE. d e O axaca,
32 ki l me tro s d e d i s tanci a, en el traye cto d e l fe rro carri l pro ye ctad o d e s d e d i cha
capi tal Te huante pe c, y 12 ki l me tro s d e las famo s as rui nas d e Mi tl a, d e las
que no s o cupare mo s en o tro l ugar.
Co mpre nd e d o s 2 vi l l as , que s o n Mi tl a y D az O rd az , 34 pue bl o s , 13 haci e nd as ,
3 rancho s y lo s mi ne ral e s d e Al tagraci a y Ro s ari o , s ea 27 Ayuntami e nto s y
15 age nci as muni ci pal e s . El te rre no es mo ntao s o y abund an lo s mi ne ral e s d e
pl ata e n l as s i e rras .
Lo s ro s ms no tabl e s s o n: el To to l apa que s ube al NE. po r lo s l mi te s d e l
Di s tri to para baj ar d e s pus al SE. has ta el Pac fi co co n el no mbre d e Te huante -
pe c, el Sal ad o afl ue nte d e l Ato yac y o tro s .
L a agri cul tura s e e ncue ntra muy d e s arro l l ad a en el te rri to ri o o bte ni nd o s e
anual me nte lo s s i gui e nte s pro d ucto s :
Maz . .
Arve j n .
Garbanz o
Pul que
H i gue ri l l a.
Tri go . .
Fri j o l . .
Chile s eco
Me z cal . .
Val o r pe s o s
H e cto l i tro s . 22.405 134.430
18 72
22.140 110.700
364 1.820
K i l o gramo s 3.404 2.721
169.740 10.204
H e cto l i tro s . . 25.380 329.940
K i l o s . . . . 1.610 805
H e cto l i tro s 67 1.675
TO TA L . 592.367
T UX T EPF . C
Al N. d e l Es tad o y co nfi nand o co n el d e Ve racruz s e e ncue ntra e s te Di s tri to
co n 11 Ayuntami e nto s , 9 age nci as muni ci pal e s , 5 haci e nd as y 139 rancho s Entre
e s tas agrupaci o ne s hay 3 co n el t tul o d e villa, que s o n: Tuxte pe c cabe ce ra d el
Di s tri to , So yal te pe c y O j i tl n. L as co rri e nte s d e agua s o n abund ante s y caud al o -
s as , pe rmi ti e nd o muchas la nave gaci n e ntre pue bl o s d e Ve racruz y d e e s te
Di s tri to .
Cas i to d as s o n afl ue nte s d el gran r o Papal o apam que d e s e mbo ca al go l fo d e
Mxico po r la barra d e Al varad o , y e ntre ellas d e be mo s me nci o nar el Santa Ro s a
que nace en la Si e rra d e Us i l a y es nave gabl e en 14 ki l me tro s d e s d e la villa d e
j i tl an y el So yo l apa que pe rmi te la nave gaci n e ntre la cabe ce ra d e l Di s tri to y
el Ocano Atl nti co .
Exi s te n tambi n 3 l agunas d e las cual e s la ms no tabl e es la d el H ul e fo rmad a
po r aguas d el Papal o apam co n el que co muni ca po r un e s tre cho canal .
En e s ta l aguna abund an lo s cai mane s y vari as e s pe cie s d e to rtugas . El s uelo
parti ci pa d e s e rran as y grand e s l l anuras y es s umame nte frti l , co n clima clid o
y hme d o po r lo ge ne ral . Se co s e chan grand e s canti d ad e s d e tabaco , caa d e
az car, cafe y al go d n co mo pue d e ve rs e en la s i gui e nte l i s ta d e pro d ucci o ne s
anual e s :
Arro z . . . .
Fri j o l . . . .
H uacamo te .
Chile s eco .
Co qui to d e ace i te
Val o r pe s o s
H e cto l . 138 073 ' 11.045
K i l o g. 6.000 96.000
20.000 2.000
23.000 11.940
2.300.000 23.000
V al o r pe s o s
Al go d n. . . K i l o g. 138.073 48.325
Cacao . . . . 11.000 3.080
Tabaco . . . .
1.114.295 1.927.730
Chile 230 396
Maz H e cto l . 15.000 90.000
Camo te . K i l o g. 1.000 120
Chile ve rd e . . . H e cto l . 34.500 2.760
Pano cha. . . K i l o g. 287.500 25.875
Aguard i e nte . . H e cto l . 2.190 72.270
Curti e nte s . . . . K i l o g. 22.540 450
Caf 770 040 300.315
Vainilla . 1.000 1 000
H ule
T O T A L
4.600 4.600
2 620 906
En es te Di s tri to se e ncue ntra un municipio llamad o Valle Naci o nal , no tabl e
po r s er el l ugar d e d e s ti e rro para to d o s lo s rate ro s d e la ci ud ad d e Mxico d o nd e
s e les co nd uce po r cue nta d el Go bie rno Fe d e ral , y famo s s i mo po r la clas e d el ta-
baco que pro d uce , que en uni n co n el de San And rs Tuxtl a d e Ve racruz , es el
pri me ro en clas e que s e co s echa en la Re pbl i ca.
T E P O S C O L U L A
Es te Di s tri to s e e ncue ntra al NO. d el Es tad o e ntre lo s d e H uaj uapan, Cai xtl a-
huaca, No chi xtl n, Tlaxiaco y J uxtl ahuaca. Es d e te rre no alto y ge ne ral me nte
mo ntao s o , co n mucho s arro yo s d e po ca i mpo rtanci a y 3 l agunas d e pe que as di-
me ns io ne s . Es muy pro d ucti vo en cereales e s pe ci al me nte tri go y ma z , al canz and o
anual me nte las s i gui e nte s canti d ad e s en pro d ucto s ve ge tal e s :
Cebad a
Tri go .
Fri j o l
H aba.
Papa.
I xtl e .
Maz .
Arve j n
Garbanz o
L e nte j a
Pul que
Curti e nte s
Val o r pe s o s
H e cto l . 90.800 1.816
K i l o g. 227.000 45.400
H e cto l . 892 4.462
363 1.089
K i l o g. 3.632 72
500' 20
H e cto l . 44.533 89.066
272 544
181 908
90 272
166.879 6.675
K i l o g. 3.000 72
T O T A L . 150.396
T E O T I T L N
El Di s tri to d e Te o ti tl n es t s ituad o al N. d el Es tad o , co nfinand o co n lo s d e
Pue bl a y Ve racruz y l i mi tand o po r el E. co n Tuxte pe c, al S. co n Cui catl n y
al O. co n Co i xtl ahuaca. Po s e e vario s r o s , e ntre ello s el To nto , que ri e ga una pe -
que a parte NE. d el Di s tri to y el Quio tepec, ambo s aflue nte s d el Papal o apam.
Es ta parte d el te rri to ri o o axaque o es no tabl e en la pro d ucci n d e frutas y hay
l ugare s e n ella d o nd e po d r a d rs e l e grand e impuls o la s e ri cul tura co mo lo d e-
mue s tra el buen re s ul tad o d e al guno s e ns ayo s . L a pro d ucci n agrco la anual es la
s i gui e nte :
Val o r pe s o s
Maz H e cto l . 26.460 150.028
Fri j o l . . . . 264 1.800
H aba 66 145
Papa . . . . K i l o g. 3.450 1.725
Chile ve rd e . H e cto l . '27 29
Chile seco . . . K i l o g. 11.500 5.980
Aguard i e nte . . H e cto l . 517 16.595
Mez cal . 45 959
Caf K i l o g. 73.600 415 840
Az car . 161.000 28.980
Pano cha . . . 5.750 517
Pul que . . . H e cto l . 17 88
Curti e nte s . . . . K i l o g. 11.500 150
T O T A L 622.836
T E H U A N T E P E C
De lo s 26 d i s tri to s que co mpre nd e el Es tad o d e Oaxaca, ni nguno o fre ce el po r-
ve nir que pro me te Te huante pec. Su magn fi ca s i tuaci n ge o grfi ca en el is tmo
har que s ea el pri me ro en beneficiars e co n la co municacin i nte ro ce ni ca que
vino es tablecer el Fe rro carri l Nacio nal, co muni caci n i nco mpl e ta mi e ntras la
lnea pro ye ctad a d e Oaxaca Te huante pe c no s ea un he cho .
Ento nce s que d ar es ta es plnd id a regin 24 ho ras d e la capi tal y lo s art cu-
lo s que s e i mpo rte n po r el Pacfico y lo s que e ntre n po r el Go lfo d e Mxico habrn
d e pas ar po r la ci ud ad d e Te huante pe c, la que acud i rn tambi n lo s rico s pro -
d ucto s de to d a la re gi n o ri e ntal d el Es tad o para re parti rs e all co n d e s tino la
e xpo rtaci n y al abas te ci mi e nto d e la Re pbl i ca. La agri cul tura to mar vuelo s
as o mbro s o s , ce ntupl i cnd o s e lo s cultivo s una vez se ad qui e ra la s e guri d ad d e po -
d e r llevar lo s pro d ucto s al e xte ri o r; la mi ne r a, i ns i gni fi cante ho y, bro tar del s eno
d e las mo ntaas co mo e vo cad a po r la vara mgi ca d el capi tal , y to d o ve nd r
j us ti fi car lo s e s fue rz o s que el Go bie rno Fe d e ral hace actual me nte po r es tablecer
es as co municacio nes , cubrie nd o d e gl o ri a lo s ci ud ad ano s que lo co mpo ne n.
El Di s tri to d e Te huante pe c co mpre nd e una z o na que se e xti e nd e d es d e el lito -
ral d el Pacfico has ta el paralelo 17 30' s ea d es d e el Ocano has ta el Es tad o d e
Ve racruz . Ti e ne d e N. S. 180ki l me tro s apro xi mad ame nte y co nfina al E. co n Ve-
racruz y el d i s tri to de J uchi tn, y al O. co n lo s d e Y aute pe c y Cho apam. Es d e
clima clid o y hme d o en las re gi o ne s llanas d el S., te mpl ad o en las frago s as s ie-
rras d el N. Vario s r o s y arro yo s cruz an el te rri to ri o , s iend o el ms i mpo rtante el
d e su no mbre que fo rma la B arra d e Sal i na Cruz e n el Pacfico , y po s ee 11 l agunas ,
e ntre ellas la Curi y San Diego , que so n las ms no tabl e s po r s us d ime ns io ne s .
Abund an la caz a y la pe s ca, y la agri cul tura alcanz a las s i gui e nte s ci fras al ao
en lo s 12 ayuntami e nto s , 15 age nci as muni ci pal e s y te ne nci as d e po lica que co m-
pre nd e :
Val o r pe s o s
Maz H e cto l . 33.693 108.154
Fri j o l 109 419
Camo te K i l o g. 1.360 40
Al go d n 4.600 299
Curti e nte s 460 29
Az car 172.500 44.850
Pano cha 207.000 36.225
Mieles . 207.000 18.112
Aguard i e nte H e cto l . 131 1.637
Caf K i l o g. 5.060 2.210
T O T A L 2 1 1 . 9 7 5
SI LACAYOAPAN
Es te Di s tri to es el ms o ccid e ntal d el Es tad o e n su e xtre mo NO . y co nfina po r
el N. co n Pue bl a, po r el O. co n Gue rre ro , po r e l E. co n el d i s tri to d e H uaj uapam,
y al S. co n el d e I xtl ahuaca. Co mpre nd e 17 ayuntami e nto s y 29 age nci as munici-
pal e s , co n vari as haci e nd as y rancho s . La cabe ce ra es l a villa d e Si l acayo apan, si-
tuad a al pie d e una frago s a s ie rra que atravi e s a el d i s tri to d e S. N. Lo s ro s so n
tre s : el Mixteco , el Pl ata y el Mo ro .
El clima es te mpl ad o y las pro d ucci o ne s agr co l as las s i gui e nte s :
V al o r pe s o s
Ce bad a . . . . . H e cto l . 54 302
8.718 54.051
Tri go . . . . . K i l o g. 32.217 2.255
Fri j o l . . . . . H e cto l . 363 2.686
Aguard i e nte . . . 123 2.214
Pul que . 9 54
Curti e nte s . . . . K i l o g. 6.603 132
Chile ve rd e H e cto l . 54 178
Chile s eco . . . . K i l o g. 4.113 740
Az car . . . 18.409 4.786
Pano cha 43.125 2.156
Mieles . . . 127.069 12.706
Mez cal . . . 24 500
Tabaco . . . . . K i l o g. 1.150 322
83.082
PO CH UTLA
Es te Di s tri to es no tabl e po r la pro d uccin d e caf que en l se o bti e ne , la cual
al canz a muy cerca d e d o s millo nes d e ki l o gramo s , co ntnd o s e 218 fincas d ed ica-
d as e s te cultivo . Se e xti e nd e Po chutl a en la co s ta d el Pacfico d e E. O. e n un
traye cto d e 120kilme tro s , co nfinand o al N. co n el d i s tri to d e Mi ahuatl n, al E. co n
el d e Y aute pe c, y al O. co n el d e J uqui l a. Co mprend e 7 ayuntami e nto s y 13 age n-
cias muni ci pal e s . Una d o cena d e ro s cruz an el te rri to ri o y d e s aguan en el Ocano ,
pe ro care ce n d e i mpo rtanci a s i se e xce pta el Co palita, que es el d e mayo r caud al .
Cas i to d o s ello s fo rman en la co s ta pe que as l agunas , e ntre las cuales es no tabl e la
de l xtapa po rque en ella se e xtrae s al co mn d e bue na calid ad
^ W
n q U e Z a d G l D
t
r t
, ^
C O n s t i t u
y
e n l a
P
e s c a
> ^ l a que ni nguna e xpo rtaci n
s i gui e nte s ^
a b u n d a n t e
'
y k a
g
r i c uI t

r a
, uyo s Pro d ucto s anual e s so n lo s
Arro z . .
Maz . . .
Fri j o l . . .
Algo d n . .
Curti e nte s . .
Caf. . . .
Vainilla . .
Chile verd e .
Chile s e co .
Pano cha .
Co quito ace ite
Cacao .
Tabaco . . .
Val o r pe s o s
K i l o g. 2.531 480
H e cto l . 21.155 158.664
1.761 15.856
K i l o g. 1.104 243
3.566 891
1.777.790 960.000
193.368 52.209
H e cto l . 1.233 4.316
K i l o g. 18.755 3.375

80.818 9.698
11.369 1.136
2.761 1.435
14.382 7.766
1.216.069
OCOTL N
Oco tln es un pe que o Di s tri to ce ntral d e Oaxaca, ro d e ad o po r lo s d e Ej utl a
1laco lula, Zi matl n y que co mpre nd e 20 ayuntami e nto s y 21 age nci as muni ci pa-
es. La cabe ce ra, que es la villa d e Oco tln d e Mo relo s , d i s ta de Oaxaca 32 kilme-
tro s y se halla s i tuad a en llano y prxi ma una re gi n mi ne ra en la que e xis te n
haci e nd as que benefician o ro y pl ata, pri nci pal ri que z a d el Di s tri to . La agricul-
tura al canz a anual me nte las s i gui e nte s canti d ad e s y pro d ucto s :
Fri j o l . .
Garbanz o
Chile ve rd e
Az car .
Pano cha.
Pul que
Tabaco
Aguard :
Mez cal
V al o r pe s o s
H e cto l . 23.131 117.900
1.018 7.887
1.034 3.981
13.869 816
K i l o g. 10.350 1.035
1.437 187
H e cto l . 478 1.690
> 15 31
K i l o g. 173 45
H e cto l . 259 2.960
s 266 9.860
146.392
NO CH I X TL N
Es te Di s tri to se e xti e nd e en una f aj a e s tre cha d e te rre no d e N. S. d e Oaxaca
y es muy acci d e ntad o . Co mprend e 64 pueblo s y 2 haci e nd as d i s tri bui d as en 42
ayuntami e nto s y 23 age nci as muni ci pal e s . No chi xtl n es la cabe ce ra.
Si e te ro s principale s ri e gan el Di s tri to y so n no tabl e s , s i no po r su caud al
po r la uti l i d ad que pre s tan la i nd us tri a co mo fue rz a mo tri z y al ri e go d e lo s ca-
ave ral e s y o tro s cultivo s .
L agunas no se e ncue ntran en el te rri to ri o , excepcin d e la co no cid a po r la
Cueva, que no ti e ne i mpo rtanci a i nd us tri al .
Es ta l aguna s e e ncue ntra e n uno d e lo s d o s d e partame nto s que e xis te n en una
curio s a gruta cerca d el pueblo d e Santi ago Apo al a,al N. d e la cabe ce ra,ad mi rnd o s e
en el o tro d e partame nto d e la gruta he rmo s as e s tal acti tas que baj an d e la bve d a.
La agri cul tura es t po co d e s arro llad a y sus pro d ucto s anual e s s o n lo s s iguie nte s :
V al o r pe s o s
Cebad a 336 672
9.119 54.714
. K i l o g. 483.161 28.989
Tl achi que H e cto l . 411 1.323
I xtl e 58.880 3.532
1.585 12.687
1.725 69
Chile verd e 250 467
Mez cal 322 16.110
Curti e nte s . K i l o g. 17.250 170
T O T A L . . 118.725
MlAH UATL N
El Di s tri to d e Mi ahuatl n, cuya cabe ce ra es la ciud ad d e su no mbre , se e ncue n-
tra s i tuad o al S. d e Oaxaca, s e parad o d el Ocano Pacfico po r el Di s tri to d e Po -
chutl a y co nfinand o al N. co n lo s d e Ej utl a y Zi matl n, al E. co n el.d e Y aute pe c
y al O. co n el d e J uqui l a.
Co mpre nd e una ciud ad , 56 pueblo s , 8 haci e nd as y -4 rancho s , d e lo s que 31 ti e ne n
Ayuntami e nto y 38 age nci a muni ci pal . Ad mi rabl e me nte re gad o po r mucho s ro s
d e re l ati va i mpo rtanci a, o fre ce grand e s co nd icio nes para la agri cul tura, no o bs-
tante lo acci d e ntad o d el s uelo , y sus pro d ucto s anuales so n lo s s i gui e nte s :
V al o r pe s o s
Maz H e cto l . 18.125 72.500
Tri go K i l o g. 76.454 8.001
Fri j o l H e cto l . 1.084 8.400
Pano cha K ilo g. 22.233 2.000
Co quito ace ite 6.666 599
H i gue ri l l a H e cto l . 181 599
Mez cal 158 6.004
Curti e nte s . . . . . . K i l o g. 15.000 300
H aba H e cto l . 105 420
Camo te K i l o g. 6.136 674
Papa 9.720 675
Chile v e r d e . . . . : . H e cto l . 106 254
Chile s eco K i l o g. 714 499
Pul que H e cto l . 125 1.000
Eami . . . . . . . K i l o g. 445 120
Caf 24.938 15.960
J UX TLAH UACA
Es te Di s tri to co nfina po r el po ni e nte co n el Es tad o d e Gue rre ro , po r el N. co n
bd acayo apan y po r el E. y S. co n Tl axi aco . Co mpre nd e 2 villas , 29 pueblo s 1 ha-
ciend a 2 barri o s y 5 rancho s d i s tri bui d o s e n 9 ayuntami e nto s y 25 age nci as mu-
nicipale s .
H ay e n el Di s tri to en s u e xtre mo NE. un mi ne ral d e pl ata po co nad a explo -
tad o y s eales d e o tro s e n la s i e rra d el ce ntro . Abund an lo s ro s e n e s ta re gi n y
alguno s ti e ne n ve rd ad e ra i mpo rtanci a para la agri cul tura. En cuanto l agunas
so n i ns i gni fi cante s en s u e xte ns i n las que e xis te n, s i bie n d ebemo s me nci o nar la
Laguna Encantad a po r sus pro pi e d ad e s curati vas . Ti e ne 300 me tro s d e circunfe -
re ncia y s us aguas s o n te rmal e s y co nti e ne n gran canti d ad d e az ufre y cal. Es t
s i tuad a 2 ki l me tro s d e J uxtl ahuaca, cabe ce ra d el Di s tri to , y pre s e nta hermo s a
vis ta po r hallars e ro d e ad a d e tules y ahue hue te s .
La agri cul tura d el Di s tri to co ns is te en las s i gui e nte s pro d uccio ne s :
V al o r pe s o s
A r r o z
K i l o g. 978 176~
M a z
H e cto l . 24.098 84.343
Chile s eco K i l o g. 2.876 1.265
Pano cha 20.722 2.072
Aguard i e nte H e cto l . 122 2.132
T r i
S K i l o g. 19.330 1.739
Fri j o l H e cto l . 351 1.579
A z
car K i l o g. 22.437 4.487
M i
e l e s 8.744 5 2 4
T a b a c o
20.711 2.692
T o t al 101.009
CUI CATL N
El Di s tri to d e Cui catl n se e ncue ntra e n la parte s e pte ntri o nal d el Es tad o ro -
d e ad o po r lo s d i s tri to s d e Te o ti tl n, Tuxte pe c, I xtl n, No chi xtl n y Etl a y o fre ce
gran po rve ni r la agri cul tura, s iend o muy rico en la pro d ucci n d e caa d e az -
car, cacao y hule.
Do ce co rri e nte s d e agua fe rti l i z an el te rre no ; al gunas d e ve rd ad e ra i mpo rtan-
cia co rno el Quio te pe c, aflue nte d el Papal o apam. Co mpre nd e el d i s tri to 34 pueblo s ,
3 haci e nd as , 1 barri o y 1 rancho , s ean 15 ayuntami e nto s y 24 age nci as munici-
pale s .
La pro d ucci n agr co l a al canz a las s i gui e nte s canti d ad e s :
V al o r pe s o s
12.520 50.080
80 240
6.250 100
200.000 18.000
1.980 990
450 11.300
Caf 160.000 74.627
Fri j o l 10.450 54 091
V al o r pe s o s
Chile seco K i l o g. 53.230 17.033
A z c a r
420.000 83.600
M l e l e s
2.050 100
Aguard i e nte H e cto l . 2.130 40.000
C a c a o
K i l o g. 650 3.610
T o t a l
353.771
Co i xtl ahuaca (Villa de Libres)
Co nfina es te Di s tri to po r el N. co n el Es tad o de Pue bl a, al E. co n No chi xtl n
al O. co n H uaj uapam y al Sur co n Tepo s co lula. 19 ro s d e po ca i mpo rtanci a ri e -
gan el Di s tri to , cuya pro d ucci n agr co l a anual es la s i gui e nte :
V al o r pe s o s
Ce bad a H e cto l . 77 450 ~
M a z
860 4.300
F ri j o l 36 58 7
H aba 12 223
P a
P
a
K i l o g. 3.600 198
P u l
q
u e
H e cto l . 85 2.800
T r i
S K i l o g. 72.000 6.500
Arve j n H e cto l . 17 356
Garbanz o 9 276
Le nte j a q 17q
15.860
R E S U M E N
La pro d ucci n agr co l a d el Es tad o d e Oaxaca abarca, co mo hemo s vi s to , mul -
ti tud d e pro d ucto s d e to d o s lo s climas , d e lo s cuales lo s pri nci pal e s po r s u canti -
d ad so n lo s me nci o nad o s en la pgi na 378 d el pri me r to mo d e e s ta o bra, que alcan-
z an un valo r anual d e g 11.727.673, d e bie nd o ad ve rti r nue s tro s le cto re s que e s te
valo r fu calculad o po r el que o bti e ne n lo s art cul o s en lo s punto s pro d ucto re s ,
d o nd e po r las d ificultad e s para la e xpo rtaci n, al canz an un precio i ns i gni fi cante
la mayo r parte d e ellas . No o bs tante , bas ta para d e mo s trar d nd e l l e gar la
ri que z a agrco la d el Es tad o una vez que el te rri to ri o s e cruce d e vas frre as para
faci l i tar el trans po rte d e lo s pro d ucto s al l i to ral .
De s graci ad ame nte las mqui nas mo d e rnas aplicables la agri cul tura no pue-
d en funci o nar s i no e n una pe que a parte del Es tad o , po r s er el re s to agre s te y
mo ntao s o ; pe ro la vi rgi ni d ad d el s uelo y la fe cund i d ad que pro d uce un clima ge -
ne ral me nte clid o y hme d o , exigen muy po ca labo r en lo s campo s .
Re s pe cto lo s ve ge tale s que o fre ce n ms po rve ni r, bi e n s abid o es que figura
en pri me ra lnea el hule cao utcho uc, cuyo s precio s en lo s me rcad o s manufactu-
rero s se elevan d e d a e n d a y para cuyo cultivo se pre s ta ad mi rabl e me nte el te -
rre no d e Oaxaca. Le s igue n e n i mpo rtanci a el caf y el tabaco , po rque o bte nd rn
en breve bueno s me rcad o s e n Euro pa, e s pe cialme nte e n Es paa, co n mo tivo d e lo s
ltimo s aco nte ci mi e nto s po ltico s .
i mpo rtanci a en d icho Es tad o , pero no s co ncre tare mo s d ecir d o s pal abras res -
pe cto d e la caa de az car.
Co mo pued e o bs e rvars e en la re s e a d e lo s 26 d i s tri to s que acabamo s d e hace r,
to d o s cul ti van co n ms meno s xito la caa d ulce, pero fabri can pano cha en
gran canti d ad y muy po ca az car re fi nad a. Co ns is te es to , en que la e labo racin se
practi ca po r s is temas anti guo s , alguno s has ta primitivo s , s iend o d es co no cid as cas i
en el pa s es as pe rfe cci o nad as mqui nas que se l l aman aparato s d e d i fus i n, tri pl e
e fe cto , tacho al vaco , filtros d e mate ri a ani mal , e tc. Creemo s que la e mpre s a que
co n capi tal s uficie nte i ns tal as e un i nge ni o co n to d o s lo s ad e l anto s -d el d a, en la
i nd us tri a az ucare ra, hab a d e o bte ne r un xito grand i o s o , e ligie nd o un l ugar co n
fciles co muni caci o ne s y trans po rte s para el lito ral.
VI I I . Minera, El me tal d o mi nante en la mi ne r a d e Oaxaca es el o ro ,
co nd icin que augura bri l l ante po rve ni r para es ta i nd us tri a, co mo ya lo hemo s
d icho ms arri ba. Exi s te n en e xplo tacin actual me nte 20 mi ne ral e s d el precio s o
me tal y se ti e ne n no ticias d e o tro s mucho s que yace n aband o nad o s po r las caus as
que ante s i nd i camo s . De pl ata co n ley d e o ro se e xpl o tan 9; d e pl ata 13; d e pl ata
y plo mo 1; y d e pl ati no 1.
Es to s 44 mine rale s que e s tn en e xplo tacin no pro d uce n, pes ar d e s u ri que z a,
grand e s canti d ad e s d e me tal po r beneficiars e tan slo lo s d e al ta ley, nico s que
cubre n lo s fue rte s gas to s que d e mand a la explo tacin e n s i e rras d o nd e no hay vas
ni o tro s med io s d e trans po rte .
Es d i gno d e llamar la ate nci n el he cho d e co nte ne r la mi ne ral o g a o axaque a
lo s d o s metales ms valio s o s d el d a: el o ro y el pl ati no ; pue s aunque apare ce d e
es te ltimo un mi ne ral tan slo en e xpl o taci n, se cree que exis ten o tro s vario s
en la mis ma z o na d o nd e se e ncue ntra aqul.
I X . Ganadera. Lame ntamo s care ce r d e d ato s s o bre es ta i nd us tri a en el
Es tad o d e Oaxaca, pero no i gno ramo s que ti e ne ve rd ad e ra i mpo rtanci a po r ser
muchas las haci e nd as d e campo que ella e s tn d e s ti nad as .
X. Vas de comunicacin y transporte, Ferrocarriles, correos, telgra-
fos, telfonos, transportes martimos. La co municacin y trans po rte e ntre
lo s 26 d i s tri to s d el Es tad o d e Oaxaca, se verifican po r camino s carre te ro s alguno s
y lo s d e ms d e he rrad ura, o po nind o s e la frago s i d ad d el te rre no la ape rtura d e
anchas vas que pe rmi tan el fci l trns i to d e carruaj e s .
El Go bie rno d el Es tad o se pre o cupa muy e s pe ci al me nte d e e s te punto , co m-
pre nd i e nd o que en l e s tri ba el d es arro llo d e la ri que z a agrco la d el pa s y man-
ti e ne co nti nuame nte cuad ri l l as d e peo nes que arre gl an las vas ya traz ad as abre n
o tras nue vas . Po r su parte el Go bi e rno Fe d e ral fij su ate nci n e n es ta regin
pri vi l e gi ad a para d o tarl a d e lo s fe rro carri l e s que tanto ne ce s ita, y al e fe cto co ns -
truy po r cue nta d e la Nacin la va frre a e ntre Co atz aco alco s y Sal i na Cruz , que
cruz a la z o na d el I s tmo d e Te huante pe c y ti e ne un re co rri d o d e 310 kilme tro s ,
habi e nd o tambi n o to rgad o al gunas co nces io nes parti cul are s para llevar la lo co -
mo to ra travs d e aquello s frti l e s valles to d o s lo s rumbo s d el Es tad o si es
po s ible.
El Fe rro carri l Mexicano del Sur que parte d e Pue bl a, llega Oaxaca, co n un
re co rrid o en es te Es tad o d e 170 kilme tro s , que d and o as beneficiad o s co n el r-
pid o trans po rte d e vapo r lo s d i s tri to s d el NE.; y es ta mis ma va se pro l o ngar en
bre ve has ta Te huante pe c, d o nd e ha d e e mpal mar co n el fe rro carri l d el I s tmo . Es
ESTADO DE O AX ACA
d e tro cha ango s ta, co n 914 mi l me tro s e ntre lo s rieles , lo s cuales cruz an en su
traye cto valles ame no s y pi nto re s cas caad as , que al te rnan co n o tro s pai s ai e s
agre s te s y d e s al vaj e be lle z a.
Lo s fe rro carri l e s d e que acabamo s d e tratar, ti e ne n s ervicio pblico d e tel-
grafo s e ntre las e s tacio ne s d e s us lneas , no s iend o e s tas v as d e co muni caci n
te le grfica las nicas que e xis te n en el te rri to ri o d e Oaxaca, pue s cue nta ad e ms
co n la re d fe d e ral y una i ns tal aci n d e 246 kilmetro s , pro pi e d ad d el Es tad o , que
va d e Oaxaca Po chutl a pas and o po r Zi matl n, Oco tln, Ej utl a, Mi ahuatl n y
Pl uma H i d al go . Otra lnea, d el Es tad o tambi n, une la Capi tal co n I xtl n y ti e ne
d e l argo 64 ki l me tro s .
El mo vi mi e nto d e co municacin en es tas d o s ltimas lneas es co ns id erable,
habind o s e trans mi ti d o en el ao 1896 97 lo s s i gui e nte s d e s pacho s :
Me ns aj e s o ficiales . . . . 3.174
I d . parti cul are s . . 18.161
Pro d ucto d e s to s . . . . g 5.343,47
Lo s te lfo no s abund an en Oaxaca: hay lneas d e lo s fe rro carri l e s y o tras par-
ti cul are s , d e us o pblico y pri vad o . L a capi tal cue nta co n una red que es pro pi e -
d ad d el Es tad o , muy e xte nd i d a re l ati vame nte y co n bue n nme ro d e s us cri pto re s
El s ervicio d e co rreo s lo practi ca el Go bie rno Fe d e ral , que ti e ne i ns tal ad as en
el Es tad o 64 o ficinas , d e las que s o n 25 ad mi ni s traci o ne s y 39 age nci as .
El trans po rte mar ti mo se verifica en lo s pue rto s d e Sal i na Cruz y Pue rto An-
ge l po r lo s vapo re s d e var as Co mpa as , co mo la d el Paci fi c Mail Co . y la d el
Fe rro carri l Occid e ntal, que ti e ne n s alid as fijas para lo s pue rto s d el N. y S d el
Pacfico .
J - B . F O S S Y C O M P , A _ CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. MEX I CO . D. F .
EST AD O D E O AXACA
DI RECTO RI O O FI CI AL
P O DE R E J E C U T I V O
Gohernador, Ge ne ral Mart n Go nz lez , O axaca.
Secretario, J . O l i ve ra Faro ,
Oficial Mayor, Franci s co Magro ,
P O DE R L E GI SL A T I V O
Diputados
Franci s co Uri arte , po r Ce ntro .
J o s Enci s o , po r Zi matl an.
Franci s co Carranz a, po r Ej utl a.
Ro mual d o Zarate , po r Mi ahuatl an.
Franci s co Vas co ncelo s , po r J ami l te pe c.
And rs Po rti l l o , po r Tl aco l ul a.
J o s Anto ni o Al vare z , po r Te hnante pe c.
J o aqu n O garri o , po r J uchi tn.
Fe d e ri co Po mbo , po r Etl a.
Fe l i ci ano Garc a, po r No chi xtl u.
Franci s co H e rnnd e z , po r Te po s co l ul a.
Manue l S. Pard o , po r Tlaxiaco .
Fl i x Daz , po r Si l acayo apan.
Manue l Zamo ra, po r H uaj uapara.
Enri que Fe no chi o , po r Te o ti tl n.
Marci al Sal i nas , po r Tuxte pe c.
J o s Zo rri l l a Te j ad a, po r I xtl n.
Aure l i o Val d i vi e s o , po r Vi l l a Al ta.
P O DE R J U DI C I A L
CO RTE DE J USTI CI A
Regente, Nico ls Lpe z Garri d o , Oaxaca.
1.er Ministro, Li c. Franci s co Magro ,
2. id., Li c. J o s To ro ,
3.er id., Li c. J o aqu n Atri s tai n,
4. id., Lic. Rafae l H e rnnd e z ,
5. id., Li c. J uan J . Fago aga,
Ministro Fiscal, Li c. Pabl o Panto j a,
lM Supernumer.", Lic. Franci s co B e l mar
2." id., Li c. Ramn Snche z Po s ad a
3." id., Li c. Carl o s Cas tro , -
Secretario Sala, Li c. Al be rto Mo nti e l ,
Id. 2.
a
id., Li c. Vi d al Ve ga,
J UZGA DO 1. CI VI L
Juez, Lic. Anto ni o I turri barri a, Oaxaca.
Serio., Li c. And rs M. Mart ne z , Oaxaca.
J UZGADO 2. CI VI L
Juez, Lic. Miguel Cal d e rn, Oaxaca.
Scri i., Li c. Cres cencio Carre o ,
J UZGA DO 1. CRI MI NAL
Juez, Li c. Manue l Pre z O rti z , O axaca.
Serio., Li c. J o s Zo rri l l a,
J UZGA DO 2. CRI MI NAL
Juez, Li c. Es te ban Maque o , Oaxaca.
Serio., Li c. J o s Tri ni d ad R o s ,
FI SCAL A MI L I TA R
Fiscal, L aure ano O j e d a, Oaxaca.
Serio., Mi gue l Pe l ayo ,
J UZGA DO S DE L O S DI STRI TO S
Juez, Li c. Pe d ro Zanabri a, Zi matl n.
Serio., Anto ni o Gre e s ,
Juez, Li c. Mi gue l Cas te l l ano s ,
Scri"., J . Anto ni o Ahe d o ,
Juez, Lic. Ari s te o Ro l d n,
Serio., Graci ano Galind o ,
Juez, Lic. I gnaci o Magro ,
Serio., Lo re nz o Agui l ar,
Juez, Lic. Manue l Fl o re s Cas tro , Mi ahuatl n.
Serio., David Alo ns o ,
Juez, Li c. J uan R. Si l va,
Serio, Cirilo Zarate ,
Juez, Lic. J o aqu n B e navi d e s ,
Serio-, Mauro Ave nd ao Re ye s ,
Juez, Lic. Al be rto Co rts , Co i xtl ahuaca.
Serio., J aci nto B az n,
Juez, Li c. Ranul fo Pre z Mo ntao , Te po s co l ul a
Serio., J uan R. Silva,
Juez, Lic. J uan d e Dio s Fl o re s , H uaj uapam.
Serio., Guad al upe Mo ra,
Juez, Li c. J o s C. Pard o ,
Serio., Rafae l Cruz Po mbo ,
Juez, Lic. Emi l i o Cruz ,
Serio., Sabino Pre z ,
Juez, Li c. Franci s co M. Ram re z , Si l acayo apan.
Serio., J ul i n Le n,
Juez, Lic. J o s Vi ce nte Agui rre , Etl a.
Serio., Ro d o l fo Mnd ez ,
J uqui l a.

J ami l te pe c.

Oco tln.
Po chutl a.
No chi xtl n.
Tl axi aco .
J uxtl ahuaca.
ESTADO DE O AX ACA
d e tro cha ango s ta, co n 914 mi l me tro s e ntre lo s rieles , lo s cuales cruz an en su
traye cto valles ame no s y pi nto re s cas caad as , que al te rnan co n o tro s pai s aj e s
agre s te s y d e s al vaj e be lle z a.
Lo s fe rro carri l e s d e que acabamo s d e tratar, ti e ne n s ervicio pblico d e tel-
grafo s e ntre las e s tacio ne s d e s us lneas , no s iend o e s tas v as d e co muni caci n
te le grfica las nicas que e xis te n en el te rri to ri o d e Oaxaca, pue s cue nta ad e ms
co n la re d fe d e ral y una i ns tal aci n d e 246 kilmetro s , pro pi e d ad d el Es tad o , que
va d e Oaxaca Po chutl a pas and o po r Zi matl n, Oco tln, Ej utl a, Mi ahuatl n y
Pl uma H i d al go . Otra lnea, d el Es tad o tambi n, une la Capi tal co n I xtl n y ti e ne
d e l argo 64 ki l me tro s .
El mo vi mi e nto d e co municacin en es tas d o s ltimas lneas es co ns id erable,
habind o s e trans mi ti d o en el ao 1896 97 lo s s i gui e nte s d e s pacho s :
Me ns aj e s o ficiales . . . . 3.174
I d . parti cul are s . . 18.161
Pro d ucto d e s to s . . . . g 5.343,47
Lo s te lfo no s abund an en Oaxaca: hay lneas d e lo s fe rro carri l e s y o tras par-
ti cul are s , d e us o pblico y pri vad o . L a capi tal cue nta co n una red que es pro pi e -
d ad d el Es tad o , muy e xte nd i d a re l ati vame nte y co n bue n nme ro d e s us cri pto re s
El s ervicio d e co rreo s lo practi ca el Go bie rno Fe d e ral , que ti e ne i ns tal ad as en
el Es tad o 64 o ficinas , d e las que s o n 25 ad mi ni s traci o ne s y 39 age nci as .
El trans po rte mar ti mo se verifica en lo s pue rto s d e Sal i na Cruz y Pue rto An-
ge l po r lo s vapo re s d e var as Co mpa as , co mo la d el Paci fi c Mail Co . y la d el
Fe rro carri l Occid e ntal, que ti e ne n s alid as fijas para lo s pue rto s d el N. y S d el
Pacfico .
J - B . F O S S Y C O M P , A _ CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. MEX I CO . D. F .
EST AD O D E O AXACA
DI RECTO RI O O FI CI AL
P O DE R E J E C U T I V O
Gohernador, Ge ne ral Mart n Go nz lez , O axaca.
Secretario, J . O l i ve ra Faro ,
Oficial Mayor, Franci s co Magro ,
P O DE R L E GI SL A T I V O
Diputados
Franci s co Uri arte , po r Ce ntro .
J o s Enci s o , po r Zi matl an.
Franci s co Carranz a, po r Ej utl a.
Ro mual d o Zarate , po r Mi ahuatl an.
Franci s co Vas co ncelo s , po r J ami l te pe c.
And rs Po rti l l o , po r Tl aco l ul a.
J o s Anto ni o Al vare z , po r Te hnante pe c.
J o aqu n O garri o , po r J uchi tn.
Fe d e ri co Po mbo , po r Etl a.
Fe l i ci ano Garc a, po r No chi xtl u.
Franci s co H e rnnd e z , po r Te po s co l ul a.
Manue l S. Pard o , po r Tlaxiaco .
Fl i x Daz , po r Si l acayo apan.
Manue l Zamo ra, po r H uaj uapara.
Enri que Fe no chi o , po r Te o ti tl n.
Marci al Sal i nas , po r Tuxte pe c.
J o s Zo rri l l a Te j ad a, po r I xtl n.
Aure l i o Val d i vi e s o , po r Vi l l a Al ta.
P O DE R J U DI C I A L
CO RTE DE J USTI CI A
Regente, Nico ls Lpe z Garri d o , Oaxaca.
1.er Ministro, Li c. Franci s co Magro ,
2. id., Li c. J o s To ro ,
3.er id., Li c. J o aqu n Atri s tai n,
4. id., Lic. Rafae l H e rnnd e z ,
5. id., Li c. J uan J . Fago aga,
Ministro Fiscal, Li c. Pabl o Panto j a,
lM Supernumer.", Lic. Franci s co B e l mar
2." id., Li c. Ramn Snche z Po s ad a
3." id., Li c. Carl o s Cas tro , -
Secretario Sala, Li c. Al be rto Mo nti e l ,
Id. 2.
A
id., Li c. Vi d al Ve ga,
J UZGA DO 1. CI VI L
Juez, Lic. Anto ni o I turri barri a, Oaxaca.
Serio., Li c. And rs M. Mart ne z , Oaxaca.
J UZGADO 2. CI VI L
Juez, Lic. Miguel Cal d e rn, Oaxaca.
Scri i., Li c. Cres cencio Carre o ,
J UZGA DO 1. CRI MI NAL
Juez, Li c. Manue l Pre z O rti z , O axaca.
Serio., Li c. J o s Zo rri l l a,
J UZGA DO 2. CRI MI NAL
Juez, Li c. Es te ban Maque o , Oaxaca.
Serio., Li c. J o s Tri ni d ad R o s ,
FI SCAL A MI L I TA R
Fiscal, L aure ano O j e d a, Oaxaca.
Serio., Mi gue l Pe l ayo ,
J UZGA DO S DE L O S DI STRI TO S
Juez, Li c. Pe d ro Zanabri a, Zi matl n.
Serio., Anto ni o Gre e s ,
Juez, Li c. Mi gue l Cas te l l ano s ,
Scri"., J . Anto ni o Ahe d o ,
Juez, Lic. Ari s te o Ro l d n,
Serio., Graci ano Galind o ,
Juez, Lic. I gnaci o Magro ,
Serio., Lo re nz o Agui l ar,
Juez, Lic. Manue l Fl o re s Cas tro , Mi ahuatl n.
Serio., David Alo ns o ,
Juez, Li c. J uan R. Si l va,
Serio, Cirilo Zarate ,
Juez, Lic. J o aqu n B e navi d e s ,
Serio-, Mauro Ave nd ao Re ye s ,
Juez, Lic. Al be rto Co rts , Co i xtl ahuaca.
Serio., J aci nto B az n,
Juez, Li c. Ranul fo Pre z Mo ntao , Te po s co l ul a
Serio., J uan R. Silva,
Juez, Lic. J uan d e Dio s Fl o re s , H uaj uapam.
Serio., Guad al upe Mo ra,
Juez, Li c. J o s C. Pard o ,
Serio., Rafae l Cruz Po mbo ,
Juez, Lic. Emi l i o Cruz ,
Serio., Sabino Pre z ,
Juez, Li c. Franci s co M. Ram re z , Si l acayo apan.
Serio., J ul i n Le n,
Juez, Lic. J o s Vi ce nte Agui rre , Etl a.
Serio., Ro d o l fo Mnd ez ,
J uqui l a.

J ami l te pe c.

Oco tln.
Po chutl a.
No chi xtl n.
Tl axi aco .
J uxtl ahuaca.
464 D I R E C T O R I O D E I I E S T A D O D E O A X A C A
Juez, Li c. J e s s Dvi l a, Cui catl n.
Serio., Val e ri o Ro j as ,
Juez, Li c. I s mae l Mrque z , Te o ti tl n.
Serio., Ambro s i o Sal mo rn,
Juez, Li c. Manue l B e l mar, I xtl n.
Serio., Gabino M. Gal l e go s ,
Juez, Li c. El e az ar Gmez , Villa Al ta.
Serio., Fe l ci to s H e rnnd e z ,
Juez, Li c. J uan B anne t, Cbo apam.
Serio., Se cund i no Mi j ango s ,
Juez, Li c. Al fo ns o Mrque z , Tuxte pe c.
Serio., Enri que So ls ,
Juez, Li c. J ul i o Lpe z Mas s e , Tl aco l ul a.
Serio., Pe d ro Aqui no ,
Juez, Lic. J uan d e l a Luz Daz , Y aute pe c.
Serio., Fi l ad e l fo Garcs ,
Juez, Li c. J o s Vice nte Fago aga,Te buante pe c.
Serio., Franci s co Las o Go nz lez ,
Juez, Li c. Miguel Mart ne z ,
x
J uchi tn.
Serio., Euge ni o Lpe z ,
T ESO RER A DEL ESTADO
Tesorero, Al bi no Lpe z Garz n, O axaca.
Contador, J o s Muo z ,
Cajero, Carl o s So d i h,
Oficial de partes, Mi gue l Rue d a,
Jefe de Seccin, Franci s co Sal az ar, ->
Id., Gre go ri o Al maraz ,
Id., Manue l Fo rte ,
Id., Rafae l Pal aci o s ,
RECAUDACI N DE CO NTRI B UCI O NES
Recaudador general, Carl o s Se rre ts , Oaxaca.
Contador, J o s M.
a
Lpe z ,
Tenedor Libros, Al be rto Valle jo L az ar n,
Oficial de Glosa, Anto ni o Mo ne ad a,
Jefe de Recaudacin, J o s D. Panto j a,
Id. Empadronamiento, Manue l Velas co ,
Inspector Depositario, Ange l Pre z , >
Recaudadores
Carl o s Snche z ,
Franci s co I turri barr a,
Franci s co Mart ne z Tapi a,
L ui s Mo ya,
J e s s To rre s Se rre ts ,
Ze nn Aceved o ,
Es te ban Truj i l l o ,
J uan d e Dio s So s a,
Ro s e nd o N. Fue nte s ,
Franci s co R. Lpe z ,
Ed uard o Catane o ,
Ad al be rto Guti rre z ,
Enri que Faj ard o ,
Ed uard o Sumano ,
Ce le s tino J arqu n,
Co i xtl ahuaca.
Cui catl n.
Cho apam.
Etl a.
Ej utl a.
H uaj uapam
I xtl n
J ami l te pe c
J uchi tn
J uqui l a
J uxtl ahuaca
Mi ahuatl n
No chi xtl n
Aco tl n
Pi no te pa
Manue l Po rti l l o ,
Gui l l e rmo R. Gay,
Manue l D. Santi be z ,
Manue l Me ri no Ri ve ra,
Val e nt n Pre z ,
Ro d o lfo Pard o ,
Ad o lfo Agui l ar,
Ad al be rto Fl o re s ,
J e naro B ravo ,
J ts s J arqu n,
J o s Amad o r,
Po chutl a.
Si l acayo apan.
Te huante pe r.
Te o ti tl n.
Tepo s co lula.
Tuxte pe c.
Tl aco l ul a.
Tl axi aco .
Villa Al ta.
Y aute pe c.
Zi matl n.
D IRECT O RIO PRO F ESIO NAL
AB O GADO S
Aceved o J e s s ,
Carranz a Franci s co ,
Cand i ani Manue l ,
Cans eco Franci s co ,
Chapi tal Co ns tanti no ,
Daz Octavi ano ,
Garc a Margari to ,
Go nz lez J uan,
Go nz lez Mi gue l ,
H e rnnd e z Fi d e nci o ,
Mayo ral Lo re nz o ,
Parad a Franci s co ,
Pe ral ta B e nj am n,
Qui ntanar Anto ni o ,
Ram re z Manue l H .,
Silva Manue l P.
Und a J o s S.,
Vz que z Franci s co E.,
MDI CO S
Ace ve d o H e rmi ni o ,
Al vare z Prs pe ro ,
Al vare z J o s Anto ni o ,
B o l ao s Cacho Ramn,
Ce rvante s Se ve ro ,
Carri e d o Ad al be rto ,
Campo s J e s s R.,
Chago ya J uan,
Do m ngue z Agus t n M.,
Es e s arte Manue l D.
Fl o re s Gue rra Lui s ,
Gmez Gi l d ard o ,
H e rnnd e z Franci s co ,
Mo nte ro Enri que ,
Mart ne z Franci s co ,
Pal aci o s J o s M.
a
,
Pard o Ramn,
Pe re i ra Me ja Manue l ,
Ro s as Erne s to ,
So l o gure n Fe rnand o ,
Und a J o aqu n B .,
Oaxaca.
O axaca.
F BRICA D E LIBRO S EN BLANCO . R. DE S. N. A RA L UCE , CA L L EJ N STA. I NS, 5. MEX I CO .
D I R E C T O R I O D E L E S T A D O D E O A X A C A
Vare l a Nico ls , Oaxaca.
Val d i vi e s o Aure l i o ,
NO TARI O S
I turri barr a Anto ni o , Oaxaca.
Mart ne z And rs ,
O rti z Manue l P.,
Vz que z J e s s A.,
Vare l a J uan,
s
PRO F ESO RA S EN PA RTO S
Ce rvante s Franci s ca, O axaca.
Mayo ral J o s e fa,
Ri o j ano Luz ,
D IRECT O RIO ECLESIST ICO
Arzobispo, l i mo . Sr. Eul o gi o G. Guilo w, OaXSCa.
Cannigos
Agui rre o l ^a Manue l , O axaca.
Ce rvante s Vi ce nte ,
Merlin I gnaci o ,
Muo z cano Nico ls ,
Ortiz y Camacho H i pl i to ,
Pal aci o s Mari ano ,
Parad a Natal i o ,
Santae l l a Anas tas i o ,
Vas co ncelo s Ange i ,
Presbteros
Az co na Vi ce nte , O axaca
B ul i ne r Natal ,
Cas ti l l e j o s , L ui s ,
Carri z o s a Manue l I .,
Fl o re s Raf ae l ,
Fl o re s Cels o ,
Graci d o Carl o s , .
H e re d i a Fe l i ci ano ,
Lpe z Franci s co ,
Lpe z And rs ,
Mart ne z Franci s co ,
Mo nte s To ms ,
Mo ral e s J o s I ., .
Ne z Otl i n,
apl e s Lu s G.,
Pal aci o s Apo l i nar,
Qui ro z Ramn.
Ram re z Pe d ro ,
Re piz o Anto ni o ,
Santae l l a L ui s G., ,
Vargas Anto nio ,
Zamo ra Anto ni no ,
PRI NCI PA L ES CO MERCI ANTES
Al l e nd e y So b. Manue l , 1.
a
d e San Franci s co ,
s in nme ro , O axaca.
Al vare z J o s Anto ni o , Sagrari o s /n.,
465
Arce Vi cto ri ano , 2.
a
S. Franci s co 15, Oaxae a.
Al cz ar Ro s e nd o , 2.
a
Po rfi ri o Daz 11,
B o uve ts Ad ri n, 7.
a
Av.
a
H i d al go D,
B us tamante L ui s , Po rtal Cl ave r a C,
B us tamante Manue l , P. Me rcad e re s 2,
B arro J uan, 1.
a
d e l as Cas as J ,
B o l ao s O ctavi ano , Pl az a Ord e n y Li be rtad
l e tra A, O axaca.
B ri l l J o s W., 7.
a
I nd e pe nd e nci a 54,
B ravo Otho n J ., Po rtal d e Cl ave r a G,
B arri ga y C.
a
Franci s co , 2.
a
Arme ni a y L-
pez 9, O axaca.
B e nne ts Enri que , 6.
a
I nd e pe nd e nci a 39,
B l ani r J uan C., 5.
a
d e Co ln 21,
Carre o Fe l i pe , 1.
a
d e Gue rre ro G.
Cans eco Manue l R., Ptal . Al hnd i ga H ,
Carranz a I s mae l , 3.
a
B e ni to J ure z 17,
Cas tillo Lz aro , 4.
a
d el 2 d e Abril G.
Cue vas Ci pri ano , 7.
a
d e Murgu a 49,
Ce rvante s y Vare l a, 7.
a
d e H i d al go E,
Co l me nare s B al tas ar, 6.
a
H i d al go 17,
Cue vas Euge ni o , 6
a
d e Li bre s 33,
Ce rvante s Ramn, 3.
a
H i d al go 13,
Cans eco Enri que , X o chi mi l co s in n.,
Co bo Mi gue l , 1.
a
Co ln 5,
Cas tro Ciriaco , 2.
a
2 d e Abri l G,
Daz y C.
a
Mi gue l , 7.
a
H i d al go 43,
Daz J uan B ., 2.
a
B e ni to J ure z H ,
Do m ngue z J o s , 1.
a
Mina 3,
Es e s arte Manue l d e, 1.
a
B . J ure z A,
Es pe rn I gnaci o , 8.
a
I nd e pe nd e nci a 45,
Fe rnnd e z Do mi ngo A., 1.
a
L as Cas as D, >
Fe ri a Epi taci o , Al hnd i ga D, .
Fi gue ro a Mari ano , 1.
a
S. Franci s co 6,
Gaymard y Spi tal i a, Po rtal Fl o re s G,
Garc a Val e nt n Suc., Me rcad o F,
Gal l ard o Vicente, Po rtal Me rcad e re s C,
Garni e r B e lln y C.
a
, Sagrari o G,
Gaymard Lui s , Po rtal Fl o re s F,
Agraci d a Rafae l , Po rtal Al hnd i ga C,
Go nz lez J o s S., 4.
a
2 d e Abri l H ,
H ugo Pe tte rs s o n, 7.
a
H i d al go 42,
H i nri chs Enri que , P. Me rcad e re s G,
H e re d i a To ms , Po rtal Me rcad e re s E,
H o l m Al be rto , 1.
a
B e ni to J ure z 1,
H e re d i a Ri card o A., 1.
a
Gue rre ro 6,
H i j o s d e Trpaga y C.
a
, 1.
a
5 Mayo 4,
H e rre ra Lui s , 1.
a
Gue rre ro 3,
H o l tz Fe d e ri co , Sagrari o C,
J i mne z Fe rnand o , Me rcad o C,
J i mne z Franci s co R., Le n G,
J ure gui J o s V., 3.
a
2 Abri l E,
L una J uan, 10.
a
I nd e pe nd e nci a 65,
L augi e r y C.
a
L., Po rtal Fl o re s G,
MED ALLAS PARA PREMIO S. R. DE S. N. A RA L UCE. CA L L EJ N STA. I NS, 5. - MEX I CO .
466 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE O AX ACA
Oaxaca. L una J ul i n C., 2.
a
2 Abri l 7,
Lube rvi l l e P., 2.
a
2 Abril 6,
L arraaga J o s , Po rtal Cl ave r a D,
Lpe z Ed uard o G., 8.
a
Av.
a
H i d al go 55,
Lpe z Se bas ti n Mercad o 4,
L amad ri d Apo l i nar, 1.
a
2 Abri l G,
Mart ne z Mante cn Manue l , Sagrari o H .
Murgu a y C.
a
Fran.
0
, 2.
a
S. Fran.
0
11,
Mad rid Fe rnand o , Me rcad o H ,
Mart ne z Lui s , Po rtal Cl ave r a A,
Mo ntes J o s M.
a
, 1.
a
Gue rre ro E,
Mart ne z Franci s co , 10.
a
H i d al go 54,
Mal d o nad o Po rfi ri o L., P. Al hnd i ga C,
Mrque z Fl i x, 8.
a
Po rfi ri o Daz 17,
Matus Manue l , 3.
a
Pro gre s o 43,
Ne z J o s R., 4.
a
I nd e pe nd e nci a B ,
Ne z Manue l E., Sagrari o D,
Ne z J o s M.
a
, 8.
a
B e ni to J ure z B ,
No gue ra y Az co itia, 1.
a
S. Franci s co 5,
Os o rio , Ollivier y C.
a
, P. Me rcad e re s 4,
O rti z So tero , 4.
a
2 Abri l B ,
O rte ga y C.
a
Anto ni o , 1.
a
L as Cas as S,
O rti go z a I gnaci o , 1.
a
Murgu a 3,
O l i ve ra Victo riano , 5.
a
Po rfi ri o D az H ,
Ol i va Manue l , 3.
a
J . P. Garca 10.
Po s ad a Franci s co . 8.
a
I nd e pe nd e nci a 52,
Pre z Re gue ra Lui s , 1.
a
Abas o lo 1,
Pe a Gre go ri o , 7.
a
H i d al go 47,
Phi l i pp A. y C.
a
Sue., 8.
a
H i d al go 48'/.,,
Po mbo Fe d e ri co , 10.
a
I nd e pe nd e nci a 61,
Pache co J o s , 1.
a
S. Franci s co 7,
Quiro z J o s , 5.
a
2 Abril 16,
Qui j ano Franci s co G., 1.
a
d e Fi al l o 3,
Rui z H no s . y So brino Suces o r, 4.
a
d e Abas o -
lo 26, O axaca.
Rambe aud J . y C
a
, 7.
a
H i d al go H ,
Ro l l e ri ,Co uty yL anabri n,7.
a
H i d al go G,
Rui z Po mpo s o , 7.
a
H i d al go F,
Ramo s Mari ano , Po rtal Al hnd i ga G,
Raynaud Lui s , Po rtal Fl o re s H ,
Re nd n y C.
a
Cas i mi ro , 5.
a
Abas o l o 34,
Ri ve ra y Mayo ral , 6.
a
I nd e pe nd e nci a A,
Re y Merced es , 1.
a
S. Franci s co A,
Rub n Daz J o s , 8.
a
I nd e pe nd e nci a 47,
Sal az ar Pre z Enri que , 1.
a
S. Fran.
0
4,
Sabas tano y Pachi ano , 3.
a
2 Abri l 9,
Sure z y Ri cal d e , 3.
a
2 Abri l 8,
Ste i n Gus tavo , 6.
a
I nd e pe nd e nci a,
Si l va d e Ro j as Manue l , 8.
a
I ud e pen. 4
Sal i nas Mari ana, 5.
a
Li bre s 21,
Si l va Ns to r, Po rtal Al hnd i ga,
Tal l e d o s Cri s tbal , 5.
a
Co ln 47,
The Le vi s Co mpany, 2.
a
S. Franci s co 18
Trpaga Lpez J ., 2.
a
Arme nta y Lpe z ,
Trpaga J o s G., 2.
a
Arme nta y Lprz , 0 X3C3
To l i s y Re ne ro , 10.
a
H i d al go 50,
Tro vamal a M. J o s , 3.
a
Re fo rma,
Vas co ncelo s Franci s co , 2.
a
5 Mayo 15,
Ve ga Val e nt n. 2.
a
L as Cas as G,
Vargas Pe d ro , 2,
a
L as Cas as H ,
Vd a. d e Cue rvo y C.
a
, 6.
a
Murgu a 41,
Vas s e ur Pe d ro , 4.
a
Mo re l o s ,
Velas co Manue l S., Me rcad o C,
Wate rs Pi e rce Oil Co , 3.
a
S. Fran. 34,
Y me s J . y C., 3.
a
Gue rre ro l o , >'
Zo rri l l a J o s Suc., 1.
a
Arme nta yLpe z 4,
Aragn Agus t n, Mi ahuatl an
Garc a Cl e me nte ,
Rui z Luci o ,
Rui z Ramn,
Ro j as Anto ni no ,
1
Ave d ao Anto ni no , Te o ti tl an.
Mo re no y H no . M. G.,
Re gul e s Samue l ,
Vd a. d e H e rre ra B o s a M.,
Co mpa a d e R o Mans o , Cho apam.
Fe ne l n J ul i o ,
H e l me s Aure l i o ,
Me nd io la J o s M.
a
, *
B ao s Fe rm n, J uqui l a.
Sambbi J uan B .,
B o l ao s Cacho De me tri o , Cui catl an.
Cacho J ul i n,
Dik K e e ,
Garc a Fl o re nci o ,
I ta d e Pal aci o s J .s efa,
Od rio z o la Rafae l ,
Qui j ano Al e j and ro ,
Te rrn Franci s co G.,
Velas co Vi ce nte ,
Murgu a Manue l , I xtl an.
Mrque z Es te ban, Oco tl an.
Daz H no s .,
Daz Fed erico C.,
Mo nte rru'o io J o s e fa,
Quiro z Manue l J .,
Qui ro z Franci s co P-,
Santi be z Amad o H .,
8
Al gar n Manue l , J uchi tn.
Es cud e ro Albino R.,
Es pi d o ra Cbi mi tl e n y C.
a
,
Go nz lez J ul i o F.,
Gmez Ro s al a L. d e,
Lpez Vi cto ri a M. d e ,
Lo s hmann y Lud e wi ng,
Mo nte ro Gil,
Maque o Mati l d e C. VJ a. d e,
Maque o J ul i n, *
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE OAX ACA
467
Melnd ez Mar n,
Ni vn Anto ni o ,
O rti z Faus ti no T.,
R o s Pnfi l o ,
Saave d ra Raf ae l ,.
To le d o Franci s co J .,
To l e d o Ge rard o ,
To led o Arnul fo ,
Ve ra Ri ta G. d e,
Carbad i l l o Manue l ,
Carre s J uan F.,
l i me s J . y C.,
Rui z Ramn R.,
Carre n Abraham,
Daz a I gnaci o G.,
Daz Evari s to R.,
Fe ri a Ro s e nd o ,
Me ja Co nce pcin,
Ve ga L ui s ,
Aceved o Mi gue l ,
Os o rio Marco s ,
Are naz a Mi gue l ,
Ave nd ao H i j o Lui s ,
Nico ls Cras cencio ,
B arro s o y Ve l z que z ,
Agui l ar Manue l ,
Pas trana J o s ,
Pe re a Miguel,
Ram re z B e nj am n,
Daz a Maxi mi no ,
Go nz l e z Urs ul i no ,
Re ye s Franci s co ,
Al o ns o Fl i x,
Abas s o l J uan C.,
Gmez H no s .,
Pi a Rai mund o ,
So l ana Ange l ,
B us ti l l o s Santi ago ,
Eche ve rr a H no s .,
Go rd o n y C.
a
J uan,
Guz mn Franci s co ,
L o s chmarn L ad e Ange l ,
J e f f e ns Ge rvas i o ,
Ro me ro J uan C.,
Rue d a Epi taci o ,
Vi l l al o bo s Anto ni o ,
Wurgartg y B e l mar,
Co bo Mi gue l ,
Co bo Mi gue l G.,
O rte ga Ro d ri go ,
B anuts Franci s co ,
B e rge s Carl o s ,
Ce rvante s Fl o re nti no ,
Caj i ga Manue l d e l a,
J uchi tn.
Ej utl a.
Tl axi aco .
Put a.
No chi s tl an.
Si l acayo apan.
Tuxtl ahuaca.

H uaj uapan,
Te huante pe c
Y aute pe c
Etl a.
Caj i ga Pi l ar d e l a,
Guti rre z Pe d ro ,
Gavi to Egi d i o S.,
L abas ti d a De l fi na,
Me rl n Santo s ,
Ol i ve ra J uan,
Aragn Nabo r,
Fe ne l n L e o nti no ,
Garc a We nce s l ao ,
B arri ga Ana,
Daz Ord az Ed mund o ,
Feno chicio Arturo ,
Mart ne z Di o ni s i o ,
O rte ga Fl i x,
Que ro Al fo ns o ,
Rui z J e s s ,
Rui z Pantal e n,
Ave nd ao Anto ni o ,
Ayal a Graci ano G.,
I gl e s i as Manue l ,
Gmez Dmas o ,
Sumuano Po nci ano ,
Amtr a F.,
Ahuj a V cto r,
Al bue na J o s A.,
Gus tavo Carri l l o ,
Co rne j o Eme te ri o ,
Go nz lez y C.
a
J uan,
Luchi ch Franci s co ,
Maz a y C.
a
S.,
Mennd ez I no cencio ,
Mancis o & Co ., M.,
Mai ne ra y C.
a
Manue l ,
Mo ral e s I .,
Mo nge o tti , & Co . J ,
Me d i na Narci s o ,
O l i ve ra Nabo r,
Pratz H no s .,
Ro d r gue z J o s B .,
Snche z Ro mn,
Sarmi e nto Agus t n,
Cas te l l ano s Sal vad o r,
Gmez O rti go s a Franci s co
Garc a J uan C.,
Y ho ffman Ecks ti e r,
J o rd ana Mari ano ,
Mi j ango s Ri to ,
Ri chte n Guid o ,
Agui rre Vi cto ri ano ,
Atri s tai n Dar o , Pinotepa
pgi na 442).
Daz Maced o nio , Pinotepa
pgi na 442).
L una Me l qu ad e s ,
Etl a.
Zi matl n.
Tl aco l ul a.
Te o ti tl an.
J ami l te pe c.
Tuxte pe c.
Po chutl a.
Pi no te pa Naci o nal .
Nacional (vas e l a
Nacional (vas e l a
Pi no te pa Naci o nal .
468
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE OAX ACA
Ro d r gue z Pe d ro , Pinotepa Nacional (vas e l a
pgi na 442).
Val l e Co s me, Pi no te pa Naci o nal .
D IRECT O RIO D E LA PRO PIED AD
Propietarios de fincas urbanas estimadas en
ms de diez mil pesos
Arri l l aga y H no . Carl o s , e x-Co nve nto Carme n
Al to , O axaca.
Al l e nd e Manue l , 5.
a
d e H i d al go 37,
B e navi d e s Mari ano , 5.
a
d e H i d al go 30,
B us tamante J o s , 1.
a
d e Mina 2,
Caj i ga Manue l d e la, 2.
a
d e Arme nta y L -
P
e z
, O axaca.
Cand i ni L auro M., 4.
a
B e ni to J ure z 22,
Cruz d e Gay J o s d e J e s s s , Po rtal d e l a Al-
hnd i ga, Oaxaca.
.Camacho J o aqu n, 7.
a
d e Mo re lo s 40,
Cans eco Agus t n, 1.
a
d e Murgu a 4,
Cas tro J aci nto G., 2.
a
d el o d e Mayo 11,
Cas tro Carl o s , 8.
a
I nd e pe nd e nci a,
Carri z o s a H e rl i nd o , 4.
a
I nd e pe nd e nci a,
D az O ctavi ano , 5.
a
Av. H i d al go 35,
Es pe rn I gnaci o , 8.
a
I nd e pe nd e nci a 45,
Fe no chi o Enri que A., 1.
a
d e Murgu a,
Fri ncke r Gui l l e rmo , 5.
a
d e H i d al go ,
Fi gue ro a J uan B ., te s tame ntar a, 5.
a
d e Mata-
mo ro s 29 >/2, Oaxaca.
Franco J uan Pabl o , 1.
a
d e Matamo ro s ,
Gui l l o w Eul o gi o G., e x-Co nve nto d el Carme n
Al to , O axaca.
Gri s Mart n, Sagrari o 5,
Gil Ni co l s , 2.
a
d e J . P. Garci a 4,
Garc a Manz o Frane .
0
, 5.
a
Av. H i d al go 36
H e rnnd e z Santo s D., Vd a. d e, 2.
a
d el 5 d e
Mayo 13, O axaca.
I narri tu El e na F. d e, Po rtal Me rcad e re s
J ans s e n J o s e fa P. d e, 2.
a
Gue rre ro 10,
L angi e r y C.
a
L., Po rtal d e Fl o re s 3,
L arraaga Pe d ro , 2.
a
d e la Li be rtad 8,
L arraaga J o s , 9.
a
Av. H i d al go 56,
Me i j ue i ro Franci s co , te s tame ntar a, 1.
a
d el 5
d e Mayo 5, O axaca.
Me ja I gnaci o , 2.
a
d e B e ni to J ure z 6,
Me ja Manue l M., 1.
a
d e Matamo ro s 6,
Me ci nas J uan P., 2.
a
d e Matamo ro s 10,
O rte ga I s mae l , 1.
a
d e l as Cas as G,
O. y Camacho H i pl i to , 1.
a
d e Co ln 3,
Oro z co Manue l a, 2.
a
d e B e ni to J ure z ,
Po rti l l o And rs , e x-Co nve nto d e S. J o s ,
Pri e to J uan, 10.
a
I nd e pe nd e nci a 62, O axaca.
Parad a Franci s co , 2.
a
d e Truj ano 9,
Pe ral ta B e nj am n, 1.
a
d e Truj ano 2,
Qui rs J o s , 5.
a
d e l 2 d e Abri l 16,
Ro d r gue z Franci s co , 6.
a
d e Mo relo s 36,
Ro me ro Fl i x, Capi tal d e l a Re pbl i ca, >
Ram re z d e Agui l ar Ramn, Capi tal d e l a
Pue bl a, Oaxaca.
Sal i nas Mari ana, 5.
a
d e L i bre s 21,
Sal i nas Marci al . 5.
a
d e Abas o l o 36,
So d i De me tri o , Pl .
a
Ord e n y Li be rtad 4,
Sand o val Co ncepcin L. d e, 2.
a
Abas o lo 7
Sand o val Cl ara G. d e, 1.
a
5 d e Mayo 7,
Sal i nas J o s , 5.
a
B e ni to J ure z 28,
Santi be z Tri ni d ad L., 8.
a
H i d al go 54,
To ro d e l a Caj i ga Pi l ar, 1.
a
5 d e Mayo 2
Trpaga Lpe z J uan, 2.
a
d e Arme nta y L-
P
e z 7
, O axaca.
Te j ad a d e L arraaga M.
a
, 1.
a
Murgu a 1,
Urruti a L una J uan, 5.
a
Av. H i d al go 33,
Uri arte Franci s co , te s t.
a
, 1.
a
d e l a Li be r-
ad O axaca.
Ugal d e L uz G. d e, 8.
a
H i d al go 32,
Val ve rd e J o s M., 8.
a
I nd e pe nd e nci a 47,
Val ve rd e J o s J ., id . id .,
Zo rri l l a J o s , 1.
a
d e Arme nta y Lpe z ,
Allend e y So to Manue l , Cui catl n.
B o l ao s Cacho De me tri o ,
Qui j ano Anto ni o ,
Es co bar Ed uard o , Te huante pe c.
Ave nd ao Anto ni o , Te o ti tl n.
Pre z Daz Franci s co ,
Gmez Damas o , J ami l te pe c.
J arqu n J aci nto , Mi ahuatl n.
Rui z d e Pre z J ul i ana,
Trpaga hijo s d e, Etl a.
To ro d e l a Caj i ga Pi l ar,
Zo rri l l a J o s ,
Cas tro Guad al upe J . d e, Tl aco l ul a.
Gurgu J o aqui na,
Ro me ro y H no s . Re fugi o ,
Muo z y C.
a
Ed uard o , Po chutl a.
Mi j ango s Ri to ,
Si ga Mar a d e J e s s ,
Ste i n Co . Gus tavo , J uqui l a.
Se chi mpe pe r Arturo W.,
Amad o r And rs , Tuxte pe c.
L abarraque J uan,
Pal az ue l o s Leo po ld o ,
Valle Co s me, Pi no te pa Naci o nal
EST AD O D E PUEBLA
I . Extensin territorial, lmites y situacin geogrfica. El Es tad o d e
Pue bl a, co n 31.616 kilme tro s cuad rad o s d e te rri to ri o y s i tuad o al SE. d e la capi-
tal d e la Re pbl i ca, ti e ne po r lmite s al N. y E. el Es tad o d e Ve racruz , al S. lo s
d e Oaxaca y Gue rre ro y al 0. es te ltimo , Mo relo s , Mxico H i d al go , e nco ntrn-
d o s e e ntre lo s 17 55' y lo s 20 50' d e l ati tud N. y e ntre las 0
o
15' y lo s 2
o
20' d e
l o ngi tud o ri e ntal d e Mxico .
I I . Orografa Hidrografa. El s uelo d e es te Es tad o parti ci pa d e gran-
d es e s cabro s id ad e s y de grand e s l l anuras ; l i mi tad o en la parte o ri e ntal po r la
co rd ille ra d el Pico d e Ori z aba y el Co fre d e Pe ro te , y al Po ni e nte po r la Si e rra
Ne vad a, d o nd e se ye rgue n i mpo ne nte s el Po po cate pe tl y el I xtaci huatl ; d es ciend e
el te rre no al ce ntro y fo rma las l l anuras d e San J uan d e lo s Ll ano s , Te camachal co
y Chalchico mula, i nte rrumpi d as po r alguno s cerro s ais lad o s y e s tre chas co rd ille-
ras que co rre n al no ro e s te . Aparte d e las grand e s elevacio nes que he mo s mencio -
nad o , s ean el Ci tl al te pe tl , Po po cate pe tl I xtaci huatl , cuyas cumbre s no pe rte -
ne ce n al Es tad o d e Pue bl a, d ebemo s me nci o nar co mo ms no tabl e s el cerro d e
Zempo ala (2.130
m
) en la Si e rra d e H uanchi nango , al e xtre mo No rte d el Es tad o ;
la cumbre d e lo s Oyameles (2.891
m
), las De rrumbad as (3.599
m
) y el Zo apil
(2.354
m
), co n cuyas ve rti e nte s se fo rman lo s acci d e nte s en que tanto abund a el
te rre no .
En la parte ce ntral d el Es tad o y has ta el l mi te SO., la fro nte ra d e s cribe un
crculo que e nci e rra el te rri to ri o d el pe que o Es tad o d e Tl axcal a, y que vis to en
una carta ge o grfi ca, pare ce un d i s tri to del d e Pue bl a. En la parte Sur d e d icho
te rri to ri o se l e vanta o tra al tura co lo s al d e 4.461 me tro s s o bre el mar, l l amad a
Cerro d e la Malinche, cuyas ve rti e nte s me rid io nale s pe ne tran en Pue bl a co n
e xte nd i d a fal d a, y en ella se as i e nta la ci ud ad d e es te no mbre , capi tal d el Es tad o .
L a o ro graf a d e e s ta re gi n no pe rmi te co rri e nte s po d ero s as po r s u caud al ,
pero d a l ugar mucho s arro yo s y alguno s ro s d e i mpo rtanci a re l ati va que s
apro ve chan, no slo en la agri cul tura, s ino e n la i nd us tri a, co mo fue rz a mo tri z ,
para la cual se pre s tan po r la rapi d e z co n que d es ciend en las l l anuras . Po d e mo s
me nci o nar co mo ms no tabl e s el Atoyac, que nace en Tl axcal a y se d irige al Sur
d e Pue bl a, re gand o lo s d i s tri to s d e Te cali, Tepe.ji, I z ucar, Acatl n y Chi autl a,
s aliend o po r es te l ti mo al Es tad o d e Gue rre ro ; este ro fo rma co n s us nume ro s o s
afluentes la cuenca pri nci pal d e la parte Sur d e Pue bl a. El Te huacn y el H o nd o ,
que co n o tro s d e me no r i mpo rtanci a se j untan y pe ne tran en Oaxaca para d es -
aguar en el Papal o apam, ri e gan el e xtre mo SE. d el te rri to ri o . Y po r l ti mo , el
468
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE OAX ACA
Ro d r gue z Pe d ro , Pinotepa Nacional (vas e l a
pgi na 442).
Val l e Co s me, Pi no te pa Naci o nal .
D IRECT O RIO D E LA PRO PIED AD
Propietarios de fincas urbanas estimadas en
ms de diez mil pesos
Arri l l aga y H no . Carl o s , e x-Co nve nto Carme n
Al to , O axaca.
Al l e nd e Manue l , 5.
a
d e H i d al go 37,
B e navi d e s Mari ano , 5.
a
d e H i d al go 30,
B us tamante J o s , 1.
a
d e Mina 2,
Caj i ga Manue l d e la, 2.
a
d e Arme nta y L -
P
e z
, O axaca.
Cand i ni L auro M., 4.
a
B e ni to J ure z 22,
Cruz d e Gay J o s d e J e s s s , Po rtal d e l a Al-
hnd i ga, Oaxaca.
.Camacho J o aqu n, 7.
a
d e Mo re lo s 40,
Cans eco Agus t n, 1.
a
d e Murgu a 4,
Cas tro J aci nto G., 2.
a
d el o d e Mayo 11,
Cas tro Carl o s , 8.
a
I nd e pe nd e nci a,
Carri z o s a H e rl i nd o , 4.
a
I nd e pe nd e nci a,
D az O ctavi ano , 5.
a
Av. H i d al go 35,
Es pe rn I gnaci o , 8.
a
I nd e pe nd e nci a 45,
Fe no chi o Enri que A., 1.
a
d e Murgu a,
Fri ncke r Gui l l e rmo , 5.
a
d e H i d al go ,
Fi gue ro a J uan B ., te s tame ntar a, 5.
a
d e Mata-
mo ro s 29 /i, Oaxaca.
Franco J uan Pabl o , 1.
a
d e Matamo ro s ,
Gui l l o w Eul o gi o G., e x-Co nve nto d el Carme n
Al to , O axaca.
Gri s Mart n, Sagrari o o ,
Gil Ni co l s , 2.
a
d e J . P. Garci a 4,
Garc a Manz o Franc.
0
, 5.
a
Av. H i d al go 36
H e rnnd e z Santo s D., Vd a. d e, 2.
a
d el 5 d e
Mayo 13, O axaca.
I narri tu El e na F. d e, Po rtal Me rcad e re s
J ans s e n J o s e fa P. d e, 2.
a
Gue rre ro 10,
L angi e r y C.
a
L., Po rtal d e Fl o re s 3,
L arraaga Pe d ro , 2.
a
d e la Li be rtad 8,
L arraaga J o s , 9.
a
Av. H i d al go 56,
Me i j ue i ro Franci s co , te s tame ntar a, 1.
a
d el 5
d e Mayo 5, O axaca.
Me ja I gnaci o , 2.
a
d e B e ni to J ure z 6,
Me ja Manue l M., 1.
a
d e Matamo ro s 6,
Me ci nas J uan P., 2.
a
d e Matamo ro s 10,
O rte ga I s mae l , 1.
a
d e l as Cas as G,
O. y Camacho H i pl i to , 1.
a
d e Co ln 3,
Oro z co Manue l a, 2.
a
d e B e ni to J ure z ,
Po rti l l o And rs , e x-Co nve nto d e S. J o s ,
Pri e to J uan, 10.
a
I nd e pe nd e nci a 62, O axaca.
Parad a Franci s co , 2.
a
d e Truj ano 9,
Pe ral ta B e nj am n, 1.
a
d e Truj ano 2,
Qui rs J o s , 5.
a
d e l 2 d e Abri l 16,
Ro d r gue z Franci s co , 6.
a
d e Mo relo s 36,
Ro me ro Fl i x, Capi tal d e l a Re pbl i ca, >
Ram re z d e Agui l ar Ramn, Capi tal d e l a
Pue bl a, Oaxaca.
Sal i nas Mari ana, 5.
a
d e L i bre s 21,
Sal i nas Marci al . 5.
a
d e Abas o l o 36,
So d i De me tri o , Pl .
a
Ord e n y Li be rtad 4,
Sand o val Co ncepcin L. d e, 2.
a
Abas o lo 7
Sand o val Cl ara G. d e, 1.
a
5 d e Mayo 7,
Sal i nas J o s , 5.
a
B e ni to J ure z 28,
Santi be z Tri ni d ad L., 8.
a
H i d al go 54,
To ro d e l a Caj i ga Pi l ar, 1.
a
5 d e Mayo 2
Trpaga Lpe z J uan, 2.
a
d e Arme nta y L-
P
e z 7
, O axaca.
Te j ad a d e L arraaga M.
a
, 1.
a
Murgu a 1,
Urruti a L una J uan, 5.
a
Av. H i d al go 33,
Uri arte Franci s co , te s t.
a
, 1.
a
d e l a Li be r-
t a(
l O axaca.
Ugal d e L uz G. d e, 8.
a
H i d al go 32,
Val ve rd e J o s M., 8.
a
I nd e pe nd e nci a 47,
Val ve rd e J o s J ., id . id .,
Zo rri l l a J o s , 1.
a
d e Arme nta y Lpe z ,
Allend e y So to Manue l , Cui catl n.
B o l ao s Cacho De me tri o ,
Qui j ano Anto ni o ,
Es co bar Ed uard o , Te huante pe c.
Ave nd ao Anto ni o , Te o ti tl n.
Pre z Daz Franci s co ,
Gmez Damas o , J ami l te pe c.
J arqu n J aci nto , Mi ahuatl n.
Rui z d e Pre z J ul i ana,
Trpaga hijo s d e, Etl a.
To ro d e l a Caj i ga Pi l ar,
Zo rri l l a J o s ,
Cas tro Guad al upe J . d e, Tl aco l ul a.
Gurgu J o aqui na,
Ro me ro y H no s . Re fugi o ,
Muo z y C.
a
Ed uard o , Po chutl a.
Mi j ango s Ri to ,
Si ga Mar a d e J e s s ,
Ste i n Co . Gus tavo , J uqui l a.
Se chi mpe pe r Arturo W.,
Amad o r And rs , Tuxte pe c.
L abarraque J uan,
Pal az ue l o s Leo po ld o ,
Valle Co s me, Pi no te pa Naci o nal
EST AD O D E PUEBLA
I . Extensin territorial, limites y situacin geogrfica. El Es tad o d e
Pue bl a, co n 31.616 kilme tro s cuad rad o s d e te rri to ri o y s i tuad o al SE. d e la capi-
tal d e la Re pbl i ca, ti e ne po r lmite s al N. y E. el Es tad o d e Y e racruz , al S. lo s
d e Oaxaca y Gue rre ro y al 0. es te ltimo , Mo relo s , Mxico H i d al go , e nco ntrn-
d o s e e ntre lo s 17 55' y lo s 20 50' d e l ati tud N. y e ntre las 0
o
15' y lo s 2
o
20' d e
l o ngi tud o ri e ntal d e Mxico .
I I . Orografa Hidrografa. El s uelo d e es te Es tad o parti ci pa d e gran-
d es e s cabro s id ad e s y de grand e s l l anuras ; l i mi tad o en la parte o ri e ntal po r la
co rd ille ra d el Pico d e Ori z aba y el Co fre d e Pe ro te , y al Po ni e nte po r la Si e rra
Ne vad a, d o nd e se ye rgue n i mpo ne nte s el Po po cate pe tl y el I xtaci huatl ; d es ciend e
el te rre no al ce ntro y fo rma las l l anuras d e San J uan d e lo s Ll ano s , Te camachal co
y Chalchico mula, i nte rrumpi d as po r alguno s cerro s ais lad o s y e s tre chas co rd ille-
ras que co rre n al no ro e s te . Aparte d e las grand e s elevacio nes que he mo s mencio -
nad o , s ean el Ci tl al te pe tl , Po po cate pe tl I xtaci huatl , cuyas cumbre s no pe rte -
ne ce n al Es tad o d e Pue bl a, d ebemo s me nci o nar co mo ms no tabl e s el cerro d e
Zempo ala (2.130
m
) en la Si e rra d e H uanchi nango , al e xtre mo No rte d el Es tad o ;
la cumbre d e lo s Oyameles (2.891
m
), las De rrumbad as (3.599
m
) y el Zo apil
(2.354
m
), co n cuyas ve rti e nte s se fo rman lo s acci d e nte s en que tanto abund a el
te rre no .
En la parte ce ntral d el Es tad o y has ta el l mi te SO., la fro nte ra d e s cribe un
crculo que e nci e rra el te rri to ri o d el pe que o Es tad o d e Tl axcal a, y que vis to en
una carta ge o grfi ca, pare ce un d i s tri to del d e Pue bl a. En la parte Sur d e d icho
te rri to ri o se l e vanta o tra al tura co lo s al d e 4.461 me tro s s o bre el mar, l l amad a
Cerro d e la Malinche, cuyas ve rti e nte s me rid io nale s pe ne tran en Pue bl a co n
e xte nd i d a fal d a, y en ella se as i e nta la ci ud ad d e es te no mbre , capi tal d el Es tad o .
L a o ro graf a d e e s ta re gi n no pe rmi te co rri e nte s po d ero s as po r s u caud al ,
pero d a l ugar mucho s arro yo s y alguno s ro s d e i mpo rtanci a re l ati va que s
apro ve chan, no slo en la agri cul tura, s ino e n la i nd us tri a, co mo fue rz a mo tri z ,
para la cual se pre s tan po r la rapi d e z co n que d es ciend en las l l anuras . Po d e mo s
me nci o nar co mo ms no tabl e s el Atoyac, que nace en Tl axcal a y se d irige al Sur
d e Pue bl a, re gand o lo s d i s tri to s d e Te cali, Tepe.ji, I z ucar, Acatl n y Chi autl a,
s aliend o po r es te l ti mo al Es tad o d e Gue rre ro ; este ro fo rma co n s us nume ro s o s
afluentes la cuenca pri nci pal d e la parte Sur d e Pue bl a. El Te huacn y el H o nd o ,
que co n o tro s d e me no r i mpo rtanci a se j untan y pe ne tran en Oaxaca para d es -
aguar en el Papal o apam, ri e gan el e xtre mo SE. d el te rri to ri o . Y po r l ti mo , el
Pante pe c, el San Marco s Caz o nes , el Ne caxa Te co l utl a, el Axaxat, el San
Pe d ro y el Apulco , fo rman la gran cue nca d el No rte , pue s to d o s ello s , excepcin
d e lo s d o s prime ro s , co rre n e ngro s ar el cauce d el Te co l utl a que d e s agua en el
Go lfo d e Mxico . Es te r o , e n su braz o llamad o Ne caxa, fo rma cerca d e H uanchi -
nango el bells imo s alto tambi n llamad o Ne caxa, d e 160 me tro s d e al tura, lo cual
bas ta e nunci arl o para co mpre nd e r la co lo sal fue rz a mo tri z que o fre ce la in-
d us tri a.
I I I . Clima y Producciones. Le j o s d e s e parars e Pue bl a d e las co nd icio -
nes ge ne ral e s climato lgicas d e la Re pbl i ca, es uno d e lo s Es tad o s que ms se
d i s ti ngue n po r su vari e d ad d e climas . En la re gi n o cci d e ntal , d es d e el valle d e
Atl i xco co n d ire ccin al Sur, el clima as ciend e d es d e el te mpl ad o has ta el calid o
que se e xpe ri me nta en Acatl n, co n las excepcio nes que o fre ce n las s i e rras , en
cuyas cumbre s pue d e mo d ificars e has ta s er fr o . Al No rte la te mpe ratura es ge ne -
ral me nte baj a, y en alguno s l ugare s nieva po n fre cue nci a, e s pe cialme nte e n las
al turas d e Zacatl n y Te te l a, mo d e rnd o s e el clima al o tro lad o d e las mis mas
has ta hacers e d e nuevo caluro s o , co n parti cul ari d ad e n las caad as y valles
pro fund o s .
Las pro d uccio nes agrco las y mi ne ral e s s o n d e alts ima i mpo rtanci a en el
Es tad o d e Pue bl a, es pecialmente las pri me ras po r el grad o d e d es arro llo que
al canz an y la varied ad d e ve ge tale s que se o bti e ne . Las s e gund as no s o n meno s
ricas , co ntnd o s e e ntre ellas el o ro , el co bre, el z inc, la pl ata, el plo mo , el hi e rro
y la hulla, pero cuya e xplo tacin no alcanz a lo s lmite s que fue ran d e d es ear po r
no habe rs e practi cad o es tud io s es peciales d e las re gi o ne s en que se e ncue ntran.
Exi s te n tambi n grand e s cante ras d e mrmo les finos y rico s cri ad e ro s d e ni x,
llamad o tecali en el pa s , cuya e xtracci n co ns ti tuye una valio s a i nd us tri a, co n
e s pe ranz as d e s erlo an ms , aho ra que se inicia su e xpo rtaci n Euro pa.
I Y . mrisin poltica y poblacin. Gobierno y Hacienda.El Es tad o
d e Pue bl a co mpre nd e 21 d i s tri to s d ivid id o s s u vez en muni ci pal i d ad e s ; el no m-
bre y po blacin d e lo s pri me ro s se e xpre s an co nti nuaci n:
Acatl n . .
Al atri s te . .
Atl i xco . .
Chalchico mula
Chi autl a.
Cho lula . .
H uauchi nango
H ue j o tz i ngo
I z ucar d e Matamo ro s
Pue bl a
S. J uan d e lo s Llano s
45.326 Tecali . .
30.294 Te camachal co .
49.279 Te huacn . .
67.429 Te pe aca.
39.680 Te pe j i . . .
48.093 Te te l a . . .
66.938 Te z ui tl n .
42.422 Tl atl anqui te pe c
39.996 Zacapo axtl a. .
100.993 Zacatl n.
32.101 To tal
29.970
50.924
71.853
43.159
49.848
33.924
26.398
21.392
31.210
63*665
984.413
En el nme ro d e habi tante s me ncio nad o pued e calculars e apro xi mad ame nte
que el 60 po r 100 pe rte ne ce la raz a i nd ge na, s iend o Pue bl a uno d e lo s Es tad o s
e n que mayo re s re s to s que d an d e las anti guas fami l i as me xi cana y to to naca y
alguno s i nd i vi d uo s d e la o to mi, pero to d o s es to s ind io s e ntraro n en la civiliz acin,
so n muy d ciles y s e d e d i can en lo ge ne ral las fae nas d el campo .
La capi tal d el Es tad o es la ciud ad d e Pue bl a d e Zarago z a, d o nd e rad i can lo s
tre s po d e re s Ej e cuti vo , Le gi s l ati vo y J ud i ci al , d e s e mpe and o el pri me ro actual -
me nte el d i s ti ngui d o ci ud ad ano Ge ne ral D. Mucio P. Mart ne z , que o cupa po r
s e gund a ve z tan alto pue s to . Es te pund o no ro s o mi l i tar es hi j o d el Es tad o d e
Nue vo Le n, habi e nd o naci d o e n Gal e ana el ao 1841, y d es d e bie n jo ve n se
d ed ic la milicia, d i s ti ngui nd o s e muy pro nto en s u carre ra, pue s en la batal l a
d e San Lorenzo, o curri d a el 8 d e Mayo d e 1863, alcanz el grad o d e capi tn po r
mri to s d e gue rra. H alls e e n el co mbate d e H ui tz i l ac, en el que fu he rid o grave -
me nte , pe rmane ci e nd o 3 d as aband o nad o e n el
campo d e batal l a e ntre lo s mue rto s y o tro s he-
rid o s , has ta que fure co gid o po r una s eccin d e
tro pa que mand aba el capi tn D. B o ni faci o
Cas telo . De s pus d e curad o re gre s las filas
y to m parte e n mul ti tud d e hecho s d e armas ,
l l amand o e n to d o s ello s la ate nci n su valo r y
s e re ni d ad , y su ard o r en el ataque . Es tuvo en
Co mi tl i pa, en Tl aj i aco , en No chi s tl an, e n la ba-
tal l a d e Mi ahuatl an, en la famo s a d e la Carbo -
ne ra co ntra lo s aus tr aco s , en el s itio y to ma d e
Oaxaca, e n el glo rio s o as alto d e Pue bl a, y po r
l ti mo e n el s itio d e Mxico , y o tro s mucho s
e ncue ntro s que s e r a pro lijo re l atar. En 26 d e
Marz o d e 1884 fu as ce nd id o ge ne ral d e B ri -
gad a, habi e nd o pas ad o po r lo s grad o s i nte r-
med io s que co nquis t s i e mpre co n mri to s d e
gue rra.
De s d e 1. Fe bre ro d e 1893 se halla o cupand o
el alto pue s to d e Go be rnad o r d el Es tad o d e Pue -
bla, po r el vo to unni me d e lo s electo res , y lo s laureles que lleva co nquis tad o s
en su carre ra civil no so n meno s ho nro s o s que lo s o bte ni d o s en su vid a mi l i tar.
Un valio s o e le me nto d e co labo racin en las d ifciles tare as d el go bi e rno es para
el Sr. Ge ne ral Mart ne z , el actual Se cre tari o d e Go bierno D. Agus t n M. Fe rnn-
d ez , caballe ro d i s ti ngui d o que co ns agra to d o s u pe ns ami e nto al me j o r d es empeo
d el d elicad o pue s to que se co nfi s u i nte l i ge nci a y patri o ti s mo .
A la d e fe re nci a y amabi l i d ad d el Sr. Go be rnad o r y d el Se cre tari o ge ne ral y d e
lo s Sre s . J o aqu n Lpez Cal d e rn, Tes o rero d el Es tad o , y Li c. Migue l A. Sar
mi e nto , d ebemo s mucho s d e lo s d ato s que te ne mo s d el Es tad o d e Pue bl a, y s e ra-
mo s i ngrato s si pbl i came nte no les mani fe s tramo s e n e s tas pgi nas nue s tro
re co no ci mi e nto .
Se gn d i chas no ti ci as , cue nta el Tes o ro d el Es tad o , e n nme ro s red o nd o s , co n
1.400.000 pes o s d e re ntas anual e s que i ngre s an po r d i s ti nto s co nce pto s , alcan-
z and o lo s pre s upue s to s d e gas to s 1.200.000 apro xi mad ame nte , y que d and o pol-
lo tanto un s upe rvi t anual d e al guno s miles d e pes o s d e s ti nad o s gas to s e xtrao r-
d i nari o s d e o bras pbl i cas d e uti l i d ad y o rnato y al fo me nto d e la I ns trucci n
Pbl i ca.
Clculo s apro xi mad o s hace n e s ti mar el valo r d e la pro pi e d ad rs ti ca y urbana
y lo s capi tal e s e n gi ro en 230 millo nes d e pes o s , y s iend o la po blacin d e 984,413
ind ivid uo s , re s ul ta para cad a uno un capi tal d e 234 pes o s , mi e ntras que ha d e
co ntri bui r las cargas d el Es tad o ni came nte co n pes o s 1,42, sea po co ms del
V2 po r 100 d e aque l capi tal .
Co n tan floreciente haci e nd a fcil es co mpre nd e r el rpi d o pro gre s o d el Es tad o ,
GB NK RA L M DC I O P . MA R T NE Z
Go be rnad o r d el Es tad o d e Pue bl a
que se e ncue ntra ho y e n pri me ra lnea e ntre lo s ms ad e l antad o s d e la Re pbl i ca,
no slo i nte l e ctual me nte , s ino en el d es arro llo d e la agri cul tura y d e la i nd us tri a
que pro s pe ran al amparo d e la pro ba y ho nrad a ad mi ni s traci n d el actual go bi e rno .
Ecl e s i s ti came nte Pue bl a es d ices is s ufragne a d el arz o bi s pad o d e Mxico , y
en ella re s id e el o bis po , que lo es al pre s e nte el l i mo . Sr. D. Pe rfe cto Ame z qui ta.
Es te prud e nte y vi rtuo s o pre l ad o ti e ne baj o su d ire ccin e s pi ri tual cas i to d a la
po blacin d el Es tad o , pues s o n po qus imas las pe rs o nas d el mis mo ad e ptas al pro -
te s tanti s mo , y lo s mis mo s ind io s s o n to d o s catlico s , apo s tlico s , ro mano s , aunque
co ns e rvand o ci e rtas prcti cas s upe rs ticio s as que re cue rd an su anti guo pagani s mo .
Y . Instruccin Publica, Prensa, Bibliotecas y Museos, Ciencias, etc.
El Es tad o d e Pue bl a ti e ne el l e g ti mo o rgullo d e s er d e las e nti d ad e s fe d e rati vas
que mayo r nme ro d e es cuelas s o s tie ne n, pue s s e gn la e s tad s ti ca co rre s po n-
d i e nte , e xi s t an al fin d el ao 1897, las s i gui e nte s :
D hambres De mujeres w-i'-ts T'l
So s te ni d as po r el Es tad o H
3 3 17
po r lo s muni ci pi o s 611 248 161 1.020
po r parti cul are s 16 19 9 44
po r el clero 5 3
po r as o ciacio nes 10 9 20
To tal e s 282~ 174 1.109
La ins cripcin d e al umno s en es to s 1.109 ce ntro s d e e d ucaci n alcanz 52.090,
re s ul tand o una as is te ncia me d i a mens ual d e 33.023 e d ucand o s . Entre d icho s es ta-
ble cimie nto s figuran 4d e s ti nad o s la e ns e anz a s e cund ari a y 3 la pro fe s i o nal ,
s iend o d e es to s l ti mo s el ms no tabl e , el Co legio d el Es tad o , i ns tal ad o en el her-
mo so ed ificio d el ex co nve nto d e La Co mpa a.
Lo s gas to s o cas io nad o s e n el ci tad o ao po r la I ns trucci n Pbl i ca, al canz aro n
168.133 pes o s y 67 ce ntavo s .
PRENSA
Quince publ i caci o ne s apare ce n en la capi tal , d e las cuales una so la es d i ari a y
se llama La Revista de Puebla. Entre las o tras s e cue ntan El Peridico Oficial, El
Boletn Municipal, El Observador Judicial y el Manual de Procedimientos Civiles y
Penales. To d o s s o n d e fund aci n re ci e nte .
B I B L I O TECAS Y MUSEO S
Exi s te n en la ci ud ad d e Pue bl a la B i bl i o te ca Pbl i ca d el Es tad o co n 21.000
vo lmenes y la B i bl i o te ca L afragua, co n 20.000. En Te huacn, Chalchico mula y
Atz i ntz i ntl a exis ten tambi n pe que as bi bl i o te cas pbl i cas .
En"Pue bl a hay ad e ms un mus eo d e d icad o al e s tud i o d e las anti g e d ad e s , y o s
pro pi e d ad d e l Es tad o .
CI ENCI AS MDI CAS
Que la med icina o btuvo no tabl e d es arro llo en Pue bl a lo d e mue s tra s uficiente-
me nte es a pl yad e d e md ico s bie n co no cid o s po r s u tal e nto y amo r al e s tud io , y
que e je rce n su humani tari a mis in en la ciud ad ange l o po l i tana. Lo s he rmano s Cal-
d e rn, lo s O 'Farri l , el Sr. Guz mn y o tro s que s e ra pro l i j o e nume rar, ho nran la
ciencia me xi cana y d an l us tre la Es cue la Naci o nal , d e d o nd e pro ce d e n, pe ro
fal tnd o no s el es pacio para re s e ar la vi d a cientfica d e to d o s ello s , vamo s pe r-
mi ti rno s ni came nte d ecir al gunas pal abras re s pe cto lo s no tabl e s trabaj o s d e lo s
d o s pri me ro s .
INST IT UT O T 0 CO LG ICO
d e l Dr. J UAN B . CALDERN
P U E B L A .
Al Dr. J uan B . Cald ern es quie n d ebemo s re fe ri rno s e n pri me r l ugar, po r
re uni rs e en l las d o s pe rs o nal i d ad e s d el ho mbre d e cie ncia y d el arti s ta, la ve z
que s us s e nti mi e nto s se d ivid e n e ntre el amo r ms pro fund o al e s tud io y la ard i e nte
cari d ad para el e nfe rmo d es valid o .
PUE B I . A . V I ST A EX T EB I O E DEL I NST I T UT O T O CO L GI CO DEL D B . C A L D E R O N
Pe ro no es d e s mis mo d e quien que re mo s habl ar, po rque nue s tro s elo gio s mo r-
ti fi carn s u natural mo d e s ti a, s ino d el I ns ti tuto md ico que i ns tal e n Pue bl a,
co s ta d e muchas fati gas , mucho s es tud io s y mucho s miles d e d uro s que s acrific
d e s u patri mo ni o en aras d e la ci e nci a.
so
En la calle I nd e pe nd e nci a, nm. 4, llama la ate ncin d el fo ras te ro un ancho
z agun, art s ti came nte d e co rad o , co n tabl e ro s d e mad e ras del pa s tal l ad as ad mi-
rabl e me nte en co lumnas que i mi tan el pal i s and ro , s o s teniend o un te cho pi ntad o al
leo co n la al e go r a d e la ci e nci a. Es la e ntrad a al Co ns ulto rio y que te rmi na en
ampl i a y d e s cans ad a e s cal i nata, d i s pue s ta para caus ar la meno r fati ga po s ible al
e nfe rmo que haya d e s ubi rl a. Una vez en el pri me r pis o , d es pus d e ad mi rar la
o rname ntaci n d e lo s muro s , y atrave s ar un ves tbulo s e mbrad o d e mace tas co n
E NT R A DA AL CO NSUL T O RI O
pl antas e xtraas natural e s y mati z ad as flores d e to d as las l ati tud e s , s e e ncue ntra
la d e re cha l a e ntrad a para las habi taci o ne s parti cul are s d e la fami l i a Cal d e rn,
e n las que se hiz o d e rro che d e arte y d inero , trad uci d o s en mue ble s ri qu s i mo s ,
e s tatuas d e bro nce y mrmo l , techo s art s ti co s , l unas ve ne cianas y co leccio nes
valio s s imas d e cuad ro s y bibelots, re co gid o s po r el Dr. Cald ern e n s us l argo s via-
j e s po r Euro pa.
A la i z qui e rd a d el ve s tbulo es t la mans i n d e la cie ncia, co mo la d e re cha
e s t la d el arte . All se ve el acces o al Gran Co ns ulto rio To co lgico y Gineco l-
gi co , que es la pri me ra s eccin d e las tre s e n que se d ivid e el I ns ti tuto .
Co ns ta d e una s ala d e e s pe ra ampl i a y rad i ante , o rname ntad a s iguie nd o el pl an
ge ne ral art s ti co , que ti e ne en el ce ntro una pue rta mo nume ntal po r d o nd e se
pe ne tra e n la s ala d e ci rug a, y o tras d o s que co muni can co n el s aln d e co ns ultas
y co n el d e d i cad o la e ns e anz a md i ca. Ad e ms d e es to s cuatro d e partame nto s ,
co mpre nd e el Co ns ulto rio un s aln gineco lgico , o tro para vacuna y l abo rato ri o
md i co , y un gabi ne te d e curaci o ne s co n ayud a d e la e l e ctri ci d ad .
El s aln gine co lgico o fre ce grand i o s o as pe cto . Sin pri varl o d e bellez a e n s u
o rname ntaci n, se le d i carcte r s erio y ad e cuad o al o bj e to que se le d e s ti na,
ate nd i nd o s e muy parti cul arme nte la bue na d i s tri buci n d e la l uz , co nd icin
tan ne ce s ari a para el re co no ci mi e nto d e las e nfe rmas . Re ci be luz ce nital po r una
ampl i a l uce ra que se abre en el ce ntro d e la te chumbre y ho ri z o ntal po r lo s baleo -
ne s que mi ran la calle I nd e pe nd e nci a, d e mo d o que el o pe rad o r d is po ne d e ilu-
minacin co mple ta en la d ireccin que le co nve nga.
En aque l e xte ns o paral e l o gramo d e 16 me tro s d e l argo po r s ie te d e ancho ,
d e co rad o co n gus to y arte y amue blad o co n l uj o , se e ncue ntran mul ti tud d e o bj e -
to s cientfico s co n aplicacin la gine co lo ga, e ntre ello s un precio s o s illn ni que -
lad o , para re co no ci mi e nto s , d e curio s o me cani s mo que pe rmi te ad aptar e n l 17
po s icio nes d i fe re nte s .
Es d e co ns trucci n i ngl e s a, co n bland o s co j i ne s d e cuero d e Rus i a para la co mo -
d id ad d el paci e nte .
E NT B A DA L A SA L A DE B E CI B I B
En un e xtre mo d el s aln, ad o s ad o al muro , hay un armari o que e nci e rra un
j ue go d e d o ce llaves , i nge ni o s ame nte co mbi nad as , po r las que se o btie ne agua
la te mpe ratura que s e neces ite, y all e s tn tambi n pre parad as para un mo me nto
d ad o cas o urge nte , he rrami e ntas vari ad s i mas d e ci rug a, pre paraci o ne s anti s p-
ti cas , aparato s re fle cto re s , e tc. A la i z qui e rd a d el s aln, se ve una bi bl i o te ca nu-
tri d a co n las me j o re s o bras d e me d i ci na, publ i cad as has ta el pre s e nte , es pecial-
me nte en el ramo d e la gi ne co l o g a: las hay e n ingls , francs , i tal i ano y e s pao l ,
cuyo s cuatro id io mas s o n fami l i are s al i nte l i ge nte d o cto r Cald e rn.
En el lo cal d e que venimo s tratand o se ins tal una lnea te l e fni ca que va al
d e partame nto d e la B o ti ca e s table cid a en lo s baj o s d el I ns ti tuto y ane xa l, po r
la que se pue d e n pe d ir las d ro gas y pre paraci o ne s que se ne ce s i te n ganand o ti e mpo
precio s o para la curaci n.
Si furamo s me nci o nar to d as las curio s id ad es cientficas que e nci e rra e s te
te mpl o d e la me d i ci na, o cupar amo s ce nte nare s d e pgi nas , tanto es lo acumul ad o
e n l po r su d i s ti ngui d o pro pi e tari o que lo ad quiri e n sus re pe ti d o s vi aj e s I n-
gl ate rra, Franci a, I tal i a, Es paa, e tc., e tc.; y d e j and o ya el Saln Gineco lgico ,
pas e mo s al d e la Ens e anz a Md ica, atrave s and o ante s po r el d e s ti nad o las o pe-
raci o ne s qui rrgi -
cas , d o nd e no fal ta
nad a e n aparato s ,
mue bl e s , lecho s me-
cni co s , atl as ana-
tmi co s al tamao
natural , ve nd aj e s ,
l i gad uras , d e s i n-
fe ctante s , e tc., y
d o nd e las be l l as
pi ntur as d e l o s
muro s y la pre ci o s a
al e go r a d e la cien-
ci a gi ne co l gi ca,
que se d e s taca en
el te cho , d i s trae n
la vi s ta d e la e nfe r-
ma s in ate rro ri -
z arl a co n eso s ho -
rri bl e s d i buj o s d e
crne o s y es quele-
to s que tan co mu-
ne s s o n en o tro s
l ugare s anl o go s .
En e s to no po d e-
mo s me no s que elo -
gi ar el bue n s e nti d o
d el d o cto r Cald e- ;
rn, que co n lo s
atracti vo s d el arte
co ntri buy labue-
na d is po s icin d el
ni mo d e la pe rs o -
n a q u e h a d e o p e - CO B SUL T O B I O
rars e .
El Saln To co lgico , d o nd e el s abio d o cto r d a s us leccio nes gratui tas un grupo
d e al umno s , cad a vez ms nume ro s o , es un re ci nto d o nd e se al mace n arte d e-
l i cad o e n co rni s as e l e gante s al es tilo ve ne ci ano , ri co s tapi ce s y muebles l uj o s o s ,
d e rro chnd o s e i nge ni o para co nve rti rl o en aul a, e n mus eo y en mo nume nto la
ci e nci a; s i no s e pre s ci nd i d el art s ti co gus to , tampo co s e o lvid i ncrus tar e n
l a co rni s a lo s no mbre s d e mucho s s abio s que s e d i s ti ngui e ro n en la d ifcil ci e nci a
d e curar, co mo tri buto d e ad mi raci n y grati tud sus tal e nto s ; y me no s aun d e j
d e d o tars e aque l lo cal co n mul ti tud d e o bj e to s neces ario s para la e ns e anz a o bj e -
ti va d e la me d i ci na.
En el fo nd o d el s aln se l e vanta la tri buna, co pia en pequeo pe ro e xacta d e
No fal tan mo d elo s pls tico s para o bs e rvar cmo se pro d uce n y d e s arro l l an las
e nfe rme d ad e s e n lo s nio s , cmo se mo d ifica en ello s la re s pi raci n y la ci rcul a-
cin cuand o aband o nan el mis terio s o cl aus tro mate rno , e tc., e tc.
Ms all d el s aln que acabamo s d e d es cribir l i ge rame nte se e ncue ntra el s aln
d e vacuna, d o nd e se practi ca s ta e n me d io d e to d as las pre cauci o ne s aco ns e j ad as
po r la ciencia y emplend o s e l i nfa s i e mpre fre s ca y en pe rfe cto e s tad o que as e-
gura el xito e n la o pe racin pre ve nti va d e tan te rri bl e e nfe rme d ad co mo e s .
la virue la.
la e ntrad a la Canci l l e r a e n Ro ma, que cauti v al Dr. Cald ern co n s u e s be l ta
arqui te ctura y la hiz o re pro d uci r en s u Saln To co lgico .
All, s , s e e ncue ntra el es queleto humano , una piez a d e ad mi rabl e s arti cul a-
cio nes para el e s tud io pre parato ri o d e la anato m a: co mo tambi n o tras pre pa-
raci o ne s he chas co n pas ta s o bre hues o s natural e s , para el e s tud io d el parto , d el
abo rto y d e o tras e nfe rme d ad e s fe me ni nas .
SECCI N DEL SA L N GI NECO L GI CO
De s pus viene el l abo rato ri o md ico co n su mare mgnum d e pro be tas , re to rtas ,
s o pletes , l mparas , caj as d e re acti vo s , micro s co pio s y o tro s ml ti pl e s o bj e to s que
se e mpl e an en lo s anlis is qumico s que d i ari ame nte se practi can e n e s te s aln
para el e s tud io d e o rines , tumo re s , leche, e tc.
Aho ra que nue s tro s lecto res co no cen, aunque la l i ge ra, la pri me ra s eccin
d el I ns ti tuto Md ico que venimo s re firind o no s , d ebemo s , ante s d e pas ar al Sa-
nato ri o y la B o ti ca, que s o n las o tras s eccio nes d el mis mo , d e d icar d o s pal abras
es a maravi l l o s a invpncin mdica., la luz catd i ca, s o rpre s a la ms grand e que
O T R A SECCI N DEL SA L N GI NECO L GI CO
has ta aho ra no s tuvo re s e rvad a la e l e ctri ci d ad y que el Sr. Dr. J uan B . Cald e rn
fu el pri me ro d arl a co no cer en la Re pbl i ca.
La fo to graf a, que fue rz a d e habe rs e po pul ari z ad o iba co nfund i nd o s e ya co n
las co s as o rd i nari as d e la vid a, ad qui e re d e nuevo s ublime mri to al he rmanars e
co n lo s mis terio s o s rayo s X , para pre s e ntarno s grfi came nte y co n ad mi rabl e pe r-
fe cci n d i buj ad as s o bre el pape l , las co s as o cultas . La aplicacin d e es te nue vo
i nve nto es d e ampls imo s ho ri z o nte s , pe ro d es d e luego se co mpre nd e que la med i-
cina y la ci rug a s o n las pri me ras be ne fi ci ad as co n l, co mo lo d e mue s tra el he cho ,
ya muy re pe ti d o , d e habe rs e practi cad o re co no cimie nto s d e las ms pro fund as re -
gi o ne s d el cue rpo humano , e n bus ca d e afe cci o ne s d es co no cid as d e cue rpo s ex-
trao s i ntro d uci d o s en lo s te j i d o s .
Cuand o amabl e me nte aco mpaad o s d el Dr. Cald ern re co rr amo s las vas tas d e-
pe nd e nci as d e su I ns ti tuto , llam nue s tra ate nci n un curio s o aparato elctrico
que pare c a e s tar d e s ti nad o para pro d uci r la luz catd i ca, y e n e fe cto , las e xpl i ca-
cio ne s d el Dr. Cal d e rn, d ad as co n el s e ncillo e s tilo d el ho mbre d e ci e nci a, no s fa-
mi l i ari z aro n co n aque l l a mqui na maravi l l o s a, haci nd o no s co mpre nd e r cmo po r
me d i o d e ella s e trans pare nta el cue rpo d el ho mbre y se pue d e n o bte ne r fo to gra-
f as d e cual qui e r rgano , aun d e aque l l o s que mayo r pro fund i d ad s e e ncue ntran
en la caj a to r-
cica e n la cavi-
d ad abd o mi nal .
Si n e mbargo ,
el Dr. Cal d e rn
o bs e rvaco mo to -
d o s lo s s abi o s
que e s te gne -
ro d e e s tud i o s s e
d e d i can, que l a
po te nci a l umi -
no s a e ncargad a
d e i mpre s i o nar
lapl aca fo to gr-
fica d e be atra-
ve s ar d o s pare -
d es en el cue rpo
humano , d e bi l i -
tnd o s e co mo e s
co ns i gui e nte .
Pri me ro ha d e
atr ave s ar una
para l l e gar al
rgano que s e
d e s e a e xami nar,
y l ue go atrave -
s ar la o pue s ta
par ai r re fl e j ar-
s e en el cl i ch.
Cabe e vi tar
e s te i nco nve -
ni e nte ? El e s tu-
d io s o d o cto r i d e
L E CCI N O RA L EN EL I NST I T UT O CA L DERN UU me d i o que , S
bi e n aun no f u
l l e vad o la prcti ca, s u s o la e nunci aci n es un ti mbre d e gl o ri a para qui e n lo
i nte nta. Co ns i s te en la i l umi naci n i nte rna d el cue rpo , l l e vand o al e s tmago
las re gi o ne s d el abd o me n, la vagi na, la ve j i ga, e tc., mi cro s cpi cas l m-
paras e l ctri cas que re s o l ve r an el pro bl e ma. El Dr. Cal d e rn hi z o e xpe ri me nto s
en mani qu e s que le d e mo s traro n la po s i bi l i d ad d el he cho , y cre e mo s que s o bre
ello d i ri gi o po rtuname nte una me mo ri a al Co ngre s o md i co me xi cano d e Guad a-
l aj ara. Que o tro s i nte ntaro n s acar fo to graf as d e las pare d e s d el e s tmago , i ntro -
d uci e nd o en l cmaras fo to grfi cas d i mi nutas y l ampari l l as i ncand e s ce nte s es bi e n
s abi d o . Po r qu no ha d e hace rs e lo que pro ye cta el Dr. Cal d e rn? A no s o tro s
no s pare ce me no s co mpl i cad o lo s e gund o que lo pri me ro .
O tra curi o s a mqui na re ci e nte me nte ad qui ri d a po r e l Do cto r para s u I ns ti tuto ,
e s un aparato Ermo l , co n ayud a d e l cual y favo r d e una po d e ro s a ci rcul aci n d e
ai re atmo s fri co , s e l anz an la nari z , lagarganta y aun l as pro fund i d ad e s d e l
pe cho , has ta lo s mi s mo s pul mo ne s , s ubs tanci as me d i came nto s as en fo rma atmi ca
vapo ro s a.
Es te me d i o d e pro pi nar me d i came nto s al e nfe rmo , e vi tand o l a v a d el e s t-
mago y d e la s angre , o bti e ne en al gunas e nfe rme d ad e s re s ul tad o s ve rd ad e rame nte
as o mbro s o s po r la rapi d e z d e la curaci n.
V I ST A DEL SA NA T O RI O CA L D E O S
Co nti nuand o en la d e s cri pci n d e l I ns ti tuto To co lgico , pas are mo s la s e gund a
s e cci n d e l mi s mo , que la co ns ti tuye el Sanatorio Caldern, i ns tal ad o e n una al a
d e l mi s mo ed ificio , s ufi ci e nte me nte ai s l ad o , y que co mpre nd e un he rmo s o j ard n
co n grand e s rbo l e s , habi taci o ne s al tas , pe rfe ctame nte amue bl ad as para lo s e nfe r-
mo s , bao s d e d ucha y d e i nme rs i n, cal i e nte s fr o s , s e gn co nve ngan, co me d o -
re s , co ci na, e tc. Es te Sanato ri o no ad mi te s ino re d uci d o nme ro d e e nfe rmo s , y
po r lo tanto la as i s te nci a d e lo s mi s mo s nad a d e j a que d e s e ar, e s tand o pro vi s to d e
to d o s lo s e l e me nto s que el tal e nto y l a f o rtuna d e s u fund ad o r s upo acumul ar all
para que no e che n d e me no s co s a al guna las pe rs o nas que l acud an e n bus ca d e
s al ud . H a pre s tad o e s te Sanato ri o grahd e s s e rvi ci o s la humani d ad d o l i e nte po r-
que re ne s u ci e nt fi ca i ns tal aci n y s us mucho s me d i o s curati vo s , ya en apara-
to s gi mns ti co s y qui rrgi co s , ya e n s us tanci as me d i came nto s as d e to d as l as
cl as e s , y ya en lo s abund ante s re curs o s d e la hi d ro te rapi a y la e l e ctri ci d ad , el co n-
ti nge nte i mpo rtant s i mo d el clima d e Pue bl a que tanto bus can lo s e nfe rme s , po r
s er d e lo s me j o re s d e la Re pbl i ca, co n su te mpe ratura be ni gna y s us bri s as puras
y e mbal s amad as .
Rs tano s me nci o nar la te rce ra s eccin d el I ns ti tuto , s ea la B o ti ca Euro pe a,
pro vi s ta d e cuanta d ro ga co ns ti tuye la co mplicad a farmaco pe a uni ve rs al , y es pe-
cfico s d e to d as clas es , pro ce d e nte s d e lo s l abo rato ri o s qumico s d e s us i nve nto re s ,
huye nd o s iempre d e la pe rnicio s a fals ificacin, que s i lo es en o tras co s as d el us o
d i ari o , llega s er al tame nte pe ligro s a en la me d i ci na.
Es ta bo tica es ampl i a, co n l uj o s as anaque l e r as y grand e s mo s trad o re s , ate n-
d i d a po r nume ro s o i nte l i ge nte pe rs o nal, baj o la d ireccin d el Dr. Cald e rn.
B O TI CA E O RO PE A , EN EL I NST I T UT O CA L DERN
Ane xo ella hay o tro i mpo rtant s i mo d e partame nto d e s ti nad o la curacin d e
las e nfe rme d ad e s d e la vi s ta, en las que e j e rce s u d i f ci l e s pe cialid ad el hbi l
o culis ta Dr. J o s Mara Cald ern, he rmano del fund ad o r d el I ns ti tuto , y aunque
pued e co ns id errs ele co mo parte i nte grante d e aqul, he mo s d e o cuparno s ens e-
gui d a co n ms e xte ns i n d e d icho gabi ne te d e ptica al re fe ri rno s al e s tud i o
md ico d el ci tad o Dr. D. J o s Mar a.
Lame ntamo s no po d e r d e d icar ms es pacio al I ns ti tuto To co lgico y Gineco -
lgico que acabamo s d e re s e ar. El es d i gno d e l l amar la ate nci n d e las pe rs o nas
cuyo s co no cimiento s en la ciencia d e curar les pe rmi tan d arlo co no cer d el p-
blico tcni came nte y d e un mo d o ms ti l que po d e mo s hace rlo no s o tro s , que s i
d e l no s o cupamo s es po r no pas ar e n s ilencio , al habl ar d e la ciencia en Pue bl a,
P A R T E DEL CO NSDL TO B I O DEL DR . D . J O S M . " CA L DERN
un e s tabl e ci mi e nto que ho nra su auto r y la ciud ad que po r d i cha lo po s ee:
nunca po rque te ngamo s la pre te ns i n d e po s eer la i nte l i ge nci a cientfica s uficie nte
para ace rtar d ar cue nta d e tanto bue no co mo se acumul e n el magnfico I ns ti -
tuto Cald ern.
INST IT UT O MD ICO -O CULIST A
d el Dr. J O S MAR A CAL DERN. P U E B L A
Si d i f ci l es la parte d e la ciencia que se d ed ica el d i s ti ngui d o md ico d e
quie n acabamo s d e o cuparno s , no lo es meno s aquella e n que practi c e s tud i o s
es peciales su s eo r he rmano D. J o s Mar a Cald ern. El d elicad o rgano d e l a
vi s ta, es as pe que as y co mpl i cad as mqui nas ge me l as que trans mi te n al ce re bro
la no cin d e lo s o bj e to s mate ri al e s , fo rman una d e las ms no tabl e s maravi l l as
d e la natural e z a, po r la pe rfe cci n d e sus rgano s y sus mo vi mi e nto s s utiles ; pe ro
la vez y po r su mis ma d e l i cad e z a, e s tn e xpue s tas ml ti pl e s e nfe rme d ad e s ,
cuya curaci n e xige gran tal e nto y habi l i d ad en el o culis ta y aparato s d e ci rug a
finsimos, d e pe rfe cta co ns trucci n, e n la que hubo d e e ntrar el ho mbre hace r
co mpe te nci a de i nge ni o la natural e z a mi s ma.
A e s ta rama d el s aber humano d ed ic s us e s tud io s el Sr. Cald ern, al canz and o
co n s u co ns tanci a, su l arga prcti ca y su amo r la humani d ad , el d i s ti ngui d o
pue s to que o cupa e ntre lo s o culis tas d e fama.
Ene l nme ro 3 d e la calle Gue vara, i ns tal s u gran co ns ulto rio md ico -o culis ta,
que co mo el gineco lgico d e su s eo r he rmano , ho nra Pue bl a po r lo cientfico d e
la i ns tal aci n. En vas to s d e partame nto s d el pis o pri nci pal , d o nd e abund a la luz
del so l y d o nd e s e re uni e ro n lujo s o s y cmo d o s mue ble s , d e us o ge ne ral uno s y
pro pio s para re co no cimie nto s y o peracio nes o tro s , se practi ca la d ifcil cie ncia d el
md i co d i s tri bu-
ye nd o las l abo re s
e n tre s s eccio nes ,
que s o n:
1.
a
Re co no ci-
mi e nto s o ftal mo l -
gico s y d e e nfe rme -
d ad e s en ge ne ral .
Curaci o ne s co n
ayud a d e la e le ctri-
ci d ad e n el Gabi -
ne te e l e ctro te r-
pi co .
2.
a
Operacio nes
y curacio ne s ma-
nual e s , d e lo s o jo s ,
d e lo s o d o s , bo ca,
nari z , garganta y
pulmo nes .
3.
a
Ad aptaci n
d e ante o j o s ,l e nte s ,
e tcte ra, e mpl e an-
d o e s pe ci al me nte
cris tale s is o mtro -
pes , que s o n lo s
ms hi gi ni co s ,
po rque no pue d e n
atrave s arl o s lo s ra-
yo s X .
Es tas tre s s ec-
cio nes las practi ca
el Dr. Cald e rn
d i ari o en s u d o mi-
O O H SDL T O EI O DEL D B . D . J O S M . " CA L DE B cilio , pe ro tambi n
se e fe ctan en el
Gran Gabi ne te Optico d e la calle I nd e pe nd e nci a, que alud imo s al o cuparno s d el
I ns ti tuto To co lgico .
Re s pe cto la pri me ra s eccin, d iremo s que en ella re pre s e nta i mpo rtante
pape l la e l e ctri ci d ad , e s pe ci al me nte en s u l ti ma maravi l l a d e s cubi e rta po r Ro e nt-
ge n, d e cuyo i nve nto hi z o es pecial e s tud io el Dr. Cald ern e n lo que d e apl i cabl e
pue d e te ne r a la o ftal mo l o g a, y e ntre mucho s e xpe ri me nto s curio s o s que lleva
practi cad o s , re co rd amo s el cas o d e un ciego po r catarata muy anti gua d e quien
s e te m a tuvies e atro fiad o s lo s ne rvio s ptico s , haci nd o s e i nti l la o pe racin d e
bati r aqulla. El Dr. Cald ern lo s uj e t lo s rayo s catd ico s , y el e nfe rmo vi
pe rfe ctame nte ante s d e o pe rrs e l e la catarata, lo que no pud o me no s d e d ar co n-
fianz a al o pe rad o r y al paci e nte para e mpre nd e r la curaci n.
En e s te I ns ti tuto o ftal mo l gi co no se care ce d e aparato alguno para e s tas
mani pul aci o ne s y las d e e nfe rme d ad e s en ge ne ral , lo que uni d o al tal e nto y
habi l i d ad d el Dr. Cald ern, hiz o que su fama s alies e d el re ci nto d e Pue bl a y s e
e xte nd i e s e n sus eco s po r la Re pbl i ca to d a.
Ul ti mame nte e nrique ci s u gabi ne te ptico co n lo s cris tales i s o mtro pe s que
nad i e ms que l, po r aho ra, ti e ne en el pa s , y lo s aplica en lo s ante o j o s para
vis tas que pad e ce n ci e rtas e nfe rme d ad e s . Es to s cris tales , co mo hemo s d icho ms
GA B I NE T E DE O PT I CA DEL CO NSL T O B I O CA L DERN
arri ba, po s een la pro pi e d ad d e no s er atrave s ad o s po r lo s rayo s catd ico s , lo que
lo s hace s umame nte higinico s po r i mpe rme abl e s ci e rtas co nd icio nes pe rj ud i ci a-
les d e la luz .
Tales s o n lo s d o s e s tabl e ci mi e nto s md ico s ms no tabl e s d e Pue bl a, y pud i e ra-
ramo s d ecir d e la Re pbl i ca, po r s u i ns tal aci n cie ntfica co mple ta; lo s he mo s
elegid o para d ar nue s tro s lecto res id ea d el d es arro llo que o btuvo la humani tari a
ciencia hi po crti ca e n el pro gre s i s ta Es tad o d e Pue bl a.
^ VI. Industria y Comercio. Si al guno d e lo s Es tad o s d e l a Co nfe d e ra-
cin me xi cana i gual a al d e Pue bl a e n i mpo rtanci a fabri l , ni nguno s e gurame nte le
s o bre pas a. Es a beneficio s a co rri e nte l l amad a ro Ato yac, que atravi e s a el Es tad o
d e N. S., d es d e su lmite co n el d e Tl axcal a, has ta la fro nte ra d el d e Gue rre ro ,
e n rpi d as ca d as y co n po d ero s o caud al la mayo r parte d el ao , al i me nta el mo -
vi mi e nto d e nume ro s s i mas fbri cas d e te j i d o s y mo lino s hari ne ro s que se l e vantan
s us o rillas co mo fre cue nte s e s taci o ne s en el cami no d el pro gre s o .
Parti e nd o d e la ci ud ad d e Pue bl a, po co s ki l me tro s d e d i s tanci a, el vi aj e ro
e ncue ntra las grand e s fbri cas d e Co vad o nga, B e ne fice ncia, Mayo raz go , Eco no -
m a, Guad al upe , Co ns tanci a, I nd e pe nd e nci a, Patri o ti s mo , Pro vi d e nci a, Amatl an
y o tras , que to d as re ci be n fue rz a mo tri z d el ci tad o Ato yac, y o cupan millares d e
e mple ad o s , pre s tand o vid a y ani maci n las po blacio ne s d el Es tad o . So n ge ne ral -
me nte d e hilad o s y te j i d o s d e algo d n, que manufacturan beneficio d e mqui nas
pe rfe cci o nad as d e lo s l ti mo s s is temas , co mo vamo s d e mo s trarl o d e s cribie nd o
l i ge rame nte al gunas d e ellas .
LA BENEF ICENCIA. F brica de hilados y tejidos de algodn
d e lo s Sre s . S NCH EZ G A VI TO , H ERMANO S
A 5 ki l me tro s d e la ci ud ad d e Pue bl a, po r el Fe rro carri l I nd us tri al , se llega
e s ta he rmo s a fbri ca s i tuad a la marge n d e re cha d el Ato yac y med io o culta la
vi s ta d el que cruz a aquella va frre a la d el I nte ro ce ni co , cuyo ramal d e Atl i xco
s alva el ro en d icho l ugar, po r una pe que a lo ma que d e j a ver tan slo s u elevad a
chi me ne a d e lad rillo s ro j o s y las fro nd o s as co pas d e lo s rbo les que pue bl an el
e xte ns o pati o d e e ntrad a. As ce nd i e nd o la lo ma se d o mi na to d o el cas ero d e l a
fbri ca y la pre s a en el Ato yac co n el cauce d e e ntrad a las turbi nas , y la o pue s ta
V I ST A QK RB RAL DB L A F B RI CA L A B E N E F I C E N C I A
o rilla d el ro se ven o tras fbri cas ro d e ad as d e es plnd id a ve ge taci n, has ta que
la vis ta se pi e rd e en el d i fano ho ri z o nte bo rd ad o d e capri cho s as cumbre s inte -
rrumpi d o po r las gi gante s cas mo ntaas d e la Si e rra Ne vad a y la Mal i nche . Repe-
ti d as veces hemo s d icho en el trans curs o d e e s ta o bra, que lo s pai s aj e s d e la cam-
pi a po bl ana s o n d e bellez a i nco mparabl e , y para no i ncurri r en re pe ti ci o ne s , slo
d i re mo s que es uno d e lo s ms hermo s o s el que se d i s ti ngue d es d e la pe que a lo ma
e n cuya fal d a se as i e nta La B e ne fice ncia.
Guiad o s co n e xqui s i ta amabi l i d ad y finura po r el i nte l i ge nte ad mi ni s trad o r
d e la fbri ca D. Fl i x Prune d a, pe ne tramo s e n ella s in e s pe rar s o rpre s as , po rque
mucho bueno habamo s o d o d e su excelente i ns tal aci n, pero re co no ce mo s que
co rto s se que d aro n nue s tro s i nfo rme s .
La fbri ca es una e l e gante co ns trucci n d e d o s pis o s cuya fachad a pri nci pal
mi ra al Ato yac, d el que la s e para un fro nd o s o parque , cuyo s viejo s rbo les e ntre -
l az an s us ramas y no d e j an pas o lo s rayo s d el s o l. Amplia po rtad a d a acces o al
i nte ri o r, s e gui d a d e un pati o co n he rmo s o j ard n que ro d e an las d i s ti ntas co ns -
trucci o ne s , d o nd e s e e ncue ntran el d e s pacho y es crito rio s , almace ne s y tre s gran-
d es s alo nes que co nti e ne n lo s aparato s d e mez clas y pre paraci n, bati e nte s Pl att
y H o we r y un eno rme e ngo mad o r co n s u cal d e ra d e vapo r co rre s po nd i e nte , lo s 120
te l are s d e que luego habl are mo s y el tal l e r me cni co d e re paraci o ne s .
En la pl anta al ta d el mis mo cue rpo d e ed ificio , e xis te n d o s s alo nes no meno s
e xte ns o s , o cupad o s po r las nume ro s as mqui nas d e hi l ar, y po r l ti mo , ais lad o s
co mo co nvie ne para un cas o d e s graci ad o d e i nce nd i o , en o tra ala d el ed ificio , e s tn
lo s grand e s almacenes d e mate ri a pri ma, d o nd e tuvi mo s el gus to d e ad mi rar el
algo d n me xicano d e Naz as (Durango ) co n su l arga y re s i s te nte fibra que lo hace
muy s upe ri o r al no rte ame ri cano , si bie n no al canz a en el beneficio el as eo d e e s te
l ti mo .
Ti e mpo es ya d e que lo s cul ti vad o re s naci o nal e s se pre o cupe n de es te punto y
d e e ns anchar lo s cultivo s para que d e je mo s d e s er tri butari o s d el No rte , d o nd e
te ne mo s que pagar o ro una mate ri a pri ma muy i nfe ri o r, po r cie rto , e n co nd icio -
nes natural e s la que se pro d uce e n alguno s campo s d e ci e rtas re gi o ne s d e Mxico .
Des d e las ci tad as bo d e gas pas an lo s algo d o nes al s aln d e mez clas y las
mqui nas d e pre paraci n, d o nd e hemo s vis to funci o nar unas bati e nte s y abri d o ras
mo d e rnas que co n su curio s o trabaj o d e j an el algo d n, d es pus d e hace rlo atra-
ves ar tubo s atmo s fri co s d e po d ero s a co rri e nte , pe rfe ctame nte limpio y d i s pue s to
e n bl anqu s i mas ho j as para pe ne trar en las card as . Once d e s tas , s i s te ma Pl att
re fo rmad o , e n las que se s upri mi e ro n lo s numero s o s y mo les to s cilind ro s , e l abo ran
la pri me ra me cha, co n rapi d e z as o mbro s a, la cual re co ge n uno s cilind ro s d e z i nc,
pro vi s to s d e un me cani s mo es pecial para avis ar cuand o s e llenan y e vi tar que
aqul l a se d e rrame en el s uelo e ns uci nd o s e , pe ne tre en lo s rgano s d e la card a
i nte rrumpi e nd o el trabaj o . Des pus vienen lo s e s ti rad o re s , mqui nas no tabl e s po r
ms d e un co nce pto , que ho nran la me cni ca ingle s a, y tan mo d e rnas , que fue ro n
co ns trui d as i ns tal ad as en La Beneficencia fines d el ao 1898. Es to s aparato s
co nti e ne n un i nte rrupto r e l ctri co para d e te ne r s u mo vi mi e nto e n el i ns tante d e
ro mpe rs e una me cha, lo que pare ce as o mbro s o la pers o na po co ve rs ad a en co no -
ci mi e nto s mecnico s ; co ns is te en una pe que a piez a me tl i ca, pe rfo rad a, po r
cuya abe rtura s e d es liz a la me cha d e al go d n, re s bal and o e ntre sus bo rd es y lo s
carre te s . Al ro mpe rs e aqulla, la piez a me tl i ca que e s t uni d a al ci rcui to d e una
bate r a, e s table ce co ntacto co n lo s carre te s y d a-pas o la co rri e nte e l ctri ca que
o cas io na la d e te nci n d e la mqui na al actuar s o bre un electro i mn. Nad a ms
s encillo , y, s in e mbargo , cunta eco no ma d e ti e mpo s e co ns igue co n e s te inge -
nio s o aparato , muy s upe ri o r lo s i nte rrupto re s me cnico s que s e e mpl e aban en
las mqui nas anti guas .
Lo s d i s ti nto s hus o s bro cas po r d o nd e l ue go ha d e pas ar la me cha, ad e l ga-
z nd o s e co nti nuame nte has ta co nve rti rs e e n hilo para lo s te l are s , s o n tambi n
mo d e rno s y pe rfe ctame nte i ns tal ad o s , lle gand o al guno s po d e r o bte ne r la velo -
cid ad as o mbro s a d e d iez mil vue l tas po r mi nuto , s i bie n ge ne ral me nte trabaj an
en La Beneficencia co n s ie te mil nad a ms . Es to s aparato s tro s i l e s so n bie n co no -
cid o s y no s excus amo s d e d e s cribir s u trabaj o .
Po r l ti mo , d es pus d e o tras vari as mani pul aci o ne s que s ufre la hi l az a, pas a
lo s te l are s d o nd e ha d e co nve rti rs e en pi e z as l argu s i mas d e te l a co mpacta y res is -
te nte lo s que fue ro n d elez nables co po s d e al go d n. Es to s te l are s , en nme ro d e
120, o cupan d o s s alo nes d e la pl anta baj a, co mo hemo s d icho , y e ntre ello s hay
alguno s d e l ti mo mo d elo , muy po co s anti guo s y lo s ms re fo rmad o s .
Sabi d o es que para o bte ne r bue nas te las d e algo d n han d e co ncurri r ml ti -
ples caus as favo rabl e s , e mpe z nd o s e co ntar po r l a calid ad d e la mate ri a pri ma,
pe rfe cta mani pul aci n en el bati d o y la card a, d elicad o trabaj o d e hi l ad ura y,
po r ltimo , mo vi mi e nto s exacto s y pres io nes ad e cuad as en el ti s aj e . Cualquie ra
d e e s tas o peracio nes d e -
d e fe cto s en el trabaj o
I . final, re s ul tand o d e to d o
ello , que una co mpl i cad a
_ fbri ca d e e s ta es pecie
ha d e cui d ars e co n el
mis mo i nte rs e n to d as
s us s e ccio ne s , s in d es -
ate nd e r ni nguna. Es ta
reflexin no s l a i ns pi ra
la co nte mpl aci n d e l a
manta en lo s te l are s d e
_^^ La Beneficencia, lo i gual
M ^ E I W J ^J ^ F I ^B B B A W ^^^j B wi l j j s J I j ? y co mpacto d e s u te j i d o ,
la re s i s te nci a y l a flexi-
: W r J ^ t ^g p ^l ^^^^^^^^^L ^ ^ R ^ H bi l i d ad , que la acre d i ta
co mo d e las me j o re s que
SA L N DE H I L A DO S EN L A F B B I CA L A B E N E F I C E N C I A hemo s vis to en la fabri -
cacin d el pas , y que
d e mue s tra la vez la bue na i ns tal aci n d e e s ta fbri cay el i nte l i ge nte trabaj o d e
su pe rs o nal . J us tame nte go z an d e gran crd i to e n lo s me rcad o s nacio nale s lo s pro -
d ucto s d e La Beneficencia, cuya marca s uele s er pre fe ri d a to d as po r las co n-
d icio nes e xpre s ad as .
Ad e ms d e la manta d e algo d n, fabri ca tambi n ci nta d e vario s co lo res y
d i buj o s , para lo que ti e ne curio s as y rpi d as mqui nas que pro d uce n gran nme ro
d e me tro s po r ho ra.
Tre s turbi nas , s umand o una fue rz a e fe cti va d e 90 100 caballo s , pro d uce n el
mo vimiento d e to d a l a maqui nari a, inclus o un d i namo para l uz e l ctri ca que ali-
me nta cien l mparas i ncand e s ce nte s , y pre cis o es co nfe s ar que no s o bra po te nci a,
ante s bi e n, co n el pro gre s o que d i ari ame nte i ntro d uce n lo s pro pi e tari o s d el Es ta-
ble cimie nto en to d a aquella me cnica, van que d nd o s e co rtas d e e ne rg a las tur-
binas y muy pro nto te nd rn que i ns tal ar al guna ms po te nte . Agua no ha d e
fal tarl e s , que el ge ne ro s o Ato yac, no o bs tante amamantar ml ti pl e s i nd us tri as
lo l argo d e s u cauce , aun le s o bra caud al s uficie nte para mo ve r o tras tantas .
Para te rmi nar e s ta s uci nta re s e a d i re mo s que ad ems d el pri nci pal ed ificio ,
s e co ns truye ro n 150cas i l l as para habi taci n d e lo s o pe rario s , las cuales se e s ca-
lo nan pi nto re s came nte e n la e mi ne nci a d el te rre no que s e l e vanta e s pal d as d e
la fbri ca, habind o se" arre gl ad o en el j ard n alguno s j ue go s d e bo liche para d is -
tracci n d e lo s emplead o s , e n lo s d as d e d es cans o . Lo s Sres . Snche z G-avito H e r-
mano s , ate nd i e ro n to d o s lo s d e tal l e s y no pud i e ro n o lvid ar tampo co que s iend o
la ge nte po bl ana e mi ne nte me nte catl i ca, se ne ce s i taba un te mpl o para el cul to
d ivino , y mand aro n ed ificar una bo ni ta capilla e n el ngul o No rte d el ed ificio , e n
la cual s e verifica el Sacrificio d e la Mis a to d o s lo s d as fe s tivo s , acud i e nd o l,
no slo lo s o pe rari o s d e La Beneficencia, s ino d e o tras fbri cas y po blacio ne s cir-
cunve ci nas .
Tal es la fbri ca d e lo s Sres . Snche z G-avito H e rmano s , ho nra y pro ve cho d e
la i nd us tri a me xi cana, que al i me nta gran nme ro d e fami l i as co n su trabaj o . Su
no mbre es s imblico , po rque , e n e fe cto , es to s e s tabl e ci mi e nto s i nd us tri al e s prac-
ti can l a cari d ad pro po rci o nand o pan y ho nrad o trabaj o la clas e pro l e tari a.
F brica de hilados y tejidos de algodn SAN F LIX
Lo s Sres . Garc a H e rmano s , d i s ti ngui d o s es pao les , e s table cid o s e n la Re p-
blica hace muy co rto nme ro d e ao s , han co ns eguid o po r me d io d el co ns tante y
V I ST A GENERA L DE L A F B RI CA S A N F L I X , DE L O S SRK S. GA RC A H RRMA NO S
31
ho nrad o trabaj o o cupar un elevad o pue s to e ntre lo s pri nci pal e s facto re s d el co -
me rci o y d e la i nd us tri a d es arro llad o s e n la he rmo s a ci ud ad d e Pue bl a. La i mpo r-
tante cas a almacn d e abarro te s d e e s to s ho nrad o s hi j o s d el trabaj o , que muy
j ve ne s to d av a s e elevan d e una mane ra co ns id e rable , e s t s i tuad a en la e s qui na
d e l as calles Po rfi ri o D az y Gue vara, y e n ella ti e ne o ri ge n la i mpo rtanci a co n
que se co ns i d e ra en lo s me rcad o s la firma d e Garc a H e rmano s .
So n d ueo s d e la fbri ca d e hilad o s y te j i d o s Amatlan, s i tuad a un ki l me tro
d e Pue bl a, y d e la l l amad a San Flix, cuya vi s ta to mad a d e fo to graf a d i re cta
publ i camo s .
Es ta he rmo s a fbri ca, s i tuad a una ho ra d e l a ci ud ad ange l o po l i tana, po r el
Fe rro carri l I nte ro ce ni co , en l a valio s a haci e nd a Guadalupe, d e D. Marcelino G.
Pre s no , es s e gurame nte d e las que mayo r i mpo rtanci a han d e al canz ar en la pro -
d ucci n, te ni e nd o en cue nta el d es arro llo que s us pro pi e tari o s e s tn d and o
cuanto s as unto s mane j an, y lo s e le me nto s co n que la natural e z a favo re ce el l ugar
d o nd e se hal l a e ncl avad a, pues apro ve chand o el abund ante s alto d e agua que
ti e ne el Ato yac y que es el pri nci pal mo to r, en bre ve se ver ro d e ad a d e o tras
que ya e s tn e n co ns trucci n, co mo pue d e ve rs e en el grabad o que aco mpaa
e s tas pgi nas .
En la actual i d ad d is po ne e s ta fbri ca d e 300 caballo s d e fue rz a hi d rul i ca,
co n lo s que mue ve to d as las mqui nas co mpl e me ntari as d e las 6.000 bro cas y nu-
me ro s o s te l are s que po s ee, y un d inamo para luz e l ctri ca, s i s te ma po r el cual s e
al umbra en las no che s .
Ocupa 300 o pe rari o s y co mie nz a s er un ncleo de po blacin que pro nto tal
vez co nve rti r la haci e nd a Guadalupe e n floreciente vi l l a.
CO MPAA CERVECERA G ERMANIA
P U E B L A
No es slo el ramo d e hilad o s y te j i d o s lo que
co ns ti tuye la i nd us tri a fabri l d e Pue bl a. Otro s
m m w mucho s e s tabl e ci mi e nto s s e l e vantan e n la ci ud ad
j f l B j l H Nj y
e n
d ivers o s punto s d el Es tad o , d e s ti nad o s la
jtff / i fabri caci n d e s o mbre ro s , fs fo ro s , pas tas , cal-
H kf ' ^ / J B z a d o , lo z a, lad rillo s , lico res , cervez a, e tc., y s e ra
tare a po co meno s que impo s ible me nci o narl o s uno
El d e cervez a Germania, d e que vamo s o cu-
parno s , po d r s e rvi rno s d e no rma para i nd i carl a

:
i mpo rtanci a d e es o s e s tabl e ci mi e nto s .
- Fund ad a la ce rve ce r a Germania po r D. Lui s
Olivie r, cuyo re trato publ i camo s , luch al gn
' ' - ti e mpo co n grand e s d ificultad e s , has ta que ven-
cid as , pud o cabe rl e la s ati s facci n d e ver acre d i-
^ T _ tad o s lo s pro d ucto s d e s u fbri ca, que o bte n an
D. Lus O L I V I E R
R
1 i . j 1 T< J J T>
Fnndador de laFbricaGERMANI A gran d e mand a no so lo d e ntro d el Es tad o d e Mue-
bla, s ino tambi n po r el re s to d e la Re pbl i ca.
La ate ncin que o tro s nego cio s , e s pe ci al me nte d e campo , e xi g an al s eo r
Olivier, hiz o que enco mend as e la d ire ccin d e l a fbri ca pe rs o nas que d e s gra-
ci ad ame nte la d e j aro n d e cae r, d i s mi nuye nd o la fabri caci n y aun d e s me j o rand o
la clas e d e cervez a fabri cad a. En es te es tad o , el Sr. Olivier enco mend s u e s ta-
bl e ci mi e nto la acti vi d ad i nte l i ge nci a i nne gabl e s d el Sr. Mrmo l, quien en
P U E B L A . SA L N DE M QUI NAS REF RI GERA DO RA S EN L A CERV ECER A G E R M A N I A
muy po co ti e mpo realiz grand e s me j o ras y l e vant d e nue vo el crd i to d e l a
fbri ca Germania y d e s us pro d ucto s , cambi and o el no mbre d e las marcas y
d and o al me r-
cad o ce rve z as
que e n nad a
d es merecan d e
las me j o re s que
se fabri can en
el pa s .
H o y pe rte ne -
ce es ta fbri -
ca una So cie-
d ad anni ma,
que la re fo rm
para e xpl o tar-
la co n mayo re s
elemento s , y no
d ud amo s que
l l e vand o ella
o . la fue rz a co lo -
te AL O N DE EMB O TEL L AR
s al d el capi tal co l e cti vo , al canz ar
un d e s arro l l o no tabi l s i mo y ve nd r
s er una d e l as pri nci pal e s en s u g-
ne ro .
Cue nta co n muy bue nas mqui nas
re f ri ge rad o ras , ampl i o s ed ificio s y
bi e n mo ntad o s tal l e re s , co mo lo d e-
mue s tran lo s grabad o s que aco mpa-
amo s e s tas pgi nas .
VI I . Poblaciones principales.
To d o s lo s pue bl o s d e e s te Es tad o
pro gre s an rpi d ame nte beneficio d e
la ri que z a d el s uelo y d el d e s arro l l o
que o btuvo la i nd us tri a; to d o s cas i
to d o s s o n villas y ci ud ad e s ani mad as
y d e i mpo rtanci a me rcanti l , d i s ti n-
gui nd o s e , d e s pus d e la capi tal ,
Te huacan, Cho l ul a, Te z ui tl an, Tl at-
l auqui te pe c, Atl i xco , I z ucar d e Ma-
tamo ro s , Zautl a, Chal chi co mul a, I x-
tacamaxti tl an, Zacatl an, Acatl an,
Li bre s y o tras , cuyas po bl aci o ne s
fluctan d e s d e 6 10.000 habi tante s
cad a una. De d i care mo s al gunas pa-
T A CH O EN L A CERV ECER A G E B M A N T A l abras tan slo la capi tal y al guna
o tra, para no hace r ms e xte ns a la
re s e a d e e s te Es tad o , ya s al i d a d e lo s mo ld es que no s hab amo s pro pue s to .
Re co s tad a s o bre la fal d a d e la Mal i nche , se e xti e nd e la po pul o s a ci ud ad d e
Pue bl a d e l o s
A nge l e s (ho v
Pue bl a d e Zara
go z a), s e gund a
ci ud ad d e la Re WM
pbl i ca po r el
nme ro d e hab- ' " ^ B M K S S
baj ad e cien mil, ^^^j j j ^SB MH
si bien el cens o g u/^B m^^^SM
d e 1895 acus a ^^B B ^^S P I j ^^^^a^^P ^^^^S ^^gf c j ^S K
tan s lo 88.684.
Es una po bl a- ^^^^^^^^^^^^^^^^K B & j ^B & ag^^^U B j ^B K K ^
cin s umame nte
cul ta y as e ad a,
co n calles re ctas
muy bien ad o - ^
qui nad as y ele- P U K B L A . I NSTA L A CI N K L CTK I CA EN EL ATO Y AC
gante s ed ificio s .
Co ns trui d a en un plano i ncl i nad o s uave me nte , se faci l i ta la l i mpi e z a d e s us v as
has ta el punto d e s er qui z la ms as e ad a hi gi ni ca ci ud ad d e l a Re pbl i ca.
Sus ed ificio s pri nci pal e s s o n la Cate d ral , el ex co nve nto d e L a Co mpa a, la
Pe ni te nci ar a, d e re ci e nte co ns trucci n, la e l e gante y mo d e rna e s taci n d el Pe rro -
P U E B L A . V I ST A UENK H AL DE L A CI UDA D
carri l I nte ro ce ni co , al guno s te mpl o s anti guo s , la Cas a d e Mate rni d ad y el Pal a-
cio e pi s co pal .
H ay d o s al ame d as co n he rmo s as e s tatuas co mo la e cue s tre d e Zarago z a, la d e
B ravo y el mo nume nto la I n-
d e pe nd e nci a: d o s te atro s , una
pl az a d e to ro s , un j ard n en la
pl az a pri nci pal co n ao s s imo s
rbo l e s , un cas ino e s pao l y va-
ri as s o ci e d ad e s ci e nt fi cas y d e
re cre o . Las pri nci pal e s calles
d e Pue bl a e s tn cruz ad as po r
tranv as que se pro l o ngan las
afue ras y las e s taci o ne s . El
fe rro carri l I nd us tri al es una l-
ne ad e la mi s ma clas e que re co rre
muchas d e las fbri cas d e hila-
d o s que se l e vantan o rillas d el
Ayo tac, y hay o tro s tranv as d e
P EB LA
- ~
E X T E R I O B D E
" PENI T ENCI A R A
tracci n ani mal que se d i ri ge n Cho lula, la ci ud ad ve ci na.
Cue nta Pue bl a co n un bue n al umbrad o elctrico d e arco , y una re d d e telfo -
no s co n mucho s s us cri to re s , s iend o muy no tabl e s s us cas as d e co mercio po r el l uj o
que o s te ntan, e s pe ci al me nte las d e l as
calles d e Me rcad e re s , d e d i cad as al
ramo d e mo d as y art cul o s d e f anta-
s a, cuyo s e s caparate s l l aman la ate n-
cin d el fo ras te ro y [nad a ti e ne n que
e nvi d i ar lo s que se e xhi be n en l a
calle d e Pl ate ro s d e la capi tal me xi -
cana.
A L J O J U C A
Es ta po blacin ti e ne po ca i mpo r-
tanci a i nd us tri al y me rcanti l , pe ro
co ns ti tuye un ce ntro agr co l a d e l o s
pri me ro s d e la re gi n.
Es muy no tabl e un te mpl o co ns -
trui d o en Al j o j uca e n ti e mpo s anti -
guo s , d e cuya nave publ i camo s un
grabad o . Su magni fi ce nci a arqui te c-
tni ca d e mue s tra la fe d e lo s ti e mpo s
d e la co nqui s ta que elevaba tal e s mo -
nume nto s aun en po blacio nes tan in-
s i gni fi cante s .
C H O L U L A
La ve ne rabl e ci ud ad d e Cho lula, prxi ma Pue bl a, co n la que e s t uni d a po r
el Fe rro carri l I nte ro ce ni co _(ramal d e Tl ancual pi cn) y po r el tranv a ante s me n-
cio nad o , es una anti qu s i ma po blacin, ante ri o r la fund ao i n d e Pue bl a, en mu-
cho s ce nte nare s d e ao s , que po s ee e ntre o tras curio s as rui nas y anti g e d ad e s l a
famo s a pi rmi d e to lte ca, bie n co ns e rvad a y que o s te nta en s u cs pid e el te mpl o
catlico ed ificad o s o bre lo s re s to s d el viejo te mpl o pagano .
Cho lula, cabe ce ra d e un d i s tri to muy ri co e n agri cul tura, es t no o bs tante
d e ca d a en s u co mercio , que no re s i s te la co mpe te nci a que le hace el d e la prxi ma
capi tal .
TEH UAC N
La ci ud ad d e Te huacn, co mo Cho lula, d ata d e ti e mpo s ante ri o re s la co n-
qui s ta, s i bi e n la ci ud ad mo d e rna fund ad a en 1540, no o cupa el mis mo l ugar que
aqul l a.
Es ta es d e plano re gul ar co n calles re ctas y lind o s ed ificio s . Ence rraba 7.275
habi tante s e n 1895; ho y s po blacin s e r algo mayo r.
Lo s te mplo s d el Carme n, la Parro qui a y San Franci s co , s o n co ns trucci o ne s d el
ti e mpo d e lo s es pao les y d e bue na arqui te ctura.
La s i tuaci n d e la ci ud ad en el cruce d e lo s camino s para Oaxaca, Oriz aba y
Pue bl a, y el fe rro carri l d el Sur, d e Pue bl a Oaxaca que to ca e n ella, as co mo el
A L J O J U CA ( E ST A DO DE PUE B L A ) .
T E MPL O PA RRO QUI A L
ramal d e Te huacn Es pe ranz a, ani maro n s u co mercio hi ci e ro n nace r l a i nd us -
tri a, que cue nta ya co n al gunas fbri cas .
Te huacn es l ugar muy co ncurri d o po r lo s age nte s vi aj e ro s que acud e n ella
s e guro s d e hace r bue nas ve ntas , y po r mucho s e nfe rmo s que bus can la s alud e n
su clima s ano y en s us aguas mi l agro s as . Te ni e nd o en cue nta e s to , no cre e mo s
e xte mpo rne o me nci o nar y re co me nd ar el
HO T EL G RAN CO NT INENT AL
Pro pi e tari o : J UAN SEPTI EN
T E H U A C N
Entre lo s e s tabl e ci mi e nto s d e es ta clas e, mo ntad o s en l a Re pbl i ca, me re ce
nue s tra parti cul ar ate nci n el e l e gante Hotel Gran Continental d e Te huacn,
po r s u e s me rad a as i s te nci a, po r la e s pe cialid ad d e sus habi taci o ne s l uj o s ame nte
d e co rad as y ve nti l ad as y po r el agrad abl e ambi e nte d e bi e ne s tar que all s e d is -
fruta, ya co nte mpl and o el bo ni to j ard n que
he rmo s e a el pati o d el e s tabl e ci mi e nto , ya
co n la agrad abl e co nve rs aci n y fino trato d e
su pro pi e tari o D. J uan Se pti e n.
El ed ificio que o cupa el ho te l es d e lo s
ms mo d erno s d e la lo calid ad , y en l ha pues -
to s u d ue o to d o cuanto pue d e ape te ce r el
vi aj e ro bai s ta ms e xi ge nte .
Uno d e lo s pri nci pal e s atracti vo s que
ti e ne Te huacn para el fo ras te ro s o n lo s fa-
mo s o s bao s d e San Lo re nz o , e s table cid o s
500 me tro s d el ho te l , en el punto que es co -
no cid o po r H aci e nd a Grand e .
Es to s famo s o s bao s mi ne ral e s , tan co no -
cid o s en el pa s , s o n lo s que ms parti cu-
l arme nte se re co mi e nd an po r s us excelentes
aguas , para clculos, afecciones del hgado,
del estmago y o tras varias e nfe rme d ad e s , en
las que s o n eficaces po r lo s co mpo ne nte s qu- D . J U A N SEPT I EN
mico s que co nti e ne n, y s o bre to d o po r la si- Propietario del H O T E L C O N T I N E N T A L
tuaci n ge o grfi ca que o cupan.
Para la co mple ta co mo d id ad d el bai s ta y co mo bas e ind is pens able para s u
curaci n, e ra ne ce s ari o un bue n apo s e nto que re uni e ra, la par que co nd icio nes
hi gi ni cas , el e s me rad o s ervicio que re quie re la s i tuaci n d el que bus ca s u s al ud .
Es to es lo que ha re al i z ad o el Sr. Se ptie n co n la i ns tal aci n d e su Hotel Gran
Continental.
El clima d e Te huacn es s e gurame nte d e lo s me j o re s y ms s ano s d el pa s ,
po rque all se d i s fruta agrad abl e te mpe ratura en cualquie r po ca d el ao ; po r
es ta raz n re co me nd amo s nue s tro s lecto res que para re s tabl e ce rs e d e las f ati gas
d el trabaj o y co mo punto d e re po s o , vis iten es te l ugar d e re cre o , d o nd e d e s pus
d e to mar las aguas d e San Lo re nz o (aquel que las neces ite) e nco ntrar un bue n
Servicio d e Re s taurant e n el Hotel Gran Continental, para s ati s face r el ape ti to
que en aque l ambi e nte se d e s arro l l a.
Es tamo s s e guro s que s er agrad e ci d a nue s tra re co me nd acin, s o bre to d o si el
T E H UA CA N. - H O T E L G R A N C O N T I N E N T A L , DE D . J O A N SEPT I EN *
V I ST A GENERA L DE L O S B ASO S DE R A N C H O C O L O R A D O
vi s i tante s ufre al guna d e las afe cci o ne s ante s me nci o nad as , po rque en las aguas
d e ban Lo re nz o ha d e e nco ntrar el alivio ne ce s ari o .
Y I I I . Minera. Y a hemo s d icho que el Es tad o d e Pue bl a po s ee grand e s
ri que z as mi ne ral e s e n su s uelo , pero que se e xpl o tan po co po r ml ti pl e s caus as
l l amad as a d e s apare ce r, cuand o lo s pro pi e tari o s d e las ho y co no cid as y aband o -
nad as , se pre o cupe n de e s tud i arl as baj o un mto d o cientfico .
Se gn el anuari o d e e s tad s ti ca d el Minis te rio d e Fo me nto , tan slo s e explo -
tan e n la actual i d ad una d e o ro , cuatro d e pl ata y o ro y una d e pl ata, que pro d u-
j e ro n e n 1897, mi ne ral e s po r valo r d e 40.600 pes o s . Es to s d ato s , s in e mbargo no
no s o fre ce n co nfianz a po r las d ificultad e s co n que la mis ma Oficina d e Es tad s ti ca
tro pie z a para aco piarlo s .
Aguas minerales termo-medicinales. No pue d e d es co no cers e que -la na-
tural e z a ha d e rramad o sus d o ne s mano s llenas en el Es tad o d e Pue bl a. Des pus
d e d o tarl o co n tan pri vi l e gi ad o s uelo para la agri cul tura y e nce rrar e n el mis mo
mul ti tud d e valio s o s mi ne ral e s y cante ras d e finsimos mrmo l e s trans pare nte s y
d e precio s o s co lo res , no o lvid el i napre ci abl e d e tal l e d e las aguas te rmo -me d ici-
nale s que s o n un co ns uelo para la humani d ad d o lie nte , y fo rman un ve ne ro impo r-
tante d e ri que z a para las re gi o ne s que las po s e e n.
El te rre no vo lcnico que pre d o mi na en el Es tad o y la pro xi mi d ad d e lo s gran-
d es ce ntro s plutnico s d e te rmi nad o s po r el Po po cate pe tl , crate ri fo rme bie n co no -
cid o , el I xtacci huatl y la Malinche (Malintz in), pro d uce n e n la l l anura mul ti tud
I B I ^ ^
.

d e mananti al e s cargad o s d e s ales muy d i ve rs as , e ntre vi as que se d i s ti ngue n po r
s u abund anci a las fue nte s d e aguas te rmal e s s ul furo s as . No me nci o nare mo s to d o s
eso s mananti al e s , po rque en ge ne ral s o n bi e n po co co no cid as s us pro pi e d ad e s te -
raputi cas y al guno s care ce n d e aplicacin po r las lo calid ad e s e n que se e ncue n-
tran, pero no d ebemo s pas ar e n s ilencio lo s que bro tan en la he rmo s a campi a
que ro d e a l a ci ud ad d e Pue bl a y e n su pro pi o re ci nto , apro ve chnd o s e en l a cura-
cin d e millares d e e nfe rmo s que ello s acud e n en bus ca d e la s alud que s uelen
hal l ar al co ntacto d e s us benficas aguas .
El ms no tabl e d e ello s es , s in d ud a, el l l amad o Rancho Colorado, 3 kilme-
tro s d e Pue bl a y unid o la ciud ad po r una lnea d e tranv as , cuyo s carruaj e s
parte n d e la Pl az a d e Armas e n aque l rumbo co n i nte rval o s d e ve i nte mi nuto s .
Es te mananti al s urge e n una e xte ns a me s e ta co ns ti tui d a en s u capa s uperio r po r
rico humus que pro d uce e n ella una ve ge taci n e xube rante , y baj o el cual se e n-
cue ntra ro ca cal cre a y tro z o s d e lava anti gua fo rmand o o tra capa d e 3 me tro s
d e es pes o r, s u vez s upe rpue s ta s o bre un d eps ito d e fango muy pro fund o . Es ta
co ns ti tuci n ge o lgica d el s uelo , uni d a la fo rma d e la me s e ta que apare nta un
co no truncad o muy po co l e vantad o en la l l anura, i nd i ca que all hubo e rupci o ne s
pl utni cas el crte r mis mo d e un vo lcn ce gad o d es d e mucho s s iglo s ha.
En d i cha me s e ta se e ncue ntran lo s nume ro s o s o jo s d e agua que fo rman e s te
rico mananti al , tan abund ante s que el fund ad o r d el B al ne ari o no hubo d e hace r
cae r as ni d eps ito s para re co ge r las aguas , s ino co ns trui r lo s d e partame nto s
s o bre las fue nte s mi s mas , lo que traj o co mo pri me r re s ul tad o prcti co que el ba-
i s ta re ci ba e n su cue rpo el agua en el mo me nto d e bro tar la s uperficie y ante s
d e que se d e s pre nd an lo s gas e s libre s que co nti e ne ; y co mo s e gund a pro pi e d ad
i mpo rtant s i ma que el agua se re nue ve po r s so la co ns tante me nte y es t s i e mpre
pura, s in pe l i gro al guno d e co ntagi o para lo s bai s tas .
No s e co ns e rva me mo ri a d e cund o hayan s id o d e s cubi e rto s es to s mananti al e s .
Se s abe po r trad i ci n que mucho s ao s , s iglo s quiz , ante s d e la co nqui s ta, acu-
d an lo s ind io s baars e en ello s, y e ra fama que curaban to d a clas e d e e nfe rme -
d ad es . De s pus , lo s es pao les fund aro n un e s tabl e ci mi e nto d e campo y apro ve -
chaban las aguas s ul furo s as para el ri e go , co mo ho y lo hace n lo s actuales d ue o s
co n las s o brante s d el bal ne ari o ; pero hace alguno s ao s , el pad re d e s to s Do n
Ed uard o H .
a
Co lo mbres , tuvo la l e vantad a id ea d e i ns tal ar un e s tabl e ci mi e nto
hi d ro te rpi co para la curaci n d e las e nfe rme d ad e s d e l a piel y d e la s angre . Des d e
e nto nce s vie ne la fama d e es to s B ao s en co nti nuo crescendo, atraye nd o paci e nte s
has ta d e las ms l e j anas po blacio ne s d e la Re pbl i ca, lle gand o el nme ro d e pe r-
s o nas que anual me nte acud e ello s, cuare nta mil, habi e nd o sid o en 1898 d e
48.314 e nfe rmo s . Ve rd ad e rame nte as o mbra es ta ci fra, y s i s e ti e ne e n cue nta que
la mayo r parte d e ella la fo rma la clas e po bre i nd ge na que all s e baa po r uno s
cuanto s ce ntavo s (una ins ignificancia) se ve nd r e n co no cimiento d el i nme ns o
beneficio que la humani d ad d o liente pro d i gan lo s actual e s pro pi e tari o s d el
Es tabl e ci mi e nto Sre s . Lui s M. Co lo mbres y H no s .
El B al ne ari o se co mpo ne d e vario s d e partame nto s pabe llo ne s ais lad o s e ntre
s, ho y e n nme ro d e cuatro , e s tand o d e s tinad o el ms anti guo lo s bao s para
la clas e pro l e tari a y las o ficinas d e la Direccin, Ad mi ni s traci n y Sala d e hid ro -
e l e ctro te rapi a, d o nd e e xi s te n bueno s ge ne rad o re s d e e l e ctri ci d ad e s tti ca y mucho s
aparato s que ti e ne n s u aplicacin d ivers o s pad e ci mi e nto s . Es te pabelln f u
mand ad o ed ificar en 1886 po r el fund ad o r d el Es tabl e ci mi e nto , y l se refiere el
pri me r grabad o d e es tas pgi nas .
Ms lejo s , s e parad o s po r j ard i ne s , e s tn o tro s pabe llo ne s d o nd e el co nfo rt y el
l uj o s e he rmanan, o s te ntnd o s e has ta d o nd e lo pe rmi te n las s ales co rro s ivas d el
agua s ul furo s a que d e vo ran implacable s , en muy po co ti e mpo , lo s marco s y lo s
az o gues d e lo s e s pe jo s , lo s portiers y has ta el es tuco d e lo s muro s .
En es to s d e partame nto s lo s hay es peciales para s eo ras y no fal tan las pis ci-
nas ampl i as para la nataci n d e vari as pe rs o nas la vez , cuyas pi s ci nas co muni-
can co n lo s cuarto s , d e mo d o que el bai s ta pue d e o ptar po r el ais lamiento el
bao e n co mn s e gn su vo l untad .
Para d ar una id ea apro xi mad a d e lo s ed ificio s l e vantad o s en es te mananti al ,
publicamo s lo s ad j unto s fo to grabad o s que co nce ptuamo s s uficientes , y que re mo s
d e d i car el es pacio que no s re s ta tratar d e las aguas d el mis mo , maravillo s as po r
s u ri que z a qumica y su no tabl e abund anci a.
B AO S DE R A N C H O C O L O R A D O . DEPARTAMENTO GENERAL PARA FA MI L I A S
B ro tan d el s uelo en 25 fue nte s , d e las cuales s e e xpl o tan tan slo cinco , y pued e
as e gurars e que d o nd e qui e ra se tal ad re el pis o e n aquella curio s a z o na, se o bte n-
d rn venero s d e aguas mi ne ral e s . Su te mpe ratura no es alta: 285 ce nt grad o s ,
que pe rmi te n el bao en la fue nte mi s ma, co mo d e j amo s d i cho , y s us pro pi e d ad e s
te raputi cas vari ad s i mas se po ne n d e relieve en lo s s i gui e nte s anlis is :
A N L I SI S CU A L I T A T I V O DE L A S A GU A S T E R M O M I NE R A L E S
DE R A N C H O C O L O R A DO
Caracteres fsicos. De ns i d ad 1,002. Te mpe ratura, 285. Li ge rame nte untuo s a
al tacto , s abo r s ens ible d e hi d rge no s ul furad o . Di fana. En la maana se cubre
la s uperficie d e lo s mananti al e s co n una capa d e az ufre pul ve rul e nto co ns ecuen-
cia d e la trans fo rmaci n d el cid o s ul fri co al po ne rs e en co ntae to co n la atms fe ra.
Caracteres qumicos. Ne utra la ti ntura d e to rnas o l .
Gases libres. Anh d ri co carbnico , cid o s ul fh d ri co , ni trge no .
Gases disueltos. Anh d ri co carbnico , cid o s ul fh d ri co , ni trge no .
Cuerpos al estado de sales. A C I D O S : s ul fri co , brico , s ilcico , fo s frico , ars -
nico , cl o rh d ri co , yo d h d ri e o y fluorhdrico.
B A SE S: Po tas a, litino , e s tro nci ana, cal, magne s i a, magne s i o , al mi na y xid o
d e fierro.
(Qumico : Jos Bibiano Carrasco.)
A N L I SI S C U A NT I T A T I V O Y C U A L I T A T I V O D E L A S A GU A S T E R M A L E S , SU L F U R O SA S, A R SE N I A L E S,
F O SF R I C A S, F E R R U GI N O SA S, F L U O R H I DR O SA S, Y O DH I DR O SA S Y B O R I C A DA S QU E NA CEN E N L O S
B A O S DE L R A N C H O C O L O R A DO ( E N P U E B L A ' , PO R E L SUSCRI T O C A T E DR T I C O DE QU MI CA E N
E L C O L E GI O DE L E ST A DO DE P U E B L A .
Un litro de agua contiene
Gases libres.Acido anh d ri co carbnico 1 911
Acid o s ul fh d ri co ni trge no 31 265
Cuerpos al estado de sales
Acidos. Sul fri co 1 734
B rico 416
Silcico 90
--- Fo s fri co 128
Ars e ni ato d e s o d a 5
Clo ruro d e s o d ium 622
Y o d h d ri e o 69
Fl uo rh d ri co 44
Bases. Po tas a 692
Li ti no 23
B i carbo nato d e e s tro nci ana 12
Cal 709
Magne s i a 452
Magne s i o . . 26
Almina 28
Oxid o d e fierro 32
Gas cid o carbnico puro e n las pi s ci nas 4 722
To tal parci al 11 746 265
Prd i d a al po ne rs e en co ntacto co n la atms fe ra la i nte mpe ri e . 3 10 41
To tal d efinitivo 8 736 224
Te mpe ratura: s o bre lo s mananti al e s y cual qui e ra ho ra d el d a, 28 5.
Puebla Octubre 15 de 1894.
Lui s C A B K E O .
Co pia s acad a d e l o ri gi nal .
Co mo pue d e o bs e rvars e e n lo s anlis is que acabamo s d e co piar, co nti e ne n e s tas
aguas arsnico, fsforo, flor y xido de hierro, lo s grand e s re co ns ti tuye nte s d el
o rgani s mo y mo d ificad o res excelentes d e la nutri ci n, hacind o las s umame nte
beneficio s as para mul ti tud d e e nfe rme d ad e s , e s pe ci al me nte para la tis is , clo ro s is ,
ane mi a, s filis , e s crful a, re umati s mo , parl i s i s , go ta y, e n ge ne ral , para to d as las
afe ccio ne s d el e s tmago , d el h gad o , d e la piel, d e las vas uri nari as y de la cin-
tura, co ntnd o s e cas o s d e bri l l ante re s ul tad o curati vo en e nfe rme d ad e s nervio s as
y en la e s te ri l i d ad .
El Sr. Co lo mbres , quie n d ebemo s la amabi l i d ad co n que no s pe rmi ti vi s i tar
e n to d o s lo s d etalles s u magnfico bal ne ari o , po s ee millares d e certificad o s Me
e nfe rmo s agrad e ci d o s que re co braro n la s alud vi rtud d e lo s bao s e n Rancho
Co lo rad o ; pe ro po r raz o ne s d e d is crecin, fciles d e co mpre nd e r, no no s auto ri z
para publ i car ni nguno d e ello s.
B A O S DE R A N C H O C O L O R A D O . DEPARTAMENTO ESPECI AL PARA FAMI L I AS
Para te rmi nar co n e s ta breve d es cripcin d e tan i mpo rtante e s tabl e ci mi e nto
hi d ro te rpi co , aad i re mo s que po s ee una co nd icin i mpre s ci nd i bl e en mucho s
cas o s para la curaci n d e las e nfe rme d ad e s , cual es la d e e s tar ro d e ad o po r un
bells imo pai s aj e , s in i gual en el mund o , que d i s trae el nimo del bai s ta y al e j a
su pe ns ami e nto d e s us males fs ico s , d is po nind o lo para re ci bi r en me j o re s co nd i-
cio nes la vi rtud curati va d e las aguas .
Lo s que co no ce n la campi a d e Pue bl a, s abe n que no e xage ramo s : nad a hay
co mparabl e al pano rama que pre s e nta, vari and o cad a ho ra d el d a s e gn el so l
i l umi na d e s o s layo co n rayo s d e prpura las nieves d e lo s vo lcane s al apare ce r e n
o ri e nte , ya cuand o d es d e el cni t arranca to no s bri l l ante s lo s bo s ques y las
prad e ras . Ni ngn o tro l ugar ms pro pio para la co nte mpl aci n d e aquellas
gi gante s cas mo ntaas que la me s e ta d e Rancho Co lo rad o . Des d e all s e d ivis an
co n to d o s lo s d etalles travs d e una atms fe ra d i fana, el Po po cate pe tl , el
I xtaci huatl y el Mal i nche , y as o mand o s u po d ero s a cabe z a, co ro nad a d e e te rna
nie ve , s o bre las l e j anas brumas d el ho ri z o nte , se pe rci be tambi n el co lo sal Citlal-
te pe tl Pi co d e Oriz aba. La afi l i granad a ci ud ad d e Pue bl a se re cue s ta e n la
l l anura, o s te ntand o airo s a"las elevad as to rre s y cpul as d e s us cien te mplo s , sal-
pi cad a d e j ard i ne s y al ame d as , ro d e ad a d e fbri cas que ye rgue n s us hume ante s
chi me ne as , s mbo lo d e la i nd us tri a humana, re fle jnd o s e e n las pl ate ad as aguas
d el Ato yac y el San Franci s co . En d ireccin lo s vo lcanes , alcanz a vers e o tra
ci ud ad , e n pas ad o s ti e mpo s muy po pulo s a, la anti gua Cho llam Cho lula, co n su
clebre pi rmi d e , tal vez co nte mpo rne a d e las e gipcias y que co mo ellas d e s af a
B A SO S DE R A N C H O C O L O R A D O . DEPA RTA MENTO DE SESO B AS
lo s te rre mo to s y lo s huracane s y la d e s tructo ra accin d e lo s s iglo s . All se la ve
co ro nad a su cs pid e co n un te mpl o catlico d o nd e e xi s ti e ro n las aras d el paga-
ni s mo , abati d a en s us pro po rci o ne s po r l a maj e s tad d el Po po cate pe tl que s e eleva
s u es pald a y que pare ce querer d e mo s trar la pe que e z d e las o bras humanas y
s u ins ignificancia, ante la grand i o s i d ad d e la natural e z a.
Tale s s o n lo s B ao s d e Rancho Go lo rad o . Po r la vi rtud d e s us aguas , po r s u
clima te mpl ad o y bri s as bals micas que baj an d e lo s bo s que s , y po r lo s d elicio s o s
pai s aj e s que d es d e all se ad mi ran, s o n d e lo s pri me ro s , s ino lo s nico s d el mund o ,
cuyas pro pi e d ad e s curati vas o fre ce n al e nfe rmo la s e guri d ad co mpleta, en la ma-
yo r a d e lo s cas o s , d e re me d i ar s us pad e ci mi e nto s .
En el cas co d e la ciud ad d e Pue bl a hay tambi n mucho s mananti al e s d e aguas
s ul furo s as que se apro ve chan e n la hi d ro te rapi a, y e ntre ello s me ncio nare mo s el
B al ne ari o d e Pas eo ^Nuevo B ao O ri e ntal d e lo s Sre s . Do cto re s Salas y O 'Farri l ,
s i tuad o al Po ni e nte d e la ciud ad e n l a Al ame d a Pas e o Bravo. Las aguas d e es to s
bao s s o n s ul furo s as clcicas ars e nicale s y su co mpo s icin qumica var a algo d e
las d el Rancho Co lo rad o .
So n tantas las ve rti e nte s d e aguas mi ne ral e s que co rre n en el s ubs uelo d e
Pue bl a, que l ti mame nte habind o s e abi e rto un po z o po r el municipio para el
ri e go d e calles y j ard i ne s e n d icho Pas e o B ravo , se o btuvo una po d ero s a co rri e nte
d e agua s ul furo s a. Y po r ltimo , e n la fbri ca d e cervez a Germania, d e la que e n
o tro l ugar no s o cupamo s , un po z o arte s i ano pe rfo rad o po co s me tro s d e la s upe r-
ficie, pro d uj o agua fe rrugi no s a, ri qu s i ma e n es te mi ne ral y que el Ge re nte d e la
ne go ci aci n se pro po ne e xpl o tar, e mbo te llnd o la para la ve nta.
De lo que llevamo s d icho s e d e s pre nd e que no es d e s pre ciable el e le me nto d e
ri que z a que e n el Es tad o d e Pue bl a co ns ti tuye n las aguas mi ne ral e s , habi nd o no s
re fe ri d o tan slo las que po r e xi s ti r en un ce ntro d e po blacin co mo l a capi tal
s o n ms co no cid as , pe ro te ne mo s no ti ci as d e o tro s mucho s mananti al e s que bro tan
e n las s i e rras y en l ugare s d i s tante s d e po blad o , cuyo s anlis is qumico s l l amar an
s e gurame nte la ate nci n d el md ico haci a ello s .
Rs tano s tan slo d e d icar d o s pal abras un curio s o fe nme no que e ntra en el
o rd e n d e la mate ri a que tratamo s . Queremo s re fe ri rno s lo s llamad o s Humeros
que e xi s te n en una haci e nd a d el Sr. J o s M.
a
Es pi no s a, ubi cad a en la municipa-
B A SO S DE R A N C H O C O L O R A D O . GA B I NET E E L E CT B O - T E B A PI CO
EST A DO DE PUEB L A
l i d ad d e San Ni co l s d e Mal pa s , d i s tri to d e Chal chi co mul a, no mbrad a Santa Ana
La Ve ntana. Es to s humeros co ns i s te n en un f ue rte e s cape d e gas e s s ul furo s o s que
bro tan d e la ti e rra, d e nunci and o al guna po d e ro s a co rri e nte l qui d a s ubte rrne a.
El pro pi e tari o d el te rre no no s as e gura que nue ve baos i nhal aci o ne s e n e s to s
hume ro s bas tan para curar la s filis , la he rpe s y el re umati s mo , aunque s te s e a
crnico d e d i e z ao s .
Po r lo que pud i e ra i nte re s ar nue s tro s l e cto re s d e ci mo s que para vi s i tarl o s ,
habr d e i rs e po r el Fe rro carri l I nte ro ce ni co has ta la e s taci n Vi rre ye s y d e s ta
e n carruaj e cabal l o , s eis l e guas has ta la haci e nd a L a Ve ntana. L a te mpo rad a
ms pro pi a es d e Marz o O ctubre , y para o tro s d ato s pue d e n d i ri gi rs e D. J o s
Mar a Es pi no s a, Po rte r a d e Santa Catari na, n. 3, Pue bl a.
I X . Agricultura y Ganadera. Entre lo s Es tad o s pri nci pal e s d e la Re -
pbl i ca para la agri cul tura, Guanaj uato , Mi cho acn, J al i s co , Y ucatn, Ve racruz ,
Mxi co y Pue bl a, figura s te co mo uno d e lo s pri me ro s , no s lo po r la canti d ad d e
lo s pro d ucto s , s ino po r s u i nme ns a vari e d ad que al canz a to d o s lo s ve ge tal e s cuan-
to s qui e ran cul ti vars e e n s u fe cund o s uelo .
Y a he mo s vi s to que en 1896, i mpo rt la co s e cha d e al guno s art cul o s pri nci pa-
les , tal e s co mo arro z , ma z , tri go , caf, tabaco , e tc., 15.271.972 pe s o s , habi nd o l e
s o bre pre s ad o la d e 1897 en d o s millo ne s d e pe s o s , co mo pue d e ve rs e co nti nua-
ci n:
P R O D U C C I N A GR C O L A D E L E S T A D O DE P U E B L A E N 1 8 9 7
Pano cha . . .
Mieles . .
O l e agi no s as .
Alco ho le s d e caa
Te qui l a. . . .
Pul que . . . .
Tl achi que . . .
Curti e nte s .
Caf
Arro z .
Ce bad a
Maz .
e . .
la caa:
g








119.557
1.620.721
5.392.317
1.414.404
849.786
21.462
4.156
128.803
1.045.048
484.093
!
Tabaco
T O T A L .








278.233
23.981
2 0 .0 0 0
5.185.675
27.628
430.180
85.490
1 2 .0 0 0
24.645
14.897
17.183.076
Tri go . . .
L e gumi no s as
Camo te . .
H uacamo te .
Papa. . .
So l ne as : Chi
De ri vad o s d e
Az car. .
Es ta pro d ucci n s e o bti e ne en 478 haci e nd as pri nci pal e s co n que cue nta el
Es tad o , d e l as cual e s e s tn d e s ti nad as 14 al cul ti vo d el caf, 67 al d e la caa d e
az i car, 328 al d e lo s ce re al e s , 26 al d el mague y d e pul que y 6 al d e l tabaco .
H ay tambi n 42 haci e nd as que s e d e d i can la cr a d e ganad o : s i n e mbargo la
ri que z a pe cuari a d e Pue bl a es d e po ca co ns i d e raci n.
X. Vas de cotnunicacin y transporte. Es tal ve z el Es tad o d e Pue bl a
el ms cruz ad o po r v as frre as que s e e ncue ntra e n la Re pbl i ca y no cabe d ud ar
que e s to tambi n d e be el gran d e s arro l l o que o btuvi e ro n s us ri que z as natural e s .
El Fe rro carri l Me xi cano d e Ve racruz y el I nte ro ce ni co , el pri me ro po r me d i o
d e un ramal que parte d e Api z aco , y el s e gund o d i re ctame nte , to can e n la capi tal ,
atrave s and o lo s val l e s frti l s i mo s que s e e xti e nd e n al pi e d e la Si e rra Ne vad a.
El I nte ro ce ni co ti e ne en el te rri to ri o d el Es tad o lo s ramal e s d e Vi rre ye s
San J uan d e lo s Ll ano s y d e Pue bl a Tl ancual pi cn. H ay tramo s d e v a frre a e n
s e rvi ci o d e Te huacn Es pe ranz a que co ne cta las d o s grand e s l ne as d el Fe rro ca-
EST A DO DB PUE B L A
505
rr d e l Sur y d el Fe rro carri l Me xi cano y o tro ramal que une l as po bl aci o ne s d e
San And rs y Chal chi co mul a. El fe rro carri l d e San Marco s Te co l utl a cruz a
s upo rtante s re gi o ne s d e Pue bl a, y po r l ti mo el fe rro carri l d e l Sur que pLrte d e
Pue bl a has ta O axaca, faci l i ta y abarata lo s trans po rte s d e lo s rico s pro d ucto s
d e una z o na frti l s i ma co mo lo es la d e lo s d i s tri to s d e Te huacn y Te camachal co
Ad e mas d e e s to s abund ante s cami no s d e hi e rro , cue nta el Es tad o co n mul ti tud
d e tranv as parti cul are s que une n l as grand e s haci e nd as l as e s taci o ne s d e fe rro -
carri l , co mo e n lo s Arco s , Ato to ni l co y o tro s , lo que hace co mpl e to y rpi d o e l
s e rvi ci o d el trans i to e ntre lo s punto s pro d ucto re s y las po bl aci o ne s .
Uni d o e s to al e xce l e nte s e rvi ci o po s tal y te l e grfi co i ns tal ad o po r la Fe d e ra-
ci n, que cue nta co n 30 ad mi ni s traci o ne s , 82 age nci as y una s ucurs al d e co rre o s ,
y muchas e s taci o ne s d e te l grafo s , hace n que lo tan co mnme nte l ame ntad o en la
mayo r a d e lo s Es tad o s no o curra e n Pue bl a, d o nd e no fal tan, po r f o rtuna, bue nas
v as d e co muni caci n y trans po rte .
EST AD O D E PUEBLA
DI R E C T O R I O P R O F E SI O N A L
en la Capital
A B O GA DO S
Agtl i rre Manue l , Cal l e j n Sapo s 1.
Al arcn Amad o , Mo l i na 3.
Al d ave Mi gue l , Cho l ul a 15.
Al maz n Fe l i pe , Capo ral a 15.
Amad o r Manue l , Li mpi a 3.
Amas tal Franci s co , Co s tad o S. Agus t n 12.
Ame z cua Enri que , Anz ure s 2.
Are l l ano Manue l , L af ragua 7.
Armo ra Lui s , Carl o s Pache co 8.
Arj-io jaManue l , Co s tad o S. Pe d ro 5.
Az cu Teo d o s io , J arci e r as 2.
Az cu Pe d ro , S. Mi gue l i to 12.
Al vare z Emi l i o , Po rfi ri o Daz 10.
Az cu Se raf n, Es tanco Muj e re s 7.
Al maz n Manue l , Capo ral a 15.
Agui l ar Raf ae l E., I gl e s i as 4.
B arri e nto s Franci s co , Zarate 1.
B arrue ta Fe rnand o , Po rfi ri o Daz 11.
B e i s te gui Franci s co , Al guaci l 12.
B e ri s tai n J o s , Y acas 4.
Cal d e rn Mac as Franci s co , I gl e s i a S. Ro e
Carras co J uan B ., Mo l i na 2.
Carras co Patri ci o , Cho l ul a 9.
Carre to Manue l , 2.
a
Sta. Te re s a 7.
Cas tillo Fe d e ri co , Cabri tas d el Carme n.
Cas tro Ro be rto , Anz ure s 10.
Co ntre ras Fe l i pe , H o s pi ci o 9.
Co ra J o aqu n, Co s tad o S. Agus t n 3.
Co varrubi as Po rfi ri o , Le o na Vicario 1.
Cue l l ar Al fre d o , Sacri s t a Co ncepcin 2.
Card o s o Rafae l , Fue nte 3.
Cae te Rafae l , Garate 3.
Cal va Manue l , Go z o s 7.
Camacho J o s M., L af ragua 19.
Cant Al e j o , Cal l e j n Gal l i to 1.
Cas o B e rnard o , Po rfi ri o D az 13.
Cas ti l l o Amad o , Co ncepcin 12.
Chve z O rti z Franci s co , Ve nad o 1.
D az Do mi ngo , Mari ano Vargas 16.
Dvi l a J uan, So l 11.
Enci s o J uan, I nf ante s 1.
Es co bar El i gi , Po rtal Sta. Catari na 6.
Es p nd o l a Carme n, Gavi to 5.
Es pi no s a B and i ni Vi ce nte , H o s pi tal i to 4.
Es pi no s a B ravo Li no , H o s pi tal i to 4.
Es pi no s a d e l o s Mo nte ro s I s mae l , Me s n
Sta. Te re s a 9.
Es pi no s a d e l o s Mo nte ro s Manue l , Co s me
Furl o ng 13.
Enci s o I gnaci o , Co rre o Viejo 1.
Es pi no s a d e lo s Mo nte ro s Fe rnand o , Mes n
Sta. Te re s a 9.
Fe rnnd e z Agus ti no , Al guaci l 4.
Fe rnnd e z d e L ara Lui s , I nfante s 11.
Fl o re s 'Ce l e ri no , Gavi to 2.
Fre yr a Anto ni o , Eche ve rr a 18.
Fre yr a Manue l , J uan C. B o ni l l a 3.
Fl o re s Al ato rre Franci s co , Le o na Vicario 7.
Garc a Lz aro , l l amo s Ari z pe 9.
Garc a Rafae l , As to mba 6.
Gari bay Lui s , Carl o s Pache co 18.
Gmez Ans e l mo , Ramo s Ari z pe 7.
Gmez Daz a Lui s , Co rreo Vie jo 9.
Go rd i l l o J o aqu n, 3.
a
S. J o s 8.
Go ro z pe L ui s , Le o na Vicario 2.
Graj al e s J o s , Ramo s Ari z pe 7.
Guarne ro s J uan, M. Vargas 2.
Gue rra Fi l i be rto , Es tanco Muj e re s 5.
Guti rre z Mari ano , Tecali 16.
Garc a Armo ra Lui s , Si e mpre vi va 8.
Garc a I gnaci o , De n 11.
Garc a Cano Franci s co , L af ragua 24.
Gue rra Dio d o ro , Mes n Vie jo 5.
Graj al e s J o aqu n, L af ragua 2.
H aro Manue l , Mari ano Vargas 1.
H e rnnd e z Le o po l d o , 2.
a
S. J o s 3.
H e rre ro J uan, Ramo s Ari z pe 13.
H e rro z Se al ti e l , Rabo s o 13.
I s unz a Rafae l , Franci s co Cravi o to 18.
I barra J o aqu n, B ve d as Co mp.
a
4.
J i mne z L abo ra Mi gue l , Ramo s Ari z pe 5.
J o f re Mari ano , Macari o Vargas 14.
L amad ri d Fl i x, I nf ante s 5.
L arre Le o po l d o , J o s Mans o 1.
Li mn L ui s G., 5 d e Mayo 6.
Li mn Are nas Rafae l , Mo rad o s 15.
Li z ao l a Arnul fo , So l ar d e Cas tro 19.
Lpe z B e rnard o , Pue nte d e Analco 22.
J A RA B E DE RA B A NO Y O DADO DE J . B UCI . De purati vo . T O DA S F A RMA CI A S
J . B . F O S S Y C O M P . A - CA RB N Y CO K E . - GA NT E , 2. - M X I C O . D . FF.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE PUEB L A 507
Lpe z Fue nte s Mi gue l , Carl o s Pache co 7.
Lo z ano To ms , Po rtal Mo relo s 10.
L abas ti d a Ro be rto , Co ncepcin 3.
L i naj e Ed uard o , Mi rad o re s 9.
Mal d o nad o Alfo ns o , Sacri s t a Co ncepcin 10.
Mal d o nad o Ramn, I gl e s i a Sta. I ns .
Manci l l a Vi ce nte , S. Mi gue l i to lS.
Mart ne z Diego , H o s pi tal i to 3.
Mart ne z Carri l l o Rafae l , Pe as 3.
Mart ne z Lpe z To ms , Rabo s o 11.
Mart ne z Ramo s J o aqu n, 2.
a
So le d ad 4.
Mas carua Miguel, Carro s 7.
Matus J o s d e J e s s , Mes n Sta. Te re s a 5.
Melnd ez Agus t n, 2.
a
d e l a So led ad 23.
Me lnd e z Nico ls , I nf ante s 8.
Me nd i z bal Fe rnand o G., I gl e s i as 18.
Me rcad o Manue l , I barra 2.
Mo nro y Ate no d o ro , Ramo s Ari z pe 5.
Mo ral J o s J o aqu n d e l, Vi cto ri a 13.
Mo ral e s Emi l i o , Sacri s t a d e l a Co ncepcin 3.
Muo z O vand o Franci s co , Ochavo 4.
Mart ne z Vz quez J o aqu n, B elm 4.
Mrque z Ge rard o , J arci e r a 22.
Mar n L ambe rto , Cho l ul a 17.
Mart ne z Vz que z J o aqu n, B e l m 4.
Mart ne z Mo d e s to R., Cho l ul a 15.
Me nd i z bal Fe rnand o S., J arci e r a 1.
Mugi ca Mi rand a Gre go rio , Ari s ta 8.
Narve z Lui s , Franci s co Mo ral e s 12.
Ne co e che a J uan Pe d ro , Po rte r a Sta. Catari na
Ni e to Cruz , Co ncepcin 2.
Nue z Ni co l s , Li mpi a 2.
Narve z Mi gue l , Franci s co Mo ral e s 12.
O rte ga And rs , Ramo s Ari z pe 9.
O vand o Ed uard o , Pue nte Ovand o 15.
Pal aci o s J uan, 2.
a
Me rcad e re s 11.
Pal ma J ul i o , Te cal i 14.
Prraga J o s M.
a
, J uan Ram re z 7.
Pre z B al bi no , Po rtal Sta. Catari na 21.
Pre z Mar n Anto ni o , 2.
a
Sto . Do mi ngo 10.
Pre z Sal az ar I gnaci o , Vi cto ri a 5.
Pri mo Sid o nio , Ange l a Pe ral ta 5.
Po ntn Mari ano , S. J e rni mo 3.
Parra I ri ne o , So l ari to 1.
Qui ntana I gnaci o , Franci s co Cravi o to 18.
Qui ntana J uan, Co rre o Vie jo 13.
Qui nte ro Ange l , 2.
a
d el Carme n 7.
Qui nte ro J o s M.
a
, Capuchi nas 7.
Ram re z Anto ni o , Go z o s 7.
Ram re z Cas tul o , Capo ral a 5.
Ram re z Fe l i pe , B e l m 15.
Range l Es te ban, S. Pe d ro 6.
Re ye s Agus t n, Te pe tl apa 15.
R o J o s d el, Anz ure s 6.
Ri ve ro Anto ni o , Rabo s o 3.
Ro d r gue z J o aqu n J ul i o , No vi ci ad o 5.
Ro j as Rafae l , S. Mi gue l i to 2.
Ro j as Mo nto ya J o s , Chi huahua 3.
Rs e te Rafae l , J uan C. B o ni l l a 5.
Rui z d el H o yo Ri card o , S. Mart n 3.
Ri vad e ne yra B ul ne s Mari ano , L i mpi a 6.
Snche z Euge ni o , So l ar d e Cas tro 13.
Snche z Gao na Anto ni o , H ue rtas 13.
Sand o val Al fre d o , Vi cto ri a 12.
Sand o val Miguel, Vi cto ri a 12.
Sand o val J o aqu n, Carl o s Pache co 4.
Sarmi e nto Mi gue l A., I nfante s 9.
Seo ane Anto ni o , Co rre o Vie jo 5.
Seo ane Pri mi ti vo , Franci s co Mo ral e s 1.
Sevilla Manue l , Sta. Cl ara 9.
So lis Erne s to , Co ncepcin 7.
Sal d aa Rafae l , De n 5
Sal d aa Rafae l D., Fe cal i 17.
Sal d aa J o s M.
a
, Pue nte d e Anal co 6.
Si e rra Fi l i be rto , Cal l e j n Sapo s 8.
Tamari z Le o nard o , Pal ma 3.
To led o Ri card o , Rabo s o 2.
To rre Se raf n d e l a, Te caj e te 14.
Tras l o s he ro s Franci s co , Ad uana 16.
Uri arte Ange l , Calle Zarago z a.
Val d s Carave s J o aqu n, L af ragua 12.
Vargas Franci s co , Pe as 1.
Vargas Rafae l , Zrate 5.
Vi l l e gas Ed uard o , 2.
a
Sta. Te i e s a 1.
Vi tal Manue l , Co s tad o S. Agus t n 10.
Zaf ra Co s me, Po rte r a Sta. I ns 12.
Zamaco na J o ao u n, Mes n Sta. Te re s a 8.
DENT I ST A S
Are chaval e ta O., Cho l ul a 16.
Carb J uan, Sta. Cl ara 3.
Carmn N., Zarago z a.
Co rni s h Carl o s , Co s tad o S. Pe d ro 1.
Chambre s W., Gue vara 4.
Larraci l l o Mari ano , I nfante s 11.
Os o M. d el Carme n, Cho l ul a 1.
I NGENI ERO S
Are nas Co nrad o , Pi o j o 10.
Care aga Lui s , M. Vargas 3.
Cas s i n Franci s co , Tecali 15.
Garc a Abraham, Ce rrad a S. Agus t n 8.
Go nz lez B e ni gno , Franci s co Cravi o to 18.
H ai ne s G. "W., I nfante s 3.
H al l Carl o s , Eche ve rr a 16.
H e rnnd e z J uan, Franci s co Cravi o to 18.
Lpe z Vaal Emi l i o , Franci s co Cravi o to 13. \
Lo re nz Anto ni o , 5.
a
d e J ure z 1.
Pache co J o s G., 1.
a
d el Carme n 5.
F B R I C A DE L I B R O S E N B L A NCO . R . DB S. N . A R A L C E , CA L L E J N ST A . I N S, 5. MEX I CO .
508 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE PUEB L A
Pard o y Fo url o ng J o aqu n, Vi cto ri a 1.
Pard o y Mugica J o aqu n, 1.
a
d e l Carme n 3.
Pavn Uri arte J o aqu n, Cal l e j n Sapo s 10.
Ram re z I gnaci o , Al cantari l l a 6.
Ram re z J uan, Al cantari l l a6.
Re vi l l a Carl o s , Sacri s t a S. Marco s 1.
Ro j as Manue l , Franci s co Cravi o to 18.
Si l va Agus t n, I nfante s 8.
So lis Pabl o , Co rre o Viejo 14.
Tamari z Franci s co , Pal ma 3.
Val l e Ed uard o d el, Cal l e j n Sapo s 12.
MDI CO S
Agui rre Agus t n, O l agui be l 7.
Arri o j a Delfino , Co legio S. Franci s co 8.
Aval o s Aure l i o , 2.
a
S. J o s 3.
B e llo Franci s co , L af ragua 10.
B rce na Fe rnand o , De n 6.
Cal d e rn J uan B ., Independencia 4.
Gran Instituto Tocolgico y Sanatorio. (Vas e
l a pg. 473).
Cal d e rn J o s M.
a
, Guevara 3.
Instituto Mdico-Oculista. (Vas e l a pg. 483).
Campo s Lui s , Te caj e te .
Cas i l l as J o s Gabri e l , Capo ral a 11.
Co ntre ras Ange l, J uan C. B o ni l l a 4.
Cruz y Cano Mi gue l , I nfante s 3.
Cal va Manue l , Zarago z a 11.
D az J o s d e J e s s , Pal ma 6.
D az B arri ga Pl ci d o , Cho l ul a 19.
De l Po z o I gnaci o , 2.
a
S. J o s 6.
Es pi no s a y B ravo Erne s to , H o s pi tal i to 4.
Farque ts I gnaci o , Mal pi ca 1.
Garme nd i a Emi gd i o , 4.
a
S. J o s 1.
Gatte au J uan, Cho l ul a 3.
Go nz lez H e l i o d o ro , 3.
a
S. J o s 6.
Gue rre ro I s auro , Sta. Catari na 17.
Guz mn Dani e l , 2.
a
Mgica 1.
Garc a Rai mund o , Ramo s Ari z pe .
H e rnnd e z Fe l i ci ano , Al guaci al 10.
H i l l e mn J . E., Zambrano 10.
I ta J o s M.
a
d e, L af ragua 13.
L amad ri d Es te ban, I nfante s 5.
Lpe z L ambe rto , Me s o ne s 10.
Mar n Franci s co , Ari s ta 5.
Mart ne z Vaca Franci s co , Micies es 2.
Mo re no Al be rto , Ad uana Vi e j a 2.
Mo sco so Vi cto r, Re co gi d as Vi e j as .
O 'Farri l Al be rto , Mes n d e So s a 6.
O 'Farri l Gus tavo , Cho l ul a 11.
O re a Rafae l , Ace qui a 4.
Pre z Sal az ar Agus t n, Ramo s Ari s pe 19.
Pe a Ramn, Es tampa 1.
Ram re z Li bo ri o , 2.
a
Sta. Te re s a 10.
Rue d a Enri que , Zambrano 10.
Sal as Mi gue l , Es tanco Muj e re s 18.
Snche z Franci s co , Es tanco Muj e re s 13.
Sand o val Go nz al o , Vi cto ri a 12.
Se rrano Rafae l , H o rno d e l Vi d ri o 6.
Sal az ar Agus t n, Eamo s Ari z pe 10.
San Mart n Marce lo , B ao Carre to 4
1
/%.
Se rrano J ., Capo ral a 4.
Tello Anto nio , Pl az a S. Agus t n 5.
Truj i l l o Anto ni o , H o s pi tal Mi l i tar.
To rre s Pe tro ni l o , S. J uan d e Dio s 4.
Und a L ui s , I gl e s i as 10.
Uri arte B al tas ar, Carro s 13.
TJ rruti a J o aqu n, I nfante s 3.
Vz quez Ne ve Ez e qui e l , Es pe j o 7.
Ve rgara Manue l , Carro s 21.
Wan-H e gam J ., B o ti ca S. Agus t n.
Ze rtucho Emi l i o , 4.
a
S. J o s 8.
Zarago z a Lui s , 2.
a
So le d ad 21.
NO T A RI O S
Ave nd ao J uan, 4.
a
S. J o s 6.
Cant Amad o , L af ragua 19.
Carras co Patri ci o , Cho l ul a 9.
Cabre ra L aure ano , Cho l ul a 2.
Callejo B e nj am n d e l, Co legio d e S. J uan.
Do m ngue z To l e d ano Mi gue l , Vargas 2.
Durn d e H ue rta Gre go rio , H ue rtas 3.
Navarro O ctavi ano , I nfante s 9.
Po rras Marti ni ano , Po rfi ri o D az 13.
Pache co Manue l , Co ncepcin 10.
Pal ma Manue l , 2.
a
So led ad 4.
Po rras Manue l , Go z o s 17.
Ruano va Manue l , 1.
a
d l a So le d ad .
Snche z Muo z y J e s s , Cruce s 6.
Snche z dfe l a Ve ga Severo , L af ragua 14.
Tapi a Enri que , Cal l e j n d e l o s Sapo s 8.
To rri j ano Ve nturo s o , Cho l ul a 9.
Urri e ta Manue l .
PRO F ESO RA S EN PA RT O S
B as o J uana, Sacri s t a Co ncepcin.
Co rts d e B ue no Mar a, 5 d e Mayo l e tra C.
Campo s Franci s ca, 2.
a
d e S. J o s .
Do m ngue z H i gi ni a, Capuchi nas 5.
Garcs So led ad , Mayne ro 21.
H urta Carl o ta, Gal l o s 9.
L and i ni Mar a, Mata 1.
Marte ! Mar a d e J e s s , Es tanco d e H o mbre s 6.
Muo z So l e d ad , Ed uard o Tamari z 8.
Ocho a B e ni ta, Rabo s o .
Olmo s J o aqui na, Es tanco d e H o mbre s 7.
Po nce Guad al upe , Ve nad o 5.
Ro j as Tri ni d ad , L af ragua 19.
Ro d r gue z Mati l d e , And rad e 11.
D I R E C T O R I O D E L E S T A D O D E P U E B L A
509
Rs e te Mar a, Re co gi d as .
Ram re z Te re s a, Santa Te re s a 1.
Sae nz Mar a d e J e s s , Ed uard o Tamari z 16.
Sal gad o Emi l i a, H o rno d e l Vi d ri o 6.
Y e z Guad al upe , Ve nad o 4.
DI R E C T O R I O C O M E R C I A L E I N D U S T R I A L
A B A RRO T ES
Az o mo s a Ad e laid o , S. J uan d e Dio s , Pue bl a.
Amand i J e s s , Po rfi ri o D az 12,
Al vare z y Gmez , S. Mart n 7,
Al matz i So tero , Es tanco Muj e re s ,
Ace ve s Ange l, 1.
a
Santo Do mingo 1,
Anz ure s Rafae l , 2.
a
Me rcad e re s 6,
Co nd e Simn, S. Mart n 7,
Cas tae d a Vi cto ri ano , Sta. Catari na 18,
D az Rub n J o s , Po rtal I turbi d 1,
Duarte Anto ni o , S. Mart n 1,
Do m ngue z Po l i carpo , Ad uana 2,
Del Ro Lo re nz o , Vi cto ri a 2,
Fe rnnd e z B ue nave nt.
a
, l .
a
Sto .Do mgo .9,
Faure Agus t n, 2.
a
Me rcad e re s 4,
Garca H e rmano s , Porfirio Daz '/,.
Gal l e go s Anto ni o , Gavi to ,
L e mus Fe rnand o , H o s pi tal i to 1,
Po nce J o s , Santa Cl ara 9,
Pre z D az Manue l . Cerca Sto . Do mi ngo ,
Que ve d o Ad o lfo , Cerca Sto . Do mi ngo ,
Ro mamo Ramn, Cho l ul a 1 '/ ,
Rs e te J o aqu n Suces o res , Ochavo 6,
Ri ve ro I s mae l , Al guaci l 13,
Ruge ri o Rafae l , Co s t.
0
S. Agus t n 9,
Rui z Celed o nio , Sto . Do mingo 31 35,
Se rrano Mi gue l , Zambrano 2,
Snche z H i pl i to , Cerca Sto . Do mi ngo 17,
San Mart n Ed uard o , S. Ro que 2,
A F I NA DO RES DE PI A NO S
Do re mbe rg C. J ., I nd e pe nd e nci a 13, Pue bl a.
Es pi no s a d e l o s Mo nte ro s Lui s , Po rte r a San-
ta Catari na 6, Pue bl a.
Es pi no s a d e l o s Mo nte ro s De s i d e ri o , Me s n
Santa Te re s a 9, Pue bl a.
Ro me ro J o s M.
a
, Mes n d e So s a 15,
Raz o J e s s , I nd e pe nd e nci a 4,
Wagne r y Levien Sucs ., Independencia 6,
A L MA CENES DE PI A NO S
Do re mbe rg C. J ., I nd e pe nd e nci a 13, Pue bl a.
Wagne r y Le vie n, Independencia 6,
A GENCI A S DE NEGO CI O S
Anaya J o s M.
a
, Pi me nte l 1, Pue bl a.
B l anco J o s , Al guaci l 10,
Daz a Manue l , Camar n So le d ad 17,
Daz a Rafae l , L af ragua 7, Pue bl a.
Garri d o Mi gue l , Cho l ul a 17,
H ue s ca Agus t n, Mans i n 5,
Vz quez O l avarri e ta J o s , Pad re Avi l a 3,
Val d s Es te ban, J e s s Mar a 3,J
Zi ga Carl o s M., C. Tamari z 14,
A GENCI A S DE I NH UMA CI O NES
Angul o Mi gue l C., Mo lino 2, Pue bl a.
Olmed o B l as , Fue n Le al 5,
A GENCI A S DE PUB L I CA CI O NES
Cruz Ramn d e l a, Cruce s 4, Pue bl a.
L aye r W., 3.
a
d e J ure z 8,
Snche z Davi d S., Zambrano 19,
A GENCI A DE SEGURO S
Tho mas Manue l , Es tanco H o mbre s 2, Pue bl a.
Ze rman J ai me , I nfante s 20,
A GENCI A DE T RA NSPO RT ES
Expre s s I nte ro ce ni co , I nd e pe nd e nci a? , Pue bl a
Expre s s We l l s Fargo C., Po rfi ri o Daz 6,
Expre s s Ce ntral , I nfante s 6,
A SERRA DERO S DH MA DERA S
Co llad o J o s V. d el, El Ve rd e .
Fe rnnd e z J o s M.
a
,
Fe rnnd e z Franci s co ,
K i n y B l ume nkro n, Te xme l ucan.
Mier y Celis Do lo res , Tl ahuapan.
Pre s no Marcelino G., Guad al upe .
K i n Al fre d o ,
Li bre s .
Cuyuaco .
Ovand o Ed uard o ,
A L MO NEDA S
Cas ti l l o J o s M., Cho l ul a 14, Pue bl a.
Cano Vi ce nte , Co rreo Viejo 1,
Dvi l a Anto ni o , I barra 8,
De ne tro Franci s co , Obis pad o 1,
Es trad a Camilo , Mes n Sta. Te re s a 4,
Gue vara J . J ., Cho l ul a 5, >,
L avara Lui s G., Po rfi ri o Daz 13,
L avara Franci s co , Cho l ul a 5,
L avara Mi gue l , Po rfi ri o Daz 11 Vs ,
Po rti l l a J uan, Es tanco H o mbre s , 13,
Re nd n Al be rto , Ari s ta 3,
Vargas Mar a, Es tanco H o mbre s 3,
B A O S
Co lo mbre s Lui s E., Loros 3 (vas e l a pgi -
na 497), B ao s d e Rancho Colorado. Pue bl a.
Enci nas Gre go ri o , 4.
a
d e J ure z ,
Es pi no s a Erne s to , Cho l ul a 5,
Gue rre ro Rafae l , Co mpa a 9,
Lpe z Franci s co , I gl e s i as 15,
L and a Lui s , Gal l o s 18,
Manj arrz J e s s , Me s o ne s 12,
A. :R y L E VI E N . Su c .
S
Independencia, 6(antes Carnicera)
P UEBL A
Almacn de Pianos, Armnicos Instrumentos de msica
Gran re pe rto ri o d e Ms ica. Pi ano s ve rti cal e s y d e co la.
NI CO S AG E NT E S
d e l as fbri cas d e Ste i nway and So ns , B e chs te i n, Schi e d maye r,
Rni s ch, Ro s e nkrauz . Pi ano s yrgano s auto mti co s .
Armni co s al e mane s yame ri cano s d e s d e $115, plaz o .
ALQ UILER Y CAMBIO D E PIANO S
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE PUEB L A 511
Navarro Anto ni o , So la 21, Pue bl a.
Nand e H i pl i to , 2.
a
d e l Carme n 3,
Pre z I gnaci a, Zarago z a 17,
Paz y Pue nte Franci s co , 1.
a
H i d al go 19,
Ri vad e ne yra Pas cual a, Es pe j o 5,
Sal as Mi gue l , Pas e o B ravo ,
Tagl e Do l o re s , Pari an 5,
B A ZA R
Cue rvo I gnaci o , 4.
a
S. J o s 6, Pue bl a.
Gambo a Franco , Ad uana Vi e j a 3,
Lo bato Anto ni o , Co s me Furl o ng 16,
Pe ni te nci ar a, Tamari z 7,
B O L I CH ES ^
Sure z Pe re d o J ., 4.
a
S. J o s 5, Pue bl a.
Sure z Pe re d o J ., Es tanco H o mbre s 6,
B O T I CA S
Agui rre Agus t n, Ol agui be l 7, Pue bl a.
Arri aj a Delfino , 2.
a
Santa Te re s a 9, .
Ame z cua J aco bo , Cerca Sto . Do mi ngo 11,
B ravo Erne s to E., Obi s pad o 5,
B and i ni Agus t n, Santa Cl ara 8,
B al s e ca Franci s co , Me ri no 5, a
Cruz yCano Mi gue l , Obi s pad o 3,
Campo s Anto ni o , Le o na Vicario 7,
Cal va yGo yti a, 2.
a
J ure z 16,
Cal d e rn J uan B ., Independencia 4,
Daz B arri ga Plcid o , Cho l ul a 19,
Farque ts I gnaci o , Cravi o to 8,
Fe rnnd e z Anto ni o , L af ragua 12,
Fe rnnd e z J o s M.
a
, Cruz d e Pi e d ra 2,
Gue rre ro I s auro , Vi cto ri a 16,
Guz mn Dani e l , I nd e pe nd e nci a 2,
I be z J o aqu n, I nd e pe nd e nci a 8,
Muo z I gnaci o , Co s tad o S. Agus t n 5,
Mo re no Euge ni o , Ad uana Vi e j a 3,
O 'Farri l l Gus tavo , Zarago z a 6,
Quio ne s Se bas ti n, Al cantari l l a 2,
Range l Ange l , Zarago z a 4,
Rue d a Enri que , L af ragua 13,
Ram re z J o s , Sanci pri n 6,
Ramo s Carl o ta, Es tanco H o mbre s
i
/i ,
Sure z Dio d o ro , Ad uana Vi e j a 3,
San Mart n, B ao Carre to 4,
Se rrano Meles io , 4.
a
S. J o s 5,
To rre s Pe tro ni l o , S. J uan d e Dio s 4,
Tello Anto ni o , Ari s ta 18,
Uri arte B al tas ar, 3.
A
S. J o s 7,
Und a Lui s , I gl e s i as 10,
B A NCO S
B anco d e Lo nd re s , 2.
a
Sta. Te re s a, Sucurs al .
B anco Naci o nal d e Mxico , 2.
a
Me rcad e re s 7,
Sucurs al .
CANTI NAS
Acke rman A., Mes n d e So s a 5, Pue bl a.
Campo s Franci s co , Mes n d e So s a 17,
Duarte To mas a, Fre nte Cate d ral 13,
Drai l C. A., Es tanco H o mbre s 6,
Faure Agus t n, 2.
a
Me rcad e re s ,
Giaco pello J .-y C.
a
, 1.
a
Me rcad e re s 6,
H e rre ro Gui l l e rmo , 4.
a
d e J ure z 1,
Lpe z y C.
a
J e naro , Co s tad o S. Pe d ro 1,
Lpe z Saturni no , Co s tad o S. Pe d ro 2,
Lpe z G., Co s tad o S. Pe d ro 1,
O rte ga Anto nio , Al hnd i ga,
O rte ga Po nci ano , 5.
a
d e J ure z 1,
O rte ga Dio nis io , Es pe j o 4,
Pe re d o Pas to r. Co mpa a 9,
Ri vas Lo re nz o , Sto . Do mi ngo 11,
Ro j as Mi gue l , Ari s ta 5,
The ve nard Carl o s , Co lis eo ,
Wo l fo rd T., 3.
a
d e J ure z 2,
CO MI SI O NI STA S
Arnaud Sal l e s Sucs ., Al guaci l Mayo r 3, Pue bl a.
Armi j o Catari no , Ne z 4,
Agui l e ra Ramn, Po rfi ri o Daz 12,
Alo ns o Samue l , H o rno d el Vi d ri o 8,
Al vare z y Quiro z , Po rfi ri o D az 2,
B arbo s a J o s , Mes o nes 6,
B l ume nkro n J ul i o , Po rfi ri o D az 3,
B e rmd e z M. L., Cho l ul a 4,
Cres po J o aqu n, Guad al upe 14,
Cad en yH ai ne s , Ne z 17,
Cue rvo Ul pi ano , Co s tad o S. Pe d ro 7,
Co nd e Manue l , Santa Cl ara 2,
Campe ro Simn, Po rtal H i d al go 2,
Cabre ra H i j o s Viud a d e, Es tanco d e H o m-
bre s 8, Pue bl a.
Dvi l a J uan, Es pe j o 8,
Do me rq Ro be rto , S. Mart n 6,
Daz Co nti Enri que , I nf ante s 7.
Fras e r Archi vard o , Pad re Avi l a 12,
Franco Dar o V. y, Es tanco H o mbre s 10,
Gue vara Manue l , Mo l i na 3,
Galind o J o s M., Mes n Sta. Te re s a 8, >
H e rnnd e z Manue l , H o rno d el Vi d ri o 6,
H e rnnd e z yC.
a
Lui s , M. Ari s ta 1,
L av n yGarca, 2.
a
Sta. Te re s a 6,
L ara y d el R o , J . Mugi ca 19,
Mo ra Agus t n, I nf ante s 16,
Mier Se bas ti n B . d e, Po rtal i l l o 19,
Mati e nz o J uan Te s tam.
a
d e, Zarago z a 6,
No ri e ga B e ni to G., Es tanco H o mbre s 5,
Ratz Emi l i o , Co mpa a 10,
R o s Fe rnand o , Fre nte al Pas e o 8,
Rui z yH e rnnd e z , E. Tamari z 7,
r '
J . B ., F O SS Y CMP.
A
CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. MEX I CO . D. P.
512 D I R E C T O R I O D E L E S T A D O D E P U E B L A
Ro us s e t H e rmano s , Lo ro s 4, Pue bl a.
Te re s a H i j o s Vi ud a d e , C. Fo url o ng 17,
To rre s Ange l S., Co mpa a 15,
Zo rri l l a Enri que , Zarago z a 8,
CO RREDO RES
B arrue ta J e s s , Tecali 1, Pue bl a.
Cal d e rn J o aqu n, Le o na Vi cari o 3,
Carpi nte i ro J uan, Mi rad o re s 22,
Franco Ze fe ri no , Mo l i na 4,
Fe rre r Fe l i pe , Po rte r a Sta. Cl ara 4,
Lpe z J e s s , Cruce s 5,
Ni e va Pabl o , Al guaci l 1,
Ni e va And rs , As to mba 18,
Range l Pabl o , 4.
a
S. J o s 3,
Tras l o s he ro s Manue l , 1.
a
So le d ad 6,
Tagl e J uan, Po rtal H i d al go 6,
CRI STAL ER AS
Oro pe z a Ne ve Mari ano , 1.
a
Santo Do mi n-
go 4, Pue bl a.
CURTI DUR A S
Cano Mi gue l , Pl az ue l a Sapo s 6, Pue bl a.
J arami l l o Anas tas i o , Mes n d el Ange l 7,
Mart ne z B e rnab, S. Ro que 3,
Sal amanca Al be rto , S. Ro que 5,
Pue bl a.
Pue bl a.
Pue bl a.
Tapi a Ans e l mo , S. Ro que 7,
DEPSI TO S DB SEMI L L A S
B e llo Franci s co , Cravi o to 1,
Ei z agui rre Lo re nz o , H o s pi tal i to 9, '
Fe rnnd e z d el B us to M., Co mpa a 7,
Gmez Gabri e l , Po rte r a Sta. Catari na 3,
DRO GUER A S
Ro i g Armand o , 1.
a
Me rcad e re s 5,] Pue bl a.
EX PENDI O S DB H A RI NA S
Avi l a J uan C., Al guaci l Mayo r 16,
I s i ta Euge ni o , Pl az ue l a Analco 19,
I s i ta And rs , Co s tad o S. Agus t n 5,
L ara Agus t n F. d e, Gal l o s 8,
Mo ra Mar a, 4.
a
S. J o s 4.
B NCUA DERNA CI O NES
Cano Agus t n, Obis pad o 5,
Fl o re s Manue l , Vi cto ri a 19,
Gal i ci a Anto ni o , Co rreo 1,
Ro d r gue z J o aqu n, Mo rad o s l e tra B .,
Te l l o Mi gue l , L af ragua 23,
Vi l l al va J o s , Es pe j o 1,
ESCUL TO RES
Amad o r J o s d e J e s s , O bi s pad o 3,
Pue bl a,
Pue bl a.
ALCEDO z, O l
a Q--
A P A R T A D O 1 1 1 A P A R T A D O 1 1 5
C. GMEZ PALACI O, Durango ||. Capuchi nas , 5. MX I CO D. F.
M A Q U I N A R I A P A R A L A A G R I C U L T U R A
A ( I E N T E S
d e f b r i c a s e x t r a n j e r a s
Trillado ras
Segado ras
Arad o s disco
TODA CLASE DE I MPLEMENTOS PARA LA AGRI CULTURA
F BRI CA DE LI B ROS EN BLANCO. - R. DE S. N. A RA L UCE, CA L L E J N STA. I NS, 5. - MEX I CO .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE PUEB L A 513
Agui l ar J o s M.
a
, Co rre o Vie jo 1, Pue bl a.
Ce nturi n Pe d ro , 2.
A
d e l Carme n 4,
Es trad a B e rnard i no , 1.
A
Sta. Te re s a 1,
Gue vara Sal vad o r, Es tanco Muj e re s ,
H e rnnd e z Fl o re nti no , Pl az .
a
Co mpa a,
Rave l o I ncund o , Fue nl e al 6,
Ve ga J o s M., Me s n Sta. Te re s a 4,
F B RI CA S DE AL MI DN
Aval o s Aure l i o , And rad e 1, Pue bl a.
Anaya Mari ano , Campo Ve l d ro mo ,
Anaya Rafae l , Ri nco nad a S. Anto ni o ,
Cas tro Mi gue l , Cri s tbal Co ln,
Mart ne z Abraham, And rad e 13,
Rugarc a J o s , Es tanque Pe s cad i to s ,
Ram re z Es te ban, Cal l e j n Parral 9,
Rui z B e rnard o , Chal chi co mul a.
Gue vara Agus t n, J ure z 1, Pue bl a.
Guz mn Franci s co D., Vi l l arre al 1,
F B RI CA S DE A GUA RDI ENT ES
Fe rre r Anto ni o , Te z i utl n.
L anz ago rta J o s M.
a
, S. J o s Acate no .
To rre Fe l i ci ano d e l a, H ue ytamal e o .
Mad ri d yCabre ra, Atl i xco .
F B RI CA S DE CERI L L O S
Angure s Rafae l , 2.
A
Me rcad e re s 6, Pue bl a.
B l ume nte ro n Suce s ., 1.
A
Sto . Do mi ngo 1,
Delgad o Vi ce nte , B o mbi tas 1,
Gal l e go s yOliva, Pl az .
a
Anal co 19'/2,
F B RI CA S DE CI GARRO S
Co rd e ro J o aqu n, Gallo s 17, Pue bl a.
Cid Fe rnand o , Sta. Catari na 14,
Do m ngue z Anto ni o , Al cantari l l a 2,
Guz mn Manue l , Co mpa a 2,
Pe ni che ts & Co ., Ramn Co ro na 1,
Si l va And rs , I nd e pe nd e nci a 2,
Se villa Carl o s , Sta. Cl ara 7,
To rre s Rafae l , H o rno d el Vi d ri o 15,
Val d s Suces o res , Ochavo 4,
Pe tte rs s o n Axe l, Chal chi co mul a.
Daz yC.
a
Mi gue l , Te z i utl n.
Pi nto H . L. L i mi te d Co .,
F B RI CA S DE CH O CO L ATE
Cal d e rn I s abe l , Cho l ul a 6, Pue bl a.
Po nce J . d e J ., Gallo s 3,
Po nce Guad al upe R., 2.
A
Sto . Do mi ngo 2,
F B RI CA S DE F I DEO S
Arri guaga J o aqu n, Pl az
a
I turbi d e 14, Pue bl a.
Co ro nad o Mar a d e J ., Cruz Pi e d ra 7,
De l gad o Manue l , B ao Carre to 2,
Garc a J uan, Gallo s 4,
Pe rarta Rafae l , Tamari z 12,
Ro me ro J . Di mas , Ari s ta 7,
Pue bl a.
FA B RI CA S DE H I L ADO S Y T EJ I DO S
Amavi s car Suce s o re s Franci s co , Fbri ca El
Al t0)>
> Pue bl a.
Co llad o Franci s co , Pl az .
a
S. J o s 5,
Cutto l e ne Anto ni o , Fbri ca La Co ns tan-
ci as
> Pue bl a.
Cal va yC.
a
, Fbri ca El Cris to ,
Co s o Do mi ngo G., F.
a
El Carme n,
D az Rub n Ange l, F.
a
Co ncepcin, Atlixco .
Gavi to y C.
a
N. U. d e , F.
a
Sta. Cruz , Pue bl a.
Garca H e rmano s , Porfirio Daz (vas e l a
pg. 489), F.*Amatlan y S.Flix, Puebla.
L as tra And rs . F.
a
Sto . Do mi ngo , Pue bl a.
L e to na y C.
a
S. Ad uana Vi e j a 14, Fbri ca
Co ncepcin, Pue bl a.
Mati e nz o yCo nd e, Fbri ca S. Mart n,
No ri e ga yC.
a
I gnaci o , id . La Caro l i na,
O rti z B o rbo l l a H no s ., Al guaci l Mayo r 6, F-
bri ca L a Te j a, Pue bl a.
Pe l e z Pe d ro , Fbri ca Guad al upe ,
Qui j ano Al e j and ro , I nd e pe nd e nci a 10, Fbri ca
Mayo raz go , Pue bl a.
Ri ve ro H i j o s I gnaci o , Es tanco H o mbre s 4,
Fbri ca La Pro vi d e nci a, Pue bl a.
Ri ve ro yPe l l n H no s ., F.
a
La Mara,
Snchez Gavi to H no s ., Aduana Vieja 3, Fbri-
ca Beneficencia (vitase l a pg. 486) Pue bl a.
So ta yVi l l ar, Es tanque Pe s cad i to s ,
So ta yCo mpa a, Co s tad o San Pe d ro , Fbri ca
I nd e pe nd e nci a, Pue bl a.
Vi l l ar J o s , Co s tad o San Pe d ro 11, Fbri ca
Eco no m a, Pue bl a.
Velas co H no s ., Fbri ca Patri o ti s mo ,
Ro mano & Co . J o s , Cal ce ta 12, Fbri ca El
Vo l cn, Pue bl a.
Li o ns H no s ., 1.
A
Me rcad e re s 2, Fbri ca El
Le n, Pue bl a.
F B RI CA S DE L O ZA
Vz quez Mellad o B e ni to , Co ayuca, Pue bl a.
F B RI CA S DE L A DRI L L O
B ri to J uan, 4.
a
Naci o nal , Pue bl a.
CO S O Le o nard o , Cal z ad a d e Lo re to ,
F B RI CA S DE MEDI AS
Caz are s Al be rto , Sac.
a
Capuchi no s 16, Pue bl a.
Es pi no s a Do lo res , L i mpi a 2,
Pal aci o s Mar a Luz , Ad uana Vi e j a 5,
Ro me ro J o s M.
a
, Mes n d e So s a 15,
F B RI CA DE CERV EZA
Olivier Luis , Cervecera Germania, Portera
Concepcin 14(vas e l a pg. 490). Pue bl a.
GRAM TI CAS I NGLESAS, vario s auto re s . A RA L UCE: A PA RT A DO 59 B I S. MEX I CO .
514 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE PUEB L A
F B RI CA S DE PA SA MA NER A
Rui z Ans e l mo , Nahual a 10, Pue bl a.
Cal d e rn B e rnard o , Es tanco H o mbre s 7, >
F B RI CA S DE V EL A S
So rd o J o s , F. Rui z 21, Pue bl a.
Cal d e rn Manue l P., Es t. H o mbre s 7,
F B RI CA S DE V EL A S DE CERA
Acxo tl a J o aqu n, F. O l agui be l 1, Pue bl a.
Me s a J o aqu n, Pi me nte l 6,
Po nce So l e d ad , Eche varr a 21,
Ro d r gue z J e naro , Eche varr a 14,
F B RI CA DE V I DRI O
Mart ne z Chi brs J o aqu n, Li bre s .
F UNDI CI O NES
Me s a Al e j and ro , Chal chi co mul a.
B e rna y Co mpa a Fe l i pe , Fund i ci n d el Re -
fugi o , Pue bl a.
Mars chbal l y B e rna Y d a. d e, Fund i ci n d el
Re fugi o , Pue bl a.
F E RRE R A S Y MERCER A S
B o rbo l l a Manue l O., Po rfi ri o Daz 2, Pue bl a.
B e n te z Ri card o , 1.
a
Sto . Do mi ngo 8,
Co llad o Ramo s & Co ., Ari s ta 5,
Charl e s Enri que , 2.
a
Sto . Do mi ngo 12,
Do re mbe rg & Co . J ., I nd e pe nd e nci a 13,
Guti rre z O tho n, San Mart n 6,
L uque Go nz alo , Ari s ta 5,
Pri e to Pe d ro , Ari s ta 3,
So mme r H e rmann &Co ., I nd e pe nd e n. 1,
Sal az ar Enri que P., San Mart n 3,
TJ ri arte y d e l R o , Po rtal H i d al go 2,
I MPRENT A S
Agui rre J ., Micies es 3, Pue bl a.
Al vare z H no s ., L af ragua 6,
Co ro na Ce rvante s M., Cho l ul a 2,
Es cue l a d e Arte s y Oficio s , H o s pi ci o ,
Franco J e s s , 1.
a
Sta. Te re s a 3,
Mo ne d a I gnaci o , Po rte r a Sta. Cl ara 6,
Os o rio J . M., Sta. Cl ara 6,
Ro me ro I s i d ro , Ochavo 6,
I NGENI O S DE A ZCA R
Mier Se bas ti n B . d e, Matamo ro s .
I l l e s cas H no s .,
Pre z Mart ne z J uan,
H i d al go Agus t n d e la, Ti l apa.
H i d al go Vi ce nte d e l a, Atl i xco .
H ue rta J o s M.
a
,
Pi nz n Marci ano S. d e ,
Card o s o Fe bro ni o ,
Garc a Franci s co ,
L E NCE R A S Y B O NE T E R A S
Co rd ero Vi ce nte P., F. O l agui be l 4, Pue bl a.
Fo ns e ca Ramn E., 1.
a
Me rcad e re s 8, >
Li o ns H no s ., 1.
a
Me rcad e re s 4,
Li o ns J ul i o A., 2.
a
Me rcad e re s 16,
Me nd o z a Manue l , Sta. Catari na 12,
Ri chaud Paul i no , 1.
a
Me rcad e re s 1,
Ro d r gue z B e ni gno , 2.
a
Me rcad e re s 17,
Ro j as J . Anto ni o , San Mart n 2,
Sibilo t y C.
a
D., 2.
a
Me rcad e re s 8,
Se rrano y H no . J ., S. Mart n 2,
Tras l o s he ro s J ., 2.
a
Me rcad e re s 2,
To rre Gabri e l d e l a, 1.
a
Me rcad e re s 1,
MA RMO L ER A S
Gambo a Franci s co , Guad al upe 8, Pue bl a.
Ze pe d a Agus t n, 2.
a
Sta. Te re s a 3,
O l i man Manue l , Sta. Cl ara 1,
H O T E L E S
Al l e nd e Agus t n, Sto . Do mi ngo 5, Embaj a-
d o res , Pue bl a.
B ri ngas Vd a. d e, Po rfi ri o D az */Sl San Car-
l o s , Pue bl a.
Co ntre ras Manue l , B e l e m5, Mxico
Enri que z Evari s to , I nfante s 22, J ard n
Fre yri a Ant., Eche v.
a
18, Diligencias ,
Faure Agus t n, 2.
a
Me rcad e re s 6, Maglo i-
re , Pue bl a.
Go as Rami ro , C. S. Pe d ro 2, Es pao l,
Gue rre ro Rafae l , Co mp.
a
9, Uni ve rs al
H e vi a E., 1.
a
Me rcad e re s 2, Franci a,
H e vi a Anto ni o , Co mp.
a
1 '/>Amrica,
Macho rro I gnaci o , C. Furl o ng, J ure z
Pabe l l o Ti burci o , So l ari to 1, Ange l a Pe -
ral ta, Pue bl a.
Po urce l M.
a
, No pal i to 17, Sto . To ms ,
Vi l l ai n Ro s a, S. Cri s tbal 2, Par s ,
Se pti e n J uan, Hotel Gran Continental (vas e
l a pgi na 495), Te huacn.
M QUI NA S DE CO SER
Age nci a Stand ard , 2.
a
Me rcad e re s 6, Pue bl a.
C.
a
Manufac.
a
Si nge r, F. Ol agui be l 3,
MA DE RE R A S
K i ng Al fre d o E., S. Cri s tbal 6, Pue bl a.
Prad o J o aqu n, I gl e s i as 16,
Rue d a Fruto s , Pro gre s o 1,
Rugama Ana, Es p nd o l a 7,
MUEB L ER A S
Agui l ar y H no . Mes n Sta. Te re s a 4, Pue bl a.
Cas ti l l o J . M., Cho l ul a 14,
Gue vara J e s s , Mo l i na 3,
L avara Franci s co , Cho l ul a 3,
L avara L ui s , Po rfi ari o Daz 13,
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE PUEB L A 515
L avara Mi gue l , Po rfi ri o D az 11 72, Pue bl a. I
Pache co Cl aro , Guad al upe 10,
MO L I NO S DE A CE I T E
H e rnnd e z J o aqu n, C. S. Agus t n 10, Pue bl a.
Mnd ez Nico ls , Cacahuate ro 3,
Mo reno Rafae l , So lar d e Cas tro 2,
Os o rio J uan, Pul que r a d e l a Mad re 9,
Ro mn L ui s , H ue rtas 13 '/ Pue bl a.
MO L I NO S DE CA F
Co ntre ras Agus t n, I gl e s i as 5, Pue bl a.
Orije l Rafae l , Sta. Mnica 3,
Ve ga Fe rnand o , Cruz d e Pi e d ra,
MO L I NO S DE MA Z
Al arcn Lad i s l ao , Co s t.
0
S. Agus t n, Pue bl a.
O rd ua J uan M., 2.
a
B al vane ra, 8,
Pal aci o s Erne s to , San Ci pri n 14,
Ro mn Lui s , H ue rtas 13 /
Re ye s Franci s co , J . Tambo rre l l 10,
MO L I NO S DE T RI GO
Al vare z Val e nci ano J o s , El Carme n Pue bl a.
B e n te z Ramn, H ue xo ti tl a,
Fue nte s Mar a L. d e, Pi me nte l ,
H aque t L ui s a, Te s t.
a
, S. Anto ni o ,
L arre To ms , Sta. B rbara,
L apue nte y C.
a
J uan P., L a I be ra,
Maure r Se raf n, San Franci s co ,
Fi ffai ne Mauri ci o , San I gnaci o ,
Fi ffai ne Emi l i o , La Pro vi d e nci a,
Maure r Emi l i o , Atl i xco .
Aval o s I gnacio , El Carme n,
Mal pi ca Manue l , Co lo cingo ,
B anz i ge l Ro be rto , La As unc., H ue j o tz i ngo .
Muo z & Co . J o s , San Dami n,
Pre s no Marcelino G. Guad al upe ,
PE L UQUE R A S
Cs to lo Pe d ro , 2.
a
Sta. Te re s a 1, Pue bl a.
Gue rre ro Agus t n, Co s tad o S. Pe d ro 3,
Garc a Olivo J ., Co mpa a 9,
Guti rre z Mi gue l , Zarago z a 23,
H e rnnd e z Anto ni o , Cho lula 5,
Mata I gnaci o , Co s tad o S. Pe d ro 2,
O rte ga Go nz alo , Po rtal H i d al go 7,
Qui nte ro Se bas ti n, Po rtal Mo re l o s 4,
Ro me ro J o s , Co mpa a 1,
Sal amanca Franci s co , Ochavo 4,
Se o ane Nico ls , Zarago z a 3,
To us s ai nts Carl o s , 2.
a
Me rcad e re s 9,
RE L O J E R A S
B ue no J . R., Zarago z a 4, Pue bl a.
Cas te l l ano s Anto ni o , 2.
a
Me rcad e re s ,
I baj rra Anto ni o , San Pe d ro 8,
Mo s co s o Vi ce nte , Es tanco H o mbre s 15,
Mnd e z Mo d e s to , Sto . Do mi ngo 7, Pue bl a.
Nava I s i d ro , Al guaci l Mayo r 7,
Pe rre ts Fe d e rico , 1.
a
Me rcad e re s 10,
Pe d raz a Fl i x, Fue nl e al 7,
Pre z Pe a L., Cho l ul a 3,
Pe d raz a B o ni faci o , Zarago z a 3,
Ram re z Carlo s , Sta. Cl ara 4,
Snche z B e ni to , Sta. Cl ara 3,
RE PE RT O RI O S DE MSI CA
Wagne r y Le vie n, Suces o res , Independencia 6.
SA ST RER A S
Franck y C.
a
, Co s tad o S. Pe d ro 1, Pue bl a.
L e d e rman A., 2.
a
Me rcad e re s 5,
Se villa H i j o s J . N., 1.
a
Sto . Do mi ngo
,
/2
Si mps o n S. D., Po rtal Mo relo s 14,
Sal az ar J o s M., I nd e pe nd e nci a 5,
So riano & Co ., Co s tad o San Pe d ro 6,
Vargas J . M., 2.
a
Me rcad e re s 6,
SEDER A S
B arranco L ui s G., 1.
a
Sto . Do mingo 4,
Cano Lo re nz a, 1.
a
Sto . Do mi ngo 6,
L una Agus t.
a
, Suc. d e, Sta. Catari na 12,
Lpe z Vi cto ri no , 2.
a
Sto . Do mi ngo 10,
Mo ral e s J o s , 2.
a
Me rcad e re s 11,
Ni e to Caye tano , Zarago z a 2,
Ne z Lo re to , S. MaTtn 5,
Ramo s Li ma J . M., 1.
a
Me rcad e re s 2,
Re ye s y H no s . F. ,2.
a
Me rcad e re s 2,
Se rrano L ui s G., F. Ol agui be l 3, >
SO MB RERER A S
B arranco H no s ., 1.
a
Me rcad e re s 2,
Carcao Margari to , Po rtal H i d al go 5, -
Es me j and y Co utto l e ne , 2.
a
Me rcad e re s 3 -
Go nz lez Anto ni o , Po rtal H i d al go 2,
H e rnnd e z Carl o s , Po rtal H i d al go 6,
Mo reno Rafae l , Cruz d e Pi e d ra,
Mena Emi l i a, Po rtal Mo relo s 8,
Pe l l n Go nz lez , Co s tad o S. Pe d ro 2,
T L A PA L E R A S
B ri to Es to l ano E., San Mart n 5, Pue blan
B ello y C.
a
J uan, San Mart n 1,
B ravo J . Tri ni d ad , Cruz Pi e d ra 22,
Go lz ain H no . Manue l , Ari s ta 1,
H e rnnd e z Franci s co J ., Ari s ta 9,
J i mne z Anto ni o M., Cruz d e Pi e d ra 4,
Lo z ad a Carl o ta, Vi cto ri a 6,
Lo z ad a J . d e J ., Fre nte Cate d ral 15,
Mo ral e s J uan B ., Sto . Do mi ngo 14,
Ne ve Mari ano , Pue nte d el To ro 1,
O l i vare s Carlo s M., San Mart n 7,
Paz y Pue nte Franci s co , Sta. Cl ara 12,
Qui nte ro Re fugi o M., Cruz Pi e d ra 16, >
J . B . F O SS Y CO MP> CARB N Y CO K E. GA NTE, 2. MEX I CO . D. F.
516 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE PUEB L A
Pue bl a.
Pue bl a.
Ro s al e s Mi gue l , San Mart n 2,
ZAPATER AS
B ue no Ange l , Pari n 12,
B ue no Carlo s , Ad uana 8,
B e rna Fe l i pe , Ad uana 18,
Ceniz o Cri s tbal , Mes o nes 2,
Gme z Nico ls , 2.
a
Me rcad e re s 11,
Gue rra H i gi ni o , I nd e pe nd e nci a 11,
L pe z Ad ri n, Ad uana 9,
Me na H no s ., Po rtal Mo relo s 6, -
O re a y C.
a
, Sto . Do mi ngo 7,
O rti z J uan, Sta. Te re s a 12,
Pi ne d a Manue l ,,Po rfi ri o Daz 7,
anti l l ana Franc.
0
, 2.
a
Sto . Do mi ngo 12,
Vi l l e gas Enri que , Co s tad o S. Pe d ro 2,
Vi l l e gas Carl o s , Po rfi ri o Daz '/,
Ze ni z o Cri s tbal , C. Furl o ng,
Ze ni z o H no s ., 2.
a
Sta. Te re s a,
DI RECTORI O DE LA. PROPI EDAD
Propietarios de fincas urbanas estimadas en
ms de diez mil pesos
Al faro J aci nto , C. Furl o ng 20, Pue bl a.
Amavi s car Encarnaci n, To m 10,
Al me nd ro Pabl o , Gue vara 9,
Amad o r Mi gue l , Cho l ul a 18,
Ari z pe Co ncepcin, Sta. Catari na 7,
Arco s d e L ara Do l o re s , Zarago z a 3,
Al faro d e Val ad i e Pe tra, L af ragua 8,
Acho y Charl e s Mar a, Pe as l ,
Agui l e ra Guad al upe , L af ragua 9,
Acho Vi rgi ni a, Co rre o Viejo 1,
Al d ama B al tas ar, San Mart n 5,
Al vare z I s mae l , Po rfi ri o Daz 6,
Agui l ar Rafae l , I gl e s i as 4,
Ace ve d o Rafae l , Es tanco Muj e re s 9,
Al vare z Emi l i o , Sto . Do mi ngo 6,
Al vare z Ez e qui e l , Mes n Sta. Te re s a 5,
B and i ni Vi ce nte Li c., Po rtal Mo relo s 10, <>
B ravo Le ni d e s , Po rtal Mo relo s 5,
B e l l o J o s L ui s , Franc.
0
Mo ral e s 4,
B e cke r Fe l i pe , 2.
a
Me rcad e re s 8,
B al d e rrbano J uan, Pue nte 5d e Mayo 1,
B ul ne s Do l o re s , So s a 9,
B l ume nks o n J ul i o , Po rfi ri o Daz 3,
B auti s ta Paul i no , Cho l ul a 13,
B e gue ri s s e Enri que , 2.
a
Me rcad e re s 9,
B arro s o Catal i na, E. Tamari z 15,
B e ri s tai n Le o po l d o , B e l e m 4,
B e llo Manue l M., 2.
a
Sta. Te re s a,
Co nd e Manue l M., 1.
a
Me rcad e re s 13,
Co varrubi as J . Victo riano , P. Mo relo s 9,
Cal d e rn C., M. Vargas 4,
Cari chi Mar a d e J ., Eche ve rr a 16, Pue bl a.
Cal d e rn Co ncepcin, Ad uana Vi e j a 16,
Carvaj al Ri card o , C. Furl o ng 6,
Campe ro J o s , Po rtal H i d al go 2, >
Carcao Margari to , Po rtal H i d al go 5,
Cue rvo Ul pi ano , Gue vara 4,
Cas ulo d e Cas o I s abe l , Po rfi ri o Daz 13,
Cal d e rn J o s M.
a
, Gue vara 3,
Carras co Patri ci o , I gl e s i as 1,
Co ntre ras J o s M.
a
, I gl e s i as 7,
Carras co J e naro , F. Cravi o to 8,
Co l l ante s Pe d ro , Vi cto ri a 8,
Cas tao s Anto nio , Vi cto ri a 10,
Cas o Carl o ta, Zarago z a 11,
Carras co J uan, Mo l i na 4,
Campo s Do lo res , L af ragua 23,
Co richi So led ad , Po rte r a Capuchi nas 3,
Crai l Carl o s , No pal i to 17,
C.
a
d e Al umbrad o El ctri co , No pal i to O,
Cabre ra B ello El i s a, Capo ral a 6,
Cal d e rn J uan B ., I nd e pe nd e nci a 4,
Cabre ra Carme n, Co nce pcin 3,
Camacho J o aqu n, Sacr.
a
Co ncepcin 5,
Caj i ca Manue l , J uan Mugi ca 19,
Ce rna d e E. Ad e l a, M. Ari s ta 8,
Co nd e Franci s co , Es t. H o mbre s 4'/s ,
Cabre ra Manue l a, Es t. H o mbre s 5,
Carre to J o s M. Te s .
a
, 2.
a
Sta. Te re s a 7,
Cabre ra Franci s co , Mes n Sta. Te re s a 2,
Cruz Mar a Guad al upe , As to mba 10,
D az Fo que ro Manue l , M. Vargas 4, >
Daz Mi gue l G., Ad uana Vi e j a 5,
Dvi l a H no s ., 2.
a
Me rcad e re s 2, j
Daz Rub n J o s , Zarago z a 2,
Daz B arri ga Pl ci d o , Cho l ul a 19,
Do m ngue z Guad al upe , M. Ari s ta 11,
Enr que z Guad al upe , I nfante s 10,
Es pe rn d e Daz C., Ad uana Vi e j a, 7,
Furl o ng J o rqu n, 1.
a
Me rcad e re s 15,
Fi s che r Carl o s G., I nf ante s 22,
Fue nte s B e rnard o , Rabo s o 8, j>
Furl o ng Carme n, C. Furl o ng 9,
Fre yr a J o s e fa, Po rtal i l J o 19,
Fe rnnd e z Agus t n M., F. Cravi o to 13,
Furl o ng Ro s al a P. d e, L af ragua 2,
Fo ns e ca Ramn, Pe as 2,
Fo rnachn Ed uard o , 2.
a
Me rcad e re s 5 >
Fe rnnd e z Manue l a, Ramo s Ari z pe 15,
Fe rnnd e z d e Sela Ana, Po rfi ri o Daz 12,
Gavi to Guad al upe , Co mpa a 10,
Gue rre ro I gnaci o , 1.
a
Me rcad e re s 9,
Go nz lez d e R. So f a, P. Mo re l o s 1,
Go ro z pe J o s M.
a
, M. Vargas 3,
Gue vara Te re s a, J acal 1,
J - B . F O S3 Y CO MP * CARB N Y CO K E. GA NTE, 2. MX I CO . D. F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE PUEB L A
Gmez Maura, Cruce s 9, Pue bl a.
Gal i nd o Franci s ca, Pue nte d el To ro 2,
Go bi e rno Ge ne ral , Rabo s o 14,
Gal l e go s Anto ni a, S. Cri s tbal 2,
Garc a Te rue l Li no , Pte . 5 Mayo 23,
Go ro z pe Do l o re s , C. Furl o ng 13,
Garc a Te rue l M., 2.
a
Sta. Te re s a 2,
Gue rre ro Caye tano , C. Furl o ng,
Gui l l ambe rt B l as , I nd e pe nd e nci a 1,
Go nz lez Anto ni o , Sta. Catari na 23,
Guti rre z Pal aci o s Vi ce nte , Vi cto ri a 14,
Galicio s y L ara Co nce pci n,Lafragua 24,
Garc a J ul i o , Es tanco H o mbre s 9,
Gmez Daz a Lui s , Co rre o Vie jo 9,
Gue vara Mar a L. G. d e, Co rreo Viejo 11,
Go nz lez Anto ni o B ., P.
a
Co nce pcin 10, j>
Garc a Paz , Po rfi ri o D az 4,
Gate an J uan, Po rt.
a
Sta Catari na 2,
Go nz lez Do lo res , Es tanco H o mbre s 6,
Go d nez d e Pas to r Ana, Sto . Do mi ngo 8,
Go nz lez Manue l , Mes n Sta. Te re s a 10,
H e rnnd e z B ue nabad J ., Pal ma 4,
H ue rta I gnaci o , Ad uana Vi e j a 3,
H ue rta Cl ara, Rabo s o 4,
H aghe mbe ck Carl o s , 1.
a
Me rcad e re s 1,
H i d al ga Vi ce nte d e l a, Zarago z a 10,
H i d al ga J o s e fa d e l a, Es t. H o mbre s 13,
H o yo Pe d ro R. d e l Te s t.
a
, S. Mart n 3,
H e rnnd e z Mucio , S. Mart n 7,
I turri aga d e So to Guad al upe, I gl e s i as 11,
I barra Es pe ranz a, I barra 8,
I nfante Re tugi ano , 1.
a
S. J o s 5,
J ube ra d e So sa L uz , Mo to l i ni a 9,
K e arl e y Franci s ca R. d e, C. Viejo 19,
Lpe z Pre z Fran.
0
, B arri o Sta. Ana,
L ara Manue l G., Co s t. S. Pe d ro 13,
L amarque y Melnd ez , I nfante s 8,
Le z ama Manue l , M. Vargas 8,
Lpez Senz Ant., Co s t.
0
S. Pe d ro 2,
Lpe z d e L e to na Santo s , Ad .
a
Vi e j a 14,
Lpe z Vad al Emi l i o , C. Furl o ng 3,
Le z ama Franci s ca, 2.
a
Sta. Te re s a 4,
Lpe z Senz Anto ni o , P.
a
S. Fran.
0
12,
L ara J uana, Po rtal H i d al go 7,
Li o ns Euge ni o , 1.
a
Me rcad e re s 3,
L ara Manue l G., S. Agus t n 6,
Li mn y Lo ai z a H no s ., Vi cto ri a 18,
Li z ao l a H no s ., L af ragua 22,
Lpe z I gnaci a, L af ragua 19,
L apue nte J uan P., 1.
a
J ure z 5,
Lpe z Luc a, Mes n So s a 8,
L ara Lucre ci a, I nd e pe nd e nci a 2, >
Lpe z J uana, Sta. Catari na 18, >
Lo z ad a H e l i o d o ro , Sta. Cl ara 1,
517
L ara Abraham F. d e, Zambrano 3, Pue bl a.
L and a L ui s G., Gallo s 18,
L ara J uan, 1.
a
Sta. Te re s a 5,
Lpe z Mi gue l Te s t.
3
, Al cantari l l a 2,
Mati e nz o Carme n, Co s t. S. Pe d ro 9,
Mati e nz o El e na, 1.
a
Me rcad e re s 11,
Mo nti e l d e Se garra Ro s ari o , I nf ante s 6,
Mo ro Rafae l Te s t.
a
, Po rtal Mo relo s 9.
Mo ro Anto ni o , Ad uana Vi e j a 6,
Mate o s As unci n, C. Furl o ng 5,
Mo ral e s I gnaci o , 2.
a
Sta. Te re s a 6,
Mrque z Manue l M., S. Pe d ro 8,
Mo nte d e Pi e d ad , I s abe l Pard o 16,
Mati e nz o Carme n, Chi huahua 1,
Mo ra Agus t n, Gue vara 2,
Maure r Emi l i o , Zarago z a 8,
Muo z Franci s co S., Cravi o to 22, >
Mellad o Franci s co , Tecali 10,
Matie nz o Ana, Vi cto ri a 6,
Mo rn d e Drus i na Cl ara, Vi cto ri a 7,
Mend o z a J o s M.
a
, Vi cto ri a 15,
Me nd ivil Mar a d e J ., Fre nte Cate d ral ,
Muni ve Pe tra C., Al faro 14,
Me d ina J uan, Obis pad o 3,
Manti l l a Do l o re s , Calle So la 1, ,
Mo ro y Rui z L uz , L i be rtad 12,
Mart ne z Se cund i no , Re fo rma 1,
Mo ral J o aqu n d el, Es t. Muj e re s 8,
Mrque z Manue l M., Zambrano 9,
No ri e ga H no s ., C. Furl o ng 16,
Ne ve d e Oro pe z a L uz , Cho l ul a 1</2)
Os o rio J o s M.
a
, Eche varr a 15,
Oro pez a Lui s , Al guaci l Mayo r 5,
O rti z Santi ago , Al guaci l Mayo r 6,
Oro pe z a Guad al upe , Po rtal H i d al go 3,
Oro pe z a Agus t n, 1.
a
Me rcad e re s 5,
Oro pez a Co ncepcin, F. Cravi o to 11,
O. d e To l e d ano J ul i a, L af ragua 14,
O rti z Pas to r Franci s co , Co rreo Vie jo 14,
O rti z Manue l , Carl o s Pache co 6,
Os o rio Mar a Ange l e s , Mo rad o s 7,
Oro pez a Carl o s , I gl e s i as 20,
Oro pez a Mari ano , Sto . Do mi ngo 4,
O rta Anto ni o M., Me ri no 4,
Pache co J o aqu n G.,l .
a
Me rcad e re s 1 7,
Pre z Sal az ar I gnaci o , M. Vargas 4,
Pre z Ni e va J o s M., F. Mo ral e s 8,
Pard o Carme n R., Rabo s o 6,
Pati o Co ncepcin, Es pe j o 7,
Paz y Pue nte Franci s ca, Sta. Cl ara 12,
Pre z I gnaci o , C. Furl o ng 12,
Pache co y Pre z Natal i a, Cho l ul a 14,
Pre z Mar n J o s A., Co s t. S. Agus t n 8,
Pre z Sal az ar Agus t n, Ramo s Ari z pe 8,
518 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE PUEB L A
Pre z Os o rio Manue l a, 3.
a
S. J o s 5, Pue bl a.
Pas to r yMo re no Co ncepcin, M. Ari s ta3,
Pre z Fl i x, Es tanco H o mbre s 10,
Pe re d a To ms , Mes n Sta. Te re s a 19,
Qui j ano Anto ni o , I nd e pe nd e nci a 10,
Re ad Campbe ll,
Ro i g Armand o , Co mpa a 18,
Rs e te Caro l i na, M. Vargas 6,
Ram re z Mar a, Pal ma 2,
Re ye s I gnaci o , S. J e rni mo 11,
Re ye s Tri ni d ad , Ad uana Vi e j a 4,
Ri vad e ne yra Guad al upe , Es pe j o 5,
Re nd n d e B o lio I ns , Chi huahua 2,
Rue d a As unci n, Gue vara 7,
Rui z Al e j and ro , Co s t.
0
S. Agus t n 2,
Rue d a d e Qui j ano I s abe l , Guad al upe 4,
Ruvi ra Pl ci d a, Sta. Ana 11,
Ri ve ro I gnaci o Te s t.
a
, M. Ari s ta 13,
Re ye s Franci s co , S. Mart n 1,
Rs e te Anto ni a, Co ncepcin 1,
Rui z Mi gue l , C. Pache co 11,
Se s ma Ramn E., Cruce s 3,
Se rna J o rge d e l a, 2.
a
Me rcad e re s 6,
Strybo as Le nid e s , Ad uana Vi e j a 18,
Se vi l l a Manue l , Es pe j o 1,
Se s ma Ro be rto , Sta Cl ara 1,
Sure z Pe re d o Paz , Al guaci l Mayo r 1,
Se s ma J o aqu n, Al guaci l Mayo r 14'/,,
Se rrano y Ro s al e s Mar a, I gl e s i as 3,
Si l ve ra J o s e fa, Mo l i na 7,
Spi na Pe d ro , Po rte r a Capuchi nas 5,
Sal as J o s M.
a
, Guad al upe 13,
Sal az ar So led ad , Men d e So s a 5,
So bre yra Manue l a, Es t. H o mbre s 11,
So cied ad Mi s i o ne ra, E. Tamari z 13,
Snche z Ro s ari o , Gal l o s 1,
Sand o val Al fre d o , Mes n Sta. Te re s a 7, J>
Tamari z Me l l ad o Franci s co , Pal ma 3,
Tamari z Le o nard o , Ad uana Vi e j a 2,
Tambo rre l Magd al e na, Pari n 6,
Te re s a J . Vd a. d e , C. Furl o ng 17,
Turnbul l Gui l l e rmo , I nd e pe nd e nci a 11
Tre mari Pe d ro , I nd e pe nd e nci a 13,
To rre s J . Guad al upe , Co s t. S. Agus t n 3,
Tapi a Enri que , Ramo s Ari z pe 7,
Te l i a Magd al e na, Guad al upe 9,
To rre s Rafae l , 2.
a
S. J o s 5,
Tho mas Manue l , Es tanco H o mbre s 2,
Urd api l l e ta Nati vi d ad , 2.
a
Me rcad e re s 11,
Val ve rd e Ed uard o , Po rtal Mo re l o s 12,
Vargas Le o cad i a, M. Vargas 2,
Vz que z Manue l , M. Vargas 13,
Vi l l as e o r Guad al upe , Co s t. S. Pe d ro 8,
Vlez Carlo s , Rabo s o 12,
Ve l as co H no s ., C. Furl o ng 11, Pue bl a.
Vargas J o aqu n, 3.
a
S. J o s 7,
Val e rd i Albino , Al cantari l l a 1,
Zamaco na Manue l a, I nf ante s 2,
Ze i gl e r J ul i o , Sta. Cl ara 3,
Zamaco na I gnaci o , Ad uana Vi e j a 1
Zayas d e Lo z ano Mi cae l a, C. Furl o ng 15,
Zo rri l l a Caye tano , Aco co ta 8,
Ze pe d a Mar a d e l a Luz , F. Cravi o to 1,
Zamo ra Anto ni a, S. J uan d e Di o s 4,
PRO PI E T A RI O S
de Fincas rsticas estimadas en ms de diez
mil pesos
Amad o r d e Qui nte ro Ge rtrud i s , H aci e nd a San
J uan Amal ucan, Pue bl a.
Ari z pe Fe rnnd e z Co ncep., H ac. X o naca,
Acho Gui l l e rmo , H ac. San Es te ban, Atl i xco .
Agui l ar Lui s , H ac. Co tz al a,
Aval o s y C.
a
I gnaci o , H ac. El Carme n,
Aj uri a B al tas ar, Acatl an,
Agui l ar I gnaci o ,
B e ce rra Me l l ad o A. Rancho To le d o , Pue bl a.
B e n te z y No ri e ga, H ac. S. Cri s tbal , Pue bl a.
B l z que z J o aqu n, R. d e Agua Az ul ,
B e n te z Ad ri n, H ac. la Magd al e na,
B e tanz o J o s , . Te huacan.
B arro s o Ari as L ui s , Me te pe c, Atlixco .
B o ni l l a Fl i x, H ac. Taj o nar,
B anco d e Lo nd re s , H ac. B ue v.
a
, H ue j o tz i ngo .
Cal va L ui s G., Pue bl a.
Cal d e rn J uan, Rancho d el Mi rad o r,
Co lo mbres Sal , H ac. Manz ani l l a,
Cas o J uan C., H ac. San J o s el Grand e ,
Co ro na Agus t n, H ac. Pro vi d e nci a,
Cas o J o s M.
a
, Rancho San Aparicio ,
Charl e s Te re s a, Mo lino Sta. B rbara,
Charl e s d e Amad o r Cl ara, R. Zapata,
Caraz a J avi e r, H . Zanj a Mal a, H ue ytamal co .
Card o s o Fe bro ni o , H ac. X ahue ntl a, Atl i xco .
Cas tao s Anto ni o , H ac. Te j al uca,
Cas ulo d e Re yn Ri ta, H ac. Zapo ti tl an,
Co nd e Franci s co , H ac. San Fl i x,
Cas ti l l a Manue l , H ac. Co ayuca, Aqui xtl a.
Cas ti l l a B l as ,
Cas o d e Cal d e rn L ui s a, H . Sta. Ana, H ue j o t-
z i ngo .
Cas o Al fre d o , R. Pal mi l l as , H ue j o tz i ngo .
Co llad o J o s V. d e l, H ac. S. Mat as , El Ve rd e .
Cue l l ar I gnaci o , H ac. Cuaul a.
Cruz J o s d e l a L uz , R. L a Cabe z ad a, Te x-
me l ucan.
Es co bed o Fran.
0
, H . L a Co ncepcin, Atl i xco .
Es pi nd o l a J o s M.
a
, H ac. San J uan Zahuat-
l an, Te pe aca.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE PUEB L A
Es pe rn Co ncepcin, H . S. Lo re nz o , Te huacan.
Es pi no s a J e s s , H ac. Cuaute nco , Amo z o c.
Es cand n Die go , H ac. San B arto l o , Pue bl a.
Es pi no s a J o s M.
a
, H ac. L a Ve ntana, Chal -
chi co mul a.
Es cami l l a Franc., H d a. L a L aguna, Cho l ul a.
Furl o ng Salv., H d a. d e Co ltz inco , Oco yucan.
Fe rnnd e z d e L ara Tri ni d ad , H d a. L a Puri -
ficacin, Te pe aca.
Fe rnnd e z Manue l , H d a. Alme lica, Acatz i nco .
Fe rnnd e z J o aq.
a
, H d a. Sta. Catari na,
Fe rnnd e z I barra Franci s co , H d a. San Ma-
te o , H ue j o tz i ngo .
Fe rnnd e z d e Sela Ana, H d a. Te po nanci ngo ,
El Ve rd e .
Fe rnnd e z J o s M.
a
, H d a. San Mi gue l d e l Mo -
lino , El Ve rd e .
Gal i nd o Franc.
a
, H d a. S. Se bas ti n, Pue bl a.
Gil y H no . Rafae l , H d a. Sto . Do mi ngo ,
Garc a Mart n, H d a. Rancho d e l Po pul o ,
Garc a J o s F., H d a.
Garc a Agus t n, H d a.
Gmez Do m., H d a. Zo nqui mi xtl a, Te z i utl an.
Garc a Paul i no , H d a. Co ltz inco , Oco yucan.
Grad o s J o s M.
a
, H d a. Ce re z o tl a,
Gmez J o s d e J e s s , H d a. Chal chi co mul a.
Garc a Mi gue l , Rancho d e Garc as ,
Garc a Manue l , H d a. Que tz o l te pe c, Li bre s .
Gil Guad al upe V., H d a. Sta. Ro s a, Te cal i .
Go nz lez Dani e l , H d a. S. Franc.
0
, Te huacan.
Gambo a Ant., H d a. I xtl al mato ngo , Te pe ji.
Gil J o s M.
a
, H d a. S. J o s , I s taqui xtl a.
Gambo a Ro s e nd o Te s t.
a
, H d a. Pi s ti o pan,
Gil Rafae l , H d a. S. J o s Nue vo ,
Gil Parra Guad al upe , H d a. S. Franci s co d el
R o , Ate s cal .
Garca Anto ni o , H d a. L as Ani mas , Atl i xco .
Garc a Ces reo , H d a. H ue xo co apan,
Garc a Franci s co , H d a. L a Al fo ns i na,
Garca Paul i no , H d a. Sta. L uc a,
Garc a Emi l i o , H d a. Co yul a,
Garca Te rue l Man ., H d a. L a Caro l i na,
Go nz lez M. Mate o , H d a. Cantarranas ,
Garc a y Muo z M.
a
d e J e s s , H d a. El Pare -
d n, Chi gnahuapan.
Garc a Granad o s Al be rto , H aci e nd a Cl ahuac,
H ue j o tz i ngo .
Guillo w Eul o gi o G., H d a. Chautl a, El Ve rd e .
H i d al go Manue l , H d a. L a Gari ta, Te z i utl an.
H e vi a Anto ni o , H d a. L a Carcaa, Cho l ul a.
H e rnnd e z M., H d a. Mal pa s , Chal chi co mul a.
H utl e t Alf., H d a. Pante pe c, H uauchi nango .
H e rnnd e z Rafae l , H d a. Sta. I ns , Te cali.
H e rre r a Franc., H d a S. I gnaci o , Te huacan.
519
H ue rta J uan M., H d a. Sta. Ro s a, Te pe xi .
H i d al go Vicente, H d a. To mas cal apa, Che tl a.
H e rnnd e z B . J o aq., H d a. Acato cha, Atl i xco .
H ue rta Fl i x, H d a. Tabl as ,
I ncl n J o s M.
a
, H d a. Ato to nilco , Te cal i .
I gl e s i as Lui s , H d a. Ayo tl a, El Ve rd e .
I barra Es pe ranz a, Rancho d e l a Uni n,
J i mne z Ant.., H d a. El Gal l i ne ro , Pue bl a.
Le z ama Al tag.
a
, H d a. S. Pe d ro , Chal chi co .
a
L i naj e Pe d ro , H d a. San I l d e fo ns o , Li bre s .
Li naj e B al d o me ro , H d a. S. Anto ni o , Amo z o c.
L ara Guad al upe d e, H aci e nd a Santa Ana,
To ti mchuacan.
Li z ao l a Raf., H d a. S. Pe . Ovand o , Acatz i nco .
L e yva J o s e fa, H d a. L a J o ya, Acaj e te .
Le z ama I gnaci o , H d a. Zo qui ac, Te pe xi .
Lpe z J o s M.
a
Te s t.
a
, Rancho Ti cuanac,
Zacatl an.
Lo z ano To ms , H d a. X al patl aco , Atl i xco .
Le n Agus t n, H d a. X i l o te pe c,
Ll ame d o J uan, H d a. S. B arto l o , H ue j o tz i ngo .
Lo z ano Ern., H d a. Erne s to Lo z ano ,
Mille r Mari o d e J ., Rancho S. Mi gue l , Pue bl a.
Mal d o nad o Ramn, H d a. L a No ri a,
Muo z Co te Mari ano , Rancho S. J uan,
Mati e nz o y L. And rs , H d a. Acti pac, Cho l ul a
Maced o B al bi no , H d a. Eche ve rr a,
Mar n No rbe rto , H d a. Sta. Te re s a,
Mo ra Agus t n, H d a. Tl acuaqui l o ,
Mar n Guad al upe , Rancho L a Vaque r a,
Chal chi co mul a.
Mal d o nad o y H no s ., H d a. Te acalco , Li bre s .
Mart ne z Manue l , H d a. X al ti panapa,
Mart ne z Anto ni o , H d a. Te z o nte pe c,
Me nd o z a Cami l o , H d a. Tati panapa,
Mo reno J o aqu n, H d a. L as Ve gas , Te cal i .
Mar n Anto ni o P., H d a. Te pe ne ne ,
Mart ne z J .M.
a
,H d a. Are ni l l as , To ti me huacan.
Mart ne z Mucio P., H d a. Cal i pan, Cal i pan.
Mo nt Enri que , H d a. El Ri e go , Te huacan.
Mart ne z J uana M. d e, H d a. S, Lucas ,
Maran Me l qu ad e s , H d a. Co lo alco ,
Mo nt Agus t n, H d a. X o chi tl apa,
Mo ral L ui s d e l, H d a. H umi l l ad e ro ,
Mart ne z y C.
a
J . M., H d a. Tlaco xcalco ,
Mo re no Ro s e nd o , H d a. S. Vi ce nte , Te pe aca.
Mart ne z Mi gue l , H d a. Macui l a, Acatz i nco .
Macho rro Gabr. M.,H d a. Apipilo lco , Acatz i nco .
Muo z Ovand o F r anc. H d a. Nati vi d ad , '
Mi rand a M.
a
d e l aL uz ,H d a.S.Mi gue l , Acaj e te .
Mier Se bas ti n, H d a. L a Ro s a, No pal ucam.
Mart ne z Mi gue l , H d a. Apapaz co ,
Mart ne z J o s Di e go , H d a. B ue navi s ta,
Me d e l Paul i no , H d a. El Ro s ari o , Te pe xi .
MX I CO .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE PUEB L A 520
Mo ra Agus t n, H d a. Santa I ns , Te pe xi .
Me rce nari o Ant., H d a. Champns co , Atl i xco .
Me nd i z bal F e r nF . , H d a. Co s to can, H ue j o tz .
0
Mati e nz o And rs , H d a. S. J o s Muni ve ,
Mnd e z Agus t n, H d a. S.
a
M.
a
Co s to can,
Mo ntao Ag., H d a. Cuatl apanga, Tl ahuapan.
Mi e r y Celio Do l o re s , H d a. Apapas co ,
Me l nd e z N.,H d a.Vi s taH e rmo s a, Te xme l ucan.
Ne co e che a J uan P., H d a. O tz o mpa, Te cal i .
Nava Gre go ri o , H d a. d e Tul a, Te pe xi .
No ri e ga Fl o re nci o , H d a. S. Agus t n, Atl i xco .
No ri e ga Snche z y C.
a
,
No ri e ga I i go , H d a. I xtl ahuacan, Tl ahuapan.
Nj e ra Mi gue l , H d a. S. Mi gue l , Te xme l ucan.
O rti z B o rbo l l a H no s ., Pue bl a.
O tao l aurruchi Anto ni o , Chal chi co mul a.
Os o rno Manue l , H d a. S. B e rnard i no , Li bre s .
O rand o Ed uard o , H d a. Te me xtl a,
Ortiz B arbo l l o J ., H d a. El Ri ncn, No pal ucan.
O l ve ra J uan, Rancho Amo lte pe c, To matl an.
Pre z Rafae l , H d a. L a L aj a, Acate no .
Pre z Fl i x, H d a. Cuacual o ya, Cho l ul a.
Pre z y Mart ne z J uan, H d a. X o xtl a,
Pe z M.
a
, Rancho H ue capan, Chal chi co mul a.
Pard o Fe rnand o , H d a. B al vane ra, Te cal i .
Pal aci o s J uana, H d a. Sta. Ri ta,
Pache co Lui s , H d a. S. Mi gue l , Te pe aca.
Pre z Daz Franc.
0
, H d a. S. Ni co l s ,
Pal aci o s Cri s anta, H . S. J o s Zahuatl an,
Pi nz n Aure l i ano , H d a. El Cris to , Atl i xco .
Po rtal R., Rancho d e l a Tri ni d ad , H ue j o tz i ngo .
Pre z Fl i x, H d a. Sto . Do mi ngo ,
Po rtal J o s M.
a
, Rancho To mal i ntl a,
Pre s no Marce l i no G., H d a. Guad al upe ,
Qui ro z Rafae l , H d a. S. Pe d ro , El Ve rd e .
Ri ve ra J o s , H d a. Sta. Mar a, Pue bl a.
Rs e te y Oro pez a Al be rto , Rancho S. Mi gue l ,
Pue bl a.
Rs e te y Oro pe z a A., Rancho Po s ad as ,
Rui z Co s ta Manue l , Rancho No ri ate nco ,
Rui z d e Po s ad as Guad al upe , Rancho d e J e s s ,
Pue bl a.
Ri ve ro I gnaci o , Rancho S. J uan, Cho l ul a.
Ro s as Santi ago , H d a. S. Marti ni to ,
Ro vi ra Ro s ari o , H d a. J al pan, H uauchi nango .
Ri ve ro hi j o s I gn.,H d a.Te xme l ucan, L i bre s .
Ram re z d e Re ye s Luz , H d a. S. Nico ls ,
Ram re z Gabri e l Te s t.
a
, H d a. Te xti tl an,
Re ye s B e nigno , H d a. El Ro s ari o , Cuyo aco .
Rayo Mi gue l , H d a. S. Mate o , Amo z o c.
Ro camo ra Vd a. d e , H d a. Sta. Cruz , Te huacan.
Ro me ro Anto ni o , H d a. Carri z al ,
Ro s as Santi ago , H d a. S. J o s Capul a, Te pe aca.
Rui z Mate o , H d a. Sta. Cruz Cal d e rn,
Rui z J o aq., H . S. Mi gue l Do rante s , Acatz i nco .
Ro me ro Alejo A., H d a. S. Anto ni o , Te pe xi .
Ri vad e ne yra Ed ., H d a. Tl aco xcal co , Atl i xco .
Ri ve ro d e R o Carme ro , H d a. Po rte z ue l o ,
Ro d i l e s Gui l l e rmo , H d a. S. Lo re nz o ,
Ro mano J o s y C.
a
, H d a. El Vo lcn,
Ro l d n Gabri e l , H d a. S. Fe l i pe , El Ve rd e .
Rul e Franci s co , H d a. S. Simn, Te xme l ucan.
So c. Snche z Gari to , H . Ape tl achi ca, Cho l ul a.
So to Guad al upe Y . d e, H d a. Mo ri l l o tl a,
So l ana Eul o gi o , H d a. Mecapalco , Te z i utl an.
Snche z Franci s co , H d a. Chi gnautl a,
Se xma Amal i a, H d a. To ri j a, Te cal i .
Sal az ar Manue l P., H d a. Capul ac,
So cied ad Agrco la, H d a. Chi l ac, Te huacan.
So cied ad Miguel Co rreo , H d a.
Ses ma J o aq., H d a. S. J o s Ovand o , H o pal ucan.
Snche z Te s t.
a
, H d a. S. J uan So s a,
Ses ma Ramn, H d a. S. J o s Oz umba,
Sal d aa Rafae l , H d a. Co atz igo , Te pe xi .
Snche z Ambro s io , H d a. El Ro s ari o ,
Se la Al e j and ro , H d a. S. Lucas , H ue j o tz i ngo .
Sela Ed uard o , H d a. S. Dami n,
Savi n B arto l o m, H d a. S. Cri s tbal ,
Tamari z Mellad o Franci s co ,H d a. Sta. Catari na,
Cho l ul a.
Te j e d a I gnaci o , H d a. Tlaz aco alco , Li bre s .
Te rue l d e H aro Caro l i na, H d a. So to ,
Trpaga Ant. S., H d a. Ti l apa, Te huacan.
Tamari z B e rnard i no , H aci e nd a S. B arto l o m,
Acatz i nco .
Tamari z Caro l i na, H d a. S. J e rni mo ,
To rre bl anca Ro s a, H d a. S. Marco s , Te pe aca.
Tras l o s he ro s Fran.
0
, H d a. Ojo d e agua,
Tras l o s he ro s J o s , H d a. Vicencio ,
Tllez Manue l a, H d a. El Ro s ari o , Te pe xi .
Te pe hua Gas par, H d a. S. Fe l i pe , Te xme l ucan.
Tllez Co ro na Franc.
0
, Rancho J ag e y,
Urd api l l e ta Nati vi d ad , H . Sta Cruz , Cho l ul a.
Vi l l e gas Qui ri no , H d a. Paxta, Te z i utl an.
Vz que z Mi gue l , H d a. B ue navi s ta, Cho l ul a.
Vi l l e gas Ana Mar a, H d a. Te chachalco , Li bre s .
Vlez Gi l El ad i o , H d a. Te pal cayuca, Te cal i .
Vi ve ro s Anto ni o , H d a. El Pi no , Te pe aca.
Vlez Carl o s , H d a. S. Mate o ,
Vlez Gil Mi gue l , H d a. S. Fe l i pe ,
Velas co Dio nis io , H d a. J al te pe c, Chi e tl a.
Ve l z que z To ms , H d a. Cabre ra, Atl i xco .
Val e nt n Ce fe ri no , H d a. Te z ayuca,
Vz que z Ge rmn, H d a. Co apilco , H ue j o tz i ngo .
Zo rri l l a Man., H d a. Ti e rra Nue va, Te z i utl an.
Zamaco na Manue l , H d a. Te pe pa, Cho l ul a.
Ze pe d a Ni c.
a
C. d e, H d a. To co tz ingo , Amo z o c.
Ze pe d a M.
a
J ., H d a. S. Diego Ari as , Te pe aca.
EST AD O D E Q UERT ARO
I. Situacin geogrfica, limites y extensin territorial. Al ce ntro
d e la me s a ce ntral me xi cana y pro l o ngnd o s e d e NE. SO., e ntre lo s Es tad o s d e
H i d al go al E. y Guanaj uato al 0., s e e ncue ntra la pe que a pe ro i nte re s ante
regio n que co ns ti tuye el Es tad o d e Que rtaro , no tabl e po r mucho s co nce pto s en
la H i s to ri a d e Mexico y d e gran i mpo rtanci a eco nmica po r s u ri que z a agr co l a y
mi ne ra. Al NE., e n el Di s tri to d e J al pa, parte lmite s co n San Lui s Po to s mi e n-
tras que al Sur te rmi na el Es tad o en ngul o agud o , cuyo vrti ce to ca lo s Es tad o s
d e Mexico , Micho acan y Guanaj uato . Su re a mid e 9.215 kilme tro s cuad rad o s lo
que lo po ne e n el 25. l ugar e ntre to d o s lo s d e la Re pbl i ca.
n. Orografa hidrografa.-La Sie rra Mad re o ri e ntal o cupa to d o el
te rri to ri o d el Es tad o , y e xcus ad o es d ecir que el s uelo es s umame nte es cabro s o y
acci d e ntad o , co n al gunas al turas no tabl e s co mo las d e Mas tranto , Ahuacate El
Gallo , Pe a d e B e rnal y Mui te j . No o bs tante , hay al guno s valles y caad as muy
l e rti l e s , aunque d e pe que a e xte ns i n.
Lo s ro s pri nci pal e s d e Que rtaro s o n el Ayutl a, el San J uan, el Que rtaro , el
l ul a el Le rma, H ui mi l pa, Exto rax y el Mo cte z uma, es te l ti mo bas tante caud a-
lo so . Po co s ervicio pre s tan la agri cul tura, po rque en la mayo r a d e lo s cas o s
co rren s us aguas po r el fo nd o d e las barrancas y re s ul tan i nti l e s para el ri e go .
,
m
" .
ima
y Producciones. - El clima d e Que rtaro es te mpl ad o y seco
a excepcin d e al gunas co marcas muy baj as d o nd e la te mpe ratura es elevad a y s
pro d uce n la caa d e az car y el tabaco . En ge ne ral es muy s ano , pe ro la es cas ez
d e lluvias pe rj ud i ca fre cue nte me nte las co s echas .
Lo s pro d ucto s natural e s so n muy vari ad o s , co mo veremo s al tratar d e su agri -
cul tura y mi ne r a: la fauna muy ri ca, no slo en ganad o s s ino tambi n en aves
peces , re pti l e s y cuad rpe d o s , e ntre s to s alguno s carn vo ro s co mo l e o pard o s '
j aguare s , tigrillo s , lo bo s , z o rro s , e tc. '
I V. IHvisin poltica y poblacin. Historia. Gobierno. Rentas IHi
bizcas. H allas e d i vi d i d a e s ta e nti d ad e n s eis Di s tri to s , que s o n: Que rtaro
J al pan To l l man, Cad e re yta, San J uan d el R o y Ame alco , gubd ivid id o s en 18 mu-
nicipalid ad e s , co n el s i gui e nte nme ro d e habi tante s :
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE PUEB L A 520
Mo ra Agus t n, H d a. Santa I ns , Te pe xi .
Me rce nari o Ant., H d a. Champns co , Atl i xco .
Mend iz bal F e r nF . , H d a. Co s to can, H ue j o tz .
0
Matie nz o And rs , H d a. S. J o s Muni ve ,
Mnd ez Agus t n, H d a. S.
a
M.
a
Co s to can,
Mo ntao Ag., H d a. Cuatl apanga, Tl ahuapan.
Mier y Celio Do lo res , H d a. Apapas co ,
Melnd ez N.,H d a.Vi s taH e rmo s a, Te xme l ucan.
Neco echea J uan P., H d a. Otz o mpa, Tecali.
Nava Grego rio , H d a. d e Tul a, Te pe xi .
No ri e ga Flo rencio , H d a. S. Agus t n, Atlixco .
No ri e ga Snchez y C.
a
,
No ri e ga I i go , H d a. I xtl ahuacan, Tl ahuapan.
Nj e ra Miguel, H d a. S. Migue l, Te xme l ucan.
Ortiz B o rbo lla H no s ., Pue bl a.
O tao l aurruchi Anto nio , Chalchico mula.
Os o rno Manuel, H d a. S. B e rnard i no , Libre s .
Orand o Ed uard o , H d a. Te me xtl a,
Ortiz B arbo llo J ., H d a. El Rincn, No pal ucan.
Olve ra J uan, Rancho Amo ltepec, To matl an.
Pre z Rafae l , H d a. La Laj a, Acate no .
Pre z Fl i x, H d a. Cuacual o ya, Cho l ul a.
Pre z y Mart ne z J uan, H d a. X o xtl a,
Pe z M.
a
, Rancho H ue capan, Chal chi co mul a.
Pard o Fe rnand o , H d a. B al vane r, Tecali.
Pal aci o s J uana, H d a. Sta. Ri ta,
Pache co Lui s , H d a. S. Migue l, Tepeaca.
Pre z Daz Franc.
0
, H d a. S. Nico ls ,
Pal aci o s Cri s anta, H . S. J o s Zahuatl an,
Pi nz n Aure liano , H d a. El Cris to , Atlixco .
Po rtal R., Rancho d e la Tri ni d ad , H ue j o tz i ngo .
Pre z Fl i x, H d a. Sto . Do mingo ,
Po rtal J o s M.
a
, Rancho To mal i ntl a,
Pre s no Marcelino G., H d a. Guad al upe ,
Quiro z Rafae l , H d a. S. Pe d ro , El Ve rd e .
Ri ve ra J o s , H d a. Sta. Mar a, Pue bl a.
Rs e te y Oro pez a Albe rto , Rancho S. Migue l,
Pue bl a.
Rs e te y Oro pez a A., Rancho Po s ad as ,
Ruiz Co s ta Manuel, Rancho No riatenco ,
Rui z d e Po s ad as Guad al upe , Rancho d e J e s s ,
Pue bl a.
Ri ve ro I gnaci o , Rancho S. J uan, Cho l ul a.
Ro s as Santi ago , H d a. S. Marti ni to ,
Ro vi ra Ro s ari o , H d a. J al pan, H uauchi nango .
Ri ve ro hi j o s I gn.,H d a.Te xme l ucan, Li bre s .
Ram re z d e Re ye s Luz , H d a. S. Nico ls ,
Ram re z Gabriel Te s t.
a
, H d a. Te xti tl an,
Re ye s B enigno , H d a. El Ro s ari o , Cuyo aco .
Rayo Migue l, H d a. S. Mateo , Amo z o c.
Ro camo ra Vd a. d e, H d a. Sta. Cruz , Te huacan.
Ro me ro Anto nio , H d a. Carri z al ,
Ro s as Santi ago , H d a. S. J o s Capula, Tepeaca.
Rui z Mateo , H d a. Sta. Cruz Cal d e rn,
Rui z J o aq., H . S. Migue l Do rante s , Acatz inco .
Ro me ro Alejo A., H d a. S. Anto nio , Te pe xi .
Ri vad e ne yra Ed ., H d a. Tlaco xcalco , Atl i xco .
Ri ve ro d e Ro Carme ro , H d a. Po rte z ue l o ,
Ro d i l e s Guille rmo , H d a. S. Lo renz o ,
Ro mano J o s y C.
a
, H d a. El Vo lcn,
Ro ld n Gabriel, H d a. S. Fe lipe , El Ve rd e .
Rul e Franci s co , H d a. S. Simn, Te xme l ucan.
So c. Snchez Gari to , H . Ape tl achi ca, Cho lula.
So to Guad al upe Y. d e, H d a. Mo rillo tla,
So lana Eulo gio , H d a. Mecapalco , Te z i utl an.
Snchez Franci s co , H d a. Chi gnautl a,
Sexma Amal i a, H d a. To ri j a, Te cal i .
Sal az ar Manuel P., H d a. Capulac,
So cied ad Agrco la, H d a. Chilac, Te huacan.
So cied ad Miguel Co rreo , H d a.
Ses ma J o aq., H d a. S. J o s Ovand o , H o pal ucan.
Snchez Te s t.
a
, H d a. S. J uan So s a,
Ses ma Ramn, H d a. S. J o s Oz umba,
Sal d aa Rafae l , H d a. Co atz igo , Te pe xi .
Snchez Ambro s io , H d a. El Ro s ari o ,
Sela Al e j and ro , H d a. S. Lucas , H ue j o tz i ngo .
Sela Ed uard o , H d a. S. Dami n,
Savin B arto lo m, H d a. S. Cris tbal,
Tamariz Mellad o Franci s co ,H d a. Sta. Catari na,
Cho l ul a.
Te je d a I gnaci o , H d a. Tlaz aco alco , Li bre s .
Te rue l d e H aro Caro lina, H d a. So to ,
Trpaga Ant. S., H d a. Ti l apa, Te huacan.
Tamari z B e rnard i no , H aci e nd a S. B arto l o m,
Acatz i nco .
Tamari z Caro lina, H d a. S. J e rni mo ,
To rre bl anca Ro s a, H d a. S. Marco s , Te pe aca.
Tras l o s he ro s Fran., H d a. Ojo d e agua,
Tras l o s he ro s J o s , H d a. Vicencio ,
Tllez Manue l a, H d a. El Ro s ario , Te pe xi .
Te pe hua Gas par, H d a. S. Fe lipe , Te xme l ucan.
Tllez Co ro na Franc.
0
, Rancho J ag e y,
Urd api l l e ta Nati vi d ad , H . Sta Cruz , Cho l ul a.
Ville gas Quirino , H d a. Paxta, Te z i utl an.
Vz que z Miguel, H d a. B ue navi s ta, Cho l ul a.
Vi l l e gas Ana Mar a, H d a. Techachalco , Li bre s .
Vlez Gi l El ad i o , H d a. Te palcayuca, Te cal i .
Vive ro s Anto ni o , H d a. El Pi no , Te pe aca.
Vlez Carlo s , H d a. S. Mateo ,
Vlez Gil Migue l, H d a. S. Fe l i pe ,
Velasco Dio nis io , H d a. J al te pe c, Chi e tl a.
Velz quez To ms , H d a. Cabre ra, Atl i xco .
Val e nt n Ceferino , H d a. Te z ayuca,
Vz que z Ge rmn, H d a. Co apilco , H ue j o tz i ngo .
Zo rri l l a Man., H d a. Ti e rra Nue va, Te z i utl an.
Zamaco na Manue l , H d a. Tepepa, Cho l ul a.
Ze pe d a Nic.
a
C. d e, H d a. To co tz ingo , Amo z o c.
Ze pe d a M.
a
J ., H d a. S. Diego Ari as , T epeaca.
EST AD O D E Q UERT ARO
I. Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial. Al ce ntro
d e la me s a ce ntral me xi cana y pro l o ngnd o s e d e NE. SO., e ntre lo s Es tad o s d e
H i d al go al E. y Guanaj uato al 0., s e e ncue ntra la pe que a pe ro i nte re s ante
regio n que co ns ti tuye el Es tad o d e Que rtaro , no tabl e po r mucho s co nce pto s en
la H i s to ri a d e Mexico y d e gran i mpo rtanci a eco nmica po r s u ri que z a agr co l a y
mi ne ra. Al NE., e n el Di s tri to d e J al pa, parte lmite s co n San Lui s Po to s mi e n-
tras que al Sur te rmi na el Es tad o en ngul o agud o , cuyo vrti ce to ca lo s Es tad o s
d e Mexico , Micho acan y Guanaj uato . Su re a mid e 9.215 kilme tro s cuad rad o s lo
que lo po ne e n el 25. l ugar e ntre to d o s lo s d e la Re pbl i ca.
n. Orografa hidrografa. La Sie rra Mad re o ri e ntal o cupa to d o el
te rri to ri o d el Es tad o , y e xcus ad o es d ecir que el s uelo es s umame nte es cabro s o y
acci d e ntad o co n al gunas al turas no tabl e s co mo las d e Mas tranto , Ahuacate El
Gallo , Pe a d e B e rnal y Mui te j . No o bs tante , hay al guno s valles y caad as muy
l e rti l e s , aunque d e pe que a e xte ns i n.
Lo s ro s pri nci pal e s d e Que rtaro s o n el Ayutl a, el San J uan, el Que rtaro , el
l ul a el Le rma, H ui mi l pa, Exto rax y el Mo cte z uma, es te l ti mo bas tante caud a-
lo so . Po co s ervicio pre s tan la agri cul tura, po rque en la mayo r a d e lo s cas o s
co rren s us aguas po r el fo nd o d e las barrancas y re s ul tan i nti l e s para el ri e go .
,
m
" .
ima
y Producciones. - El clima d e Que rtaro es te mpl ad o y seco
a excepcin d e al gunas co marcas muy baj as d o nd e la te mpe ratura es elevad a y s
pro d uce n la caa d e az car y el tabaco . En ge ne ral es muy s ano , pe ro la es cas ez
d e lluvias pe rj ud i ca fre cue nte me nte las co s echas .
Lo s pro d ucto s natural e s so n muy vari ad o s , co mo veremo s al tratar d e su agri -
cul tura y mi ne r a: la fauna muy ri ca, no slo en ganad o s s ino tambi n en aves
peces , re pti l e s y cuad rpe d o s , e ntre s to s alguno s carn vo ro s co mo l e o pard o s '
j aguare s , tigrillo s , lo bo s , z o rro s , e tc. '
I V. IHvisin poltica y poblacin. Historia. Gobierno. Rentas IHi
bizcas. H allas e d i vi d i d a e s ta e nti d ad e n s eis Di s tri to s , que s o n: Que rtaro
J al pan To l l man, Cad e re yta, San J uan d el R o y Ame alco , gubd ivid id o s en 18 mu-
nicipalid ad e s , co n el s i gui e nte nme ro d e habi tante s :
T O T A L 228.551 habi tante s .
D . F RA NCI SCO GO NZ L E Z CO S O
Go be rnad o r d e l Es tad o d e Que rtaro
Es te nme ro d e habi tante s arro j a para Quer-
taro una d e ns id ad d e po blae in d e cerca d e 25 in-
d ivid uo s po r ki l me tro cuad rad o .
Enci e rra es te Es tad o para la H i s to ri a d e Mxico
te rri bl e s pe ro glo rio s o s re cue rd o s . En su capi tal se
pro d uj o una d e las pri me ras co ns piracio ne s en fa-
vo r d e la I nd e pe nd e nci a; en ella se ratific e n 1848
el d es as tro s o tratad o d e paz co n lo s Es tad o s Uni d o s d el No rte , y en la mi s ma tuvo
d es enlace el crue nto d rama d e la invas in france s a, co n el fus i l ami e nto del empe-
rad o r Maximiliano . Es ta v cti ma d e la po l ti ca ambicio s a d e Napo len I I I , fu
e j e cutad a en el Cerro d e las Campanas , al fre nte d e Que rtaro , en unin d e d o s
ge ne ral e s me xi cano s , fieles su e xtravi ad a o pinin i mpe ri al i s ta, que lo s arras tr
tan d e s graci ad o fin. Un s encillo mo nume nto en el Cerro d e las Campanas ind ica
el l ugar d e la e j e cuci n y re cue rd a aquella fne bre fe cha: 19 d e J uni o d e 1867.
El go bi e rno del Es tad o re s id e en su capi tal , la ci ud ad d e Que rtaro , hal l nd o s e
el Po d e r Ej e cuti vo e n las e xpe rtas mano s d el Sr. I nge ni e ro D. Franci s co Go nz lez
Co so , que go bi e rna hace ti e mpo co n patri o ti s mo , ho nrad e z y tal e nto po co co mu-
nes . Naci en Que rtaro
en 1841, y vis e hurfa-
no d e pad re s iend o an
muy j o ve n, d es arro lln-
d o s e po r e s ta raz n e n
l pre maturas id e as d e
s e rie d ad y amo r al tra-
baj o , e le vnd o s e po r su
pro pi o e s fue rz o y o b-
te ni e nd o hal agad o re s
tri unfo s e n la lucha po r
la e xi s te nci a. Aj e no
las ambicio ne s po lticas ,
fu s o rpre nd i d o co n s u
eleccin para mun ci pe
d e Que rtaro e n 1878 y
ms tard e para d i putad o
la Le gi s l atura d el Es -
tad o . El pue blo que re -
tano hab a d e s cubi e rto
las no tabl e s apti tud e s d el Sr. Go nz lez Co so para lo s nego cio s pbl i co s y lo lla-
maba lo s pues to s ms d elicad o s y d e mayo r co nfianz a, que nunca aqul d e fraud ,
has ta elevarlo po r l ti mo la pri me ra magi s trad ura d el Es tad o e n 5 d e Mayo
d e 1880.
QUE R T A RO . CO L E GI O CI V I L
80.697 habi tante s .
21.359
41.077
24.312
27.320
33.786
Que rtaro . .
Amealco
San J uan d el R o
Cad e re yta . .
To l i man.
J al pan . . . .
V Instruccin Pblica. - Raj en el Es tad o d e Que rtaro 171 es tableci-
miento s d e e ns e anz a, d ivid id o s co mo s igue : es tao ieci
N i f i 0 s N i S a s M i x t
- To tal Pri m." Se ^uTd .- Pro te s i .
So s te nid as po r el Es tad o . 98 35 133 131 }
po r parti cul are s . 9 14 13 361
po r el clero . . . { 1 21
2
SU MA S. . . 108 5 0 13 T T T 167 3
Mucho s he cho s no tabl e s en to d o s lo s ramo s d e la ad mi ni s traci n s e al aro n su
pas o po r el go bi e rno d e Que rtaro , e ntre ello s la Expo s i ci n ci e nt fi ca, i nd us tri al
y art s ti ca d e 1882, que marc una po ca de s al ud abl e y fe cund o mo vi mi e nto en
el Es tad o .
En 30 d e O ctubre d e 1883 ces su ge s ti n gube rnati va y fu o cupar una
curul en el Co ngres o d e la Uni n. En 1887 vo lvi s er elegid o go be rnad o r d e
Que re taro y co nti nu
sin d es cans o en la tare a
d e me j o rar grad ual me n-
te to d o s y cad a, uno de
lo s ramo s d e s u i ncum-
bencia, baj o un plan ad -
mi ni s trati vo i nte l i ge nte
y co ncie nz ud o . La s al u-
bri d ad , la i ns trucci n
pbl i ca, la s e guri d ad in-
d ivid ual , la o rganiz acin
d l as re ntas , el fo me nto
d e la i nd us tri a, el arre -
glo co mpleto d e la legis -
lacin, la ad mi ni s traci n
d e j us ti ci a, las me j o ras
mate ri al e s d e co mo d id ad
y d e o rnato , las vas de
co municacin, las lneas r w * r,
, , E , . '
O L M E L
> QO E B E T A B O . P A L A CI O DE GO B I E RNO
te le fnicas , to d o , e n fin,
lo que pue d a pro d uci r el ad e l anto mo ral y mate ri al d e un pue bl o , ha s id o ate n
^ ^ X ^ r ^ t -
G o n z I e
;
C o s o c o n
^
nes d e neso s- o Te ha aumentand o la pro pi e d ad pre d i al en ms de tre s millo -
X uno f d e ello " V ^T ' ^ ^ T *
1

8
- pue s to s , s ino ms bien d is minuye nd o
de 1ZZo i 1 ' , *
P 1C ad

l 0S ngr e S

S d d e r ar i
;
s e d
o bl el nme ro
t o L
e
t S w f T
1 6

P k n Pedagg C
y
k d 0 t a c i n de
^
es co lares que el Co legio Civil, d o nd e se d a i ns trucci n pre parato ri a y pro fe s io nal
ha^lo grad o aume nto d e cte d ras , e nri que ci d as i nce s ante me nte co n l i bro s d e CO
0 0 L T o r o '
S fiC

S 6n
^
C k S e S e x
P
e r
'
me n
^
a
^
e s
i qae se cre el Obs e 1
Z e Z e Z i l ^S T f) ^ T
mV
A
f ci e r 0Q
'
e n fi
> - 1 - me j o ras me nci o nad as ms
de ve i nte mil pes o s Que re taro d ebe e te rna grati tud es te d i s ti ngui d o ho mbre
e I E s t a d o , a a l S l r a d e 1 0 8 m :
L a as i s te nci a me d i a e n e s tas es cue-
las al canz a las s i gui e nte s ci fras :
El ce ntro es co lar ms no tabl e es el
Co legio Civil, al que no s hemo s re fe ri d o
en el prrafo ante ri o r.
VI . Poblaciones principales. In-
dustria y comercio.La pri me ra ciu-
d ad d el Es tad o es Que rtaro , capi tal d el
mis mo , que cue nta co n 34.576 habi tan-
QUE R T A RO . E ST A T UA DEL MA RQU S DEL V I L L A R T E S Y J J 0 Y co ns ti tuye una d e las mas
cul tas ciud ad e s me xi canas .
Data d e 1446, en que s e cree fu fund ad a po r lo s ind io s o to mes ; pe ro nad a
re cue rd a ho y su o rigen, po bl ad a co mo es t po r ed ificio s mo d e rno s , mucho s d e ello s
no tabl e s po r su fbri ca. Entre lo s mo nume nto s d el ti e mpo d e la d o mmaci o n es pa-
o la merece me nci n es pecial el magnfico acue d ucto d e s illera, co ns trui d o para
i ntro d uci r e n la
ci ud ad el agua
po tabl e . Es una
o bra d e grand e s
pro po rci o ne s ,
que cue nta co n
64 arco s d e pie-
d ra d e s i l l e r a,
s o s te ni d o s po r
pi l are s d e vein-
ti d s me tro s d e
al tura. Co s t
191.091 pes o s ,
d e lo s cuales fa-
cilit 88.278 el
vi rre y, be ne fac-
to r d e Que rta-
ro , D. J uan An-
to ni o d e Urruti a, QB B ETA RO . - CA SA DK L A CO RREGI DO RA , H O Y P A L A CI O MUNI CI PAL
Marqus d e la
Villa del Vi l l ar del Agui l a.
H ay en el re ci nto d e la ciud ad gran nme ro d e templo s , to d o s ri came nte d eco -
rad o s y mucho s d e bells ima arqui te ctura, co mo la Cate d ral y el arrumad o ex
co nve nto d e San Agus t n.
N i o s N i as TOTAI
As i s te nci ame d i a
las es cuelas o fi-
ci al e s . . . 2.573 1.158 3.731
I d . las parti cul a-
re s 834 480 1.314
TO TAL . . 3.407 1.638 5.045
So n no tabl e s tambi n el Palacio d e Go bie rno , co n su art s ti co pati o d e d o ble
arcad a, y el Pal aci o Municipal, anti guo ed ificio que habi t la he ro na me xi cana
D.
a
J o s e fa O rti z d e Do m ngue z (la Corre-
gidora), que j ug i mpo rtant s i mo pape l
e n la co ns pi raci n tramad a e n Que rtaro
co ntra la d o mi naci n e s pao l a.
Entre sus mucho s mo nume nto s co n-
me mo rati vo s y e s tatuas d e ho mbre s c-
l e bre s , me re ce n tambi n me nci o nars e l a
e s tatua e ri gi d a al Marqus d el Vi l l ar,
qui e n d ebe la ciud ad grand e s me j o ras ,
co mo el acue d ucto me nci o nad o , y el mo -
nume nto Cris tbal Co ln, que e nci e rra
gran mri to art s ti co .
Que rtaro es o bis pad o y pe rte ne ce
la arqui d i ce s i s d e Mi cho acn: el actual
Obis po es el l i mo . Sr. Dr. D. Rafae
S. Camacho .
L a i nd us tri a y el co mercio , es pecial-
me nte la pri me ra, re vi s te n i mpo rtanci a.
H ay fbri cas d e vario s pro d ucto s y gran-
des mo l i no s d e tri go , d i s ti ngui nd o s e
e ntre aqullas la gran fbri ca d e hilad o s _ Ar , ,, .
. *
D
, QUERET A RO . MO NUMENT O A CO L O N
y te j i d o s d e al go d o n Hrcules, cuyas ed i-
ficaciones y maqui nari as so n s umame nte no tabl e s . B as te d e ci r, para mue s tra d e
la s untuo s i d ad co n que se co ns truy es ta fbri ca, que la e s tatua d el d io s mito l-
gico , co lo cad a la e ntrad a j us ti fi cand o su no mbre , f u fund i d a en I tal i a y co s t
14.000 pes o s . Es ad mi rabl e tambi n y re pre s e nta un co s to e no rme , el gran acue -
d ucto po r d o nd e s e
llevan las aguas al
e s tabl e ci mi e nto . L a
maqui nari a se mueve
po r el e fe cto co mbi-
nad o d el vapo r y d el
agua, cuya rue d a hi-
d rul i ca mid e 47 pies
d e d i me tro y ti e ne
105caballo s d e fue rz a.
El Sr. Caye tano Ru-
bio , pro pi e tari o d e la
Hrcules, me re ce bie n
d e la patri a po r el
s untuo s o mo nume nto
al trabaj o que e ri gi
enel Es tad o d e Quer-
taro y que pro po rcio -
QU E R T A R O . F R R I C A H E R C U L E S , DE D . CAY ETANO R U B I O na el pan Co tid iano
infinid ad d e fami l i as .
Des pus d e Que rtaro s i gue n e n i mpo rtanci a la ciud ad d e San J uan d el R o ,
co n 9.040 habi tante s , ani mad o co mercio y al guna i nd us tri a; el pueblo d e Land a,
co n 6.324 almas ; el d e Ahuacatl an, co n 5.929; la Caad a, co n 5.232, y J al pan, co n
5.131. L a vid a en es tas po blacio nes es t e nce rrad a en la agri cul tura, que ad qui e re
cad a d a mayo r i ncre me nto en aque llas frti l e s co marcas .
VI L Agricultura. H emo s d icho que el Es tad o d e Que rtaro es i nte re -
s ante d es d e el punto d e vis ta agr co l a, po r la vari e d ad d e s us pro d ucto s y la fe rti -
lid ad d e su s uelo ; pero d e s graci ad ame nte es tan pe que a su pro d ucci n, que lo
po ne e ntre lo s l ti mo s Es tad o s d e la Re pbl i ca po r e s te co nce pto . Fal ta d e braz o s ,
es cas ez d e capi tal e s y tal vez fal ta d e vas d e co muni caci n, so n las pri nci pal e s
caus as , nue s tro j ui ci o , d e que la agri cul tura no s e d e s arro lle en un s uelo d o nd e,
po r o tra parte , la e s cabro s id ad d el te rre no e xige co s to s as o bras d e ri e go .
La pro d ucci n o bte ni d a en 1892 y que vamo s me nci o nar para d ar id ea
nue s tro s l e cto re s d e cules s e an las re gi o ne s ms agr co l as d el Es tad o , fu la
s i gui e nte :
Ce bad a Ma z Tri go Fri j o l Garbanz o
DI STRI TOS Hectol. Hectol. Kilog. Hectol. Hectol.
Amealco . . . . . 4.350 138.545 2.099
Cad e re yta . . . . . 1.812 40.214 17.800 2.231 690
Que rtaro . . . . . 5.000 48.449 9.532.946 6.415 577
J al pan 500 50.000 700
San J uan d el R o . . 3.100 363.563 1.770.000 30.190 8.304
To l i man . . . . . 1.400 47.696 4.780 80
SUMA S . . . . 16.162 688.467 11.320.746 45.715 10.351

Chi l e
Ve rd e Se co Tabaco Pnl que I xtl e
Hectol Kilog Kilog. Hectol. Kilog.
Cad e re yta . . 45 27.600
To liman . . . . 1.350 8.280
Que rtaro 33.375 56.710 1.169
200 1. 000 1.297
San J uan d el R<>. 90 999.350 2.300 47.158 3.450
SUMA S . 33.710 1.057.060 2.300 51.074 39.330
Otro s art cul o s hay d e lo s que se co s echan pe que as canti d ad e s , pe ro s uficien-
te s d e mo s trar que pue d e n o bte ne rs e fci l me nte en el Es tad o , co mo s o n arro z ,
al go d n, caf, e tc.
La caa d e az car se d a muy bien en d i s ti nto s l ugare s y ti e ne n ya ci e rta im-
po rtanci a lo s pl ant o s , as co mo la e l abo raci n d e az car, pane l a, mieles y
aguard i e nte .
VI I I . Minera. Di s ti ng e s e la mi ne r a que re tana po r la pre s e nci a d el
anti mo ni o y d el palo , ambo s muy abund ante s , e s pe ci al me nte el s e gund o . El an-
ti mo ni o se e ncue ntra so lo y co mbi nad o co n pl ata, e xpl o tnd o s e en la actual i d ad
d o s rico s mi ne ral e s d e d icho fs il. El palo exis te en las minas prxi mas Quer-
taro , San J uan d el R o , Te qui s qui apan y To l i man, y apare ce i ncrus tad o en yaci -
mi e nto s ro callo s o s d e d o s es pecies , uno calcreo y o tro cas i tan d uro co mo el gra-
ni to , que e xi ge el empleo d e la plvo ra para e xtrae rl o .
Re s pe cto al palo d e luces , d e fo nd o blanco , ro jo , amari l l e nto y az ulino , se
e ncue ntra en abund anci a e n el Es tad o . Sus iris s o n d i fe re nte s , en ge ne ral , d el
fo nd o d e co lo r d e l a pi e d ra, es d ecir, que s o bre lo s fo nd o s ante s me nci o nad o s , lo s
palo s una vez l api d ad o s , s e gn la po s icin que to ma la pe rs o na que lo s lleva,
pre s e ntad o s la luz natural artificial, re pro d uce n iris de co lo res , s iend o e s ta
una parti cul ari d ad que lo s hace apre ci ar po r lo s i nte l i ge nte s . Otro s , en me no r
canti d ad , no co ns e rvan ms que un co lo r uni fo rme , s in o tro d es tello que el reflejo
natural , y so n d e muy i nfe ri o r valo r.
En cuanto mine rale s metlico s del Es tad o d e Que rtaro , po d emo s me ncio nar
lo s s i gui e nte s :
En Amles o cho mi nas e n e xplo tacin, s iend o lo s principales metales plo mo y
pl ata, que pro d uce n me ns ual me nte , po r trmi no me d io , 99.210 kilo gramo s d e
me tal y o cupan, en lo s mis mo s trmi no s , 347 trabaj ad o re s ; en To liman se e xpl o tan
actual me nte tre i nta y s eis minas , cuyo s me tal e s s o n o ro , pl ata, ci nabri o y es tao ;
en el Ce ntro , San J uan d el R o , Cad e re yta y Ame alco , hay en e xplo tacin veinti-
nueve minas d e pl ata, plo mo , fierro y co bre; pro d uce n me ns ual me nte , po r trmi no
med io , 1.130.200 ki l o gramo s d e me tal , y o cupan 491 o perario s ; las d e Co ln, Pe a-
rniller y Ri o bl anco , no e s tn en trabaj o .
I X . Ganadera. Cinco s o n las haci e nd as d e campo pri nci pal e s que e s tn
d e s ti nad as al fo me nto d e la ri que z a pe cuari a. H ay abund anci a d e ganad o d e to d as
clas es , e s pe ci al me nte vacuno y as nal .
X . Vas de comunicacin y transporte. Lo s fe rro carri l e s e s cas e an e n
el Es tad o : ni came nte e xis te la l ne a d el Ce ntral Mexicano , que atravi e s a d e SE.
NO. la parte Sur d el te rri to ri o , e ntre San J uan d el R o y Que rtaro . La parte
ce ntral y la d e l no rte que d an s in o tra co municacin que lo s malo s camino s d e
he rrad ura, no o bs tante s er en ellas d o nd e se e ncue ntran lo s s ie te mi ne ral e s que
se e xpl o tan actual me nte .
Ocho ad mi ni s traci o ne s y d iez age nci as ati e nd e n al s ervicio po s tal fe d e ral ,
co ntand o ad ems co n s e rvicio te le grfico e n las po blacio nes d e Que rtaro , San
J uan del Ro y al gunas o tras .
J . B . F O S S Y C O M P . A CA RB N Y CO K E . GA NT E, 2. M E X I C O . D . F .
EST AD O D E Q UERT ARO
DI RECTORI O PROFESI ONAL
AB O GADO S
con residencia en Quertaro
Arcante No rbe rto F., Mi rafl o re s 17.
Agui l ar Anto ni o A., Calle Sanj uane ro .
Arte aga Lui s G., Acad e mi a 2.
Al faro Franci s co D., De s cans o 13.
B l as co Ramn, Mo lino 1.
B e rmd e z I gnaci o , Se raf n 8.
B al l e s te ro s Vi ce nte , 2.
a
S. Anto ni o 1.
B urgo s Carl o s , Cinco Se o re s 6.
B as al d a Fi l e mn. Ce rbatana 5.
B al vane ra J uan, L aguna 5.
Ce nte no Gus tavo , Calle Nue va 13.
Camacho Enri que , Fl o r Al ta 1.
Campo s Pabl o , 1.
a
d e Lepe.
Ce rvante s Fe d e ri co , Calle d el Es p. Santo !
Daz Aure l i o , B io mbo 8.
Es trad a Gabri e l , 3.
a
S. Anto ni o 11.
Fr as Alco cer Manue l , De s d n 7.
Fr as J uan N., S. Agus t n 4.
Go nz lez Ge rmn, Pl ace r 2.
Gue rra J uve nti no , So l Di vi no 7.
Gue rra J uve nti no (j r.), Mal faj ad as 2.
Guti rre z Ge l aty Franci s co , Re j a 7.
H e rnnd e z Guad al upe , Cal vari o B .
H e rnnd e z Franci s co , Chi ri mo yo 5.
I s l a Anto ni o d e la, De s d n 26.
I s l a L ui s d e l a, Marte 8.
Lpe z Ed uard o , Mo nte s acro 13.
L uque Anto ni o , Calz ad a d e B e l e m.
L arro nd o Se bas ti n, Calle Nue va 24.
Me na I gnaci o , Calle Tambo ras .
Me d ina Al e j o , Calle Nue va 2.
Mart ne z J uan, 2.
a
Sta. Cl ara 5.
Mal d o nad o Lui s , Calle Nue va 26.
Mo rn J o s P., H o te l J ard n.
Ollo qui Agus t n R,, Re j a 7.
Olis J o s , Mi rafl o re s 9.
O l ve ra Franci s co , 3.
a
S. Anto ni o 11.
Pe a Manue l d e l a, Cinco Se o re s 1.
Po z o J e s s , Mi rafl o re s 9.
Pue nte Arturo , Mo nte s acro 8.
Pad i l l a H e rn, Sanj uane ro 1.
Rincn J uan, Calle I nfante s .
Re i no s o B e ni to , Capuchi nas 7.
Rui z Al fo ns o , B aj ad a Guad al upe 3.
Reino s o Manue l , So l Di vi no .
Ri ve ra Manue l , Capuchi nas .
Si nro b Carlo s , B aj ad a Guad al upe 16.
Tre j o Rafae l , Carme n 9.
Vz quez Marro qu n J o s , 2.
a
Sta. Cl ara 1.
Vz que z L e go rre ta Manue l , Cinco d e Mayo 7.
Venegs J uan, Pal ma 24.
Ve ra Manue l , J ard n Ze ne a 6.
Ve ra Ange l , Capuchi nas 3.
Ve raz a Franci s co , Mo lino 4.
Ve ga J uan, H uaracha 13.
CO RREDO RES
Calvo J e s s , Ce rbatana 2.
Guti rre z J ul i n, De s cans o 14.
Go nz lez Le o nard o , I nf ante s 14.
H e rnnd e z Ramo s Lucas , Re s cate 2.
L ara Lo re nz o , Calle Nue va.
Ro d r gue z I s i d ro , Calle Nue va.
ESCRI B ANO S
Arvi z u J uan, Co rnelio 4.
Daz L ui s , B io mbo 8.
Dval o s H umbe rto , 2.
a
Le pe 11.
Gui l l n Fed erico , B aj ad a d e Guad al upe .
Mal d o nad o J o s A., Chi ri mo yo 5.
Mo nte s Ez e qui e l , Te s o ro 1.
Navarre te J o s Pi l ar, Calle Mi rafl o re s . ,
O l ve ra Franci s co , Chi ri mo yo 1..
Re i no s o Cl e me nte , Agui l a 4.
Snche z Sal vad o r, L aguna.
Se pti n Sal vad o r, Amargura? .
To rre s Rafae l , Ve l z que z 10.
To rre s J e rni mo , Marte 2.
Ve ga Co nrad o , Gal vn 4.
I NGENI ERO S
Alco cer Carl o s , Que rtaro .
Alco cer J uan B .,
Cas Franci s co G. d e,
Co ro na Lo re nz o .
Fr as Aure l i o ,
Gue rra J o s ,
J . B . F O S S Y C O M P . A _ CA RB N Y CO K E. GA NT E , 2. MX I CO . D. F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE QUERTARO 529
I s l a Ad o l fo d e la,
L l ata Franci s co ,
Mo re no Pe d ro ,
Pad i l l a Vi ce nte ,
Ro d r gue z Erne s to ,
Samani e go U.,
Se pti n J o s Anto ni o ,
Truchue l o Manue l ,
Ve ga L ui s ,
MDI CO S
Ari as B e rnard o ,
Go d o y Manue l ,
Gmez B e ni to ,
H e rre ra Po nci ano ,
Ri ve ra Franci s co ,
Sante lice s Ciro ,
Se pti n Manue l ,
Sinro b J o s ,
Rui z Ol l o qui A.,
Echavarri Anto ni o ,
B l and o Ez e qui e l ,
Gal i nd o J . Ro d o l fo ,
Que rtaro .
Que rtaro .
S. J uan d el R o .
J al pan.
MI NI STRO S CATL I CO S
Al tami rano J o s I gnaci o , Que rtaro .
Fi gue ro a Franci s co J .,
Go nz lez J uan. 2
Ri ve ra Li c. Manue l ,
Carri l l o I gnaci o ,
Re i no s o Lic. Manue l ,
Camacho l i mo . Sr. Obis po Rafae l ,
Pe re gri no Pabl o ,
Snche z I ri ne o , S. J uan d e l Ro .
Ol ve ra I s id o ro ,
Santo yo Ramn,
Pache co J uan,
Nie to Po nci ano , To l i man.
Go nz lez Emilio ,
H e rre ra Gabino , Te qui s qui apan.
H e rre ra Tad e o S.,
Ro bl e d o Marti ni ano ,
Tllez Eus taqui o , J al pan.
Garc a Pe rfe cto ,
NO TARI O S
Arval o Al fo ns o , Ve rni ca 2, Que rtaro .
Agui l ar Manue l , Pl az a, >
Es qui ve l Carl o s , Pl az a, .
Calvo Fe l i ci ano M., Co ngre gaci n,
Fr as Alco ce r Franci s co , Pl az a,
L l anas Pue nte Mari ano , Acad e mi a 7.
Pue nte J o s , J . O rti z .
Rui z Sal vad o r, Co ngre gaci n,
H e rnnd e z Mari ano , S. J uan d el Ro .
B al l e s te ro s Vi ce nte ,
PRI NCI PAL ES CO MERCI ANTES
DEL ESTADO
A B A RRO TES
Lo yo la Anto ni o , Que rtaro .
Ari as And rs G.,
Re s e nd i z De s i d e ri o ,
Pe rus qui a Manue l , S. J uan d el R o .
Ruiz Mat as ,
Mart ne z Ve ga R..
Mel G., Suces o res , '
L i ra Marce l i no ,
Agui l ar Ge rmn, To l i man.
Ol ve ra Anto ni o , J al pan.
Mo ntes Lz aro ,
CA J O NES DE RO PA
Arnaud Agus t n, Que rtaro .
Chas tani e r Al be rto , >
Ugal d e y C.
a
,
Camacho Re fugi o ,
Marciel Dio nis io ,
Crd o ba J e s s M.
a
,
So lo ris hi j o s , Vi ud a d e,
Sal achi J uan,
H urtad o J uan, S. J uan d e l Ro .
Ugal d e Al be rto ,
Mascc te l a Franci s co ,
B as urto Franci s co ,
CO MI SI O NI STAS
Es pi no s a J e s s M.
a
, Que rtaro .
Ri ve ra Ro s e nd o ,
Co ntre ras y C.
a
L ui s G.,
Li cas tro J e naro , >
Ri ve ra J o s M.
a
,
Tre j o Pabl o ,
Ugal d e B al tas ar R.,
Ari as And rs G.,
Re s e nd i z De s id e rio ,
Lo yo l a Carl o s M.,
Snchez Fe l i pe , S. J uan d el Ro .
Pe rus qui a Manue l ,
Camacho I gnaci o ,
Rui z Rafae l ,
F B RI CA S VARI AS
Camacho Timo te o , d e aguard i e nte , Que rtaro .
O l ve ra Franci s co , id .,
Fo ns e ca Fl i x, id .,
Pe re a Abrahm, id .,
B al and ra I gnaci o , id .,
Co ntre ras Tri ni d ad , d e cal z ad o ,
I -laca Aure l i o , d e ce ri l l as ,
Gal e ana I gnaci o Suces o res , d e ce rve z a,
I s l a Ed mund o , d e puro ^,
530 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE QUERETARO
Co mp.
a
I nd us tri al , d e hil. y te j i d o s , Quertaro.
Gue rra J uve nti no , id .,
El H rcul e s , S. A., i d .,
L a Pur s i ma, i d .,
Garc a Le o nard o , d e fideos,
H e rre ra Encarnaci n, d e j abn,
Lo yo l a Anto ni o , i d .,
Co ntre ras y C.
a
, id .,
Es co to Rafae l , id .,
Ve raz a Rafae l , d e papel,
Maciel Dio nis io , d e rebo z o s .
Maciel Marcelino , id .,
Ve ga Luci ano , d e aguard i e nte , S. J uan d el R o
Al vare z Ce le s tino , d e cal z ad o ,
Arai z a Se rapi o , i d .,
Ugal d e Marci al , d e ci garro s ,
Ugal d e Agus t n, d e rebo z o s ,
O l ve ra Gre go ri o , d e aguard i e nte , J al pan.
Vi l l anue va Vi ce nte , i d .,
Ord ad Anto ni o , d e te qui l a,
Ol ve ra Anto ni o , d e ci garro s ,
Es pi no s a Tiburcio , d e j abn,
Ri ve ra Re fugi o , id .,
PRI NCI PAL ES H ACENDADO S
Arcante No rbe rto F..
Arru Diego ,
Ari as And rs G.,
Co s o Franci s co G. d e,
Co s o Carl o s G. d e,
Go ro s pe Pe d ro ,
Guti rre z Ed uard o ,
Lo yo l a B e rnab,
Le go rre ta Anto ni o ,
Que rtaro .
L arrai nz ar Rafae l ,
Ll aca Le o po l d o ,
Ll ano Saturni no d e l,
L l ata Ed uard o d e la,
Me ra y H e rmano Manue l ,
Mnd ez L ui s G.,
Manci l l a R.,
Mo ta Suces o res ,
Mart ne z Ramn,
Mal d o nad o Lic. Lui s ,
Ol ve ra Gre go ri o ,
Pre z B o ld e Anto ni o ,
Pe a Li c. Manue l d e la,
Ram re z Tri ni d ad ,
Rubi o Arri aga Manue l ,
Ri ve ra Tri ni d ad ,
Samani e go Manue l ,
Urqui z a Franci s co ,
Ugal d e B al tas ar R.,
Ve raz a Al fo ns o M.,
Ve ra Es te ban,
Vz quez J e s s M.,
Ll ano Manue l ,
Gue rre ro I gnaci o ,
Mart ne z Ramn,
Ni e to Marci al ,
Rui z Go d o y J .,
Rui z Mat as ,
Zaraz a Fe l i s a,
Mi chaux B e nj am n,
Ll aca L ui s ,
Ll aca y H e rmano Le o po l d o ,
Mi chaux Sal vad o r,
O l ve ra Gre go ri o ,
Vi l l anue va Vi ce nte ,
Que rtaro .
S. J uan d el R o .
Te qui s qui apan.
J al pan.
EST AD O D E SAN LUIS PO T O S
I. Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial. El d cimo -
tercio Es tad o d e la Re pbl i ca po r su e xte ns i n te rri to ri al es el d e San Lui s
Po to s que mi d e 65.586 ki l me tro s cuad rad o s en un re a muy i rre gul ar co mpre n-
d id a e ntre lo s 22 y 25 d e l at. N. y e nti e el pri me r grad o d e l o ng. o ri e ntal y el
cuarto grad o d e l o ng. o cci d e ntal d el me ri d i ano d e Mxico , apro xi mad ame nte .
Li nd a al N. co n el Es tad o d e Co akuila, al E. co n Nue vo Len, Tamaul i pas y
Ve racruz , al S. co n H i d al go , Que rtaro y Guanaj uato , al SO . co n J al i s co
y al O. co n Zacate cas . Po r s u te rri to ri o , en la parte s e pte ntri o nal , pas a la l ne a
i magi nari a del trpi co d e Cncer 23 kilmetro s al Sur d el famo s o mi ne ral
Catorce.
I I . Orografa hidrografa.Comprende el te rri to ri o del Es tad o , e xte ns as
llanuras , ri d as en su mayo r parte po r s u e xtre mad a s equed ad y re gi o ne s s umame nte
acci d e ntad as co mo la parte o ccid ental cruz ad a d e No rte Sur po r laSie rra Mad re .
La po rcin SE. d el te rri to ri o es rica en co rri e nte s natural e s , d o nd e se e ncue ntra
el caud alo s o Tanto j n y Tamu n que fo rman el ro Pnuco , que d and o el res to d el
Es tad o s in es te beneficio .
I I I . Clima y producciones. Ocupand o el Es tad o de San Lui s Po to s una
elevad a me s a d e 1.500 2.000 me tro s s o bre el mar, go z a d e clima te mpl ad o cas i
to d o l, pe ro no se aparta d e la re gl a ge ne ral y cue nta al gunas re gi o ne s clid as y
o tras fr as ; d and o po r re s ul tad o que las pro d uccio nes ve ge tal e s s ean vari ad s i mas ,
co mo veremo s al tratar d e s u agri cul tura. La ri que z a mi ne ra es muy co ns i d e rabl e ,
hallnd o s e en ella ci nabri o , co bre y pl ata co n ley d e o ro , hi e rro , plo mo y o tra
mul ti tud d e me tal e s d e lo s que se hace i mpo rtante explo tacin en d i fe re nte s
co marcas , e s pe cialme nte al No rte d el Es tad o en las mi nas d e Cato rce , Ced ral y
Mate hual a.
Encuntrans e en las s i e rras extens o s bo s ques d e vari ad as mad e ras d e e s tima-
cin y mucho s ani mal e s cuad rpe d o s y vo ltile s . Lo s ganad o s so n abund ante s e n
la re gi n l l amad a la H uas te ca po to s i na d o nd e hay fe race s prad e ras que favo re ce n
el d es arro llo d e es ta i nd us tri a.
IY. Divisin poltica, poblacin, gobierno y rentas publicas. El
Es tad o d e San Lui s se d ivid e en tre ce parti d o s , cuyo no mbre y nme ro de habi-
tante s so n lo s s i gui e nte s :
530 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE QUERETARO
Co mp.
a
I nd us tri al , d e hil. y te j i d o s , Quertaro.
Gue rra J uve nti no , id .,
El H rcul e s , S. A., i d .,
L a Pur s i ma, i d .,
Garc a Le o nard o , d e fideos,
H e rre ra Encarnaci n, d e j abn,
Lo yo l a Anto ni o , i d .,
Co ntre ras y C.
a
, id .,
Es co to Rafae l , id .,
Ve raz a Rafae l , d e papel,
Maciel Dio nis io , d e rebo z o s .
Maciel Marcelino , id .,
Ve ga Luci ano , d e aguard i e nte , S. J uan d el R o
Al vare z Ce le s tino , d e cal z ad o ,
Arai z a Se rapi o , i d .,
Ugal d e Marci al , d e ci garro s ,
Ugal d e Agus t n, d e rebo z o s ,
O l ve ra Gre go ri o , d e aguard i e nte , J al pan.
Vi l l anue va Vi ce nte , i d .,
Ord ad Anto ni o , d e te qui l a,
Ol ve ra Anto ni o , d e ci garro s ,
Es pi no s a Tiburcio , d e j abn,
Ri ve ra Re fugi o , id .,
PRI NCI PAL ES H ACENDADO S
Arcante No rbe rto F..
Arru Diego ,
Ari as And rs G.,
Co s o Franci s co G. d e,
Co s o Carl o s G. d e,
Go ro s pe Pe d ro ,
Guti rre z Ed uard o ,
Lo yo l a B e rnab,
Le go rre ta Anto ni o ,
Que rtaro .
L arrai nz ar Rafae l ,
Ll aca Le o po l d o ,
Ll ano Saturni no d e l,
L l ata Ed uard o d e la,
Me ra y H e rmano Manue l ,
Mnd ez L ui s G.,
Manci l l a R.,
Mo ta Suces o res ,
Mart ne z Ramn,
Mal d o nad o Lic. Lui s ,
Ol ve ra Gre go ri o ,
Pre z B o ld e Anto ni o ,
Pe a Li c. Manue l d e la,
Ram re z Tri ni d ad ,
Rubi o Arri aga Mjanuel,
Ri ve ra Tri ni d ad ,
Samani e go Manue l ,
Urqui z a Franci s co ,
Ugal d e B al tas ar R.,
Ve raz a Al fo ns o M.,
Ve ra Es te ban,
Vz quez J e s s M.,
Ll ano Manue l ,
Gue rre ro I gnaci o ,
Mart ne z Ramn,
Ni e to Marci al ,
Rui z Go d o y J .,
Rui z Mat as ,
Zaraz a Fe l i s a,
Mi chaux B e nj am n,
Ll aca L ui s ,
Ll aca y H e rmano Le o po l d o ,
Mi chaux Sal vad o r,
O l ve ra Gre go ri o ,
Vi l l anue va Vi ce nte ,
Que rtaro .
S. J uan d el R o .
Te qui s qui apan.
J alpan.
EST AD O D E SAN LUIS PO T O S
I. Situacin geogrfica, limites y extensin territorial, El d cimo -
tercio Es tad o d e la Re pbl i ca po r su e xte ns i n te rri to ri al es el d e San Lui s
Po to s que mi d e 65.586 ki l me tro s cuad rad o s en un re a muy i rre gul ar co mpre n-
d id a e ntre lo s 22 y 25 d e l at. N. y e ntre el pri me r grad o d e l o ng. o ri e ntal y el
cuarto grad o d e l o ng. o cci d e ntal d el me ri d i ano d e Mxico , apro xi mad ame nte .
Li nd a al N. co n el Es tad o d e Co akuila, al E. co n Nue vo Len, Tamaul i pas y
Ve racruz , al S. co n H i d al go , Que rtaro y Guanaj uato , al SO . co n J al i s co
y al O. co n Zacate cas . Po r s u te rri to ri o , en la parte s e pte ntri o nal , pas a la l ne a
i magi nari a del trpi co d e Cncer 23 kilmetro s al Sur d el famo s o mi ne ral
Catorce.
I I . Orografa hidrografa.Comprende el te rri to ri o del Es tad o , e xte ns as
llanuras , ri d as en su mayo r parte po r s u e xtre mad a s equed ad y re gi o ne s s umame nte
acci d e ntad as co mo la parte o ccid ental cruz ad a d e No rte Sur po r laSie rra Mad re .
La po rcin SE. d el te rri to ri o es rica en co rri e nte s natural e s , d o nd e se e ncue ntra
el caud alo s o Tanto j n y Tamu n que fo rman el ro Pnuco , que d and o el res to d el
Es tad o s in es te beneficio .
I I I . Clima y producciones. Ocupand o el Es tad o de San Lui s Po to s una
elevad a me s a d e 1.500 2.000 me tro s s o bre el mar, go z a d e clima te mpl ad o cas i
to d o l, pe ro no se aparta d e la re gl a ge ne ral y cue nta al gunas re gi o ne s clid as y
o tras fr as ; d and o po r re s ul tad o que las pro d uccio nes ve ge tal e s s ean vari ad s i mas ,
co mo veremo s al tratar d e s u agri cul tura. La ri que z a mi ne ra es muy co ns i d e rabl e ,
hallnd o s e en ella ci nabri o , co bre y pl ata co n ley d e o ro , hi e rro , plo mo y o tra
mul ti tud d e me tal e s d e lo s que se hace i mpo rtante explo tacin en d i fe re nte s
co marcas , e s pe cialme nte al No rte d el Es tad o en las mi nas d e Cato rce , Ced ral y
Mate hual a.
Encuntrans e en las s i e rras extens o s bo s ques d e vari ad as mad e ras d e e s tima-
cin y mucho s ani mal e s cuad rpe d o s y vo ltile s . Lo s ganad o s so n abund ante s e n
la re gi n l l amad a la H uas te ca po to s i na d o nd e hay fe race s prad e ras que favo re ce n
el d es arro llo d e es ta i nd us tri a.
I Y . Divisin poltica, poblacin, gobierno y rentas publicas. El
Es tad o d e San Lui s se d ivid e en tre ce parti d o s , cuyo no mbre y nme ro de habi-
tante s so n lo s s i gui e nte s :
San Lui s Po to s . .
Santa Mara d el R o
Sal i nas . . . .
H i d al go . . . .
Ve nad o . . . .
Ce rri to s . . . .
Guad al cz ar. . .
Ciud ad d el Maz .
Ri o ve rd e . . . .
Valles
Tamaz unchal e .
Cato rce . . . .
Tancanhui tz .
142.988 habi tante s .
41.095
11.539
42.143
36.345
27.131
31.050
34.758
45.767
18.312
31.653
70.685
34.983
TOTAL 568.449 habi tante s .
Dad a la e xte ns i n te rri to ri al d el Es tad o (65.586 k
2
) re s ul ta una d e ns id ad d e
po blacin d e 8,66 habi tante s po r ki l me tro cuad rad o .
La capi tal d e San Lui s Po to s es la ci ud ad
d e su no mbre , la ms i mpo rtante d el Es tad o
y la cuarta d e la Re pbl i ca po r su po blacin
que pas a ya d e 69.000 al mas . En ella res id en
lo s po d eres pblico s , e j e rci e nd o actual me nte
el Po d e r Ej e cuti vo , el Sr. I nge ni e ro D. B l as
Es co ntri a, que lleva po co ti e mpo en el go bi e r-
no y se ha d i s ti ngui d o ya po r al gunas inicia-
ti vas que ti e nd e n al pro gre s o d el Es tad o , es-
pe ci al me nte en lo que se re fi e re la Agri cul -
tura y la I ns trucci n Pbl i ca. La haci e nd a
tambi n es o bj e to d e cui d ad o s y e s tud io s po r
parte del go bi e rno actual para l e vantarl a d el
e s tad o d e abati mi e nto en que se e ncue ntra,
re gul ari z ar la re caud aci n d e las re ntas y
l l e gar la ni ve l aci n d e lo s pre s upue s to s .
Algo se hiz o ya e n es te s e ntid o l o grand o d is -
mi nui r en lo s d o s l ti mo s ao s lo s grand e s
d ficits que arro j aro n lo s bal ance s has ta 1897.
Fl uctan d ichas re ntas al re d e d o r d e 800.000
pes o s , canti d ad bie n pe que a po r cierto para un Es tad o d e tanta i mpo rtanci a
co mo es el d e San Lui s Po to s . Las re ntas muni ci pal e s , me j o r ni ve l ad as que las
d el Es tad o , al canz an anual me nte 200.000 pes o s .
V. Instruccin publica. Crecid o es el nme ro d e e s tabl e ci mi e nto s d e
e ns e anz a que s o s tie ne n en San Lui s el go bi e rno d el Es tad o y lo s municipio s ,
co ntnd o s e 173 d e lo s pri me ro s y 162 d e lo s s e gund o s , co mo e xpre s a el s i gui e nte
cuad ro :
I NGE NI E RO D . B L A S ESCO NT RI A
Go be rnad o r d e l Es tad o d e San L ui s Po to s
Es cue l as Cl as e s
Ni o s Ni as Mi xtas To tal i. 2.- Pro f s .
So s te ni d as po r el Es tad o . . . 75 78 20 173
334 1
I d . po r lo s Municipio s . . 162 162
I d . po r parti cul are s . . . 49 39 336 424
445
I d . po r el clero . . . . 1 1 2 445
I d . po r as o ciacio nes . . . 10 9 19
Sumas. . . 135 127 518 780 779 1
La accin parti cul ar, co mo acaba d e ve rs e , to ma gran parte e n el d e s arro llo
d e l a e d ucacin po pul ar d el Es tad o , s iend o mayo r el nme ro de. e s tabl e ci mi e nto s
que s o s tiene que el d e e s cue las o ficiales . La s uma d e to d o s ello s arro j a una pro po r-
cin d e una es cuela po r cad a 729 habi tante s , lo que no d e j a d e s er s ati s facto ri o .
Entre lo s ce ntro s pe d aggi co s s o s tenid o s po r el go bi e rno , el ms no tabl e es el
I ns ti tuto Cientfico y Li te rari o , i ns tal ad o en la capi tal , d o nd e se i mparte la ens e-
anz a s upe ri o r. Cue nta co n id neo pe rs o nal d o cente, bue nas aulas , mucho s ti l e s
y te xto s , aparato s cientfico s y un gabi ne te d e H i s to ri a, muy nutri d o .
B I B L I O TECAS
Es te e le me nto po pul ar d e i ns trucci n co ns ta d e tre s e s tabl e ci mi e nto s . La
B i bl i o te ca pbl i ca d el Es tad o , e n San Luis , co n 13.836 vo l me ne s ; la B i bl i o te ca
B e ni to J ure z , e n Tamaz unchal e , co n 1.574, s o s tenid a po r parti cul are s ; y la
B i bl i o te ca Municipal, en Mate hual a, s o s te ni d a co n fo nd o s d el Municipio .
PRENSA
H ay en San Lui s el Pe ri d i co Oficial, fund ad o en 1867, que apare ce d o s veces
po r s e mana, y l Estandarte, publicacin d i ari a d e po ltica i nte re s e s ge ne rale s ,
que d ata d e 1885. Las d ems publ i caci o ne s so n s e manari o s y re vi s tas d e re ci e nte
fund aci n.
VI . Poblaciones principales. Industria y comercio. Ate nd i e nd o al
nme ro d e habi tante s , las pri nci pal e s ciud ad e s d el Es tad o s o n:
San Lui s Po to s 69.050 habi tante s .
Mate hual a 13.101
Cato rce 9.547
Ri o ve rd e . . . . 6.628
Ced ral (vi l l a) 6.333
Ve nad o 5.750
So led ad Die z Guti rre z 5.730
Po r la i mpo rtanci a agr co l a mi ne ra que e nci e rran, s o n tambi n no table s las
po blacio nes d e Tamaz unchal e , Tancanhui tz , Valles , Ciud ad d el Maz , Guad al c-
z ar y o tras .
SAN L UI S PO TO S
Es ta he rmo s a y cul ta capi tal , la cuarta ciud ad d e la Re pbl i ca, se halla ed ifi-
cad a en una e xte ns a l l anura, prxi ma la Sie rra Mad re , y go z a d e un clima te m-
pl ad o y agrad abl e , aunque e xtre mad ame nte s eco , trans curri e nd o veces alguno s
ao s co ns ecutivo s s in que llueva e n su re ci nto . No o bs tante tan grand e inco nve-
ni e nte , su flora es e xube rante y s us j ard i ne s se ven ad o rnad o s po r vari e d ad d e
flores y rbo les que s o s ti e ne lo z ano s el riego arti fi ci al .
Lo s ed ificio s no tabl e s co n que cue nta s o n tan numero s o s que s e ra tare a d ifcil
y pro l i j a me nci o narl o s to d o s , pe ro s l l amare mo s la ate nci n d e nue s tro s lecto res
haci a el gran te atro d e La Paz, po co s ao s hace i naugurad o y que es , s in d i s puta,
d e lo s me j o re s po r no d ecir el pri me ro d e la Re pbl i ca. La capi tal mi s ma d e la
naci n no pued e o s te ntar un co liseo tan maj e s tuo s o y art s ti co co mo el d e San
Lui s , aunque en pro po rci o ne s le gane n vario s d e lo s que funci o nan en Mxico .
Entre lo s te mpl o s , al guno co mo el d el Carme n es no tabl e po r su arqui te ctura
y to d o s lo s o n po r el o rnato i nte ri o r s i e mpre rico , aunque veces de mal gus to .
La cate d ral , anti guo mo nume nto d e s evero as pecto y bue nas pro po rci o ne s , fu
l ti mame nte
echad o pe r-
d e r co n chaba-
cana pi ntura
en sufachad ay
en las grand e s
to rre s que la
co ro nan; d efec-
to d e s graci a-
d ame nte fre -
cue nte e ntre el
clero , que po co
e nte nd i d o en
arte ,s e had ad o
<n la Re pbl i -
^^^^^^^^^ ca la tri s te
:. , ;-;
,
.
,
v"' . - tare a de d es fi-
H ^ f i E H H B H P K r W M I I I H U M H I I I I U M ^ B H B W gurar co n reto -
ques modernis-
SA N L U I S PO T O S . - GRA N TEATRO L A P . Z , aS , l 0S grand e s
mo nume nto s
re l i gi o s o s , co ns trui d o s en una po ca en que el fe rvo r cri s ti ano i ns pi raba lo s
arti s tas d e rro te ro s id eales .
Es la ciud ad d e San Lui s uno d e lo s
pri me ro s ce ntro s me rcanti l e s d e la na-
cin. La va frre a d el Central Mexicano, ;
que la uni al pue rto d e Tampi co , en el j l
Go l fo , y el fe rro carri l Nacional que la
pus o en co municacin d i re cta co n la me-
trpo l i y co n lo s Es tad o s Unid o s del
No rte , d iero n gran impuls o su co mer- ^ m
ci y s u i nd us tri a, co ntand o en el d a f|f3|gi ||
co n nume ro s as fbri cas d e d ivers o s pro - i f t
tiucto s y cas as d e co mercio d e cuantio s o 3 jkJ L j B l y S '
y s anead o capi tal . Entre e s tas las hay A .a 1
que so n ve rd ad e ras po te nci as financie- W
ras e n el mo vi mi e nto eco nmico d e la
Re pbl i ca y o tras que po r su gi ro , su
e l e gante i ns tal aci n, e tc., e s tn l a al-
tura d e las ms no tabl e s d e Mxico , espe-
ci al me nte las ti e nd as d e no ve d ad e s mo n-
tad as co n gran lujo , las d e me rce r a, lo s
cafs y ce rve ce ras , la he rmo s a fbri ca
y d es pacho d e mue ble s d e J o rge Unna,
e tcte ra, e tc.
De e ntre unas y o tras ,"me nci o nare -
mo s al gunas al az ar:
SA N L U I S P O T O S . I GL ESI A DE N T R A . SH A . DEL CA RME N
F brica de T ejidos SAN F ELIPE y HACIEND A D E G O G O RRN
Pro pi e tari o : E X C MO . SR. D. FEL I PE MURI EDAS
Caballero d e la Cruz d e B eneficencia d e 1.
a
clas e, e s pao la.
I nd us tri al , fabri cante , hace nd ad o , ganad e ro , fe rro carri l e ro , mi ne ro , ban-
quero , e tc., e tc.; to d o s es to s cargo s , nego cio s i nd us tri as e s tn re uni d o s e n
una so la pe rs o na, que co n s u i ni ci ati va, l abo ri o s i d ad , ho nrad e z y co ns tancia
en el trabaj o ha co ns e guid o po s eer una i mpo rtante fo rtuna, pro babl e me nte la
pri me ra en San Lui s Po to s . A pe s ar d e s er vario s lo s que e n el pa s han alcan-
z ad o co n su co ns tanci a e s calar un elevad o pues to
en lo s as unto s co merciales y l abrar capitale s cuan-
tio s o s , po r s u ho no rabi l i d ad i nte l i ge nci a en lo s
ne go cio s , ni nguno s e gurame nte co n ms t tul o s
que el Sr. Muri e d as merece nue s tra ad mi raci n y
re s pe to . .
En un mo d e s to e s tabl e ci mi e nto ti tul ad o La
Palestina, ce ntro ho y d e o pe racio ne s d e la impo r-
tante cas a Muri e d as d e San Lui s Po to s , ti e ne
o ri ge n el d es arro llo y e ngrand e ci mi e nto d e lo s j
nego cio s d e es te hijo d e la fo rtuna, que as pue d e
llamars e al s i mpti co es pao l co n cuyo re trato
ho nramo s es tas l ne as . Ci tamo s en pri me r l ugar
La Palestina, almacn de te j i d o s naci o nal e s y ex-
tranj e ro s y cas a de banca, po r s e r, co mo que d a
d icho , la cas a matri z d e tan co no cid a firma.
La i mpo rtante fbri ca San Felipe, s i tuad a en
la he rmo s a haci e nd a d e Go go rrn, d e la que ms
ad e l ante no s o cupare mo s , es uno d e lo s nego cio s
Excm0
"
Sb
"
D
-
F e l i pe M r i e d a
*
que co n ms cari o ati e nd e el Sr. Muried as po r las ci rcuns tanci as es peciales en
que ha s id o pl ante ad a es ta i nd us tri a, o rgullo y ri que z a d e la re gi n en que se en-
cue ntra. Des pus d e las d i fe re nte s te ntati vas y e ns ayo s practi cad o s en d icha f-
brica co n lo s aparato s pri mi ti vo s d e que en un pri nci pi o la d o t su pro pi e tari o ,
po r i ni ci ati va d el pers o nal que le ro d e aba ha l l e gad o al pe rfe cci o nami e nto mo d e rno
hace prxi mame nte tre s ao s , co n la i ns tal aci n d e grand e s aparato s mecnico s
i ntro d uci d o s en la fbri ca po r co ns ejo y baj o la ace rtad a d ire ccin d el ilus trad o
i nge ni e ro d o n Enri que Zaval a, d i re cto r y alma, si as pue d e l l amars e , d e la d e San
Felipe.
Po s e e e s ta i mpo rtante fbri ca d o s mo to re s d e vapo r d e 150 200 caballo s d e
fue rz a, uno d e agua d e 30 40 caballo s ; d o s d i namo s que no tan slo d an la luz
neces aria la fbri ca, d o nd e trabaj an d a y no che ms d e 500 o perario s , s ino
tambi n las d i fe re nte s cas as i nd us tri al e s que po s ee la H aci e nd a d e Go go rrn;
un talle r me cnico d o nd e se co ns truye n baj o la d ire ccin d el Sr. Zaval a to d a clas e
d e acces o rio s y has ta pe que as mqui nas ne ce s ari as para la fbri ca; s ie te j ue go s d e
card as d e lo s s is temas ms mo d e rno s ; una mua auto mvil, vari as d e mano y una
fija d el nue vo s i s te ma Martin, d i gna en ve rd ad d e ad mi raci n po r s u pe rfe cci n
en lo s hilad o s que pro d uce ; mucho s ce nte nare s d e te l are s mecnico s y d e mano ,
s uficientes para el co ns umo d e lo s hilad o s pro d uci d o s po r las card as y tro s iles ;
d e partame nto d e acabad ur a co n s us co rre s po nd i e nte s batane s , lavad e ro s , al z a-
pelo s , navaj as , pl anchas d e vapo r, cepillo s , e tc., e tc.; aparato s auto mti co s que
i mpri me n mo vi mi e nto lo s mo to res ante s mencio nad o s ; d e partame nto d e ti nto re r a
co n to d o lo ne ce s ari o para l avar l ana y te i rl a, d ar ti nte tambi n las mad e j as
d e hilo , e tc., y, en una pal abra, to d o lo que re cl aman lo s pro ce d i mi e nto s mo d erno s
para la fabri caci n d e al fo mbras , cas imires , pao s , z arape s , barragane s , baye tas ,
co be rto re s , e tc., d e lo cual pro d uce la fbri ca San Fe l i pe ms d e 1,000 ki l o gramo s
d i ari ame nte .
No re gate amo s nue s tro elo gio , aunque humi l d e , al j o ve n i nge ni e ro D. Enri que
Zaval a po r s u ace rtad a d ireccin en i nd us tri as , que co mo la fbri ca me nci o nad a
s o n la e s pe ranz a d el pro gre s o e n la Re pbl i ca, y que no cabe d ud ar l d e be gran
parte d e s u i mpo rtanci a.
Hacienda de G ogorrn
A po ca d i s tanci a d e la es tacin Villa d e Re ye s , en el fe rro carri l Nacio nal
Mexicano , y po r va frre a, pro pi e d ad tambi n d e la cas a Murie d as , se e ncue ntra
la haci e nd a d e Go go rrn para el s ervicio d e la que ti e ne ins talad o s su d ueo d o n
Fe l i pe Murie d as , magnfico s tranv as y pl atafo rmas que trans po rtan to d o s lo s
pro d ucto s d e d i cha haci e nd a y de la fbri ca San Fe l i pe , la es tacin del Fe rro -
carri l Naci o nal .
Mid e es ta gran pro pi e d ad rs ti ca una s uperficie de 21 s itio s d e ganad o mayo r
s ean o tras tantas le guas cuad rad as ; e n su e xte ns o te rri to ri o ti e ne lo que vul gar-
me nte se l l aman ranchos e s tanci as , y s o n lo s d e Ro s ari o co n 300 habi tante s ,
Machad o co n 100 prxi mame nte , Crucillo co n 300, Zaval a co n 200, So cabn 150,
Te jo co to , 50, Oruelas 20 y Go go rrn co n 1.500 apro xi mad ame nte . Re ne en j unto
la haci e nd a uno s 3.000 habi tante s , cuya vid a co ns i s te e n lo s nego cio s d e s arro lla-
d o s e n la mi s ma.
Se cul ti van en ella to d a clas e d e l e gumbre s en las e xte ns as hue rtas que, so m-
bre ad as po r i nnume rabl e s rbo les frutal e s y re gad as po r las pre s as , d eps ito s para
agua y e s tanque s d e no mi nad o s d e Cald ern, Rus i as , d e la Cruz , Pur s i ma, As cen-
s in, Granad i l l as , Lo s Fl o j o s , El Te j n, El Chayte , San J uan, Chivato , Machad o ,
San Agus t n, Las Vbo ras , Que mad i to y o tras , cuya o bra d e fbri ca es d e un
valo r co ns id e rable , ati e nd e un ve rd ad e ro e j rci to d e ho rte l ano s . Exi s te n tambi n
en s us d i l atad o s campo s grand e s s i e mbras d e chi l ar, tri go , ma z , ce bad a y fri j o l ;
cultivo s d e mague y para la fabri caci n d e vino me z cal, cuyo pro d ucto se o bti e ne
e n la i ns tal aci n d e al ambi que s , ho rno s , e tc., co ns trui d o s e n la mi s ma haci e nd a
d e Go go rrn, y que pro d uce n d i ari ame nte d e 100 150 d e cal i tro s d e e s te lquid o .
En el re ci nto d e la mi s ma hay un almacn d e abarro te s , una curti d ur a y tal a-
barte r a, fbri ca d e ques o y mante ca d e vaca, una es cuela e l e me ntal para nio s y
ni as , una igles ia, una bo ti ca ate nd i d a po r un md ico , etc., e tc., y to d o lo nece-
s ari o para una po blacin d e 3.000 al mas .
Pas tan e n lo s mo nte s vario s miles d e cabe z as d e ganad o d e to d as clas es , d e
l ana, d e ce rd a, cabal l ar, mul ar, d e co rral y vacuno , en pro po rcio ne s muy d ifciles
d e e nume rar s in i ncurri r en grand e s e rro re s .
La i ncans abl e labo r y el amo r al pro gre s o s o n tal e s e n el Sr. Muri e d as , que
ad e ms d e lo d e s cri to po s ee o tras fincas d e gran i mpo rtanci a en haci e nd as y pro -
pie d ad e s urbanas ; es pro pi e tari o d el co no cid o fe rro carri l d e Vane gas , Ced ral y
Mate hual a, d el que ms ad e l ante no s o cupamo s ; ti e ne en l a ci ud ad d e San Lui s
varias cas as y hue rtas , e nco ntrnd o s e e ntre las pri me ras la que l habi ta, una d e
las me j o re s , quiz la me j o r d e la capi tal , s o berbio palacio d o nd e el vi s i tante
e ncue ntra l uj o , ri que z a, co mo d i d ad , e l e ganci a y, s o bre to d o , un gus to art s ti co
po co co mn.
El Sr. Muri e d as es en San Lui s una po te nci a financiera y un po d ero s o auxi l i ar
para to d a clas e d e as unto s que ti e nd an al e ngrand e ci mi e nto y me j o ra d el pa s .
A su i ni ci ati va se d ebe la fund aci n d e la s o cied ad co ntrati s ta d el abas te ci mi e nto
d e aguas d e la ciud ad , tan ne ce s ario , d e la que es pre s i d e nte y pri nci pal acci o ni s ta.
Es mo d es to en s us co s tumbre s y afabl e co n to d o el mund o , po r lo que go z a d e
ge ne ral e s s i mpat as . A l a co lo nia es pao la d o n-l ti mame nte un ed ificio d e s ti nad o
cas a d e beneficencia y ho s pi tal , d e la que es co ns tante pro te cto r, y po r cuyo s
mrito s ha s id o co nd e co rad o po r S. M. la Re i na d e Es paa co n la cruz d e 1.
a
clas e
d e B e ne fi ce nci a.
Co n la mayo r s ince rid ad s alud amo s al Sr. Muri e d as y le d es eamo s co ns erve po r
ti e mpo ind efinid o sus e ne rg as d e s i e mpre para el mayo r e ngrand e ci mi e nto d e lo s
nego cio s , que s o n el me j o r s nto ma d e la pro s pe ri d ad que la Re pbl i ca d e Mxico
alcanz a la s o mbra d e la paz pbl i ca.
LA IND UST RIA PO T O SINA.G ran fbrica de rebozos y cambayas
de D. A N T O N I O L O Z A N O , Suces o r
De ps ito d e s o mbre ro s d e palma d e to d as clas es
Pl az a d el Re bo te , n. 10, fre nte al Mercad o Po rfirio D az . S A N L U I S P O T O S .
Es ta fbri ca, fund ad a po r el Sr. Lo z ano el ao de 1870, es una d e las ms im-
po rtante s en el Es tad o po r s us pro d ucto s es merad o s , d i s ti ngui nd o s e e ntre s to s
D . A NT O NI O L O ZA NO D . CAMI L O E . L O ZA H O
Fund ad o r d e La I nd us tri a Po to s ina Actual pro pie tario d e La I nd us tri a'Po to s i na
lo s finos rebo z o s d e Santa Mar a, marca es pecial d e la cas a y las cambayas que
tanta fama han ad qui ri d o e n to d a la Re pbl i ca.
El ed ificio que o cupa La Industria Potosina ha s id o co ns trui d o e xpre s a-
me nte para es te o bj e to , y en s u i nte ri o r se al be rgan ms d e 200 o pe rari o s que
EL PUERT O D E VERACRUZ. G ran Cajn de Ropa
Es qui na d e las calles 8.
a
d e H i d al go y 1.
A
d e la Uni n
Apartad o po s tal 192. SA N L U I S P O T O S .
Surti nd o l o co n es mero d e e fe cto s d e l uj o , me d i o -l uj o y co rri e nte s , y aume n-
tand o , co mo qued a d icho , lo s nego cio s d e la fbri ca que d i ri ge , es tableci un d e-
ps i to d e rebo -
ce r a fina y o r-
d i nari a, e n el
d e s pacho d e la
cual o cupa d ia-
r i ame nte un
pl ante l d e em-
pl e ad o s que d i-
f ci l me nte o b-
ti e ne no tro d es-
cans o que el d e
las ho ras d es ti-
nad as al o bje -
to ; tal e s e l
mo vi mi e nto
que co ns tante -
me nte se o b-
s e rva en lo s ne-
go cio s d i ri g - P A B T E DE L O S MO STB ADO B ES DE E L P E B T O DE V EB A CB UZ
mane j an ciento y pico d e te l are s co n to d o s sus acces o rio s , y pro d uce n una co ns i-
d e rabl e canti -
d ad d e aquello s
art cul o s .
El d es pacho ,
e s tabl e ci d o en la
pl anta baj a d el
e d i f i ci o , cuyo
grabad o aco m-
paa e s tas l-
ne as , re s ul taba
ins uficiente para
s ati s face r lo s nu-
mero s o s ped id o s
que d i ari ame nte
re ci be la cas a, y
al e fe cto el se-
o r
D. Cami l o
T T ~ E. Lo z ano , hi j o
i i Di F i ci o DE L A I NDUST RI A PO T O SI NA , , . '
J
d el fund ad o r y
s uces o r d e s us ne go ci o s , al fre nte d e lo s que se e ncue ntra pes ar d e sus po co s
ao s , aume nt las o peracio nes d e la mis ma e s table cie nd o el Co mercio l l amad o
d o s po r el j o ve n D. Camilo E. Lo z ano . Te ne mo s el gus to d e publ i car en nue s tra
o bra una Vi s ta d e la Fbri ca La Industria Potosina, o tra d e El Puerto de Ve-
racruz y lo s re trato s d e lo s Sre s . Lo z ano pad re hi j o , para que nue s tro s lecto res
pue d an co no ce r tan mo d e s to s co mo labo rio s o s i nd us tri al e s , cuyo e j e mpl o s era
d i gno d e i mi taci n po r vario s j ve ne s que, lejo s d e pare ce rs e al Sr. Lo z ano en
ampl i ar ve ntaj o s ame nte lo s nego cio s d e su patri mo ni o , d is ipan en po co tiempo lo
que tantas fati gas ha co s tad o sus pre d e ce s o re s .
Re ci ba nue s tro parabi n el pro pi e tari o d e la nego ciacin que no s re fe ri mo s ,
y te nga la s e guri d ad que, aunque muy humild es , s o mo s s incero s y le as e guramo s
que es e es el camino po r el cual lo s hi j o s ho nrad o s y labo rio s o s lle gan co ntri bui r
al e ngrand e ci mi e nto y pe rfe cci n d e la patri a.
VALENT N ELCO RO Y CO MPAA, SUCESO RES
B ENI TO ETCH EGARAY . O L EGARI O O L AL DE.
Cas a fund ad a en 1882
Es qui na d e las calles 1.
a
d e J ure z y 2.
a
d e Mo relo s
Apartad o 29. SA N L U I S PO T O S ( M X I CO . )
Es ta i mpo rtante cas a, fund ad a po r lo s Sres . Elco ro y C.
a
, d e Mxico , pas
pri nci pi o s d el _ _ _ _ _
ao 1899 po d e r H B l l W, ^f l B B P P ^I i J S H H ^^^J P ^l l l f ^^H I H
d e lo s Sre s . B e- wr***.-*,,. Mi
ni to Etche garay
y O l e gari o Olal-
d e, qui e ne s co n-
ti nan lo s nego -
ci o s e mpre nd i -
d o s po r aqullo s
en el ramo d e
fe rre te r ay mer-
ce r a.
En s us vas to s
almacenes se en-
cue ntra s i e mpre
abund ante s ur-
tid o e n art cul o s _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
de d icho s giro s ,
as co mo gran-
E S T E B I O B D E L A
F E R R E T E R A Y ME RCE RI A DE V. E L CO RO Y O .
1
, SUCE SO RE S
d es d eps ito s d e fierro d e to d as clas es , maqui nari as , i mpl e me nto s para agricul-
tura, v as frre as po rtti l e s , carruaj e s , e tc., e tc.
CERVECERA D E SAN LUIS S. A.
F brica de Cerveza, hielo y aguas gaseosas
Ge re nte : D. PEDRO PO NS
SA N L U I 3 PO T O S ( M X I C O . )
Si pe no s a es la tare a que no s hemo s impue s to para la co nfeccin d e e s te l i bro ,
grata s ati s facci n en cambio e xpe ri me ntamo s cad a vez que hemo s d e me nci o nar,
co n j us ti ci e ro elo gio , al guna d e las i nd us tri as que ho nran al pas , y slo s e nti mo s
care ce r d e la ne ce s ari a elo cuencia para pre s e ntarl as d e re lie ve en s us mri to s ,
ante nue s tro s le cto re s .
La Cervecera San Luis, que co n su mo vi mi e nto fabri l y s us e xce l e nte s pro -
d ucto s caus a en nue s tro nimo la grata s ens acin que alud imo s , me re ce bie n la
ho nra d e figurar e ntre las pri me ras fbri cas d el pa s , e s pe cialme nte d es d e que se
s ie nte d i ri gi d a po r el i nte l i ge nte y labo rio s o Sr. D. Pe d ro Po ns , que la re ani m
e n s u pas ad o d e cai mi e nto , elevnd o la la al tura, no slo d e la me j o r ce rve ce r a
naci o nal , s ino d e cual qui e ra o tra d el e xtranj e ro .
La fue rz a co lectiva del capi tal es po d ero s a, j us to es d ecirlo , pero d e bie n po co
s e rvi r a s i es a fue rz a fue s e mal e ncauz ad a, lo que es lo mis mo , s i lo s grand e s
i nte re s e s d e una s o cied ad anni ma fues en co nfiad o s pe rs o nas po co hbiles , s in
lo s co no cimiento s neces ario s para d i ri gi r y ad mi ni s trar la ne go ci aci n o bj e ti va d e
la s o cied ad . H e ah el s ecreto d el pro gre s o al canz ad o po r la Cervecera San
Luis; la ace rtad a eleccin d e j ge re nte re ca d a e n D. Pe d ro Po ns , quie n no slo
V I ST A QB MERAL DE LA F B RI CA
po s ee lo s co no cimiento s y,l a prcti ca s uficiente para mane j ar una fbri ca d e
e s ta es pecie, s ino que su carcte r activo , su afabi l i d ad para el cliente y para el
e mpl e ad o y s u e ne rg a para d o mi nar las d ificultad es , as co mo s u e s p ri tu o bs er-
vad o r que s o rpre nd e i nme d i atame nte el por qu de las co s as , hce nl e ve rd ad e ra-
me nte el al ma d el e s tabl e ci mi e nto , cuyo s mecanis mo s funci o nan baj o s us ace rta-
d as rd enes , co mo un aparato d e re l o j e r a.
El o rd e n y el mto d o so n el co ns tante cui d ad o d e es te ad mi ni s trad o r, y as
vemo s cmo d e d a e n d a crece la fama d e la fbri ca, y cad a vez ms se acre d i tan
s us vari ad o s pro d ucto s .
: Es to s so n co ns i d e rabl e s po r s u canti d ad , pue s la elabo racin d i ari a d e cervez a
al canz a d e 13 20.000 bo te llas , y no tabl e s po r s u calid ad , e s pe ci al me nte las mar-
cas Pilsener, Extra bo-
hemia, Salvator, Cruz
Roja, e tc., que se re par-
te n al pblico en can-na-
j e s es peciales d e la cas a
y se e xpo rtan po r fe rro -
carri l vario s Es tad o s
d e la Re pbl i ca.
Para la pro d ucci n
d e hielo cue nta la fbri -
ca co n tre s po te nte s m-
qui nas re fri ge rad o ras
mo d e rnas , una d e ellas
s is te ma La Vergue, capaz
para 500to ne l ad as , her-
mo s o me cani s mo que
apare ce en el s e gund o
d e l o s grabad o s que
aco mpaan e s tas pgi -
nas .
Lo s grand e s tal l e re s
d o nd e se l avan las bo te -
llas e s tnpro vis to s d e cu-
rio s o s aparato s y abun-
d ante agua co rri e nte
al ta pre s i n, s iend o tam-
bin muy no tabl e el d e-
partame nto d e e nvas e
d o nd e s e lle nan aqullas
y lo s barri l e s po r med io s
mecnico s .
Las d i s ti ntas s eccio -
nes d e l a fbri ca, as
co mo lo s es crito rio s , des- M QUI NA S REFRI GERA DO RA S K N L A CH RV EC B A SA N L U I S
pacho s , bo d e gas , e tc.,
e s tn[iluminad o s po r la e l e ctri ci d ad que se pro d uce en d inamo s es peciales d l a
cas a.
Lame ntamo s no po d e r e xte nd e rno s ms en la d es cripcin d e e s ta hermo s a
fbri ca, po rque el es pacio no s fal ta, y re mi ti mo s nue s tro s lecto res lo s grabad o s
que d e la mis ma publicamo s y que ms apro xi mad a id e a pue d e n d ar d e la impo r-
tanci a ad qui ri d a po r la Cervecera San Luis.
SA L N DE EMPAQUES EN L A CERV ECER A S A N L U I S
G RAN HO T EL CENT RAL (Antiguo de San Luis)
Pro pi e tari o s : J . EZZAO UI Y CO MPA A
S A N L U I S P O T O S .
No s pe rmi ti -
mo s re co me nd ar
nue s tro s lecto -
re s e s te bi e n
mo ntad o ho te l
s i tuad o e n e l
punto ms cn-
tri co d e la ciu-
d ad d e San Lui s ,
fre nte al J ard n
H i d al go , que
cue nta co n habi -
tacio nes y d e par-
t ame nto s amue -
blad o s pe rfe ct -
s i mame nte , ven-
ti l ad o s hi gi -
CO MEDO K DEL GRA N H O T E L CENT B A L
nico s , s iend o muy no tabl e el s ervicio d e co med o r lo s es tilo s francs y ame -
ri cano .
Lo s precio s d e es te H o te l s o n mo d e rad o s y lo s clientes e ncue ntran emplead o s
en la cas a co n quienes habl ar francs , ingls , alemn i tal i ano .
H ay e n el mis mo e s tabl e ci mi e nto una bue na canti na y s aln d e billares luz
e lctrica, te l fo no y te l grafo .
LA F AMA. G ran fbrica de puros y cigarros
d e ANTONI O DELGADO RENTER A
Apartad o 131. Es qui na Re tro cas y Val i e nte , n. 20
Cas a fund ad a en 1 8 6 0 . S A N L U I S P O T O S ( M X I C O )
SB . D . A NT O NI O DK L O A DO RRNT E R A , pro pi e tari o d e la Fbri ca L A F A M A
Merecen ci tars e co n elo gio es tas anti guas fbri cas , iniciad o ras en el pa s d el
d es arro llo me rcanti l , que, graci as la labo r d e me d i o s iglo , d i s fruta la Re pbl i ca
d e Mxico en la actual i d ad .
Te ne mo s el gus to d e me nci o nar en nue s tra o bra mucho s i nd us tri al e s que co n
i nque brantabl e fe en el trabaj o y exces iva pe rs e ve ranci a e n la l ucha e ntabl ad a
co ntra el atras o y las vi e j as ruti nas , han co ns eguid o elevar s us i nd us tri as al nivel
d e lo ms pe rfe cci o nad o ; pe ro ni nguno co n ms t tul o s que el Sr. D. Anto ni o
De l gad o Re nte r a, d ecano d e lo s fabri cante s d e es te gne ro e n el pa s .
En el ao 1860 fund el Sr. De l gad o Re nte r a su he rmo s a fbri ca L a Fama,
no mbre que co rres po nd e la que co n j us ti ci a go z a en el pas ; y d es d e aquella
fe cha no ha ces ad o d e pro d uci r las d i fe re nte s marcas , tan acre d i tad as ya po r s u
i nme j o rabl e calid ad en lo s mate ri al e s y co nfe ccin, Margaritas, Coln, El Trabajo,
e tcte ra, y o tas muchas vito las que co n d eleite s abo re a el que es afe cto al bue n
SA N L U I S P O T O S . V I ST A GENK B AL DB LA F B B I CA L A F A M A
tabaco , as co mo lo s cigarrillo s ti po banqueros, camelias, pectorales, chorrito, paja
de trigo, orozuz, berro, etc.
Es to s pro d ucto s co nfeccio nad o s , co mo es s abi d o , co n lo s me j o re s mate ri al e s ,
ha venid o pe rfe cci o nnd o l o s d e d a en d a su fund ad o r el Sr. Re nte r a, y s us d es-
velo s han s id o co ro nad o s co n el xito ms l i s o nj e ro , pue s to que pes ar d e o cupar
e n la fbri ca co ns tante me nte ms d e mil operarios, pue d e d ecirs e que las e xis te n-
cias s o n cas i s iempre es cas as po rque ape nas s i pue d e n pro d uci r lo neces ario para
s ati s face r lo s ped id o s que d e to d a la Re pbl i ca re ci be d i ari ame nte e s ta cas a.
El ed ificio que o cupa la fbri ca La Fama e s t co ns trui d o ad-hoc para es te
o bj e to , y en l se e ncue ntra la par que una e l e gante y s encilla d e co racin, es me-
rad a l i mpi e z a, o rd e n pe rfe cto y una re gl ame ntaci n mate mti ca en to d as las
o pe racio ne s d e la mis ma que cari o s ame nte d irige su pro pi e tari o . Lo s grabad o s
que aco mpaan e s tas lneas d an una id ea d e lo que es L a Fama, pue s po r ello s
se apre ci a ad e ms d el ed ificio que o cupa una re a d e 3.457 me tro s cuad rad o s ,
pe que o s d ta-
te r i bi r' co n ^ ^
ate nci n que se M QUI NA S PI CADO RAS DE TAB ACO EN L A F B B I CA L A F A M A
me re ce La Fama, y apro ve chare mo s es tas breves lneas para d i ri gi r un s alud o
al Sr. Re nte r a s u fund ad o r, y as e gu-
rarl e que el pa s d ebe e te rna grati tud
lo s que s iguie nd o su ejemplo co ntri bu-
ye n al d es arro llo y e ngrand e ci mi e nto d e
la patri a.
T O RREF A CT O B EN LA F B RI CA L A F A M A
Compaa Industrial
EL LUCERO (S. A.)
F brica de estearina, glicerina y
jabn de olena
Apartad o po s tal n. 138.
S A N L U I S P O T O S .
En lo s alre d e d o re s d e la ci ud ad d e
San Lui s , en el punto d o nd e se cruz an
lo s d o s i mpo rtante s fe rro carri l e s , el Cen-
tral Mexicano y el Nacio nal, se l e vantan
lo s ed ificio s pro pi e d ad d e la Co mpaa
I nd us tri al El Lucero (S. A.), d ed icad o s
l a fabri caci n d e e s te ari na, gl i ce ri na y
j abn d e o lena.
La i nd us tri a me xi cana al canz a ya
gran vari e d ad d e pro d ucto s , alguno s d e
lo s cuales s upe ran en calid ad s us s imi-
l are s e xtranj e ro s . No s e nvane ce mo s , co n
raz n, d e co ntar en el pas co n ce nte nare s d e fbri cas d e hilad o s y te j i d o s , d e
e s tampad o s , d e s o mbre ro s , d e calz ad o , d e hari na, d e buj as , d e pas tas , d e cas imi-
re s , e tc., e tc.; pe ro hemo s d e co nfe s ar co n pe na que e n vario s art cul o s s o mo s
tri butari o s d e o tras nacio nes , lo que eleva an una ci fra co ns id e rable la i mpo r-
taci n anual .
Po r eso , cuand o apare ce e n el campo d e la acti vi d ad naci o nal una nue va i nd us -
tri a, d i gna es d e to d o apo yo po r parte , no slo d el pbl i co , s ino tambi n d e lo s
go bi e rno s , po rque co ns ti tuye o tra fue nte ms d e ri que z a, aume ntand o el activo y
d i s mi nuye nd o el pas ivo d e la i mpo rtaci n.
La fbri ca d e e s te ari na, glice rina y j abn d e o lena d e la s o cied ad anni ma
El Lucero, se e ncue ntra en es te cas o : es ni ca en su clas e e n la Re pbl i ca, y
e l abo ra, co mo ya hemo s d i cho , e s te ari na, glice rina y j abn d e o lena en grand e s
canti d ad e s que vend e en to d o el pas , y cuyo s pro d ucto s d e s te rrarn, s in d ud a
al guna, d el me rcad o naci o nal lo s e xtranj e ro s d e la mi s ma nd o le, vencid o s en la
co mpe te nci a que les hace n aqullo s en precio y en calid ad s o bre to d o .
Co mpre nd e el e s tabl e ci mi e nto d e que tratamo s , grand e s d e partame nto s para l a
fabri caci n, d eps ito s d e mate ri a pri ma y d e pro d ucto s e labo rad o s , d e partame nto
d e cal d e ras , bo d e gas , cas a-habi taci n, o ficinas d e la co mpa a y o tras d e pe nd e n-
cias , o cupand o un e xte ns o te rre no y pro vis to s to d o s d e mqui nas y ti l e s mo d e r-
no s que pro d uce n rpi d o y pe rfe cto trabaj o , lo s cuales no po d emo s d e tal l ar po r
fal ta d e e s paci o .
La d ire ccin d e la fbri ca e s t e nco me nd ad a un co ns ejo d e ad mi ni s traci n
fo rmad o po r lo s s i gui e nte s s eo res :
Presidente: J avi e r Es pi no s a y Cuevas ,
Vocal 1.: Erne s to Gas s i e r.
2.: Mari ano H e rnnd e z Ceballo s .
Director General: J o aqu n Al varad o .
Tcnico: Enne munnd B acco nni e r.
A las ace rtad as d is po s icio nes d e es to s cabal l e ro s , y e s pe ci al me nte d e ambo s
Di re cto re s , se d ebe que la e mpre s a flote e n co nti nuo pro gre s o s in s ufri r el cal vari o
que ge ne ral me nte s ufre n las i nd us tri as nue vas , y hal l nd o s e ya en d e s aho gad as
co nd icio nes financieras.
Merced s us mucho s elemento s , la fbri ca s e halla en d is po s icin d e d e s pachar
rpi d ame nte cual qui e r pe d id o d e las mate ri as que e l abo ra, verificand o s us ve ntas
al co ntad o y co n to d a e xacti tud en el cumpl i mi e nto d e las rd e ne s que re cibe .
Siend o ya nume ro s as las fbri cas de cerillas fo s fri cas y d e velas e s te ri cas
i ns tal ad as en la Re pbl i ca, muchas d e las cuales se s urte n d e la mate ri a pri ma
e l abo rad a en la fbri ca El Lucero, creemo s o po rtuno llamar la ate nci n d e lo s
pro pi e tari o s d e aqullas haci a un hecho no tabl e y que e ncarna capi tal i nte rs para
s us i nd us tri as ; no s re fe ri mo s que la e s te ari na que se e labo ra en el e s tabl e ci -
mi e nto d e que tratamo s , s e o btie ne po r SAPO NI FI CACI N CAL C REA y no po r d e s tila-
cin, lo que acre d i ta d e s upe rio re s lo s pro d ucto s d e El Lucero.
Re s pe cto al j abn d e o lena, s abemo s que las fbri cas d e te j i d o s d e l ana lo em-
pl e an en el d a, abund ante me nte , para d e s e ngras ar aqulla, no slo po rque e s te
pro d ucto d a me j o r re s ul tad o que ni nguno o tro d e lo s j abo ne s e mpl e ad o s , s ino tam-
bin po rque re s ul ta s umame nte eco nmico .
VI I . Agricultura. Po co i mpo rtante co n re l aci n al te rri to ri o y la po bl a-
cin d el Es tad o es la agri cul tura po to s i na, po rque las caus as o tras veces me ncio -
SA N L U I S P O T O S . L A P B E SA DE SA N J O S
H e cto l . 40.840
Ce bad a . . . . 17.885
1.735.504
K i l o g. 706.702
Chile ve rd e . . . H e cto l . 4.450
Chile seco . . . . K i l o g. 258.690
Az car . . . . 363.000
Pano cha . . . . 1.456.660
1.000
Aguard i e nte caa. H e cto l . 7.918
I d . d e pul que . . 828
Mez cal Te qui l a . 29.884
Pul que . . . . 19.672
Tlachique . . . 920
Mad era d e ce d ro . K i l o g. 727.500
I d . d e encino 3.149.667
I d . d e guayabo . . 27.000
nad as d e es cas ez d e agua y d e capi -
tal , d e j an aband o nad o s magn fi co s
campo s que s e r an y han d e s er, s in
d ud a, en el po rve ni r, grand e s ce ntro s
agrco las . Al gunas o bras no tabl e s d e
i rri gaci n se han practi cad o , co mo la
d e San J o s y o tras , pe ro no bas tan,
y . es pre cis o que d e es te punto se
pre o cupe n, no s o l ame nte lo s go bi e r-
no s', s ino tambi n lo s parti cul are s
pro pi e tari o s d e fincas rs ti cas .
Las pro d uccio ne s ve ge tal e s que
actual me nte s e co s echan en el Es tad o ,
to mand o po r ti po las o bte ni d as en
1897, s o n las s iguie nte s :
Fri j o l H e cto l . 62.860
Garbanz o . . . . 2> 57.383
Camo te . . . . K i l o g. 625.354
H uacamo te . . . 19.690
15.599
Cacahuate . . . H e cto l . 3.150
H i gue ri l l a . . . 200
I xtl e K i l o g. 1.172.205
Algo d n . . . . 10.000
Vino d e uva. . . H e cto l . 120
Aguard i e nte d e uva 40
Pal o mo ral . . . . K i l o g. 92.000
Co rte z as curti e nte s 108.340
Caf 443.625
Tabaco . . . . 39.910
Mad e rad e me z qui te 15.830.996
Po d e mo s o bs e rvar que el ma z , el az car y el caf re pre s e ntan lo s pri nci pal e s
cultivo s po r las canti d ad e s co s e chad as , y la vez mani fi e s tan, al vrs elas j untas
co n el tri go , el pul que , el garbanz o y la uva, la gran varied ad d e ve ge tal e s que
pued e pro d uci r el suelo po to s ino .
Cuntans e en el Es tad o 196 pri nci pal e s haci e nd as d e campo , d e las cuales e s tn
d e s tinad as tre s al cultivo d el caf, 39 al d e la caa d ulce, 139 al d e cereales y 15
al d el mague y d e me z cal .
VI I I . Minera. La rique z a mi ne ra d e San Luis Po to s es co ns id erable, co n
es pecialid ad en la re gi n s e pte ntri o nal d el Es tad o , d o nd e se e ncue ntran lo s famo -
so s mine rale s d e pl ata d e Cato rce , que llevan pro d ucid o eno rmes canti d ad e s d e
es te rico me tal . Encuntras e ci nabri o en Santa Mar a d el R o , Guad al caz ar y
Salinas ; co bre e n Mate hual a; o ro e n San Lui s y Guad al caz ar; pl ata y plo mo s
arge nt fe ro s en Cato rce , Mate hual a, Ce d ral, San Luis , Guad al caz ar, Salinas y
o tro s l ugare s , e xplo tnd o s e en la actual i d ad una mina d e o ro , cuatro d e o ro , pl ata
y fierro, d iez d e pl ata, una d e pl ata y co bre , d o s d e pl ata y plo mo , d o s d e pl ata,
plo mo y fierro, una d e co bre y tre s d e cinabrio ; 24 mi nas e n j unto , que re pre s e n-
tan 223 pro pi e d ad e s co n extens in d e 3.789 he ctre as , y pro d uce n alred ed o r d e
64millo nes d e to ne l ad as d e mi ne ral anual me nte , co n valo r d e tre s millo nes d e pes o s .
Aparte d e las ve tas me tal fe ras , cue nta San Lui s Po to s co n nume ro s as s alinas
que co ns ti tuye n i mpo rtante fue nte d e ri que z a, s iend o muy no tabl e s las d e Pe n
B l anco en la l ne a d el Central Mexicano, que pro d uce n anual me nte mucho s miles
d e to ne l ad as d e fina s al.
SA N L UI S PO TO S . R i o SA UTI A O O
I X . Ganadera. La rique z a pe cuari a d el Es tad o es abund ante y s upe ra
tal vez la agr co l a, s i bi e n po r re gl a ge ne ral , la mul ti pl i caci n d e ganad o s no
s e verifica e n lo s campo s d e San Lui s : se i mpo rtan lo s ani mal e s j ve ne s d e lo s Es ta-
d o s d e Nue vo Le n, Co ahuila y Tamaul i pas , y se e ngo rd an e n lo s frti l e s prad o s
po to s ino s , s alie nd o en s e gui d a para lo s me rcad o s d el e xte ri o r.
Las haci e nd as d e campo principale s que se d ed ican e s ta i nd us tri a so n ve i nti -
nue ve .
X . Vas de comunicacin y transporte. Las i mpo rtante s l ne as d e lo s
fe rro carri l e s Central y Nacional me xi cano s , cruz an el te rri to ri o d e San Lui s Po to s ,
atrave s nd o l o el pri me ro d e Es te Oes te y el s e gund o d e No rte Sur. La lnea
d el Ce ntral Mexicano no es la tro ncal d e la e mpre s a, s ino un l argu s i mo ramal que
parte d e Aguas cal i e nte s y s e d irige Tampico co n un re co rri d o d e 678 ki l me tro s ,
d el cual d o s te rce ras parte s ti e ne l ugar en s uelo po to s ino . El Fe rro carri l Naci o nal
e ntra e n el Es tad o po r el lmite d e Guanaj uato y s ube al No rte has ta el d e Co a-
huila, d irigind o s e lo s Es tad o s Uni d o s . De es te mo d o que d an favo re ci d as po r
es ta rpi d a va d e co municacin mul ti tud d e po blacio nes d e l Es tad o , s iend o las
pri nci pal e s , Ve nad o , Cato rce y Vane gas en l a lnea d el Nacional, y Sal i nas , Gua-
d al caz ar, Ce rrito s , Crd e nas y Y alle en la d el Mexicano. El cruce d e ambo s fe rro -
carrile s ti e ne l ugar e n la ci ud ad d e San Lui s Po to s , d o nd e e xis te n las e s tacio ne s
re s pe cti vas .
H ay o tras d o s vas frre as ms en el Es tad o , d e pe que o re co rri d o , y s o n: el
fe rro carri l Porvenir de Matehuala, d e Mate hual a La Paz , 21 ki l me tro s , y el fe -
rro carri l Vanegas, Cedral y Matehuala, d e Vane gas Mate hual a, 47 ki l me tro s ,
e ntro ncand o en Vane gas co n el Fe rro carri l Naci o nal . La s e gund a de" e s tas lneas
es pro pi e d ad d el Sr. Fe l i pe Murie d as , co mo d e j amo s d icho ms arri ba.
Las po blacio ne s co mpre nd i d as fue ra d e es tas vas se co munican po r camino s
carre te ro s ge ne ral me nte bueno s excepcin d e lo s que cruz an las s ierras , y que
no s o n o tra co s a que d ifciles s e nd e ro s cas i i ntrans i tabl e s .
CO RREO S Y TEL GRAFO S
Es to s d o s s ervicio s fe d e ral e s se practi can en San Luis Po to s co n re gul ari d ad
y rapi d e z . H ay 22 ad mi ni s traci o ne s d e co rreo s , 35 age nci as y las s i gui e nte s e s ta-
cio nes te l e grfi cas : Crd e nas , Cato rce , Ced ral, Ce rrito s , Ciud ad d el Maz , Mate-
hual a, Salinas d e Pe n B lanco , San Lui s Po to s , Vane gas y El Ve nad o . El Es tad o
ti e ne ad ems vari as l ne as pro pi as que une n las po blacio nes d e Guad al caz ar,
Ce rrito s , San B arto l o , Ri o verd e, Ciud ad d el Maz , Al aqui ne s , Crd e nas , Rayn,
Valles , Tancanhui tz , H ue hue tl n, Axtl a, Tamaz unchal e , San Mart n y X i l i tl a,
s umand o 352 ki l me tro s d e hilo s telegrfico s .
I l
EST AD O D E SAN LUIS PO T O S
DI R E C T O R I O P R O F E SI O N A L , I N DU ST R I A L
Y DE CO ME RCI O
A B O GA DO S
Campo s Franci s co ,
Carri z al e s B e ni to ,
Garc a Carl o s ,
Chve z J ul i o ,
Dval o s Mauri ci o ,
Margai n Ad o lfo ,
Villalo bo s J aco bo ,
Ambri z Mo cte z uma M.,
So us a Rafae l ,
O rd ad Emilio ,
Me d i na Manue l ,
Vz que z L ambe rto ,
Ram re z Ed uard o ,
Ro cha Aure l i ano ,
Fl o re s Al fre d o ,
Nava Fo rtunato ,
O rti z To ms ,
Agui l e ra J e s s ,
Rui z Franci s co ,
Ari z me nd i Ed uard o ,
Cas tro Ed mund o ,
Nava J aco bo ,
Villalo bo s Al be rto ,
Oro z co Wi s tanD L.,
B e tanco urt J ul i o ,
Daz So to Co nrad o ,
B ri o ne s Gil R.,
Mi l n Enri que ,
Me d i na Anto ni o ,
Pal au Raf ae l A.,
Ni o Eufe mi o ,
Go nz lez Tre vi o ,
Garc a Caye tano ,
Vlez Manue l ,
Nava J e s s ,
Carri l l o Fe l i pe d e J .,
No yo l a Franci s co A.,
Muo z Ri card o ,
Truj i l l o Anto ni o ,
S. L ui s Po to s .
Mate hual a.
Sta. Mar a d el Ro .
Ci ud ad d e l Maz .

Ce rri to s .
A B A RRO T E S
Ace ve s Anto ni o ,
B ez As ce ns in,
Sal as J o aqu n B .,
Laz e o s y C.
a
F.,
Re gal ad o y C.
a
I ns ,
Fari as L ui s a G. d e ,
Co mpa a Me tal rgi ca,
L are d o Suce s o re s ,
Pard o Ceno bio ,
Ruiz J o aqu n,
Mo rn H o no rato ,
Ri ve ro Ramn,
Diliz Suce s o re s Santi ago ,
Dval o s Ve ntura,
Lpe z J o s M.
a
,
Dvi l a y Ll aguno ,
Cro s by H e rmano s ,
Ocho a Ces reo ,
Gal i nd o J o s M.
a
,
Sal az ar J e naro ,
O l avarri a Eus e bi o ,
Nare z o y C.
a
en l i qui d aci n,
B arre ne che a H e rmano s ,
Ro mo Ceno bio ,
H e rnnd e z J ul i n,
Acha y Qui ntana,
Cas ti l l o Ro mual d o ,
B rce na B lanco y C.
a
,
B rce na True ba y H e rmano ,
To rre s Abrabam,
De l gad o J e s s ,
Daz Cad e na Franci s co ,
Co varrubi as Ati l ano ,
Co varrubi as I gnaci o ,
Ri ve ra Pe d ro ,
Ce d illo Ceno bio ,
Melnd ez Do l o re s ,
Al me i d a J uan,
Ro d r gue z J o s ,
Po z o s Mo d es to M.,
Rubi o y C.
a
Al be rto ,
B arragn J o aqu n,
S. L ui s Po to s .
Mate hual a.
Ce d rai .
Sta. Mar a d el R o .
Vi l l a d e Re ye s .
Sal i nas d e P. B lanco .
X i l i tl a.

Ci ud ad d el Maz .
A - 1 A 3 1 3 D E R B A N O Y O D A D O D E J . B U C I .
Depurativo. T O DA S F A R M A C I A S
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE SAN L UI S PO TO S
551
Anaya Franci s co , Ci ud ad d el Maz .
Mo cte z uma Ro s a B .,
Guti rre z Es tani s l ao ,
Go nz lez Melitn, Ce rri to s .
Ne z y C.
a
Ange l ,
Anaya y C.
a
,
No yo l a y C.
a
I .,
Garc a y C.
a
S.,
Re i na Anas tas i o ,
A RT CUL O S PA RA RO PA
B abns e n y C.
a
J . H ., S. L ui s Po to s .
Fra-nck y C.
a
Suce s o re s ,
Muri e d as Felipe, 'La Palestina, 1* calle de
Zaragoza (Vas e pg. 535;. S. L ui s Po to s .
B l anc y Garc a,
Abas cal y C.
a
Pe d ro ,
Li ao Cels o ,
Lpe z Sai nz y C.
a
,
Mo ra J o s M.
a
,
Caballo s Ad o lfo ,
Zamani l l o y C.
a
Franci s co ,
And a Pe d ro ,
Lo z ano Camilo E., La Industria Potosina,
(Vas e l a pg. 587). S. L ui s Po to s .
Ro d r gue z Li no ,
Me d rano Amad o ,
Gal l ard o y Pre z Arand a,
Maz a Gre go ri o d e l a, Cato rce .
Ri ve ra y Alo ns o ,
Muri l l o J o s .
Ego e J o aqu n A.,
B A NCO S Y B A NQUERO S
B anco d e San Lui s Po to s , S. L ui s Po to s .
Sucurs al d el B anco Naci o nal d e Mxico ,
I d . d el B anco d e Lo nd re s y Mxico ,
H e rnnd e z So be rn,
Muri e d as Fe l i pe ,
H e rnnd e z So to H e rmano s ,
Pi tmn y C.
a
,
Agui rre J o s M.
a
,
Val l e B ald o me ro ,
Go nz lez Dar o C.,
Cas ti l l o y Pre z , Mate hual a.
B arre ne che a H e rmano s ,
Maz a Gre go ri o d e l a. Cato rce .
Go e ts ch G. F., X i l i tl a,
Curcio Anto ni o ,
Ne z Gabri e l ,
B O TI CA S
Ro d r gue z y C.
a
Rafae l ,
Vi l l as e o r J e s s M.,
Val d s J o s ,
Lpe z Anto ni o ,
Ce rri to s .
S. L ui s Po to s .
H e rmo s i l l o Mari ano ,
B ai ge n Dr. J uan,
Cas tillo Dr. Delfino ,
Po z as Dr. J o s ,
Sanz Dr. J o s F.,
Cano Margari to ,
Macas To ribio ,
Al d ape Euge ni o ,
Ampud i a Franci s co G.,
Chve z Tefilo ,
Fue nte s Pe d ro ,
H e rmo s i l l o Franci s co ,
CA NTI NA S
Gas s i e r y C.
a
E.,
Schi nad Franci s co ,
H e rre ra Ed uard o ,
Pe l l o ux Emi l i o ,
Dval o s Anto ni o ,
Go nz lez Pe d ro B .,
Es pi no s a y Parra H e rmano s ,
H o rta Anto ni o ,
Olive r Agus t n,
Daz d e Le n L ui s ,
Es cal ante Lz aro ,
CO MI SI O NI STAS
Zo z aya Carl o s ,
Ard i l l a y Es pi no s a,
Pal au y C.
a
Tri ni d ad ,
Mad e H e rmano s ,
Agui rre H e rmano s ,
Mnd ez Faus to V.,
Mayo J uan,
Ste i nhard t S. N..
L ara Fe l i pe M. d e,
B arre ne che a Pe d ro ,
Es co bed o J uan,
Le n Ad al be rto d e ,
Vivanco Pe a To ms ,
Anaya Enri que ,
Pi as e nci Simn,
Rui z Ve nanci o ,
Go nz lez Sabino ,
Ne z Mi gue l ,
DENT I ST A S
Wi l l ard J . W.,
Mo re no Pe d ro ,
Warre n M.,
Es chaus i e r Franci s co ,
Si e rra Manue l A.,
Mo re no Dr. Pabl o ,
To bar Pe d ro ,
F A B RI CA S
Me nd i z bal yC.
a
, d e cerillo s ,
Mate hual a.


Ce d rai .

Sta. Mar a d el R o .

Charcas .
C. d e l Maz .
Ce rri to s .
S. L ui s Po to s ,
S. L ui s Po to s .
Mate hual a.
Crd e nas .
Cato rce .
X i l i tl a.
Ce rri to s .
S. L ui s Po to s .
Mate hual a.
Ce rri to s .
S. L ui s Po to s .
E S C U L T U R A S RE L I GI O SA S. - R . DE S. N . A RA L U CE , CA L L E J N ST A . I N S, 5. - M X I C O
552 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE SAN L UI S PO TO SI
Do wne s Suces o r A.G., id ., S. L ui s Po to s .
B us tamante J o s M.
a
, i d .,
Gmez Es te ban, id .,
El Luce ro S. A., Fbrica de estearina, glice-
rina y jabn de olena. Director general,
Joaqun Alvarado. Apartado Postal 38.
S. Luis Potos. (Vas e l a pg. 545).
Laz e o s Franci s co , d e j abn, S. Lui s Po to s .
Ram re z Ro mn, id .,
So to mayo r Narci s o , id .,
Co rre a Cres cencio , i d .,
Co mpa a d e Aguas , d e l ad ri l l o s ,
B e rnal Gre go ri a, i d .,
Muri e d as Fe l i pe , hi l ad o s y te j i d o s d e l ana.
(Vas e l a pg. 585), S. L ui s Po to s .
Arri aga Re ye s , d e l ad ri l l o ,
Cas ti l l o Lz aro ,
Ul l o a Naz ari o ,
S-e rra J o s M.
a
,
Unna y C.
a
J o rge , d e mue ble s ,
Ri ve i a Ro mn, d e pas tas para s o pa,
Es cal ante Fe l i pa, id .,
Se gura Marce lino , i d .,
Campo s J . Lo re nz o Sue., d e s o mbre ro s ,
Te j o J uan, id .,
Campo s Enri que , i d .,
De l gad o Re nte r a Anto nio , Fbrica de puros
La Fama (Vas e pg. 543). S. Lui s Po to s .
De l gad o y Fe rre ra, te j i d o s d e i xtl e ,
Fari as Lui s a G. d e, d e vi no me z cal ,
Re ye s Aure l i o , i d .,
Prad o Agus t n, d e calz ad o , Mate hual a.
Agui l ar Narci s o , id .,
Cas ti l l o y Pre z , d e cho co l ate ,
Crd e nas De l fi na, fbri ca d e re bo z o s d e s e d a,
Sta. Mar a d el Ro .
Snche z Ro mana, id .,
Ro j as Ce fe ri no , id .,
Ro d r gue z Lui s , d e calz ad o ,
Cabre ra O ctavi ano , d e me z cal, Re ye s .
Lpe z Fe l i pe , d e cal z ad o , Charcas .
Se rme nt Anto ni a C. d e, d e fideos,
Erraz u H no s ., d e cid o s , Sal i nas d e P. B lanco .
B al d e ras Manue l , d e aguard i e nte , X i l i tl a.
Chve z J e s s , id .,
Mo rn J o aqu n, id .,
Lpe z Pi l ar, id ,,
Me nd i e ta Encarnaci n, d e ci garro s ,
Gmez Amad o , d e aguard i e nte , Al aqui ne s .
Ram re z Ayal a Franci s co , id .,
No yo la I gnaci o , d e fideos, Ce rri to s .
Ce rve ce r a San Lui s S. A, Fbrica de cerveza,
hielo y aguas gaseosas. Gerente, Pedro Pons,
San Luis Potos. (Vas e l a pg. 540).
F E RI . E T E R A S Y MERCER A S
Phi l l i pp y C.
a
Suces o res , S. L ui s Po to s .
Sal i nas And rs ,
Re ye s H i j o A., J .,
El co ro y C.
a
Suce s o re s Val e nt n, Apartado 29,
San Luis Potos (Vas e l a pg. 539).
Schre i be r Gui l l e rmo , S. Lui s Po to s .
Cue l l ar Aguayo y C.
a
,
Go nz lez Ns to r,
Pe d ro z a Franci s co ,
Arri e ta Ne me s i o M., Mate hual a.
Vargas Co ncepcin,
Avi l a Santo s , Cato rce .
H O T E L E S
Nico ux C. H . d e. H o te l Pro gre s o , S. L ui s Po to s .
Ego e L ui s ,
Ez z ao ui y C.
a
J ., Gran Hotel Central (Anti-
guo de San Luis), San Luis Potos (.Vas e
l a pg. 542). S. Lui s Po to s .
Gro m Margari ta,
Mac Cl ure Carl o s ,
I NGENI ERO S
Cue vas J o s E., S. L ui s Po to s .
Re i tte r Gui l l e rmo ,
No ri e ga L ui s ,
Gmez d el Campo Fe l i pe ,
H i j ar Re i nal d o ,
Parvi n Te o d o ro ,
Re ye s Mari ano ,
Mal d o nad o I gnaci o ,
B us tamante Arturo ,
Cas tro I gnaci o ,
Gnd ara Franci s co ,
Aval o s Franci s co ,
Garc a J e s s R.,
Vi l l aburu J o s ,
Pue nte J uan V.,
L i nare s Pe d ro ,
Di ngwal l Gui l l e rmo , Mate hual a.
To rre s J o s ,
Se gura Davi d .
Campa L ui s ,
Ro we To ms P., Charcas .
Cabre ro V cto r.
Mo nro y Pe d ro L.,
Guz mn Cl aud i o ,
Ci s ne ro s Ed uard o , Cato rce .
Lpe z Lui s ,
I MPO RT A DO RES
B ahns e n y C.
a
J . H ., S. L ui s Po to s .
Phi l l i pp y C.
a
Suce s o re s ,
Muri e d as Fe l i pe , La Palestina, San Luis Po-
tos. (Vas e l a pg. 535).
Compi a Mus imi EL LUCERO s . A .
F BRI CA
DE
Estearina, ( I r a n a y Jabn de O lena
AP AR T ADO P OS TAL 138
S A N L U I S P O T O S
Elaboracin en grande escala de
G LI CERI NA
ES T EARI NA
obtenida por saponificacin calcrea.
J ABN D E O LE NA
El mejor producto y el ms econmico para
desengrasar lana.
V E N T A S A L C O N T A D O
(Vase la pg. 545.)
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE SAN L UI S PO TO S
Mi che l y C.
a
Ge rmn,
B l anc y Garci n,
Val l e y Garc a,
Franck y C.
a
Suce s o re s ,
Gas s i e r y C.
a
E.,
Fo garty y Di cki ns o n,
I MPRENT A S
Schne i d e r y C.
a
J ul i o ,
K ai s e r J uan,
Go nz lez Mari ano ,
Re gal ad o Pas cual ,
Veliz Fe l i ci ano ,
B arragn J aco bo ,
Go nz lez Le and ro ,
L I B RER A S
K ai s e r J uan,
Es qui ve l y C.
a
Manue l ,
Snche z Parre s Saturni no ,
MDI CO S
Co e l l ar Al be rto ,
Gama J uan,
Qui j ano J o s M.
a
,
Nava Manue l ,
Mo nfarrs J e s s E.,
Me j a Miguel,
Muro Pe d ro M.,
Macas Pe d ro ,
Si l va Manue l O.,
Page ns te che r Gus tavo ,
Ote ro Mi gue l ,
H e rmo s a Gus tavo L.,
Alo ns o Anto ni o F.,
Al varad o I gnaci o ,
B aque ro Fe d e ri co ,
B arro e ta Gre go ri o ,
Cabral y Arand a J uan,
Co rd e ro Lui s L .,
De l gad o J o aqu n S.,
H ans o n Carlo s ,
Mnd e z Arturo ,
Ro d ri go So bern Mi gue l ,
So s a Anto ni o ,
Uz e ta H o raci o ,
Re nte r a Pe d ro ,
S. L ui s Po to s .
S. L ui s Po to s .
Mate hual a.
Cato rce .
Ci ud ad d el Maz .
Ce rrito s .
S. L ui s Po to s .
S. L ui s Po to s .
Cas tro Franci s co d e A.,
J i mne z J aco bo ,
Canal J uan,
Cas ti l l o Delfiuo ,
Go nz lez Tre vi o J e s s ,
B arg n J uan N.,
Sans J o s F.,
Po z as J o s ,
Al d ape Fe rnand o ,
B ar re to Rafae l ,
B arba J o s M.
a
,
Garc a Gari bay J o s ,
No ri e ga Anto ni o ,
B arragn Fl o re nci o ,
Gama Paul o ,
Fue nte s Pe d ro ,
Ampud i a Franci s co G.,
Ri ve ra Manue l ,
Sal v Manue l ,
SA ST RER A S
Gue rre ro Franci s co ,
Dvi l a Manue l ,
Franck y C.
a
Suce s o re s ,
Ram re z Pabl o ,
Trj o Vi ce nte ,
Ro d r gue z And rs ,
Ro s i l l o Die go ,
H e rnnd e z Fl i x,
Co rts B e ni to ,
Sal i nas H i pl i to ,
Que ve d o Pe d ro ,
H e rnnd e z Anto nio ,
ZA PA T ER A S
H e rnnd e z J o s L.,
Po z o Anto ni o d e l,
Vi ramo nte s A.,
Lpe z Suce s o re s J o s G.,
Ram re z Po mpo s o ,
Zrate Leo po ld o ,
Es parz a Franci s co D.,
Silo s H e rmano s ,
Aro chi Franci s co ,
B al cz ar Teo d o ro ,
Ro d r gue z Po nci ano H .,
554
Mate hual a.
Ce d rai .

Charcas .
Cato rce .
X i l i tl a.
Al aqui ne s .

Ciud ad d el Maz .

Ce rri to s .
S. L ui s Po to s .
Mate hual a.

Sta. Mar a d el Ro .
Charcas .
Cato rce .

X i l i tl a.
Ci ud ad d e l Maz .
S. L ui s Po to s .
EST AD O D E SINALO A
I . Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial. - B aad o po r
las aguas d el go l fo d e Cal i fo rni a, e ntre lo s 22 30' y lo s 27 20' d e l ati tud No rte
s e e ncue ntra el rico y e xte ns o te rri to ri o d e Sinalo a, que fo rma uno d e lo s ms o-
re ci e nte s Es tad o s d e la Co nfe d e raci n me xi cana. H l l as e l i mi tad o al No rte po r el
d e So no ra; al Es te po r lo s d e Chi huahua y Durango , al SE. po r el te rri to ri o d e
Te pic, al S y SO. po r el Ocano Pacfico y al 0. po r el Go lfo d e Cal i fo rni a mar
d e Co rte s . Su e no rme are a d e 87.281 ki l me tro s cuad rad o s lo co lo ca en el 8. l ugar
e ntre aquello s po r su e xte ns i n te rri to ri al , y o cupa tambi n uno d e lo s pri me ro s
pue s to s en la es cala eco nmica po r sus i nme ns as ri que z as agr co l as y mine rale s .
I T. Orografa hidrografa. - El te rri to ri o d el Es tad o d e Sinalo a s e
apo ya al o ri e nte en la gran co rd i l l e ra ame ri cana que aqu lleva el no mbre d e Si e rra
Mad re Occid ental, y d es ciend e has ta el Pacfico en s uave d eclive d es d e que se
tras po ne la ari s ta d e la mes a me xi cana, tanto ms s bi ta en e s ta parte que lo es '
al Es te po r el lad o d el Go lfo d e Mxico . Dicha ari s ta co mpre nd e mo ntaas d e d i-
fe re nte s al turas e s calo nad as pi nto re s came nte , que d e j an e ntre s pe que o s pe ro
muy frti l e s valles y barrancas o rlad as d e e s pl e nd e nte ve ge taci n. H aci a el Pac -
fico el suelo es llano ge ne ral me nte , aunque al gunas s ie rras d e po co elevad as cum-
bre s baj an has ta el lito ral. No o bs tante es ta o ro graf a que pare ce no pe rmi ti r la
fo rmaci n d e grand e s ro s , hay d iez co rri e nte s natural e s d e mucha i mpo rtanci a
d i s tri bui d as po r la natural e z a d el mo d o ms co nve ni e nte que se pud i e ra d e s e ar
para favo re ce r el ri e go d e lo s campo s . Es tas co rri e nte s , me nci o nnd o l as d e Sur
a No rte s o n: el ro d el Baluarte, que pro ced e d el Es tad o d e Durango y al e ntrar
e n Sinalo a po r el Di s tri to d e Ro s ari o , re co ge las aguas d e mul ti tud d e arro yo s y
al guno s o tro s ro s , lle gand o al Pacfico co n caud al co ns i d e rabl e ; el Mazatldn que
co n la mi s ma pro ce d e nci a que el ante ri o r re co rre el d i s tri to d e s u no mbre - el r o
d el Quelite, que nace y d es embo ca d e ntro de lo s lmite s d el d i s tri to mencio nad o - el
caud alo s o Piaxtla, d e l argo curs o , que nace en las s ie rras d e Durango y pe ne tra
en Sinalo a, re gand o el d i s tri to d e San I gnaci o ; el ro d e Mota, meno s i mpo rtante
que lo s me ncio nad o s , y que ri e ga el d i s tri to d e Co s al; el San Lorenzo y el Gulia-
can, en el d i s tri to d e es te no mbre , s iend o el s e gund o d e caud al co ns i d e rabl e fo r-
mad o po r lo s ro s Tamaz ul a y H umaya, cuya co nfluencia ti e ne l ugar en la ci ud ad
d e Cul i acan; el Mocorito, el Sinaloa j el ro d el Fuerte. Es te l ti mo es el ms
grand e y d e ms caud al d el Es tad o y uno d e lo s pri nci pal e s d e la Re pbl i ca
Re ci be gran nme ro d e aflue nte s que vienen d e lo s Es tad o s d e So no ra y Chi hua-
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE SAN L UI S PO TO S
Mi che l y C.
a
Ge rmn,
B l anc y Garci n,
Val l e y Garc a,
Franck y C.
a
Suce s o re s ,
Gas s i e r y C.
a
E.,
Fo garty y Di cki ns o n,
I MPRENTAS
Schne i d e r y C.
a
J ul i o ,
K ai s e r J uan,
Go nz lez Mari ano ,
Re gal ad o Pas cual ,
Veliz Fe l i ci ano ,
B arragn J aco bo ,
Go nz lez Le and ro ,
L I B RER AS
K ai s e r J uan,
Es qui ve l y C.
a
Manue l ,
Snche z Parre s Saturni no ,
MDI CO S
Co e l l ar Al be rto ,
Gama J uan,
Qui j ano J o s M.
a
,
Nava Manue l ,
Mo nfarrs J e s s E.,
Me j a Miguel,
Muro Pe d ro M.,
Macas Pe d ro ,
Si l va Manue l O.,
Page ns te che r Gus tavo ,
Ote ro Mi gue l ,
H e rmo s a Gus tavo L.,
Alo ns o Anto ni o F.,
Al varad o I gnaci o ,
B aque ro Fe d e ri co ,
B arro e ta Gre go ri o ,
Cabral y Arand a J uan,
Co rd e ro Lui s L .,
De l gad o J o aqu n S.,
H ans o n Carlo s ,
Mnd e z Arturo ,
Ro d ri go So bern Mi gue l ,
So s a Anto ni o ,
Uz e ta H o raci o ,
Re nte r a Pe d ro ,
S. L ui s Po to s .
S. L ui s Po to s .
Mate hual a.
Cato rce .
Ci ud ad d el Maz .
Ce rrito s .
S. L ui s Po to s .
S. L ui s Po to s .
Cas tro Franci s co d e A.,
J i mne z J aco bo ,
Canal J uan,
Cas ti l l o Delfino ,
Go nz lez Tre vi o J e s s ,
B arg n J uan N.,
Sans J o s F.,
Po z as J o s ,
Al d ape Fe rnand o ,
B ar re to Rafae l ,
B arba J o s M.
a
,
Garc a Gari bay J o s ,
No ri e ga Anto ni o ,
B arragn Fl o re nci o ,
Gama Paul o ,
Fue nte s Pe d ro ,
Ampud i a Franci s co G.,
Ri ve ra Manue l ,
Sal v Manue l ,
SASTRER AS
Gue rre ro Franci s co ,
Dvi l a Manue l ,
Franck y C.
a
Suce s o re s ,
Ram re z Pabl o ,
Trj o Vi ce nte ,
Ro d r gue z And rs ,
Ro s i l l o Die go ,
H e rnnd e z Fl i x,
Co rts B e ni to ,
Sal i nas H i pl i to ,
Que ve d o Pe d ro ,
H e rnnd e z Anto nio ,
ZAPATER AS
H e rnnd e z J o s L.,
Po z o Anto ni o d e l,
Vi ramo nte s A.,
Lpe z Suce s o re s J o s G.,
Ram re z Po mpo s o ,
Zrate Leo po ld o ,
Es parz a Franci s co D.,
Silo s H e rmano s ,
Aro chi Franci s co ,
B al cz ar Teo d o ro ,
Ro d r gue z Po nci ano H .,
554
Mate hual a.
Ce d rai .

Charcas .
Cato rce .
X i l i tl a.
Al aqui ne s .

Ciud ad d el Maz .

Ce rri to s .
S. L ui s Po to s .
Mate hual a.

Sta. Mar a d el Ro .
Charcas .
Cato rce .

X i l i tl a.
Ci ud ad d e l Maz .
S. L ui s Po to s .
EST AD O D E SINALO A
I . Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial. - B aad o po r
las aguas d el go l fo d e Cal i fo rni a, e ntre lo s 22 30' y lo s 27 20' d e l ati tud No rte
s e e ncue ntra el rico y e xte ns o te rri to ri o d e Sinalo a, que fo rma uno d e lo s ms o-
re ci e nte s Es tad o s d e la Co nfe d e raci n me xi cana. H l l as e l i mi tad o al No rte po r el
d e So no ra; al Es te po r lo s d e Chi huahua y Durango , al SE. po r el te rri to ri o d e
Te pic, al S y SO. po r el Ocano Pacfico y al 0. po r el Go lfo d e Cal i fo rni a mar
d e Co rte s . Su e no rme are a d e 87.231 ki l me tro s cuad rad o s lo co lo ca en el 8. l ugar
e ntre aquello s po r su e xte ns i n te rri to ri al , y o cupa tambi n uno d e lo s pri me ro s
pue s to s en la es cala eco nmica po r sus i nme ns as ri que z as agr co l as y mine rale s .
I I . Orografa hidrografa. - El te rri to ri o d el Es tad o d e Sinalo a s e
apo ya al o ri e nte en la gran co rd i l l e ra ame ri cana que aqu lleva el no mbre d e Si e rra
Mad re Occid ental, y d es ciend e has ta el Pacfico en s uave d eclive d es d e que se
tras po ne la ari s ta d e la mes a me xi cana, tanto ms s bi ta en e s ta parte que lo es '
al Es te po r el lad o d el Go lfo d e Mxico . Dicha ari s ta co mpre nd e mo ntaas d e d i-
fe re nte s al turas e s calo nad as pi nto re s came nte , que d e j an e ntre s pe que o s pe ro
muy frti l e s valles y barrancas o rlad as d e e s pl e nd e nte ve ge taci n. H aci a el Pac -
fico el suelo es llano ge ne ral me nte , aunque al gunas s ie rras d e po co elevad as cum-
bre s baj an has ta el lito ral. No o bs tante es ta o ro graf a que pare ce no pe rmi ti r la
fo rmaci n d e grand e s ro s , hay d iez co rri e nte s natural e s d e mucha i mpo rtanci a
d i s tri bui d as po r la natural e z a d el mo d o ms co nve ni e nte que se pud i e ra d e s e ar
para favo re ce r el ri e go d e lo s campo s . Es tas co rri e nte s , me nci o nnd o l as d e Sur
a No rte s o n: el ro d el Baluarte, que pro ced e d el Es tad o d e Durango y al e ntrar
e n Sinalo a po r el Di s tri to d e Ro s ari o , re co ge las aguas d e mul ti tud d e arro yo s y
al guno s o tro s ro s , lle gand o al Pacfico co n caud al co ns i d e rabl e ; el Mazatldn que
co n la mi s ma pro ce d e nci a que el ante ri o r re co rre el d i s tri to d e s u no mbre - el r o
d el Quelite, que nace y d es embo ca d e ntro de lo s lmite s d el d i s tri to mencio nad o - el
caud alo s o Piaxtla, d e l argo curs o , que nace en las s ie rras d e Durango y pe ne tra
en Sinalo a, re gand o el d i s tri to d e San I gnaci o ; el ro d e Mota, meno s i mpo rtante
que lo s me ncio nad o s , y que ri e ga el d i s tri to d e Co s al; el San Lorenzo y el Gulia-
can, en el d i s tri to d e es te no mbre , s iend o el s e gund o d e caud al co ns i d e rabl e fo r-
mad o po r lo s ro s Tamaz ul a y H umaya, cuya co nfluencia ti e ne l ugar en la ci ud ad
d e Cul i acan; el Mocorito, el Sinaloa y el ro d el Fuerte. Es te l ti mo es el ms
grand e y d e ms caud al d el Es tad o y uno d e lo s pri nci pal e s d e la Re pbl i ca
Re ci be gran nme ro d e aflue nte s que vienen d e lo s Es tad o s d e So no ra y Chi hua-
hua, ri e ga el e xte ns o d i s tri to d el Fue rte y d e s agua co mo to d o s lo s o tro s e n el
Go l fo d e Cal i fo rni a.
Las co s tas d el Es tad o d e Si nal o a se pro l o ngan d e NO . SE. en un traye cto d e
550 ki l me tro s y s o n ge ne ral me nte baj as , fo rmand o gran nme ro d e ampl i as ba-
h as , co n al guno s pue rto s muy bue no s , co mo Maz atl n, Al tata y Agi abampo . En
el pri me ro d e s to s , el ms i mpo rtante po r su gran mo vi mi e nto me rcanti l , se e n-
cue ntra el ni co faro que brilla en tan d i l atad a co s ta, i ns tal ad o en una to rre pri s -
mti ca d e mampo s te r a, e d ificad a en la is la d el Crestn, la e ntrad a d e la bah a,
co n luz bl anca fija d e 30 millas d e al cance ge o grfi co .
I I I . Clima y producciones. El clima ge ne ral d el Es tad o d e Si nal o a e s
cl i d o , ape nas d ulcificad o po r las abund ante s l l uvi as d el e s t o , co ntand o l ugare s
d o nd e la te mpe ratura me d i a en lo s me s e s d e Mayo Ago s to pas a d e 32 grad o s
ce nt grad o s . L a parte o ri e ntal , co mo ms e l e vad a, go z a d e te mpe raturas s uave s
que aun.l l e gan s er fr as e n ci e rto s mes es d el ao .
Las pro d ucci o ne s ve ge tal e s , co mo el clima, s o n muy vari ad as , o bte ni nd o s e
ce re ale s , caa d ulce , tabaco , caf, e tc., y mad e ras d e to d as clas es , ya finas para
co ns trucci o ne s y e bani s te r a, ya d e co rte z as curti e nte s co l o rante s co mo el pal o
B ras i l , el mo ral y o tras . La ri que z a mi ne ral es d e al t s i ma i mpo rtanci a, d i s ti n-
gui nd o s e po r la abund anci a d e o ro que se e ncue ntra en mucho s l ugare s , e n mi nas
y e n pl ace re s . Po r l ti mo , la fauna co mpre nd e mul ti tud d e ani mal e s d o ms ti co s y
gran vari e d ad d e felino s y o tro s carn vo ro s que habi tan las i ntri ncad as s elvas d e
l a Si e rra.

I V. Divisin poltica, poblacin, gobierno y rentas pblicas. El Es -
tad o d e Si nal o a s e d i vi d e po l ti came nte en distritos, directoras y alcaldas. Lo s d is -
tri to s s o n d i e z : Fue rte , Si nal o a, Mo co ri to , B ad i raguato , Cul i acn, Co s al , San
I gnaci o , Maz atl n, Co nco rd i a y Eo s ari o , me nci o nad o s en el o rd e n d e No rte Sur,
ms bi e n d e NO. SE. que es la po s icin ge o grfi ca d el Es tad o . To d o s lo s d i s -
tri to s , e xce pci n d e B ad i raguato , ti e ne n s u l mi te o cci d e ntal en las co s tas d el
Pac fi co (Go lfo d e Cal i fo rni a) y el o ri e ntal , e xce pci n d e Mo co ri to , en la raya
d e Chi huahua uno s y o tro s en la d e Durango .
El nume ro d e d i re cto r as y al cal d as y el d e habi tante s d e cad a d i s tri to s o n lo s
s i gui e nte s :
Di s tri to d el Fue rte , co n d o s d i re cto r as s ubal te r-
nas que s o n Aho rne y Cho i x y 4 al cal d as . 31.570 habi tante s .
d e Sinalo a, co n las tre s d i re cto r as s ubal -
te rnas d e B acubi ri to , San J o s d e Graci a y
Guas abe (9 al cal d as ) 41.147
d e Mo co ri to , 3 d i re cto r as : Capi rato , San
B e ni to y Ango s tura (5 al cal d as ) . . . . 20.819
d e B ad i raguato , 1 d i re cto r a s ubal te rna:
Y e d ras , y 9 alcald as 17.594
d e Co s al, 3 d i re cto r as , El o ta, Co ni taca y
Guad al upe d e lo s Re ye s (7 al cal d as ) . . 18.217
d e Culiacn, 2 d i re cto r as : Al tata y Quil
(14 al cal d as ) 37.803
d e San I gnaci o , 1 d i re cto r a: El Li mn y
6 al cal d as 11.846
Di s tri to d e Co nco rd i a, 2 d i re cto r as : Pnuco y
Ve rd e y 9 al cal d as . 17.940 habi tante s .
d e Maz atl an, 2 d i re cto r as : Vi l l a Uni n
y No ri a (6 al cal d as ) 33.807
d e Eo s ari o , 2 d i re cto r as : Cacal o tn y Es -
cui napa (6 al cal d as ) 28.122
T o t a l
En 1830 se d ivid i el Estado de Occidente en d o s Es tad o s i nd e pe nd i e nte s que
s o n So no ra y Si nal o a, e s tabl e ci nd o s e el rgi me n po ltico re publ i cano d e acue rd o
co n la carta fund ame ntal d e la Co nfe d e raci n
me xi cana, i ns tal nd o s e la capi tal d el s e gund o en
Cul i acn, y s ie nd o s u pri me r go be rnad o r el s eo r
Agus t n Mart ne z d e Cas tro . De 1842 1844, la
capi tal fu la ci ud ad d e Maz atl n, d urante el go -
bi e rno d e lo s Sre s . Ge ne ral e s Franci s co Duque ,
Franci s co Po nce d e Le n, J uan J o s Aud rad e y
J o s Anto ni o Mo z o . H o y se hal l a d e nue vo en
Cul i acn, y o cupa la pri me ra magi s tratura d el Es -
tad o el Sr. Ge ne ral D. Franci s co Caed o , electo
po r te rce ra vez para tan d i s ti ngui d o cargo . I
Pue d e as e gurars e que es te no tabl e go be rnante i
d e be Si nal o a el d e s arro l l o pro d i gi o s o que en lo s
l ti mo s ao s o btuvi e ro n s us i nd us tri as y su agri -
cul tura, as co mo el pro gre s o mate ri al i nte l e ctual
d e s us po bl aci o ne s .
Naci el Sr. Cae d o en Acapo ne ta (Te rri to ri o Qbbai d . F banc1s co CaSbd o
e l e pi c) el ao 1841, y 10ao s ms tard e se rad i c Gobernador del Estado de Sinaloa
e n Maz atl n, d e d i cnd o s e al co me rci o en el que
hiz o al guno s pro gre s o s y una vid a tranqui l a has ta que s o bre vi no la i nvas i n fran-
ces a y co n ella una gue rra d e s as tro s a la que acud i e ro n d e lo s pri me ro s lo s s ina-
lo ens es en d e fe ns a d e s u patri a y re s po nd i e nd o al patri ti co l l amad o d el i nmo rtal
D. B e ni to J ure z .
L a l ucha fu tre me nd a - d i ce un bi grafo d el Sr. Cae d o , pe ro no e s tri l .
As i lo pro cl amaro n Pedro, Palos Prietos, Concordia y Veranos; as lo s o s tu-
vie ro n, traz and o s urco s d e gl o ri a co n s us e s pad as victo rio s as , Anto ni o Eo s al e s ,
xtamo n Co ro na, Gas par Snche z Ocho a y tanto s o tro s qui e ne s Si nal o a ha pre -
mi ad o ya co n la apo te o s i s .
A lo s pri me ro s anunci o s d e la gue rra e xtranj e ra, en Maz atl n se al i s taro n
to d o s lo s gre mi o s para co mbati r co ntra lo s e ne mi go s d e la I nd e pe nd e nci a. Lo ms
florido d e la j uve ntud maz atl e ca fo rm un batal l n que llev el no mbre d el he ro i co
V ce nte Gue rre ro , y que mucho se d i s ti ngui po r su d i s ci pl i na y val o r. Al o rgani -
z ars e e s te cue rpo , el j o ve n Cae d o fue no mbrad o Te ni e nte , y ms tard e as ce nd i
al e mpl e o d e s e gund o ayud ante d el batal l n, mand ad o po r el e nto nce s Co ro nel
1>. I gnaci o M. Es cud e ro .
Un ao y me d i o ms tard e y co n mo ti vo d e s us ne go ci o s parti cul are s , se tras -
lad o nue s tro bi o grafi ad o Cul i acn, d o nd e se e nco ntraban lo s pri nci pal e s j e fe s
re publ i cano s que s o s te n an en Si nal o a la caus a naci o nal . All fund el Sr. Cae d o
una i mpo rtante cas a d e co me rci o , que , s e gn la po ca, bi e n pue d e d e cirs e e ra el
Cuarte l Ge ne ral d e lo s Ee publ i cano s .
No mbrad o po co d es pus el Co ro nel Anto ni o Ro s ale s Pre fe cto y Co mand ante
Mi l i tar d e lo s Di s tri to s d el No rte d el Es tad o , vino la capi tal , d o nd e d es d e l ue go
pro ce d i o rgani z ar las fue rz as d e la Pl az a, s iend o d e s i gnad o el Sr. Caed o j e f e
i ns tructo r d e ellas . A pe s ar d e sus o cupacio nes , nue s tro bi o grafi ad o d e s e mpe
gus to s o la co mis in que se le co nfi ara. En la cas a co mercial d el Sr. Caed o se re -
un an Anto ni o Ro s al e s , Ramn Co ro na, J o rge Granad o s , J uan B . Se pl ve d a y
to d o s lo s d e ms j e fe s re publ i cano s d e cate go r a. All s e d i s cut an lo s as unto s d e
la gue rra, s e fo rmaban pro ye cto s d e d e fe ns a y bro taba el patri o ti s mo co muni -
cnd o s e to d o s lo s co raz o nes . Cuantas veces las ci rcuns tanci as d e la campaa l o
e xi g an, Caed o pro po rci o naba d inero , vveres , municio ne s y armame nto .
I nvad i d o Maz atl n po r el e j rci to francs , d ue o el e ne migo d e tan i mpo rtante
plaz a, res o lvi apo d e rars e d e la Capi tal d el Es tad o , e nvi and o al efecto una e xpe -
d i ci n gue rre ra al mand o del Co mand ante Gazielle. Es ta exped icin d e s e mbarc
en el pue rto d e Al tata; y habi e nd o te ni d o co no cimiento Ro s ale s d e su marcha
haci a Culiacn, s ali al e ncue ntro d el enemigo co n un puad o d e val i e nte s . Ento n-
ces , 22 d e Di ci e mbre d e 1864, fu cuand o Ro s ale s se cubri d e glo ria e n lo s cam-
po s d e San Pe d ro , co n un tri unfo co mpleto que cerr para s i e mpre la i nvas i n
las pue rtas d e es ta ci ud ad .
Al s alir Ro s ales para co mbati r co n el e ne migo e xtranj e ro , pe rmane ci el s e o r
Caed o en la ci ud ad d is po nind o lo to d o para la re s i s te nci a, y pe nd i e nte d e l a
s ue rte d e Ro s ales , quien se d is po na pre s tar auxilio , el cual hiz o i nne ce s ari o
la bri l l ante vi cto ri a o bte ni d a po r las armas naci o nal e s .
Pas ad as las l uchas co ntra la I nte rve nci n y el I mpe ri o , cuand o ya Ro s al e s
hab a co nqui s tad o co n el marti ri o d e Alamo s s u apo te o s is d e hro e, Sinalo a vo lvi
s us d as d e paz y d e tranqui l i d ad .
Co ntinu e nto nce s el Sr. Caed o d e d icad o s us nego cio s me rcanti l e s e n Culia-
cn, llevand o cabo i mpo rtante s me j o ras , ya co mo Re gi d o r d el Ayuntami e nto
ya co mo Pre s i d e nte d e la Co rpo racin Muni ci pal , pue s to s que fu elevad o po r
el vo to pblico .
En ci e rta o cas in en que po r mi ni s te ri o d e la ley e j e rc a nue s tro bi o grafi ad o
el cargo d e Pre fe cto Pro vi s i o nal d el Di s tri to , una cuad ri l l a d e band o l e ro s co m-
pue s ta d e s e te nta ho mbre s y al mand o d e Cri s tbal And rad e , que s e hab a he cho
te mi bl e po r sus d e pre d acio ne s , atac es ta pl az a s abi e nd o e ra es cas a la fue rz a que
l a guarne c a. El ve ci nd ari o , j us tame nte al armad o , s e pre paraba l a d e fe ns a d e
vi d as i nte re s e s , cuand o fu s o rpre nd i d o po r And rad e , que se pre s e nt co n s u
cuad ri l l a las pue rtas d e l a ci ud ad . Cae d o , sin d e s co nce rtars e , to m el mand o
d e la es cas a guarni ci n, co mpue s ta d e tre i nta y cinco pl az as , y aco mpaad o d e s u
ami go y s e cre tari o D. Franci s co Fe rre l , bati y d e s tro z al e ne migo , apo d e rnd o s e
d el j e fe d e l a gue rri l l a. Tal accin vali al Sr. Caed o e ntus i as tas fe l i ci taci o ne s ,
tanto d e parte d el ve ci nd ari o co mo d el Go bie rno d el Es tad o , cuyo fre nte s e
hal l aba e nto nce s el Ge ne ral D. Do mingo Rub .
Co nvo cad o ms tard e el pue blo d e Culiacn para elegir s us auto rid ad es ,,
d e s i gn co mo Pre fe cto Po l ti co d el Di s tri to al Sr. Cae d o , quie n o btuvo el pue s ta
po r una mayo r a abs o luta d e s ufragi o s .
Y a e nto nce s e xi s t a en la Re pbl i ca un po d ero s o parti d o en favo r d el s e o r
Ge ne ral D. Po rfi ri o D az , quie n hab a pro cl amad o el plan de la Noria.
El Sr. Cae d o , d e acue rd o co n el Sr. Ge ne ral Eul o gi o Parra, que se hal l aba e n
Pi axtl a, d ecid i s e cund ar en el Es tad o el re fe ri d o Plan, fijando el d a 4 d e No vi e m-
bre d e ese ao (1874) para e fe ctuar l mo vi mi e nto .
Po r una d e nunci a he cha ante las auto ri d ad e s del Es tad o , el pro nunci ami e nto
d e Caed o y Parra fu d e s cubi e rto , y el pri me ro d e es to s j e fe s , ante s d e s er he cho
pris io ne ro , s ali d e la po blacin co n uno s cuanto s ho mbre s valero s o s y d ecid id o s .
H i z o alto la pe que a fue rz a en el pue blo d e I mal a, d o nd e se d i pri nci pi o reclu-
tar nue vas fue rz as , cuand o una co lumna e nviad a en pe rs e cucin d e Caed o le
s o rpre nd i hacind o lo pri s i o ne ro . Tra d o la ci ud ad , fu ri guro s ame nte inco mu-
nicad o , y d ebid o las pas io nes po l ti cas , que e nto nce s se agi taban, es tuvo punto
d e s er fus i l ad o . Pud i e ro n s alvarlo las muchas s i mpat as que go z aba en Culiacn,
pue s i nnume rabl e s pe rs o nas s e o pus iero n que fue s e s acrificad o el Sr. Caed o ,
qui e n, en su mo vi mi e nto e n favo r d el Ge ne ral D az , no hab a co metid o ni un s o lo
acto que pud i e ra manchar su re putaci n.
Entre tanto , Parra que tambi n hab a s e gui d o la band e ra d el Sr. Ge ne ral D az ,
e ra d e rro tad o po r el Co ro nel Sus ano Orti z , qui e n co n una fue rte s eccin d e fue r-
z as fe d e ral e s d es hiz o las d e la revo lucin en H i gue ras d e B al l aca.
El Co ro nel Orti z , d e s pus d e d e rro tar Parra, vino la capi tal y exigi al j e fe
d e las fue rz as d el Go bi e rno la e ntre ga del pri s i o ne ro , que to m baj o su cus to d ia.
Ortiz te n a pro fund o afe cto nue s tro bio grafiad o , y al marchars e co n su fue rz a
para Maz atl n lo llev co ns igo , l i brnd o l o as d e las ve jacio ne s d e al gunas pers o -
nas , en quienes lo s o d io s d e parti d o hab an hecho nace r la id ea de la ve nganz a.
Y a en Maz atl n, el Sr. Caed o vo lvi l e vantar las armas , s e cund and o el pl an
de la No ria, y en e s te mo vi mi e nto lo aco mpaaro n el mis mo Co ro nel Sus ano Orti z ,
y lo s tambi n Co ro neles J o s Pal aci o s , B e tanco urt y o tro s , s iend o el j e fe d e to d as
las fue rz as el Sr. Caed o .
De acue rd o co n lo s d ems j e fe s d e la revo lucin vino Culiacn o rgani z ar
nue vas fue rz as co n un xito tan s ati s facto ri o que e n meno s d e qui nce d as ya
te n a fo rmad o el batal l n d e i nfante r a Ro s ales , y un cuerpo d e caballe ra co n
200 pl az as . Po r es o s d as se pre s e nt el Sr. Ge ne ral Manue l Mrque z d e Le n,
quien pro ce d e nte d e Durango , vino Sinalo a en ayud a d e las armas d e la revo lu-
cin. En la capi tal to m el mand o d e las fue rz as , que d and o co mo s e gund o en j e fe
el Sr. Caed o .
El Ge ne ral j uari s ta Pe s que i ra, al s aber lo s mo vi mi e nto s d e lo s j e fe s po rfi ri s tas ,
s ali d e So no ra avanz and o s o bre lo s Di s tri to s d el No rte del Es tad o . Mrque z y
Caed o , d e acue rd o co n lo s j e fe s d e las d ems fue rz as , que lo e ran Cleo fs Sal mn,
Clo d o miro Co ta y o tro s , d is pus iero n s alir al e ncue ntro d e las fue rz as d e Pe s que i ra
que e s pe raro n en Si nal o a.
En e s ta ci ud ad se e nco ntraro n las fue rz as , y tras una l ucha re i d a y te rri bl e
tri unfaro n las armas po rfi ri s tas . En e s te co mbate s e d i s ti ngui el Sr. Cae d o , que
d aba co n s u pre s e ncia en lo s s itio s d e mayo r peligro , e j e mpl o y nimo las tro pas .
A su lad o s ucumbi D. Franci s co Fe rre l , amigo y co mpae ro d el Sr. Caed o .
Pe s que i ra se re ti r para Alamo s co mpl e tame nte d e rro tad o ; pe ro re o rgani z ad as
sus fue rz as pud o vo lver ms tard e la capi tal co n i nte nci n d e ve ngar el d e s as tre
d e Sinalo a. Pus o s itio la ciud ad , d e ntro d e cuyo s muro s te n an l ugar d i ari a-
me nte s angri e nt s i mo s co mbate s . El as ed io d ur 42 d as , s in que las fue rz as d e
Pe s que i ra pud i e ran o bte ne r ve ntaj a al guna. Caed o mand aba e nto nce s el 7. d e
i nfante r a, cue rpo bien e qui pad o y d e una d is ciplina i rre pro chabl e .
Des pus d e la re s i s te nci a valero s a d e e s ta plaz a, y l e vantad o el s itio po r las
fue rz as d el Go bi e rno , Cae d o , Mrque z y lo s pri nci pal e s j e fe s re vo lucio nario s
marcharo n para To pi a y Santi ago Papas qui aro , re tro ce d i e nd o e n s e gui d a Gua-
nace vi , y co mpre nd i e nd o nue s tro bi o grafi ad o que slo se trataba co n es to s mo vi-
mie nto s d e d e s trui r s u fue rz a, ge s ti o n ante Mrquez que se le mand ara e n co mi-
s io n co n el o bj e to d e l e vantar ms tro pas , y aco rd ad a s u pe ticin d e co nfo rmi d ad ,
vo lvi al Es tad o traye nd o 300ho mbre s d el 7. batal l n. En s u marcha se le uni e ro n
o s Co ro neles Lpe z , Ve rne y Viz cano , qui e ne s pe ne traro n al Es tad o po r Guad a-
lupe y Calvo . El Sr. Cae d o , que e ra el alma d e la revo lucin po r su acti vi d ad y
s u pre s ti gi o , d is pus o las co s as d e tal mo d o , que uno uno fue ro n caye nd o e n
po d e r d e lo s po rfi ri s tas to d o s lo s pueblo s d el Es tad o , d es pus d e d e rro tar en Culia-
can, Maz atl n, Co s al y o tras po blacio nes las armas d el Go bi e rno .
Enco ntrnd o s e Caed o po r eso s d as en El o ta, d o nd e hab a id o en pers ecucin
d el Ge ne ral j uans ta Rub , pas d e i ncgni to el Sr. Ge ne ral D az , qui e n reco no -
cid o fue o bj e to d e las explo s io nes d e e ntus i as mo d e aquello s valientes , que s e gu an
o rgullo s o s la band e ra que tre mo l en la No ri a. El Ge ne ral D az co nfiri e nto nce s
a nue s tro bio grafiad o el grad o d e Co ro nel d el e j rci to pe rmane nte , que d e s pus le
fue co nfirmad o .
Mue rto D. B e ni to J ure z , el Sr. Ge ne ral Caed o d epus o las armas , co ncluyend o
a l ucha en el Es tad o . Qued d icho j e fe co mo co mand ante d e las fue rz as d e Si na-
lo a cuyo cargo d e s e mpe co n be ne pl ci to ge ne ral has ta l a l l e gad a d el Ge ne ral
Oeballo s y d e o tro s j e fe s que se hiciero n cargo d e l a's i tuaci n.
El e cto Caed o , en 1875, Di putad o po r Sinalo a al Co ngres o d e la Uni n, fo rm
parte en la Cmara le gis lativa; pe ro habi e nd o pro cl amad o el Ge ne ral D az el pl an
d e Tuxte pe c, Caed o vo lvi al Es tad o co n o bj e to d e s e cund ar el mo vi mi e nto , co mo
lo hiz o en la no che del 11 d e J ul i o d e 1876.
Era la s az n Go be rnad o r d el Es tad o el Sr. Li ce nci ad o D. J e s s Mara
Gaxio la, quien fu d epues to d el mand o y he cho pri s i o ne ro .
Des d e ese mo me nto el Sr. Co ro nel Caed o no o miti e s fue rz o para l o grar el
tri unfo de la revo lucin, o rgani z and o fue rz as para cuyo s o s te ni mi e nto tuvo que
hace r grand e s s acrificio s .
El no mbre d el Sr. Ge ne ral Daz s i e mpre se ha pro nunci ad o co n e ntus i as mo
en Smal o a; lo s pueblo s d el Es tad o d e mo s traro n en to d o tiempo sus s i mpat as po r
el hro e d e Pue bl a y d e Mi ahuatl n, y es po r eso que la band e ra d e Tuxte pe c fla-
me victo rio s a en to d a la co marca.
Tri unfante la revo lucin, ya en el po d er el Ge ne ral D az , d o nd e fu elevad o
po r el vo to pblico , Si nal o a quie n lo s ltimo s aco nte ci mi e nto s hab an abati d o ,
se d is pus o elegir s us mand atari o s .
El no mbre d el Sr. Caed o bro t e s po ntne ame nte en to d o s lo s labio s . Su ca-
rcte r ge ne ro s o , su d e s inte rs , s u d ecid id o e mpe o po r el me j o rami e nto d el Es tad o
y su acti tud , lo hab an pre s ti gi ad o d e tal s ue rte que su cand i d atura se impus o po r
la vo luntad po pul ar y en lo s co micio s fu aclamad o unni me me nte Go be rnad o r.
A pes ar d el apo yo mo ral que d i e ra la cand i d atura d el Co ro nel And rs L . Ta-
pi a el Go bierno mi l i tar, d es empead o e n aquello s d as po r el Ge ne ral D. J e s s
Ram re z Te rrn, Cae d o o btuvo el tri unfo que fu co mpleto , y que pus o d e mani -
fiesto la po pul ari d ad d el actual go be rnante .
El 4 d e J uni o d e 1877 e mpu po r vez pri me ra las ri e nd as d el Es tad o y d es d e
e nto nce s se abre para Sinalo a una po ca d e pro s pe ri d ad e s y ad e l anto .
La haci e nd a fu re o rgani z ad a; las es cuelas se mul ti pl i caro n; se embelleciero n
las pri nci pal e s po blacio nes d el Es tad o , y al d e s ce nd e r d e s u alto pue s to el s eo r
Co ro nel Caed o , e ntre g el po d er ro d e ad o d e la e s ti maci n ge ne ral , al Sr. I nge -
ni e ro Mari ano Mart ne z d e Cas tro . Ento nce s , electo Se nad o r po r el Es tad o d e So -
no ra, pres t s u co ncurs o en las i mpo rtante s tare as l e gi s l ati vas , no d e s cui d and o
j ams Sinalo a, po r cuyo s inte re s e s to m acti va parte .
el 27 d e Se pti e mbre d e 1884, to m po s es in d e s u e ncargo e ntre el e ntus i as mo d e
lo s habi tante s d e Smal o a, que ce l e braro n e s po ntne a y bri l l ante me nte el nue vo
arri bo d el Sr. Caed o la Pri me ra Magi s tratura.
Ante s d e te rmi nar el ao d e 1884 el Ge ne ral Manuel Go nz lez , e nto nce s Pre -
s i d e nte d e la Re pbl i ca, le co nced i el grad o d e Ge ne ral d e B ri gad a.
El s e gund o pero d o ad mi ni s trati vo d el Ge ne ral Cae d o fu fe cund o en bienes
para Si nal o a.
Pacificad a la Nacin e nte ra, pud o ate nd e r en el Es tad o lo s d ivers o s ramo s d e
la ad mi ni s traci n; fo me nt la ri que z a pbl i ca, d ict e nrgi cas me d i d as para co n-
te ne r el band o l e ri s mo , y d ed ic es pecial ate nci n la e ns e anz a, abri e nd o nue vas
y po d ero s as vas al ad e l anto .
Tras una l ucha co s to s a y llena d e pe nal i d ad e s se lo gr la captura d e Eracl i o
B e rnal , clebre band i d o , cuyo so lo re cue rd o hace e s tre me ce r lo s habi tante s d e lo s
pueblo s d e Smal o a y Durango . Co n la mue rte d e ese te rri bl e cabecilla acab para
s i e mpre el vand alis mo en Sinalo a, d o nd e se d i s fruta d es d e e nto nce s d e abs o l utas
s e guri d ad e s .
El s ervicio j ud i ci al re ci bi po d ero s o impuls o co n la ad o pcin d e i mpo rtante s
d is po s icio nes , co n el es tud io co ncie nz ud o d e las leyes civiles y pe nal e s y co n la
pe rfe cta o rgani z aci n d e lo s tri bunal e s . Po r pri me ra vez se d e cre t en el Es tad o
una ley d e i ns trucci n pblica que hiz o e xte ns i va la e ns e anz a pri mari a has ta
las ald eas ms pe que as , fo me ntnd o s e la i ns trucci n pre parato ri a y pro fe s i o nal .
En 1888 hiz o o tra vez e ntre ga d el po d e r al Sr. I nge ni e ro Mari ano Mart ne z d e
Cas tro , quie n co nti nu la o bra d e pro gre s o d el Sr. Ge ne ral Caed o .
El 27 d e Se pti e mbre d e 1892 vo lvi o cupar el elevad o cargo d e Go be rnad o r
de Smal o a nue s tro bi o grafi ad o , que d es d e e nto nce s d e s e mpe a co n ge ne ral bene-
plcito . Se ra largo e nume rar to d as y cad a una d e las me j o ras i mpl antad as po r el
Go bierno d el Sr. Caed o en lo s l ti mo s ao s . B s ten'o s , al e nume rar al gunas d e
esas me j o ras , mani fe s tar que cuanto en Sinalo a hay que s ignifique pro gre s o ha
sido d ebid o en gran parte al actual Go be rnad o r d el Es tad o . A su i ni ci ati va fu
d ebid a la i ntro d ucci n d el agua po tabl e Culiacn, l se d ebe el e s tabl e ci mi e nto
del al umbrad o elctrico en Maz atl n y Culiacn, la co ns trucci n d el s o berbio me r-
cad o ed ificad o en Maz atl n que lleva el no mbre d e Ro me ro Rubi o , la co ns truc-
cin d e lo cales para es cuelas en l a capi tal , Sinalo a y o tras po bl aci o ne s , l a
reed ificacin co mple ta d e vario s ed ificio s pblico s , el e mbe lle cimie nto d e las ciu-
d ad es d e ms i mpo rtanci a y to d o cuanto pue d e co ntri bui r al pro gre s o mate ri al
del Es tad o .
^Do s so n lo s ramo s que el Sr. Cae d o co ns agra su mayo r cui d ad o : la i ns truc-
cin pbl i ca y las me j o ras mate ri al e s .
Quien haya co no cid o nue s tras principale s po blacio nes d iez ao s atrs , no
po d r cre e r s ino vind o lo , el ad e l anto co mpleto que en ellas se ha o pe rad o .
En cuanto la I ns trucci n pbl i ca, s u e s tad o hal agad o r es la prue ba ms co m-
pl e ta d e la d e d i caci n d el Go bi e rno .
Expe d i d a po r la Le gi s l atura una ley d e acue rd o co n lo s principio s e s table cid o s
en el Pri me r Co ngres o d e I ns trucci n, tuvo el Sr. Ge ne ral Cae d o que re o rgani -
z ar las es cuelas , hacie nd o ve nir d e la Es cue la No rmal d e J al apa pro fe s o re s id -
neo s, que aume ntaro n el pe rs o nal d o ce nte co n que ya co ntaba Si nal o a. Se fo rma-
ro n nuevo s e s tabl e ci mi e nto s : al I ns ti tuto civil d el Es tad o se le d o t co n un ed ificio
pro pio , se me j o raro n lo s gabi ne te s d e fs ica y qu mi ca, s e aume ntaro n las o bras
de la B i bl i o te ca pblica y se e s tabl e ci e ro n nume ro s as es cuelas d e prvul o s .
El 2 d e Abri l d el ao en curs o se abri al s ervicio pblico e n Culiacn la Es -
cuela Mo d elo Po rfirio D az , en cuyo mo biliario , tiles y aparato s se e mple aro n
ms d e 10.000 pes o s .
La haci e nd a, pe s ar d e lo s fue rte s gas to s que d e mand a el s ervicio pblico , se
e ncue ntra en es tad o floreciente.
El cambio re nt s ti co que en o tras e nti d ad e s o casio n co nflicto s e ntre lo s co n-
tri buye nte s y las o ficinas hace nd ar as , en Sinalo a se o per s in trabaj o s y al expe-
d irs e la ley d e hacie nd a vige nte que s us tituy al impue s to d e alcabalas , el alto
co mercio d e Maz atl n, uno de lo s ms po d ero s o s d e la Re pbl i ca, d i al Sr. Ge-
ne ral Caed o un s ignificativo vo to d e co nfianz a.
Tal es , grand e s ras go s , la vid a pblica d el Sr. Ge ne ral Caed o , co ns agrad a
po r co mpleto Sinalo a. Co mo res ultad o d e su ge s tin ad mi ni s trati va, to d as las
clas es so ciales es timan y ti e ne n pro fund o afe cto para el Go be rnante , cuya ad mi-
ni s traci n ho nrad a y pro gre s is ta es y ha sid o s iempre o bje to d e caluro s o s elo gio s .
El Sr. General Caed o tiene un co raz n to d o bo nd ad . No ble y genero s o , j ams
ha hecho uso d e s u pues to para ho s tiliz ar lo s enemigo s que tiene neces aria-
me nte to d o ho mbre po ltico ; pues lejo s d e eso s iempre han tenid o s us malquerien-
tes , no slo las garant as d e que d eben d i s frutar to d o s lo s ciud ad ano s , sino las
atencio nes y cuid ad o s que les ha pro d igad o pe rs o nal me nte .
Maana, cuand o la his to ria reco ja en sus pgi nas lo s no mbre s d e quienes han
e ngrand e cid o Sinalo a, el no mbre del General Caed o lle nar una d e las me jo re s
ho j as d e ese libro .
La e ns e anz a y el me j o rami e nto mate rial d el Es tad o , s us ramo s pred ilecto s ,
mante nd rn pe re nne el recuerd o d e una ad minis tracin llena d e activid ad es .
Lo s ras go s bio grfico s d el Sr. Caed o que acabamo s d e co piar y que d ebemo s
un amigo nue s tro , ilus trad o s inalo ens e, ad mirad o r d e aquel go be rnante , no
e ncie rran ad ulacin ni co ncepto exagerad o alguno ; antes bie n o tro s mucho s benefi-
cio s lleva pre s tad o el General Caed o al Es tad o que no se me ncio nan en lo trans -
crito . Pud i ramo s aad i r que l ti mame nte se abri al pblico en Ro s ario un
hermo s o ho s pital; que se co ns truye en la actualid ad un gran pante n en la mis ma
ciud ad , y una crcel pblica en San I gnacio ; un s o berbio mercad o en Maz atl n
que cues ta 150.000 pes o s , d e hierro y mad e ras finas no tabl e me nte co ns truid o co n
arre glo lo s pre ce pto s d e la higiene; un pue nte en las extens as maris mas que se-
paran lo s pueblo s d el Sur d e Maz atln y que o frece ser no tabi l s i ma o bra d e arte
ingeniera; o tra crcel y un rastro en Co s al y, po r ltimo , infinid ad d e me j o ras
mate ri al e s y d e o rnato en Culiacn que fue ra pro lijo e nume rar.
Lo ad mi rabl e es que to d as es tas o bras co s to s as en su mayo r parte , se llevan
e fe cto s in aume ntar lo s impues to s y sin que po r un mo mento d ejen d e cubri rs e las
o bligacio nes d el pre s upue s to , lo que acus a una ad mi ni s traci n s umame nte pro ba
i nte l i ge nte .
V. Instruccin publica. H ay en el Es tad o d e Sinalo a una es cuela po r
cad a 750 habi tante s , nmero s atis facto rio que manifies ta cunto se i nte re s an lo s
Po d e re s Pbl i co s po r el pro gre s o y d es arro llo i nte l e ctual d e la po blacin.
El nme ro d e es tablecimiento s d e ens eanz a alcanz a 345 que se d ivid en en
las s iguientes clas es :
ESCUEL A S CL A SES
H o mbre s Muj e re s Mi s tas T o tal Fri m. Se cund . Pro f .
So s tenid as po r el Es tad o . . 4 4 3
po r lo s Municipio s . 31 30 158 219 219
po r parti cul are s . 27 7 88 122 116
Sumas . . . 62 37 246 345 338
El es tablecimiento s o s tenid o po r el Es tad o en el que se i mparte la ens eanz a
pro fes io nal es el Instituto Rosales, s iend o la vez Es cuela pre parato ri a y no rmal
de pro fes o res .
La as is tencia med ia lo s 345 plante le s d e ens eanz a mencio nad o s , es d e 14.500
alumno s , co s tand o anual me nte al Es tad o , lo s d e carcte r o ficial, ms d e 200.000
pes o s .
PRENSA
Es te elemento d e ed ucacin cue nta en Sinalo a co n s iete publicacio nes que tie-
ne n gran nmero d e lecto res . Do s so n d iarias y cinco s emanarias . Lo s d iario s apa-
recen en Maz atln y.s e llaman La Prensa y El Correo de la Tarde; el primero d ata
d e 1893 y el s egund o de 1895.
CULI AC N. PANORAMA DE LA CI UDAL>
I V. Poblaciones principales. Su industria y comercio. Co mo ce ntro
d e po blacin y me rcantil no es Culiacn la pri me ra ciud ad d el Es tad o , no o bs tante
su carcte r d e capital del mis mo ; le gana Maz atln en i mpo rtanci a co mo veremo s
en bre ve .
La po s icin d e la capi tal s inalo ens e en la co nfluencia d el ro H umaya co n el
caud alo s o Tamaz ula, es s umame nte pi nto re s ca co mo pued e o bs ervars e en lo s gra-
bad o s que aco mpaamo s , ad mirnd o s e all las galas d e la vegetacin tro pi cal que
po r to d as parte s extiend e s us aro mti cas flores y rbo les d e exquis itas frutas .
El clima d e Culiacn es clid o en lo s meses d el verano pero s ano ge ne ral me nte ,
y s us 10.487 habi tante s s aben d efend ers e d e lo s rigo res d el clima ed ificand o s us
habitacio nes amplias y pe rfe ctame nte ventilad as , co n j ard i ne s muchas d e ellas ,
que pro po rcio nan s o mbra y fre s cura.
H ay en el re ci nto d e la ciud ad muy bello s ed ificio s pblico s y plaz as no tables ,
hermo s o s templo s y viviend as parti cul are s d e mo d erno es tilo . El grabad o que pu-
l i camo s mo s trand o una calle d e Culiacn, pue d e d ar i d e a de d ichas co ns truc-
cio nes .
Ul ti mame n-
te se ed ific un
hermo s o cuar-
tel d e Rural e s
que se l e vanta
en la plaz a An-
to nio Ro s al e s ,
e xte ns o e d i fi -
cio d e s lid a
co ns truccin y
muy ad ecuad o
al o bj e to que
se le d e s ti na.
La anti gua ca-
sa d e Go bie rno
<|ue se hal l aba
d e s mante l ad a
U NA CA L L E EN CUL I A C N y cas i en ruma
se trans fo rma
actual me nte e n magnfico palacio para al be rgar lo s po d e re s municipale s , cuyas
o bras d i ri ge el i nge ni e ro d e la ci ud ad D. Lui s F. Mo lina.
En la Ave ni d a Mart ne z d e Cas tro se o bs erva un buen te atro , l l amad o d e Apo l o ,
d el que tambi n publ i camo s un grabad o , que la vez mue s tra un bells imo pai s aj e
d e las afue ras d e Culiacn.
En la parte NO . d e la ciud ad se hace n actual me nte las pl antaci o ne s d e rbo les
ne ce s ari as para un gran parque , que s e r d elicio s o , d ad o s lo s hermo s o s punto s d e
vi s ta que o fre -
ce r d o mi nan-
d o la campi a.
En lo s tal l e re s
d e l aFund i ci n
Naci o nal Ar-
t s ti ca d e M-
xico , se l abra-
ro n ya d o s
bro nce s , que
s o n l as e s ta-
tuas d e Ro s a-
les y Co ro na,
hro e s s i na-
lo ens es d e la
gue rra d e I n-
t e r ve nci n,
d e s ti nad o s al
me nci o nad o CUL I A C N. - T E A T RO A P O L O
pas e o .
La ciud ad , e s me rad ame nte l i mpi a y al umbrad a co n luz e lctrica d e arco vo l-
tai co , pre s e nta el as pecto d e las ms cul tas po blacio nes d e la Re pbl i ca, ani mad a
y co ncurri d a en sus pas eo s y o tro s l ugare s d e re cre o po r una s o cied ad e l e gante y
d e afabl e carcte r.
La i nd us tri a y el co mercio d e Culiacn re vi vi e ro n cuand o lleg sus pue rtas
la l o co mo to ra, pro ce d e nte d el pue rto d e Al tata, y mayo r i ncre me nto o bte nd rn
V I ST A DE L A CI UDA D y P U E R T O DE MA ZA T L N
MAZATL N
Es ta he rmo s a ci ud ad co ntaba en 1895, al mo me nto d el Cens o ge ne ral , co n 15.852
habi tante s . H o y se le calculan 20.000 cuand o meno s .
Es Maz atl n, en el Pacfico , lo que Ve racruz en el Go lfo d e Mxico , la pue rta
d el co mercio que la Re pbl i ca s o s tiene co n el lito ral ame ri cano d e Occid ente y co n
cuand o es ta va frre a se pro l o ngue Durango , co mo la e mpre s a s e pro po ne ha-
cerlo en bre ve .
La i nd us tri a es t re pre s e ntad a po r al gunas fbri cas d e hilad o s y te j i d o s d e
az car, d e ci garro s , d e hielo , e tc., s iend o no tabl e la d e hilad o s y te j i d o s d e algo -
d o n El Goloso, d e lo s Sres . Re d o y C.
a
, que cue nta co n 121 te l are s . '
Las cas as d e co mercio d e Culiacn so n e l e gante s y al gunas d e gran i mpo rtan-
cia me rcanti l y fue rte capi tal .
P U E N T E EN CO NSTK UCO I N SO B RE EL R O T A MA ZUL A CUL I A C N.

As ia y Oceana; pero es d e ad ve rti r que las i mpo rtaci o ne s d e Euro pa que s e ve ri-
fican po r el mis mo so n tambi n i mpo rtant s i mas , to d a vez que l arri ban anual -
me nte mucho s y grand e s velero s cargad o s d e art cul o s euro peo s , que ve rifican su
l argo vi aj e po r el Cabo d e H o rno s po r el Es tre cho d e Magallane s , y re gre s an al
vie jo mund o cargad o s d e mi ne ral , caf, e tc.
Exti nd e s e la ciud ad en una pe n ns ul a acci d e ntad a, que d e j a e ntre s y la ti e rra
firme una ampl i a y s e gura bah a, po co pro fund a, pero lo s uficie nte para pe rmi ti r
el ancl aj e d e lo s buque s d e al tura. Sus calles s o n re ctas , traz ad as d e N. S. y d e
E. O., fo rmand o manz anas regu-
lare s .
Las aguas d el go lfo d e Cal i fo rni a
baan la po bl aci n po r el Sur, Es te ,
Oes te y algo po r el No rte , d o nd e se
e ncue ntra el ce rro d e la Ne ve r a y l a
punta Ti burn. Al Sur las is las d e
Az ad a, Cre s tn, Chivo s y al guno s is-
lo tes ci e rran la bah a, haci e nd o la
e ntrad a la mis ma bas tante co mpli-
cad a, si bien en la no che la favo re ce
. la luz d e un faro d e 4. o rd e n que hay
MA ZA T L A N. PA SE O DE L AS O L A S A L T A S J
en la s e gund a d e aquellas .
Uno d e lo s l ugare s ms hermo s o s d e Maz atl n es el pas eo d e las Olas Al tas , al
SO. d e la ciud ad , d o nd e el mar j us ti fi ca el no mbre d ad o aquel s itio cuand o so -
pl an vi e nto s d el 3. y 4. cuad rante s .
Otro s l ugare s no tabl e s so n el J ard n Machad o en la pl az a pri nci pal , el pas eo d e
lo s muelles , e tc.
Entre lo s mucho s ed ificio s d e mri to co n que cue nta Maz atl n, figuran la
Ad uana mar ti ma, d e grand e s pro po rci o ne s , alguno s te mplo s y un s o berbio mer-
cad o , re ci e nte me nte co ns trui d o co n el no mbre d e Romero Rubio, e n el que se invir-
M A Z A T L N . V I ST A DE L A A DU A NA M A Z A T L N . J A B D N M A C H A D O
ti e ro n 150.000 pes o s . Entre lo s te mplo s catlico s me re ce ci tars e e s pe ci al me nte uno
co ns trui d o po co ha, d e hermo s as pro po rci o ne s y art s ti co es tilo en sus e l e gante s
to rre s y en su maj e s tuo s a cpul a.
Damo s aqu un grabad o que re pre s e nta d icho te mpl o , y pe rmi te ad mi rar l a d e-
l i cad e z a d e las arcad as que fo rman el fre nte d el mis mo .
La i nd us tri a y el co mercio s inalo ens es ti e ne n en Maz atl n s u pri nci pal ce ntro .
H ay fbri cas d e hilad o s y te j i d o s no tables , co mo La Baha, d e Melchers Suces o res ,
y La Unin, d e Eche gure n, H e rmana y So brino s ; fbri cas d e ci garro s , d e calz ad o ,
N DE V O T E MP L O EN MA ZA T L N
d e lo z a, d e ce rve z a, e tc., y cas as me rcanti l e s d e tanta i mpo rtanci a co mo las s i -
gui e nte s :
J. C. CHARPENT IER Y CO MPAA
MA ZA T L N ( SI NA L O A ) .
La anti gua cas a d el Sr. G. B as tn, fund ad a e n 1841, es ho y un alto ce ntro
me rcanti l cargo d e lo s Sres . J . C. Charpe nti e r y Co mpa a. De d cans e es to s
s eo res lo s ramo s d e me rce r a, abarro te s , ro pa, fe rre te r a, co mis io nes y o pe ra-
cio nes bancari as . I mpo rtan d i re ctame nte d e Euro pa, Es tad o s Unid o s , China, J a-
pn, e tc., s us me rcanc as , que re ci be n, co mo d e j amo s d icho ms arri ba, po r buque s
d e vela d e gran po rte .
Es ta i mpo rtante cas a ti e ne s ucurs ales en Pans ( J . L . E. K ne cht, 14, rue d e la
G-range B ate l i re ), y en H ermo s illo , capi tal d el Es tad o d e So no ra. (Vans e en el
Di re cto ri o d e Sinalo a el anunci o y grabad o s que re pre s e ntan la cas a d e Maz atl n.)
MELCHERS SUCESO RES
MA ZA T L N ( SI NA L O A ) .
Dire ccin te l e grfi ca: MEL CH ERS.
A B C co d e 4
th
e d i ti o n. Mo re i ng mi ni ug co d e 1888.Mo re ing and ne al mi ni ng
co d e 1891, e tc., e tc.
Es ta gran cas a bancari a, fabri l y d e co mercio fu fund ad a en el ao d e 1846.
So n s o cio s actual me nte lo s Sres . B e tram J . Melchers , Carlo s Melchers , Al e j and ro
Melchers y Gr.mo So we rbutts , re s i d e nte s en Euro pa, mi e ntras que lo s nego cio s d e
la cas a e n Maz atl n s o n d i ri gi d o s po r lo s Sres . Emi l Phi l i ppi y J o rge G. Claus s en.
Lo s ramo s d e nego cio s e xpl o tad o s po r la cas a s o n muy variad o s , d ed icnd o s e
la i mpo rtaci n y ve nta al mayo r d e to d a clas e d e me rcanc as y pri nci pal me nte
d e e fe cto s d e ro pa, i mpo rtad o s d i re ctame nte d e lo s d i fe re nte s pas es pro d ucto re s
e uro pe o s , d e lo s Es tad o s Unid o s , China y el J apn. La i mpo rtaci n s e hace tanto
po r lo s vapo re s que to can en el pue rto , co mo tambi n po r buque s velero s que vie-
ne n co ns ignad o s d i re ctame nte la cas a.
Es ta verifica ad e ms i mpo rtante s o pe racio ne s bancari as , co mprand o y ve n-
d ie nd o giro s s o bre las pri nci pal e s pl az as d e lo s Es tad o s Unid o s y d e Euro pa, co mo
tambi n s o bre lo s punto s ms i mpo rtante s d el i nte ri o r d e l a Re pbl i ca.
Se o cupa tambi n d e o peracio nes d e s e guro co ntra i nce nd i o , s iend o age nte s d e
las d o s i mpo rtante s Co mpaas La Hamburgo Bremesa y The North British and
Mer cantile.
M A Z A T L N . CA SA MERCA NT I L DE L O S SRES. ME L CH E RS, SUCESO RES
Entre las es pecialid ad es d e la cas a cue ntan las afamad as mqui nas d e co s er
New Home, lo s muy re no mbrad o s arad o s d e Eckert, el me tal anti fri cci n Glyco, que
po r s us bue nas cualid ad e s es t l l amad o s us ti tui r al me tal Babbit, as co mo to d a
clas e d e artculo s neces ario s para las nego ciacio nes mi ne ras . De s tas , lo s s eo res
Melchers Suces o res s o n re pre s e ntante s y age nte s d e las ne go ciacio ne s ms i mpo r-
tante s de lo s Es tad o s d e Si nal o a, So no ra y Durango .
Ti e ne n ad e ms su cargo la Age nci a d e la Di nami ta, fabri cad a po r la Califor-
nia Vigorit Powder Company, y d e lo s pro d ucto s d e la Cervecera de Sonora, e n
H ermo s illo , para to d a la co s ta me xi cana d el Pacfico .
So n age nte s en el pue rto d e Maz atl n d e la i mpo rtante lnea d e vapo re s Kosmos,
d e H amburgo . Es ta Co mpa a d e s pacha d e H amburgo cad a mes un vapo r, d e capa-
to cand o ^
d i r e d
r
e D t e
P<>r el Cabo d e H o rno s para San Franci s co
to cand o en lo s pue rto s pri nci pal e s d e Ce ntro Amri ca y Mxico . So n vapo re s d i
prime ra clas e que pre s tan las me jo re s co mo d id ad e s , y d ebid o su ve To cI d ad X n
fican una me j o ra muy i mpo rtante en la co municacin e ntre Maz atln y San S n
6St 0S d

S P U e r t

S
^
me D

S
cu^ro d as
. ^f f,
8
:
M
e l che rs Suces o res so n ad e ms d ueo s d e la fbri ca La fnhin
qui nari as , s e gn l o . pro gre s o s que d es d e aquella fe e ha se hi e i e ro n en la me cn^a.
MA ZA T L N. - I NT ERI O R DE L A CASA ME L CH E RS, SUCESO RES
H o y cue nta co n 3o te l are s para d i fe re nte s te jid o s , y las mqui nas d e hi l ar co rres -
po nd e nte s , d e fabri caci n ingles a unas y ame ri cana o tras La fue rz a mo trT s e
o btie ne po r el vapo r d e un mo to r Corliss d e 75 caballo s . Ya hemo s d icho qu s us
pro d ucto s s o n mantas , rayad o s , d riles , mez clilla y lo na, que se vend en fci l me nte
y co n e s ti maci n en to d a l a re gi n o ccid e ntal d e la Re pbl i ca, po r su calid ad s u-
perio r y su fabri caci n uni fo rme .
SU
Lo s ed ificio s d e es ta fbri ca s o n amplio s , s l i d ame nte co ns trui d o s y co n d e par-
tame nto s cuya d i s tri buci n acus a gran i nte l i ge nci a en quien d i ri g las o bras
Prxi mas a ello s se ed ificaro n vari as cas as para habi taci n d e lo s o perario s d e lo s
que o cupa el e s tabl e ci mi e nto 75 d i ari ame nte . '
Di ri ge la marcha d e la fbri ca, d es d e el ao 1884, el Sr. H e rmann Eve rs , co n
i nte l i ge nci a y aci e rto , i ntro d uce co nti nuame nte me j o ras en ella, pud i e nd o d e-
cirs e que l se d ebe la pro s pe ri d ad d e la ne go ci aci n.
So n pro pi e tari o s tambi n lo s Sre s . Melchers Suces o res , d e l rancho l l amad o d e
l as Palmillas, s i tuad o co sa d e d o s ho ras y me d i a d e Maz atl n, co n una s uperficie
d e ms d e 4.000 he ctre as . En es te rancho e xis te una fbri ca d e mezcal d e muy
bue na cal i d ad y gran nme ro d e cabe z as d e ganad o vacuno .
Cuand o tuvo l ugar el qui ncuags i mo ani ve rs ari o d e la fund aci n d e es ta cas a
me rcanti l , s us pro pi e tari o s lo s Sres . Melchers Suces o res re uni e ro n en lo s amplio s
lo cales d e la mi s ma las pe rs o nas ms caracte ri z ad as d e Maz atl n, e n fami l i ar y
s i mpti ca fiesta, y ad e ms hiciero n la ci ud ad un d o nati vo d e 4.000 pes o s , d e s ti-
nad o s para una o bra d e uti l i d ad pbl i ca. Apuntamo s es te d ato co mo d e mo s tracin
d e l cari o que d icho s s eo res s i e nte n po r la lo calid ad y s u amo r al pro gre s o d e la
mi s ma.
LA T O RRE D E BABEL
H ERN NDEZ MEND A SUCESO RES
CD merciantes, comisionistas, importadores y banqueros
M A ZA T L N ( SI N A L O A ) .
Lo s Sre s . J uan B auti s ta H e rnnd e z , J o aqu n Re d o (actual Se nad o r) y Mart n
Me nd a, fund aro n e s ta cas a en el ao 1866. El ed ificio que o cupa es t s i tuad o en
la es quina d e las calles Pri nci pal , nme ro s 277 al 299, y Vi g a, nme ro s 116 al 150,
M A Z A T L N . C A SA ME RCA NT I L DE L O S S B E S . J H E S N N D E Z M B N D A , SU C E SO R E S
y es el nico en to d a la po blacin que co ns ta d e d o s pis o s . En la parte al ta habi ta
a d e pe nd e nci a d e la cas a y en lo s baj o s e s tn la ti e nd a, e s cri to ri o , tre s s alo ne y
a T . l Z T r 7
P 1 0 S
'
b i e n
T
e nt ad 0S
y
ad 6C U ad 0S e s f ce
c ma. ara ate nd e r
l ; f e : t
s
s
d e l a
c a s a 7 s u

c W e i a
' r

- 7
El pri nci pal gi ro d e la cas a d e que no s venimo s o cupand o es la lencera d e la
que co mpra fue rte s canti d ad e s |en Manche s te r, H amburgo , Par s , New Y o rk y
B arce l o na que se re cibe n po r to d o s lo s vapo re s , y anual me nte e mbarcan en bu
que s d e vela que parte n d e H amburgo , va Es tre cho d e Magallanes , co n d e s tino
[ M A Z A T L N . A L M A C E N E S DE L A T O R R E D E B A B E L
Maz atl n, abarro te s , me rce r a y art cul o s grue s o s para la mi ne r a y agri cul tura
que po r s u po co valo r no re s i s te n el fite d e vapo r.
So n d ueo s d e lo s cafe tal e s Camila, BismarcJc, Palo de Arco, Copalita, Llano
Oscuro, Pacifico, El Paraso y El Retiro, s ituad o s en la me j o r z o na cafe te ra d el Es -
tad o d e Oaxaca, y e xpo rtan sus pro d ucto s to d o s lo s me j o re s me rcad o s d e Enro na
H ace po co ti e mpo ha fund ad o en H ermo s illo , Es tad o d e So no ra, una Sucurs al
que lleva el no mbre d e Ro l d n y H o nrad o , S. en C. So n age nte s d e las Co mpaas
d e vapo res Pacific Mail Steamship Company y La Veloce, d e las Co mpaas d e se-
guro s co ntra ince nd io s Union Assurance Society y Compaa Madeburguesa, y d e la
cZ^plny
S6gUr0S C

ntra r6Sg0 martim

British and
Carine Insurance
T vl
n b
/ T
6 r

S d
.
l a
Cal i fo rni a Po wd e r Wo rks , y age nte s para ve nta en lo s
Es tad o s d e So no ra, Smal o a y Te rri to ri o d e la B aj a Califo rnia, d e lo s pro d ucto s d e
te d T
S
1 TI
W

r k S
'
d e Sh6 f f i e l d
'
I n g k t e r r a
' y
k e
Syndi.
cate, d e Lo nd re s , y d e las maqui nas d e co s er Domestic, en el Es tad o d e Si nal o a.
y ati e nd e las co mpras y nego cio s d e es ta i mpo rtante cas a en Euro pa, y lo s s eo -
res J e naro Garc a, V cto r Patrn, Maximino Ri ve ro y Ed uard o P. Vi l l anue va, que
re s i d e n en Maz atl n.
Co mpran y vend en giro s s o bre las pri nci pal e s pl az as d el e xtranj e ro y d e l a
Re pbl i ca.
Lo s s o cio s actual e s d e la cas a s o n D. J ul i n Me nd i a, que res id e en B arce l o na,
M A Z A T L N . A L M A C E N E S DE L A T O R R E D E B A B E L . D E P A R T A M E N T O DE DE SP A CH O A L M E N U DE O
MERCERA ALEMANA.Heymann Sucesores, S. en C.
Pro pi e tari o y Ge re nte : CARLO S L . VO L QUARDSEN
I M P O R T A DO R E S, E X P O R T A D O R E S , A G E N T E S Y CO MI SI O NI ST A S
Apartad o po s tal 12. M A Z A T L N ( S I N . )
Fu fund ad a es ta cas a en 1845 y d es d e e nto nce s gi ra en lo s ramo s d e fe rre te -
r a, me rce r a, pape l e r a, quincallera, mue bl e r a, e fe cto s d e fantas a y d e l uj o ,
piano s i ns trume nto s d e mis ica, art cul o s para la mi ne r a y la agri cul tura, bici-
cletas y ti l e s para fo tgrafo s .
Ve rifica sus ve ntas po r mayo r y meno r y es una de las pri me ras cas as en d icho s
ramo s , no slo d e Maz atl n s ino d e la Re pbl i ca.
Ad e ms d e lo s nego cio s me ncio nad o s , lo s Sres . H e ymann Suces o res so n age n-
te s d e la Pope Mfg Co. (bicicletas Co lumbia), The Eas tman K o d ak Co ., Zwi tz e r-
ESTA DO DE SI NA L O A
573
land Mari ne I ns urance Co ., la Tras atl nti ca y Sun Office, Co mpaas d e s e guro s
co ntra ince nd io s y Orens tein y K o ppe l (fe rro carri l e s y rieles para la i nd us tri a).
WO HLER BART NING , SUCESO RES.
Comerciantes, Comisionistas, Banqueros, Importadores y Exportadores de
Metales y otros productos
Dire ccin po s tal, Apartad o nm. 3. Direccin po r cable, B A R T N I N G .
M A Z A T L N ( S I N . )
Grand e s Al mace ne s de Ro pa, Mercera y Abarro te s , Le nce r a, Se d e r a, Co n-
fe cci o ne s ,^to d a clas e d e me rcanc as Euro pe as , Ame ri canas , d e China y el J apn
Maqui nari a, I mpl e me nto s y Art cul o s para la Agri cul tura, Minas y H aci e nd as .
Ti e nd a La Voz del Pueblo. Ve nta d e to d a clas e d e me rcanc as al d etalle.
Expo rtaci n en grand e es cala d e me tal e s y minerales , mad e ras finas para eba-
ni s tas , palo d e ti nte , pieles , e tc.
Es ta cas a ti e ne e s table cid as s ucurs ales , cas as d e parti ci paci n y en co mand i ta
en J as s i gui e nte s po blacio nes d e la co s ta o ccid e ntal y de la B aj a Califo rnia en M-
xico , y baj o las raz o ne s s o ciales d e: L. Thomalen y (7.
a
, Tap achula (Chiapas), Ex-
po rtad o re s d e Cafe, Pieles , H ul e , e tc.; Co mercio y Co mis io nes . Germn Helmrich
V C. , Tepic Ne go ci ante s en Tabaco , Al go d n, H ule , Pieles , e tc. Co me rciante s y
Co mis io nis tas . Antonio Daz de Len y C.% Mazatln (Sinaloa), Fabri cante s d e
'
u
S
a r r o s
7 Cho co late en grand e es cala; Pedro Cosca y (7.
a
, Guaymas (So-
MAZATL N. EDI FI CI O DE LA M E R C E K A A L E M A N A
la co nfianz a d e las fami l i as , no slo d e la ci ud ad d e Maz atl n s ino d e o tras po bla-
cio nes ms meno s l e j anas .
El Instituto Sinaloense es uno d e lo s me j o re s Co legio s d e la Re pbl i ca. El
Sr. Fe rre r ha pro curad o nutri rl o d e pro fe s o re s apto s , co n abund ante s co no ci-
mie nto s y prcti ca d e la e ns e anz a, cuya i nte l i ge nci a y e ne rg a co ncurran d e
manco mn al fin po r l pre co nce bi d o . Muy lejo s d e es a vana pal abre r a co n que
ge ne ral me nte se ayud an las grand e s e mpre s as , el cue rpo d e pro fe s o re s d el I ns ti -
tuto , gui ad o po r una d ireccin o rd e nad a, me td i ca y co nci e nz ud a, ha l o grad o
s e parars e d e la trad i ci o nal ruti na, e s table cie nd o un mto d o e s e nci al me nte mo -
d erno .
MAZATL N. EDI F I CI O DEL I N S T I T U T O S I N A L O E N S E
El Instituto Sinaloense go z a d e envid iable pre s ti gi o en el Es tad o d e Si nal o a
y en to d o el l i to ral d el Pacfico ; las pri nci pal e s familias e nv an sus hi j o s es te
plante l, nico tal vez , e ntre lo s parti cul are s , que pued e garanti z ar la i ns trucci n,
no slo pri mari a s ino s e cund ari a y gran parte d e la pro fe s i o nal .
El pro grama d e e s tud io s es amplio . Des pus d e la I ns trucci n pri mari a elemen-
tal y s upe ri o r, lo s j ve ne s e s tud i ante s pued en o ptar po r lo s es tud io s pre parato ri o s
que les i ni ci an e n las carre ras cientficas , bien d ed icars e o bte ne r lo s co no ci -
mi e nto s ne ce s ari o s para pro fe s i o ne s prcti cas . Cualquier j o ve n d es pus d e co n-
cluid o s s us e s tud i o s primario s pued e d e d i cars e , po r e j e mpl o , te ne d o r d e libro s ,
mecnico , e l e ctri ci s ta, agri me ns o r, arqui te cto , e ns ayad o r d e me tale s , e tc., e tc.'
haciend o lo s e s tud io s e n el Co legio y la prcti ca co rre s po nd i e nte en lo s e s tabl e ci -
miento s i nd us tri al e s d e la ci ud ad .
El Instituto Sinaloense cue nta co n un mate ri al es co lar de lo me j o r; s us s alo -
nes bas tante bi e n amue blad o s no d e j an nad a que d es ear; el s urti d o d e mapas ,
ora), I mpo rtad o re s , Co me rciante s y Co mis io nis tas en ge ne ral; M. Gaxiola, Hermo-
sillo (Sonora), Ne go ci ante po r mayo r e n e fe cto s nacio nale s y e xtranj e ro s , Expo r-
tad o r d e frutas y Co mis io nis ta: Carlos C. Estrada, Triunfo (Baja California).Pru-
dencio Torrens, San Jos de Gracia (Sinaloa). Aurelio M. Delgado, San Fernando
(Durango).Almada y C.
a
, Navolato (Sinaloa).Zacaras, Ochoay C.
a
, Ahorne (Sina-
loa).Casal y C.
a
, Sinaloa.Toms Rendn La Voz del Pueblo, Rosario (Sinaloa),
Co me rciante s y Co mis io nis tas .
Tiene ad e ms es ta cas a e s tabl e ci d as en Culiacn y en Maz atl n age nci as baj o
la d ireccin d e qumico s e xpe rto s y d o tad as d e lo s me j o re s aparato s para el e ns aye
y co mpra d e to d a clas e d e me tal e s . Se e ncarga tambi n d e la co mpra y ve nta d e
mi nas , para lo cual cue nta co n la o pcin d e muchas d e las me j o re s mi nas d e o ro ,
pl ata, co bre, plo mo , me rcuri o , e tc., en lo s Es tad o s d e Sinalo a y Durango .
INST IT UT O SINALO ENSE
Di re cto r: I nge ni e ro CARLO S A. FERRER
Calle Di ana, nm. 24. Apartad o po s tal , nm. 64.
M A Z A T L N ( S I N . )
El Instituto Sinaloense fu fund ad o en Abril d e 1896 po r su Di re cto r el se-
o r I nge ni e ro D. Carlo s A. Fe rre r, y d es d e es a fe cha ha trabaj ad o co n re gul ari d ad
s in habe r fal tad o un so lo d a s us re gl ame nto s . Durante lo s tre s ao s trans curri -
d o s ha pre s e ntad o o tras tantas veces s us al umno s e xame n baj o la ins pe ccin d el
Go bie rno , co mo d is po ne la ley d e I ns trucci n pblica d el Es tad o , habi e nd o s id o
s umame nte s ati s facto ri o el re s ul tad o d e d icho s e xme ne s , po r cuya caus a aume nt
MAZATL N. PATI O EN EL I N S T I T U T O S I N A L O E N S E
e s fe ras , carte le s , e tc., en cad a uno d e ello s es ms que s uficie nte . Ti e ne tambi n
s u d e partame nto d e B i bl i o te ca, gabi ne te s d e F s i ca y Qumica, o ficina d e e ns aye ,
gi mnas i o , y en una pal abra, cuanto se pre cis a para mo ntar la mo d e rna un es ta-
bl e ci mi e nto d e e s te gne ro .
EL D IO S D EL AMO R. F brica de puros y cigarros
Pro pi e tari o s : M O N T E S S U C E S O R E S
Apartad o po s tal , 6 2 . M A ZA T L N ( S I N . )
En la es qui-
d e las calles
Po rfi ri o D az y
SanGe rmn, fu
e s tabl e ci d a e n
1870 e s ta bi e n
mo ntad a fbri ca
d e puro s y ciga-
rro s , cuyo s pro -
d ucto s es tn s u-
mame nte acre -
d i tad o s , e s pe -
ci al me nte en lo s
Es tad o s d e Si na-
l>>ay Durango .
L as marcas
que ti e ne re gi s -
M A Z A T L N . - I N T E R I O R DE L A F B R I C A DE P U RU S E L D I O S D E L A M O R trad as Y que SO N
y T H r o V a
6 X C e l e n t e

a l i d a d d e c i g a r r o s a m
P
a r a n s o n
= El Dios del Amor
Ocupa la fbri ca actual me nte 200 o perario s , y en breve se i naugurar en ella
o tro d e partame nto que pro po rci o nar trabaj o o tras 200 pe rs o nas ms .
d *
A <j H C l t U r
^~ I
a
haci e nd as d e campo pri nci pal e s d el Es tad o
I r 90 l /
6
i
C U e
i
9 d 6 s t ma d a s al cul f ci
^ algo d n, 20 al d e la caa d e az -
car, 20 al d e lo s cereales y 24 al d e mague y d e mez cal
Entre las d e s ti nad as al cultivo d e la caa hay al gunas que po s een fbri cas muy
Tk1ZTIi f
l0
7
S S r e
"
I n Z U n Z a H e r ma
*
o s
y
C
-
a
> Mo co rito -, La Primavera
e ngayl ate , El Aguila en Aho rne, Los Pericos (Sinalo a) y o tras que fabri can gran
canti d ad d e pane l a y al guna az car re fi nad a.
Se gn d ato s d el ao 1897, la pro d ucci n agr co l a d e Sinalo a, en lo s pri nci pa-
les art cul o s , fue la s i gui e nte :
F
Mai z
Di s tri to s H e cto l .
B ad i raguato . 120.479
Co nco rd ia . 88.600
Co s al. . .
43.550
Culiacn . .
93.000
Fue rte . .
215.000
Maz atl n. .
85.450
Mo co ri to . .
2.673
Ro s ari o . . 150.000
San I gnaci o .
1.400.000
Sinalo a .
102.945
2.251 697
A z car
K i l o g.
9 2 0 . 4 0 0
1 . 1 5 0
Pano cha
K i l o g.
A guard i e nte
me z cal
H e cto l .
T abaco
K i l o g.
27.825 122 1.125
15.100 1.800 20.000
119.025 300 1.035
414.180 810 12.500
156.000 1 . 0 0 0 20.000
156.800 1.650
25.000 732
345.000 640 200.000
4.900 540
124.266 292
1.388.096 7886 254.660
VI I I Minera. Ll ama d es d e l ue go la ate nci n e n l a mi ne r a d e Sinalo a
la abund anci a d e te rre no s aur fe ro s , lo s cuales se hal l an d is eminad o s e n el Es tad o ,
o e gun un hermo s o mapa d el mis mo , l e vantad o po r el I nge ni e ro D. Mari ano Mar-
t ne z d e Cas tro , el ao 1891, d urante s uge s ti n ad mi ni s trati va co mo Go be rnad o r
d e bmaJ o a, se e ncue ntran te rre no s aur fe ro s en Co nco rd ia, al NE. d e Cual i acn, e n
Mo co rito y en lo s d i s tri to s d el Fue rte y Si nal o a. La z o na ms i mpo rtante y pro -
l o ngad a d e es to s te rre no s e s t en las mrge ne s d el ro Sinalo a y o cupa una e xte n-
s in d e ce nte nare s d e ki l me tro s .
n
m

S C0I

t
;
n
"
aci 11
prrafo s d e la Memo ria l ti mame nte pres en-
tad a al Co ngres o d el Es tad o po r el Go be rnad o r Sr. Ge ne ral Cae d o , que d arn
nue s tro s le cto re s e xacta id ea d el e s tad o que guard a l a mi ne r a e n es ta ri ca co -
marca me xi cana:
El Es tad a d e Sinalo a ha s id o d es d e s u d e s cubri mi e nto y co nqui s ta (1581) co -
no cid o co mo uno d l o s ms rico s d eps ito s d e tes o ro s mine rale s
Lo s pri me ro s d e s cubri mi e nto s minero s , se verificaro n en l a pro vi nci a d e Cha-
me tla en la re gi n que ho y es Di s tri to d e Co nco rd ia; y d urante d o s s iglo s la mi-
ne r a fo rmo la o cupacin habi tual d e lo s habi tante s d e la co lo nia
Lo s ce ntro s mi ne ro s ms i mpo rtante s que se e nco ntraro n en apo ge o en la se-
gund a mi tad d el s iglo xvm, s o n lo s s i gui e nte s , co menz and o po r el No rte : Yeco -
rato , Si vi ri j o a, Cui tabo ca, San J avi e r, Santi ago d e lo s Caballero s , Palo B l anco
Cs ala, Pnuco , Cpala, Plo mo s as y Ro s ari o . A j uz gar po r las rui nas , trad i ci o ne s ,
d o cume nto s ms meno s bi e n co ns ervad o s y autnti co s , no fupe que a la impo r-
tanci a d e lo s re al e s d e mi nas e xpre s ad o s , que ms d e al guno mereci l l amar l a
ate nci n d el B arn d e H umbo l d t y d el Co me nd ad o r Gambo a.
L a expuls in d e lo s J e s ui tas e n 1768 y la pro l o ngad a gue rra d e I nd e pe nd e n-
ci a, pus i e ro n fin e s ta que po d emo s l l amar pri me ra po ca d e la mi ne r a e n Si na-
lo a; abri nd o s e un s e gund o pero d o , no tabl e en el Es tad o , po r el d e s cubri mi e nto
d e o ro y pl ata e n San J o s d e Graci a, el Re al i to d e Te taro ba, San J o s d e Chino -
bampo , Guad al upe d e lo s Re ye s y Co ntra-Es taca.
La gue rra s e parati s ta d e lo s Es tad o s Uni d o s , apo rt la mi ne r a d el Es tad o un
activo co nti nge nte d e ho mbre s , capi tal i nte l i ge nci a, que la I nte rve nci n Fran-
ces a vino po r s e gund a vez i mpe d i r d e s arro l l ar, pe rmane ci e nd o en es a co nd icin
po r vario s ao s , has ta que el xito d e la re s tauraci n d e Guad al upe d e lo s Re ye s y
el Taj o , re no v y vivific el abati d o e s p ri tu d e e mpre s a.
Es ta te rce ra po ca que e nco ntr el valo r d e la pro pi e d ad mi ne ra e n un m ni -
mum d e d o s tre s millo nes d e pes o s , y que en ve i nte ao s la ha he cho as ce nd e r
un valo r d cuplo , es s in d ud a la ms floreciente y acti va, ayud ad a d e las apl i ca-
cio nes me cni cas ms i nge ni o s as y vari ad as , d e lo s d e s cubri mi e nto s me tal rgi co s
ms eco nmico s y pe rfe cto s y d el co ncurs o d e i nte l i ge nci as pre parad as y d is cipli-
nad as po r el cultivo d e las ciencias , para ad qui ri r la luz i nte ri o r que me j o r alum-
bra y co no ce d e ntro d el l abo rato ri o mis terio s o y cre ad o r d e la I nd us tri a.
Efe cto d e la paz y d el pro gre s o d e la ad mi ni s traci n pbl i ca, es no d ud arl o
tan i nge nte y as o mbro s o d es arro llo , co ntri buye nd o en no meno s pro po rci n el co n-
ti nuo es tud io que ya pri vad a, ya o ficialmente, ha id o d and o co no cer d e ntro y
fue ra d el pa s nue s tra i nme ns a i nago tabl e ri que z a mi ne ra.
Las es pecies mi ne ral e s que ms fre cue nte me nte se pue d e n re co no ce r en l a ro ca
mi ne ral que se e xplo ta en Sinalo a, s o n: o ro nati vo , o ro che , pl ata nati va en pl acas ,
l mi nas , alambres , filamentos y cri s tal e s , pl ata bi s mutal (cosltita) se pro d uce en
una mi na prxi ma Co s al; pl ata crne a, pl ata crnea co bri z a, bro muro d e pl ata,
pl ata s ul fre a, ro s icler claro , ro s icler o bs curo pe tl anque , e s te fani te , po l i bas i ta;
pl ata s ul fre a co briz a, co bre gri s plato s o y pl ata gri s . En el Di s tri to d e San I g-
nacio se e ncue ntra el te l ururo d e o ro .
Las pri nci pal e s ne go ciacio ne s d el Es tad o , s o n: Guad al upe d e lo s Re ye s , P-
nuco , L a Guad al upana, El Taj o , Nue s tra Se o ra y San J o s d e Graci a. Es tas ne-
go ciacio nes manti e ne n co mo d o s ciento s maz o s en mo vi mi e nto y re d uce n 144.COO
to ne l ad as d e un pro d ucto med io d e g30 po r to ne l ad a, d e mo d o que su pro d ucto
anual pas a d e $ 4.300.000. La ne go ciacin d e las Y e d ras paraliz s us trabaj o s hace
al gn ti e mpo , pe ro lleg figurar tambi n e ntre las que acabo d e me nci o nar.
Las nego ciacio nes d e s e gund o o rd e n s o n: San J avi e r, Lo s Cuate s , La J o ya,
San Lo re nz o , La Ras tra, San J o s d e las B o cas , La Franci s ca, La Re publ i cana,
Pl o mo s as , Co abo rti ta y Cpala, co n 150 maz o s , que manti e ne n 80 en mo vimie nto ,
re d uce n 48.000 to ne l ad as d e mi ne ral d e g50 po r to ne l ad a s e an $ 2.400.000.
Co mo ne go ci aci o ne s d e te rce r o rd e n pued en me nci o nars e : San B ue nave ntura,
El Due nd e , Co lo no , El Re fugi o , El Nacaral , que e ntre to d as han co labo rad o para
co ns trui r una haci e nd a d e beneficio , uti l i z and o las aguas d el ro Fl o ri d o , s ito en
Santa L uc a, d i s tri to d e Co nco rd ia.
En el d e San I gnaci o s e e s tn o rgani z and o alguno s nego cio s en Co ntra-Es taca,
San Anto ni o y San Vi ce nte , lo s cuales pre s e ntan muy bue na pe rs pe cti va, po r en-
co ntrars e en un panino bas tante acre d i tad o . J o cui xti ta se hal l a al NO. d e San Vi-
ce nte en o tra re gi n muy rica, que po r d es cuid o s ine xplicable s se ha pue s to en
d e cad e nci a, d e s pus d e habe r pro d uci d o en po co ti e mpo ms d e tre s millo nes d e
pes o s .
El mi ne ral que aho ra e s t as o mbrand o co n s us pro d ucci o ne s d e o ro , es S. J o s
d e Graci a, d o nd e se e ncue ntran e s tabl e ci d as varias ne go ciacio ne s d e po s i ti va im-
po rtanci a. La pro d ucci n mi ne ra pas a ya d e o cho millo nes y va rpi d ame nte
cre cie nd o . La po blacin d e d i cad a e xcl us i vame nte la i nd us tri a mi ne ra, se calcula
e n cinco mil ho mbre s .
Las aplicacio nes me cnicas , ya para la e xplo tacin d e las mi nas , co mo para el
auxilio d e la Me tal urgi a, s o n d e las ms mo d e rnas y e co nmicas , s iend o d e no tar
la i ns tal aci n hi d rul i ca para co mpre s o ras Dpl e x, d e Co ntra-Es taca; las mqui-
nas co n co nd e ns ad o r para la eco no ma d el co mbus ti bl e y agua, e n Guad al upe d e
lo s Re ye s ; l a mqui na mo to r d e 400 caballo s d e la H aci e nd a d e beneficio d e la
Guad al upana; la i ns tal aci n d e bo mbas d e abas te ci mi e nto d e la Ne go ciacin d el
Taj o y o tras aplicacio nes no meno s i mpo rtante s que ani man las e mpre s as que me
refiero .
Lo s s is temas d e beneficio que s e e mple an s o n lo s s i gui e nte s : anti guo beneficio
d e pati o ; beneficio d e Pans ame ri cano ; beneficio po r lixiviacin; beneficio d e lixi-
viacin Rus s ell; beneficio d e Pans para mine ral clo rurad o ; fund i ci n en vas o s ,
ho rno s cas te l l ano s y Wate r J acke t.
I X . Ganadera. Carecemo s d e no ti ci as re fe re nte s es te ramo d e la in-
d us tri a e n el Es tad o d e Si nal o a: ni came nte s abemo s que hay 48 e s tabl e ci mi e nto s
rural e s d e s tinad o s al fo me nto d e la ganad e r a. Dad a la fe rti l i d ad d e lo s campo s
s malo ens es , re gad o s natural me nte co mo ni ngn o tro d e la Re pbl i ca, no d ud amo s
que es ta i nd us tri a le es t re s e rvad o bri l l ant s i mo po rve ni r.
X . Vas de comunicacin y transporte. No o bs tante carecer Sinalo a
d e fe rro carri l e s , pue s cue nta tan slo co n el d e Culiacn Al tata (61 kilmetro s ),
llamad o Ferrocarril Occidental, pued e d ecirs e que o fre ce el Es tad o bue nas vas d
co muni caci n y trans po rte pro po rci o nad as po r s u d i l atad a co s ta, s us numero s o s
no s , mgran parte nave gabl e s , y alguno s bueno s camino s , d e lo s cuales s o n lo s
ms ti l e s la gran carre te ra que atravi e s a to d o el te rri to ri o , d es d e el punto d e
Maz atln has ta Al amo s d e So no ra, pas and o po r Li mn, El o ta, Quila, Culiacn,
Mo co rito , Sinalo a y Fue rte ; la carre te ra que d e aque l pue rto s e d i ri ge al SE.,
pas and o po r Villa-Unin, Ro s ari o y Es cui napa, s aliend o d el Es tad o para el Te rri -
to ri o d e Te pic; y po r ltimo , lo s ramal e s d e camino carre te ro que une n las po bla-
cio nes d e Villa-Unin co n Co nco rd ia y Pnuco , El o ta co n Co s al, e tc.
Sin e mbargo , la pro l o ngaci n d el Fe rro carri l Occid ental has ta e mpal mar e n
Durango co n el I nte rnaci o nal se i mpo ne po r s u urge nte neces id ad , y e nto nce s Si-
nalo a al canz ar gran d es arro llo e n su agri cul tura y mi ne r a y ve nd r s er, s in
d i s puta, uno d e lo s pri me ro s Es tad o s d e la Re pbl i ca po r su ri que z a y pro d uc-
cin.
E S T A D O D E S I N A L O A
DI RECTORI O OFI CI AL
!fH
PO DE R E J E CUT I V O
Gobernador, Ge ne ral Francis co Caed o .
1.er Suplente, Francis co O. y Sarmie nto .
2." Id., J e s s Al mad a.
3.er Id., J nan B . Ro jo .
Secretario Particular, J uan B . Ro jo .
Ayudante, Franci s co G. Vale nz ue la.
SECRETAR A DE GO B I ERNO
Secretario, Li c. H e ri be rto Zaz ue ta.
Oficial 1.
a
, To ms Al varad o B o rquez .
Jefe de la Seccin de Estadstica y de Instruc-
cin Pblica, Pro f. J ul i o G. Arce.
Oficial 2 Archivero y Jefe de Seccin del Re-
gistro Civil, Anto nio F. Ro jo .
Oficial 3, J ul i n M. y Os una.
Id. 4.
a
, J o s M.
a
B arraz a.
Escribiente, Anto nio Canale.
Id. Sr. Rafae l d e l a Vega.
PREFECTO S DE LO S DI STRI TO S
Te ni e nte Co ro nel Go nz alo d el Valle, Ro s ario .
Te ni e nte Co ro nel Manuel N. Oro pez a, Co nco rd ia
Maz atl n.
San I gnaci o .
Co s al.
Cul i acn.
Mo co rito .
B ad i raguato .
Sinalo a.
E. Cas tro ,
M. I . Gas te l um,
J ul i n Pache co ,
Mo co rito .
Sinalo a.
Fue rte .
Li c. Manue l L. Cho z a,
Agus t n Co rral ,
Ge ne ral Cleo fs Salmn,
I ng. Lui s F. Mo lina,
Li c. J o s Mar a Pas to r,
El i gi Abitia,
Feliciano Ro jo ,
Te ni e nte Co ro nel Ri card o Carri carte , Fue rte .
MI NI STERI O PB L I CO
Procurador General del Estado, Lic. Evari s to
Pare d e s .
Agentes
J e s s P. Ram re z , Ro s ari o .
Ad o lfo Vi s carra, Co nco rd ia.
Li c. B e rnard o Vz quez , Maz atl n.
Fed erico G. Os una, San I gnaci o .
Manue l H e rnnd e z , Co s al.
Li c. Pe d ro S. Pad i l l a, . Culiacn.
Severo Tras l avi a, B ad i raguato .
PO DE R L E GI SL A T I V O
19. CO NGRESO
Diputados propietarios
Dr. Agus t n H aas , Ro s ario .
Lic. Francis co C. Alcald e , Maz atl n.
Anto nio T. I z bal , Co nco rd ia.
Lic. H e ri be rto Zaz ue ta, San I gnaci o .
J o aqu n Red o (h.), Co s al.
Lic. I gnaci o M. Gas te l um, Mo co rito .
Franci s co M. And rad e , Fue rte .
Lic. Rafae l Caed o , Cul i acn.
J uan B . Ro jo , Sinalo a.
Lic. M. L . Cho z a, B ad i raguato .
Diputados suplentes
Francis co F. I z bal ,
Dr. Ramn P. d e Le n,
Franci s co F. I z bal,
Fe l i pe So to mayo r,
J o s Ramo s ,
J o rge d e la Vega,
Lic. H . E. Gaxio la,
Li c. M. A. B arrante s ,
I ng.
0
Lui s F. Mo lina,
Lic. Alex B ue l na,
Ro s ari o .
Maz atl n.
Co nco rd ia.
San I gnaci o .
Co s al.
Mo co rito .
Fue rte .
Culiacn.
Sinalo a.
B ad i raguato .
SECRETAR A DEL CO NGRESO
Oficial Mayor, Lic. J . B . I nguanz o .
Archivero, M. M. d e B tiz .
Escribiente, Francis co C. And rad e-
PO DER J UDI CI AL
SUPREMO TRI B UNAL DE J USTI CI A
Presidente, Lic. J o s A. Mez a.
Magistrado, Lic. Franco . Snchez Velz quez .
Id., Lic. Anto ni o Murci a Mart ne z .
Secretario, Santi ago As te ngo .
Oficial 1.
a
, Anto nio Uri arte .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE SI NALO A
581
J UZGADO S DE 1.
a
I NSTANCI A
Lic. Lad i s l ao Gao na, Ro s ari o .
Ed uard o As pe i ti a Pal o mar, Co nco rd ia.
J uan B . Li z rraga, San I gnacio .
Juez 1., Lic. Franci s co Malcampo , Maz atl n.
Id. 2., Lic. J uan Avi a, 5
Lic. I gnaci o No ris , Co s al.
Juez 1.
a
, Li c.H e rl i nd o El e ne s Gaxi o l a, Culiacn
Id. 2., Lic. I gnaci o A. Sais ,
Ati l ano Snchez ,
Lic. Guille rmo d el Val l e .
Pe d ro T. Caed o ,
Lic. J o s Tams ,
Mo co rito .
Sinalo a.
B ad i raguato .
Fue rte .
O FI CI NAS DE RENTAS
Tesorera general
Tesorero, Gabriel F. Pe le z .
Contador, Manue l B o nilla.
Oficial 1., Pe d ro B l ancarte .
RECAUDACI O NES
J e s s As te ngo ,
Ed uard o B ti z ,
Franci s co Mo rte ro ,
J o s C. Rubio ,
Franci s co B . Guti rre z ,
J o s M.
a
Es co bar,
Manue l d e J . Cas tro ,
Miguel Mo reno ,
Anto ni o M. Gaxio la,
Emi l i ano Villalpand o ,
DE RENTAS
Ro s ario .
Co nco rd ia.
Maz atl n.
I gnaci o .
Co s al.
Cul i acn.
B ad i raguato .
Mo co rito .
Sinalo a.
Fue rte .
AY UNTAMI ENTO DE CUL I AC N
Presidente, Manuel Cl o uthi e r.
Vicepresidente, Severiano Tamayo .
Secretario, J . F. B arraz a.
Regidor, Manuel Navarro .
Id., I s mae l M. Rui z .
Id., Faus ti no Daz .
Id., To ms Salmn.
Id., Manuel B o nilla.
Id., Pe d ro P. Villave rd e .
Id., Anto ni o Caed o .
PRESI DENTES MUNI CI PAL ES DE LOS DI STRI TO S
J e s s P. Ram re z ,
Cris tino P a,
Lic. Ed uard o And rad e ,
J o s M.
a
B as ti d as ,
Do naciano Maz n,
Manue l Cl o uthi e r,
Macario Ri ve ro s ,
Gre go rio Velz quez ,
Le ni d e s No rz agaray,
Rafae l J . Al mad a,
Ro s ario .
Co nco rd ia.
Maz atl n.
San I gnacio .
Co s al.
Culiacn.
Mo co rito .
B ad i raguato .
Sinalo a.
Fue rte .
ADUANA MAR TI MA DEL PUERTO DE MAZATL N
Administrador, Evari s to Vald s , Ceres 1.
Contador, Carlo s Cabez ut, Ceres 52.
Oficial 1., Carlo s J . Pre z , Pri nci pal 49.
Id. 2.
a
, Carl o s Fe rre r y Cres po , Li be rtad 131.
Id. 3., Franci s co F. Scho ber, Pri nci pal 51.
Id. 4., Rafae l Urr z , Viga 109.
Id. 5., Manue l M. Salas , Carnaval 366.
Escribiente de 1.
a
, Manue l Zul o aga, L a Re -
fo rma 67.
Id., Lui s Co ta, Ve nus 217.
Id., J ul i n H e re rra, Pe d re go s o 55.
Id., Fe rnand o Navarro , Ve nus 58.
Escribiente de 2.
a
, J o rge B . H e rnnd e z , Vi -
g a 551.
Id., Cecilio L. Ocn, Pri nci pal 64.
Id., Simn Garca, L a Campaa 55.
Id., J e s s Gallard o , Sacrificio 53.
Vista, Jos C. Cas tell, Co ns titucin 350.
Id., Al be rto G. B ango , Ve nus 370.
Tesorero, Cecilio Ocn, Pri nci pal 64.
Alcaide, Alfre d o Si vas , Ceres 50.
CUERPO CO NSULAR EX TRANJ ERO RESI DENTE
EN MAZATL N
Alemania. Cnsul, E. Phi l i ppi , Co ns titucin 10.
B lgica. Vicecnsul, Ad o lfo O' Ryan, Co ns ti-
tucin 51.
Ecuad o r. Cnsul, David A. Urre a, Ceres 264.
Es paa. Vicecnsul, J e naro Garca, Viga 112.
Es tad o s Uni d o s . Cnsul, Lui s K ai s s e r, Pri n-
cipal.
Franci a. Ag. Consular, J ul i o C. Charpe nti e r,
Pri nci pal 306.
I ngl ate rra. Vicecnsul, K . H e nd e rs o n, B anco
d e Lo nd res .
I tal i a. Vicecnsul, Ange l Cano bbio , Co ns ti tu-
cin 200.
Pe r. Cnsul, David A. Urre a, Ceres 264.
San Salvad o r. Cnsul, Francis co Valad es , Vi-
g a 155.
AB O GADO S
Lic. H e ri be rto Zaz ue ta, Cul i acn.
Rafae l Caed o , j,
Manuel A. B arrante s ,
J o s A. Mez a, ' ,
Franci s co S. Velz quez ,
Anto nio Murcia Mart ne z ,
Cels o Gaxio la Ro jo ,
B as ilio Avia, ,
I gnaci o M. Gas te l um,
Al e j and ro B ue l na,
J o s B l as I nguanz o ,
Pe d ro S. Pad i l l a, 8
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE SI NALO A 582
Lic. Evari s to Pare d e s , Cul i acn.
Do mi ngo Uri arte ,
Carlo s L. Po rti l l o ,
I gnacio A. Sais ,
H e rl i nd o Ele ne s Gaxio la,
Manuel L. Co z a, Maz atl n.
Franci s co C. Alcald e,
Daniel Pre z Arce,
J uan Avi a,
s
Ed uard o And rad e ,
Franci s co Malcampo ,
Francis co Lavas ti d a y Angui ano ,
J o s Al faro ,
s
B e rnard o Vz que z ,
Lui s Ri vas Garca,
Pe d ro Quio ne s , Ro s ari o .
Lad i s l ao Gao na,
Enri que Pard o ,
Si l vi ano S. B alle s te ro s ,
Ed uard o A. Pal o mar, Co nco rd ia.
Albino A. Pul i d o ,
J uan B . Li z rraga, San I gnaci o .
J o s d el Re fugi o Place ncia, Co s al.
I gnaci o No ri s ,
Franci s co Pe a Mo nto ya, Sinalo a.
Gui l l e rmo d el Val l e ,
I l d e fo ns o Pe a,
Fe d e ri co G. Pe a,
Maxi mi ano Ro jo ,
J o s M.
a
Pas to r. Mo co rito .
Rupe rto I nz unz a,
FA RMA CUTI CO S
Pro f. Miguel Po nce d e Le n, Culiacn.
J ul i o G. Arce,
Eul o gi o S. Gue rra,
Canuto Go nz lez J i mne z ,
Ange l Cano bbio , Maz atl n.
I NGENI ERO S
I ng. Lui s F. Mo lina, Cul i acn.
No rbe rto Do mnguez ,
t> Enri que Snyd e r,
L ui s G. Oro z co ,
Anto ni o Mo reno ,
Mariano M. d e Cas tro ,
Rmul o Rico ,
Carlo s Es co var,
Nati vi d ad Go nz lez , Maz atl n.
Al e j and ro Lo ube t,
J . Anto nio Gaxio la,
Carlo s Lucan, Ro s ario .
Al e j and ro Me. Do ugal l ,
> Pe d ro Ari s que ta, Guad al upe d e lo s Re ye s .
I gnaci o L. Ro cha, San J o s d e Gracia.
I ng. I . L. Phi l i phe s , San J o s d e Graci a.
7> Dami n B us tillo s , Fue rte .
MDI CO S
Dr. Rupe rto L . Pal i z a, Cul i acn.
Ramn P. d e Le n, '
Cipriano H e rnnd e z Le n,
And rs Vid ales ,
Marti ni ano Carvaj al , Maz atl n.
Pe rfe cto G. B us tamante .
Leo po ld o O rte ga,
Franci s co Lav n,
J o s M.
a
Dvi l a,
J o s W. Ro gge rs , >
J uan J . Wal ad s ,
J e naro No ri s ,
A. H . Me. H atto n,
Ono fre Mo ya,
Agus t n H aas , Ro s ari o .
Carlo s I barra,
Fe l i pe M. d el Campo ,
Anas tas i o Ro ,
Pe d ro M. B e rbe r,
Manuel Gmez Snchez , Pnuco (Di s tri to
d e Co nco rd ia).
Dr. B e rnab Pad i l l as . Co s al.
Manue l Ro me ro , >
2 Ene d i no Gmez , Guad al upe d e lo s Re ye s
(Di s tri to d e Co s al).
Dr. Enri que Go nz lez Mart ne z , Si nal o a.
L ui s I . d e l a To rre , San J o s d e Gracia.
H elio d o ro Vallin, Fue rte ,
x. J uan M. Chavi ra,
NO TARI O S
Ramn J . Co ro na, Cal i acn.
Miguel S. Cas tro , Fue rte .
DI RECTORI O I NDUSTRI AL Y DE COMERCI O
DI STRI TO DB CO NCO RDI A
Fi tch Enri que V., abarro te s , Cpala.
H e rre r as Marce lino , id ., S. B arto l o .
Ll e re na Cand elario , i d ., Sta. Luci a.
Fi tch Fe d e ri co G., id ., Pnuco .
Cambero s Migue l, banque ro ,
Gmez Sarabi a M., bo ti ca,
Po rti l l o Santiago , fbri ca d e az car, Te puxta.
Tirad o Secund ino , i d . d e mez cal, Co nco rd ia.
Vi z carra Salo m, i d .,
Vald s Abund i o , i d .,
Val d s Celso , id ., Mes illas .
Wo l pki l Timo te o , ti e nd a mi xta, Cpala.
Cambero s Al e j and ro , id ., Pnuco .
Gambo a Manuel H ., i d ., >
Tre wartha Guillermo , i d .,
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE SI NALO A 583
DI STRI TO DE CO SAL
Land e ro s Cruz , fbri ca d e az car, Az afrn.
Ro mn Le o nard o , id ., Co s al.
Co ta Francis co D., id . d e mez cal, El o ta.
H e rnnd e z J uan J ., id ., Co s al.
Lamad ri d Ro s end o , ti e nd a mi xta,
Ro cha Remigio , id .,
Zaz ue ta Anto nio , i d .,
B as o co Anto ni o S., id ., Gpe. d e lo s Re ye s .
El o rri aga Vice nte , id .,
Salcid o Abrahm, id .,
Zaz ue ta H no s ., id ., San J o s .
DI STRI TO DE CUL I AC N
Cul i acn. Murillo J o s M.
a
, abarro te s ,
Po z o J us ti no , id .,
Salmn Suces o res Luz , i d .,
Zaz ue ta H no s ., id ., s
Al mad a y C.
a
, id ., Navo lato .
Mo reno y C.
a
, Anto nio , bo tica, Culiacn.
Almad a y H no . J e s s , f. d e az car, Navo l ato .
Red o y C.
a
, id ., Cul i acn.
Urre a Carlo s , id .,
Es co bar Carlo s , fbri ca d e hielo y l uz elc-
tri ca, Cul i acn.
Re d o y C.
a
, fbri ca d e hilad o s y te j i d o s ,
Re d o y C.
a
, fbri ca d e mez cal, Quil.
Vega Suces o res J o s d e l a, id ., Mucurim.
Ve ga Lucano d e la, id ., J e s s Mar a.
Gamero Ramn, fbri ca d e cervez a, Culiacn.
Lo ho n Al be rto Y., fo to graf a,
Pad o vi ch J uan, ho te l,
Daz Faus ti no , i mpre nta,
Lo ube t y C.
a
, Emp.
a
d e aguas co rri e nte s ,
Al mad a y C.
a
Suces o res , l e nce r a, Cul i acn.
B arrante s y Ramo s ; id .,
Cl o uthi e r Manuel, id .,
Diez Mart ne z H no s ., id .,
Diez Mart ne z y B e ngue rs , id .,
I tuarte Lucio d e, id .,
Murillo J o s M.
a
, id .,
Ramo s J o s , id .,
Salmn Suces o res Luz , id .,
Salmn To ms , id .,
Ve ga Suces o res J o s de l a, id .,
Vega Luci ano d e la, id .,
Vega Leo po ld o d e la, id .,
Al mad a y C.
a
, id ., No vo lato .
As to rga H no s ., i d ., Cul i acn.
Tamayo Severiano , me rce r a,
Os una hi j o Tulo , te ne r a,
DI STRI TO DEL F UE RT E
Ocho a y C.
a
Zacar as , abarro te s , Aho rne.
J e can Zakany, fbri ca d e az car, L a Lo gi a.
Fue rte .
Mo chicahui.
Aho rne.
Cho ix.
Chino bampo .
Fue rte .

Cho ix.
Sarmi e nto Francis co O., id ., Mo chicahui.
Zakany Suces o res , id ., Aho rne.
C.
a
Re fi nad o ra A. Agui l a, id .,
Al mad a Rafae l J .,l e nce r a,
Co ta Go rgo nio , id .,
I barra Aurelio , id .,
B o rbo a Manue l , id .,
Zacar as Ocho a y C.
a
, id .,
Saracho Do ro teo , id .,
Alcaraz Guad al upe , id .,
Co ta Go rgo nio , ti e nd a mi xta,
Vald s y Arro te gui , id .,
Vega Francis co , id .,
DI STRI TO DE MAZATL N
B e rume n J o s S., abarro te s , Maz atl n.
Cis nero I gnaci o , id .,
Elo rz a Le j arz a y C.
a
, id .,
Go ld s chmid t Suces o res , id .,
H e rre r as y C.
a
Marcelino , id .,
H i d al go Pablo , id .,
Melchers Suces o res , id ., Maz atln (Vase la
pg. 567).
Pe a Anto nio d e la, id ., Maz atl n.
Care aga H no s ., y C.
a
, agencia vapo re s ,
H e rnnd e z Mend ia Suces o res , id .,
Cano bbio y C.
a
Lui s B ., bo tica,
B anco Occid ental d e Mxico , banco ,
Nacio nal d e Mxico (Sucurs al),
d e Lo nd re s y Mxico id ., i d .,
H e rnnd e z Mend ia Suces o res , Banqueros.
(Vase la pg. 570). Maz atl n.
Eche gure u H e rmana y So brino s , banque ro s ,
Maz atl n.
Charpe nti e r y C.
a
J . C., Banqueros (Vase la
pg. 567). Maz atl n.
Melchers Suces o res , banque ro s ,
Wo hl e r, B artni ng Suces o res , id .,
Co mp.
a
Mi ne ra d e Pnuco , es crito rio
L ang J aco bo , canti na,
Co ppel H no s ., fbri ca d e calz ad o ,
Alvarez Ramn, id ., s
Daz d e Len y C.
a
, id . cho co late,
L ang J aco bo , id . cervez a,
Es co bar H no s , id , d e gas y luz elctrica,
Fe l to n H no s ., id . d e carruaj e s ,
Fe l to n H no s ., id . d e hielo ,
Fe l to n H no s ., id . d e fs fo ro s ,
Melchers Suces o res , fbrica de hilados y teji-
dos La B aha (Vase la pg. 567).
Eche gure n H .
a
y Sbrs ., hil. y te j ., Villa Uni n.
Daz d e Len y C.
a
A., fb.
a
d e tab., Maz atln.
Milln Rafae l , id .,
Mo ntes Suces o res , fbrica de cigarros y puros,
El Dio s d el Amo r (Vase pg. 5761.
Mercera Francesa
^ CASA G .
B / %
Direccin te l e grfi ca: CH ARPENTI ER
m n . V
4
Fundada en 1841 4f flnnrn(A B 4.
a
E D.
Mercancas Generales _ _ _ He t e Wa , T e
MA ZA T L N. - Si nal o a, Mx.
COMERCIANTES, COMISIONISTAS YBANQUEROS
I MPO RTA CI N Y EX PO RTA CI O N
SURTI DO GENERAL, CONSTANTEMENTE RENOVADO
Me rce r a o Ro pa Abarro te s
Fe rre te r a
EF ECT O S D IRECT AMENT E IMPO RT AD O S
D E EURO PA, JAPN Y CHINA, EST AD O S UNID O S,
Y E F E C T O S D E L P A S
CASA EN PARS:
J . L . E . K u e c h t
14, rue de l a Grange B atelire
SUCURSAL EN H ERMOSI LLO:
J . G . C h a r p e n t i e r y 6 /
(SONORA, MX. )
G I R O S S O B R E P A R I S , L O N D R E S , M X I C O
7 sobre las principales plazas de la Repblica
586 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE SI NALO A
Gmez Fl o re s Manuel, fb. d e lad ., Maz atl n.
Muro H no s ., id . d e s o mbrero s ,
Tho mal e n yC.
a
, id. d e abn yaceites ,
Lo ube t yC.
a
, fund i ci n,
Zube r Guillermo , fo to graf a,
Queved o Franci s co , ho te l ce ntral ,
Valle J uan, id ., "
Re te s yC.
a
M., imprenta. Casa editora de El
Co rreo d e la Tard e , Maz atl n.
Fe rre r Carlo s A., Ingeniero, Director del I ns -
ti tuto Sinalo ens e (Vase lapg.574) Maz atl n
H aas yC.
a
Guillermo , lencera,
H e rnnd e z Me nd i a Suces o res , id .,
H e rre r as yC.
a
Marcelino , i d .,
Melchers Suces o res , id .,
So mo llera H no s ., id .,
Ti rau yRe ynaud , id., *
Wo hl e r B arti ng Suces o res , d. (Vase la p-
gina 573). Maz atl n.
Care aga H no s . yC.
a
, mad e ras y efecto s na-
val e s , Maz atln.
Charpe nti e r yC.
a
J . C., me rce ra y fe rrre te -
; Maz atl n.
na,
Eche gure n H na. ySo brino s , id .,
H e ymann Suces o res , mercera y ferretera
(Vasela pg. 572). Maz atl n.
Wate rs Pi e rce O i l Co ., pe trle o ,
Sainz d e Durn Emilia, publicaciones, MaffllM.
DI ST RI T O DE MO CO RI T O
Cas al B ue nav., ag.
a
d e buq., Pl aya Co lo rad a.
Echavarr a yCo mp.
a
Anto ni o , fbri ca d e az -
c ar Tre s H e rmanas .
Re te s H no s ., fbri ca d e mez cal, Perico s .
Pe ir H no s ., i d .,
s
Alo ns o Margari to , id ., B acamacaxi,
Cas al B ue nave ntura, ti e nd a mi xta, Cinega.
I nz unz a Suces o res , id .,
Pe i r H no s ., id .,
Retes H no s ., id .,
Echavarr a Es que r yC.
a
, d .,
DI ST RI T O DE L RO SA RI O
B e tanco urt J uan N., abarro te s ,
Te l l e r a Franci s co , d .,
Os una Lui s S., d .,
Zamud i o yDaz , i d .,
I barra Carlo s , bo tica,
Lpez Ceno bio , fbri ca d e mez cal,
Li z rraga Rafae l , i d ..
Alearaz Pe d ro , id .,
Pad i l l a Emigd io , d .,
Apo d aca Mart n, d .,
Se gura Grego rio , fbri ca d e az car,
Murna Agus t n, d .,
Mo co rito .
Perico s .

Mo co rito .
Ro s ario .
Chame tl a.
Cacalo tan.
Ro s ario .
I M P R E N T A YC A S A E D I T O R I A L

D E
p

. CASA ES T ABLECI D A EN 1 8 6 1 .
Talleres de Encuademacin, Rayados, Sellos de goma
Estereotipia y Fotograbado
= MA Q U I N A R I A MO D E R N A MO V I D A V A P O R =
CASA EDI TORA DE
E L C ORRE O DE L A T A RDE
el toio de ms circalacin de la Costa occidental de l xi co
Y EL Q UE O F RECE MS VENT AJ AS A LO S AMUNCI AMT ES
PI DANSE I NFORMES A ESTA CASA
M A Z A T L A N ( S i n . M x O _
AG E NC I A DE PU B L I C AC I ONE S
DE
U m i l i a i i g g d B m f 4 a
M A Z A T L A N - S i n a l o a
- A ^g e x x t e d . e l a .c a s a e d i t o r i a l d e
RAMON DE S. N. AfALUCE, de Mxico
M A Z A T L A N . A G B H C I A DE PUB L I CACI O NES DB LA SB A . EMI L I A SAI NZ DB DDB N .
e t c . , e t c .

Agencia exclusiva,
en representacin
del Sr. Araluce,
de las siguientes
publicacio nes:
N u e v o M u n d o
I l u s t r a c i n A r t s t i c a
L a E l e g a n c i a
E l S a l n d e l a M o d a
L a R e v i s t a M o d e r n a
E l M u n d o C i e n t f i c o
L a M s i c a I l u s t r a d a
P R E S S E M D I C A L E
A l r e d e d o r del M u n d o
I c o n o g r a f a
d e a r t i s t a s
588 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE SI NALO A
Marna J uan N., fbri ca d e az car, Es cui napa.
K o u Le y y C.
a
, fbri ca d e calz ad o , Ro s ari o .
Lo ube t y C.
a
, e mpre s a d e agua y hielo ,
Al d ue nd a Rai mund o , le nce ra,
Eliz o nd o J e s s S., i d .,
Mnd ez Franci s co Cruz , i d .,
Re ge i ns te n J uan, i d .,
O s una Lui s S., id .,
Zamud i o y Daz , id .,
Co mpa a Salinera d e Es cui napa, s al i nas ,
Es cui napa.
D IRECT O RIO D E LA PRO PIED AD
Fincas Urbanas
Ro s ari o . Pe d ro Cuneo , Ro s ari o ,
H e rnnd e z , Me nd i a y C.
a
, id .,
H e rre r as Pl ci d a d e Eche gure n, id .,
Co mpa a Minera d e Pnuco , Co nco rd ia.
Migue l Cambero s , Pnuco ,
Ocegued a J o s V., id .,
B es o y Vicenta J . d e, Maz atl n, Maz atl n.
B artni ng Suces o res , id .,
B us tamante Franci s co P., id .,
B arrante s To ribio , id .,
Co ppel I s aac Pad re , id .,
Caed o Cleo fs A. d e, id .,
Cuevas J o s Mara, i d .,
Eche gure n H .
a
y So brino s , i d .,
Eche gure n Co ncepcin M. d e, id .,
Eche gure n H .
a
y So brino s , id .,
Fo rt Mar a Pi l ar d e, id .,
Fe rre i ra Ad e l ai d a M. d e, id .,
Fe l to n H e rmano s , i d .,
Garc a Granad o s Vice nte , id .,
Gue rre ro I gnaci o , id .,
H aas y Al mad a, id .,
H aas Guille rmo , id .,
H i d al go Manue l Te s tam.
a
, id .,
H e rre r as So led ad E. d e, id .,
H e re d e ro s d e Pe d ro Eche gure n, id .,
Le j arz a B o nifacio , id .,
Laco s Natal i a M. d e, id .,
Mo rales B e atri z C. d e., id .,
Mend ia J ul i n, id .,
Melchers Suces o res ,
Pe a Anto ni o d e la, id .,
Pe a Diego d e l a, id .,
Ri vas Dio nis io d e las , id ., Maz atl n.
Rui z Albino , id .,
Ro j as Franci s ca, id .,
Ral s to n Guille rmo , i d .,
Re te s Miguel, id .,
Red o J o aqu n hijo , id .,
So mellera H e rmano s , id .,
To rre l I gnaci o , Ro s ari o .,
To rre Catal i na d e l a, i d .,
Ve ga Ad elaid a d e l a, i d .,
Wo hl e r, B artni g y C.
a
, id ., ->
Avia B as ilio , Culiacn, Cul i acn.
And rad e Franci s co M., i d .,
B arrante s To ribio , id .,
Gral . Caed o Franci s co , id .,
Diez Mart ne z L ui s y Franci s co , id .,
Martne z d e Cas tro Po mpo s o , id .,
Martne z d e Cas tro Mari ano , id .,
Uri arte Do mingo , id .,
Ve ga Lucano d e l a, i d .,
O rranti a Daro , id ., Fue rte .
Fincas rsticas
Gue rre ro y Muro , Chele, Ro s ari o .
Aragn Pe tra d e Se gura, Es cui napa,
Queved o I gnaci o M.
a
, id .,
De l gad o Do lo res d e P. d e Le n, id .,
Eche gure n H .
a
y So b., Villa Uni n, Maz atl n.
H e rnnd e z Mend ia Suces o res , Maz atl n.
Fi gue ro a Suces o res , Suburbio s , S. I gnaci o .
And rad e H e rmano s , Ai tata, Cul i acn.
Mart ne z d e Cas tro Mariano , Francas ,
Ro jo Agapi ta, Os o , .
Re d o J o aqu n, Suburbio s ,
Ve rd ugo Po mpo s o , Culiacn y Quil*
Ve ga Lucano d e l a, J e s s M.
a
,
Salvad o r Cas tro , Ango s tura, Mo co rito .
Pe i ro H e rmano s , Pe rico s ,
Re te s H e rmano s , id .,
J o aqu n Pe a Te s t.
a
, i d ., Sinalo a.
Me nchaca Ro que , Guas ave ,
C.
a
d el Fe rro carri l d e To po lo bampo , To po lo -
pampo , Fue rte .
Zacar as Ocho a, Aho rne, r>
Franci s co O. y Sarmie nto , Mo chicahui,
Stre e te r Alo ns o J ., id .,
Al vare z Luz V. d e, Aho rne,
Zakany Suces o res Es te ban, Fl o ri d a,
EST AD O D E SO NO RA
I. Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial. Entre l o s
26 23' y lo s 32 30' d e l at. N., y e ntre lo s 9
o
40' y lo s 15 55' l o ng. O. d el me ri d i ano
d e Mxico , se e ncue ntra o tro d e lo s ms i mpo rtante s Es tad o s d e la Re pbl i ca, el
s e gund o po r s u e xte ns i n te rri to ri al , que alcanz a 199.224 kilme tro s cuad rad o s ,
y d e lo s pri me ro s po r la rique z a d e s u pri vi l e gi ad o s uelo .
Es el Es tad o d e So no ra el ms s e pte ntri o nal d e la Re pbl i ca y la vez el ms
o cci d e ntal s i se e xce pta el Te rri to ri o d e la B aj a Cal i fo rni a que se e ncue ntra al
Po ni e nte d el mis mo , go lfo en me d io , co n el cual l i nd a po r d icho rumbo : al No rte
ti e ne la fro nte ra d e lo s Es tad o s Unid o s , al Es te el Es tad o d e Chi huahua y al Sur
el d e Si nal o a.
I I . Orografa hidrografa. La parte o ri e ntal d e es te te rri to ri o es s u-
mame nte acci d e ntad a y mo ntao s a po r e s tar co ns ti tui d o po r la Si e rra Mad re, que
al arga s us ramal e s y e s tri baci o ne s e n d ireccin al mar, co n cumbre s capri cho s as
d e muy d i fe re nte s al turas . Des pus el te rre no se re gul ari z a y te rmi na po r grand e s
l l anuras , ape nas i nte rrumpi d as po r pequeo s cerro s que s e e s calo nan has ta el
l i to ral , co mo s uce d e en G-uaymas , y pe ne tran en el mar fo rmand o pi nto re s cas
is las .
Es ta co nfi guraci n d el suelo favo re ce el s is tema hid ro grfico d el Es tad o , y s i
bien lo s ro s co n que cue nta no so n muy caud alo s o s , excepcin d el Co lo rad o y el
Y aqui , so n e n cambio tan nume ro s o s que ri e gan muy bien las l l anuras y lo s gran-
d e s valles , d nd o les fe rti l i d ad sin i gual .
El ro Co lo rad o d e lo s Es tad o s Unid o s , pe rte ne ce Mxico d es d e su co nfluen-
cia co n el Gila has ta s u d e s e mbo cad ura en el Go lfo d e Cal i fo rni a, s e parand o el
te rri to ri o d e la Pe n ns ul a d el d e So no ra, e n el NO. Es el r o ms caud alo s o , pe ro
el me ao s ti l para el Es tad o . El ro Y aqui nace en el N. d e So no ra y e ngro s ad o
co n lo s d e B ate pi to , B abi s pe , Naco ri , Sahuari pa y So y o pa, d es embo ca en el go l fo :
al Sur d e s te co rre el Mayo , co n su aflue nte pri nci pal el Ced ro s , y e ntre ambo s
que d an inme ns as y valio s as prad e ras d e as o mbro s a fe rti l i d ad . Otro s ro s d e me no r
i mpo rtanci a s o n el So no ra, el San Migue l, el Al tar, el Matape , e tc.
I I I . Clima y producciones. La vari e d ad d e climas d e es te Es tad o e s
s lo co mparabl e la que s e o bs erva en Pue bl a, Oaxaca y Y e racruz . En las s i e rras
e s fr o , y en las caad as pro fund as y en lo s valles que d e j an e ntre s las mo ntaas ,
as co mo en las co s tas , es bas tante clid o .
588 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE SI NALO A
Marna J uan N., fbri ca d e az car, Es cui napa.
K o u Le y y C.
a
, fbri ca d e calz ad o , Ro s ari o .
Lo ube t y C.
a
, e mpre s a d e agua y hielo ,
Al d ue nd a Rai mund o , le nce ra,
Eliz o nd o J e s s S., d .,
Mnd ez Franci s co Cruz , d .,
Re ge i ns te n J uan, i d .,
O s una Lui s S., id .,
Zamud i o y Daz , d .,
Co mpa a Salinera d e Es cui napa, s al i nas ,
Es cui napa.
D IRECT O RIO D E LA PRO PIED AD
Fincas Urbanas
Ro s ari o . Pe d ro Cuneo , Ro s ari o ,
H e rnnd e z , Me nd i a y C.
a
, id .,
H e rre r as Pl ci d a d e Eche gure n, d .,
Co mpa a Minera d e Pnuco , Co nco rd ia.
Migue l Cambero s , Pnuco ,
Ocegued a J o s V., id .,
B es o y Vicenta J . d e, Maz atl n, Maz atl n.
B artni ng Suces o res , id .,
B us tamante Franci s co P., d .,
B arrante s To ribio , id .,
Co ppel I s aac Pad re , id .,
Caed o Cleo fs A. d e, d .,
Cuevas J o s Mara, d .,
Eche gure n H .
a
y So brino s , d .,
Eche gure n Co ncepcin M. d e, id .,
Eche gure n H .
a
y So brino s , id .,
Fo rt Mar a Pi l ar d e, d .,
Fe rre i ra Ad e l ai d a M. d e, d .,
Fe l to n H e rmano s , d .,
Garc a Granad o s Vice nte , d .,
Gue rre ro I gnaci o , id .,
H aas y Al mad a, id .,
H aas Guille rmo , d .,
H i d al go Manue l Te s tam.
a
, id .,
H e rre r as So led ad E. d e, d .,
H e re d e ro s d e Pe d ro Eche gure n, id .,
Le j arz a B o nifacio , id .,
Laco s Natal i a M. d e, d .,
Mo rales B e atri z C. d e., id .,
Mend ia J ul i n, id .,
Melchers Suces o res ,
Pe a Anto ni o d e la, d .,
Pe a Diego d e l a, d .,
Ri vas Dio nis io d e las , d ., Maz atl n.
Rui z Albino , d .,
Ro j as Franci s ca, id .,
Ral s to n Guille rmo , i d .,
Re te s Miguel, d .,
Red o J o aqu n hijo , d .,
So mellera H e rmano s , d .,
To rre l I gnaci o , Ro s ari o .,
To rre Catal i na d e l a, i d .,
Ve ga Ad elaid a d e l a, i d .,
Wo hl e r, B artni g y C.
a
, id ., ->
Avia B as ilio , Culiacn, Cul i acn.
And rad e Franci s co M., i d .,
B arrante s To ribio , id .,
Gral . Caed o Franci s co , d .,
Diez Mart ne z L ui s y Franci s co , id .,
Martne z d e Cas tro Po mpo s o , id .,
Martne z d e Cas tro Mari ano , d .,
Uri arte Do mingo , d .,
Ve ga Lucano d e l a, i d .,
O rranti a Daro , d ., Fue rte .
Fincas rsticas
Gue rre ro y Muro , Chele, Ro s ari o .
Aragn Pe tra d e Se gura, Es cui napa,
Queved o I gnaci o M.
a
, d .,
De l gad o Do lo res d e P. d e Le n, id .,
Eche gure n H .
a
y So b., Villa Uni n, Maz atl n.
H e rnnd e z Mend ia Suces o res , Maz atl n.
Fi gue ro a Suces o res , Suburbio s , S. I gnaci o .
And rad e H e rmano s , Ai tata, Cul i acn.
Mart ne z d e Cas tro Maria o , Francas ,
Ro jo Agapi ta, Os o , .
Re d o J o aqu n, Suburbio s ,
Ve rd ugo Po mpo s o , Culiacn y Quil*
Ve ga Lucano d e l a, J e s s M.
a
,
Salvad o r Cas tro , Ango s tura, Mo co rito .
Pe i ro H e rmano s , Pe rico s ,
Re te s H e rmano s , id .,
J o aqu n Pe a Te s t.
a
, d ., Sinalo a.
Me nchaca Ro que , Guas ave ,
C.
a
d el Fe rro carri l d e To po lo bampo , To po lo -
pampo , Fue rte .
Zacar as Ocho a, Aho rne, r>
Franci s co O. y Sarmie nto , Mo chicahui,
Stre e te r Alo ns o J ., id .,
Al vare z Luz V. d e, Aho rne,
Zakany Suces o res Es te ban, Fl o ri d a,
EST AD O D E SO NO RA
I. Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial. Entre l o s
26 23' y lo s 32 30' d e l at. N., y e ntre lo s 9
o
40' y lo s 15 55' l o ng. O. d el me ri d i ano
d e Mxico , se e ncue ntra o tro d e lo s ms i mpo rtante s Es tad o s d e la Re pbl i ca, el
s e gund o po r s u e xte ns i n te rri to ri al , que alcanz a 199.224 kilme tro s cuad rad o s ,
y d e lo s pri me ro s po r la rique z a d e s u pri vi l e gi ad o s uelo .
Es el Es tad o d e So no ra el ms s e pte ntri o nal d e la Re pbl i ca y la vez el ms
o cci d e ntal s i se e xce pta el Te rri to ri o d e la B aj a Cal i fo rni a que se e ncue ntra al
Po ni e nte d el mis mo , go lfo en me d io , co n el cual l i nd a po r d icho rumbo : al No rte
ti e ne la fro nte ra d e lo s Es tad o s Unid o s , al Es te el Es tad o d e Chi huahua y al Sur
el d e Si nal o a.
I I . Orografa hidrografa. La parte o ri e ntal d e es te te rri to ri o es s u-
mame nte acci d e ntad a y mo ntao s a po r e s tar co ns ti tui d o po r la Si e rra Mad re, que
al arga s us ramal e s y e s tri baci o ne s e n d ireccin al mar, co n cumbre s capri cho s as
d e muy d i fe re nte s al turas . Des pus el te rre no se re gul ari z a y te rmi na po r grand e s
l l anuras , ape nas i nte rrumpi d as po r pequeo s cerro s que s e e s calo nan has ta el
l i to ral , co mo s uce d e en G-uaymas , y pe ne tran en el mar fo rmand o pi nto re s cas
is las .
Es ta co nfi guraci n d el suelo favo re ce el s is tema hid ro grfico d el Es tad o , y s i
bien lo s ro s co n que cue nta no so n muy caud alo s o s , excepcin d el Co lo rad o y el
Y aqui , so n e n cambio tan nume ro s o s que ri e gan muy bien las l l anuras y lo s gran-
d e s valles , d nd o les fe rti l i d ad sin i gual .
El ro Co lo rad o d e lo s Es tad o s Unid o s , pe rte ne ce Mxico d es d e su co nfluen-
cia co n el Gila has ta s u d e s e mbo cad ura en el Go lfo d e Cal i fo rni a, s e parand o el
te rri to ri o d e la Pe n ns ul a d el d e So no ra, e n el NO. Es el r o ms caud alo s o , pe ro
el me ao s ti l para el Es tad o . El ro Y aqui nace en el N. d e So no ra y e ngro s ad o
co n lo s d e B ate pi to , B abi s pe , Naco ri , Sahuari pa y So y o pa, d es embo ca en el go l fo :
al Sur d e s te co rre el Mayo , co n su aflue nte pri nci pal el Ced ro s , y e ntre ambo s
que d an inme ns as y valio s as prad e ras d e as o mbro s a fe rti l i d ad . Otro s ro s d e me no r
i mpo rtanci a s o n el So no ra, el San Migue l, el Al tar, el Matape , e tc.
I I I . Clima y producciones. La vari e d ad d e climas d e es te Es tad o e s
s lo co mparabl e la que s e o bs erva en Pue bl a, Oaxaca y Y e racruz . En las s i e rras
e s fr o , y en las caad as pro fund as y en lo s valles que d e j an e ntre s las mo ntaas ,
as co mo en las co s tas , es bas tante clid o .
Las pro d uccio nes armo ni z an co n e s tas co nd icio nes climato lgicas en lo que s e
refiere lo s vegetales , co mpre nd i e nd o to d o s lo s cultivo s , d es d e lo s cereales has ta
las pl antas d el trpi co . Pe ro no se re d uce la agri cul tura la ri que z a d el Es tad o ,
ante s bi e n es co ns i d e rabl e la que re pre s e ntan la ganad e r a y las nume ro s as mi nas
d e o ro , pl ata, me rcuri o y hi e rro que se e ncue ntran e n las s ierras , y d e las que ha-
bl are mo s ms ad e l ante .
La flora e s po ntne a co mprend e rbo les d e vari ad as fami l i as , cas i to d as d e
mad e ras ti l e s para e bani s te r a y co ns trucci o ne s , y la fauna cue nta e ntre sus in-
d ivid uo s , co n ti gre s , o so s y venad o s que habi tan las s elvas .
I Y . IHvisin poltica, poblacin, Gobierno, Hacienda. El Es tad o d e
So no ra es t d ivid id o en 9 d i s tri to s y 84 muni ci pal i d ad e s co mo s igue :
H abi t ant e s
Distrito de Hermosillo. Co mpre nd e lo s muni ci pi o s d e H e rmo s illo , Seris ,
La B arranca. San J avi e r, Suaqui Grand e , Te co ri pa y San J o s d e
Pi mas 28.094
Distrito de Guaymas. Guaymas , San Marci al , Cumuri pa, San J o s y
B ue navi s ta 19.338
Distrito de Alamos, Alamo s , Minas Nue vas , Ad uana, Maco yahui , Camo a,
Co ni cari t, Navo j o a, Pro mo nto ri o s , B ataco s a, Quirie go , B aro ye ca,
Te pahui , Ro s ari o , Nuri , Mo vas , R o Chico 50.939
Distrito de Ures. Ure s , H o rcas i tas , Rayn, Opo d epe, Tuape , Pue bl o d e
Alamo s , Nco ri Grand e , Maz atn, Mtape , B atuc, San Pe d ro d e la
Cueva, Te pupa, Suaqui , So yo pa, San Anto ni o d e la H ue rta, Tnichi
y Onavas 26.292
Distrito de Magdalena. Magd al e na, No gale s , Santa Ana, I muri s , Cu-
curpe , Te rre nate , San I gnaci o , Santa Cruz 13.846
Distrito de Altar. Al tar, Pi ti qui to , Cabo rca, Oquito a, Ati l , Tubutama,
Sric 14.065
Distrito de Arizpe. Ari z pe , Fro nte ras , B anmi chi , H upac, San Fe l i pe ,
Aco nchi, B avi co ra, Si no qui pe , B aco ache 13.465
Distrito de Moctezuma. Mo cte z uma, Gus abas , Te pachi , Oputo , B ace rac,
B avis pe, B acad huachi , Cumpas 13.782
Distrito de Sahuaripa. Sahuari pa, B acano ra, Ari ve chi , Valle d e Tacu-
pe to , Tri ni d ad , Tarachi y Mulato s 11.460
T O T A L . 191.281
Entre lo s 191.281 habi tante s me ncio nad o s , se cue nta un gran nme ro d e i nd i o s
d e las fami l i as s eris , yaqui s , apache s , ppago s y o tras que d e s graci ad ame nte , e n
s u mayo r parte , pe rmane ce n an en la barbari e y s uelen co meter atro ci d ad e s e n
lo s pueblo s que habi tan, s ublevnd o s e fre cue nte me nte co ntra las auto ri d ad e s , y
pro mo vi e nd o s angri e ntas luchas pro l o ngad as y d ifciles d e s o fo car, po rque l a to -
po graf a d el te rre no , que co no cen pe rfe ctame nte , les faci l i ta l a re s i s te nci a co ntra
lo s e j rci to s d e la Re pbl i ca.
De las fami l i as apache y ppago , po co s ind io s que d an en te rri to ri o me xi cano :
lo s s eris s o n ms numero s o s y habi tan la e xte ns a is la Ti burn d el Go lfo d e Cali-
fo rni a, y una gran parte d el te rri to ri o que se e xti e nd e las mrge ne s d el r o So -
no ra. Lo s is leo s viven e n e s tad o s al vaj e , re fractari o s l a civiliz acin; pe ro lo s
d el co nti ne nte se amans aro n y fo rman pueblo s agr co l as d e i mpo rtanci a co mo l a
villa Seris , i nme d i ata la capi tal d el Es tad o , muy s umis o s , d es d e hace uno s d iez
ao s que tuvo l ugar s u l ti ma ins u-
rre ccin.
En cuanto lo s yaqui s , raz a viril
pero s angui nari a, que o cupa las fr-
tiles o rillas d el r o d e su no mbre y las
s e lvticas fal d as d e la Si e rra Mad re ,
se hal l an fre cue nte me nte en ins u-
rre cci n y o bl i gan al Go bi e rno , as
Fe d e ral co mo d e l Es tad o , s acrificar
e j rci to y hace r grand e s gas to s en
gue rras as o l ad o ras para re d uci rl o s
la o bed iencia; o bte ni nd o s e po r to d o
re s ul tad o , d es pus d e l argo s ao s d e
lucha, una paz po co d urad e ra. L a l-
ti ma s umis in tuvo l ugar en 1897 y
Gr up0 d e i nd i o s

s bbi s

actua me nte (1899) s e e ncue ntran d e


nuevo en i ns urre cci n armad a y co metiend o mil fe cho r as y re pugnante s crme-
nes . Es to s ind mito s i nd ge nas s o n d e elevad a e s tatura, bro nce ad o ro s tro y mus cu-
l atura d e ace ro . So n d ad o s la agri cul tura y cul ti van muy bie n s us campo s , pe ro
no quie re n o bed ecer o tras leyes y o tras pe rs o nas que las d e s us cacique s , mo ti vo
po r el cual se i ns urre cci o nan. Dis po ne n d e armas d e fue go mo d e rnas y abund ante s
municio nes que ad qui e re n no se s abe d nd e , aunque muchas d e las que se les co gen
en lo s co mbate s , o s te ntan marcas d e fbri cas
norteamericanas.
El Go bie rno Fe d e ral y el d el Es tad o s e en-
cue ntran e mpe ad o s en una l ucha es tril, ins pi-
rad a en su fo rmapo r humani tari o s pe ns ami e nto s :
pre te nd e n la pacificacin, s umis in y e d ucacin
d e una raz a cuyo s fanati s mo s es tpid o s y s an-
gui nari o s i ns ti nto s no la d e j a apre ci ar lo s be-
neficio s d e la vid a civiliz ad a. En o pinin d e
muchas pe rs o nas s e ns atas se i mpo ne l a d es truc-
cin d e es as ge nte s que so n una rmo ra para el
pro gre s o d e aquel rico pas , y que una tri s te
e xpe rie ncia d e vario s s iglo s vino d e mo s trar la
impo s ibilid ad d e cambi ar po r la persuasin? su
mo d o d e s er y sus s al vaj e s inclinacio nes .
El Go bierno d el Es tad o d e So no ra, fo rmad o
po r lo s tre s Po d e re s pblico s , Le gi s l ati vo , J u-
d icial y Ej e cuti vo , re s id e en la ciud ad d e H e r-
GB U P O DE I NDI O S Y A QU I S mo s illo , capi tal d el Es tad o , y es t re pre s e ntad o
en las cabe ce ras d e lo s d i s tri to s po r lo s J e fe s
Po l ti co s y lo s J ue ce s , y po r lo s Pre s i d e nte s municipale s en lo s pueblo s y co ngre -
gaci o ne s .
El Po d e r Le gi s l ati vo se co mpo ne d e una Cmara d e d o ce d i putad o s electo s po -
pul arme nte cad a d o s ao s , y el J ud i ci al re s id e en un Tri bunal Supe ri o r d e J us ti ci a
y en lo s J ue ce s d e 1.
a
y 2.
a
I ns tanci a.
El Po d e r Ej e cuti vo , cargo d e un Go be rnad o r, lo e j e rce actual me nte el s eo r
D. Ramn Co rral, que te rmi na su pero d o le gis lativo el 16 d e Se pti e mbre d e 1899,
592 E S T A D O D E S O N O R A
hallnd o s e ya elegid o para s us ti tui rl o el Sr. Ge ne ral D. Lui s E. To rre s . De e s tas
d o s pe rs o nal i d ad e s que tanto s y tan bueno s s ervicio s llevan pre s tad o s al Es tad o d e
So no ra, d e biramo s o cuparno s co n la e xte ns i n que s e me re ce n si el es pacio no no s
fal tara. El Sr. Ge ne ral To rre s d e s e mpe ya po r d o s veces el alto cargo al que lo
lleva d e nuevo la vo l untad po pul ar, y en d icho s d o s pero d o s d e go bi e rno d e j
grato s re cue rd o s d e su ad mi ni s traci n, trad uci d o s e n o bras d e uti l i d ad y o rnato e n
las pri nci pal e s po blacio nes , e s pe ci al me nte en H ermo s illo , y e n el bue n e s tad o d e
la H aci e nd a, que baj o el cuid ad o d e ambo s pro bo s go be rnante s , alcanz la d es aho -
gad a co nd icin que guard a, cubi e rtas las ate ncio ne s d el pre s upue s to , s in aume nto
e n las cargas pbl i cas , y o bte nind o s e to d o s lo s ao s re mane nte s d e co ns id e racin
que se apl i can las me j o ras al ud i d as .
D . R A M N C O B R A L G K N E B A L D . L U I S E . T O B R E S
Go bernad o r s aliente del Estad o de So no ra Go bernad o r electo del Es tad o de So no ra
Lo s i ngre s o s d el Es tad o e n el ao 1898 al canz aro n 702.181 pes o s 98 ce ntavo s ,
s ean 51.809,79 ms que en el ante ri o r, cuyas re ntas s umaro n tan slo 650.872 pe-
so s 19 centavo s ; y es te pro gre s o re nt s ti co en un ao , acred ita, la ad mi ni s traci n
d el Sr. Co rral, quien s e d ebe tan bri l l ante re s ul tad o . Pe ro no es es te el nico l aure l
ganad o po r el mis mo : o tro s mucho s s upo co nqui s tars e en su l abo ri o s a ge s ti n gu-
be rnati va. En lo s l ti mo s ao s d e s ta impuls has ta d e j arl as te rmi nad as las o bras
d el Pal aci o d e Go bi e rno , en H ermo s illo , grand e y co s to s o ed ificio que se l e vanta
e n la plaz a d e Zarago z a; pro mo vi el arre gl o d o las calles d e d i cha ci ud ad , que
fue ro n e mpe d rad as co nve ni e nte me nte y o rname ntad as co n ace ras d e as fal to d e
muy bo nito as pe cto ; llev cabo la e ntubaci n, po r cae r as d e hierro , d el agua
po tabl e que una po d ero s a i ns tal aci n d e bo mbas l e vanta d e l ro al gran d ique
co ns trui d o en el Cerro d e la Campana, la al tura ne ce s ari a para que el lquid o
pue d a s ubir las ms elevad as habi taci o ne s ; y o tras muchas o bras pbl i cas que
inici y llev cabo co n fo nd o s d el Es tad o pro mo vie nd o la ayud a d el vecind ario
cuand o se trataba d e o bras d e carcte r es pecial, co mo el H o s pi tal , ante s po co
meno s que aband o nad o y ho y un bue n e s tabl e ci mi e nto d e be ne fice ncia que d i ri ge
el i nte l i ge nte y cari tati vo Dr. B o rgge tti .
To d a la patri ti ca labo r d el Sr. Co rral y sus apre ci abi l s i mas pre nd as d e ca-
E S T A D O D E S O N O R A 593
rcte r, afabl e y ate nto co n to d o el mund o , mo d es to has ta el punto d e habe r s upri -
mid o e n s u d es pacho la ante s al a, cari tati vo co n el d e s graci ad o y e nrgico s in
s e ve ri d ad e n el cumpl i mi e nto d e la ley, hiciero n que baj e d el Go bie rno co n el cari o
y el e nvi d i abl e t tul o d e amigo d e to d o s . Es j o ve n to d av a y le re s tan mucho s ao s
d e vid a en lo s que s e gui r pre s tand o al pro gre s o d e su pas , que tanto ama, el
co ncurs o d e su tal e nto y d e sus activo s s ervicio s .
El que pro nto s ubi r la pri me ra Magi s tratura d el Es tad o para s us ti tui r al
Sr. Co rral, es tambi n co no cid o y apre ci ad o d el pue blo s o no rens e po r lo s acto s d e
s u pas ad a ad mi ni s traci n. El Sr. Ge ne ral To rre s en el Go bie rno es una garant a
para lo s i nte re s e s d el Es tad o , co mo lo fuel Sr. Co rral , y el pueblo e s pe ra d el pun-
d o no ro s o mi l i tar un bri l l ante pe r o d o ad mi ni s trati vo .
V. Instruccin pblica, Bibliotecas y Museos, Prensa. La i ns truc-
cin pri mari a cue nta e n el Es tad o d e So no ra co n 166 es cuelas o ficiales y 10 parti -
culare s , d e las cuales 108 s o n para nio s , 58 para ni as y 10 mi xtas . Las o ficiales
co s taro n el ao 1898 al Erari o 180.604 peso s y ellas as i s ti e ro n 8.650 alumno s d e
lo s 9.693 i ns cri to s . La e ns e anz a s e cund ari a se i mparte , o ficialmente, en el Co legio
d e So no ra i ns tal ad o e n la capital y pro vis to d e una biblio te ca y pe que o s gabi ne -
te s de f s i ca, qumica his to ria natural .
B I B L I O TECAS
Exi s te una i ns tal ad a en el Pa'.acio d e Go bierno d e H ermo s illo que cue nta co n
4.714 vo lmenes y bue n nme ro anual d e vi s i tante s .
PRENSA
Es te valio s o elemento d e e d ucaci n y pro gre s o es t bas tante d es arro llad o en
el Es tad o . Exi s te n actual me nte las s i gui e nte s publicacio ne s :
En H ermo s illo : La Constitucin, El Sol y El Heraldo.
En Guaymas : El Imparcial, El Domingo, El Comercio y La Razn Social.
En Magd al e na: La Voz del Estado y La Educacin.
En Al tar: El Progreso. En No gales : El Estado de Sonora. En To r n: El Yaqui.
En Al amo s : El Estudiante; y en Mo ctez uma: El Precursor.
To d o s es to s perid ico s apare ce n en es pmo l y s o n mo d erno s . Ni nguno es d iario ,
s o n s e manari o s bis e manario s .
VI . Poblaciones principales. Su industria y comercio.Las ciud ad e s
y pue blo s d el Es tad o d e So no ra, influid as po r la ri que z a d el Es tad o y po r el bene-
ficio d e las co s tas , pro gre s an rpi d ame nte , hallnd o s e ya cas i to d as ellas e n es-
tad o floreciente, no slo en su co mercio , s ino tambi n en la i nd us tri a que cue nta
co n i mpo rtante s ce ntro s manufacture ro s .
Para no s er pro lijo s no s re fe ri mo s tan slo las tre s pri nci pal e s .
H ERMO SI L L O
La capi tal d el Es tad o es t s i tuad a en el paral e l o 29 prxi ma al me ri d i ano 12
o ccid ental d e Mxico y d i s ta d e la co s ta d el Pacfico po co ms d e cien kilme tro s ,
l e vantnd o s e la o rilla d e re cha d el ro So no ra. Es ta ci ud ad , d e 8.287 habi tante s
s e gn el cens o d e 1895, pe ro que ho y no te nd r meno s d e 12.000, e s t ro d e ad a d e
e xte ns as hue rtas d e naranj o s , cuyo fruto co ns ti tuye una d e s us pri nci pal e s in-
d us tri as , y d el cual e xpo rta anual me nte lo s Es tad o s Uni d o s una fue rte canti -
d ad d e furgo ne s .
Su po ca al tura s o bre el mar (206 metro s ) y su po s i ci n"ge o grfi ca, hace n que
su clima s ea clid o , al canz and o la te mpe ratura media d el ao 24 grad o s y s in-
tind o s e en lo s mes es d e J ul i o y Ago s to un pe s ad o calo r d e 35 ce nt grad o s . En
cambio , lo s i nvi e rno s so n muy be ni gno s , o bs ervnd o s e que el te rmme tro no baj a
d e 9
o
en lo s d as ms ri guro s o s d el mes d e Fe bre ro .
Las hue rtas y j ard i ne s e ngal anad as co n naranj o s y limo nero s y co n l a es belta
pal ma d til, pre s tan ris ue o as pecto la po blacin que, po r o tra parte , cue nta
co n calles bue nas co mo la d e Do n Lui s , o rlad a d e rbo les frutal e s 'y co n vari o s
ed ificio s d e i mpo rtanci a.
H E R M O S I L L O . P A L A C I O DE G O B I E R N O
Entre lo s ms no tabl e s d e H ermo s illo po d emo s no mbrar el Pal aci o d e Go bi e r-
no , ed ificio d e he rmo s a fbri ca en el i nte ri o r, pero d e po co gus to en las fachad as
e xte ri o re s ; el co legio d e So no ra, la cate d ral en co ns trucci n y al gunas qui ntas y
re s id e ncias parti cul are s . Actual me nte se co ns truye un gran ho te l que s er d e lo s
principale s d e la Re pbl i ca po r sus d imens io nes , y hay el pro ye cto d e l e vantar un
co liseo e n s us ti tuci n d el que exis te y es mals imo .
La l l e gad a d el fe rro carri l es ta ciud ad , i mpri mi gran d es arro llo s u co mer-
cio que ho y cue nta co n cas as d e mucha i mpo rtanci a, co mo las d e lo s Sres . Eche -
varr a y C.
a
, B le y H no s ., Lo ai z a y C.
a
y Miguel Gaxio la; y e s tabl e ci mi e nto s d e
l uj o e n el ramo d e le nce ra y me rce r a co mo La Fama, La Moda, Las Fabricas de
Francia, La Torre de Babel y o tras .
La i nd us tri a se co mpo ne d e vari as fbri cas d e ce rve z a, hari nas , calz ad o , e te .,
s iend o las ms no tabl e s las s iguie nte s :
CERVECERA D E SO NO RA.-S. A.
Gerente: GEO GRUNI G
H E R M O S I L L O .
Si un e s tabl e ci mi e nto i nd us tri al pued e j uz gars e po r la calid ad d e sus pro d uc-
to s , la Cervecera de Sonora no ne ce s i ta s er vis itad a para co mpre nd e r su mag-
nfica i ns tal aci n, to d a vez que la cervez a e l abo rad a e n ella, s in co ntrae rno s
nue s tra o pinin, s ino e s cuchand o la d e cuantas pe rs o nas tuvi mo s o cas in d e co n-
s ul tar, es la me j o r d e la Re pbl i ca en co nd icio nes qu mi cas y d e pal ad ar.
Cuand o en H ermo s illo , d o nd e se e ncue ntra la fbri ca, tuvi mo s el agrad o d e
pro barl a, d es eamo s vi s i tar el e s tabl e ci mi e nto y l no s d i ri gi mo s , co nfiad o s en que
H E B M O S I L L O . U N A DE L A S B O DE GA S DE L A C E R V E C E R A D E S O N O R A
la amabi l i d ad d el Ge re nte Sr. Geo Gr ni g no s pe rmi ti r a re co rre r to d as s us
d e pe nd e nci as , lo que no slo hiz o co n afabi l i d ad ge rmni ca, s ino que tuvo bi e n
pro po rci o narno s d ato s curio s o s s o bre lo s d eps ito s y s o bre las maqui nari as .
En una manz ana d e te rre no , pro pi e d ad d e la Co mpa a, ubi cad a ce rca d el
Pal aci o Nacio nal y d and o fre nte las calles Allend e, Guanaj uato , Te huante pe c y
Co mo nfo rt, s o l e vantan lo s ed ificio s d e la fbri ca, e ntre lo s cuales hay uno d e tre s pi -
s o s , s o s tenid o s en su i nte ri o r po r co lumnas d e ace ro co n re s i s te nci a d e 160.000 kilo -
gramo s cad a una. En es to s d e partame nto s , d o nd e se e ncue ntran lo s grand e s
d eps ito s co n ce rve z a, se manti e ne co ns tante me nte la te mpe ratura al cero d el te r-
mme tro . H ay all 52 d eps ito s co n capaci d ad d e 6.250 litro s cad a uno d e ello s ,
lo s que pe rmi te n una e xi s te nci a d e 3.250 he cto l i tro s d e ce rve z a.
Al s ur d el ed ificio e s tn las maqui nari as para la e l abo raci n d e la cervez a,
s abe r: mo lino d e cilind ro s para la ce bad a, es tilo B e ck y Ro s e mbaum, co n po ten-
cia d e 5.000 kilo s d iario s ; ti nas co n s us mqui nas ane xas para la pro d ucci n d el
cald o ; ti nas para el co cimiento ; aparato s e nfri ad o re s , bo mbas , tanque s re ce pto -
re s , e tc., s iend o la pro d ucci n d e es te d e partame nto la de 5.000 litro s d e cervez a
e n 24 ho ras .
Al Ori e nte hay d o s alas d e ed ificio d e s ti nad as una d e s pacho y e s cri to ri o s y
o tra, co n d o s pis o s , la fabri caci n d el hielo , cuya mqui na es d e pate nte d e uno
d e lo s s o cio s d e la e mpre s a D. J aco bo Suchl e , y pro d uce qui nce to ne l ad as d e hielo
po r d a. El fre nte que d a vis ta al Po ni e nte lo fo rman d e partame nto s d o nd e se
l avan las bo te llas y se envas a la cervez a, co ntand o co n aparato s y ti l e s d e
lo s ms mo d e rno s , co n lo s que pue d e n embo tellars e y e mpacars e 8.000 bo te llas
d i ari ame nte . All he mo s vis to ya en us o la tapa auto mti ca que s upri me el tapn
d e co rcho y co ns erva me j o r la ce rve z a.
Es ta Empre s a, d e la que no po d emo s o cuparno s ms e xte ns ame nte po r fal ta
d e es pacio , e nv a s us bueno s pro d ucto s lo s me rcad o s to d o s d el Es tad o d e So no ra
y Oaxaca, Chi apas , J al i s co , Gue rre ro , Co lima y o tro s l ugare s d i s tante s d e H e r-
mo s illo , d o nd e s o n muy co no cid as las marcas Aguila pl i d a y Lager, meno s plid a,
que so n las ce rve z as es peciales que fabri ca.
Su e no rme pro d ucci n d e hielo le pe rmi te abas te ce r d e tan ti l art cul o cas i
to d o el Es tad o , d o nd e el ard i e nte clima o bliga lo s habi tante s hace r gran co n-
s umo d el mis mo .
En bre ve e s ta hermo s a fbri ca s er e ns anchad a para aume ntar s u ya co ns id e -
rabl e pro d ucci n d e ce rve z a, y se e d ificarn magnfico s d e partame nto s , e ntre lo s
cuales figura uno d e cinco pis o s , cuyo plano hemo s vis to y ad mi rad o e n sus bello s
d etalles arqui te ctni co s .
Fe l i ci tamo s la Co mpaa Cervecera d e So no ra, y e s pe ci al me nte su ge re nte
el Sr. Geo Gr ni g, cuya habi l i d ad y tal e nto para la ad mi ni s traci n se d ebe se-
gurame nte el xito que la mis ma o bti e ne .
LAS PLAYIT AS.F brica de conservas de fruta
d e D. MANUEL FERREI RA
H E R M O S I L L O .
No po r lo que ho y es en s es ta pe que a i nd us tri a, s ino po r el mri to d e su ini-
ci ati va y po r el po rve ni r que o fre ce , creemo s d e nue s tro d e be r me nci o narl a en
e s tas pgi nas .
La fund su pro pi e tari o D. Manuel Fe rre i ra y se d ed ica al envas e en al m bar
d e 16 20 grad o s , d e las frutas s i gui e nte s : d uraz no s , pe ras , manz anas , me mbri -
llo s y al bari co que s . Tambi n e nvas a to mate en su pro pio j ugo , y co mo to d as
e s tas f rutas se pro d uce n d e muy bue na calid ad y abund ante s en el d i s tri to d e
H e rmo s illo , no d ud amo s que el xito co ro nar en bre ve lo s e s fue rz o s d el Sr. Fe -
rre i ra o blignd o le e ns anchar s u e s tabl e ci mi e nto .
La i nd us tri a y el co mercio d el Es tad o d e So no ra y aun la mis ma agri cul tura y
la mi ne r a, vinie ro n recibir nuevo impuls o e n s u d es arro llo co n la creacin d e
un e s tabl e ci mi e nto d e crd i to que tanto s e ne ce s i taba y que po r fin se i naugur
baj o el no mbre d e
B A N C O D E S O N O R A
H E RMO SI L L O
BALANCE practicado l dia 31 de Julio
de 1899.
ACTI VO
Pesos Pesos
Exis tencia en metlico :
Oficina Central y Agen-
cias 442,527.55
B illetes de o tro s B anco s . 6,360.00 448,887.55
Exis tencia en cartera . . 337,415.56
Prs tamo s so bre prend as 21,590.00
Prs tamo s hipo tecario s . 89,000.00
Cuentas co rrientes deu-
d o ras 905,577.17
1.802,470.28
PASI VO
500,000.00
B illetes en circulacin . 750,000.00
Depsito s reembo lsables
750,000.00
la vis ta 93,578.46
Cuentas co rrientes acree-
d o ras 452,411.09
Fo nd o de res erva. . 3,480.73
Fo nd o de previsin . . . 3,000.00
1.802,470.28
H B B MO SI L L O , J O L I O 31 DE 1899.
Max Mller,
V. B. Gerente.
J. J. Pesqueira,
I nterventor.
BANCO D E SO NO RA. (S. A.)
H E R M O S I L L O .
Empe z s us o pe racio ne s el 10 d e
Ene ro d e 1898 co n un capi tal exhi-
bid o d e qui ni e nto s mil pes o s , y un
ao d es pus , el 30 d e Diciembre, abo -
naba ya s us acci o ni s tas un d ivi-
d end o d e 10 po r 100 s o bre el capi tal
me nci o nad o . Es te re s ul tad o no nece-
s i ta co me ntario s y bie n claro d emues -
tra cun grand e e ra la neces id ad que
hab a e n lo s ce ntro s co merciales , d e
un e s tabl e ci mi e nto que favo re cie s e
las o peracio nes y d es arro llas e el cr-
d ito .
A fin d e e xte nd e r su accin to d o
el Es tad o , es tableci age nci as en No -
gal e s y en Guaymas , co ntand o co n
co rres po ns ales en la B aj a Cal i fo rni a
y e n el e xtranj e ro que faci l i tan las
o pe racio ne s d e cambio s y giro s . Para
es to se e ncue ntra e n re lacin d i re cta
co n el De uts che B ank, B e rl n, Lo nd o n
Age ncy-Lo nd re s , H amburge r Fi l i al e
d er De uts che n B ank-H amburgo .
Se e ncarga d e co bro s en to d o el
Es tad o d e So no ra y en l a B aj a Cali-
fo rni a y emite billetes d e B anco que
reciben la par to d o s lo s B anco s d e la Re pbl i ca y e s pe cialme nte el B anco Ce ntral
Mexicano d e la capi tal .
La marcha d el B anco e s t e nco me nd ad a al s i gui e nte Di re cto ri o :
Pre s i d e nte Sr. Rafae l Rui z .
Vi ce pre s i d e nte . . Sr. J uan D/Cas tro .
Vo cal Sr. Ad o lfo B ley.
I d Sr. Lui s A. Mart ne z .
I d Sr. Prs pe ro Sand o val.
Ge re nte Sr. Max M ller.
I nte rve nto r . . . . Sr. J . J . Pe s que i ra.
To d o s lo s ante ri o re s s eo res so n bie n co no cid o s y pe rte ne ce n al alto co mercio
d e H e rmo s illo .
G U A Y M A S
Es ta ci ud ad d el Es tad o d e So no ra, s i tuad a o rillas d el go lfo d e Cal i fo rni a, es
una po bl aci n d e 6.569 habi tante s s e gn el cens o d e 1895, s i bi e n en la actual i d ad
pued e calculrs ele 8.000 almas . Ti e ne bo ni to as pecto y gran mo vi mi e nto me rcan-
til. Su pue rto es muy e xte ns o y abri gad o co ntra to d o s lo s vi e nto s vi rtud d e va-
rias is las mo ntao s as que co nvi e rte n el fo nd e ad e ro en un s i s te ma d e pe que as
rad as . En la parte e xte ri o r hay bue no s ancl aj e s para buque s d e alto bo rd o , y ti e ne
un faro en el cabo H aro , d e 4. o rd e n, d e luz bl anca co n d es tello d e mi nuto 'e n
mi nuto .
Entre lo s ed ificio s parti cul are s se cue ntan al guno s no tabl e s po r su mo d e rna
co ns trucci n. Tale s s o n la cas a d el Sr. Lui s A. Mart ne z , un gran ho te l , y o tro s .
Entre lo s o ficiales me re ce n es pecial me nci n la crcel muni ci pal , ed ificio d e re -
ci e nte co ns trucci n y hermo s a arqui te ctura y el ho s pi tal civil.
En Guaymas te rmi na la lnea d el fe rro carri l d e So no ra que pus o e s te pue rto e n
co muni caci n co n lo s Es tad o s Uni d o s del No rte .
GU A Y M A S. V I ST A DE L A C I U D A D Y DE L P U E R T O
El co mercio d e e s ta po bl aci n cue nta co n cas as d e mucha i mpo rtanci a, e ntre
las cuales no mbrare mo s al gunas muy no tabl e s po r el mo nto d e s us ne go cio s .
LUIS A. MART NEZ.
Comerciante, naviero, agente general y comisionista
Entre las e mpre s as nacio nale s d e nave gaci n, me re ce me nci o nars e es pecial-
me nte la d el Sr. Lui s A. Mart ne z , co n d o micilio e n Guaymas , que cue nta co n lo s
he rmo s o s vapo re s Alamos, Carmen, Ro Yaqui y Jalisco, y co n lo s velero s Rebecca,
Salvatierra, Agiabampo y Rambler.
Es to s buque s , po r s us bue nas co nd icio nes mari ne ras y d e velo cid ad , arras tran
GU A Y M A S . V A P O R A L A M O S , DE L A E M P R E SA NA V I E R A L U I S A . M A R T N E Z
cas i to d o el trfico que s e hace e ntre lo s pue rto s d el Go lfo d e Cal i fo rni a d e una y
o tra o rilla y d el Pacfico , has ta Maz atl n. Publ i camo s en e s tas pgi nas un grabad o
que re pre s e nta
el vapo r Ala-
mos fo nd e ad o
en las tranqui -
las aguas d e
Guaymas y po r
l pue d e j uz -
gars e d e l o s
o tro s buque s d e
vapo r d e lamis-
ma cas a.
Tambi n d a-
mo s aqu una
vi s ta d el her-
mo s o e d i f i ci o
mand ad o l e -
vantar po r el
Sr. Mart ne z , GU A Y M A S. - C A SA M E R C A N T I L DE D . L U I S A . M A R T N E Z
d o nd e i ns tal
lo s e s cri to ri o s y lo s grand e s almace ne s d e me rcanc as , s i e mpre lleno s d e mul ti tud
d e art cul o s que re ci be e n co mis in po r cue nta pro pi a.
So n d i gnas d e vi s i tars e aque llas vas tas d e pe nd e nci as , e s pe ci al me nte lo s es cri-
to rio s , amue bl ad o s co n to d o l uj o y co nfo rt, po blad o s d e d e pe nd i e nte s y d es d e
cuyas ampl i as pue rtas y ve ntanas se ve la bah a, o rillas d e la cual e s t la cas a
e d i fi cad a.
La ne go ci aci n d el Sr. Mart ne z co ns ti tuye uno d e lo s pri nci pal e s ce ntro s me r-
canti l e s d el pa s , y e ntre sus mltiple s nego cio s figuran lo s anexo s las s i gui e nte s
re pre s e ntaci o ne s me rcanti l e s :
Agente en Guaymas del Banco de Sonora, d e cuyo e s tabl e ci mi e nto de crd i to
po co hace no s hemo s o cupad o .
Age nte d e la Co mpa a e xpl o tad o ra d e las Salinas de la Isla del Carmen.
Age nte d e las po d e ro s as Co mpaas mi ne ras Progreso Mg. Co., Quintero Mg. Co.
y Palmarejo Mg. Co.
Age nte d e la Co mpa a d e Se guro s d e vi d a La Mexicana y
Age nte d e la Co mpa a d e Se guro s co ntra ince nd io s la Comercial Unin de
Linares.
PED RO CO SCA Y C.a S. en C.
Comerciantes, importadores y comisionistas
Ave ni d a VI I I , nm. 2 0 0 . G U A Y M A S . S O N . M X . Apartad o Po s tal , 4 1 .
Dire ccin po r cabl e : C O SC A , A B C . Co d e.
La i mpo rtante cas a me rcanti l d e lo s Sres . Pe d ro Co sca y C.
a
, fund ad a en
Guaymas hace ms d e ve i nte ao s , es t rami fi cad a en s us ne go ci o s co n to d a la Re -
V L ST A DE L A CA SA DK C O M E R C I O DE L O S S R E S . P. COSCA Y C."
pblica y muchas pl az as d el e xtranj e ro . Su giro abarca d i s ti nto s ramo s d e co mer-
cio , tanto e n art cul o s d e almacn co mo d e l e nce r a, haci e nd o grand e s o peracio nes
d e i mpo rtaci n
y e xpo rtaci n.
En es ta lti-
ma es la cas a d e
lo s Sres . Co sca
y C.
a
la ni ca
e xpo rtad o ra d el
acre d i tad o gar-
banz o d e So no -
ra, que enva
Santand e r (Es -
paa), po r vapo -
res e s pao l e s ,
e mbarcand o el
art cul o en Nue-
vaOrleans has ta
d o nd e lo re mi te
po r lo s fe rro ca-
rri l e s ame rica-
no s . Es ta e xpo rtaci n ti e ne su i mpo rtanci a, pue s la l ti ma re me s a que hemo s
vis to verificar fu d e 3.000 s aco s d e garbanz o .
La cas a Co sca y C.
a
es una So cie d ad e n co mand i ta fo rmad a po r lo s Sres . "Woh-
ler, B artni ng Suces o res d e Maz atl n y lo s Sre s . Pe d ro Co s ca, Gas par Zarago z a y
Gre go rio Al vare z ; es to s tre s l ti mo s s o n lo s ge re nte s d e la ne go ci aci n y baj o s u
hbil d i re cti va marcha s ta en la carre ra d e lo s nego cio s en co nti nuad o pro gre s o .
NO GAL ES
Es ta pro gre s i s ta po blacin s i tuad a e n la fro nte ra d e lo s Es tad o s Unid o s d el
No rte, s e d ivid e en d o s parte s , pe rte ne ci e nd o una Mxico y o tra lo s Es tad o s
Unid o s .
^Una l arga fila d e e s be l tas pi rmi d e s co n ins cripcio ne s en es pao l y e n ingls
s eala lo s lmite s d e ambo s te rri to ri o s . En la parte me xi cana lo s ed ificio s s o n po r
lo ge ne ral de d o s pis o s , to d o s mo d e rno s , co ns trui d o s en armo n a co n el clima c-
lid o d e l a ciud ad , l l amand o la ate nci n e s pe ci al me nte el Pal aci o Municipal re cie n-
te me nte co ns trui d o , prxi mo las e s tacio ne s d e lo s fe rro carri l e s .
La po s icin ge o grfica d e No gale s , en la fro nte ra, d o nd e nace el fe rro carri l d e
So no ra que s e d i ri ge H ermo s illo y Guaymas , favo re ce s u d es arro llo y o fre ce s er
en bre ve una ciud ad d e i mpo rtanci a.
VI I . Agricultura Cuntans e en el Es tad o d e So no ra 243 haci e nd as d e
campo _principales , d e las cuales e s tn d e s ti nad as 40 al cultivo d e la caa d e az -
car, 179 al d e lo s cereales , 3 al d e las frutas , 8 al d el mague yy 13 al d el tabaco ,
que pro d uce n grand e s canti d ad e s d e to d o s lo s art cul o s que se ad aptan al frti l
suelo s o no re ns e .
Las co s echas o bte ni d as en 1897 al canz aro n un valo r apro xi mad o d e 3.505.767
pes o s , s e gn d e mue s tra el s i gui e nte cuad ro d e la pro d ucci n po r d i s tri to s , refi-
rind o no s tan slo lo s pri nci pal e s ve ge tal e s .
CEREA L ES
CEBADA MA Z T RI GO
Canti d ad Val o r Canti d ad Val o r Canti d ad Val o r
Di s tri to s H e cto l i tro s Pe s o s H e cto Utro s Pe s o s K i l o gramo s Pe s o s
Alamo s . . 3.000 19.500 80.000 200.000 5.041.000 205.000
Al tar . . 1 . 0 0 0 3.000 12.000 42.000 5.000.000 200.000
Ariz pe . 3.306 9.918 14.020 42.360 1.150.298 46.051
Guaymas . 180 450 46,540 118.202 574.100 28.705
H ermo s illo . 19 150 21.810 90.150 4.005.000 231.500
Magd al e na . 12.466 43.631 5.920 17.760 3.860.240 193.012
Mo cte z uma. 10.719 40.732 1.190.000 59.500
Sahuari pa . 13.485 42.504 335.946 17 211
Ure s . . 780 2.340 18.445 38.890 3.387.561 169.378
20.751 78.989 222.939 632.598 24.544.145 1.150.357
L E G U M I N O S A S
A K VB J F RI J O L (GARB ANZO S
Canti d ad Val o r Canti d ad Val o r Canti d ad Val o r
Di s tri to s H e cto l i tro s Pe s o s H e cto l i tro s Pe s o s H e cto l i tro s Pe s o s
Alamo s . . 10.500 52.500 15.000 75.000
Ari z pe . 266 1.729 2.400 24.400 292 2.336
Magd al e na . 45 450 4.427 44.270 403 4.003
Mo cte z uma. 395 1.975 3.320 19.920 41 205
Sahuari pa . 5 45 770 5.893 5 45
Ure s . 105 1.050 7.615 28.660 370 1.480
816 5.249 29.032 175.643 16.111 83.069
S O L N E A S PL A NTA S RA CES
. C H I L E VERDE r SE.-O CA MO TE PA PA
Canti d ad Val o r Canti d ad Val o r Canti d ad Val o r
Di s tri to s Pe s o s K i l o g. Pe s o s K i l o g Pe s o s
Alamo s . . 35 7.500 900 1.380 207
Al tar. . . 3.000 8.000 640 2.000 160
Ari z pe . 5.160 1.070 160 8.320 665
H ermo s illo . 2.375 2.000 240 2.000 200
Magd al e na . 7.136 5.000 300 116.210 9.296
Mo cte z uma. 3.780 1.620 129
Sahuari pa . 2.672 61.050 4.953
Ure s . . 6.761 10.346 1.034 13.875 1.387
30.919 35.536 3.403 204.835 16.868
O L EA GI NO SA S DERI V A DO S DE L A CAA
CACAH UATE PANO CH A MI E L E S
Canti d ad Val o r Canti d ad Val o r Canti d ad Val o r
Di s tri to s H e cto l i tro s Pe s o s K i l o gramo s Pe s o s K i l o gramo s Pe s o s
Alamo s . 185 740 18.400 2.760
Al tar . . 50 450 20.000 2.000 1.000 100
Ari z pe . 35 210 78.350 7.835 2.400 480
Guaymas . 8.940 1.783
180 H e rmo s i l l o . 44 360 80.000 16.800 3.000

180
Magd al e na. 10.240 2.560 1.275 573
Mo cte z uma. 75 375 97.140 17.485 5.250 1.312
Ure s . . . 890 2.770 695.540 69.554 1.400 350
1.279 4.905 1.008.610 120.782 14.325 2.995
Di s tri to s
Alamo s .
Al tar
Ari z pe .
Guaymas
H ermo s illo
Mo cte z uma
Sahuari pa
Ure s . .
A L CO H O L ES
24 1.200
A GUA RDI ENT E DE CAX A TEQUI L A
Canti d ad Val o r Canti d ad Val o r
H e cto l i tro s Pe s o s H e cto l i tro s Pe s o s
24 1.200 2.840 85.200
100 4.000
20.950 838.000
200 8.000
100 3.000
335 16.750
2.060 53.120
1.190 89.250
T EX T I L ES
AL GO DN
Canti d ad
27.775 1.097.320
TAB ACO
Canti d ad Val o r
K i l o g. Pe s o s
7.050 2.115
Al tar. . . .
5.000 2.000
17.318
Guaymas . . 18.250 3.650
H e rmo s i l l o . 6.000 3.600
Magd al e na. . . 12.940 2.588
Mo cte z uma 49.500 14.850
17.150 769
222.190 46.890
Val o r
K i l o gramo s
23.000
120.000
Pe s o s
8.510
42.000
37.000 4.070
180.000 54.580
En lo s ante ri o re s d ato s no figuran las frutas que co ns ti tuye n i mpo rtante pro -
d ucto en el Es tad o , e s pe ci al me nte la naranj a, d e la que se e xpo rtan fue rte s can-
S O N O R A . C A N A L DE L Y A Q U I EN L O S H O R N O S
ti d ad e s to d o s lo s ao s lo s Es tad o s Unid o s , d o nd e co ns iguen alto s precio s po r su
bue na calid ad .
En lo s d i s tri to s d e H e rmo s i l l o y Guaymas es d o nd e e xis te n mayo re s hue rtas
d e naranj o s d e s ti nad o s la e xpo rtaci n.
VI I I . HHinera, El Es tad o d e So no ra, e n es ta rama d e ri que z a natural , es
el pri me ro d e la Re pbl i ca, s iend o el que mayo r nme ro d e minas y placeres d e
o ro po s ee en e xpl o taci n actual me nte .
Las mi nas to d as que s e benefician en el Es tad o s o n 130, que se d i s tri buye n
po r mi ne ral e s en la fo rma s i gui e nte :
De o ro 56
De o ro y pl ata 24
De o ro y co bre 3
De pl ata . 39
De pl ata y plo mo 1
De pl ata, co bre, plo mo y z inc. 6
De plo mo 1
130
Es to s mi ne ral e s han pro d uci d o en el ao 1897 la canti d ad d e 234.823.140 ki-
lo gramo s d e mi ne ral , co n valo r apro xi mad o d e 4.883.851 pes o s , habind o s e o cu-
pad o 4.776 pe rs o nas en la e xtracci n.
I X . Ganadera. . Otra d e las pri nci pal e s ri que z as d e So no ra la co ns ti tuye la
ganad e r a, para cuya i nd us tri a se pre s ta el s uelo d e to d o s lo s d i s tri to s d el Es tad o .
Segn d ato s o ficiales , que d ebemo s co ns i d e rar baj o s po r las raz o ne s tantas
vecs e xpre s ad as , e xi s t an e n 1898 las s i gui e nte s cabe z as d e ganad o vacuno y ca-
ballar :
GA NA DO VACX O GA K A K O CA B A L L A R
Cabe z as Val o r Cabe z as Val o r
Di s tri to s Pe s o s Pe s o s
Al tar. . . 87.516 212.792 1.393 3.398
Ari z pe . . 22.500 225.000 1.271 12.710
Alamo s . 13.168 131.680 2.693 26.930
Sahuari pa . 13.167 131.670 791 7.910
Magd al e na. 17.638 176.380 1.725 17.250
Mo cte z uma 20.508 205.080 1.850 18.500
Guaymas . 11.950 119.500 1.620 16.200
Ure s . . . 17.439 174.390 1.800 18.000
H ermo s illo . 13.220 132,200 1.982 19.820
217.106 1.508.692 15.125 140.718
X . Vas de comunicacin y transporte. El Es tad o d e So no ra cue nta
tan slo co n una va frre a que es el fe rro carri l que parte d e No gal e s y te rmi na
e n Guaymas . Co mo en o tro l ugar mani fe s tamo s , e s ta lnea pus o en co municacin
las pri nci pal e s ci ud ad e s s o no rens es co n lo s Es tad o s Uni d o s d el No rte , pe ro que-
d aro n po co meno s que en el mis mo ai s l ami e nto que te n an re s pe cto d e la capi tal
d e la Re pbl i ca.
El vi aj e e ntre Mxico y H ermo s illo es co s to s s imo y l argo , pues han d e reco -
rre rs e 1.971 ki l me tro s d el Fe rro carri l Ce ntral has ta El Pas o y d e all alguno s cen-
te nare s d e millas en fe rro carri l e s ame ri cano s , has ta llegar No gales .
Ad e ms d e la gran e xte ns i n d el camino , y d e las mo l e s ti as co ns i gui e nte s
pas ar y re pas ar d o s ad uanas en el mis mo viaje , es i nco nve ni e nte po r to d o s co n-
cepto s es ta d e pe nd e nci a d e la naci n vecina que s ufre la Re pbl i ca y urge po r lo
tanto abri r una co municacin d i re cta si no po r el Es tad o d e Chi huahua, al meno s
po r el mar, l i gand o co n fe rro carri l al gn pue rto d el Pacfico .
Po r o tra parte d ebemo s hace r pre s e nte que el Fe rro carri l de So no ra, co rre po r
una va tan mal co ns trui d a y en tan d es cuid ad o es tad o d e co ns ervacin que se
vi aj a rezando el Credo ante aquello s mltiple s peligro s que al vi aj e ro se o fre ce n.
Lo s carruaj e s so n viejo s y d e s pi ntad o s y el trato d e lo s emplead o s bien po co
atabl e po r ci e rto para lo s pas aj e ro s . Es muy fre cue nte leer en las pi z arras d e las
e s taci o ne s el s i gui e nte anunci o d el mo vi mi e nto de tre ne s :
D a tanto s
Tre n d el No rte . . . . No se sabe.
Tre n d el Sur . . . . No hay.
,
T o d o e n e s t a e m
pre s a anunci a el co nve nci mi e nto que ti e ne d e que es t l l amad a
a d e s apare ce r, tan pro nto o tra lnea naci o nal (que re mo s d ecir en te rri to ri o na-
ci o nal ) aco rte la d i s tanci a e ntre Mxico y So no ra.
La co municacin, pue s , d e es te Es tad o co n el res to d e la Re pbl i ca se ve ri-
fica po r las i nacababl e s carre te ras ms meno s trans i tabl e s , que e nl az an sus po -
blacio nes pri nci pal e s y pe ne tran e n Chi huahua s e rpe nte and o has ta lo infinito para
s al var la Si e rra Mad re.
La co muni caci n mar ti ma es ms acti va y natural me nte ms fci l y rpi d a
graci as lo s buque s d e vapo r d el Sr. Lui s A. Mart ne z d e que ya hemo s habl ad o
y a lo s d e o tras e mpre s as , as co mo lo s mucho s velero s que hacen co nti nuad o
trafico e ntre lo s pue rto s d e la B aj a Cal i fo rni a y lo s d e So no ra y Si nal o a.

K
Pad i l l a Francis co ,
Pe s que i ra & Co . F.,
Pad i l l a J e s s ,
Do nad ie u H e rmano -,
El i as L . Manue l ,
Co rella yDuran,
Ocho a J o s Manuel,
L una J e s s O.,
Luna J ulio ,
Gud io Po l i carpo ,
Luna & Co., J ul i o ,
Mart ne z yLuna,
Rui z yEs calad a,
Villa Rmul o b.,
Lpez H e rmano s ,
Valencia Migue l S.,
Distrito de Alamos
B al d e rrama J uan F.,
B ley H e rmano s ,
Md icis Do mingo ,
Quo ng, Gung L ung yC.
a
,
Santi ni Panfi l o R.,
Al vare z Saturni no ,
Es cal ante I s abe l V. d e,
B o urs T.R.,
Al mad a & Co . Angel,
Al mad a yH e rmano Rafae l ,
Amparn I no ce nte ,
Cas tro J uan S.,
B o rque z Fl avi o A.,
Mo rales y Campo y,
Ro s s yQuirs ,
Mo rale s J e s s ,
Ti rad o J e s s ,
Qui nte ra, Mining Co .,
Terraz as B e nj am n B .,
Ro s as F; I .,
B o rquez Fed erico ,
Campay Salvad o r .T.,
Pabl o s M. J .,
Pe uuri H e rmano s ,
Enci nas Ed uard o ,
Olea Francis co B .,
Lavand e ra Rafae l ,
Campa E.,
Guti rre z M., M.,
I barra Ro que ,
Carlo s J uan B .,
Duarte yC.
a
,
Gilbe rto Carlo s ,
Ro me ro J o aqu n,
Po rchas Ange l N.,
Aguayo Pe d ro B .,
Truj i l l o Fe d e rico ,
B anamichi.
Fro nte ras .
San Fe l i pe .

Aco nch.
B aco achi .
Alamo s .
Navo jo a.
Ad uana.
H uatabampo .

Qui ri e go .
Mo va-:.

Ro s ario .
Pro mo nto ri o s .
Rio Chico .
Sahuari pa.
Mo nje Ed uard o .
Truj i l l o Gabriel,
Enci nas Al fre d o ,
Truj i l l o H e rmano Fe d e rico ,
Acedo Ramj n,
Aguayo H e rmano s ,
Smi th Franci s co ,
Si que i ras & Co . Carlo s ,
Galvn Rupe rto ,
Mo o re Geo rge,"
Avils Migue l,
Campo E.,
Eminas S.,
Melend rez P.,
Olea yH e rmano M. d e J .,
O rte ga Carme n,
Valenz uela Arcad io ,
Sahuari pa.
Ari ve chi .
Mul ato s .

Tri ni d ad .
B acano ra.
Tacupe to .
Distrito de Magdalena
Mungu a H e rmano Ramn, Magd al e na.
Fai Lee,
I ri go ye n yH e rmano Francis co ,
Fo n Qui,
Ro d r gue z Fe rnand o , -
Co ntre ras A. R.,
Sto rman J . B .,
H ermo s illo Francis co G., No gales .
Co mpaa Co mercial d e So no ra,
Do nad ie u H e rmano s ,
Mix L. W. y C.
a
,
Se ve yH . L.,
Cas ano va C. M.,
Es calad a H e rmano s ,
Levn Enri que ,
Co rella Gabriel, I muri s .
Calera J e rni mo ,
Fi gue ro a Mart n, Cucurpe.
So to Santo s ,
Distrito de Moctezuma
Mo ntano J o s M.
a
, Mo ctez uma.
Wo o d ward Ge o rge ,
Mo reno J o s I ., Granad o s .
Duraz o Venancio ,
Mo o re E. G., Cumpas .
Mald o nad o , Ro bles & Co .,
Pe s que i ra y C.
a
J . F.,
Qui ro ga M. R.,
Ri o rd an A. C..
Yez Efra n M., H uas abas .
Mo reno Po l i carpo ,
Dvi l a y C.
a
Lo re to , B acerac.
Zo z aya J o s G.,
Mund yH . M.,
Truj i l l o Eulo gio M., Lampaz o s .
V
T s o n >
6
'
Comerciante, Naviero, Agente genera! y Comisionista
VAPORES:
Alamos
Carmen
Rio Yaqui
Jalisco
Agente del Banco de Sonora,
d e la s al de la I sla del Carmen,
y de las compaas mineras Pro gres o Mg. C,
Quintero Mg. C. y Palmarejo Mg. Co
VELEROS:
Rebecca
Salvatierra
Agiabampo
Rambler
- A- GE 1ST T E
de l a Co mpa a d a Se guro s co atra I nce nd i o s
CO MERCUL 1I H DE LI NARES
-A G E N T E
d i l aCo mpa a d e Se guro s d e vi i a
L A MEXICANA
(Vas e la pgina 59 8)
Distrito de Guaymas
Agui l ar Suces o r F. A., Guaymas .
B as tn D.,
H o rvi l l e ur ySavre ,
Mo rale s Arturo ,
M ller & Co . Suces o res G.,
Mexa y H e rmano Vicente.
Seld ner Franci s co ,
B o rs ti l Francis co vo n.
Co sca yC.
a
Ped ro , 7.
a
Avenida 200. (Vas e la
(pg. 600).
Wo l f H .
Zeniz o J uan,
B ri ngas J uan N., Guaymas .
Fl o re s M.,
Marche bo uts M.,
On Cho ung & Co .,
H e rri hijo s W.,
H e rri yH ue rta,
Martne z Lui s A. (Vase la pg. 598).
Singer Manufacturi ng & Co .,
Fe rri o yPi nto ,
Fay Y ue n Chung & Co .,
B ulle & Co . A., Apartado 27. Librera y p pele-
ra, representante de la casa Ramn de S. N.
Araluce, de Mxico,
H ue rta Francis co de l a,
Mrquez F.,
Wi ng Cho ng,
Ll at L ung J uan,
Graff Armi o ,
Garc a B ri ngas yC.
a
,
Pre ci ad o J . S.,
Wate rs Pi e rce Oil & Co
H o ng Le e & Co .,
Ll i te ras J uan,
Al mad a T.,
Co rral & Co., B e ni to ,
Pati o Li brad o O. d e,
Cruz H no s .,
Fi e rro Cruz ,
Lamarque J . M.,
Quo ng Cho ng,
Tro nco s o I gnaci o ,
Tellechea Guad al upe ,
Vega V. d e l a,
Fi e rro Ro d o lfo V.,
Gue re a Manuel,
Guaymas .
To rin.
Po tam.
610
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE SONORA
Y e pi s Al e j and ro C., Po tam.
Mexa y H no . V. R.,
Pare d e s y H no .,
Mare s ti ni J o s ,
Sal az ar J . A., Co co rit.
Otero hi j o s J o s F.,
Rubi o J o s M.
a
, Md ano .
Fo nt, Pe at y C.
a
,
Distrito de Ures
Cas ano va J e s s , Ure s .
Ocho a Franci s co J .,
Agui l ar F. C., '
Arai z a Manue l M.,
H e rnnd e z J o aqu n,
ELilleen L ui s ,
Rui z J uan,
Rui z J uan M.,
Salcid o Francis co A. Suces o r,
Ro mo y C.
a
Rafae l ,
Tamayo M.,
Tllez Franci s co J .
Sicre H no s .,
Si nge r Manufacturi ng Co .,
Chai Po i Lee y C.
a
,
Arai z a Manuel,
Duarte y C.
a
A. A., B atuc.
Guti rre z J ul i n J .,
Arviz u y Navarro ,
Pe uuri Aniceto E.,
Lpez Ramn, H o rcas i tas .
Zud i ate Anto nio ,
Arviz u Ramn C.,
Fe rnand e z Canto ya Rafae l ,
Abas cal Manuel,
Mart ne z Santi ago B .,
Tapi a Migue l,
Co ntre ras J . A.,
Carranz a C. C.,
Ro bl e s Manuel M.,
Co ntre ras Tri ni d ad ,
Fi gue ro a F. E.,
Pal afo x J o s C.,
Agui rre J e s s ,
Navarro Emiliano M.,
Pal afo x Epi taci c,
B ryan Samuel M., >
Mald o nad o Manuel M., Suaqui .
Os te rman Pabl o ,
Lpez J e s s A.,
B o nnaud J ul i o , Opo d epe,
Ri ve ra Mart n,
B ri ngas Samuel, Suyo pa.
To na Co nrad o ,
Cano Fid encio , San Anto nio .
Rayn.
San Pe d ro .
Matape .
Ro mo Ed uard o , Maz atn.
Distrito de Hermosillo
Enci nas Carmn S. d e, abarro te s , Tampico 7.
B us tamante J o s , id ., D. Lui s 88.
Camn Guille rmo , id ., Tampico 47.
H arri ngto n J . F., F. C. d e So no ra.
Galaz Ro s end o L., abarro te s , Gue rre ro 17.
Camn Fe rnand o , id ., Carme n 86.
Camn J uan F., id ., Tampico 85.
Ene m as L ui s , id ., Tampico 22.
Es cal ante Ri card o , i d ., Que rtaro 2.
Rubio Pablo , canti na, Pl az a Zarago z a.
Maz un J o s F., e mpre s a carruaj e s , D. Lui s .
To nella Fl i x, canti na, D. Lui s .
B e ce rri l Manue l , abarro te s , Po rfi ri o Daz 10.
Ro d r gue z Ro d o lfo , id ., Tampico 72.
Ycaz a Manuel D., i d ., Po rfirio Daz 57.
Gmez Tirs o M., id ., Que rtaro 11.
Arvalo B ibiano , id ., Po rfirio Daz 70.
K raf t Samue l H ., id .,
Fac Cho ng Sing & Co . Gue rre ro 29.
B ley H no s , fabri c. y co mis io nis tas , Gue rre -
ro 29.
Cas tro J uan D.,
Cald ern Anto nio , Tampico 34.
Eche varr a Carmelo , Fabricante y Comisio-
nista.
Gaxio la Miguel, co mis io nes , D. Luis ,
Cervecera d e So no ra (Vase la pg. 595)
H o rvi l l e ur y Camn,
Daz y Nico ls ,
J ai me y C.
a
M.,
Wo o lf H .,
Lo ng y C.
a
J uan,
Mo nte ve rd e Gabrie l,
Lo ai z a & Co . F.,
Mi rand a J o s M.,
Le y & Co . Simn,
May Ge rard o ,
Cho ng Pe ng & Co .,
Po s s elil & Co . Lui s ,
Quo n-Fo -Lang & Co .,
Daz Ri card o ,
Quo n Lee On & Co ..
Rui z Rafae l ,
Abril J e s s ,
Fac-On-Ving-& Co .,
H i ng L ung J uan,
Y ue n J o s , Fb. de Cigarros La Maripo s a.
Quo n-San-Cho ng & Co .
Ayo n Ramn,
B urt J . L.
B ulle & Co ., Li bre r a y Pape l e r a, Age nte s d e
la cas a de Rauin d e S. N. Araluce d e Mxico .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE SONORA 611
B aj o rque z y Lamarque .
Charpe nti e r & Co . J uan C.
Ro l d an y H o nrad o ,
B anco d e So no ra S. A., Gerente Max Mller
(Vase la pg. 597).
I caz aManue l , fbri ca d e ci garro s La Me xicana
Aco s ta J o s M.
a
R., fbri ca calz ad o .
Gmez Teo d o ro , i d .
B ajeca Manue l , fbri ca l ad ri l l o s .
Cambus to n Lui s , H o te l Cambus tn.
Co hn H no s . H o te l Co hn.
B al d e rrama I ns , H o te l Alamo s .
Pine ll To ms , H o te l Francs .
Mo nte ve rd e y O. B ri e n, Re po s te r a.
Lo aez a y C.
a
F., I mpo rtad o re s .
Marburg y L d e rs , brica de ropa.
May H no s . La Mo d a, i mpo rtad o re s .
H o rvi l l e ur y Camn, Ciud ad d e Pars .
Co rral B enito , abarro te s .
K raf t Samue l H . canti na.
We i d ne r Ed uard o , l i bre r a.
Suare z B enito ; bo tica me xi cana.
Avila J . M, bo tica al e mana.
Pal me r y Marburg, co mis io nes .
Vale ncia Francis co , s o mbre re ra.
Fl i x Pas cual , id .
Zambo a Franci s co , s as tre r a.
Durn Francis co , id .
H e rnnd e z Eul al i o , id .
Carvaj al Fabi n, id .
Enci na Al fre d o R., Villa Seris .
Garca Anto nio ,
Gaxio la I gnacio ,
Valenz uela J . F.
Ro mo Do lo res , ' L as Pri e tas .
To rre s R. P.,
Araiz a F. M.,
B o rgaro y C.
a
, La Co lo rad a.
Es que r R., ,
Ortiz y Macas ,
O rte ga Ri card o ,
Pad re s M.
Pri ce M. W., s
Tri v n Fe d e ri co , To rre s .
Lachman Ed uard o ,
Mo ntijo Ral ,
D IRECT O RIO IND UST RIAL
Distrito ile Altar
Wal te r J ai me , mo lino d e tri go , Saric.
Caballe ro y C.
a
J ., id ., Oquito a.
Caballero Fe d e rico , id .,
Ro d r gue z A. A., i d ., Al tar.
Es co bar Franci s co , i mpre nta,
Sing G. K ., mo lino d e tri go , Tubutama.
Mari ne an Suc. E., id ., Cabo rea.
Distrito de Arizpe
Mo nto ya J o aqu n, Ariz pe .
Pe s que i ra I gnaci o , mo lino d e trigo , Ariz pe.
Acua Luca F.. id .,
Co rella J o aqu n, id ., B anami chi .
Mo lina H no s . i d .,
Co rella y Durn, id ., San Fe l i pe .
Vale ncia Miguel S., id ., B accachi.
Distrito de Alamos
Quiro z Pe d ro S, mo lino d e tri go , Navo j o a.
Parad a J . R., id ., Quiriego .
Co rella Gabriel, id ., I mur s .
Otero Guad alupe , id ., Alamo s .
Al mad a Al e j and ro , al ambi que ,
Distrito de Moctezuma
Mo reno Po l i carpo , mo lino de tri go , Granad o s .
Distrito de Guaymas
Agui l ar Suc. J . A. mo lino d e tri go , Guaymas .
Mo ller y C.
a
Suce. G., fbri ca d e hilad o s y
tejid o s , Guaymas .
Fo Cho ng & Co . id . de ro pa,
Fung Chung Lung, id . d e calz ad o ,
Marche bo ut M.,
Me. Do nald J . D. J ., mo lino d e tri go , Po tam'.
Distrito de Ures
Agui l ar y Mo rales , mo lino d e tri go , Ure s .
Acua Francis co , i d ., H o rcas i tas .
Vale nz ue la Plcid o , id .,
Carranz a J e s s A.,
Rayn.
Distrito de Hermosillo
Gran Ce ntral Mining Co ., Co mpaa Mine ra,
Minas Pri e tas .
Cres tn Co lo rad a Co ., id ., L a Co lo rad a.
Me. K arty Geo J ., id .,
Wyman Geo , id .,
D IRECT O RIO D E LA PRO PIED AD
PRO PI ET A RI O S DE FI NCA S URB A NA S ESTI MA DA S
EN M S DE DI EZ MI L PESO S
Distrito de Altar
Se rrano H no s .
Distrito de Alamos
Al mad a Angel,
B al d e rrama J uan F.,
I barra Mar a A. d e,
Lamad ri d Ro s e nd a G. d e,
Garca Pe d ro A.,
Sati ni Pnfilo R.,
Otero Guad al upe F. d e,
Al tar.
Alamo s .
612
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE SONORA
B o uro F. R.
Qui nte ra Mining Co .,
Otero Tranqui l i no ,
Distrito de Sahuaripa
Enci nas S.,
Distrito de Magdalena
I ri go ye n y H e rmano Franci s co ,
B o jo rque z M. A. d e,
El i as J o s M.
a
,
Garc a J e s s O.,
Mas care as Manuel,
Sand o val y C.
a
, P.,
Mart ne z Sal vad o r,
To urni e l Pabl o F.,
Distrito de Guaymas
Agui l ar Sucs . F. A.,
B as tn D.,
Co sca Ene d i na V. d e,
H al e Carlo s E.,
Zeniz o J uan,
Lo aiz a y B us tamante ,
B ri ngas J uan N.,
H e rnnd e z B . G. d e G.,
H e rnnd e z M. G. d e,
Co bo J o s e fa R. d e,
Aguayo Manuel,
Garca J . G.,
Mart ne z L ui s A.,
Seld ner Po l i na M. d e,
Camn J uan P.,
Mo rn Anto nio ,
B as o z abal J uan,
Gayn Ange l a O. dd,
Ri ve ra J .,
Ce rvante s S.,
Campillo F. M.,
Es pri u Angela M. d e,
B o id e R. d e,
Chis em Pe d ro B .,
Canez A. W. d e,
Es co bar Catari na C. D.,
Arn n Graff,
Gaxio lo J o s M.
a
,
I i go Caye tano L.,
Ri ve ra F. M.,
Al mad a Manue l A.,
Enci nas Do lo res ,
Eche varr a A. A. d e,
B us tamante Lui s a G. d e,
I vi s M. Lelevier Suces o res ,
B o rgaro Es te ban,
Fl o re s Francis co ,
Mayto re na J o s M.
a
,
Alamo s .
Ad uana.
Ro s ari o .
Tri ni d ad .
Magd al e na.
No gales .
Guaymas .
Distrito de Ures
Mo rale s Lauro , Ures .
Distrito de Hermosillo
Camn J o s , H e rmo s i l l o .
Camn J o s P. M.,
Camn Do lo res M. d e,
Crd o ba Te re s a C. d e,
Mo nte ve rd e J o s ,
Co rral Ramn,
Rubi o Mati l d e ,
Campo d o nico J uan,
Durn Ad o lfo ,
Ro d r gue z L ui s C.,
Camn J uan F.,
Ro d r gue z E. Manuel,
Es pi no s a Fe rnand o ,
Fl i x Mar a A., >
Arviz u J e s s J .,
Carpe na Guad al upe ,
Carpena Ramn A.,
Cubillas So fa Z. d e,
Gaglio Re fugi o S.,
Gnd ara Carme n S. d e,
No rie ga Alfre d o G.,
Sure z B e ni to ,
Fl i x Emilio ,
Sure z Filo meno ,
Cas tro J uan D.,
Cald ern Anto nio ,
Go nz lez Franci s co M. d e,
Gmez Le o nard o ,
O rte ga Carme n,
Fo rte J o s M.
a
,
Guti rre z Carme n M.,
Ayn Ramn,
Es co bo s a J e s s R. d e,
Mo nte ve rd e Carme n A. d e,
No ri e ga Te re s a M. d e,
Mo nte ve rd e Delfina,
To rre s Ame lia,
Eche ve rr a I ld efo ns o ,
Ortiz Gabrie l,
Durn Ad o lfo ,
Enci nas Al fre d o R., Seris .
Garc a Anto nio ,
P R O P I E T A R I O S DE F I NCA S RSTI CA S ESTI MA DA S
EN M S DE DI EZ MI L PESO S
Distrito de Altar
Guy Re i s me rs ho ffe r, Al tar.
B ryant y "Winters,
Ro d r gue z A. A.,
Se rrano Raque l M. d e,
Arai z a Evari s to ,
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE SO NO RA 613
Mnd ez Faus ti no , Al tar.
Ortiz Fe rnand o ,
Serna Franci s co ,
B e atty J o hn C.,
No ri e ga J o s M.
a
G.,
Ro bled o Lui s , Tubutama.
Co mpaa Minera S. Pe d ro , Cabo rca.
Mari ne au C. Suces o res ,
Distrito de Arizpe
Caraway H arri s L., Ariz pe .
El i as I gnaci o 'E.,
Garca Santi ago .
Pe s que i ra I gnaci o F., "
Gird Le vy F..
Acua Luc a F.,
Came rn Co lin,
Pe d raz z ini J uan,
Ro gel y so cio s C., B aviaco ra.
Luna Fe l i pe S., Fro nte ras .
El i as Manue l ,
Mald o nad o Ad ri n, B aco achi.
Distrito de lamos
Co rbal Quirino , lamo s .
Lamad ri d Ro s e nd a G. d e,
Garca Pe d ro A.,
Pad i l l a J o s e fa F. d e,
Salid o H .,
Mo nts J o s I .,
Salid o J o s d e J e s s ,
H ill B e nj am n R.,
Otero Guad al upe F. d e,
Ramo s Alberto ,
Al mad a y C.
a
Ange l ,
O rranti a y Quiro z , Navo j o a.
Mo rales y Garc a,
Y al d e rrai n J e s s , H uatabampo .
Duarte y C.
a
Migue l F., R 0 Chico .
Distrito de Sahuaripa
Aguayo Pe d ro B ., Sahuari pa.
Enci nas Migue l,
Valenz uela Re fugi o C. d e,
So to J e s s , Arivechi.
Silvas Anto nio ,
Aguayo H e rmano s , Mul ato s . '
Aguayo Ange l , Tri ni d ad .
B raun Carlo s B ., 8
Aviles Miguel,
Campa E.,
Distrito de Magdalena
Gallego Franci s co , Magd al e na.
Pi e rs o n J o s ,
Lo aiz a TV.,
B arne tt Guillermo ,
Clark Al e j and ro , Magd al e na.
Mo lina Miguel,
Elias J o s M.
a
, No gal e s .
Mas care as Manuel,
Pro to H e rmano s ,
Sand o val & Co . P.,
Co rella Gabriel, I muri s .
Co rella Rafae l ,
Distrito de Moctezuma
Mo nge Angel, Mo ctez uma.
Mo nge Manuel I .,
Mo reno J o s I ., Granad o s .
Duraz o Venancio ,
Mo reno Po l i carpo ,
B arulo Gilberto , Cumpas .
Scherman M. M.,
Zo z aya J o s G., B acerac.
Distrito de Guaymas
Agui l ar Suces o res F. A., Guaymas .
Mo ller y C.
a
Suces o res G., >
I be rri W.,
Lo aiz a y B us tamante ,
B ri ngas J uan N., _
Aguayo Manuel,
And rad e Guillermo ,
Camn J uan P.,
Es co bar Catari no C. d e,
El i as Pl utarco ,
Enci nas Do lo res ,
Garc a Teles fo ro , j,
Fl o re s Franci s co ,
Mayto re na J o s M., ,>
Tapia Francis co ,
Ri ve ra J e s s , S. Marcial.
Distrito de Ures
Villaes cuz a J o aqu n, Ures .
Agui l ar F. C.,
Agui l ar J o aqui na G. d e,
Arviz u Lucas ,
Nane tti Do lo res M.,
Lpez Franci s ca M. d e,
Vare l a Anto nio , H o rcas i tas .
Tapi a Miguel,
Ri ve ra Agus t n, Od o pepe.
O rte ga Carmen. Sayo pa.
B ri ngas Manue l ,
Distrito de Hermosillo
Camn Do lo res M., H e rmo s i l l o .
Vega Francis co d e l a,
Ro d r gue z Anto nio R.,
Ro d r gue z As cens in,
Camn And rs ,
Rubi o Matild e,
614 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE SONORA
Durn Ad o lfo ,
Salaz ar Delfina,
Mo nterd e Francis co ,
Arviz u J e s s J .
Des s ens Pe d ro ,
B ernal Teo d o ro ,
Gaglio Re fugi o S. de,
Gnd ara Carmen S. d e,
No riega Alfred o G.,
Rus hard J aco bo J .,
Encinas Pas cual,
Gutirrez Ricard o ,
To rres Luis E.,
H ermo s illo . Muo z H ermano s ,
Nheiler Francis co J .,
Gmez & Co ., Leo nard o ,
Pe s qui e ra Agus t n,
I z abal Rafae l ,
Durn Ad o lfo ,
Gutirrez Carmen M. d e,
Gnd ara Miguel,
Garca Anto nio ,
Mo reno V. J e s s ,
Gutirre z J o s I .,
Pinelli Pe d ro ,
Lucero Francis co ,
H ermo s illo .
Seris .
2>
La Co lo rad a.

Teco ripa.
EST AD O D E T ABASCO
I. Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial.m ri co Es tad o
d e Tabas co se e ncue ntra .co mprend id o apro xi mad ame nte e ntre lo s paral e l o s 17 y
18 89' d e l at. No rte y e ntre lo s 5
o
11' y 8
o
40' d e lo ng, o ri e ntal d e Mxico . Sus
lmites s o n al N. el Se no Me xicano , al E. el Es tad o d e Campeche, al SE. la
Re pbl i ca d e Guate mal a, al S. el Es tad o d e Chi apas y al 0. el d e Ve racruz . Su
re a, d e fo rma i rre gul ar, mid e 26.094 ki l me tro s cuad rad o s y es el 22. Es tad o d e
la Re pbl i ca po r s u e xte ns i n te rri to ri al .
I I . Orografa hidrografa. El te rri to ri o d e Tabas co , re gad o po r mu-
cho s y caud alo s o s r o s , pre s e nta en lo ge ne ral una e xte ns a l l anura i ncl i nad a s ua-
ve me nte d e Sur No rte , s ea d es d e la ve rti e nte s e pte ntri o nal d e la co rd ille ra d e
lo s And e s d e Chi apas has ta el lito ral del Go lfo d e Mxico . Su s uelo reco no ce un
o ri ge n aluvial y se d i s ti ngue po r la abund anci a d e caud alo s as co rri e nte s que lo
cruz an en to d as d ireccio nes , d e j and o e ntre ellas grand e s d eps ito s d ald ico s y
l acus tre s que hace n d el te rre no una d e las co marcas ms frti l e s y hermo s as d e la
Re pbl i ca.
Al Sur s e l e vantan al gunas mo ntaas d e po ca elevacin, l ti mas e s tri baci o ne s
de la gran co rd illera que co rre po r el Es tad o d e Chi apas en d ireccin al d e Oaxaca,
cuyas al turas pri nci pal e s s o n: el cerro I xtapangaj o ya, al Sur d e Te apa, el Co co n
al N. d e la mi s ma po blacin, el Puyacate ngo y el Mad ri gal al S. d e Taco tal pa, el
Quemad o y el Do s B o cas inme d iacio ne s d el arro yo Puan, el To rtugue ro , San
J o s , Chinal y o tro s . Ni nguno d e es to s cerro s pas a d e 1.400 me tro s d e al tura s o bre
el nivel d el mar.
Lo r ro s d e Tabas co o fre ce n la parti cul ari d ad d e que mi e ntras al N. del te rri -
to ri o s e fo rman co n las aguas d e mul ti tud d e aflue nte s , al S. se d ivid e n en gran
nme ro d e canale s natural e s que se d i ri ge n al mar, fo rmand o d e es te mo d o d o s
grand e s cue ncas uni d as po r una caud alo s a arte ri a que es la co nfluencia d e lo s d o s
pri nci pal e s ro s : el Gri j al va y el Us umaci nta.
Co ns i d e rand o nad a ins que lo s ro s d e al guna i mpo rtanci a que cruz an el s uelo
de Tabas co , po d emo s fo rmar el s i gui e nte curio s o cuad ro :
Af l ue nte s K i o s pri nci pal e s De ri vad o s
B l anqui l l o .
Te cpate .
Mad ri gal .
Te apa.
Tul i j .
Macus pana.
I Pl atanar.
, Limn.
I I xtaco mi tan.
Chi l api l l a.
Chi l apa.
' B e l l o ta.
San Pe d ro .
Chacams .
Gri j al va.
Us umaci nta.
pj Pal i z ad a.
o~1S. Anto nio .
Q ] Ro Chico .
2. ( S. Pe d ro y S. Pabl o .
Ro Seco .
2 I Cund uacn.
! Go nz lez
Carriz al.
S. Se bas ti n.
614 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE SONORA
Durn Ad o lfo ,
Salaz ar Delfina,
Mo nterd e Francis co ,
Arviz u J e s s J .
Des s ens Pe d ro ,
B ernal Teo d o ro ,
Gaglio Re fugi o S. de,
Gnd ara Carmen S. d e,
No riega Alfred o G.,
Rus hard J aco bo J .,
Encinas Pas cual,
Gutirrez Ricard o ,
To rres Luis E.,
H ermo s illo . Muo z H ermano s ,
Nheiler Francis co J .,
Gmez & Co ., Leo nard o ,
Pe s qui e ra Agus t n,
I z abal Rafae l ,
Durn Ad o lfo ,
Gutirrez Carmen M. d e,
Gnd ara Miguel,
Garca Anto nio ,
Mo reno V. J e s s ,
Gutirre z J o s I .,
Pinelli Pe d ro ,
Lucero Francis co ,
H ermo s illo .
Seris .
2>
La Co lo rad a.

Teco ripa.
EST AD O D E T ABASCO
I. Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial.m ri co Es tad o
d e Tabas co se e ncue ntra .co mprend id o apro xi mad ame nte e ntre lo s paral e l o s 17 y
18 89' d e l at. No rte y e ntre lo s 5
o
11' y 8
o
40' d e l o ng. o ri e ntal d e Mxico . Sus
lmites s o n al N. el Se no Me xicano , al E. el Es tad o d e Campeche, al SE. la
Re pbl i ca d e Guate mal a, al S. el Es tad o d e Chi apas y al 0. el d e Ve racruz . Su
re a, d e fo rma i rre gul ar, mid e 26.094 ki l me tro s cuad rad o s y es el 22. Es tad o d e
la Re pbl i ca po r s u e xte ns i n te rri to ri al .
I I . Orografa hidrografa. El te rri to ri o d e Tabas co , re gad o po r mu-
cho s y caud alo s o s r o s , pre s e nta en lo ge ne ral una e xte ns a l l anura i ncl i nad a s ua-
ve me nte d e Sur No rte , s ea d es d e la ve rti e nte s e pte ntri o nal d e la co rd ille ra d e
lo s And e s d e Chi apas has ta el lito ral del Go lfo d e Mxico . Su s uelo reco no ce un
o ri ge n aluvial y se d i s ti ngue po r la abund anci a d e caud alo s as co rri e nte s que lo
cruz an en to d as d ireccio nes , d e j and o e ntre ellas grand e s d eps ito s d ald ico s y
l acus tre s que hace n d el te rre no una d e las co marcas ms frti l e s y hermo s as d e la
Re pbl i ca.
Al Sur s e l e vantan al gunas mo ntaas d e po ca elevacin, l ti mas e s tri baci o ne s
de la gran co rd illera que co rre po r el Es tad o d e Chi apas en d ireccin al d e Oaxaca,
cuyas al turas pri nci pal e s s o n: el cerro I xtapangaj o ya, al Sur d e Te apa, el Co co n
al N. d e la mi s ma po blacin, el Puyacate ngo y el Mad ri gal al S. d e Taco tal pa, el
Quemad o y el Do s B o cas inme d iacio ne s d el arro yo Puan, el To rtugue ro , San
J o s , Chinal y o tro s . Ni nguno d e es to s cerro s pas a d e 1.400 me tro s d e al tura s o bre
el nivel d el mar.
Lo r ro s d e Tabas co o fre ce n la parti cul ari d ad d e que mi e ntras al N. del te rri -
to ri o s e fo rman co n las aguas d e mul ti tud d e aflue nte s , al S. se d ivid e n en gran
nme ro d e canale s natural e s que se d i ri ge n al mar, fo rmand o d e es te mo d o d o s
grand e s cue ncas uni d as po r una caud alo s a arte ri a que es la co nfluencia d e lo s d o s
pri nci pal e s ro s : el Gri j al va y el Us umaci nta.
Co ns i d e rand o nad a ins que lo s ro s d e al guna i mpo rtanci a que cruz an el s uelo
de Tabas co , po d emo s fo rmar el s i gui e nte curio s o cuad ro :
Af l ue nte s K i o s pri nci pal e s De ri vad o s
B l anqui l l o .
Te cpate .
Mad ri gal .
Te apa.
Tul i j .
Macus pana.
I Pl atanar.
, Limn.
I I xtaco mi tan.
Chi l api l l a.
Chi l apa.
' B e l l o ta.
San Pe d ro .
Chacams .
Gri j al va.
Us umaci nta.
pj Pal i z ad a.
o~1S. Anto nio .
Q ] Ro Chico .
2. ( S. Pe d ro y S. Pabl o .
Ro Seco .
2 I Cund uacn.
! Go nz lez
Carriz al.
S. Se bas ti n.
Fci l es co mpre nd e r la i mpo rtanci a grand i o s a que e s te po co co mn s is te ma
hi d ro grfi co e nci e rra para la agri cul tura, i mpo rtanci a que s ube d e punto al co nsi-
d e rar que lo s ro s pri nci pal e s y mucho s d e s us braz o s d erivad o s so n nave gabl e s .
To d o s d e s aguan en el Go lfo d e Mxico , hacind o lo la arte ri a pri nci pal que lleva el
no mbre d e ro Gri j al va en la barra d e Frontera.
Co mpleta el s is te ma hi d ro grfi co d e Tabas co un ce nte nar d e arro yo s ms
me no s co ns id e rable s y un gran nme ro d e l agunas , co muni cad as e ntre s po r
canales natural e s . Las ms no tabl e s s o n: l aguna d el Vi e nto , Matillas , Zapo te y
Chi chi caxtl e al centro ; la d e Ro mn en Te pe t tan; la Encantad a, Sitio Grand e ,
Pal o Al to , L agarte ra, Co ngo , B ailo , Ve rue te , Acumba y San J o s , en Te apa;
Pue rto Cabello , Ceibilla y Chinal en Macus pana, y las d el Paj aral y Val ad e ro en
Crd e nas .
La co s ta d el Es tad o d e Tabas co es baj a y re co rtad a po r nume ro s as barras d e
d ifcil acces o lo s buque s d e gran po rte . Tales s o n: San Pe d ro y San Pabl o , Chil-
te pe c, Santa Ana, Cupilco y B arra d e Tabas co . Es ta l ti ma es la d e mayo r impo r-
tanci a, fo rmad a po r la d e s e mbo cad ura del ro Gri j al va; po r ella se e ntra al pue rto
d e Fro nte ra, d e j and o pas o re l ati vame nte fci l po r el canal d el NO. En la marge n
d e re cha d el ro hay un faro d e 4. o rd e n s o bre una to rre bl anca fo rmad a po r 8
co lumnas d e hi e rro , luz bl anca co n d es tello cad a mi nuto .
El pue rto d e Fro nte ra es t d e cl arad o d e al tura, co n ad uana d e te rce r o rd en Es te
y el d e Do s B o cas , d e cabo taj e , so n lo s nico s pue rto s d e al guna i mpo rtanci a d el
Es tad o d e Tabas co .
I I I . Clima y producciones. H allnd o s e en la z o na trri d a y s iend o gene-
ral me nte baj o s u te rri to ri o , el Es tad o s ufre un clima muy clid o en lo s mes es d e
J uni o , J ul i o y Ago s to , pero se d ulcifica en el re s to d el ao beneficio d e lo s vien-
to s alis io s que s o plan po r lo re gul ar del ENE. y d el E. No o bs tante la co nd icin
d e s er hme d o el calo r d e Tabas co , las e nfe rme d ad e s so n d e po ca co ns id e racin, y
pued e as e gurars e que es d e lo s te rri to ri o s ms s alubre s que baa el Go lfo d e
Mxico .
Las pro d ucci o ne s ve ge tal e s s o n las pro pi as d el trpico , co mo veremo s ms ad e-
l ante , o cupand o lo s pri me ro s l ugare s po r la i mpo rtanci a d e s us cultivo s , el cacao ,
la caa d e az car, el caf y al gunas go mas co mo el chicle y el hule. La mi ne r a
es t po co meno s que d e s pre ci ad a, no o bs tante co no cers e mi ne ral e s d e o ro , pl ata,
carbn, e tc. La fauna es es cas a en animales s ilve s tre s pe ro abund ante en ganad o s ,
y po r l ti mo no es d e s pre ci abl e la i nd us tri a d e la pes ca y las s alinas .
I V. Divisin poltica, poblacin, Gobierno y rentas pblicas. H llas e
d ivid id o el Es tad o d e Tabas co e n 17 muni ci pal i d ad e s , cuyo no mbre y po blacin,
s e gn el Censo d e 1895, s o n lo s s i gui e nte s :
Municipalid ad d el Ce ntro , cabe ce ra San J uan B auti s ta, habi ts . 27.075
d e Macus pana 12.135
d e H ui mangui l l o 11.254
d e Cho ntal pa, cabe ce ra Cund uacn . . 9.364
d e Co malcalco 10.169
d e Nacaj uca 9.714
d e Crd e nas 7.850
d e Fro nte ra 6.794
d e J al apa 8.236
d e Te apa 6.319
Muni ci pal i d ad d e Taco tal pa
d e Para s o . . . ,
d e J al pa. . *
d e j o mi ta . . : : : : : ; r ; ;
B al anc n j ,
d e Te no s ique , ^
de Montcristo 2 m
T o t a i
134.839
Exte ns i n te rri to ri al . . . . 26.094 kilm
De ns i d ad d e po blacin . . . . 5,16 habi tante s po r kilm.*
s e r an usZfoZT ^
nU me r

S
^tn
gm
te d e ind io s qe co n-
Tp^bl a eTesp M T l t . r i ' n : ' V r ^ ^ ^ ^
Tabas co d l c e J e p c o ^d d f ^7aL ? 4 i * ^
P
" " " l " .
f 0

al l d 0
P nd ^L T - t r ^ f T
t ad 0 e s l a 0 i u d a d d e Sai 1 J n a n
B auti s ta, d o nd e res id en lo s
f l c i ^' r ; -
61 L e g l S l
f
W d o
P " d e nue ve d i putad s
po nd tn^ T e P ? T
e
^ T
0 T
"
b u
- >
d
J ^ 7 lo s J ue ce s co rre d
e mj ^al ctual me nte e^H t S T S ^ S S " ^ ^ ^ ^
pu e ^r t o ba' ^ r
g

b
r
a ! ,
f
e d 6 b e T 0 baS e

e n

r M
parte su pro gre s o actual ,
S r
'
B a n d a l a
-
l a
garant as al capi tal d e las e mpre s as parti cu-
lares y llevand o trmi no co nti nuame nte
o bras d e me j o ras mate ri al e s y de o rnato en
to d o s lo s ce ntro s d e po blacin d el Es tad o
as co mo e s ti mul and o lo s agri cul to re s co n
primas que les co nced e lo s que e mple an en
s us campo s aparato s mecnico s mo d erno s .
La accin patri ti ca d el go bi e rno se d iri-
gi ante to d o al fo me nto d e las re ntas pbli-
cas para aume ntar s us ingres o s , sin e xage rar
lo s impues to s , fin d e o bte ne r s o brante s que
po d er d e s ti nar las me j o ras mate ri al e s alu-
d id as , co ns iguind o s e elevar aqullo s ms
de 300.000 pes o s anuales e n las re ntas d el
Es tad o y cerca d e 200.000 en las re ntas mu-
nicipale s .
V. Instruccin pblica, prensa, etc.
Tabas co es uno d e lo s Es tad o s que ms
s ati s facto ri as ci fras pre s e ntan en la e s tad s -
ti ca d e la e d ucacin po pul ar. Cue nta co n 132 es cuelas o ficiales y 38 parti cul are s
que s uman 170 e s tabl e ci mi e nto s , s e a uno po r cad a 793 habi tante s .
?
anz a Z a l ^T ? T ^
C

l e g

d e e n s e a n z
* s e cund ari a y o tro d e ens e-
10 611 t 0 d aS l a
^ alumno s 5.500
PRENSA
Cue nta el Es tad o co n vario s perid ico s que ve n la luz en San J uan B auti s ta,
s iend o lo s ms no tabl e s el Peridico Oficial, rgano d el Go bi e rno , y el Correo Mer-
cantil. Es te l ti mo fu fund ad o po r lo s Sre s . De me tri o Gil H i no j ar y J o s M.
a
Manti l l a, y d e l vo lveremo s o cuparno s en bre ve , apro ve chand o aqu la o cas in
d e no mbrarl o al Sr. Manti l l a para d arl e pbl i came nte las graci as po r lo s mucho s
d ato s d el Es tad o d e Tabas co que graci o s ame nte no s ha pro po rci o nad o y que es ti-
mamo s co mo se d e be , te ni e nd o e n cue nta las d ificultad es co n que se tro pi e z a para
reco gerlo s , que prcti came nte co no cemo s .
V I S T A P A R C I A L DE SA N J U A N B A U T I S T A
VI . Poblaciones principales. Su industria y comercio. Las ciud ad e s
d e Tabas co s o n po co i mpo rtante s po r su po blacin: la pri me ra e n e s te s e ntid o es
San J uan B auti s ta capi tal d el Es tad o , que cue nta co n 9.604 habi tante s (Censo 1895)
s i gui nd o l e Fro nte ra, Co malcalco , J al apa, e tc.
La capi tal , aunque pe que a, es una he rmo s a ci ud ad ed ificad a la o rilla d el ro
Gri j al va, que cue nta co n bo nito s y mo d e rno s ed ificio s , calles re gul are s y es pacio -
s as pl az as . Entre lo s pri me ro s figura el Pal aci o d e Go bi e rno , no tabl e es pecial-
me nte po r el gus to y l uj o co n que se halla amue bl ad o , d e cuyo e l e gante s aln d e
recibo d amo s aqu un grabad o .
Es la capi tal d e Tabas co una d e las ms cul tas po blacio nes d e la Re pbl i ca,
l l amand o la ate nci n d el fo ras te ro el carcte r afabl e y ho s pi tal ari o d e s us habi -
tante s y su e s p ri tu pro gre s i s ta y e mpre nd e d o r. La i nd us tri a y el co mercio s e
d es arro llan no tabl e me nte , crend o s e e mpre s as fabri l e s y co mpa as navi e ras co n
capitale s d e la lo calid ad que d e mue s tran lo s grand e s e le me nto s d e ri que z a co n que
cue nta el Es tad o . Co piamo s co nti nuaci n alguno s prrafo s d e un art cul o ti tu-
lad o Ayer, hoy y maana d e Tabas co , que apare ci en el Correo Mercantil d e
aquella po bl aci n y que pi nta co n vivo s co lo res la i mpo rtanci a que d e d a en d a
ad qui e re la re gi n tabas que a.
Quien haya co no cid o al Es tad o , co mo no s o tro s , hace ve i nte ao s , se e ncue n-
tra e n apti tud d e j uz gar que ha al canz ad o una me j o r a no tabl e es ta e nti d ad , baj o
cual qui e ra o rd e n que trate d e co ns id e rrs e le .
Se no s arg i r que d urante es o s ve i nte ao s vinimo s d is frntmrln l
p a z
-
y q n e p n e w o
- - tt&xxz
me re ce r a el califi-
cati vo d e re fractari o
to d a mani fe s taci n
d e ad e l anto . H as ta
po d r a amplirs e no s
el argume nto , e s ta-
ble cie nd o co mpara-
cio ne s e ntre el pro -
gre s o d e o tro s Es ta-
d o s y el d e Tabas co ,
para s acar el co ro la
rio d e que s te va
la z aga d e aqullo s
e n to d as las me j o ras
al canz ad as .
Co nve ngamo s en
que tal e s argume n-
to s no care ce r an d e
fue rz a, en tes is ge -
ne ral ; pe ro no se S A * J U A N B A U T I S T A . - SA L N DE H E CI B I K EN E L P A L A C 1 0 D B G O B I E B N O
d e be d es co no cer, po r
o tra parte , que el Es tad o d e Tabas co , no o bs tante s u s ignificacin en lo o ue . o .
ci e rne a d o nes natural e s , se ha hecho po r s u s i tuaci f geo grfic'a d s tante L
Lo que en trmi no s abs o l uto s no que re mo s ni nretenripmno
d - o s d e cl arar r e , at O T t e , y eS T a W e S ^ ^ f i S
al nivel y en mucho s punto s s upe ra lo s
d e ms Es tad o s ; po rque en nue s tro co n-
cepto es el que o fre ce s igno s ms acen-
tuad o s d e vi tal i d ad eco nmica y me r-
canti l , e s tand o cubi e rto d e uto pas y
artificio s que, en ci rcuns tanci as ano r-
male s , pud i e ran o rillarlo pe ligro s as
cris is .
,
E I
capi tal e xtranj e ro no ha afluid o
aun s ino en es cas as pro po rcio ne s para
cre ar y fo me ntar las e mpre s as del po r-
ve ni r; pe ro el capi tal nati vo , i nve rti d o
_ _ _ _ _ d i s cre tame nte po r lo s ho mbre s d e nego -
S A * J B A U T I S T A . - M U E L L E S E I S C A . E S S T S ^ Z S T "
7
R ^ ^
1 1
^
D V E R
"
so s ramo s d e nue s tra ri que z a, d and o al
que la d e o tro s d e la Re nbli a i.?
e x i s t e n c i a me
"o s o s te nto s a
L as e mpre s as que po ne n en mo vi mi e nto el o rgani s mo d el Es tad o , co n ser tan
po cas , e j e rce n no tabl e influjo en la vid a ge ne ral d el pa s .
Co ntamo s e n pri me r trmi no co n una bien co ns ti tui d a ne go ciacin d e vapo res ,,
los" cuales hacen vi aj e s perid ico s , to cand o e n to d o s lo s pue rto s d el l i to ral d e l
Go l fo ; y o crres eno s re fl e xi o nar que es ta e mpre s a habl a muy alto en favo r d el pro -
gres o d e Tabas co , po rque es pe rfe ctame nte co no cid o que ni Y e racruz , Tampi co ,
Pro gre s o ni ni ngn o tro pue rto d e la co s ta d el Pac fi co , co n mayo re s e le me nto s .
s u d is po s icin, han po d id o s ignificars e co n una mue s tra tan e lo cue nte e n pro d el
ad e l anto d el pa s . Lo s Sre s . Ro mano y B e rre te aga, d ueo s d e e s ta e mpre s a, han
i nve rti d o un grue s o capi tal en ella; y si pued e d ecirs e que es a inve rs in les pro -
po rcio na bue no s re nd i mi e nto s , en raz n d i re cta tambi n se lo s pro po rci o na al
co mercio en ge ne ral , po r la mayo r faci l i d ad que ho y ti e ne para el trans po rte d e
me rcanc as .
Des pus d e esa e mpre s a, s igue n en i mpo rtanci a las d e lo s Sres . Y al e nz ue l a,
Pnfilo Mal d o nad o , B ul ne s y C.
a
, J o s Po ch, Co mpa a I nd us tri al d e Trans po rte s ,
y d o s co mpa as , al e mana la una y ame ri cana la o tra, pro pi e tari as d e vapo re s d e
ro y e mbarcaci o ne s d e vela que hace n el trfico re s pe cti vame nte e ntre es te Es tad o
9
S A N J U A N B A U T I S T A . M U E L L E S T A L M A C E NE S DE D . J O S G A R C A T B U E B A
y el d e Campeche, y e ntre la capi tal y po blacio nes ri be re as d el parti d o d e la
Cho ntal pa.
Es to en cuanto al mo vi mi e nto ge ne ral d el Es tad o ; re s pe cto d e e s ta ci ud ad
nad i e po d r ne gar s u pro gre s o s i e mpre cre ci e nte d es d e hace alguno s ao s .
Las d o s l ne as urbanas d e fe rro carri l , la ms anti gua pro pi e d ad d el Sr. Pnfi l o
Mald o nad o y la s e gund a d e la Co mpa a I nd us tri al d e Trans po rte s , ambas to cand o -
e n s us punto s e xtre mo s cuatro y cinco ki l me tro s co n una va fluvial d e impo r-
tanci a, co ns ti tuye n d e s uyo i mpo rtante s facto re s d e pro gre s o .
Nad i e auguraba hace uno s d o ce ao s lo s Sres . Mald o nad o hi j o s , el xi to d e
su e mpre s a; pe ro al pre s e nte ya no es un mis te rio que han re aliz ad o buen nego cio ,,
co mo lo re al i z ar la Co mpa a I nd us tri al d e Trans po rte s d e ntro d e co rto plaz o , y
cual qui e ra o tra e mpre s a que d e nuevo se e s table z ca, s iguie nd o el mo vi mi e nto d&
la po blacin que en d iez ao s es cas i s eguro ha d upl i cad o el cens o .
Cuand o se ad vi e rte el cre ci mi e nto d e una agrupaci n s o cial, y co mo co ns ecuen-
cia el aume nto en la co ns trucci n d e cas as y e ns anche d el pe r me tro d e nue s tra,
capi tal , hay que co nvenir sin e s fue rz o al guno que la mas a s o cial ad e l anta, no ya
d e un mo d o i nci pi e nte s ino co n to d o s lo s caracte re s d el pro gre s o y o s tens ible bi e n-
e s tar.
Siend o co mo es nue s tro co mercio labo rio s o , activo , i nte l i ge nte y pre vi s o r, fo rma,,
po r d ecirlo as , el mo to r ms i mpo rtante en la pro s pe ri d ad co mn.
L a agri cul tura, si no en floreciente e s tad o po rque hay es cas ez de braz o s y el
s i s te ma d el s ervicio d el campo , aun res is te po r d e fe cto s d e su pro pi a natural e z a la
re fo rma d e fi ni ti va, la agri cul tura, d ecimo s , re tri buye co n l argue z a lo s afane s d el
ho mbre trabaj ad o r.
Sin co ntar co mo pri nci pal e s pro d ucto s d e ese ramo el cacao y caf, re vi s te s in-
gul ar i mpo rtanci a la caa d e az car, cuyas pl antaci o ne s van ad qui ri e nd o d a po r
d a aume nto s d e co ns id e racin, que hace n co nce bir ace rtad ame nte , se s ignifique
-en un po rve ni r prximo co mo el pri nci pal e le me nto d e nue s tra ri que z a.
H as ta hace po co Tabas co e ra co no cid o fue ra d e aqu, en la parte favo rabl e po r
s us magn fi cas mo ntaas y su trad i ci o nal cacao ; pero en l a d e s favo rabl e , que o bs -
cure c a la pri me ra e nte rame nte , po r su d e s pi ad ad o so l tro pi cal , po r s us e nfe rme -
d ad es e nd e micas y pal d i cas , y po r s us d e s tructo ras co nd icio nes climato lgicas .
De bi d o es as vers io nes l gubre me nte co me ntad as po r pro pio s y e xtrao s , la
i nmi graci n ha venid o s iend o d urante mucho ti e mpo pro blema d e ins o luble es truc-
tura; pe ro en la actual i d ad , lo s he cho s co n su i rre s i s ti bl e fue rz a han s o brepus to s e
en nume ro y valo r para d e s trui r mucho s erro res , re ctificar co nvencio nales aprecia-
cio nes , s o l i vi antar caracte re s re tard atari o s , impo ne rs e , en s uma, has ta llevar el
co nvencimiento lo s ho mbre s d e nego cio s , d e que el Es tad o d e Tabas co es el ms
s al ud abl e d e lo s d el Go lfo , y pre d e s ti nad o para el florecimiento d e cuale s quie ra
ramo s d e la i nd us tri a y agri cul tura que se i mpl ante n.
O mucho no s equivo camo s hemo s d e s er d e ntro d e un trmi no re l ati vame nte
bre ve , te s ti go s o culare s d el ad e l anto , en sus mltiple s mani fe s taci o ne s , d e e s te
i mpo rtante ped az o d e l a ti e rra me xi cana.
Su futura pro s pe ri d ad no pre s e nta l ne as ind ecis as que hagan vacilar nue s tras
co nviccio nes . La co ns id eramo s co mo co nqui s ta l e g ti ma de la actual ge ne racin;
y aun a ri e s go d e pas ar pl az a d e iluminad o s , no po d emo s meno s que d ecir, ins pi-
rnd o no s en un pro fund o co nve ncimie nto , que si el ayer de Tabas co fu vaci l ante
y trabaj o s o , el hoy es tan pro picio y hal agad o r, que bien se pued e e s pe rar co nfia-
d ame nte que el maana se ave cine , para que celebremo s re go ci j ad o s las s untuo s as
nupci as que ti e ne co nce rtad as co n el pro gres o .
YII. Agricultura. La i nd us tri a agr co l a del Es tad o d e Tabas co es t l l a-
mad a a s er d e las ms i mpo rtante s de la Re pbl i ca, po r la pro d uccin en es pecies
tro pi cal e s , al canz and o ya canti d ad e s muy re s pe tabl e s en cacao , caf, tabaco y
d e rivad o s d e la caa d ulce.
Ni nguna o tra re gi n del pa s ha s id o d o tad a po r la natural e z a co n tan es pecia
les co nd icio nes para la agri cul tura co mo Tabas co , que cue nta co n extens s imo s
campo s , re gad o s natural me nte has ta co n exceso y s uficie nte me nte llano s para
po d er apl i car las mqui nas mo d e rnas que pe rmi te n l abrar co n el empleo d e co rto
nume ro d e braz o s grand e s po rcio ne s d e te rre no . Teniend o pre s e nte es to , es po r lo
que el pro gre s i s ta go bi e rno d el Sr. B and al a aco rd co nced er, co mo hemo s d icho ,
pri mas i mpo rtante s lo s agri cul to re s que e mpl e e n mqui nas para las labo res d el
s ue l o .
Las principale s pro d uccio ne s agrco las que ho y se o bti e ne n en Tabas co so n las
s i gui e nte s :
MUNI CI PI O S
Arro z
K i l o g.
Mai z
H e o to l .
Az car y
Pano cha.
K i l o g.
A guard te
d e caa.
H e cto l .
Cacao
K i l o g.
Caf
K i l o g.
Tabaco
K i l o g.
B al ancn. . . . 2.500 200.000

2.560'
Card o nas . . . 10.000 1.000 100.000 5.000 40.000 4.500
Co malcalco . . 4.400 27.000 1.840 12.000 2.000 500'
Cund uacn. . . 22.000 111.111 287.770 1.120 61.800 18.400 8.900
Fro nte ra . . . 2.200 7.448 360
H ui mangui l l o . . 2.500 3.500 36.000 450 85.000 10.000 30.000
J al apa . . . . 57.500 2.103 598.000 4.000 112.000 6.440 800
J al pa d e Mnd ez . 11.000 402 242 5.000 6.200 13.800-
J o nuta . . . . 640 108.000
Macus pana 6.900 5.000 99.000 24.000
Mo ntecris to . . 12.000
Nacaj uca . . . 454.400 30.785 20.759 93 1.760 20.240
Paras o . . . . 250 6.000 11.000 320 27.600 6.900
S. J uan B auti s ta. 104.000 762.000 212.500 1.250 18.700 9.000 500
Taco talpa . . . 48.000 1.200 96.000 2.500 28.000 4.000
Teapa . . . . 1.380 12.980 12.694 1.104 1.933 414
Teno s ique . . . 4.514 18.000 180 2.000 500
720.130 967.583 1.826,723 18.459 418.033 70.114 77.300'
Obtvo s e tambin vainilla en po ca canti d ad en lo s municipio s d e Co malcalco ,
H uimanguillo y J al apa, y pimie nta en Fro nte ra, H uimanguillo , J al apa, Nacaj uca
(16.500 kilo gramo s ), Para s o y Te apa.
En pl antas d e ti nte se re co gi e ro n en 1897 grand e s canti d ad e s d e palo campe -
che, y palo mo ral en B alancn, Fro nte ra, J al pa d e Mnd ez , J o nuta, Macus pana,
S. J uan B auti s ta y Teno s ique.
La pro d uccin d e co rtez as curti e nte s es muy grand e y vari ad a, co ntnd o s e
e ntre ellas el camotillo crcuma, que s egn el Sr. Mantilla pro d uce un ti nte amari -
llo y d a las pieles que se curte n co n d icha co rtez a excelente aro ma.
Otra pro d uccin vegetal no tabl e d el Es tad o d e Tabas co es la d e pl antas med i-
cinales co mo la z arz aparri l l a y o tras que ya tienen aplicacin en la farmaco pea
pero hay gran nme ro d e es pecies sin es tud iar, cuyas vi rtud e s co no cen lo s ind ge -
nas y que pue d e n co ns ti tui r una riquez a ms d el suelo tabas que o . El mis mo s eo r
Mantilla no s as e gura que actual me nte es cribe el ingeniero civil D. J o s N. Ro vi-
ro s a, ilus trad o bo tnico , una o bra co n la que se pro po ne d ar co no cer lo s es tud io s
que hiz o res pecto una gran varied ad d e esas pl antas , y d e d es ear es que vea
pro nto la luz un libro que ha d e e nrique ce r s e gurame nte el nmero d e vegetales
curativo s co n que cuenta la med icina.
I nti l no s parece aad i r que so n abund ante s en Tabas co las frutas tro picale s
co mo el co co , pl tano s , pias , mango s , guanbanas , naranj as y z apo te s d e to d as
clases, as co mo esa inmens a varied ad d e he rmo s as flores que o s te ntan lo s trpi co s .
A iniciativa d el pro gre s i s ta tabas que o D. Al be rto Co rrea se es tableci en San
J uan B auti s ta una Sociedad de Concursos que se pro po ne celebrar to d o s lo s ao s
una expo s icin lo cal d e pl antas , flores y frutas , lo cual no pued e meno s d e re d un-
d ar en beneficio d el pro gres o agrco la ind us trial d e Tabas co . El prime ro d e es to s
co ncurs o s tuvo l ugar en Mayo d e 1899 y fu muy no table po r to d o s co ncepto s .
no hallamo s d ato al guno re s pe cto la mine ra d e Tabas co ; s in e mbargo s egn el
mencio nad o Sr. Mantilla, las e ntraas d el s uelo d e Tabas co es tn pre ad as d e
rico s minerales , co ntnd o s e e ntre o tro s uno d e o ro d e muy bue na ley.
Sbes e que hay pl ata en d i s ti ntas lo calid ad es , as co mo co bre, calamina carbn
d e pi e d ra y ace ite s minerales .
I X . Ganadera. H ay en Tabas co ciento veintid s e s table cimie nto s d e
campo d es tinad o s casi exclus ivamente al fo me nto d e la i nd us tri a pe cuari a lo s
cuales cue ntan co n gran nme ro d e cabez as d e ganad o d e to d as clas es , es pecial-
me nte vacuno y cabal l ar.
De to d o cuanto llevamo s d icho de e s ta hermo s a re gi n mexicana, s e d es prend e
que ni nguna o tra co mo ella se e ncue ntra en co nd icio nes tan ve ntaj o s as para la in-
d us tri a ganad e ri l , co ntand o no slo co n campo s apro piad o s po r s u fe rti l i d ad y
abund anci a d e agua, s ino tambi n co n pue rto s d e excelente po s icin geo grfica
para la e xpo rtacin d e lo s ganad o s .
X . Vas de comunicacin rj transporte. Carece Tabas co d e fe rro carrile s
no o bs tante-la facilid ad que s u s uelo o fre ce para la co ns truccin d e es ta clas e d e
camino s ; pero hay que reco no cer que no es en l tan neces aria la va frre a co mo
en o tras regio nes d e laRe pbl i ca, po rque su abund ancia d e ro s navegables faci l i ta
lo s trans po rte s , y aunque no tan rpi d a, es en cambio tal vez ms eco nmica la va
fluvial. Po r ella e s tn uni d as casi to d as las po blacio nes del Es tad o y slo se no ta
la fal ta d e vas d e o tro gnero en lo que se refiere uni r el ce ntro d el Es tad o d e
Chiapas co n el d e Tabas co , para atrae r d e es te mo d o lo s pue rto s d el s egund o las
valio sas y abund ante s pro d uccio nes d el primero , que no tienen s alid a sino al Pac -
fico y aun s ta po r camino s d ifciles y largus imo s .
H ay en lo s ro s Gri j al va, Us umaci nta y Paliz ad a, lneas re gul are s d e vapo res
que co munican e ntre s las i mpo rtante s po blacio nes d e Fro nte ra, J o nuta, Mo nte-
cris to , B alancn, Teno s ique, San J uan B auti s ta, Pal i z ad a y o tro s punto s inte rme -
d io s , es tand o la pri me ra d e s tas co municad a co n lo s d ems puerto s mexicano s d el
Go lfo po r varias e mpre s as e ntre las que s o bres ale la d e Ro mano B e rre te aga d e San
J uan B auti s ta co n s us hermo s o s vapo res Te huante pe c, Tabas queo y o tro s .
En el interio r d el te rri to ri o se e ncue ntran alguno s traye cto s d e va frre a po r
tracci n animal co mo so n lo s d e San J uan B auti s ta Pas o del Carriz al po r Atas ta
(6 kilmetro s ) y Crd e nas al R o Gri j al va (8 kilmetro s ), cuyas lneas ti e ne n gran
mo vimiento d e pas aj e ro s y me rcanc as .
La co municacin telegrfica s e verifica po r la red fe d e ral que co mprend e en
Tabas co las es tacio nes d e Cund uacn, Fro nte ra, H ui mangui l l o , J al apa, Macus pa-
na, Mo ntecris to , San Anto nio , Crd enas , San J uan B auti s ta, Taco talpa, Te apa,
Teno s ique y Te pe ti tn. Lo s te l e gramas para es to s punto s d es d e Mxico cues tan
12 centavo s po r pal abra, excepcin d e Macus pana, Mo ntecris to y Teno s ique que
valen 14 centavo s po r cad a pal abra. H ay tambi n en el Es tad o ms d e 100 kilme-
tro s d e lneas telefnicas , y po r ltimo , el s ervicio d e co rreo s cue nta co n 11 ad mi-
nis tracio nes y 9 age ncias .
E S T A D O D E T AB AS CO
DI RECTO RI O O FI CI AL
PO DER EJ ECUTI VO
Gobernador, Ge ne ral Abraham B and al a, San
J uan B auti s ta.
Ayudante del Gobernador, H o mero A. B and al a,
San J uan B auti s ta.
Secretario particular, Salvad o r de laRo s a, San
J uan B auti s ta.
SECRET A R A DE L GO B I ERNO
Secretario (co n licencia i l i mi tad a).
Oficial mayor encargado de la Secretaria, Li-
cenciad o H o raci o J i mne z , S. J uan B auti s ta.
Jefe de Seccin, Amad o Mo rales Snchez ,
Id.,.Miguel Surez Z.,
Id., Simn Ce ti na,
Id., J o aqu n Martne z Mo lina,
Id., Francis co Az co na,
PO DER LEGI SLATI VO
Diputados
Felipe J . Se rra (hijo ), San J uan B auti s ta.
B e l i s ari o B ecerra Fabre ,
Sal vad o r d e la Ro s a,
Li c. J us to C. Santa Anna,
Dr. Manuel Me s tre ,
Dr. F. Sal az ar Rebo lled o ,
Lic. Qui ri no Mo hed o (hijo ),
J o s M.
a
Merino ,
H i gi ni o S. Pi ntad o ,
SE CRE T A R A DEL CO NGRESO
Oficial Mayor, Leo po ld o E. Carre ti no , San
J uan B auti s ta.
Contador de Glosa, Prud e nci o Sanlcar, id .
Oficial de Glosa, Salvad o r Cmara, id .
PO DER J UDI CI AL
SUPREMO T RI B UNA L DE J UST I CI A
Magistrado, Lic. H i gi ni o Camelo , S. J uan B t.
Id., Fe l i pe J . Se rra,
Id., Lic. Go nz alo Acua Pard o ,
Fiscal, Lic. Francis co Pe l l i ce r,
Magist." suplente, L . Manri que Mo heno ,
Id., Dr. J o s M.
a
I rys , S. J uan B t.
Id., Li c. Ro mual d o B ecerra Fabre ,
Secretario de Sala, J o s D. Camelo ,
Id., Pe d ro A.vCarrera, >
Id., Ro be rto Mo re tt,
J UZGA DO S DEL RAMO PE NA L
Juez, Lic. And rs I d uarte , S. J uan B t.
| Id., Li c. Pe d ro Rico y,
Secretario, Tri ni d ad Do mnguez ,
Id., Pro co pi o Garca,
J UZGA DO S DEL RAMO CI V I L
Juez (vacante), S. J uan B t.
Secretario, Manuel Anto nio J i mne z ,
J UZGA DO S DE PA Z
J >/ez ,. Ti burci o D. Vz quez , S. J uan B t.
Id., J . d el Carme n Co rtaz ar,
Secretario, Mauricio So ls,
Id., Marti n Vera Camelo ,
MI NI ST ERI O PB L I CO
Representante, J o s M.
a
Ocho a, S. J uan B t.
- Defensor de Oficio, L. J o s Miguel Sand o val.
J E F A T U RA S PO L T I CA S
Jefe Poltico, Te ni e nte Co ro nel Caye tano Ro -
d r gue z , S. J uan B t.
Secretario, Fe rnand o Marcn,
Comdte. de Gendarmera, Co rnelio Ortiz ,
2." id., Po l i carpo H e rnnd e z ,
Jefe Poltico, Ange l Lucid o , Fro nte ra.
Secretario, J o aqu n Go rd illo Snchez ,
Jefe Poltico, Manue l Oband o Zuri ta, Te apa.
Secretario, Abraham Flo res ,
Jefe Poltico, J o s E. Pi ntad o , Taco tal pa.
Secretario, Aquiles Merino ,
Jefe Poltico, Manue l F. Franyuti , Para s o .
Secretario, El i as Ro d r gue z ,
Jefe Poltico, Anto ni o I s as i , J al apa.
Secretario, Euti mi o Y ez ,
Jefe Poltico, Anto nio Ram re z , B al ancn.
Secretario, Manue l Es trad a,
Jefe Poltico, Co ro nel Manuel C. Cas tillo , Mo n-
te cri s to .
I Secretario, J o s d e l a C. Guti rre z , id .
DI RECTORI O DEL ESTADO DE TAB ASCO
625
Jefe Poltico, Manue l Ruiz , Te no s ique .
Secretario, Ns to r Le z ama,
Jefe Poltico, Euge ni o Mier Co ncha, Nacaj uca
Secretario, J o s Encarnaci n Rui z ,
Jefe Poltico, Francis co Armengo l,' Crd e nas .
Secretario, Pe d ro Mo sco sso ,
Jefe Poltico, Lui s F. Garca, Co malcalco .
secretario (vacante ).
Jefe Poltico, Tirs o I nurre ta, Cund uacn.
Secretario, Carme n G. Quero ,
Jefe Poltico, Emilio M. Cetina," J o nuta
Secretario, Santi ago Ramo s S.,
Jefe Poltico, Fe l i ci ano Mart ne z , J al pa d e
Mnd ez .
Secretario, J o s Do lo res Guz mn id
Jefe Poltico, J o s M.
a
So l, H ui mangui l l o .
Secretario, Carlo s Ro s ad o ,
Jefe Poltico, Franci s co B e ce rra Fabre , Ma-
cus pana.
Secretario, Lad i s l ao Cas tro P., id .
A Y UNT A MI ENT O DE SAN J UA N B A UT I ST A
Presidente, H i gi ni o S. Pi ntad o .
Regidor, Fe l i pe Aval o s .
Dr. Fe rnand o Fo rme nto .
Franci s co Mo rgad o .
Amad o H e rnnd e z Cas tillo .
Manuel O. Avalo s .
Fe rnand o Orl ai ne ta.
Albino B . No tari o .
J o s M.
3
LeD.
Sndico, J o s M.
a
Ocho a.
J uan S. Truj i l l o .
Secretario, Manuel D. Oln.
Oficial, Fe l i pe J . Al e j and ro .
Tesorero, Franci s co de P. Agui l ar.
Contador, Franci s co So sa B arbo s a.
Oficial, Daniel Mand uj ano .
T ESO RER A GE NE RA L DE L EST A DO
Tesorero, J o s I ns Al faro , S. J uan B t.
Contador, Eve rard o Daz Fe rre r,
Oficial, Fe l i pe Camelo , '
Mari ano Olivera,
Anto nio So ler De l gad o ,
Tri ni d ad C. Pre z ,
DI RECCI N DE I NSTRUCCI N PUB LI CA
Director Gral., Arcad io Centella, S. J uan B t.
Secretario, Gi l be rto M. Pe llice r,
ESCUEL A P O RF I RI O D A Z
Director, Lui s Gil Pre z , S . J uan B t.
Ayudante, Manue l Co rrea,
Gil Se gund o Gil,
Ez e qu as Tabo ad a,
ESCUEL A SI MN SA RL A T
Director, I s mae l E. Chi s te n, S. J uan B t
Ayudante, I s id o ro Pe d re ro ,
J o s Guad al upe Co ncha,
Os car Le n,
ESCUEL A CENT RA L DE NI AS
Directora, As uncin Merino del Ro , S. J uan B
Ayudante, J o s e fina d el Ro ,
Mar a Mald o nad o , 8
ESCUEL A DE NI AS L A CO NCEPCI N
Directora, Se ns i ti va Mald o nad o , S. J uan B t
Ayudante, Te re nci a Ro d r gue z ,
ESCUEL A DE NI AS EN ESQU PUL A S
Directora, Delfina G. de Ro d r gue z , Es qu pul as
Amrica del R o .
Ayudante, Es the r So sa,
And re a Sanlcar,
ESCUEL A DE NI AS EN SANTA CRUZ
Directora, Ro s mund a Mand uj ano , Sta. Cruz .
Ayudante, Ve nus ti ana Vera,
ESCUEL A RO ME RO RUB I O ( SUPE RI O R)
Director: J o s Ocho a L., S. J uan B t
Profesor, Ad n Centella,
Ri card o B . Cas tro ,
ESCUEL A NO CTURNA DE A DUL T O S
Director, Manuel Co rrea, S. J uan B t.
Ayudante, Ez e quas Tabo ad a,
Miguel Ange l Gil,
I NST I T UT O J U RE Z
Director, Dr. J o s Mar a I rys , S. J uan B t.
Secretario, Fe rnand o Duque d e Es trad a,
Tesorero, Anto nio Mart ne z Marn,
Catedrticos
Lic. Go nz alo Acua Pard o ,
Manri que Mo heno , ;>
H o racio J i mne z , '
H iginio Camelo ,
Ro d ul fo B rito ,
Dr. Franci s co E. Viana,
Dr. Fe rnand o Fo rme nto ,
Dr. J uan Muld o o n,
Dr. Teles fo ro Salaz ar Rebo lled o ,
Co ns tantino Mald o nad o ,
I s mael Chri s te n,
Arcad io Centella,
Ro be rto Fi tz patri ck, ;>
Manuel Daz Pri e to ,
Do mingo Do rta,
Francis co de P. Agui l ar,
Franci s co Acua Pard o ,
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE TAB ASCO 626
Lui s Gil Pre z , S. J uan B t.
J o s Ocho a L.,
Ro be rto Mo re tt,
Prefecto, Co ns tanti no Mald o nad o ,
EMPLEAD O S F ED ERALES EN S.JUAN BAUT IST A
J UZGA DO DE DI ST RI T O
Juez, Lic. I gnaci o Anco na H o rruyti ne r.
Secretario, Lic. Anto ni o Pad rn Re ye s .
Promotor Fiscal, Lic. Agus t n So to .
DE PA RT A ME NT O DE H A CI ENDA
Jefe, Al be rto Co rre a.
Contador, Pe rfe cto Tic.
Oficial, Prs pe ro Rue d a.
Archivero, Le and ro So s a.
A DMI NI ST RA CI N DE CO RREO S
Administrador, Agus t n So to (hijo ).
Oficial, Fe rnand o Marcn.
A DMI NI STRA CI N DE L A RENT A DE T I MB RE
Administrador, Enri que Gil H i no j ar.
A GENCI A DE L A SECRET A R A DE FO MENT O
Agente, J o s N. Ro bi ro s a.
ZO NA MI L I T A R
Jefe de las Armas, Co ro nel And rs C. So s a.
Ayudante, Capi tn Manue l Garc a B ri to .
Juez Instructor, Capi tn J uan I nfante .
D IRECT O RIO PRO F ESIO NAL, IND UST RIAL
Y D E CO MERCIO
SAN J UAN B AUTI STA
A B O GA DO S
H o raci o J i mne z .
Rmul o B e ce rra Fabre .
J . d e l as Mue cas Zi mavi l l a.
Francis co Pe l l i e e r.
Manri que Mo hero .
Querid o Mo heno (J r.)
I gnaci o Anco na H urruyt ne z .
Agus t n Zo lo .
H i gi ni o Camelo .
Grego rio Cas te l l ano s .
Manuel Cas te llano s .
Ad o lfo Alo mia.
And rs I d uarte .
Go nz alo Acua Pad o .
Pe d ro Ri co y.
J . C. Santa Anna.
Arturo Agui l ar.
Leo po ld o Gue rre ro .
Gus tavo Suz arte Campo s .
To ms Lpe z .
Se bas ti n Garc a.
Anto nio Garca Go nz lez .
Anto ni o Pad rn Re ye s .
Simn Pre z Ni e to .
L ui s Graham Cas as s .
Clemente So uz a.
Ro d ul fo B ri to .
Miguel J . Sand o val.
A GENCI A S DE V A PO RE S
Ro mano y B e rre te aga, vapo re s Y ucatn,
J o s Ro mano , Tehuantepec, Tabas que -
o , Mxico , Campeche y So fas .
P. Vale nz ue la hijo y C.
a
, vapo re s Crd enas
y Tres H e rmano s .
M. Surez Go nz lez , vapo r Villa d e Pal i z ad a.
Pnfi l o Mald o nad o , San J o s y Charilo .
C.
a
I nd us tri al d e Trans po rte s , Cho ntal pa.
H . L . De s mare ts , Grijalva.
J o s M.
a
Manti l l a, Galo .
M. Gabucio , Maris cal.
B ul ne s y C.
a
, Canuto B ul ne s .
A GENCI A S V A RI A S
Co mpaa Wate rs Pi e rce Oil Co ., age nte
H . L . De s mare ts .
Co mpaa Manufacture ra d e Singer, age nte
Enri que d e la To rre .
A GRI MENSO RES
J o s N. Ro vi ro s a.
Daniel Shield s .
Do ri l i an Mes a.
Orbe lin Mes a.
Fe l i pe A. Margal l i .
Manue l Le n.
Ad o lfo Alo mia G.
A GRI CUL T O RES PRI NCI PA L E S
B ri to H e rmano s , H aci e nd a Vallad o lid .
Fl i x Pad rn, H ac. I s la San Miguel, eto .
J o s A. J i mne z , H ac. San Ped ro .
Lauro Le n, H ac. Encarnacin.
Manuel L. Payr, H ac. San Miguel.
Ramo s H e rmano s , H ac. Maluco .
Simn Pre z , H ac. La Lagarte ra, etc.
Sebas tin H e rnnd e z y C.
a
, Las Mantillas .
Enri que ta Tabare s , H ac. San Anto nio .
Mauricio Pre z , H ac. Sabanas Nue vas .
Ad o lfo Fe rre r, H ac. Las Pal mi tas .
Catal i no Sala, H ac. B arrancas .
Franci s co Pre z , H ac. La H e rrad ura.
Francis co Fue nte s , H ac. Chapulte pe c.
Franci s co J i mne z , H . Pl ayas Pas o Ancho .
J ul i ana Sal as , H ac. San Anto nio .
J o s Franci s co Pre z , H ac. Paj o nal .
Payr H e rmano s , H ac. Censo .
B A NCO S
B anco Nacio nal d e Mxico (Sucurs al), ge re nte
Al be rto E. Mo lina.
B anco d e Lo nd re s y Mxico , age nte s Ro mano
y C.
a
Suces o res .
B anco I nte rnaci o nal H i po te cari o , age nte s
Ro mano y C.
a
Suces o res .
B anco Me rcanti l d e Ve racruz , age nte s G. B e-
ni to y C.
a
Suces o res .
B O TI CA S Y DRO GUE R A S
Pellieer, Sas tre y C.
a
El i as Daz y C.
a
GrahamPo ns H e rmano s .
Del fino Truj i l l o .
Franci s co E. Vi ana.
B o tica d el H o s pital.
CO MERCI A NT ES I MPO RT A DO RES
Y E X PO RT A DO RE S DE A RT I CUL O S NA CI O NA L ES
Y E X T RA NJ E RO S
A B A RRO T ES, RO PA , F E R R E T E R A , ET C.
Ed uard o Ald ay.
Franci s co Ard i ne s .
M. B e rre te aga y C.
a
G. B e nito y C.
a
Suces o res .
B ecerra y Mennd ez .
J uan Fe rre r.
Fo rte z a y C
a
Anto nio Gutirre z .
Carriles y C.
a
J uan Pi z y C.
a
M. Ripo ll y C.
a
Ro mano y C.
a
Suces o res .
True ba, Es tad e s y C.
a
N. S. Gmez y C.
a
Po s ad a y C.
a
J uan Vid al Len.
Pi ntad o H e rmano s .
CA MI SER A S
Manuel O. Avalo s y C.
a
Go as d el Ro y C.
a
CO MPA A S
Co mpaa d e Aguas d e S. J uan B auti s ta, S. A.,
Pre s i d e nte , N. Suell; Ad mo r., M. Gabucio .
Co mpaa e xpl o tad o ra d e mad e ras The Gua-
te mal an and Mexican Maho gany and Ex-
po rt Co.
Co mp.
a
e xpl o tad o ra d e mad e ras , B ul ne s y C.
a
Co mpaa e xpl o tad o ra d e lo s muelles , S. A.
Pre s i d e nte , J o s Garca True ba; Co mis ario '
J o s B ul ne s ; Secretario , J o s M.
a
Manti l l a;
Vo cales , M. Mart ne z Guid o , Manue l Gabu-
cio , I s i d ro B ulne s , Fe l i pe Pal e nque , B er-
nard o Garca y B . Es tad e s ; Ge re nte , Deme-
trio Gil H i no j ar.
CO L EGI O S PA RT I CUL A RE S
L1C. Leo po ld o Gue rre ro , Liceo Tabas que o .
Francis co Daz , San Franci s co d e J e rni mo .
Dr. J uan Mo nte s Lpez , Acad .
a
Me rcantil.
J. J e s s B riceo , Sta. Mar a d e Guad al upe .
El e na Cmara, Co legio d e Se o ritas .
Co legio d el Sagrad o Co raz n d e J es s '(As o -
ciacin).
Guillermo Es hi l s e n, Acad emia d e Ms ica.
CI RUJ A NO S DENT I ST A S
To ms Fi tz patri ck.
H cto r Graham.
Wi l l i am Taylo r.
E MPRE SA S DE T RA NSPO RT ES
Expl o taci n fe rro carri l e s d e tracci n ani mal ,
Pnfi l o Mald o nad o .
Co mpaa I nd us tri al d e Trans po rte s .
ENCUA DERNA DO RES
M. Gabucio .J o s Ghi gl i az z a.
F A RMA CUT I CO S
J o s Cheriz o la. El i as Daz .J o s Graham
Po ns .Luis R. K e rl e gand .Carl o s Pe l l i e e r.
Miguel Sure z Pe d ro Fue nte s Arcad i o Cen-
te l l a Snchez .
F B RI CA S V A RI A S
J o s Pags y C.
a
, fbri ca d e j abn y velas .
Pe d ro B e re ngue r, fbri ca d e j abn y velas .
Go nz lez H e rmano s , fb.
a
d e puro s y ci garro s .
Ceferino Lpe z , fbri ca d e hi e l o .
FUNDI CI O NES Y T A L L E RE S MEC NI CO S
Manue l Pal o mi no .Fe d e ri co Scho tte . -Ma-
nue l Cahero .A. Cahero H e rmano s .
F O T O GRA F A S
M. d e l a Fl o r.J ul i o Len.
H O T E L E S
Galatea.Tabas queo .Univers al.
Mo nte Cario .Mxico .
I MPRENT A S
M. Gabucio .Francis co Daz .I mpre nta d el
Go bierno .
I NGENI ERO S
Lui s Fe rrari Pre z .Le and ro Mart ne z Cha-
bl. J o s Tambo rre l .Lui s Fe rnnd e z d el
Campo .J o s Ugal d e .Pe d ro Eche ve rr a.
L I B RE R A S Y E F E CT O S DE ESCRI T O RI O
M. Gabucio .J o s M.
a
Graham.
MDI CO S
L ui s B o bad i l l a.Ad o l fo Fe rre r.Manue l
628 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE TAB ASCO
Mes tre.Felipe Cheriz o la. Manuel Mes tre
Ghi gl i az z a.J uan Muld o o n.Fernand o Fe r-
mento . Nicas id ro L. Mel.To ms G. Pelli-
eer.Teles fo ro Salaz ar.Francis co E. Viana.
J o s M.
a
I rys .Eras mo Marn.Dio nisio Fitz -
patri ck.
N O T A R I O S
J . Ve ntura Cald ern.J o s M.
a
Ocho a.
J o s D. Camelo .Eligi Cachn.Armand o
Co rrea. Clemente So uz a. Arturo Tapia.
Pe rfe cto G. Prez .
PL A T E R A S Y RE L O J E R A S
David H untter.Eulo gio Snchez Mo ntero .
Cecilio Salas .Carlo s P. Po rtillo . J uan
Cas tillo . Anto nio Lo z a. Cecilio Co rnelio .
Lo renz o Ramn.
PE L UQUE R A S
Melquad es Rue d a. A. No tario . B ard o -
miano Avalo s.Amad o Mnd ez .J o s F. de la
Guard ia. Eugenio Carrillo . Sus ano An-
co na. Y. Ovand o . To ms H ernnd ez .
Francis co Senz .Narciso Mndez .
PERI DI CO S
Perid ico Oficial Po rve ni r de Tabasco .
El Obs ervad o r.El Vo to Nacio nal.El Co rreo
Mercantil.
SO CI E DA DE S
So ciedad de Arte s ano s .Frate rnal.Tabas -
quea.Cas ino Tabas queo .
SA ST RER A S
J o s Mirald a.Angel Ruiz .Ange l So sa.
Agus tn Prez Len.Ez equiel Surez .Can-
d elario Martnez Marino .J o s M.
a
Daz .
And rs Marn.
ZA PA T E R A S
J . E. Surez .Cecilio Reyes .Ramn de la
Flo r.Lo renz o Reyes . Anas tas io Prez .
Pre s e ntacin B arrie nto s .
B ALANCAN
CO MERCI A NT ES
Anto nio Ramrez .Sebas tin L. de Llergo .
I ld efo nso Rubio . J o s Sauto s Arvalo .
I gnacio Go nz lez .
I NDUST RI A L E S
I gnacio Go nz lez , mo lino d e caa, Santana.
Gabino Chau, id .,
Patri ci o Go nz lez , id .,
Ad o lfo B ao s , id ., Rancho Misicap.
Mauricio B ao s , id .,
Anto nio Go nz lez , id ., R. B ue navis ta.
Alberto Go nz lez , id .,
R. San Anto nio .
R. Para s o .
R. Gertrud is .
La I s la.
El Limn.
Las Cruces .
Refo rma.
San J uan.
Sebas tin B e rtrul l , id .,
Prud encio Zuri ta, id .,
Y amario Cetina, id .,
Lui s F. Abreu, id .,
H A CENDA DO S
P. Valenz uela, H ijo y C.
a
,
Lpez d e Llergo y C.
a
,
Amalio Ocampo ,
Francis co Abrenz A.,
I gnacio Go nz lez ,
J o s Santo s Arvalo , San J o s .
Ro s a Surez , San J o s del Ro .
J o s L. B o lvar, El Yo mel.
Vid al Lez ama, L as Campanas .
Margari ta Rive ra, El Co rtad o r.
Es te ban Abreu P., Chacaba.
Mauricio Ramrez , Recreo .
Gabriel Marn, Oaxaca.
J ul i o Cmara, Des engao .
Francis co Marn, Rincn.
J uan Ortiz , El Naranj o .
Faus ti no J ure z , Santa Cruz .
Teo d o ro Tejero , Ge rtrud is .
J o s E. B eltruy, El Zapo te.
Angel Go nz lez , B ue navi s ta.
Prud encio Zuri ta. Para s o .
MDI CO
J uan de Dio s Zrate , B alancn.
C RDENAS
CO MERCI A NT ES
B . Casas y C.
a
Salvad o r No vero laG. Ro s i-
que hijo .J aco bino Cas ao .Gamas y To-
rruco .Manuel To rruco .Laurencio Gamas .
Manuel Cas ao .Priego H no s .No Pri e go .
J us to Uliu. Feliciano Lpez . Rmulo
Ro s ales .H ermenegild o Ro d riguez . Ped ro
Aman.
I NDUST RI A L E S
B . Cas as y C.
a
, f.
a
de puro s , La H ermo s ura.
Anto nino Gallego s , id ., El B uen Gusto .
J o s J . Co rtaz ar, fbri ca de velas , La Luz .
Ped ro Payro y C.
a
, f.
a
de aguard ie nte y az car.
Sas tre H no s . y C.
a
, id .
Manuel Mujica, id .
Francis co Ro d rguez , id .
H A CI ENDA S DE CACAO
Ro s end o Gamas , San Ro send o .
Ro s ique H no s ., El Carmen.
Fulgencio Ro s ique, El Sus piro .
J uan B o lanias , San J uan.
Co rnelio Ortiz , Sto . Do mingo .
Agus tn Lpez Martnez , San Agus tn.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE TAB ASCO 629
Manuel M. Martnez ,
Ped ro C. Co lo rad o ,
Manuel No vero la,
Cecilio Co rtaz ar,
Emilio Garca,
Manuel Ro d rguez ,
J o s J e s s Ramo s ,
Apo lo nio Oln,
Narciso Ortiz ,
Feliciano Lpez ,
MDI CO S
Dr. Segis mund o Garrid o .
Greene.Dr. Lo renz o Uribe
Eras mo Marn.
La Luz .
Sto . Do mingo .
San Felipe.
La Cruz .
Las Calz ad as.
San Manuel.
Es qupulas .
San J o aqun.
San Ped ro .
San Faus tino .
Dr. Ped ro L.
Med ina.Do cto r
COMALCALCO
CO MERCI A NT ES
J uan de la Ro s a Avalo s .Leand ro B e ltrn.
Es teban Co rts . Crd o bay Trujillo .Cara-
veo J es s .Fuentes de la R. Ped ro .Graniel
Eugenio . H e rnnd e z Anto nio . Ortiz Pe-
ral ta y C.
a
Pul i d o Ramn. Pad rn J o a-
qun.Pad rn Marcelino .Ro d rguez Neme-
sio. Valenz uela Po licarpo . Villa Cantero
Sabino .
H A CENDA DO S
Carmen Caraveo .Miguel Ceballo s Saenz .
Onsimo Co rts .Nabo r Crd o ba Mndez .
Grego rio H . Chpuz . Patricio Crd o ba.
Nabo r Crd o ba Manz anilla. Leo cad io Cr-
do ba. Nabo r Do mnguez . J o s Anto nio
Ferrer.Carmen Fe rre r.Euge nio Fue nte s .
Ventura Fue nte s . Remigio Es calante.
Ro s ario Es calante.I s abel Go nz lez .Agus-
tn Lintz n.Gumers ind o Murillo . J e naro
Ocho a.Ramn Pul i d o .Pe ral ta y Pulid o .
Francisco Pe ral ta.J o aqui na Ro jas .Anto -
nio Ro d rguez . Ad elaid o Ricard o .Migue l
Sas tre.Mara Santo s Zapata.
MDI CO S
Des id erio G. Ro s ad o .Miguel D. To ube.
CUNDUAC N
CO MERCI A NT ES
I smael Angles , abarro tes .
Rud es ind o L. Cus to d io , id .
Francisco del To ro , id .
Es cayo la H no s ., id .
Francis co Fue nte s , lencera y abarro te s .
Wences lao Fue nte s , abarro tes .
Nico ls Fue nte s , lencera y abarro tes .
Miguel Griff y C.
a
, abarro t es.
Ricard o Gmez , id .
Prud e ncio H ernnd ez , abarro te s .
Manuel Mero d io , id .
Marcial Oramas , id . %
Valero Pre s e nd a, id .
A. Ramo s y C.
a
, id .
Eligi Santiago , id .
Francis co Santiago , id .
Valenz uela H no s ., id .
C. Valenz uela, id .
I ta y So lano , d ro guera y farmacia.
Mauro J . Prez , lencera y abarro tes .
J . Ro d rguez y C.
a
, id .
I NDUST RI A L ES
Go nz alo de A. Aguilera, fbrica de puro s .
Filo meno Co rtaz ar, talle r d e tejed o r.
Felipa Garca, id .
Nicano r Pres end a, id .
Secund mo Ramo s , id .
Santiago S. Cruces, fbrica de aguard i e nte .
Pablo Daz Oramas , id .
Amalia Es cayo la, id .
M. Fernnd ez Sas tre y C.
a
, id .
Mateo Oramas , id .
Felipe Ro d rguez , id .
Po licarpo Valenz uela, id .
Po licarpo Valenz uela (hijo ), id.
A B O GA DO S
Santiago Cruces Sas tr.Eus ebio G. Cas tro
Pablo Daz Oramas .Querid o Mo heno .
MDI CO S
B enito Cruces .J acinto Fernnd ez Sas tr.
NO TA RI O
Francis co So ler Delgad o .
PRI NCI PA L E S H A CENDA DO S
Silvano Ad o rno .Trinid ad Ad o rno .B asilio
Aco sta.Felipe Arias .Clemente Almeid a.
Esco bar Ad o lfo .Eulo gio B autis ta.And rs
B urelo .J o s de la Cruz B ro que. Damin
B autis ta.Manuel B auti s ta. Cruces H no s .
Manuel Campo s. Es calante de l a Cruz .
Aurelio Co lo rad o .Co rtaz a J uan de M.Ro -
mn Collado. Agus tn Cas taed a. Carlo s
Calix.Anto nio Cas taares .Filo meno Co r-
taz ac.Pablo Daz Oramas .Anto nio G. Daz .
B ernab A. Dueas . Manuel Escayo la.
Francis co Fuentes .F. P. Fuente.C. de la
Fue nte B urelo . Anto nio de la Fue nte .
Anto nio Fue nte s . Felcito s Gmez . B er-
nard o J . Garca.Manuel Garca. Matas
Go rd illo . Co ncepcin Go nz lez . J o s de la
Cruz Garca. Santiago Gmez . Salvad o r
Go nz lez .Ped ro Go nz lez .Alfred o Go nz -
D I R E C T O R I O D E L E S T A D O D E T A B A S C O
lez .I sid o ro Gmez . Serapio H ernnd ez .
Feliciano H ernnd ez .B albino H ernnd ez .
J o s M H ernnd ez .Rufina H ernnd ez .
Ro muald o H . H ernnd ez .Des id erio H e rnn-
d ez . I s id o ro 1barra. Apo linar J ure z .
B enigno J urez . Anto nio J imne z . J uan
Mara Lpez .Marco s Lpez .Ricard o L-
pez .Agapito Lpez .Vicente Lpez .Gre-
go rio Luna Rivero .Cas imiro Len y C.
a

Teo d o ro Luna.J o rge Lpez . Marco s Ma-
d raz o .Po rfirio Mo rales .Flo rentino Mo lieno
Anto nio Mill. Pl utarco Mo rales .Santo s
Mad rigal.Salo m Mirand a.Leo nard o Mar-
tnez .Ped ro Naranjo .Valentn Naranjo .
Manuel Ocho a.Cesreo Ocaa.J o s Mara
Ocho a.J o s Po Oln.F. Pre s e nd a Vald s .
Do mingo Prez .Francis co Prez .Lo renz o
Prez .J es s Payr.J o s M.
a
Ruiz Vinagre .
Francis co Ruiz de la Pea.J o s Re ye s
Macario .H ermelind o Ro mero . Es co ls tico
Ramo s .Teo d o ro Ramo s.C. Ramo s F. Ro -
mero d e la Fue nte .J uan Rivera.B enjamn
Ramo s . Francis co Ro d rguez . Ed ilberto
Santiago .Manuel Surez . Do naciano Sn-
chez .Len Serapio .Aurelio To rres. Sal-
vad o r Tiqu.B enjamn To rres -J us to To rres .
Eleuterio To rres .Aurelio To rres .Quirino
Vinagre.Po licarpo Valenz uela.J o s Mara
Vicente.J uana Vasco ncelo s.Eligi Zapata.
4Felipe J . Zapata.
FRONTERA
C O M E R C I A N T E S
Agus tn B ernal, abarro tes .
J o s B asco s, id .
Genero s o G. Cueto , id .
Severo Garca, id .
Guad alupe Po nce, id .
Celerno Camacho , id .
Anto nio So sa, id .
Manuel Manz anilla, id .
Valencia Martn, id .
J o s Go rra, lencera y mercera.
Fl i x Gutirrez , lencera, abarro tes , ferrete-
ra, etc.
Es te ban S. H e rre ro , id .
Alvaro F. Prez , id .
Po ch J o s , co misio nes y co ns ignacio nes .
Ro mano y C.
a
, id .
Agus tn Go nz lez , ho tel.
Caro lina R. de Pani agua, id .
Vicente Millet y Alamo , bo tica.
Rafae l Tejerina, id .
I N D U S T R I A L E S
Manuel J ame t, fbrica de aguard i e nte .
J ernimo Llo vera, te ne ra.
Rai mund o Cis nero s , co rte de palo tinte.
Eve rard o Cis nero s , id .
Matild e Cachn, id .
J uan Len, id .
Victo rio Mo rales, id .
Manuel Prez , id .
Abel To ache, id .
M D I C O S
Vicente Alamo Millet, md ico d elegad o de la
s anid ad del pue rto .
S A S T R E A S
Manuel No riega.J o s M.
a
Vez a.Quintn
Nahuate .
P R I N C I P A L E S H A C E N D A D O S
J o s I . Alfaro .I no cente Arvalo .Aurelio
Aco s ta. Periecto Aco sta. J uan Aguilar.
Pas cual B elliz ia. Pe d ro B elliz ia. Anto nio
B ulnes . Emilio B ed in. Salvad o r B ro ca.
Agus t n B ernal. J uan Co rrea Mats . I s i-
d ro d e la Cruz . J o s A. Carbo nell. Mauri-
cio Crd enas .Tiburcio Crd e nas .Te o d o ro
Co ntreras .Matild e Cachn.Daro Carre ra.
Po rfirio Eva. Alfred o Galind o . To ms
H ernnd ez . Agapito J e s s . J o s A. J im-
nez .Laureano J avier.Marcelino J urez .
Manuel J ame t. Anselmo J unco . Lo renz o
Lpez . Do mingo Len. Mximo Len.
J o s A. Lis cano . Nemesio Mo rales . J uan
Mo rales.Mauricio Mo a.Anas tas io Magaa.
B asilio May.B enito P. No tario .Mauricio
Oso rio . Co rnelio Ovand o . Ro que Pered o .
J o s Po ch.Manuel Prez .Emiliano Po ten-
ciano . Anacleto Ro chez . Fed erico Ro d r-
guez .Ped ro Ro d rguez .Ro mano y C.
a
Suc.
B asilio Reyes .Grego rio Reyes .Felipe N.
Stet. I s id ro Surez . Anto nio Surez .
Cand elario Snchez . Rud es ind o Snchez .
Maximino Snchez .Ped ro Trejo .Abel To a-
che. B ibiano Valencia. Do lo res Viga.
H UI MANGUI LLO
A B O G A D O S
Aureliano Co lo rad o . Mximo Cad enas .
Sebas tin J imnez .
C O M E R C I A N T E S
Vicente Abalo s, tiend a de abarro te s .
I s id ro Casas, id .
Anto nio Cad enas , id .
Re gino Lpez , id .
Fe rm n Mesa, id .
D I R E C T O R I O D E I I E S T A D O D E T A B A S C O
David Reyes , tiend a de abarro te s .
I s id ro Co rtes , lencera y abarro tes .
Eus to rgio Es pino s a, id .
Melquad es Ficachi, id .
Manuel Go nz ali, id .
Sebas tin I rys , id .
Febro nio Lpez , id .
Numa M. de Es co bar, id .
Francis co C. Mad rigal, id .
Nico ls F. Mald o nad o , id .
Fid el Reyes , d .
Vicente Po me ro , d .
Ri card o Urgell, d .
J o aqui n d ei Valle, d .
Manuel M. Agui rre , bo tica.
I N D U S T R I A L E S
J o s d el C. Avalo s , fbrica de puro s .
J o s Cullars , d .
Segund o Ro d rguez , d .
J o s M.
a
Araujo , plate ra.
Anas tas io Gil, d .
I gnacio Rincn, d .
Ramn Reyes , billares .
Magd aleno Co rts , s as tre ra.
J ul i n Cad enas , d .
Faus tino Pe ral ta, d .
Felipe So l, id .
Serapio de l a Cruz , tal abarte r a.
Ro s ell Matas , d .
Gabriel Ocho a, z apate r a.
H A C I E N D A S D E C A C A O
J . del Carmen Abalo s, San J o s .
Pablo Acua, B etania.
J o s Acua Pard o , Gro eland ia.
Ens ebio Acua, San Anto nio .
Tri ni d ad Anche i ta, Unin.
Leo po ld o B o laina, Santo Do mingo .
Cris tbal B ro ca, Chapultepec.
Carlo s B rito , El Carmen.
Martn B rito , San Anto nio .
B r gi d a Cad ena, Santa Rita.
B ue nave ntura Cruz , San Agus tn.
Onesfo ro J . Co ro nel, B uenavis ta.
Flix Cruz , La Glo ria.
Claudio Cad enas , Las Animas .
Eus to rgio Es pino s a, San Ped rito .
Anto nio Flo res , Santa Ro s a.
Luis Gavilla, San J uan.
Claudio Gamas , San Miguel.
Lucano Gamas, Es qupulas .
-Anacario Garca, San Ped ro .
Francis co S. H e rre ra, San Anto nio .
Encarnacin A. I nchaus te gui , B ueno s Aires.
631
Vcto r J imnez , J es s Mara.
Co sme Lpez , La Mexicana.
Ed uard o Levas , San J uan de B uenavis ta.
Francis co Martnez , La Victo ria.
Severo Mo ntiel, San Ro mn.
Anto nio M. de Es co bar, El Ro s ario .
Francis co Mnd ez , Santa Cruz .
Ono fre Ocho a, La Eminencia.
Severo Pard o , La Unin.
Ted ulo Pard o , Cand elaria.
Manuel Po nce, La Sultana.
To ms Ro che, El Carmen.
Eulalio Ro mero , Santa Cruz .
Nico ls Ro nd ani ni , El Limn.
J o s M.
a
So l, Santa Luca.
J o s M.
a
Snchez , San I s id ro .
Agus t n Snchez , Guad alupe.
And rs J . To rruco , El Fnix.
Nico ls Urge l l , El Refugio .
Ni nfa del Valle, La Co ncepcin.
Maximino Vid al, .Macayo.
J uan d e D. Vid al, San Ped ro .
Tefilo Zuri ta, El Vergel.
J ALAPA
C O M E R C I A N T E S
J ul i o Calcamo . Abelard o Prie go . Priego
H ermano s . Prez H no s . Fe rnand o Alipis .
Matas P. Pi e d ra. And rs Ocaa. J o s
Mara Prez . J o s J . H ernnd ez . Pinz n
J o s J . Ro s ario Gil R. Faus ti no To rres .
Ral And rad e.
F B R I C A S D E A G U A R D I E N T E
Manuel Fernnd ez M. Lio nte Ero li. Sil-
verio Falcn.J o s A. Ruiz .Fernnd ez H e r-
mano s .
P R I N C I P A L E S H A C E N D A D O S
Manuel Fe rnnd e z M.Ero li Lio nte.J uan
B . Zuri ta. I ld efo ns o B o canegra. Prie go
H ermano s . Severo Ocaa.Amad o Lpez .
Dio nisio Oro pez a.Manuel Pinz n.Co rnelio
Elco y. Elpid io No riega. Alcibiad es Oro -
pes a. Manuel Pintad o . Ed uard o Guz mn.
Margari to Surez . J uan B . H ernnd ez .
J o s M.
a
And rad e. Anto nio Pri e go . Lo u-
cinki Zuri ta. Fernnd ez H no s . Carlo s Ali-
piz . Pablo Falcn. Francis co H ernnd ez .
B las Lemo nchi. Martn Prez .Simn Cha-
cn. Do ro teo Carrera. Abel Salas . Teo -
d o ro Prez .To ms Co ntreras .Efigenia Do-
mnguez .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE TAB ASCO
632
J AL PA DE MENDEZ
CO MERCI A NT ES
Francis co Ruiz y C.
3
, lencera y abarro tes .
Orue ta H no s ., id .
Felipe Cas tillo , d .
Cayetano J . Sas tr, d .
Martne z H ijo s , d .
Lui s B arj n, d .
J uan P. Mad rigal, id .
Lo reto Mad rigal, d .
I NDUST RI A L E S
Uln H no s , fbrica de lico res.
MDI CO
Des id o rio G. Ro s ad o (Co malcalco ).
A GRI CUL T O RES
J o s Anto nio Fe rre rEs te ban Mad ri gal -
Miguel Campo s. B rgid o Gmez . - Ad o lfo
O rue ta And rs Ce nte l l a As naro Mirabal.
J o s Go nz lez . J aci nto Fe rnnd e z I l d e -
fo ns o Mad ri gal Ed uard o Do mngue z Ga-
briel Crd o ba B ernab Rui z B e ni gno Es -
cal ante Ni co l s Carrillo Ad elaid o Avalo s.
Vcto r Vargas Mo ri l l o H no s Cand e lario
I z quierd o . - Tirs o Magaas . - Claud io Vz -
quez . - I s id ro H e rnnd e z . - Santiago de la
Cruz .
J O NTA
CO MERCI A NT ES
Fermn Lez ama, abarro te s y lencera.
Do mingo de Lara, id ., id .
Francis co Mo rfn, lencera.
Martnez H no s ., abarro tes y lencera.
Miguel Ro d rguez C., id ., id.
Fid encio Ruiz , abarro tes .
Feliciano Es calante, farmacia.
I NDUST RI A L E S
Ad o lfo Alvarez , co rte de palo tinte .
Fed erico Arias , id ., id .
Pe tro na Go nz lez , id ., id .
Carmen Martnez , id., id .
Martnez H no s ., id ., id .
J ul i n E. Quintero , id ., id .
B . Anirau y C.
a
, id ., id .
Facund o Evia, id ., id .
Le and ro Moo, id ., i d .
Francis co Garca B ., fbrica d e aguard i e nte .
As uncin Mo rales, fbri ca de pane la.
Miguel Ortiz , id ., id .
Tiburcio H ernnd ez , id ., id .
Alfred o V. Rus s i, id ., id -
J o s S. Martnez , id ., id .
J o s N. Damin, fbrica de panela.
Miguel Az canio , te j e r a.
J o s S. Martnez , id .
H A CENDA DO S
B . Ani rau y C.
a
-Ad o l f o Al vare z .-Mace d o -
nio Cabrales . - Pe tro na Go nz lez . - Ad ela
Mart ne z J o s S. Martnez Manuel E. Mar-
t ne z J o s de C. Ro d r gue z Mi gue l Ro d r-
gue z Nico ls Valenz uelaCeno bio V i d al -
Francis co L as traJ ul i n E. Qui nte ro Di -
mas D az Faus ti na Se pti e nB arto l o Ram-
rez .I s id o ro Surez .
A B O GA DO S
J o s Ange l Fabre Manue l B ate s Z.
MACUSPANA
CO MERCI A NT ES CO N T I ENDA S MI X T A S
J o s J e s s Ro viro s a. Francis co B ates
Prud encio de la So ta. - Limbano B lo nd n.
Ped ro S. Rui z Gus tavo B ecerra Fabre An-
gel B e ce rraLi brad a Zuri taGo nz al o B ece-
rra Ro s alo Narvez Diego And rad e Fe -
liciano Lpez . - Gabriel Lpez . - H o no rato
H e rnnd e z Marce lino J i mne z To ms Gar-
c aJ o s Chabl Lucas B autis ta.
A GRI CUL T O RES
Grego rio Aco s taEd uard o B o l i o Aure l i o
Do mnguez - Eus ebio Vid alCarmen Vid al.
- H i l ari o Franco .-I s i d o ra Fabre d e B ecerra.
Atanas io Narvez O caaB e ce rra H no s
J uan B . So ri ano J uan de Dio s Co rre aL-
eas J . CalacicbManuel Ro vi ro s aRo vi ro s a
H e rmano s J . Salvad o r B ro o mP o Garrid o .
Ramn B ro o m. J o aqu n Mo sco so . Cata-
lino Sal aJ uana J i mne z Ti mo te o Ramo s .
- Amad o Zacar as Sal vad o r Martne z B e r-
nard o Mo rales .
A B O GA DO
J o aqu n A. Daz , Macus pana.
MDI CO
Salvad o r Avila R., Macus pana.
MONTECRI STO
CO MERCI A NT ES
Daz Mndez y C.
a
, abarro tes y lencera.
J o s Mara Esco ffi, id ., id .
J uan Campa, id ., id .
Sebas tin Alamina, id ., id .
Aurelio Cabrera, id ., id .
Maximiano Go nz lez , id ., id .
J uan C. Oso rio .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE TAB ASCO
F B RI CA S DB A ZCA R Y A GUA RDI ENT E
Amalio Ocampo Pe tro na Pinto .
MDI CO
Ramn Mo reno , Mo ntecris to .
GA NA DER A S
Salus tino Abre u. J uan Campa. - J uan
Abreu. Manuel Gutirrez .
NACAJ UCA
C O M E R C I A N T E S
Arias Santiago , abarro te s .
Arias Nativid ad , id .
Garca I ld efo ns o , id .
Gand arillas y C.
a
P., id .
Gmez Ruiz J uan, lencera y abarro tes .
J imnez Clmaco J uan, abarro tes .
J imnez Leo cad io , d .
J imnez B ue nave ntura, id .
Len Po rfirio , lencera y abarro te s .
Prez Ney Manuel, abarro tes .
Pal ma Cris anto , lencera y abarro tes .
Rui z Lpez Manuel, id ., id .
So veranes Manuel, abarro tes .
H A CENDA DO S
Campo s Anas tas io , Sta. Ro s ala, Arro yo .
Campo s Severino , S. Francis co , Salo ya.
Gmez Apo lo nia d e Campo s, S. Cris tbal.
Go nz lez y C.
a
J o s , Chuchurumbel, Sec. 4.
a
de e s ta villa
Gand arillas y C.
a
P., Santand e r, Seccin2.
a
de
Nacajuca.
H ermano s I z quierd o , Catalina, Catalina.
H e rmano s Ramn, Chico z apo te, J imnez .
J e s s Agapito , Es pino ,
Oso rio Catalino , La Co rriente, B
Ramn Emeterio , El H uanal ,
Ruiz Grego rio , S. Fernand o , Taxco .
Ambro s is d e Sas tre Ge rtrud i s , Lo mi tas ,
Arro yo .
Ruiz Francis co y C.
a
, El Carmelo , Seccin 1.
a
d e Nacajuca.
I NGENI ERO
Aurelio D. Lpez , Nacajuca.
PARA SO
CO MERCI A NT ES
Go nz lez y Ci ge ro Manue l H . H e rnnd e z .
Po rfirio Camino Leo po ld o Garc aAma-
do Cas ti l l o Saturni no B . J avi e rSe bas ti n
de A. H ernnd ez .
H A CENDA DO S
Manuel F. Framynti F. Sevilla y C.
a
Ci-
633
priano Pal maFe l i ci tas S. de Cruz Anto nio
Martnez . - Aurelia F. de Mndez . - H iginio
Alejand re. Re s ti tuto Carri l l o Diego Fibi-
granaSal o m Magaa. - Pro co pio Magaa.
J uan Santo s Pabl o Cancino .
PRO F ESI O NES
E. H ernnd ez Carrillo , agrimens o r.
Manuel A. Ro mero , abo gad o .
Vicente Zetina G., md ico .
To bas Magaa, id .
TACOTALPA
C O M E R C I A N T E S
Angel Al vare z Rafae l M. B l che r Go i
y Marc nJ o s M.
a
J i mne z J o s P. J im-
nez Narcis o Marcn Se nz Melesio Marcn.
J o s E. Pintad o .
H A CENDA DO S
Do mitilo Al i pi s Pantal e n del A gui l a-
Cecilio Armengo lI ld efo ns o B o cane graPe -
d ro Cal z ad aEvari s to Cano Lui s B . Cas al.
- Ad o lfo Falcn. - J e ni z Go bea. - Aniceto
H e rnnd e z Fe d e ri co J imnez Narcis o Mar-
c nLuci o Merino And rs Mend o z aCo s -
me Mez o dio . J o s Len Mend o z a. Nieto
hermano s Ro s end o No ri e gaGre go ri o Nar-
ve z J o s J . Pre z Ez e qui e l Pre z Fran-
cisco Riqu. Rmulo Ro d rguez . J uan Y.
Ro d r gue z Al e j and ro Snche z Fl i x Vz -
que z Fl i x CentellaCarmen Zuri ta.
TEAPA
CO MERCI A NT ES
Abraham Al varad o . B ernard o A gui l a-
Cecilia B arrue ta de Pre z And rs A. B rin-
d is. - Ed uvigis J . B ri nd i s .-B ri nd i s y Ma-
d rigal. Lo renz o U. Cas ano vaB arto l o m
Co nd eNabo r Co rnelio Lo renz o Gurri a
R. Go nz lez . Santiago H e rre ra. Vicente
MelB arto lo Pul i d o Li s and ro Palave cini.
- Agus t n Ro ca. Atila Snchez . Manuel
Sala Gurri aSe bas ti n Snche z B o ni faci o
Te l l ae che Luz arte UribeAnd aco Centella.
MDI CO
J o s Lpez Alpuche.
H O T E L
Pe d ro J . To ca, H o tel y Re s taurant.
H A CENDA DO S
Cecilio Arme ngo l I re ne B as tar B e l trn
Grego rio B as tar Pri e go Carme n B entez y
Co rti naV cto r Fe rnnd e z M. J aci nto Es -
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE TAB ASCO 634
trad a. Lo renz o Gnrri a. Co ncepcin Llergo
d e Pe d re ro . J o s Salaz ar. J ulio Pad rn.
Po l i carpo B as tar. Eugenio Snchez . J o a-
qun B albo a. Cris tbal B e ltrn. Anto nio
Cano . J uan Cano . Miguel Payr.Fe lipe
Co ntreras .J o s E. Prats .Francis co Carba-
11o. Rgulo Ro s ad o . Agus tn Go nz lez .
Narcis o Mo llined o .Rmulo Calz ad a.Vicen-
te Mel.Ped ro Calz ad a. J o s Vcto r Fe r-
nnd ez .Anto nio Fi gue ro a. And rs Qui n-
te ro . Carmen Do po rto . Narcis o Cas tro .
Lo renz o Ramo s .Meles io J imnez .Es teban
Agui l ar.Manue l Oband o Zuri ta.
TENOSI QUE
C O M E R C I A N T E S
David Gutirrez .B enigno Silva.Manuel
P. Carrillo . Dio nis io Agui rre . Francis co
Silva y C.
a
Ped ro Tur Valier.Gabriel Cala-
fell.Manuel B arragn.Lad is lao Vega y C.
a
Manuel Rui z Viar.Manuel d e l a Fue nte
y C.
a
Agus tn d e la Fue nte Calafell y Mo ner.
B O TI CAS
Dr. J o rge Engmann.Ambro s io S. Daz .
MDI CO S
J o rge Engmann.Alberto Carb.
H ACENDADO S
B enigno Si l va.Go yta,Farr n y C.
a
Valen-
z uela hijo y C.
a
Fed erico Schind ler.Manuel
S. Otero .Miguel To rruca.Cetina y B elln.
Ramo s H no s . Emiliano Pal ma. Ro mano
y C.
a
, s uces o res .Vid al Lez ama. B ulnes y
Co mpaa.Teo d o ra B . d e B artl e tt. David
Gutirrez .Tro nco s o , Silvetti y C.
a
<
EST AD O D E T AMAULIPAS
H . l L l f r ^- T T
<J
T
JrfiCa V extensi
territorial.-. Po r la co s ta
d u j f f f
6Sd e
^
W t e r a d 6
^
E s t ad

S U n d 0 S t a s t a I a
d es embo ca-
Es ad o L T r
C
'
6 X t i e n d e e

U n t r a
*
6C t 0 d e 8 0
ge o grfi cas el
Es tad o d e Tamauhpas cuya fro nte ra s e pte ntri o nal la co ns ti tuye el ro B ravo que
urvTd % T
P U b
^
C
;
n

r t e a me r C a n a
'
1 mi t
^o s e al Sur e n las capri cho s as
S P o ni t t Zv Y , T ;
q U e SU V 6Z 10 S e p a r a n d e l E s f c ad o d e
^racruz .
A Po ni e nte co lind a co n el d e Nuevo Le n y al SO. co n el d e San Lui s Po to s .
al NO Z t
S
l
6 C
r
P
^
d 0 S 6 n t r e l 0S 2 2
y
26
S
r ad o s d e l at
-
N
^te , si bie n
c n d'fi T
P
T ^ ' T
d e l B
J
aV 0 6S t r e C ha f a
J '
a d e t e r r e n o d e
j uri s d i c-
cin d e Tamauhpas que alcanz a has ta ms all d e la mi tad d e Lare d o s ea en el
anchura d f ' ^ ^ ^ ^ ^ ^ e xtr a^ figura L I
anchura d el te rri to ri o var a e ntre 2 d e l o ng. o ri e ntal y 1 d e l o ng. o ccid e ntal d e l
me ri d i ano d e Mxico , mid ie nd o en to tal 84.394 kilme tro s cuad rad o s , lo que po ne
; ^r^^r
por su extensi n superficiai
-
tre i os 29
l
L

raf
l
a
hidrografa. Costas y puertos. - El te rre no are no s o y
s e mbrad o d e pantano s y l agunas en el l i to ral d el Go lfo se d e s arro l l a e n grand e s
as ciend m W " J * ' ^
8
^n o s ce rro s ais lad o s , que i ns e ns i bfe me nte
as ciend en has ta al canz ar la al tura d e 500 me tro s al pie d e la Si e rra Mad re Orien-
tal, la que de pro nto y cas i s in e s tri baci o ne s que la pre s i e ntan, se alz a i mpo ne nte
en mas as po co meno s que ve rticale s al SO. d el Es tad o . Es ta Si e rra, co ns ti tui d a po r
vano s ramal e s paralelo s , co ntiene valles ango s to s y pro fund o s co mo lo s d e J au-
mave y Tula, cuyo d e partame nto atravi e s a d e Sur No rte , pe ne trand o po r e s te
t r aT i s l i r
0
^
E
;
t a d

d 6 N U 6V 0 L e n
"
E n l a r e
S

* s e pte ntri o nal se e ncue n-
tra ais lad a la Si e rra d e Pamo marane s , bas tante acci d e ntad a, y al ce ntro la d e San
Carlo s , no tabl e s po rque sus cumbre s s igue n la d ireccin Es te Oes te en o po s icin
a las d e ms d el Es tad o , cuya o ri e ntaci n ge ne ral es la d e Sur No rte . En la parte
me ri d i o nal se e xti e nd e un ro s ari o d e pe que o s ce rro s ais lad o s cuyas pri me ras pro -
tube ranci as se l e vantan e n Tampi co , o rillas d el Go lfo , y s igue n al NO has ta el
ce ntro d el Es tad o , d o nd e lle van el no mbre d e Sie rra d e L ul i pas
es i Tul
6
o
m
n
a
a
d
l
0grf i C0
U " S
1
' ^
r i C
S
r a

d e s
co rri e nte s ,
es cas i nulo para la agri cul tura, y ape nas si e n to d o el te rri to ri o se cue nta una
d o cena d e haci e nd as cuyo s te rre no s s ean re gad i z o s . Uni d o es to la es cas ez d e llu-
vias hace l angui d e ce r la agri cul tura, que no al canz a en Tamaul i pas la i mpo rtanci a
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE TAB ASCO 634
trad a. Lo renz o Gurri a. Co ncepcin Llergo
d e Pe d re ro . J o s Salaz ar. J ulio Pad rn.
Po l i carpo B as tar. Eugenio Snchez . J o a-
qun B albo a. Cris tbal B e ltrn. Anto nio
Cano . J uan Cano . Miguel Payr. Felipe
Co ntreras .J o s E. Prats .Francis co Carba-
11o. Rgulo Ro s ad o . Agus tn Go nz lez .
Narcis o Mo llined o .Rmulo Calz ad a.Vicen-
te Mel.Ped ro Calz ad a. J o s Vcto r Fe r-
nnd ez .Anto nio Fi gue ro a. And rs Qui n-
te ro . Carmen Do po rto . Narcis o Cas tro .
Lo renz o Ramo s .Meles io J imnez .Es teban
Agui l ar.Manue l Oband o Zuri ta.
TENOSI QE
C O M E R C I A N T E S
David Gutirrez .B enigno Silva.Manuel
P. Carrillo . Dio nis io Agui rre . Francis co
Silva y C.
a
Ped ro Tur Valier.Gabriel Cala-
fell.Manuel B arragn.Lad is lao Vega y C.
a
Manuel Rui z Viar.Manuel d e l a Fue nte
y C.
a
Agus tn d e la Fue nte Calafell y Mo ner.
B O TI CAS
Dr. J o rge Engmann.Ambro s io S. Daz .
MDI CO S
J o rge Engmann.Alberto Carb.
H ACENDADO S
B enigno Si l va.Go yta,Farr n y C.
a
Valen-
z uela hijo y C.
a
Fed erico Schind ler.Manuel
S. Otero .Miguel To rruca.Cetina y B elln.
Ramo s H no s . Emiliano Pal ma. Ro mano
y C.
a
, s uces o res .Vid al Lez ama. B ulnes y
Co mpaa.Teo d o ra B . d e B artl e tt. David
Gutirrez .Tro nco s o , Silvetti y C.
a
<
EST AD O D E T AMAULIPAS
H . l L l f r ^- T T
<J
T
JrfiCa V extensi
territorial.-. Po r la co s ta
d u j f f f
6Sd e
^
W t e r a d 6
^
E s t ad

S U n d 0 S t a s t a I a
d es embo ca-
Es ad o L T r
C
'
6 X t i e n d e e

U n t r a
*
6C t 0 d e 8 0
ge o grfi cas el
Es tad o d e Tamaul i pas cuya fro nte ra s e pte ntri o nal la co ns ti tuye el ro B ravo que
urvTn% T
P U b
^
C
;
n

r t e a me r C a n a
'
1 mi t
^o s e al Sur e n las capri cho s as
l l P o ni t tJ r ,
6 S
7 , T ;
q U e
"
SU V 6Z 10 S 6 p a r a n d e l E s f c ad o d e
^racruz .
A Po ni e nte co lind a co n el d e Nuevo Le n y al SO. co n el d e San Lui s Po to s .
al NO Z t
S
l
6
T
P
r ^
d

S 6 n t r e l 0S 2 2
y
26
S
r ad o s d e l at
-
N
^te , si bie n
c n d'fi T
P
T ^ ' T
d e l B
L
raV

6S t r e C ha f a
J '
a d e t e r r e n o d e l a
j uri s d i c-
cin d e Tamauhpas que alcanz a has ta ms all d e la mi tad d e Lare d o s ea en el
anchura d f ' ^ ^ ^ ^ ^ ^ e xtr a^ figura L I
anchura d el te rri to ri o var a e ntre 2 d e l o ng. o ri e ntal y 1 d e l o ng. o ccid e ntal d e l
me ri d i ano d e Mxico , mid ie nd o en to tal 84.394 kilme tro s cuad rad o s , lo que po ne
; ^r^^r
por su extensi n superficiai
-
tre i os 29 Est ad
*

L

r
<
Hjraf
l
a
Orografa. Costas y puertos.- El te rre no are no s o y
s e mbrad o d e pantano s y l agunas en el l i to ral d el Go lfo se d e s arro l l a e n grand e s
a h
P
r r
t e r r U
7
d a S
P
r
,
al
g
u n o s
wo . ais lad o s , que i ns e ns i bfe me nte
as ciend en has ta al canz ar la al tura d e 500 me tro s al pie d e la Si e rra Mad re Orien-
tal, la que de pro nto y cas i s in e s tri baci o ne s que la pre s i e ntan, se alz a i mpo ne nte
en mas as po co meno s que ve rticale s al SO. d el Es tad o . Es ta Si e rra, co ns ti tui d a po r
vano s ramal e s paralelo s , co ntiene valles ango s to s y pro fund o s co mo lo s d e J au-
mave y Tula, cuyo d e partame nto atravi e s a d e Sur No rte , pe ne trand o po r e s te
t r aT i s l i r
0
^ / ' i
0 d 6 N U 6V 0 L e n
"
E n l a
- Pte ntri o nal se e ncue n-
tra ais lad a la Si e rra d e Pamo marane s , bas tante acci d e ntad a, y al ce ntro la d e San
Carlo s , no tabl e s po rque sus cumbre s s igue n la d ireccin Es te Oes te en o po s icin
a las d e ms d el Es tad o , cuya o ri e ntaci n ge ne ral es la d e Sur No rte . En la parte
me ri d i o nal se e xti e nd e un ro s ari o d e pe que o s ce rro s ais lad o s cuyas pri me ras pro -
tube ranci as se l e vantan e n Tampi co , o rillas d el Go lfo , y s igue n al NO has ta el
ce ntro d el Es tad o , d o nd e lle van el no mbre d e Sie rra d e L ul i pas
es i Tul
6
o
m
n
a
a
d
l
0grf i C0
U " S
1
' ^
r i C
S
r a

d e s
co rri e nte s ,
es cas i nulo para la agri cul tura, y ape nas si e n to d o el te rri to ri o se cue nta una
d o cena d e haci e nd as cuyo s te rre no s s ean re gad i z o s . Uni d o es to la es cas ez d e llu-
vias hace l angui d e ce r la agri cul tura, que no al canz a en Tamaul i pas la i mpo rtanci a
que o bte nd r a s i se e fe ctuaran o bras pro ps ito d e las que ms abaj o tratare mo s .
Lo s ro s ms no tabl e s s o n: al No rte el B ravo , que d es embo ca e n el Go lfo 50 kil-
me tro s d e Matamo ro s , nave gabl e en gran parte d e s u curs o , y el Pre s as , cuyo s d o s
pri nci pal e s braz o s nace n el uno en Nuevo Len, ce rca d e Li nare s , y el o tro e n la
Si e rra d e San Carlo s , d e s e mbo cand o al Go lfo po r la barra d e Sand o val; e n el ce ntro
co rre n el Pi l n, el Puri fi caci n y o tro s aflue nte s d el So to la Mari na, que s ale d i-
cho mar po r la barra d e s u no mbre ; y po r l ti mo al Sur el Pnuco y el Tame s ,
caud alo s o tri butari o el s e gund o d el pri me ro , que nace e n la Si e rra Mad re al Oes te
d e Ciud ad Vi cto ri a, y re co rre el te rri to ri o e n d ire ccin me ri d i o nal has ta Rayn,
d o nd e tue rce al Es te para uni rs e al Pnuco , muy ce rca d e Tampi co .
Y a hemo s d icho que las co s tas d e Tamaul i pas s o n baj as y are no s as e n to d a s u
e xte ns i n, d e j and o po r al guno s punto s pe ne trar el mar al i nte ri o r d o nd e fo rma
e xte ns s i mas al bufe ras , co mo la Laguna mad re , que co ns ti tuye un pequeo med i-
te rrne o d e 120 millas d e l argo po r qui nce ve i nte d e ancho . Es tas l agunas s o n d e
es cas o fo nd o y no pe rmi te n o tra nave gaci n que la d e cano as , s alvo raras excep-
cio nes . Lo s pue rto s , po r co ns ecuencia d e es ta co nfo rmaci n so n es cas o s y slo
e xis te n en las barras d e lo s grand e s ro s que hemo s me nci o nad o ; tal e s s o n Mata-
mo ro s e n la d e s e mbo cad ura d el B ravo , So to la Mari na y Tampi co . El pri me ro y el
l ti mo s o n de al tura, pe ro Matamo ro no pe ne tran en el d a lo s grand e s buque s
po r care ce r d e fo nd o bas tante en el canal d e la barra.
El d e Tampi co es el me j o r d e to d o s ello s , y ho y, graci as las o bras que e n el
mis mo se ve rificaro n, pue d e d ecirs e que es el me j o r d e cuanto s hay en la co s ta
o ri e ntal d e la Re pbl i ca. En e s te pue rto hay un faro ya d e s crito en el pri me r to mo
d e l a pre s e nte o bra.
I I I . Clima y producciones. Co ns ti tui d o el Es tad o e n su mayo r parte po r
grand e s l l anuras d e po ca elevacin y d ad a su l ati tud tro pi cal , s e co mpre nd e que el
clima d e Tamaul i pas s ea ge ne ral me nte clid o y en al gunas lo calid ad es mal s ano .
En la es tacin cani cul ar l a te mpe ratura s uele s er d e 33 34 ce nt grad o s l a s o m-
bra y no s o n po co s lo s d as en que el te rmme tro s ube d e es tas ci fras ; e n cambi o ,
en el i nvi e rno s o n fre cue nte s las helad as co n lo s fr o s co ns i gui e nte s . Es ta re gl a
ge ne ral ti e ne s us excepcio nes en lo s pueblo s d e las s i e rras , que go z an d e ve rano s
ms be ni gno s po r raz n d e la al tura que se e ncue ntran, y aun cierto s l ugare s d el
l i to ral co mo Tampi co d o nd e no o bs tante s u mal a fama, el clima es s al ud abl e y no
tan ard i e nte en el ve rano co mo se le s upo ne .
Las pro d ucci o ne s s o n muy vari ad as . En ve ge tal e s se o bti e ne n arro z , al go d n,
caa d e az car, hule , ce bad a, garbanz o , maz , fri j o l y o tro s pro d ucto s valio s o s
co mo la z arz aparri l l a, el pal o mo ral y el ixtle; pe ro re pe ti mo s que las ti e rras ne ce -
s i tan en s u mayo r parte grand e s o bras hi d rul i cas para d o tarl as d e ri e go , co n-
trarre s tand o as la es cas ez d e lluvias . Es tas , abund ante s tan slo e n la re gi n d el
Pnuco y en al gunas s i e rras , s o n tan excepcio nales en lo s d e ms punto s , que lu-
gare s hay d o nd e trans curre n vario s ao s sin que las nube s d e s cargue n el me no r
aguace ro .
En mi ne ral e s no es po bre el Es tad o , s i bi e n s o n muy co ntad as las mi nas que s e
trabaj an. H ay co bre en l a s ie rra d e San Carlo s y e n Si e rra Le o na, o ro y pl ata en
l a mis ma s i e rra San Carlo s y en Vi l l agrn, y pl ata e n la d e Tamaul i pas ; hay tam-
bi n ri cas s alinas en vario s punto s d el l i to ral y mananti al e s d e chapapo te as fal to
o rillas d e la L aguna Mad re .
Lo s ro s y las l agunas pro d uce n abund ante pes ca, i nd us tri a no d e s pre ci abl e en
el Es tad o po r las canti d ad e s que al canz a anual me nte , y po r l ti mo , la ganad e r a
co ns ti tuye tal vez el ms i mpo rtante ramo d e ri que z a, co ntnd o s e po r ce nte nare s
d e miles d e cabe z as d e ganad o vacuno , cabal l ar y d e lana que exis ten en al gunas
re gi o ne s .
I V. Divisin poltica, poblacin, gobierno y rentas pblicas. El Es -
tad o d e Tamaul i pas se e ncue ntra d ivid id o po l ti came nte en lo s s i gui e nte s d i s tri to s
y muni ci pal i d ad e s :
Di s tri to s Cabe ce ra
Ce ntro . Ciud ad Vi cto ri a.
No rte .
Sur.
Cuarto .
Matamo ro s ,
(ciud ad ).
Tampi co .
(ciud ad ).
Tul a,
(ciud ad ).
Muni ci pal i d ad e s H abi tante s
Vi cto ri a, San Carlo s , Vi l l agrn,
J i mne z , H i d al go , Abas o lo ,
Pad i l l a, G emes , So to la Ma-
ri na, Cas as y Ll e ra . . . . 55.157
Nuevo Lare d o , Gue rre ro , Mier,
Villanue va, Camargo ( Ciu-
d ad Guz mn), Re yno s a, Ma-
tamo ro s , Mnd e z , Pre s as ,
B urgo s , Crucillas y San Ni-
co ls 66.197
Tampi co , Al tami ra, Rayn, Ma-
j i s catz i n, Al d ama, Gmez Fa-
ri as , X i co te ncatl , Qui nte ro ,
Anti guo Mo relo s y Nuevo Mo -
RELO S 3 7 . 0 0 0
Tul a, Mi qui huana, B us tame nte ,
J aumave , Pal mi l l as y Ocampo . 48.148
T O T A L 2 0 6 . 5 0 2
La capi tal d el Es tad o es la ci ud ad d e Victo -
ri a, d o nd e re s i d e n lo s Po d e re s Pbl i co s , halln-
d o s e el Ej e cuti vo en mano s d el Sr. Li c. Guad a-
lupe Maine ro , que f u elegid o po pul arme nte e n
Fe bre ro d e 1896 y d ebe te rmi nar su pero d o ad -
mi ni s trati vo e n Mayo d e 1900.
Las re ntas pbl i cas co n que cue nta el Es tad o
al canz an 200.000 pes o s anual me nte po co ms
meno s , s e gn d ato s d el Anuari o d e Es tad s -
ti ca d el Minis te rio d e Fo me nto , lo s cuales
hemo s d e acud i r po r no habe rl o s o bte ni d o d i-
re ctame nte d el Go bi e rno d e Tamaul i pas , no
o bs tante las muchas ge s ti o ne s que hemo s prac-
ti cad o en es te s e nti d o .
V. Instruccin pblica. Se gn d icho
Anuari o , hab a en 1897 e n el Es tad o que veni-
mo s re fi ri nd o no s , lo s s iguie nte s ce ntro s d e e n-
s e anz a:
S R . L I C . G U A D A L D P E M A I N E R
Go bernad o r de Tamaulipas
Es cue l as d e Cl as e s
ni as mi xtas To tal 1. 2. Pro f .
So s te nid as po r el Es tad o . .
po r lo s municipio s .
po r parti cul are s .
3
97
1
50
1

5
147
148 2 2
10 13 23 23
110 64 1 175 171 2 2
La as i s te nci a me d i a d e alumno s unas y o tras fu en d icho ao , d e 8.203 ni o s ,
re s ul tand o que hay e n Tamaul i pas una es cuela po r cad a 1.180 habi tante s , ci fra
po co s ati s facto ri a si se co mpara co n la que arro j a la e s tad s ti ca d e o tras re gi o ne s
d e la Re pbl i ca.
VI . Poblaciones principales, industria y comercio. Las o cho ci ud ad e s
tamaul i pe cas , Ciud ad Vi cto ri a, Tampi co , Matamo ro s , Mier, Lare d o , Camargo ,
Gue rre ro y Tul a s o n lo s nico s ce ntro s d e po bl aci n que me re ce n me nci o nars e , y
aun muchas d e ellas yace n en un maras mo tal d e i nd us tri a y co mercio , que s u pro -
gre s o es muy l e nto , cas i ins ens ible, y s u as pecto tri s te y d es co ns o lad o r.
Ciudad Victoria, s ea la capi tal , cue nta co n 14.774 habi tante s y es una ciud ad
muy l i mpi a y bie n traz ad a, co n hermo s o s j ard i ne s y una al ame d a no tabl e po r lo s
co rpul e nto s lamo s blanco s que la s o mbre an. Po co s ed ificio s d e mri to e nci e rra y
ape nas d ebemo s me nci o nar el Obis pad o y el Pal aci o d e Go bi e rno . En la pl az a
J ure z ( Li be rtad ) s e co ns truye actual me nte un te atro que o fre ce s er e l e gante y
s lid o , pe ro pe que o , y ha d e llevar el no mbre d el i nmo rtal auto r d e la Re fo rma,
d e quie n es el bus to en bro nce que s e eleva en l a mi s ma plaz a al fre nte del Co liseo
e n co ns trucci n.
Vi cto ri a ti e ne e s taci n d el fe rro carri l d e Mo nte rre y al Go lfo y d o s lneas d e
tranv as , una d i cha es tacin y o tra Tamatn. Es te l ugar d e re cre o es d i gno
d e vi s i tars e po r el fo ras te ro , po rque e nci e rra mucho s atracti vo s ; un hermo s o pai -
s aj e , magnfico s bal ne ari o s de agua natural po tabl e y un s aln d e j ue go s bie n
i ns tal ad o .
El co mercio es t d ecad o y la i nd us tri a es cas i nul a.
Matamoros es d e las ciud ad e s ms po pulo s as d el Es tad o , co ntand o co n 17,564
habi tante s . Se halla ed ificad a en la marge n d e re cha d el B ravo , cuyo ro la e n-
vuelve po r el No rte y Es te . Di s ta 50 kilme tro s d el mar y fufund ad a co n el no m-
bre d e Co ngre gaci n d el Re fugi o po r 3.280 es pao les y 580 ind io s .
En 23d e Ene ro d e 1823 d isele el no mbre d e Matamo ro s en ho no r d el hro e d e
l a I nd e pe nd e nci a.
Es muy bo ni ta ci ud ad y ti e ne ci e rta i mpo rtanci a su co mercio , e s tre chame nte
uni d o al d e B ro wns ville , que es la ci ud ad ame ri cana d e la o tra o rilla d el B ravo .
Tampico. El pe ntro me rcanti l i nd us tri al ms i mpo rtante d e Tamaul i pas es
el pue rto d e Tampi co , que en 1895 co ntaba 12.000 habi tante s y ho y pas a mucho d e
es e nme ro . Pro gre s a rpi d ame nte y es t l l amad o s er una ci ud ad d e pri me r o r-
d en en la Re pbl i ca.
Su e xce l e nte po s icin la o rilla iz quie rd a d el Pnuco , su hermo s o pue rto y lo s
Fe rro carri l e s Ce ntral Mexicano y Mo nte rre y al Go lfo le pre s tan gran i mpo rtanci a.
La ciud ad en s es d e feo as pe cto , co n s us anti guas cas as co n te cho s d e te j a y
al guno s barri o s bie n po co as ead o s , pe ro ya se co ns truye n vivie nd as mo d e rnas co mo
las d e Cruz y Amo re vi e ta, L as tra y C.
a
, y o tras que o fre ce n trans fo rmar pro nto la
vi e j a po bl aci n. Las calles s o n re gul are s y bien e mpe d rad as : hay d o s plaz as no ta-
bles , un bue n te mpl o y un me rcad o s o berbio . Pe ro el ed ificio s o bre s al i e nte d e
Tampi co es l a Ad uana, que aun no es t co ncluid a e n s u ed ificacin, pe ro ya s e ad -
mi ran s us co lo s ales pro po rci o ne s y su bella fbri ca d e cante r a.
Di s ta Tampi co d el mar d iez ki l me tro s que re co rre el Fe rro carri l Ce ntral Mexi-
cano en po co s mi nuto s , cuya lnea es t co ns trui d a la o rilla d el Pnuco y co ns ti-
tuye el ms d elicio s o pas eo d e lo s tampi que o s . En d icho traye cto se e ncue ntra la
naci e nte po blacin Doa Cecilia y el punto llamad o Talle re s , d o nd e e s tn lo s mue-
T A M P I C O . V I S T A DB L C I D D A D , E L P O K R T O V L A A D U A N A
lies d el fe rro carri l d e Mo nte rre y, la re fi nad o rad e pe trle o Wate rs Pi e rce Oil Co . y
o tras empres as , has ta llegar la pl aya en cuyas are nas te rmi na el fe rro carri l . All
hay un bal ne ari o muy malo y po co meno s que aband o nad o y un re s taurant bie n
ate nd i d o , as co mo un s al n d e baile s o bre las are nas que s e ve co ncurri d o e n las
tard e s d o minicale s po r la j uve ntud d e Tampi co .
El mo vi mi e nto d e e s te pue rto es muy ani mad o , co mo d e j amo s d icho en el pri -
mer to mo d e e s ta o bra, y el co mercio y la i nd us tri a ad qui e re n d e d a e n d a gran
d es arro llo . Cue nta ya co n cas as d e ve rd ad e ra i mpo rtanci a en to d o s lo s ramo s mer-
cantiles y vamo s me nci o nar al gunas d e las ms no tabl e s :
LA BARAT A
DI EGO DE L A L ASTRA Y C.
a
, SUCESO RES.
Cas a e s tabl e ci d a el ao 1833
T A M P I C O .
Es ta e s , s in d i s puta, una d e las pri me ras cas as me rcanti l e s d e Tampico , abar-
cand o s us o pe racio ne s lo s ramo s d e art cul o s para ro pa y no ved ad es , co mis io nes
y co ns ignacio ne s , i mpo rtaci n y e xpo rtaci n d e art cul o s naci o nal e s y e xtranj e -
ro s , age nci a d e vapo re s y s eguro s , o peracio nes d e banca, e tc., e tc.
Ocupa un ed ificio pro pio d e co ns trucci n mo d e rna y e l e gante , co mo pue d e
vers e en el grabad o que apare ce en el Di re cto ri o d e Tampi co .
LO S PRECIO S D E F RANCIA.G randes Almacenes de ropa y Novedades
V E N T A S P O R M A Y O R Y M E N O R
Apartad o , 23. TAMPI CO .
Es ta i mpo rtante cas a, fund ad a en 1881 po r s us actual e s pro pi e tari o s lo s s eo -
res Cruz y Amo re vi e ta, es po s i ti vame nte l a que figura e n pre fe re nte l ugar d el
co mercio d e Tampico , po r las grand e s i mpo rtaci o ne s que re aliz a y la inme ns a
vari e d ad d e s u s urti d o .
Es un e s tabl e ci mi e nto que ha o bte ni d o d es d e s u fund aci nlas mayo re s s i mpat as
d el pblico , as d el pue rto y d e lo s pueblo s huas te co s , co mo d e punto s co merciales
d e la Re pbl i ca, co n lo s cuales celebra trans acci o ne s d e sus art cul o s d e impo r-
T A M P I C O . CA SA M E R C A NT I L DE L O S S E E S . C R U Z T A M O R E V I E T A
taci n, s i e mpre re no vad o s y d e acue rd o s iempre co n las neces id ad es d e la vida,
mo d e rna.
L a acti vi d ad y pe ri ci a d e lo s Sres . Cruz y Amo re vi e ta en el ne go cio , as co mo
s u e ntus i as mo po r el e ngrand e ci mi e nto d e Tampi co , e s tn d i gname nte d e mo s tra-
d o s co n l a co ns trucci n re ci e nt s i ma d el magn fi co ed ificio en que ho y se hallan
i ns tal ad o s s us almace ne s , re pro d uci d o en es tas pgi nas po r el grabad o . Co ns -
trui d o to d o co s to y pre d o mi nand o en su e xte ri o r la e s tructura d e mo d e ra
es tilo , as co mo en el i nte ri o r la ace rtad a d i s tri buci n que la nd o le d e la ne go -
ciacin i mpo ne , es en el d a el me j o r ed ificio co me rcial d e Tampi co y no d ud ar el
que abre cami no me j o ras d e o rnato que ya re cl ama la cre cie nte i mpo rtanci a d e
la po bl aci n.
SU C C I N DE V ENT A S A L M E NU DE O
SE C C I N I >B V E NT A S AI , ME NU DE O
JO S IG NACIO ISUSL Agente de Vapores y Comisionista
T A M P I C O
No es aj e na e s ta
co no cid ay acre d i tad a
cas a d e Co mis io nes ,
al d es arro llo co mer-
ci al que d e al gn
ti e mpo es ta parte
se vie ne acre ce ntand o
en es te pue rto ; lo d e-
mue s tran as lo s ven-
taj o s o s s ervicio s que
re po rta al Co mercio
d e la pl az a, d el inte -
ri o r y d e lo s pue rto s
d el Go lfo , pue s prac-
ti ca las o pe racio ne s
d e despacho aduanal
E X T E R I O R D E L E SC R I T O H I O DE D. J O S I G N A C O I S U S I y reexpedicin d e mer-
canc as co n celo y ac-
ti vi d ad nad a co munes , d and o el fe l i z re s ul tad o d e que l l e gue n s i e mpre las me rcan-
cas su final d e s ti no , en el es tad o ms s ati s facto ri o .
V I S T A DE L A P A R T E P R I N C I P A L DE L E SCR I T O R I O
A es te re s ul tad o co ntri buye po s i ti vame nte la ci rcuns tanci a d e d e s e mpe ar el
n
A g 6 n C l aS d e V a
P
r e s
New-Y o rk Cuba Mail S. S. Co . - Me xican
Gulf S. S. Co y vapo re s Mexicano s , as co mo el s ervicio d e fletes y pas aj e s co n
Nue va Y o rk, Ne w-Orle ans , Mo bila, H abana y pue rto s me xi cano s d el Go lfo
Ace mas co ntrata lo s fletes d ire cto s e ntre lo s Es tad o s Unid o s y Euro pa va
Ne w-Y o rk y punto s i nte ri o re s d e la Re pbl i ca en co nexin co n el Fe rro carri l Cen-
tral Mexicano y el Fe rro carri l d e Mo nte rre y al go lfo Mexicano y celebra cuanti -
s as o peracio nes bancari as .
I l us tran e s tas l ne as l a vi s ta d e una parte d el e s crito rio d e e s ta i mpo rtante
cas a co mis io nis ta y d el ed ificio que o cupa, co mo co mple me nto d e s criptivo po r nO
d is po ner d e mayo r e s pacio .
LA MO D A
Almacn de
ropa y
novedades.
Apartad o n. 89
T A M P I C O
P A R T E DE L O S MO ST RA DO RE S DE L A M O D A
Es te mo d e rno
y e l e gante e s ta-
blecimiento que
ho y d i s fruta d el
favo r d el pbl i -
co , es uno d e lo s
d e s u ramo en
que me j o r s ur-
ti d o y es co gid as
no ve d ad e s se ha-
llan.
El gus to d e s u
pro pi e tari o en la
eleccin d e art -
culo s y las sim-
pat as que ha
s abid o captars e ,
han elevad o co n-
s i d e rabl e me nte
la i mpo rtanci a
d e la cas a, que
ho y ti e ne un bri -
l l ante po rve ni r
ante l a pers pec-
ti va que el pro -
gre s o d e l a plaz a o fre ce . Lo s precio s en es ta cas a so n po s i ti vame nte barato s .
S E G U N D O DE P A RT A ME NT O DE MO ST RA DO RE S
MIG UEL HARO . Comisionista
T A M P I C O .
Es tabl e ci d a es ta cas a d e co mis io nes hace po co ms d e nn ao , hans e vi s to
mul ti pl i cad o s s us nego cio s po r la acti vi d ad i nte l i ge nci a d el Sr. H aro , que co n
s u prcti ca e n ello s es i ncans abl e en el d es empeo d e comisiones en general,
habi e nd o l o grad o aume ntar en mucho el nme ro d e s us co mi te nte s .
Ocpas e tambi n en hace r co n e xce pcio nal d ed icacin lo s d es pacho s ad uana-
les que se le e nco mi e nd an.
CASA DE COMI SI ONES DE D . M I G U E L H A R O
Expo rta pro d ucto s nacio nale s en canti d ad e s co ns id e rable s , co mo cuero ,
miel, e tc., e tc., s iend o es ta cas a la ms mo d e rna e n es te ramo , y la que ha alcan-
z ad o ms mo vi mi e nto .
En s us almacenes e ncuntras e muy bue n s urti d o d e vino s france s e s y e s pa-
o les d e marcas acre d i tad as .
Es ta ne go ci aci n es , en fin, un facto r i mpo rtante en el mo vimiento co mercial
d e Tampi co .
E D I F I C I O DE L A F E R B E T E K A L A P A M A
Mo ntad o en gran es cala e s te e s tabl e ci mi e nto hace 29 ao s , ha ve nid o pro gre -
s i vame nte e n aume nto has ta al canz ar, s in d i s puta, el pri me r l ugar d e lo s es table-
ci mi e nto s d e su gne ro e n l a pl az a.
Las i mpo rtaci o ne s que re nue va co ns tante me nte es ta cas a le pe rmi te n te ne r
un s urti d o que s ati s face la d e mand a d e co ns id e rable clie nte la co n que cue nta
d e ntro y fue ra d e la pl az a.
LA UNIN.D roguera, F armacia y Consultorio mdico
d e DI -B EL L A Y B ARRI O S
Apartad o 88. T A M P I C O ( T A M S ) .
No o bs tante la re ci e nte creacin d e es ta cas a, abi e rta hace d o s ao s , es e n l a
actual i d ad muy pre fe ri d a po r el pblico .
A es te re s ul tad o han co ntri bui d o po r mo d o i nd ud abl e s us pro pi e tari o s lo s
j ve ne s y acre d i tad o s Dre s . Sres . Pas cual Di-B ella y B e rnab B arri o s , que s in
LA F AMA. F erret er a
d e FRANCO PEREDO
Apartad o nm. 13. T A M P I C O .
e s cati mar re curs o al guno , han co lo cad o s u e s tabl e ci mi e nto e nvid iable al tara
d o tnd o lo d e cuanto s e l e me nto s exigen lo s ad e l anto s d e la cie ncia md ica mo -
d e rna.
Ad e ms d e lo s gabi ne te s d e co ns ulta en que s o n tan ate nd i d o s gratui tame nte
lo s po bre s d e la ciud ad , ti e ne es ta ne go ci aci n vas to s d e partame nto s para labo -
rato ri o , almace ne s y d e s pacho , pud i e nd o e nco ntrars e un s urti d o variad s imo d e
d ro gas , pro d ucto s qumico s y me d icinas d e pate nte , pro ce d e nte d e Euro pa y Es -
tad o s Unid o s .
Po s e e n para to d a la Re pbl i ca el d eps ito d e las afamad as pild o ras anti -ma-
l ri cas d el Dr. Ivan Hido y d e la inyeccin Fabe rt.
Damo s una vis ta d e la e l e gante i ns tal aci n d e la farmaci a.
I N T E R I O R DE L A F A R M A C I A L A . U N I N
F BRICA D E F UND ICIN
d e NI CO LAS DEL CAMPO
Calle d e la Ri ve ra. T A M P I C O .
Cre ad a es ta ne go ciacin baj o la i nte l i ge nte i ni ci ati va d e s u actual pro pi e tari o
D. Nico ls d el Campo , para s ati s face r una ne ce s i d ad i mpue s ta po r el pro gre s o d e
es te pue rto , hllas e ho y e n co nd icio nes d e e j e cutar lo s ms d elicad o s trabaj o s d e
fund i ci n, d es d e el o bj e to d e uti l i d ad d e ad o rno ms pe que o s , la piez a
d e maqui nari a ms co mpl i cad a.
V I S T A I NT E RI O R DE L A F U N DI C I N DE D . N I C O L S D E L C A M P O
Para llegar e s te re s ul tad o , el Sr. d el Campo llev cabo la i ns tal aci n mo n-
tand o ho rno s , mo to re s , cepillo s , pe rfo rad o re s y d e ms aparato s , to d o pe rfe cci o -
nad o , co s to s o y mo d e rno , tra d o e xpre s ame nte d e lo s ms i mpo rtante s ce ntro s fa-
briles e xtranj e ro s . Tanto es ta i ns tal aci n co mo la d el tal l e r d e carpi nte r a para
mo d elo s , hallans e cargo de e mple ad o s prcti co s y d e re co no cid a apti tud , y bien
lo d e mue s tra la pe rfe cci n d e lo s trabaj o s que s alen d e es to s tal l e re s .
La vis ta que i l us tra es tas lneas co mple ta la d es cripcin d e es te e s tabl e ci mi e nto
al que s o nr e un bri l l ante po rve ni r.
PO RT ELA Y JIMNEZ
T A M P I C O .
La cas a de lo s Sres . Prte l a y J i mne z , i nd us tri al y me rcanti l la vez , abarca
d o s ramo s bien d i s ti nto s , cuales s o n el d e l i bre r a, pape l e r a y art cul o s d e es cri-
to rio y el d e s as tre r a, amal gama que se explica po r las apti tud e s es peciales d e
cad a uno d e lo s s o cio s . El Sr. Paul i no Prte l a es famo s o co rtad o r d e s as tre r a
acre d i tad o no slo e n Tampi co , s ino en lo s Es tad o s prximo s d e Nue vo Le n San
Lui s Po to s y Ve racruz e anda mais, co mo d i r an en la Suiz a es pao la, la po tica
Galicia, e n cuyo s ve rje le s vi la l uz el Sr. Prte l a.
Su s o cio D. Gus tavo J i mne z , po r sus co no cimie nto s es peciales en l i te ratura
es ta en co nd icio nes pro pi as para ate nd e r el i mpo rtante ramo d e l i bre r a, y su labo r
en es te s e ntid o pue d e as e gurars e que o bed ece no s lo l a prcti ca d el d ivino pre-
ce pto que mand a ganar el s us te nto co n el d iario trabaj o , s ino tambi n s us afi-
cio nes parti cul are s que lo i mpul s an pro pagar la bue na l i te ratura. El ha d ad o
co no cer en Tampi co auto re s ante s i gno rad o s d e aquella po blacin, cuyo carcte r
ge ne ral es e s e ncialme nte prcti co , d e s pe rtand o en ella un amo r la l e ctura que
pare c a i nco mpati bl e co n su afe cto y acti vi d ad para las mate ri as me rcanti l e s .
T A M P I C O . G A S A DK L O S SK E S. P O E T B L A Y J I M N E Z
Ello es que la cas a d e co mercio d e Prte l a y J i mne z , po co s ao s hace e s tabl e -
cid a, mo no po liz a el cari o y s i mpat a d e to d o s lo s tampi que o s , que l a apre ci an,
ms que po r o tra co s a, po r las bells imas pre nd as d e carcte r, ho nrad e z y s e rie d ad
que ad o rnan lo s s eo res Prte l a y J i mne z . Po r ellas y co n su co ns tante i nte -
l i ge nte labo r pud i e ro n d e s me nti r el pro ve rbi o po rtugus : Si ts Tiome sers home;
si nao ts home nao seras home, y en e fe cto , s mis mo s d e be n el crd ito que d is -
f rutan y el pro gre s o d e s us nego cio s .
VI I . Agricultura. Po co po d emo s aad i r lo d icho e n e s te s e ntid o cuand o
tratamo s d el clima y pro d ucci o ne s d el Es tad o d e Tamaul i pas , que s i o cupa el no -
veno l ugar e ntre lo s d e la Re pbl i ca po r s u e xte ns i n te rri to ri al , le co rre s po nd e
el 27. po r s u pe que a pro d ucci n agr co l a. Sin e mbargo , lo s cultivo s so n rico s e n
vari e d ad , ya que no en canti d ad , co mo lo d e mue s tra el s i gui e nte cuad ro de la pro -
d uccin o bte ni d a en 1897:
No rte
DI STRI TO S
Arro z . .
Maz . .
Fri j o l . .
Garbanz o
Camo te .
Papa. .
Chile ve rd e
seco
Az car .
Pano cha.
Mieles . .
Cacahuate .
Aguard i e nte ca
Mez cal .
I xtl e . .
Algo d n
Vino d e uva
Pal o mo ral .
Co rtez as para curti r
K i l o g.
H e cto l .
K i l o g.

H e cto l .
K i l o g.
H e cto l .
K i l o g.

H e cto l .
K i l o g.
131.770
8.226
2.050
175.000
250.000
108
39.000
2.500

47
657
1.000
273.299
47
Sur Ce ntro 4. Di s tri to
11.600 129.750 35.466
118.040 163 548
294.015
1.610 3 151
4.668
100 821 200
12.860 147.133 4.000
20.000
20.060
45 50 66
4.600 5.000 11.500

8.000
182.072 2.926.516 312.554
100

369

23
1.314 526 344

439 32

3.348.600

3.866
497.100
273.850 52.000
c n d e l mi s m . H ao ' e n L L L ne f i r i o hay 1 7 , T
C
'
6 n h
?
b r 6 8
cio na po r el s is te ma d e fue go , i Z S & Z f e S
mo s d e co bre co n valo r d e 1.371 pe s o s . ^nci o nad o ao 3.428 ki l o gra-
nad as*'al > "
22
"
cabez as que e xis te n e n las mi s l s No 0 b 3 e
P
H
P r e

m r
f
n me r

d<>
co ns ti tuye e. prl me r e le me nto d e r ^u e j d e e s t^e gi o t cT Z To l t ^ T
la e xpo rtaci n e no rme que verifica D v*.^ re gi n, co mo no s lo d e mue s tra
es pecialmente para s J S ^ ^ l ^ ^
p a r a I o S
^ t r e f e s ,
X . Vas de comunicacin y transnorte qo + ,
te rri to ri o d e T amauP as ; el fe rro carri l X ^ t Z ^ Z ^ t
41
NO .; y e l f e rro carri l d e Matamo ro s San Mi gue l (120 ki l me tro s ). Es te l ti mo
e s un ramal d e l Fe rro carri l Naci o nal Me xi cano , co n cuya l ne a no e ntro nca po rque
no l l e ga an al punto pro ye ctad o , s e a l as i nme d i aci o ne s d e L are d o , d o nd e han
d e j untars e ambas l ne as . Co rre e s te f e rro carri l o ri l l as d e l B ravo , y mi e ntras no
pas e ms al l d e San Mi gue l al guno s ce nte nare s d e ki l me tro s , no s e rvi r mucho
al pro gre s o d e l Es tad o .
A parte d e l as v as f rre as me nci o nad as , cue nta T amaul i pas co n al guno s cami no s
carre te ro s d e po ca uti l i d ad , e ntre l o s cual e s e s no tabl e e l que d e Ci ud ad Vi cto ri a
s e d i ri ge Tul a. H l l as e e n co ns trucci n prxi ma te rmi nars e y s u ape rtura s e
hac a s e nti r co mo una d e l as me j o ras ms ne ce s ari as e n e l Es tad o .
H ay pro ye ctad o un f e rro carri l d e Tampi co Mxi co que , s i s e co ns truye , s e r
e l ve rd ad e ro f acto r d e l pro gre s o e n Tamaul i pas .
EST AD O D E T AMAULI PAS
D IRECT O RIO D EL PUERT O D E T AMPICO (1)
A B A RRO T ES NA CI O NA L ES Y E X T RA NJ E RO S
Ange l S. Trpaga, e n l i qui d aci n.
Al e j and ro I abo urd e tte , La Fama.
B o rd e y C.
a
G. C. K o o k.
Do mi ngo .True ba, La Campana.
Enri que Te s s ad a.
Fus co Uno s ., Suces o res , en l i qui d aci n.
Fe rnand o Lo s tal , La Nacio nal.
Franci s co Vi as .
Go nz alo Silva y C.
a
J uan Pro m.
J o s Fuxa.
Lpe z y Vald ecilla.
Manue l Mante ca.
Mauricio Abas cal.
Ord o rica y Do mnguez , cEl Surti d o r.
Pantal e n B arri o s .
Rai mund o Ro d r gue z , El Siglo X X .
Santi ago Saund e rs .
Te s s ad a y Arto l o z aga.
Vlez Lpez y Abas cal.
I barra y Zo rri l l a, La Euro pe a.
I gnaci o Co rral e s .
A B O GA DO S Y ESCRI B A NO S
Ad o lfo B al bo a.
H e rme ne gi l d o Dvi l a.
Ricard o Lpe z y L arra.
Ramn Fl o re s .
A RT CUL O S PA RA RO PA
(po r mayo r y me no r)
A. Ugarte y C.
a
, Fbri cas d e Francia.
Avelino Ro d r gue z , La Moda (V. ps? 643)
B o rd e y C.
a
'
Diego d e la L as tra y C.
a
, Suces o res , La Ba-
rata (Vas e la pg. 639).
Ord o rica y Do m ngue z , El Surti d o r.
Santul l ano y Fe rnnd e z , Las No ved ad es .
(1) Lo s d ato s que s iguen lo s d ebemo s la
atencin d elSr. Gus tavo J imnez ,d e la firma Pr-
tela y J imnez : lo s que s o licitamo s d e las o ficinas
publicas no hemo s po d id o o btenerlo s .
Vlez Lpez y Abas cal.
Cruz y Amo re vie ta, Los Precios de Francia.
(Vas e la pg. 640).
A L MA CENES I MPO RT A DO RES Y E X PO RT A DO RE S
A. Ugarte y C.
a
, Fbri cas de Franci a.
Age ncia ad uanal d el Fe rro carri l Ce ntral .
Ange l S. Trpaga, en l i qui d aci n.
Diego d e l a L as tra y C.
a
, Suces ., La B arata.
Franco Pe re d o , La Fama-.
Fus co H no s ., Suces o res , en liquid acin.
Fe l i pe Go nz lez , B o tica.
J o s I gnaci o I ssuSi.
J . y F. B o rd e, Mercera Nue va.
Santi ago Saund e rs .
, , , B O T I CA S
Ad o lfo A. Autre y.
B arri o s y Di-B ella, La Unin (V. pe . 645)
Fe l i pe Go nz lez .
Manuel J . So lrz ano .
CO MI SI O NI STA S
A. Maye r H no s ., Suces o r.
Agencia Ad uanal .
Expre s s We l l s Fargo y C.
a
H e yne n y Pe te rs s o n.
J o s I gnacio I s s us i (Vas e la pgi na 642).
Miguel H aro (Vas e l a pgi na 644).
Wi l l i am C. Nicho ls (Age nte d el fe rro carri l
Ce ntral).
CA NTI NA S Y B I L L A RE S
B e rman y Go nz lez , Caf d el Co mercio .
R. R. Clark, H o tel H id algo .
Miguel M. Vlez , Cantina d e Mo nte rre y.
To ms Pe re d o , canti na El So l.
CERV ECER A S
Pe d ro M. B e rman.
CO NSI GNA TA RI O S DE V A PO RES
Diego de la L as tra y C.
a
, Suces o res .
F. Stus s i y C.
a
, Suces o r.
Ge rard o Claus s en.
H e yne n y Pe te rs s o n.
J o s I gnaci o I s s us i.
CO L EGI O S PA RT I CUL A RE S
J uan B . d e l a Garz a.
NO .; y e l f e rro carri l d e Matamo ro s San Mi gue l (120 ki l me tro s ). Es te l ti mo
e s un ramal d e l Fe rro carri l Naci o nal Me xi cano , co n cuya l ne a no e ntro nca po rque
no l l e ga an al punto pro ye ctad o , s e a l as i nme d i aci o ne s d e L are d o , d o nd e kan
d e j untars e ambas l ne as . Co rre e s te f e rro carri l o ri l l as d e l B ravo , y mi e ntras no
pas e ms al l d e San Mi gue l al guno s ce nte nare s d e ki l me tro s , no s e rvi r mucho
al pro gre s o d e l Es tad o .
A parte d e l as v as f rre as me nci o nad as , cue nta T amaul i pas co n al guno s cami no s
carre te ro s d e po ca uti l i d ad , e ntre l o s cual e s e s no tabl e e l que d e Ci ud ad Vi cto ri a
s e d i ri ge Tul a. H l l as e e n co ns trucci n prxi ma te rmi nars e y s u ape rtura s e
hac a s e nti r co mo una d e l as me j o ras ms ne ce s ari as e n e l Es tad o .
H ay pro ye ctad o un f e rro carri l d e Tampi co Mxi co que , s i s e co ns truye , s e r
e l ve rd ad e ro f acto r d e l pro gre s o e n Tamaul i pas .
EST AD O D E T AMAULI PAS
D IRECT O RIO D EL PUERT O D E T AMPICO (1)
A B A RRO T ES NA CI O NA L ES Y E X T RA NJ E RO S
Ange l S. Trpaga, e n l i qui d aci n.
Al e j and ro I abo urd e tte , La Fama.
B o rd e y C.
a
G. C. K o o k.
Do mi ngo .True ba, La Campana.
Enri que Te s s ad a.
Fus co Uno s ., Suces o res , en l i qui d aci n.
Fe rnand o Lo s tal , La Nacio nal.
Franci s co Vi as .
Go nz alo Silva y C.
a
J uan Pro m.
J o s Fuxa.
Lpe z y Vald ecilla.
Manue l Mante ca.
Mauricio Abas cal.
Ord o rica y Do mnguez , cEl Surti d o r.
Pantal e n B arri o s .
Rai mund o Ro d r gue z , El Siglo X X .
Santi ago Saund e rs .
Te s s ad a y Arto l o z aga.
Vlez Lpez y Abas cal.
I barra y Zo rri l l a, La Euro pe a.
I gnaci o Co rral e s .
A B O GA DO S Y ESCRI B A NO S
Ad o lfo B al bo a.
H e rme ne gi l d o Dvi l a.
Ricard o Lpe z y L arra.
Ramn Fl o re s .
A RT CUL O S PA RA RO PA
(po r mayo r y me no r)
A. Ugarte y C.
a
, Fbri cas d e Francia.
Avelino Ro d r gue z , La Moda (V. pg 643)
B o rd e y C.
a
'
Diego d e la L as tra y C.
a
, Suces o res , La Ba-
rata (Vas e la pg. 639).
Ord o rica y Do m ngue z , El Surti d o r.
Santul l ano y Fe rnnd e z , Las No ved ad es .
(1) Lo s d ato s que s iguen lo s d ebemo s la
atencin d elSr. Gus tavo J imnez ,d e la firma Pr-
tela y J imnez : lo s que s o licitamo s d e las o ficinas
publicas no hemo s po d id o o btenerlo s .
Vlez Lpez y Abas cal.
Cruz y Amo re vie ta, Los Precios de Francia.
(Vas e la pg. 640).
A L MA CENES I MPO RT A DO RES Y E X PO RT A DO RE S
A. Ugarte y C.
a
, Fbri cas de Franci a.
Age ncia ad uanal d el Fe rro carri l Ce ntral .
Ange l S. Trpaga, en l i qui d aci n.
Diego d e l a L as tra y C.
a
, Suces ., La B arata.
Franco Pe re d o , La Fama-.
Fus co H no s ., Suces o res , en liquid acin.
Fe l i pe Go nz lez , B o tica.
J o s I gnaci o I ssuSi.
J . y F. B o rd e, Mercera Nue va.
Santi ago Saund e rs .
, , , B O T I CA S
Ad o lfo A. Autre y.
B arri o s y Di-B ella, La Unin (V. pe . 645)
Fe l i pe Go nz lez .
Manuel J . So lrz ano .
CO MI SI O NI STA S
A. Maye r H no s ., Suces o r.
Agencia Ad uanal .
Expre s s We l l s Fargo y C.
a
H e yne n y Pe te rs s o n.
J o s I gnacio I s s us i (Vas e la pgi na 642).
Miguel H aro (Vas e l a pgi na 644).
Wi l l i am C. Nicho ls (Age nte d el fe rro carri l
Ce ntral).
CA NTI NA S Y B I L L A RE S
B e rman y Go nz lez , Caf d el Co mercio .
R. R. Clark, H o tel H id algo .
Miguel M. Vlez , Cantina d e Mo nte rre y.
To ms Pe re d o , canti na El So l.
CERV ECER A S
Pe d ro M. B e rman.
CO NSI GNA TA RI O S DE V A PO RES
Diego de la L as tra y C.
a
, Suces o res .
F. Stus s i y C.
a
, Suces o r.
Ge rard o Claus s en.
H e yne n y Pe te rs s o n.
J o s I gnaci o I s s us i.
CO L EGI O S PA RT I CUL A RE S
J uan B . d e l a Garz a.
C A S A E S T A B L E C I D A E L A I V O 1833
D iego de la Lastra y C.
a
, Suc.*
T A MPI CO (Es tad o d e Tamaul i pas ) Mx.
E X T E B I O B DB L A GB A N CA SA DECO MB B CI O L A B A S A T A
Co merciantes , Co mis io nis tas , I mpo rtad o re s y Expo rtad o res .
A l m a c n d e R o p a y H ST o A T O <5. a_ d . e s
con VE NTA S P O R, M A Y O R Y M E NO R
X - . - A . B A R A T A
Apartado postal n. 8. Direccin telegrfica: LAST RA T ampico.
Cdigo s enus o : Watkin's & appendix Scott's & ABC edition.
A G E N T E S de:
The We s t I nd ia & Pacific S. S. C2 La*, d e Liverpo o l.
Vapo res Mexicano s d e Ro mano yB e rre te aga, d e San J uan B autis ta (Tabas co ).
Vapo fes d e la Co mpaa Tras atl nti ca Es pao la d e B arcelo na.
Vapo res d e Pinillo s , I z quie rd o yC.
a
, S. e n C. d e Cd iz .
B anco d e Nuevo Len, d e Mo nte rre y. B anco I nte rnaci o nal H ipo te cario d e Mxico .
T h e Br i t i s h & F o r e i g n Ma r i n e I n s u r a n c e , Co mp a n y de Li v e r p o o l , Co m-
pa a d e Se guro s Martimo s .
T he Ro y a l I n s u r a n c e Co mp a n y d e Liverpo o l, Co mpaa d e Seguro s co ntra ince nd io s .
J . B . P0SS Y CO MP. A _ C A R B N Y C O K E .
MEX I CO . D. F.
DI RECTORI O DEL ESTADO DE TAMAULI PAS
Seo ritas Dvila.
DENT I ST A
J . F. Cas tald i.
F E RRE T E R A
Francis co Pered o , La Fama (Vase pg. 645).
F E RRO CA RRI L E S
Central Mexicano . '
Ferro carril de Mo nterrey al Go lfo (V. pg. 418).
F B RI CA S DE A GUA RDI E NT E S
Francisco Vias.
Pantalen B arrio s .
F UNDI CI O NES
Nico ls del Campo (Vase la pgina 646).
F B RI CA S DE H I EL O
J . F. B o rde.
Atanas io Etiegne.
H O J A L A T E R A
I gnacio Olea.
H O T E L E S Y CASAS DE H U SPE DE S
H o tel Co ntinental.
J urez , d e Pancard o H no s .
Es pao l, de Salvad o r B ayo .
Cas a de husped es LaAuro ra, de I s aac Arce.
de Do mingo H ernnd ez .
I MPRENT A
Enrique Garca.
J O Y E R A S Y RE L O J E R A S
Luis M.
a
Vz quez , El Pnd ulo Misterio so .
Ed uard o Do mnguez yC.
a
, El Arca.
L I B RE R A Y P A P E L E R A
Prtela y J imnez (Vase la pgina 647).
MDI CO S
Anto nio Matienz o . - F. B . Lippinco t. -
F. H ernnd ez . Mariano Trevio . Pas cual
Di-B ella Mier. B ernab B arrio s .
MERCER A
J . yF. B ard e, Mercera Nueva.
PE L UQUE R A S
Arturo Sacris ti. Luis B elfo r.
PE RI DI CO S
El Po pular Co steo . El Po rvenir.
RE F I NE R A DE PE T RL E O
Waters Pierce Oil Co. (en Arbo l Grand e).
RO PA Y MERCER A
Argo iti yGutirrez , La Retrica.
SA ST RER A S
Avelino Ro d rguez (Vase la pagina 643).
Prtela y J imnez (Vase la pgina 647).
Carlo s Camacho , El Mo delo .
SO MB RERER A S
Cndido Arg elles.
Ramn Piniella.
ZA PA T ER A S
Alamilla y Alamilla.
Mauricio Ruiz .
Fe l i pe Alava.
Simn To rres Grillo .
Pea H no s., La Pe rl a Tampiquea.
O BRAS D E MED ICINA. - RA MN DE S. N . A RA L U CE , CA L L E J N ST A . I N S, 5. - M E X I C O
T EP I C
( T E RRI T O RI O F E DE R A L )
I. Situaciti geogrfica, lmites y extensin territorial. Es te Te rri to
rio fe d e ral , s i tuad o la o rilla d el Pacfico , l i nd a al NO. co n Si nal o a, al N. co n
Durango y al E. y S. co n J al i s co . Co mpre nd e 29.211 ki l me tro s cuad rad o s y se en-
cue ntra e ntre lo s 20 40' y 23 20' d e l ati tud s e pte ntri o nal y lo s 4
o
55' y 6
o
35' d e
l o ngi tud o cci d e ntal .
I I . Orografa hidrografa. : La Si e rra Mad re pe ne tra en el Te rri to ri o
d e Te pic, re co rri nd o l o d e SE. NO. co n las s pe ras mo ntaas que fo rman la
s ie rra d e Nayari t, acci d e ntand o el te rre no y d e j and o e ntre s pro fund o s d es filad e-
ro s y barranco s d o nd e co rre n arro yo s to rre nci al e s , tri butari o s d el Santi ago . L a
parte o ccid e ntal d el Te rri to ri o es llana, cruz ad a po r mul ti tud d e pequeo s ro s que
en la te mpo rad a d e lluvias se d e s bo rd an i nund an las campi as , fe rti l i z nd o l as
po d e ro s ame nte . En el trmi no d e Akuacatl n, y al E. d e Te pi c, el te rre no es d e
o ri ge n vo lcnico , e nco ntrnd o s e cerca d e la pri me ra d e aquellas po blacio nes el
Ceboruco, vo lcn que s e eleva 1.525 me tro s s o bre el mar, y en inme d iacio ne s d e
Te pi c el ce rro d e Sangang e y, d e 2.000 me tro s d e al tura.
El r o pri nci pal que cruz a el te rri to ri o es el Le rma Santi ago , amplio y caur
d alo s o , que pro ce d e d el Es tad o d e Mxico y d e s agua en el Grand e Occano po r la
B arra d e San B l as . Gran nme ro d e afluentes d e es te ro y o tras co rri e nte s meno s
i mpo rtante s i nd e pe nd i e nte s , hace n frtils imo s lo s campo s d e Tepic.
Cue nta es te Te rri to ri o co n 300 ki l me tro s apro xi mad ame nte d e co s tas en el Pa-
cfico , d es d e el paral e l o 23 has ta la bo ca d e Te acapn al N., po r la que se co muni-
can el ro d e las Caas y la al bufe ra d e Me xcati tl n co n el Grand e Occano . Su pue rto
pri nci pal es San B las , d e gran mo vi mi e nto en buques d e al tura y d e cabo taj e .
I I I . Clima y producciones. En lo s l ugare s baj o s hacia la co s ta, el clima
es clid o , ard i e nte en el verano ; en las s i e rras , po r raz n d e la al tura, se d ulcifica
y l l e ga has ta ser fr o e n ci e rtas lo calid ad e s .
Las pro d ucci o ne s ri cas y abund ante s d el s uelo d e Te pic, nad a ti e ne n que envi-
d iar o tro s te rre no s anl o go s co mo lo s d e Oaxaca, Y e racruz y Pue bl a, lle gand o
po r la fe raci d ad d el s uelo en el valle d e J al a re nd i r el maz 600 fane gas po r una.
Las pri nci pal e s pro d uccio ne s s o n el algo d n, tabaco , caa d e az car, caf y
arro z , s in fal tar el tri go y la ce bad a.
L a ganad e r a ti e ne ci e rta i mpo rtanci a, y s e co mpre nd e que aquello s campo s
tro pi cal e s , natural me nte re gad o s , han d e pre s tars e ad mi rabl e me nte para la i nd us -
tri a ganad e ri l .
Otras pro d uccio ne s valio s as d el Te rri to ri o las co ns ti tuye n l a pe s ca e n lo s es te-
ro s y mare s y la co ncha-pe rl a, que abund a en la e ns e nad a d e B and e ras .
I V. Divisin poltica, poblacin, Gobierno. El Te rri to ri o d e Te pi c
e s ta d ivid id o en s eis parti d o s pre fe cturas y s ubpre fe cturas . Lo s s eis parti d o s y
s u po blacin s o n lo s s i gui e nte s :
T e
P
i c
45.498 Acapo ne ta 25.400
San B l as 5.089 Ahuacatl n 36.765
Santi ago I xcui ntl a . . 24.886 Co mpo s tela 11.643
TO TAL . . . . . . . . 148.776
Las s ie te s ubpre fe cturas s o n: Santa Mar a d el Oro , Tuxpan, Ro s amo rad a,
I xtl n, La Y es ca, Amatl n d e las Caas y Si e rra d el Nayn.
La d ivis in muni ci pal co mpre nd 16 muni ci pal i d ad e s . Lo s ayuntami e nto s se
re nue van anual me nte y so n pre s id id o s po r el pri me r re gi d o r. En las cabe ce ras d e
muni ci pal i d ad que no s o n d e pre fe ctura
s ubpre fe ctura, lo s pre s i d e nte s d e lo s Ayunta-
mi e nto s e j e rce n auto ri d ad po l ti ca.
La pri me ra auto ri d ad d el Te rri to ri o es un
J e f e Po ltio co n re s i d e nci a e n Te pic, o cu-
pand o actual me nte es te d i s ti ngui d o pue s to el
Ge ne ral I nge ni e ro d e mi nas D. Pabl o Ro cha
y Po rt, no mbrad o para el mis mo po r el s e-
o r Pre s i d e nte d e la Re pbl i ca el 14d e Mayo
d e 1897. Co mo el cargo no es d e eleccin p-
blica, no e s t s uj e ta s u ad mi ni s traci n
ti e mpo fijo.
Naci el s eo r Ge ne ral Ro cha el 1. d e
Marz o d e 1840, e n la ci ud ad d e Celaya, d el
Es tad o d e Guanaj uato , habi e nd o s id o su pa-
d re o tro ge ne ral , D. Franci s co Ro cha, y s u
mad re la Sra. D.
a
Ana Po rt. El ao 1848 in-
gres al co legio d e la Pur s i ma en Guana-
j uato , d o nd e e mpe z s us e s tud io s pre parato -
rio s para I nge ni e ro d e Minas , cuya carre ra
En 1857 e s tud i pri me r ao d e J uri s prud e nci a, que aband o n po r no te ne r vo -
caci n, y e ntr s e rvi r la clas e d e Qumica co mo pre parad o r e n aquel ce ntro d e
e ns e anz a, pre vio j urame nto d e la Co ns titucin; acto al que se re s i s ti su ante ce -
s o r y po r ello fu s e parad o .
El 10 d e Ene ro d e 1858 s ali para Mxico e s tud i ar me d i ci na, d o nd e lleg
el 12 y s e matri cul el 25 d el mis mo mes . Es tud i tre s ao s , o bte ni nd o l as pri me -
me ras calificacio nes co mo las hab a o bte ni d o ante s en lo s e s tud io s d e pri me ro y
s e gund o ao d e Qumica y L at n, has ta que fines d e 1860 se lanz la revo lu-
cin co n el grad o d e s ubte ni e nte . As is ti a las gue rras d e Re fo rma, pe rte ne ci e nd o
al parti d o l i be ral , y d urante la I nte rve nci n france s a fu d e po rtad o Franci a, d e
G E N E R A L D . P A B L O R O C H A Y P O E T
J e fe Po ltico de Tepic
te rmi n bri l l ante me nte en 1856.
d o nd e vo lvi s in habe rs e j urame ntad o . En el pue rto d e San Se bas ti n (Es paa)
e nco ntrnd o s e to d o s lo s o ficiales me xicano s es cas o s d e re curs o s , trabaj aro n co mo
peones en el castillo de la Mota.
J
. El ge ne ral Ro cha s ufri tambi n co n patri ti ca re s i gnaci n tan d uras co nd i-
cio nes , has ta que pud o re gre s ar s u pa s .
As is ti al s itio d e Que rtaro , y es tuvo e n o tro s co mbate s co ntra el I mpe ri o y
d es d e la ca d a d e s te, s irvi en el B atal l n d e Zapad o re s has ta o bte ne r po r ri gu-
ro s a es cala s u d e s pacho d e Ge ne ral d e B ri gad a en 18 d e Di ci e mbre d e 1891.
En 1884 d es empe el cargo d e Go be rnad o r d e Guanaj uato , co n el apl aus o d e
s us go be rnad o s . Co mo Ge ne ral d e B ri gad a lleva pre s tad o s bue no s s ervicio s la
naci n, habi e nd o s id o I ns pe cto r d el 6. Re gi mi e nto , Magi s trad o d e la Supre ma
co rte mi l i tar, y po r l ti mo , J e f e Po l ti co d el Te rri to ri o d e Te pic, d o nd e d ed ica
to d o s s us co no cimiento s i ni ci ati vas pro mo ve r el ad e l anto d e d icho Te rri to ri o .
T
V
'
I n s t r u c c i n
Pblica, Prensa, etc. So s tiene el Go bie rno Fe d e ral en
el .te rrito rio d e Te pi c, no ve nta es cuelas d e I ns trucci n Pri mari a, d e las cuales
s o n 36 para ni o s , 26 para ni as y 28 mi xtas . Co s taro n al Tes o ro , en el ao 4898,
la s uma d e 59.182 pes o s 35 ce ntavo s , y as i s ti e ro n las mi s mas 1.354 nio s y 223
nmas . Ad e mas d e es to s ce ntro s o ficiales d e e ns e anz a, hay 19 ms s o s te nid as po r
parti cul are s , que cue ntan co n una as is tencia med ia d e 658 al umno s d e "ambo s
s exo s .
PRENSA
El nme ro y calid ad d e las publ i caci o ne s pe ri o d s ti cas que ven la luz e n el Te-
rri to ri o , re ve la un e s tad o d e ad e l anto i nte l e ctual en s u po blacin muy s ati s fac-
to ri o . En Te pi c apare ce n: el Peridico Oficial, rgano d el Go bierno ; d ata d e 1873
es bi s e manari o y lo d i ri ge actual me nte el Sr. Li c. J uan Mart n d el Campo ; Luci-
fer, hisemana.no po ltico y l i te rari o , fund ad o en 1886y d irigid o po r el Li c. D. An-
to ni o Zarago z a; El TepiqueHo, bi s e manar o po ltico y d e l i te ratura, cre ad o en 1894
y d irigid o po r lo s Sres . Quirino Ord az y B e nj am n Re te s ; El Orden, s e manari o
religio s o que d i ri ge el Sr. Anto ni o Matute , fund ad o en 1894; El Territorio de
lepic, s e manari o po ltico , d ata d e 1895 y lo d i ri ge el Sr. J . Lui s H e rre ra; y El
Correo de Tepic, perid ico qui nce nal d e l i te ratura, que d i ri ge el Sr. Fe rnand o
Gme z Vi rge n.
To d as e s tas publicacio ne s apare ce n en es pao l y cue ntan co n co pio s o nme ro
d e lecto res .
VI . Poblaciones principales. Su industria y comercio. Las pri nci pa-
es po blacio nes d e e s te Te rri to ri o , s o n: Tepic, po r s er la capi tal del mis mo , po r el
nume ro d e s us habi tante s y po r su i nd us tri a y co mercio ; San Blas, po r la po s icin
ge o grfi ca que o cupa o rillas - d el Pacfico , co n bue n pue rto , y llamad o s er el
punto te rmi nal d e una va frre a i nte ro ce ni ca; Ahuacatl n, Acapo ne ta, Santi ago
I xcui ntl a y o tras po r s er ce ntro s agr co l as d e la mayo r i mpo rtanci a y que o fre ce n
bri l l ante po rve ni r.
Te pi c es una ci ud ad d e 14.560 habi tante s s e gn el cens o d e 1895, s i tuad a al
pie d e las lo mas d e la Cruz , e n las mrge ne s d el ro d e su no mbre , 968me tro s d e
al tura y co n calles re ctas y alguno s ed ificio s ve rd ad e rame nte e l e gante s .
Cue nta co n un te atro llamad o Cald ern, una pe ni te nci ar a, una cas a de Go -
bierno y vario s te mplo s , e ntre ello s la cate d ral , que es muy he rmo s a. Te pi c es s ed e
e pi s co pal , s ufragne a del arz o bi s pad o d e Guad al aj ara.
H ay e n el re cinto d e la ci ud ad varias pl az as y pl az ue l as co mo l a H e rnn Co r-
ts , H i d al go , e tc., al gunas co n j ard i ne s que embellece la ve ge taci n tro pi cal .
Su i nd us tri a y co mercio so n muy activo s , co ntnd o s e e n la pri me ra al gunas
i mpo rtante s fbri cas d e te j i d o s d e al go d n, vino me z cal , aguard i e nte , j abn, e tc.
J auj a y B e l l avi s ta s o n las pri nci pal e s fbri cas d e hilad o s , i ns tal ad as en la ciud ad
co n maqui nari a mo d e rna y bueno s ed ificio s .
T E P I C . V I S T A DE L A C A T E DR A L
VI I . Agricultura. H o y co ns ti tuye en Tepic la pri me ra fue nte d e ri que z a,
co s echnd o s e anual me nte grand e s canti d ad e s d e maz en to d as las pre fe cturas , d e
tri go en Ahuacatl n y Te pi c, d e arro z en s tas y e n las d e Co mpo s tela y San B las ,
d e caf, tabaco , caa d e az car y fri j o l e n to d o el Te rri to ri o , algo d n en Acapo -
ne ta y Santi ago I xcui ntl a, e tc.
Es to s pro d ucto s se o bti e ne n en 48 haci e nd as pri nci pal e s , d e s ti nad as 7 al algo -
d n, 4 al caf, 22 la caa d e az car y 15 lo s cereales .
VI I I . JSIinera. Lo s pri nci pal e s mi ne ral e s que e xi s te n en el Te rri to ri o d e
Te pi c s o n lo s s i gui e nte s :
P A R T I DO DE T E P I C
Mineral de Aguapan. En la muni ci pal i d ad d e Te pi c. Es t en explo tacin y
s us me tal e s s o n arge nt fe ro s . Ti e ne haci e nd a d e beneficio , po r el s i s te ma d e le xi-
viacin.
Mineral de Acuilapila. En la muni ci pal i d ad d e Santa Mar a d el Oro ; s us me -
tal e s co nti e ne n pl ata y hay haci e nd a d e beneficio po r el s i s te ma d e lexiviacin.
P A R T I DO DE SA N T I A GO I X C U I N T L A
Mineral de El Zopilote. En la muni ci pal i d ad d e la cabe ce ra, 50 ki l me tro s
al NE, d e Santi ago . Es t e n e xpl o taci n, sus me tal e s s o n arge nt fe ro s ; ti e ne ha-
cie nd a d e beneficio po r el s i s te ma d e lexiviacin co mn.
Mineral San Francisco de Tenamache. En la muni ci pal i d ad d e Santi ago . Sus
me tal e s arge nt fe ro s se benefician e n l a haci e nd a que hay all, po r el s is te ma d e
pati o y amal gamaci n.
P A R T I DO DE A C A P O N E T A
Mineral de Motaje. En la muni ci pal i d ad d e Acapo ne ta; paral i z ad o . Me tale s
arge nt fe ro s .
Mineral, de Mojocucmtla,. -r- En el muni ci pi o d e Ro s amo rad a; e s t paral i z ad o ;
sus me tal e s s o n arge nt fe ro s
Mineral de Teponahuata. I gual e s co nd icio nes al ante ri o r.
Mineral de Minitos, mi ne ral d e pl ata, ho y aband o nad o .
Minerales de La Candelaria, San Francisco, Montaa de Oro y ane xas . To d o s
pe rte ne ci e nte s una mis ma Co mpa a e xpl o tad o ra. Ubi cad o s e n la muni ci pal i d ad
d e H uaj co ri ; s us me tal e s co nti e ne n pl ata y o ro . Empe z s e e xplo tarlo s re ci e nte -
me nte .
P A R T I D O DE A H U A C A T L N
Minerales de la Castellana y San Ramn y ane xas , to d o s pe rte ne ci e nte s una
mi s ma Co mpa a e xpl o tad o ra, e n la muni ci pal i d ad d e I xtl n; s us me tal e s s o n
arge nt fe ro s . H ay haci e nd a d e beneficio po r lo s s i s te mas d e lexiviacin y amal ga-
macin po r pati o .
Mineral del Refugio. En la muni ci pal i d ad d e I xtl n: sus me tal e s s o n arge n-
t fe ro s co n ley d e o ro . En e xpl o taci n.
Mineral de Buenavista. En la muni ci pal i d ad d e La Yes ca; es t actual me nte
en e xpl o taci n, y s us me tale s , arge nt fe ro s , ti e ne n ley d e o ro .
Mineral de La Yesca, Gold and Silver Mines Limd. Es t en e xpl o taci n y s us
me tal e s co nti e ne n o ro y pl ata. H ay haci e nd a d e beneficio , s i s te ma amal gamaci n
po r pati o .
Mineral de Pinolillo. En la muni ci pal i d ad d e La Yes ca; sus me tal e s so n
arge nt fe ro s y se e xpl o tan actual me nte .
Mineral de San Jos. En la mis ma muni ci pal i d ad . Me tale s arge nt fe ro s . En
e xpl o taci n.
Mineral de La Rondanera. En el muni ci pi o d e Amatl n d e Caas ; me tal e s
d e o ro y pl ata. Paral i z ad o .
P A R T I DO DE CO MPO ST E L A
Mineral de Huicicila. En la muni ci pal i d ad d e Co mpo s tela. Me tal e s arge nt -
fero s en e xpl o taci n. H aci e nd a d e beneficio po r lo s s i s te mas d e lexiviacin y clo -
ruraci n.
Mineral del Espritu Santo. En la muni ci pal i d ad d e Co mpo s tela. Sus me tal e s
arge nt fe ro s se e xpl o tan actual me nte re d uci nd o l o s en s u haci e nd a d e beneficio
po r el s i s te ma d e amal gamaci n.
I X . Ganadera. Carecemo s d e d ato s s o bre e s ta i nd us tri a en Tepic. Sa-
be mo s ni came nte que e xi s te n cuatro haci e nd as d e d i cad as l a cr a d e ganad o s ,
co n gran nme ro d e cabe z as y que o bti e ne n co ns i d e rabl e s be ne f i ci o s .
X . Vas de comunicacin y transporte. L a co muni caci n d e Te pi c co n
e l i nte ri o r d e l a Re pbl i ca s e hace pe no s ame nte po r l a carre te ra d e San B l as
- Guad al aj ara, cuyo cami no to ca e n Te pi c., A huacatl n I xtl n. L o s d e ms cami no s
s o n an pe o re s , y s e care ce po r co mpl e to - d e f e rro carri l e s e n e l Te rri to ri o . H ay pro -
ye ctad a una v a d e e s ta l as e e ntre Te pi c y San B l as , que aun no s e co ns truye .
L a co muni caci n o n l o s pue rto s d e l Pac f i co s e ve ri f i ca po r buque s ve l e ro s y
d e vapo r, d e cabo taj e y al tura, que to can e n San B l as .
A * ") ^"
T
' *
CORREOS Y TELGRAFOS . C ,
<. j , - ) -i.-.. wV vi.'*'
El s e rvi ci o po s tal cue nta s i e te ad mi ni s traci o ne s y 15 age nci as d e Co rre o s . E l
te l graf o f e d e ral parte d e l a ci ud ad d e Te pi c co n d o s l ne as : una al SE. has ta
Guad al aj ara y l a o tra al NO . has ta Maz atl n (Si nal o a), co n un ramal d e s d e l a ha-
ci e nd a d e Navarre te has ta e l pue rto d e San B l as .
T E R R I T O R I O D E T E P I C
DI RECTO RI O O FI CI AL
GO B I ERNO DE DI ST RI T O
Jefe Poltico, Ge ne ral Pabl o Ro cha y Po rtu,
Tepic.
Secretario, Lic. Anto ni o Zarago z a, Tepic.
PRE F E CT O S PO L T I CO S
Nico ls Pre z Gmez , Tepic.
Leo po ld o Vz quez , Santi ago I xcui ntl a.
L ui s Fe re gri na, Acapo ne ta.
Francis co A. Es cuti a, Ahuacatl an.
Rafae l Navarre te , Co mpo s tela.
SUB PRE F E CT O S
Mari ano Ri vas ,
Li no Durn,
Pas cual Fl o re s ,
Agus t n Cas tro ,
Rmul o F, J ure z .
J o s M.
a
Guti rre z ,
Anto nio Fue nte s ,
Santa Mar a d el Oro .
Txpam.
Ro s amo rad a.
I xtl an.
L a Yes ca.
Amatl an d e l as Caas .
Sie rra d el Mayn.
T R I B U N A L S U P E R I O R U N I T A R I O
Magist., Lic. Pe d ro Es pino s a Mo nro y, Tepic.
Suplentes, Lic. To ms And rad e ,
Ro be rto Valad s ,
Secretario, Aure l i o Pre z Fe rnnd e z ,
J UZGA DO S DE 1.
A
I NSTA NCI A
Juez de lo Civ, Lic. J . Pe rfe cto Mo rn, Tepic.
Secretario, Lic. Anto ni o Garc a Es te vas ,
Juez de lo Criminal, Lic. Fe rn. I barra,
Secretario, Lic. Francis co Daz ,
Juzgado mixto. Juez, Lic. Pe d ro Pre z Gallar-
Santi ago I xcui ntl a.
Secretario, Lic. Manuel G. B arragn,
Juzgado mixto. Juez, Lic. I gnaci o Mart ne z
Ocho a, Ahuacatl an.
Secretario, Lic. Dio d o ro C. Po rti l l a,
J UZGA DO S MENO RES
Juzgado 1. Juez, Lic. Fe l i pe Lpez I be z ,
Tepic.
Secretario, I s i d ro Fl o re s , Tepic.
Juzgado 2." Juez, Lic. Rupe rto Ve itia, Santa
Mara d el Oro .
Secretario, Quirino So ls , Sta. Mar a d el Oro .
Juzgado 3. Juez, Lic. J o s d el R. Pl ace nci a,
San B las .
Secretario, vacante .
Juzgado 4. Juez, Lic. Le o nard o F. Ro d r-
S
ue z
> Acapo ne ta.
Secretario, Gilberto Mo ntao , '
Juzgado 5. Juez, Li c. Migue l Gal vn,.I x-
cui ntl a.
Secretario, J o s Arz ac, I xcui ntl a.
Juzgado 6. Juez, Li c. Euge ni o Ore nd ai n, La
Y es ca.
Secretario, Francis co Ruval caba, L a Yes ca.
Juzgado 7. Juez, Li c. Manuel Rui z Cabanas ,
Co mpo s tela.
Secretario, Cruz Durn, Co mpo s tela.
MI NI ST ERI O PB L I CO
Procurador de Justicia y Agente del Ministerio
Pblico, Lic. El i as Galind o , Tepic.
Agente del Ministerio Pblico, Li c. Eus taqui o
A r i
as , Ahuacatl an.
Id., Lic. Enri que B arri o s , Santi ago I xcui ntl a.
Defensor, Lic. Nico ls Muo z Rui z , Tepic.
Id., Lic. Marco s Ram re z , Ahuacatl an.
Id., Aure l i o Ze pe d a, Santi ago I xcui ntl a.
J UZGA DO DE DI ST RI T O
Juez, Lic. Teo d o ro Ro jas , Tepic.
Promotor fiscal, Licenciad o Manue l Es pi no s a
M o nr
y. Tepic.
Secretario, Lic. Franci s co Arrniz ,'
PRENSA
Perid ico Oficial, Director, Lic. J uan Mar-
tn d el Campo , Te pi c.
Lucifer, Direc., Lic. Ant. Zarago z a, Tepic.
El Tepiqueo , Direc., Quirino Ord az ,
El Ord en, Direc., Anto ni o Matute ,
Territo rio d e Tepic, Director, J . L ui s H e -
r r e r a
. Tepic.
be mo s ni came nte que e xi s te n cuatro haci e nd as d e d i cad as l a cr a d e ganad o s ,
co n gran nme ro d e cabe z as y que o bti e ne n co ns i d e rabl e s be ne f i ci o s .
X . Vas de comunicacin y transporte. L a co muni caci n d e Te pi c co n
e l i nte ri o r d e l a Re pbl i ca s e hace pe no s ame nte po r l a carre te ra d e San B l as
- Guad al aj ara, cuyo cami no to ca e n Te pi c., A huacatl n I xtl n. L o s d e ms cami no s
s o n an pe o re s , y s e care ce po r co mpl e ta d e f e rro carri l e s e n e l Te rri to ri o . H ay pro -
ye ctad a una v a d e e s ta l as e e ntre Te pi c y San B l as , que aun no s e co ns truye .
L a co muni caci n co n l o s pue rto s d e l Pac f i co s e ve ri f i ca po r buque s ve l e ro s y
d e vapo r, d e cabo taj e y al tura, que to can e n San B l as .
A * ") ^"
T
' *
CORREOS Y TELGRAFOS . C ,
<. --i j , - ) -i.-.. wV vi.'*'
El s e rvi ci o po s tal cue nta s i e te ad mi ni s traci o ne s y 15 age nci as d e Co rre o s . E l
te l graf o f e d e ral parte d e l a ci ud ad d e Te pi c co n d o s l ne as : una al SE. has ta
Guad al aj ara y l a o tra al NO . has ta Maz atl n (Si nal o a), co n un ramal d e s d e l a ha-
ci e nd a d e Navarre te has ta e l pue rto d e San B l as .
T E R R I T O R I O D E T E P I C
DI RECTO RI O O FI CI AL
G O B I E R N O D E D I S T R I T O
Jefe Poltico, Ge ne ral Pabl o Ro cha y Po rtu,
Tepic.
Secretario, Lic. Anto ni o Zarago z a, Tepic.
P R E F E C T O S P O L T I C O S
Nico ls Pre z Gmez , Tepic.
Leo po ld o Vz quez , Santi ago I xcui ntl a.
L ui s Fe re gri na, Acapo ne ta.
Francis co A. Es cuti a, Ahuacatl an.
Rafae l Navarre te , Co mpo s tela.
S U B P R E F E C T O S
Mari ano Ri vas ,
Li no Durn,
Pas cual Fl o re s ,
Agus t n Cas tro ,
Rmul o F, J ure z .
J o s M.
a
Guti rre z ,
Anto nio Fue nte s ,
Santa Mar a d el Oro .
Txpam.
Ro s amo rad a.
I xtl an.
L a Yes ca.
Amatl an d e l as Caas .
Sie rra d el Mayn.
TRI B UNAL SUPERI O R UNI TARI O
Magist., Lic. Pe d ro Es pino s a Mo nro y, Tepic.
Suplentes, Lic. To ms And rad e ,
Ro be rto Valad s ,
Secretario, Aure l i o Pre z Fe rnnd e z ,
J U Z G A D O S D E 1.
A
I N S T A N C I A
Juez de lo Civil, Lic. J . Pe rfe cto Mo rn, Tepic.
Secretario, Lic. Anto ni o Garc a Es te vas ,
Juez de lo Criminal, Lic. Fe rn. I barra,
Secretario, Lic. Francis co Daz ,
Juzgado mixto. Juez, Lic. Pe d ro Pre z Gallar-
Santi ago I xcui ntl a.
Secretario, Lic. Manuel G. B arragn,
Juzgado mixto. Juez, Lic. I gnaci o Mart ne z
Ocho a, Ahuacatl an.
Secretario, Lic. Dio d o ro C. Po rti l l a,
J U Z G A D O S M E N O R E S
Juzgado 1. Juez, Lic. Fe l i pe Lpez I be z ,
Tepic.
Secretario, I s i d ro Fl o re s , Tepic.
Juzgado 2. Juez, Lic. Rupe rto Ve itia, Santa
Mara d el Oro .
Secretario, Quirino So ls , Sta. Mar a d el Oro .
Juzgado 3. Juez, Lic. J o s d el R. Pl ace nci a,
San B las .
Secretario, vacante .
Juzgado 4. Juez, Lic. Le o nard o F. Ro d r-
S
ue z
> Acapo ne ta.
Secretario, Gilberto Mo ntao , '
Juzgado 5. Juez, Li c. Migue l Gal vn,.I x-
cui ntl a.
Secretario, J o s Arz ac, I xcui ntl a.
Juzgado 6. Juez, Li c. Euge ni o Ore nd ai n, La
Y es ca.
Secretario, Francis co Ruval caba, L a Yes ca.
Juzgado 7. Juez, Li c. Manuel Rui z Cabanas ,
Co mpo s tela.
Secretario, Cruz Durn, Co mpo s tela.
M I N I S T E R I O P B L I C O
Procurador de Justicia y Agente del Ministerio
Pblico, Lic. El i as Galind o , Tepic.
Agente del Ministerio Pblico, Li c. Eus taqui o
A ri
*
s
> Ahuacatl an.
Id., Lic. Enri que B arri o s , Santi ago I xcui ntl a.
Defensor, Lic. Nico ls Muo z Rui z , Tepic.
Id., Lic. Marco s Ram re z , Ahuacatl an.
Id., Aure l i o Ze pe d a, Santi ago I xcui ntl a.
J U Z G A D O D E D I S T R I T O
Juez, Lic. Teo d o ro Ro jas , Tepic.
Promotor fiscal, Licenciad o Manue l Es pi no s a
Mo nro y, Tepic.
Secretario, Lic. Franci s co Arrniz ,'
P R E N S A
Perid ico Oficial, Director, Lic. J uan Mar-
tn d el Campo , Te pi c.
Lucifer, Direc., Lic. Ant. Zarago z a, Tepic.
El Tepiqueo , Direc., Quirino Ord az ,
El Ord en, Direc., Anto ni o Matute ,
Territo rio d e Tepic, Director, J . L ui s H e -
r r e r a
> Tepic.
662 DI RECTO RI O DEL TERRI TO RI O DE TEPI C
El Co rreo d e Tepic, Director, Fe rnand o G-
mez Y irge n, Tepic.
El Chi qui t n, Director, J o s S. d e la Mo ra,
Santi ago I xcui ntl a.
D IRECT O RIO IND UST RIAL Y CO MERCIAL
AB ARRO TES
Menchaca H no s ., Tepic.
Sie rra Manuel,
So mellera Ri vas H no .,
Viud a d e Le al,
B rambi l a Manue l P.,
Vargas J o s M.,
Te rn Franci s co ,
Vz quez Fed erico ,
Ll ano s Fe l i pe ,
Agui rre Manul,
Ocegued a J . I ri ne o ,
AGRI CUL TO RES
Agui rre Do mingo G., Tepic.
De lius y C.
a
,
Guti rre z J anuari o ,
Ri vas Franci s co ,
Ro mano Le o po l d o Te s t.
a
,
Cecera Franci s co ,
Pre z Gmez Nico ls ,
Cas tilla Carlo s ,
Qui nte ro J e s s ,
Garc a Nepo mueno ,
Pi a Pabl o ,
Te rn J o s M.
a
,
Ro mano Agus t n,
Mrque z Daniel,
Carpe na Gila A. d e,
Ri vas Gmez Lui s ,
Ce ce na Franco , '
Ro d r gue z J o aqu n,
Lpez Manue l ,
Mad ri gal Manuel,
B us tamante J . Carme n,
Fue nte s Margari ta,
Gngo ra Cris fo ro F.,
Macas J e s s , Santi ago I xcui ntl a.
J i mne z Plcid o ,
Arce ga Franco ,
Parra And rs ,
Valad ez Guad al upe ,
Le d e z ma Pabl o ,
Garca B e ni to ,
Sand o val Le o nard o ,
Ad elo Aus encio ,
Cachua Di mas ,
Oro z co Caye tano ,
So to Cand e l ari o ,
Santi ago I xcui ntl a.

Garca Migue l,
Ro j as Vi cto ri ano ,
Ro d r gue z Franci s co ,
Range l Cl e me nte ,
Vald ez Marti na R. d e,
Gal vn J aci nto ,
Gil Flo rencio ,
To var Anto ni o ,
Pe re gri na Lui s , Acapo ne ta.
Ro bles Carlo s , Laguni l l as .
Garca Gui l l e rmo ,
Muo z Le nid e s ,
Valle Santiago ,
B ANCO S
Agui rre Do mingo G., Tepic.
F B RI CAS DE AZCAR
Puga, Tepic.
Es co nd id a,
El Carriz o , I xtl an.
San Anto nio ,
F B RI CAS DE AGUARDI ENTE
San Caye tano , Tepic.
El Velad ero , I xtl an.
Agui rre Do mi ngo G., Te pi c.
F B RI CAS DE J AB N
Delius y C.
a
, Tepic.
Parra Emilio ,
F B RI CAS DE PANO CH A
l Mo lino , Tepic.
Trapiche, Acapo ne ta.
Trapiche, Ahuacatl an.
Es pino s a J o s , I xtl an.
Es pi no s a Ramn,
H e rnnd e z Maxi mi ano ,
H e rnnd e z y Parra,
J ai me Gre go ri o ,
Parra Lino ,
Parti d a J o s M.
a
,
Ras ura Miguel,
Ram re z Do mingo ,
F B RI CAS DE TAB ACO S
El I nvierno , Tepic.
Fletes ,
F B RI CAS DE TEJ I DO S
J auj a, Tepic.
B ell avis ta.
Santiago Santi ago I xcui ntl a.
Del Ro ,
Menchaca J o s M.
a
,
Pre z Gmez Carlo s ,
FARMACI AS
Guz mn Franci s co , Tepic.
Re ts B e nj am n,
DI RECTO RI O DEL TERRI TO RI O DE TEPI C
Fe ne l n Carlo s , Tepic.
Gmez Vi rge n Fe rnand o ,
Sus arre y Anto nio ,
Arre l a Agus t n, I xtl an.
I MPRENTAS
Oce gue d a J . I reDeo , Tepic.
Re ts J . M.
a
, '
L I B RER AS
Re ts J . Mar a, Tepic.
MERCEH AS
B ro ckm l l e r Carlo s , Tepic.
Mald o nad o Manuel,
MI NER A
De l i us y C.
a
, T e pi c .
Lo n^rgan y C.
a
Alfre d o , I xtl an.
Menchaca Enri que ,
Co so Emi l i o ,
B ueno J e s s , La Yes ca.
TI ENDAS MI X TAS
Menchaca H no s . Tepic.
B e ye r Fed erico ,
Chamand y Signo ret,
Re ts Natal i a,
Angui ano Daniel M.,
Si e rra Manuel,
Anaya J o s M.
a
, 8
So mellera, Ri vas y C.
a
,
Ve jar Mariano ,
Val d i vi a Rafae l ,
Sis er Franci s co ,
Ro s ale s Vicente,
L anz ago rta H no s ., San B las .
De l i us y C.
a
,
Fi e rro s B e rnard i no ,
Al tami rano H no s ., Santi ago I xcui ntl a.
B e he nke n Enri que ,
Zal apa Grego rio ,
Fl o re s Le and ro ,
Sand o val Ri to ,
Vi l l anue va Pris ciliano ,
Go nz lez Francis co , Txpam.
Mo s Lpez ,
Villas eo r J o s M.
a
,
Fl o re s J o s , >
Agui ar H i l ari n, Acapo ne ta.
Enci nas J o s G.,
Lpez Evari s to ,
Eche garay H no s .,
Sie rra Miguel N.,
B arragn Avelino ,
L ara Luis ,
Agui ar Luis ,
663
Parti d a Fl avi o , Ahuacatl an.
Parti d a Ve nus ti ano ,
Ullo a Fl ami ni o ,
Durn Lui s , ,
Gue rre ro Franco ,
Mo nro y Aure l i o G.,
Sal az ar Cruz , j ai a.
Sal az ar Franco ,
Parti d a J o s M.
a
,
Agui rre J o s D., I xtl an.
Co so Emilio ,
Es pi no s a Guille rmo ,
Es pi no s a Melitn,
Es pi no s a Ramn,
Go nz lez y H no . Mari ano ,
Me nchaca Enri que ,
Ortiz Migue l,
Parra Emilio ,
Parti d a y C.
a
Fl avi o ,
Parti d a Manuel,
Pi mi e nta Manue l ,
Valenz uela Franco , La Yes ca.
Parra Lo re to , Amatl an d e la Caas .
Rui z Santiago ,
Vi l l anue va J e s s ,
Avila Cres cencio d e
Mart ne z Ramn Te s t.
a
,
Pi ntad o Vicente, Co mpo s tela.
Le n J uan d e,
Pre z Sand i Cels o ,
D IRECT O RIO D E LA PRO PIED AD
PRO PI ETA RI O S DE FI NCAS RSTI CAS
Ri vas Gmez Franci s co , S. Caye tano , Tepic.
Agui rre Do mingo P., Vari as ,
Valle Manuel F. d el, Vari as , Santa Mar a del
Oro .
Quio nes J uaD, Co s tilla, J al i s co .
L . Ro mano Tes t.", Navarre te , San B las .
B arrn, Fo rbe s y C.
a
, S. Lo renz o , Santi ago .
Menchaca J uan, Te s t.
a
, I barra,
Cas tilla Carlo s , Santa Cruz ,
Agui l ar B as ilio H e re d e ro s d e , Qui ni chi s ,
Acapo ne ta.
Agui rre Do mingo G., Chilapa, Ro s amo rad a.
Camare na -Manuel, San J uan, Ahuacatl an.
Mo nro y I gnacio , La Ques era, Amatl an.
Ro me ro To pete Manuel, San B las ito ,
B rce na Mariano , Te pus huacan,
K und hart Teo d o ro , Las Varas , Co mpo s te la.
Delius & Co ., I xtapa, Tepic.
Caravante s Agus t n, Miravalles . >>
EST AD O D E T LAXCALA
I . Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial. - I ncrus tad o
po r d ecirlo asi en el te rri to ri o d e Pue bl a, se e ncue ntra el pequeo Es tad o d
Tlaxcala ro d ead o po r aqul en to d as d ireccio nes , excepcin d e la parte NO. que
co nfina co n H id algo y la d el O. que lo hace co n el Es tad o d e Mxico . Mid e una
extens in te rri to ri al d e 4.132 kilmetro s cuad rad o s y es po r lo tanto el ms pe -
- J te rrito rio s d e la Re pblica. Se halla co mprend id o e n t e
lo s 0 26 y 1 29' d e lo ngitud E. d e la capital y apro ximad ame nte en el mis mo pa-
ralelo que aquella o sea e ntre lo s 19 6' y 19 44' d e l ati tud No rte .
I I . Orograja hidrografa. - El terreno , muy elevad o y ge ne ral me nte
fr o , co mprend e una gran l l anura al NO. llamad a d e Pi e Grand e y que es pro lo n-
gacio n d e lo s fe rtile s llano s d e Apam en el Es tad o d e H id algo : el re s to d el te rri -
to rio co n alguno s valles po r excepcin, es mo ntuo s o y accid entad o , co n cerro s d e
po ca elevacin s o bre la llanura, si bien al SE. en el d is trito d e J ure z se ye rgue
i mpo ne nte e s o berbio Malintz in Malinche d e 4.461 metro s s o bre el mar, co n s u
co mpanero el agud o X al to nal e que alcanz a 3.848. Las ramificacio nes y d erivacio -
nes d e es tas d o s grand e s mo ntaas , extend ind o s e po r el suelo d e Tlaxcala lo ha-
cen frago s o en d emas a.
Alguno s ro s d e i mpo rtanci a para la agri cul tura y la ind us tria ri e gan el te rri -
to rio y e ntre ello s merecen citars e es pecialmente el Zahuapam, cuyo s numero s o s
braz o s se re ne n al N. en el d is trito de Mo relo s y co rren luego j unto s al Sur, y el
Ato yac, que viene d el NO. nacid o en las ve rti e nte s d e la Sierra Nevad a. Ambo s
no s se j untan a su vez en el lmite merid io nal d el Es tad o y fo rman uno so lo co n el
s egund o d e aquello s no mbres que co rre al Es tad o de Pue bl a, d o nd e, co mo hemo s
vis to al tratar d e e s ta re gi n, alimenta el mo vimiento d e mltiples i nd us tri as . La
parte o rienta es po bre en co rrientes , pero exis te en el d is trito d e J ure z una
gran laguna llamad a J o ne cui l a, que cubre en parte las neces id ad es d e la agricul-
tura s iquiera no te nga o tra aplicacin que la d e abre var ganad o s , qued and o el
ri e go d e lo s campo s ate nid o lo s arro yo s que en ciertas po cas d el ao se d es pren-
d en po r la d ilatad a fald a d e la Malinche.
Z
11
' Producciones. - Fl uctuand o la al tura d el s uelo d e Tlaxcala
e ntre 2.200 y 2.400 metro s s o bre el mar, el clima es ge ne ral me nte fr o , o curriend o
invierno s bas tante riguro s o s en algunas lo calid ad es . Lo s pro d ucto s vegetales d e
acuerd o co n es tas co nd icio nes climato lgicas co ns is ten en ce bad a, maz , trigo ,
i nj o l y pulque que se o btienen en co ns id erable canti d ad .
Tl axcal a no po s e e la vari e d ad d e cl i mas que s e o bs e rva e n lo s d e ms Es tad o s
d e l a Re pbl i ca, y po r es o s u flora es po bre en e s pe cie s ; e n cambi o lo s ce re ale s
o bti e ne n re nd i mi e nto s as o mbro s o s y po co co mune s en el mund o .
L a mi ne r a es nul a en e s te Es tad o y la ganad e r a ti e ne po ca i mpo rtanci a.
I Y . Divisin poltica, poblacin, gobierno y hacienda. Es t d i vi d i d a
e s ta e nti d ad me xi cana en s eis d i s tri to s , que s o n: Mo re l o s al N., J ure z al E.,
Ocampo al O ., Zarago z a al S. y Cuauhte mo c H i d al go al ce ntro . L as cabe ce ras
d e es to s d i s tri to s , s u po bl aci n co mparad a en 1892 y 1895, fe cha d e l l ti mo ce ns o ,
raz as que l a co mpo ne n y muni ci pal i d ad e s que co mpre nd e cad a uno d e aqullo s s o n
lo s s i gui e nte s :
POB LACI N
Di s tri to s Mnni ci pa'i d ad e s . En 1892 En 18%

Tl axcal a, Ape tati tl n, Chi aute mpan,


Co ntl a, I xtacui xtl a, L ard i z abal y
Pano tl a.
(1 ci ud ad , 1villa, 36 pue bl o s , 18 ba-
rri o s , 15haci e nd as y 29 rancho s ).
H abi tante s d e raz a bl anca 4.246
mi xta 10.834
i nd ge na 20.164 35.244 38.636
/H uamantl a, I xte nco , Ze tl al te pe c,
(
Cuapi axtl a, El Carme n, Atl z ayan-
ca, Te rre nate y Tz o mpante pe c.
(1 ci ud ad , 11 pue bl o s , 19 barri o s ,
-
v
39 haci e nd as y 29 rancho s ),
d e H uamantl a. i H a b i t a n t e s d e r a z a b ] a n c a 4.377. I mi xta 9.676. V = i nd ge na 21.932. 32.985 36.295
/Zacate l co , Te j uyanco , Te o l o cho l co ,
l Te tl atl ahuca, Nati vi tas , San Pabl o
| d el Mo nte y X i co hte ncatl .
tarago z a, ! ( 33 pue bl o s , 26 barri o s , 15 haci e nd as
Cabe ce ra el pue bl o ^ * r anc ho ) .
d e Zacate l co . i H a b i t a n t e s d e r az a bl anca 3.843
mi xta 11.659
V i nd ge na 16-970 35.472 35.971
I
Tl axco , Te tl a y Atl angate pe c.
(3 pue bl o s , 2 barri o s , 15 haci e nd as
V
14 rancho s ).
H abi tante s d e raz a bl anca 5.394
mi xta 3.867
i nd ge na 8.254 17.515 17.949

Cal pul al pan, Es pai ta y H ue yo tl i -


pan.
(10 pue bl o s , 3 barri o s , 18 haci e nd as
uaDe ce ra wai pui ai - y 16 rancho s ).
pan. |H abi tante s d e raz a bl anca 883
I mi xta 2.123
' > i nd ge na 16.506 19.512 20.037
Cuauhte mo c,
Cabe ce ra Cuauhte-<
mo c.
' Cuauhte mo c, X al to can, Y auhque -
me hcan, Sta. Cruz d e Tl axcal a y
X al o xto c.
'(17 pue bl o s , 9 barri o s , 14 haci e nd as
y 10 rancho s ).
|H abi tante s d e raz a bl anca 1.638
mi xta 4.655
i nd ge na 9.265
TO TAL ES. . . .
15.558
156.286
17.915
166.803
La capi tal d e l Es tad o es la anti gua ci ud ad d e Tl axcal a, d o nd e re s i d e n lo s Po -
d e re s Pbl i co s fo rmad o s po r una Cmara Le -
gi s l ati va, un Tri bunal Supe ri o r d e J us ti ci a y
un Go be rnad o r e ncargad o d el Ej e cuti vo cuyo
pue s to d e s e mpe a el Sr. Co ro ne l D. Prs pe ro
Cahuantz i .
En lo s d i s tri to s re s i d e la auto ri d ad en lo s
J e f e s Po l ti co s y en lo s al cal d e s muni ci pal e s d e
lo s pue bl o s .
L as re ntas d el Es tad o al canz an 200.000
pe s o s anual e s y las muni ci pal e s 50.000 po co
ms me no s , que co ns ti tuye n grand e s i ngre s o s
d ad a la pe que e z d e l te rri to ri o y s u po ca in-
d us tri a. L a cuarta parte d e las pri me ras s e in-
vi e rte n en el s o s te ni mi e nto d e la i ns trucci n
pbl i ca y el re s to e n las ate nci o ne s d e la Ad mi -
ni s traci n y o tro s s e rvi ci o s .
Y . Instruccin pblica. Cue nta Tl ax-
cal a co n un e s tabl e ci mi e nto d e e ns e anz a po r
cad a 604 habi tante s , nme ro el ms s ati s facto -
ri o d e cuanto s arro j a la e s tad s ti ca e s co lar d e la
Re pbl i ca, s e a co n 276 e s cue l as que s e d i vi d e n e n las s i gui e nte s cl as e s :
C O R O N E L D . P R S P E R O C A H U A N T Z I
Go be rnad o r d e l Es tad o d e T l axcal a
ESCUELAS CLASES
So s te ni d as po r el Es tad o -
po r parti cul are s
po r el clero . .
po r as o ci aci o ne s
SUMAS. .
Nio s Ni as Mixtas To tal 1. 2. Pro f.
166 77 243 241 2
15 11 26)
2 4 6 33
1 l )
184 92 276 274 2
L a as i s te nci a me d i a es d e 10.133 al umno s las e s cue l as o ficiales y d e 790 l as
parti cul are s . En e s to s d ato s que to mamo s d e l Anuari o d e Es tad s ti ca d el Mi ni s -
te ri o d e Fo me nto l l ama la ate nci n e l he cho d e no habe r e s cue las mi xtas en el
Es tad o .
Y I . Industria y Comercio. Poblaciones principales. El co me rci o d e l
Es tad o care ce d e i mpo rtanci a co mo no la ti e ne tampo co la i nd us tri a s i e xce ptua-
mo s las fbri cas d e hi l ad o s y te j i d o s que hay en la muni ci pal i d ad d e X i co te ncatl ,
d i s tri to d e Zarago z a.
Es tas fbri cas s o n El Valor, d e Leo po ld o Gavito ; La Alsacia, d el mis mo s eo r;
La Tlaxcalteca, d e Rue d a yGavito ; La Josefina, d e S. Le to na yC.
a
, yLa Trinidad,
d e Manuel M. Co nd e; to d as s e mueven co n las aguas d el Ato yac ye s tn s i tuad as
en lo s lmites d e Tlaxcala co n Pue bl a, cuya ciud ad las une n vari as vas frre as
y la que pre s tan i mpo rtanci a eco nmica ms que al Es tad o mis mo que pe r-
te ne ce n.
En cuanto las po blacio nes principale s po r el nme ro d e s us habi tante s s o n el
pueblo d e Chi aute mpan yla ciud ad d e H uamantl a, que no pas an, s in e mbargo , d e
5.000 almas cad a una.
L a ms i nte re s ante po r s us re cue rd o s his trico s es lacapi tal , pero tambi n
quiz la ms atras ad a en s u co mercio yen la i nd us tri a que no al canz an re ani mar
lo s atracti vo s d e la capi tal i d ad .
Extrao efecto caus a en el vi aj e ro la ciud ad d e Tlaxcala. Se s i e nte trans po r-
tad o lo s pri me ro s tiempo s d e la Conquista po rque all nad a ha cambiad o : la pi-
que ta mo d e rna res pet lo s viejo s ed ificio s yni aun la bro cha d el albail o s tapar
aquellas manchas d el ti e mpo yaquellas arrugas d e la vejez que hace n ve ne rabl e s
lo s templo s mo d es to s pero art s ti co s que en Tlaxcala l e vant la pied ad d e lo s pri-
mero s mis io nero s catlico s . De s graci ad ame nte no es el s e nti mi e nto co ns e rvad o r,
s ino el aband o no lo que ti e ne en tal es tad o las anti guas co ns truccio nes .
En la hermo s a plaz a pri nci pal d e la ciud ad , ad o rnad a co n fro nd o s o s ys eculares
ahue hue te s , agri e tad a y arrui nnd o s e rpi d ame nte yace una bella igles ia d el s i.
glo xvi, s upri mi d a al culto , quiz po r las leyes d e Re fo rma, ypro nto ro bad a al
arte po r el d es precio co n que se lave d e s apare ce r. Fo rmand o ngulo co n ella s e
e ncue ntra el Pal aci o d e Go bi e rno que un tie mpo fu s eo rial mans in; d e e xtraa
arqui te ctura, co n arco s re co rtad o s , d e gus to e s trambti co , pero que co ns erva un
ti nte d e aquella re mo ta po ca que lo hace re s pe tabl e .
En s us afue ras , d o nd e se d o mina un bells imo pai s aj e , i mpo ne nte ymaj e s tuo s o ,
al que s i rve n d e marco lo s vo lcanes gigante s co s , s e ven las ruinas d e un cas tillo
que vanas veces pre s t al be rgue al famo s o H e rnn Co rts , el ms apre ci ad o ami go
y aliad o d e lo s tl axcal te cas , tan favo recid o po r s to s en supica co nquis ta d e
Mxico .
Fo rmaba la anti gua Tlaxcallan una po d ero s a Re pbl i ca que no pud o s er co n-
qui s tad a po r lo s az tecas , co n quienes s o s tena gue rras fero ces yco nti nuas . El je -
ro glfico ind io d e s u no mbre pre s e nta do s mano s que bate n una to rti l l a to rta d e
maz que es lo s ignificad o po r la pal abra tlaxcallan. En lo s tie mpo s anti guo s e s tuvo
muy po blad a, pero al gunas pe s te s , las e mi graci o ne s ylo s tra-
baj o s d el canal d e No chi s to ngo para el d es ag e d e Mxico aca-
baro n co n sus habi tante s red ucind o lo s un nmero ins ignifi-
cante . H ay en el archivo d e Tlaxcala una re al cd ula d e 1539
en que se o rd ena que los indios de la ciudad de Tlaxcala estn
exentos de todo servicio, pre rro gati va que tal vez s e les co nce-
d i en premio d e lo s s ervicio s que pre s taro n en laco nqui s ta,
pero que s in d ud a no o btuvo o bs ervancia po r cuanto apare ce en
1625 fo rmnd o s e un e xpe d i e nte en que s e as e gura que co ntaba
Tlaxcala 300.000 habi tante s en el s iglo xvi ytan slo 7.000 en
la fe cha d e es te d o cume nto .
H o y es una po blacin d e 2.874 habi tante s s e gn el cens o d e
1895, tri s te ys ilencio s a, s in ho teles d ecentes d o nd e se pue d a
guare ce r el fo ras te ro , s in i nd us tri a ys in co mercio , co mo no s ean al gunas fo nd as
ms pare ci d as las barracas d e fe ri a que lo s co mercio s d e una capi tal . Es t
J e ro gl i fi co d e Tl axca-
llan (l ugar d e l pan d e
ma z to rti l l as )
uni d a laes tacin d e Santa Ana en el Fe rro carri l Mexicano , po r un tranv a d e
s angre que pas a po r el pueblo d e San Pab.lo , ms i mpo rtante que Tlaxcala mis ma
en s u co mercio yen el nme ro d e s us habi tante s .
VI I . Agricultura.Constituye la ni ca ri que z a d e Tlaxcala, po rque el s uelo
ge ne ral me nte frti l pro d uce eno rmes canti d ad e s d e cereales ypulque , co mo lo d e-
mue s tra el cuad ro s i gui e nte :
Ce bad a Maz Tri go Po l que
H e cto l . H e cto l . K i l o g. H e cto L
Cuauhte mo c 19.178 7.952 95.000 19.188
H i d al go . . . 3.254 67.687 662.100 8.405
Zarago z a . . 1.180 73.304 3.840.569 4.030
Ocampo . . 73.160 35.285 86.470 240.808
J ure z . . 82.476 105.601 2.578.079 19.840
Mo relo s . 89.567 45.040 163.929
Sumas . 268.815 334.869 7.262.218 456.200
Obtines e es ta pro d uccin en 148haci e nd as principales , d e las cuales es tn d es -
ti nad as 100 al cultivo d e cereales y 48 al d el mague y d e pulque. Es ta l ti ma pl anta
ad qui e re en Tlaxcala co lo sales pro po rcio ne s ygran re nd i mi e nto , s iend o muy no ta-
bles las haci e nd as que s u cultivo se d ed ican ys o bres aliend o e ntre las mis mas la
s i gui e nte :
HACIEND A D E SAN BART O LO M D EL MO NT E
CA L PUL A L PA M. EST A DO DE TL A X CA L A
F A CH A DA DB L A H A CI E NDA DES A N B A R T O L O M D E L M O N T E
Es ta magnfica haci e nd a, pe rte ne ci e nte al Sr. D. Manue l Fe rnnd e z d el Cas tillo
y d e Mie r, e s t
s i tuad a ce rca
d el pueblo d e
Cal pul al pam
( E s tad o d e
Tlaxcala) y
una al tura d e
2.400 me tro s
s o bre el ni ve l
d el mar, po r
P A T I O Y GA L B B A S DB L A CA SA - H A B I T A CI N
cuyo mo ti vo
go z a d e un cli-
ma muy agra-
d able y no ta-
bl e me nte s ano .
To d o s l o s
cereales pro -
pio s d e las ti e -
rras te mpl ad as
y fr as s o n sus-
ce ptible s d e pro d ucirs e en s us te rre no s , s e mbrnd o s e actual me nte co n muy bue n
xi to ma z , ce bad a, tri go , haba y arve j n.
De lo s inmens o s bo s ques que po s ee, y lo s cuales se e xpl o tan co n to d o cuid ad o ,
se e xtrae n e n abund anci a mad e ras y carbn d e e ncino , to d a clas e d e mad e ras d e
co ns trucci n, d e ocote y oyamel y l e a,
e fe cto s muy s o licitad o s en el me rcad o d e
Mxico , para d o nd e s e re mi te n, facili-
tand o l a co nd uccin un ramal d e va
frre a d e 5 kilme tro s pro pi e d ad d e la
haci e nd a, el cual e ntro nca co n el Fe rro -
carri l I nte ro ce ni co e n la es tacin d e
Cal pul al pam.
No o bs tante s er tan i mpo rtante s lo s
ramo s d e pro d ucci n ind icad o s , ti e ne
e s ta haci e nd a uno , s in d ud a al guna, s u-
pe ri o r, y es el pulque que e labo ra d e
s upre ma calid ad y go z a d e gran fama
e n Mxico , re putnd o s e el d e lo s rancho s
d e es ta finca co mo el me j o r que s e in-
tro d uce la capi tal , l l amad o Tlamapa,
que ha d ad o no mbre po pul ar e s ta be-
bi d a naci o nal .
Actual me nte , lo s ti nacal e s d e la H a-
cie nd a e l abo ran una gran canti d ad d e
pul que , pe ro es te pro d ucto es t l l amad o o bte ne r un gran d es arro llo d ebid o lo s
inmens o s pl ant o s d e mague y que co n no tabl e i nte l i ge nci a ha hecho el actual pro -
pi e tari o d e l a hacie nd a d i ri gi e nd o pe rs o nal me nte lo s trabaj o s que en la mis ma s e
practi can.
P O B T N DE E NT R A DA L A CA SA PA RA P E O N E S
pe nd i e nte s y peo nes , es pacio s as tro j e s para s emillas y apero s , e n d o nd e se pue d e n
ve r re uni d as las mqui nas agr co l as ms mo d e rnas que se e mpl e an en las vas tas
labo re s , d and o trabaj o d i ari o cerca d e cuatro ci e nto s ho mbre s .
V I S T A I NT E R I O R DE UN P A T I O
Para te rmi nar es ta pe que a d es cripcin d iremo s que lo s ed ificio s |de la ha-
ci e nd a, re co ns trui d o s re ci e nte me nte , cas i en su to tal i d ad co mpre nd e n una e l e gante
y ampl i a cas a-habi taci n, una precio s a capilla, cmo d as y as e ad as cas as para d e-
labo r cubi e rtas d e pl ant o s d e mague y, y 7.500 he ctre as d e mo nte , e n d o nd e pas -
tan grand e s re bao s d e ganad o vacuno , caballar y l anar.
V I ST A P A NO R A M I C A DE L O S T E B B E N O S DE L A H A C I E N D A
VI H . Minera. - (Vas e Clima y producciones.).
I X . Ganadera. (Vas e Clima y producciones).
rarll, U
S
^ f T l I I I
V tran
*i><>rte. - Las vas frre as d e J os fe rro -
ecc I ne s f a ? " ^ T ^
0
' ^ *
t e r r t o r i o d e
Tl o al a en varias d i-
2 2 ^ r
e D 0
?
d e Se nvo l vi mi e nt
<> de la i nd us tri a, es pecialmente d e la
r p i d
"
y c o n r e l a t i v a


T t S f v ^ r
me nC
1
na
T
d a

s l ne as
W vario s tranv as co mo el d e Santa Ana
tri to d X i rLt n
C a r r I n
,
d U St r al d 6 P u 6 b l a l as
fbri cas del d is-
tri to d e X i co te ncatl , aparte d e mucho s o tro s d e pro pied ad parti cul ar que l i gan
las grand e s hacie nd as co n las lneas principales d e lo s mencio nad o s fe rro carri fe s
d e T L p T T
0 1 0 1 1
I t ^ f ^
f 6 d e r al C O m
P
r e ad e
**d a
m s
que las po blacio nes
d e Tlaxcala, H uamantl a, Apiz aco y punto s i nte rme d i o s d e po ca i mpo rtanci a
s iend o casx nula la te l e fni ca. La po s tal s e verifica po r 6 l U X ^ e s y
9 age nci as cuyo mo vimiento es po co co ns id erable.
y
m e j t j d l ' X T b Z T "
qU6 eSt a t a Cl e n d a
^
EST AD O D E VERACRUZ LLAVE
I. Situacin geogrfica, extensin territorial, lmites.El Es tad o mexi-
cano d e Ve racruz , uno d e lo s ms i mpo rtante s d e la Re pblica po r s us ri que z as
natural e s y po r el d es arro llo que en el mis mo o btuviero n to d o s lo s ramo s d e la
i nd us tri a, o cupa una faj a d e te rre no o rillas d el Grolfo d e Mxico que s e pro lo nga
d e NO. SO. en una extens in no meno r d e 700 kilmetro s , co mpre nd id a e ntre
lo s 17 23' y lo s 22 32' d e l ati tud N. y lo s 25' y 5
o
20' l o ngi tud E. d el me rid iano
d e la Capital, arro j and o una s uperficie d e 75.651 k
2
. Sus lmites so n al N. co n
Tamaulipas , al E. co n el Go lfo , al SE. co n Tabas co y Chiapas , al S. co n Oaxaca
y al O. co n Pue bl a, H id algo y San Lui s Po to s .
I I . Orografa, hidrografa, costas, puertos y faros.El te rre no d e Vera-
cruz e s t caracte ri z ad o po r grand e s es tero s y albufe ras en la co s ta, planicies
extens as po co elevad as y s peras s i e rras co n largo s y es trecho s valles en la parte
o ccid ental que fo rman la gran ari s ta d e la mes a ce ntral d el te rri to ri o mexicano :
co mprend e po r lo tanto to d as las z o nas climato lgicas d el pas que po r raz n d e
la al tura var an d es d e la o rilla d el Go lfo has ta las cumbres pe rpe tuame nte neva-
d as d el maje s tuo s o Citlaltepetl Pi co d e Oriz aba que o s tenta s u blanca cabellera
5.700 metro s s o bre el mar. Sus mo ntaas ms no tables d es pus d e la no mbrad a,
so n el co fre d e Pe ro te (4.281 metro s ) y el vo lcn d e San And rs Tuxtl a que se en-
cue ntra en ignicin co mo ltimo e s fue rz o d e las co nvuls io nes plutnicas que en
tiempo s remo to s agi taro n el s uelo , d e j and o po r d o quier gri e tas y barranco s que lo
acci d e ntan y lo s que no s hemo s re fe ri d o al tratar del Fe rro carri l Mexicano .
No o bs tante la e xtraa co nfiguracin d el te rri to ri o , po s ee muchas y muy im-
po rtante s co rrientes d e agua, aparte d e lo s innume rable s arro yo s que baj an las
playas tumul tuo s ame nte en la po ca d e las lluvias , pud iend o citars e co mo princi-
pales , el Pnuco al N. que d es embo ca po r la B arra d e Tampico , co n s us grand e s
afluentes el Tames n y el Chicayn; el Pante pe c, que d e s agua en la B arra d e
Tuxpan; el San Marco s que lo verifica en la d e Caz o nes; el Teco lutla y el Chichi-
cas apa; el J amapa y el Co taxtla, que se re ne n en Med elln y j unto s d es embo can
al S. d e Ve racruz ; el ro B lanco y el caud alo s o Papal o apam, que al i me ntan las
grand e s al bufe ras d e Al varad o , po r cuya barra s alen al Go lfo ; y po r ltimo el Us -
panapa y el Co atz aco alco s que renen s us numero s o s braz o s en el cantn d e Mina-
ti tl an para fo rmar el pue rto d e Co atz aco alco s , d o nd e pri nci pi a la l ne a d el fe rro -
carril d el I s tmo d e Te huante pe c. Po r el lmite SE. d el Es tad o co rre tambi n un
i mpo rtante ro llamad o Gri j al va Mes calapa, d el que no s o cupamo s en o tro l ugar.
V I ST A P A NO R A M I C A DE L O S T E R R E N O S DE L A H A C I E N D A
VI H . Minera. - (Vas e Clima y producciones.).
I X . Ganadera. (Vas e Clima y producciones).
rarll, U
S
^ f T l I I I
V tran
*i><>rte. - Las vas frre as d e J os fe rro -
ecc I ne s f a ? " ^ T ^
0
' ^ *
t e r r t o r i o d e
Tl o al a en varias d i-
2 2 ^ r
e D 0
?
d e Se nvo l vi mi e nt
<> de la i nd us tri a, es pecialmente d e la
r p i d
"
y c o n r e l a t i v a


T t S f v ^ r
me nC
1
na
T
d a

s l ne as
W vario s tranv as co mo el d e Santa Ana
tri to d X i rLt n
C a r r I n
,
d U St r al d 6 P u 6 b l a l as
fbri cas del d is-
tri to d e X i co te ncatl , aparte d e mucho s o tro s d e pro pied ad parti cul ar que l i gan
las grand e s hacie nd as co n las lneas principales d e lo s mencio nad o s fe rro carri fe s
d e T L p T T
0 1 0 1 1
I t ^ f ^
f 6 d e r al C O m
P
r e ad e
**d a
m s
que las po blacio nes
d e Tlaxcala, H uamantl a, Apiz aco y punto s i nte rme d i o s d e po ca i mpo rtanci a
s iend o cas i nula la te l e fni ca. La po s tal s e verifica po r 6 l U X ^ e s y
9 age nci as cuyo mo vimiento es po co co ns id erable.
y
m e j t j d l ' X T b Z T "
qU6 eSt a t a Cl e n d a
^
EST AD O D E VERACRUZ LLAVE
I. Situacin geogrfica, extensin territorial, lmites.El Es tad o mexi-
cano d e Y e racruz , uno d e lo s ms i mpo rtante s d e la Re pblica po r s us ri que z as
natural e s y po r el d es arro llo que en el mis mo o btuviero n to d o s lo s ramo s d e la
i nd us tri a, o cupa una faj a d e te rre no o rillas d el Go lfo d e Mxico que s e pro lo nga
d e NO. SO. en una extens in no meno r d e 700 kilmetro s , co mpre nd id a e ntre
lo s 17 23' y lo s 22 32' d e l ati tud N. y lo s 25' y 5
o
20' l o ngi tud E. d el me rid iano
d e la Capital, arro j and o una s uperficie d e 75.651 k
2
. Sus lmites so n al N. co n
Tamaulipas , al E. co n el Go lfo , al SE. co n Tabas co y Chiapas , al S. co n Oaxaca
y al O. co n Pue bl a, H id algo y San Lui s Po to s .
I I . Orografa, hidrografa, costas, puertos y faros.El te rre no d e Vera-
cruz e s t caracte ri z ad o po r grand e s es tero s y albufe ras en la co s ta, planicies
extens as po co elevad as y s peras s i e rras co n largo s y es trecho s valles en la parte
o ccid ental que fo rman la gran ari s ta d e la mes a ce ntral d el te rri to ri o mexicano :
co mprend e po r lo tanto to d as las z o nas climato lgicas d el pas que po r raz n d e
la al tura var an d es d e la o rilla d el Go lfo has ta las cumbres pe rpe tuame nte neva-
d as d el maje s tuo s o Citlaltepetl Pi co d e Oriz aba que o s tenta s u blanca cabellera
5.700 metro s s o bre el mar. Sus mo ntaas ms no tables d es pus d e la no mbrad a,
so n el co fre d e Pe ro te (4.281 metro s ) y el vo lcn d e San And rs Tuxtl a que se en-
cue ntra en ignicin co mo ltimo e s fue rz o d e las co nvuls io nes plutnicas que en
tiempo s remo to s agi taro n el s uelo , d e j and o po r d o quier gri e tas y barranco s que lo
acci d e ntan y lo s que no s hemo s re fe ri d o al tratar del Fe rro carri l Mexicano .
No o bs tante la e xtraa co nfiguracin d el te rri to ri o , po s ee muchas y muy im-
po rtante s co rrientes d e agua, aparte d e lo s innume rable s arro yo s que baj an las
playas tumul tuo s ame nte en la po ca d e las lluvias , pud iend o citars e co mo princi-
pales , el Pnuco al N. que d es embo ca po r la B arra d e Tampico , co n s us grand e s
afluentes el Tames n y el Chicayn; el Pante pe c, que d e s agua en la B arra d e
Tuxpan; el San Marco s que lo verifica en la d e Caz o nes; el Teco lutla y el Chichi-
cas apa; el J amapa y el Co taxtla, que se re ne n en Med elln y j unto s d es embo can
al S. d e Ve racruz ; el ro B lanco y el caud alo s o Papal o apam, que al i me ntan las
grand e s al bufe ras d e Al varad o , po r cuya barra s alen al Go lfo ; y po r ltimo el Us -
panapa y el Co atz aco alco s que renen s us numero s o s braz o s en el cantn d e Mina-
ti tl an para fo rmar el pue rto d e Co atz aco alco s , d o nd e pri nci pi a la l ne a d el fe rro -
carril d el I s tmo d e Te huante pe c. Po r el lmite SE. d el Es tad o co rre tambi n un
i mpo rtante ro llamad o Gri j al va Mes calapa, d el que no s o cupamo s en o tro l ugar.
Casi to d as las arte ri as que acabamo s d e me ncio nar so n nave gable s en muchas
leguas d e su curs o y utiliz ables en la agri cul tura, co ntri buye nd o po d ero s amente
al d es arro llo s o rpre nd e nte que la vegetacin alcanz a en el clid o suelo ve ra-
cruz ano .
Las co s tas del Es tad o e s tn fo rmad as po r grand e s arenales y al bufe ras lagu-
nas co mo las d e Tami ahua, Tuxpan, Camaro nera y Te qui apan, que s ealan alguno s
pue rto s ge ne ral me nte d e malas co nd icio nes natural e s , e ntre lo s que e s tn co ns id e-
rad o s d e al tura Co atz aco alco s , Y e racruz y Tuxpan, y d ed icad o s al cabo taj e lo s
d e Teco lutla, Nautl a, Al varad o y Sante co mpam. El ms i mpo rtante d e to d o s es
el d e Veracruz , s iguind o le en i mpo rtanci a el d e Co atz aco alco s , po r el po rve ni r
que o frece. L a co s ta en que se abre n es to s pue rto s se e ncue ntra re gul arme nte
al umbrad a y baliz ad a co mo lo exigen la activa nave gaci n d e s us mares y lo s mu-
cho s peligro s que encierra en sus alto s fo nd o s para lo s buques d e gran calad o . En
la co s ta firme se i ns tal aro n lo s s iguientes faro s :
En Tuxpam: Luz blanca fija, 7. o rd en.
En Veracruz: Luz blanca fija y d es tello cad a mi nuto , 4. o rd e n. I ns tal ad o co n
el no mbre d e Faro B e nito J ure z en el ce ntro d e la ci ud ad , s o bre la to rre d el
anti guo te mplo d e San Franci s co .
En Alvarado: El Viga, luz blanca fija, 7. o rd en. El Fo rt n, luz igual
la ante ri o r.
En Roca Partida: Luz blanca. Des tello cad a minuto , l.er o rd e n.
En Coatzacoalcos: Luz bl anca fija, 7. o rd en.
Luz d e la B arra i gual la ante ri o r.
Do s luces ro j as fijas que marcan el canal.
En las is las que se e ncue ntran fre nte la co s ta d el Cantn d e Ve racruz tam-
bin se i ns tal aro n algunas luces d e d emarcacin, s iend o la pri nci pal el faro d e
4. o rd en d e la is la d e Sacrificio s , d e luz i nte rmi te nte co n s e cto re s blanco s y
ro j o s .
J
I I I . Clima y Producciones La te mpe ratura tro pi cal , exces ivamente c-
lid a d e la co s ta ve racruz ana, se d ulcifica al as cend er po r las s ierras que s ealan
el bo rd e d e la mes a ce ntral, llegand o ser muy d ulce y be nigna d es d e lo s mil me-
tro s has ta lo s d o s mil d e al tura, d o nd e se e ncuntran re gio ne s que d i s frutan d e
perenne pri mave ra, co mo el Cantn d e X al apa y alguno s o tro s . Las po blacio nes
d el lito ral, Ve racruz , Alvarad o , Tuxpam, e tc., so n un tanto mals anas , d es arro lln-
d o se en ellas , d e Mayo Se pti e mbre , po ca d e las lluvias , ci e rtas e nfe rme d ad e s
end emicas co ntagio s as co mo el vmito ne gro y la fiebre pernicio s a, que si bie n
o cas io nan algunas vctimas e ntre lo s e xtranj e ro s recin llegad o s al pas , no alcan-
z an a pro d ucir lo s es trago s que la fama, muchas veces i nj us ta, acue rd a es tas
regio nes .
En el pri me r to mo d e e s ta o bra, en la s eccin d e e s tad s ti ca, hemo s d emo s trad o
que la viruela, la tuberculo s is y la fiebre ti fo i d e a, so n i nco mparabl e me nte ms
te mible s que las d o s e nfe rme d ad e s antes ci tad as , las cuales , po r o tra parte , no
exigen o tra co s a para pre cave rs e d e ellas que un arre glad o gne ro d e vid a y
mucha higie ne d urante el pero d o d e aclimatacin que ha d e s ufri r la pe rs o na
fo ras te ra.
r
Las pro d uccio nes d el Es tad o d e Ve racruz so n co mparables po r su varied ad
las d e Oaxaca que ya mencio namo s , pero s uperan aqullas en canti d ad po rque
las abund ante s vas d e co municacin y trans po rte d e Ve racruz , s us mucho s pue r-
to s martimo s y fluviales y la co nfiguracin d el te rri to ri o , hiciero n que en es te
DI STRI TO DE J AL ACI NGO
Co n 7 municipio s : J al aci ngo , Alto to nga, Atz al an, Martne z
Es tad o se d es arro llas e pro d i gi o s ame nte la agri cul tura, co ns tituye nd o ho y s u pri-
me ra fue nte d e rique z a.
Las minas abund an tambi n en el pa s , si bien carecen d e i mpo rtanci a la ma-
yo r parte d e ellas po r la po ca explo tacin que d e las mis mas se hace. Se e ncue ntra
cinabrio en lo s Canto nes d e Oz uluama y Tuxpam; co bre en el d e J al aci ngo ; o ro
en Tanto yuca y Cho ntla, y pl ata y plo mo , en Tuxpam, Chico ntepec, J al apa, Oz u-
luama, Crd o ba, J al aci ngo , Tanto yuca y o tro s punto s .
Las minas d e pl ata, d e Chico ntepec, co ntie ne n bue na parte d e platino , me tal
ho y tan es timad o casi co mo el o ro .
El ganad o , vacuno es pecialmente, co ns ti tuye o tra i mpo rtante i nd us tri a en
Ve racruz , s iend o lo s canto ne s que mayo r nmero d e cabez as co ntienen lo s d e Aca-
yucan y Mi nati tl an, cuyo s extens o s campo s pas tale s regad o s po r el San J uan y el
Co atz aco alco s se pre s tan ad mi rabl e me nte la explo tacin d e la riquez a pe cuari a.
IV. Divisin poltica.Poblaeion. Gobierno.Hacienda. Gobierno
Eclesistico.El Es tad o d e Ve racruz e s t d ivid id o po lticame nte en 18 Canto nes ,
cuyas cabe ce ras , municipalid ad e s que co mprend en, y nme ro d e habi tante s s e gn
el cens o d e 1895, so n lo s s iguie nte s :
DI STRI TO DE ACAY UCAN
Co n 8 municipio s que so n: Acayucan, Mes ayapan, Al uta,
San J uan Evange l i s ta, Sayula, So co nus co , So te apam y
Te xis te pe c, co n 32 co ngre gaci o ne s 33 111 habi tante s .
DI STRI TO DE CO ATEPEC
Co n 8 municipio s que s o n: Co atepec, Apaz apam, Ayahua-
lulco , Co s autlan, I xhual an, J alco mulco , X ico y Teo celo ,
co n 43 co ngre gacio ne s 47.667
DI STRI TO DE CRDOB A
Co n 15 muni ci pal i d ad e s : Crd o ba, Al patl ahua, Amatl an,
Calcahualco , Co s co matepec, Cui chapa, Cho co man, I x-
huatl an, Pas o d el Macho , San J uan d e la Punta, San Lo -
renz o Cerralvo , Santi ago H uatus co , Temaxcal, Tepatlaxco
y To matl an, co n 48 co ngregacio nes 73.139
DI STRI TO DE CO SAMALO APAN
Co n 10 municipio s : Co s amalo apan, Acula, Amatl an, Chacal-
ti angui s , I xmatl ahuacan, O tati tl an, Pl aya Vice nte , Tes e-
cho acan, Tlaco jlpamy Tuxti l l a, co n 63 co ngregacio nes . 28.552
DI STRI TO DE CH I CO NTEPEC
Co n 8 municipio s : Chico ntepec, H uayaco co tla, I l amatl an,
I xhuatl an, J ure z , Tlachichilco , Zaculpam y Zo nteco -
matl an, co n 125 co ngre gacio ne s 53.207
DI STRI TO DE H UATUSCO
Co n 10 municipio s : H uatus co , Axo cupam, Co mapa, El o te -
pee, So chiapa, Tate tl a, Te nampa, Tlaco tepec, To tutl a y
Ze ntl a, co n 38 co ngregacio nes
d e la To rre, Las Minas , Pe ro te y Tl apaco yan, co n 108 co n-
gre gacio ne s 60.729 habi tante s .
DI ST RI T O DE MI NA T I T L A N
Co n 13 municipio s : Mi nati tl an, Co atz aco alco s , Co so leaca-
que, Chinameca, H i d al go ti tl an, I xhuatl an, J al ti pan d
Mo relo s, Minz apan, Mo lo acan, Ote pam, Paj pam, Suchi-
l pam y Zarago z a, co n 27 co ngregacio nes 28.304
DI STRI TO DE MI SA UTL A
Co n 6 municipio s : Mis antla, Co lipa, J uchi que d e Te rre r, ;
Nautl a, Vega d e Al ato rre y Y e cuautl a, co n 46 co ngre ga-
cio nes 17.610
DI STRI TO DE O RI ZAB A
Co n 20 municipio s : Oriz aba, Acul tz i ngo , Aquila, Atz acan,
Co etz ala, H uilo pam, I xhuatlancillo , I xtacz o qui tl an, J e -
ss Mara, Mal trata, Naranj al , Ne co xtl a, No gal e s , La
Pe rl a, San And rs Te ne j pam, San Anto nio Te ne j pam,
San J uan d el R o , So led ad , Te nango y Tlilapam, co n 51
co ngre gacio ne s 76.657
DI STRI TO DE OZULTTAMA
Co n 7 municipio s : Oz uluama, Pue blo Viejo , Tamal n, Tam-
pico Alto , Citlaltepec, Pnuco y Tanti no , co n 60 co ngre-
gacio nes 37.656
DI STRI TO DE T A NT O T UCA
Co n 6 municipio s : Tanto yuca, Chico namel, Cho ntl a, I xca-
te pe c, Pl atn Snche z y 78 co ngregacio nes 52.079
DI STRI TO DE TX PA M
Co n 9 municipalid ad es : Tuxpam, Amatl an, Cas tillo Te ayo ,
Chinampa, Tami ahua, Tamo co , Te mapache , Te pe z intla y
Ti huatl an y 167 co ngregacio nes 47.944
DI STRI TO DE L O S T X T L A S
Cabecera, San And rs Tuxtl a y 3 municipio s que s o n la ca-
be ce ra, Catemaco y Santi ago Tuxtl a, co n 39 co ngrega-
cio nes 41.735
DI STRI TO DE X A L A PA - ENR QUEZ
Co n 22 municipio s : X alapa (capi tal d el Es tad o ), Acaj e te ,
Acatl an, Acto pam, Aguaz uelo s , Ate xquilapam, B and e -
rilla, Co apam, Co aco az intla, El Chico , Chico nquiaco , J i-
lo te pe c, Nao iinco , Miahuatlan (San J o s ), Miahuatlan
(San J uan), San Miguel d el So ld ad o , Tatati l a, Te pe tl an,
Tlaco lulam, Tl al ne l huayo cam, To nayan, Las Vi gas y
113 co ngregacio nes 73.786
DI STRI TO DE ZO NGO L I CA
Co n 11 municipio s : Zo ngo lica, As taci nga, Atlahuilco , Mag-
d ale na, Mixtla, Reyes , Te hui pango , Tequila, Te xhuacan,
Tlaquilpa y X o xo co tla, co n 46 co ngregacio nes . . . . 25.625
La po blacin i nd ge na figura en la cantid ad ante ri o r co n un nmero apro xi-
mad o d e 180.000 ind ivid uo s , e ntre lo s cuales se cue ntan 1.000 mexicanos, 30.000
to to naco s , 23.000 huaxteco s , 5.000 othomies y alguno s po po lo co s , z apo tecas , te pe -
huanes , chinanteco s , mayo s , mixteo s y taras co s .
La capital d el Es tad o es la ciud ad d e X al apa-Enr que z , en la que res id en lo s
Po d e re s pblico s , co mpues to s d el Po d e r Ej e cuti vo cargo d e un Go bernad o r; el
Po d e r Le gi s l ati vo , que res id e en una Cmara fo rmad a po r 16 d i putad o s , y
el Po d e r J ud i ci al , ejercid o po r un Tri bunal Superio r d e J us ti ci a y po r lo s J ue ce s
d e 1.
a
i ns tanci a que re s id e n en lo s 18 canto ne s . El primero d e d icho s po d eres lo
d es empea actual me nte el d is tinguid o ciud ad ano D. Teo d o ro A. Dehes a, en su
s egund o pero d o d e go bie rno , habiend o sid o
reelegid o al final d el prime ro po r el pueblo
veracruz ano , s atis fe cho d e su ho nrad a ges -
tin ad mi ni s trati va.
Carecemo s d e no ticias d etallad as res pecto
la vid a pbl i ca d el Sr. De he s a ante s d e
s ubir al po d e r: s abemo s que ha o cupad o d ife-
rentes pue s to s pblico s pre s tand o grand e s y
es timables s ervicio s su pa s ; pero no tene-
mo s d ato s s uficientes para es cribir, co mo
d es earamo s , la bi o graf a d el i nte l i ge nte y
d is tinguid o ciud ad ano que tan alto po ne ac-
tual me nte el crd ito d el Es tad o que ad mi-
ni s tra.
En cuanto s us po cas d e go be rnante ,
no neces itamo s d ecir cunto s e afana po r el D . T E O D O R O A . D K H E S A
pro gres o de Veracruz ; harto lo d icen el es tad o GO B E R N A D O R D E L E S T A D O DE V E R A C R U Z
floreciente d e la i nd us tri a, el co mercio y la
agri cul tura, y las me jo ras mate ri al e s que co nti nuame nte se verifican en las po bla-
cio nes d el Es tad o ; el d es arro llo que o btuvo la ins truccin pblica, el floreciente
es tad o d e la H aci e nd a y o tro s pro gres o s que s e o bs ervan en la es plnd id a regin
ve racruz ana, d es d e que D. Teo d o ro A. Dehes a ri ge s us d es tino s po ltico s .
Las re ntas d el Es tad o d e Ve racruz alcanz an 2.300.000 pes o s , incluid o s lo s
ingres o s po r ramo s municipales , nivelnd o s e co n lo s egres o s , d e mo d o que nunca
se pro d uce dficit, antes bien, un s o brante anual pe rmi te al Go bierno me j o rar
co ns tante me nte alguno s s ervicio s co mo la ens eanz a po pular y pro mo ver o bras
pblicas d e uti l i d ad y d e o rnato en to d as las po blacio nes .
Tales re ntas acus an un gravame n po r habi tante d e % 2,65, ci fra exigua, y que
re pre s e nta po co ms d el uno po r ciento d el capi tal ind ivid ual, es timnd o s e la
riquez a pblica en 200 millo nes d e peso s s ean % 230 po r habi tante . Debemo s
hace r o bs e rvar, po r o tra parte y en o bs equio d e la verd ad , que el Es tad o ve racru-
z ano es uno d e la Re pbl i ca d o nd e mayo r o cultacin d e la pro pied ad parti cul ar
exis te, y po d ramo s ci tar en apo yo d e nue s tro as erto , vari as haci e nd as d e campo
cuyo verd ad ero valo r pas a d e 300.000 pes o s , es timad as tan slo en 70 80,000
peso s para el pago d e la co ntribucin. Si se tie ne en cue nta que la pro pied ad rs -
tica e s t gravad a co n 3 al millar, pued e calculars e que las e ntrad as en el Tes o ro
d el Es tad o po d r an d uplicars e cuand o meno s si l as d eclaracio nes d el valo r d e las
fincas fue s e n la expres in d e la ve rd ad , y que en tal caso no hubie ra s id o neces a-
rio gravar, co mo s e hiz o , la pro d uccin agrco la d el tabaco , d e la caa y d el caf,
recurs o que hubo d e acud i r el Go bierno d e Ve racruz para nivelar s us pres u-
pues to s , y en vis ta d e que el ms i mpo rtante ramo co ntri buye nte , co mo es la pro -
pie d ad rs ti ca, slo pro d uce 96,000 peso s anuales , canti d ad que re pre s e nta un
valo r to tal d e 32 millo nes d e pes o s para lo s 75.600 kilmetro s cuad rad o s d e te rri -
to rio s ea el d e 423 pes o s po r cad a kilmetro . No es es to un abs urd o ?
La pro pied ad urbana co ntribuye co n 125.000 pes o s , no o bs tante es tar gravad a
tan slo co n un 5 po r 100 d e la re nta que pro d uce, y es te fenmeno e xtrao se ex-
plica po rque la o cultacin no cabe en el pro ced imiento que se emplea para re cau-
d ar el impues to .
El Es tad o d e Ve racruz pe rte ne ce ecles is ticamente al Arz o bis pad o d e Mxico ,
d el que es d ices is s ufragne a, res id iend o el Obispo en X al apa.
Y . Instruccin pblica, artes, ciencias. Prensa. El Go bierno d el Es -
tad o , co n patri ti co celo , s o s tiene en el te rri to ri o 627 es tablecimiento s d e I ns -
truccin Pbl i ca, d ed icand o anualme nte po co meno s d e med io milln d e peso s
las ate ncio ne s d e la e ns e anz a.
Es to s nme ro s so n el me jo r elo gio que po d ramo s hacer d e la ad mi ni s traci n
d el Sr. Dehes a, si co ns id eramo s que es la ed ucacin po pular la bas e d el pro gre s o
d e un pueblo , y que e ncie rra to d as las es peranz as d e un ris ue o po rve nir.
La ins truccin pri mari a elemental cue nta co n 406 es cuelas d e nio s , 136 d e
ni as y 73 mi xtas , en las que se ins cribiero n en 1897, 33.495 alumno s , s ean
20.930 varo nes y 11.565 he mbras . Es tas es cuelas co s taro n al Tes o ro el mismo ao
$ 330.718,79. Ad ems , exis ten 20 es cuelas d e varo nes , 19 d e ni as y 54 mi xtas ,
d i ri gi d as po r parti cul are s , pero las que tambi n auxilia el Tes o ro d el Es tad o
co n 20.000 peso s en s ubvencio nes anuales .
La ens eanz a s e cund aria pre parato ri a se i mparte en 8 co legio s o ficiales y
3 parti cul are s , co n un gas to anual d e 90.000 pes o s apro xi mad ame nte . Y, po r l-
ti mo , la pro fes io nal cue nta co n 4 magnfico s es tablecimiento s o ficiales y uno par-
ti cul ar, gas tand o el Tes o ro cad a ao en lo s 4 prime ro s una s uma mayo r d e 50.000
pes o s .
Tan i mpo rtante rama d e la ad minis tracin co mo es la Ens e anz a Po pul ar, no
se d es cuid a en el Es tad o d e Veracruz , y s u Go bierno vigila co ns tante me nte la
marcha d e lo s d is tinto s es tablecimiento s y el cumplimiento d e las leyes d e la ma-
te ri a, pro curand o que el pers o nal d o cente sea id neo y es t bien re tribuid o y es ti-
muland o el d eseo d e ed ucacin en el pueblo po r vario s med io s , e ntre ello s el d e
pens io nes que acuerd a e s tud i ante s d is tinguid o s y hurfano s d e s ervid o res
d e la Patri a, cuyas pens io nes suelen as cend er 15 y aun 20.000 peso s po r ao .
No vacilamo s , pues , en aco rd ar nue s tro s incero aunque mo d es to aplaus o las
auto ri d ad e s ve racruz anas po r la atencin que pre s tan la I ns trucci n Pbl i ca,
no d ud and o que re co ge rn el premio d e s u labo r en la grati tud d el pueblo .
El grad o d e ad e lanto i nte l e ctual en que s e e ncue ntran las po blacio nes d e es te
Es tad o , se manifies ta en el nmero d e ho mbres d is tinguid o s que han d ad o las
ciencias , las arte s , las l e tras y la banca, co mo tambi n las s abias y pru-
d entes leyes que d entro d el crculo d e la Co ns titucin Fe d e ral , lleva pro mulgad o
la Le gi s l atura d e aqul, y tambin lo po nen pate nte las numero s as publicacio nes
pe rio d s ticas que s o s tiene.
En Tl aco tal pam: El Correo de Sotavento, s emanario po ltico , fund ad o en 1868
y que e d i ta el Sr. D. J o s M. Malpica.
En Oriz aba: El Reproductor, s emanario po ltico y l i te rari o , que d ata d e 1876.
El Siglo que acaba y El Cosmopolita.
En X al apa: El Peridico Oficial, Mxico intelectual, La Voz de la Verdad, El
Foro Veracruzano, La Voz del Obrero y El Orden, que d irige el ins pirad o po eta
mexicano D. Salvad o r Daz Mirn. .
En Alvarad o : El Defensor del Pueblo.
En Crd o ba: El Boletn Municipal y La Juventud Cordobesa.
En Co atz aco alco s : El Campen.
En Tuxpam: El Eco de Tuxpam.
En H uatus co : La Voz del Pueblo.
En Ve racruz : La Revista Comercial, El Diario Comercial, El Mosquito, La
Epoca y La Razn. '
To d o s es to s perid ico s s e es criben en es pao l y so n ge ne ral me nte po ltico s ,
literario s y d e co mercio . .
Al tratar ens eguid a d e las principale s ciud ad es d el Es tad o , veremo s que en al-
gunas exis ten buenas biblio tecas y vario s mus eo s , acad emias y s o cied ad es cient-
ficas, d e mo s trand o el d es arro llo alcanz ad o po r las ciencias y las arte s en es ta her-
mo s a re gin d e la Re pbl i ca, y el amo r d el ve racruz ano al es tud io y al pro gre s o
VI . Poblaciones principales. Su industria y comercio. - Lo s principa-
les ce ntro s d e po blacin d el Es tad o d e Ve racruz , so n lo s s iguientes :
H abi tante s
Oriz aba, ciud ad 31.512
Ve racruz , id 24.085
X alapa, id i 8.168
San And rs Tuxtl a, id . . . . 8.855
Co ate pe c, id g.623
H abi tante s
Crd o ba, ciud ad 7.974
H uatusco , id 6.299
San And rs Tuxtl a, villa. . . 5.865
Tl aco tal pam, ciud ad 5.770
Tuxpam, id 5.597
O RI ZAB A
Es ta hermo s a y anti gua ciud ad mexicana, la ms po pulo s a d el Es tad o d e Ve-
racruz , se halla s ituad a en un ris ueo valle al bo rd e d e la gran mes a central y al
pie d el cerro Tlachi-
J
chilco d el B o rre go ,
prxima al s o berbio
Pi co d e s u no mbre ,
el maj e s tuo s o Citlal-
te pe tl Cerro d e la
Es tre l l a. Ed ificad a en
un plano inclinad o y
cruz ad a po r el ro que
lleva el no mbre d e la
po bl aci n, re s ul ta
muy limpia y as ead a
en s us calles re ctas y
amplias , que se abre n
e ntre ed ificio s gene-
ralme nte baj o s y d e
techo d e te j a. O R I Z A B A . - V I S T A GE N E R A L DE L A C I U D A D
Su clima es te m-
piad o y agrad abl e , o s ciland o el te rmme tro e ntre 13y 27 grad o s , si bien d o minan
las te mpe raturas med ias e ntre es to s d o s >xtre mo s virtud d e la al tura que se
e ncue ntra (1.227 metro s s o bre el mar).
4
E S T A D O D E V E R A C R Z L L A V E
Entre lo s ed ificio s pri nci pal e s d e Oriz aba me re ce n ci tars e el Te atro Ll ave , las
Cas as Muni ci pal e s , la Lo nj a, el H o s pi tal y lo s te mpl o s d e l a Parro qui a, San J uan
d e Dio s , San J o s d e Graci a y la Capilla d el Calvario . Las hue rtas y j ard i ne s d el
re ci nto d e la ci ud ad s o n muy he rmo s o s po r s u vari e d ad d e flores y f rutas y lo s
grand e s rbo les que le pre s tan s o mbra, e ntre lo s que abund a no tabl e me nte la mo -
re ra. Ti e ne al gunas pl az as y pas eo s muy agrad abl e s , y una bue na e s taci n d el
Fe rro carri l Me xicano .
L a i nd us tri a y el co mercio o btuvi e ro n no tabl e d es arro llo , e s pe ci al me nte la
fabri caci n d e hilad o s y te j i d o s y d e ce rve z a, co ntnd o s e e ntre s us fbri cas la pri -
me ra d e la Re pbl i ca, co mo lo es s in d i s puta la d e la Co mpa a I nd us tri al d e
Oriz aba y la no tabl e d e yute , mo vid a po r la e l e ctri ci d ad , l l amad a Santa Ge rtrud i s .
H ay tambi n vari as i mpre ntas , e ntre las cuales me re ce me ncio nars e la d e Do n
Manue l Cas tro Li mn, que se d i s ti ngue po r sus bue nas mqui nas y abund anci a d e
mate ri al e s .
O R I Z A B A . O F I C I H A T I P O GR F I C A DB D M A N U E L C A S T E O L I M N
Las fbri cas d e cervez a y aguas gas e o s as l l aman la ate nci n po r s us bueno s
pro d ucto s , e s pe cialme nte la Cervecera Moctezuma y l a gran fbri ca d el Sr. N. Flo -
res , i ns tal ad a en el nm. 10 d e la Ave ni d a Mo relo s , bie n co no cid a y acre d i tad a.
Di gnas d e mencin s o n tambi n las fund i ci o ne s y tal l e re s me cni co s , es pecial-
me nte el que po s ee el Sr. Al fre d o I . Pe yro t en la 3.
a
calle d e Do lo res , nm. 5, que
no care ce d e aparato al guno ne ce s ari o para un acti vo y pe rfe cto trabaj o en el
ramo .
E S T A D O D E V E R A C R U Z L L A V E GGJ
Ave ni d a M o r " ! /
E A G D A S
* B E S
Oriz aba.
VERACRUZ
94 r
r t

d
!
l a R e
P
bl ca
> y su po blacin no pas a mucho d e
24.000 almas , es la s e gund a exud ad d e la mis ma po r s u i mpo r tanci ar o ST
T aller de
mecnica,
herrera y
fundicin
de
D . Alfredo
Y. Peyrot
3.
a
calle d e
Do lo res , n. 5
O RI ZAB A
El bo nito as pe cto que o fre ce Y e racruz al fo ras te ro , aume nta su mri to si el
que l a co nte mpl a po r pri me ra vez llega ella po r el mar. Des d e la bah a s e ven
s us calles al i ne ad as , s us ed ificio s e l e gante s d e d o s y tre s pis o s ge ne ral me nte , y
s us plaz as y j ard i ne s cubi e rto s co n la l uj uri o s a ve ge taci n d e lo s trpi co s .
Su clima es ard i e nte , hme d o y po co s ano d urante la o ancula, pe ro te mpl ad o
y muy agrad abl e en lo s mes es que me d i an e ntre Se pti e mbre y Mayo . Cue nta la
ci ud ad co n un hermo s o palacio muni ci pal , un te atro d e bue na co ns trucci n y d e
gus to art s ti co en su fbri ca y un amplio ed ificio d e s ti nad o la Ad uana. Merecen
tambi n ci tars e la Es cue la d e Arti l l e r a, la Co mand anci a Mi l i tar, el H o s picio
Guti rre z Zamo ra y lo s ho s pitales San Se bas ti n, Lo reto - y Co rts . Entre lo s
te mpl o s , no tan nume ro s o s aqu co mo en las po blacio ne s d el i nte ri o r, so n no tabl e s
l a Pas to ra y la parro qui a d e la As unci n, co n su pavi me nto d e mrmo l ne gro de
Carrara y s us rico s ad o rno s d e o ro y pl ata e n lo s al tare s . En el parque Ciriaco
Vz que z s e e ncue ntra la Es cue la Naci o nal i ns tal ad a e n e l e gante ed ificio que co s-
te el Ayuntami e nto d e l a ci ud ad , y d i s e mi nad o s e n la po bl aci n mul ti tud d e
e s tabl e ci mi e nto s d e i ns trucci n pbl i ca. H ay tambi n una Es cue l a Naval i ns ta-
l ad a pro vi s i o nal me nte en un ed ificio parti cul ar has ta que se te rmi ne la co ns truc-
cin d el magn fi co pro ye cto que d imo s co no cer en la pgi na 98 d el to mo I d e
e s ta Gu a.
El pue rto d e Ve racruz que, co mo d e jamo s d icho , es el pri me ro d e la Re pbl i ca
po r la i mpo rtanci a d e s u co mercio , d e j a mucho que d es ear co mo pue rto d e abri go ,
po r s us malas co nd icio nes natural e s . Es t co ns ti tui d o po r una pe que a e ns e nad a
d e una milla d e l argo apro xi mad ame nte y d e 700 me tro s d e ancho , ce rrad o po r la
ti e rra firme, en cuya o rilla se as i e nta la ci ud ad , y po r un co rd n d e arre ci fe s
que se pro l o nga d e NE. NO., d e j and o tre s pas o s d ifciles , d e lo s que d o s ni ca-
me nte s o n acces ibles lo s buques d e gran po rte .
El fo nd o d el pue rto es cenago s o y d e pro fund i d ad vari abl e e ntre tre s y cinco
braz as , o fre ci e nd o po co agarre las ane l as e l o que uni d o la vio lencia co n que
s uelen s o plar lo s no rte s en es ta re gi n d el Go lfo , hace n pe l i gro s a l a e s tanci a d e
lo s buques e n aqul y lo s o bliga en mucho s cas o s re fugi ars e e n la prxi ma is la
d e Sacrificio s , d o nd e exis te un bue n fo nd e ad e ro . Sin e mbargo , to d o s lo s d e fe cto s
que acabamo s d e e nume rar e s tn prximo s d e s apare ce r co n las o bras co lo s ales
que actual me nte se practi can y que han d e trad uci rs e e n s lid o s mue lle s y amplio s
d ique s d o nd e po d rn amarrar las e mbarcaci o ne s co n to d a s e guri d ad .
A me d i a milla prxi mame nte d el muelle actual d e pas aj e ro s , se e ncue ntra el
famo s o Cas tillo d e San J uan d e Ul a, ed ificad o s o bre un arre ci fe co rtad o pico ,
lo que d a un fo nd o d e 18 20 pies e n s u o rilla y pe rmi te atracar lo s muro s d e l a
fo rtal e z a lo s buque s d e gue rra que no s o n d e mayo r calad o . La co ns trucci n d el
fue rte d ata d el s iglo xvi y fu el l ti mo bal uarte d e l a d o mi naci n es pao la en
Mxico , po rque en su re ci nto res is tis e un puad o d e hro es has ta mucho ti e mpo
d e s pus d e que to d o el pa s se hi ci e ra i nd e pe nd i e nte .
La actual Y e racruz no es la Villarrica fund ad a po r H e rnn Co rts . Es ta exis te
e n un l ugar prximo , llamad o anti guame nte po r lo s ind io s Chalchico e ca, y ho y la
Antigua Veracruz. L a ci ud ad mo d e rna se fund en el l ti mo ao d el s iglo xvi ,
s iend o vi rre y d e la Nue va Es paa D. Gas par d e Zi ga, Co nd e d e Mo nte rre y.
Si la hi s to ri a d e Ve racruz es bri l l ante en lo s ti e mpo s co lo niales , po rque ento n-
ces se d i s ti ngu a e ntre lo s pue rto s d e mayo r i mpo rtanci a me rcanti l , en lo s ti e mpo s
mo d e rno s se hace he ro ica po rque re s i s ti val i e nte me nte tre s agre s io ne s e xtranj e -
ras . Lo s ve racruz ano s se cubri e ro n d e glo ria e n 1838, e n 1847 y e n 1862, d efen-
d ie nd o el caro s uelo d e la patri a co ntra invas io nes i nj us tas , y o btuvi e ro n po r ello
para s u ci ud ad el ti mbre d e Tres veces heroica, que ho y se ante po ne su no mbre .
Oficialme nte se l l ama Ve racruz Ll ave en ho no r d e e s te i l us tre me xi cano y el
mis mo no mbre se d a al Es tad o fe d e ral que pe rte ne ce
7
h3 W
r
f i
r e C
r
r d
n
S
t
T

d 6 a l U i m
P
r t an c i a
q e nci e rra la ciud ad , es el d e
ro n hi
J U r 6 Z l aS C l e br e S
^ *
R e f o r ma
- P - f
La i nd us tri a y el co mercio ve racruz ano ti e ne n grand e i mpo rtanci a, y po d r a-
mo s ci tar mul ti tud d e cas as d e co mercio que hace n sus o pe raci o ne s d o ctame nte
co n e e xtranj e ro , asi co mo fbri cas d e lico res , s o mbrero s , puro s (la pri nci pal
d e a j ^
r0S
;
P a r a n 0 S6r P r

1 j 0S r 6 m t m0 S n u e s t r o s
l e cto re s al D I T C S
pl az a
86 e n C

n t r a r n l o s
P ap al e s ce ntro s me rcanti l e s d e es ta
X AL APA-ENR QUEZ
d e f ,
CrUZ
'
l a fl0rida X a, a
P
a
'
e s u n a
P ^e a ciud ad
d e 18.000 habi tante s , que po s ee el clima ms d elicio s o y s al ud abl e de la Re pbl i ca
y un as pe cto ris ue o y agrad abl e po r s u pro fus i n de j ard i ne s y hue rtas y s u
pano rami ca s i tuaci n
J y
e n l a fal d a d e una
mo ntaa. Es ta fal d a
no e s t co ns ti tui d a
po r una l ad e ra ho mo -
gne a, s ino po r mul-
ti tud d e mo nte cillo s
y ce rro s que qui e bran
el te rre no y d an l ugar
que cas i to d as las
calles d e la ci ud ad es -
tn traz ad as en cues -
tas vi o l e ntas d e fati -
gad o r as cens o que
pare ce n inacces ibles
al fo ras te ro habi tuad o X A L A P A . - V I ST A DE L A C A T E D R A L Y DE L P A L A C I O DE G O B I E R N O
las l l anuras d e Mxico y Pue bl a. Sus ed ificio s so n muy i rre gul are s , y aun-
Te G o Z Z V / i " T
C t 0 y d 6 T m SO l

P S
'
e xce
Pci n d el Pal aci o
^ pe s ad aT.' T
N

r ma l 7
^

^
V V 6nd aS
P aul ar e s . Lo s te cho s
t e h C l P T 7
6
I
m6 g r a r 6 C U e r d an c i e r t as al d
*as d e Cas tilla, y po r l ti mo , s u
un a W ^ ? '
C

n SU e x t r a v a
S
a n t e t , o r r e
7 capricho s a arqui te ctura, parece
Wn t CD M
a n t
T J
S p a 0 1
'
a<1Ue l a r t e
^
t a n S o be r bi o s
mo nume nto s
Pal aci o 2 r W
0 0
'
611 P U 6 b l a
'
6 n G u a d a l a

a r a
y Chi huahua. Sin e mbargo , el
nno ^l a
G

bi e r n0
' E mo c i n mo d e rna, d a la no ta ri s ue a en e s te co nj ui to
d Zr n l T v
C
V
U ma
J
e s t u o s a f a c h a d a
o s te nta s o berbio inte rco lumnio
s tpo c W
P 1

p at l
? ,
r o d e ad o d e ai r o s o s a
o s y su maj e s tuo s a e s cal i nata. Pe ro
si po co o fre ce d e no tabl e e n sus ed ificio s la capi tal d el Es tad o d e Ve racruz en
d i d ^L
n a t U r i
t
Z a d e r r a m t o d a s
gal as e n sus j ard i ne s , d o tnd o l a d e es pln-
d id o s pai s aj e s y d e mati z ad as flores que e mbal s aman su atms fe ra s iempre tran-
barr^s 1 L T l
1 S U
'

7
^
P a n

r a ma qU

86
P
e r c i be d e s d e l o s
d e ^T ^ f Wac^ng*pe ci ahne nte 1que pued e ad mi rars e d es d e lo s balco nes
d e la Le gi s l atura en el Pal aci o d e Go bi e rno . Es un anfi te atro tapi z ad o de ve ge ta-
cin vari ad s i ma en s us co lo res y en s us pro d ucto s , d es d e el verd e claro d el pl-
tao has ta el verd e o s curo d el gi gante s co ahue hue te s alpicad o d e flores d el ai re
ro j as , amari l l as y az ules . L a mad re s e lva y el floripondio s e e nre d an e n lo s tro nco s
y cue l gan d e las ramas e xhal and o s us d elicad o s aro mas , y e ntre ellas re vo l o te an
band ad as paj ari l l o s d e pi ntad as pl umas y e nj ambre s d e to rd o s . En el co raz n
mis mo d e la ci ud ad se ven e xte ns as hue rtas co n naranj o s , cafe to s , pl tano s , hi gue -
ras , mo ras y vias , e ntre l az ad o to d o co n amapo l as y ro s as , clavellinas , giras o le s
y gard e ni as . En ve rd ad que re s ul ta maravillo s o e s pe ctcul o s e me j ante vari e d ad y
pro fus i n d e ve ge tal e s , e ntre lo s que no fal ta la vid co n s us hi nchad o s raci mo s
cul e bre and o e ntre lo s tro nco s d el pl tano d el arbus to d el caf.
H ay e n la ci ud ad un d elicio s o pas eo ci rcul ar o rlad o d e grand e s rbo le s , que se
llama d e lo s B e rro s , y d o s j ard i ne s , uno fre nte al Pal aci o Naci o nal y o tro en el
Parque J ure z . Exi s te tambi n un te atro muy bo nito , aunque d e pe que as pro po r-
cio nes , que lleva el no mbre d e su fund ad o r Sr. Cruz ; es te te atro ti e ne el d e fe cto d e
e s tar i l umi nad o co n l mparas d e pe trle o , no o bs tante co ntar X al apa co n al umbra-
d o pbl i co elctrico ; pe ro la pro pi e tari a d e l co lis eo , la viud a d el Sr. Cruz , se pre -
o cupa po co d e me j o rarl o , y slo ati e nd e co brar fabul o s o alquiler po r la s ala, ha-
ciend o d e es te mo d o hui r d e la ci ud ad las co mpa as art s ti cas . Opinamo s po r que
el pro gre s i s ta municipio xal ape o se i mpo nga es a Sra. Y i ud a y la o bligue po -
ne r el te atro en co nd icio nes .
Entre lo s ho teles y cas as d e hus pe d e s d e la po bl aci n, me re ce n ci tars e ni ca-
me nte el ho tel Amrica y el Mxico, co n bue no s ed ificio s y re gul ar s ervicio , es pe-
ci al me nte e n el pri me ro .
X A L A P A . T A L L E R DE O PERA RI O S PDRERO S EN L A F B RI CA DE G A B A R R O T Y C .
A
DEPA RT A MENT O DE EMPL O MADO Y A NI L L A DO
Co mo fci l me nte se co mpre nd e , care ce X al apa d e med io s d e lo co mo cin en s us
calles , po rque lo s carruaj e s no pue d e n trans i tar po r aquellas e xage rad as pend ien-
te s . Si n e mbargo s e i ns tal un tranv a que baj a po r la calle Enr que z y se d irige
a las e s taci o ne s d e lo s fe rro carri l e s , pro l o ngnd o s e has ta la vecina ci ud ad d e Co a-
te pe c. Es ta l i ne a care ce ho y d e i mpo rtanci a, d e bid o que el fe rro carri l d e X al apa
a Teo celo , que pas a tambi n po r Co ate pe c, abarca, co mo es lgico , to d o el trfico
d e e s tas po blacio ne s .
A pro ps i to d e es te fe rro carri l , d ebemo s d e d i carl e al gunas pal abras , po r lo s
beneficio s que vino a re po rtar la agri cul tura d e es to s canto ne s . Se pro l o nga la
va e n 17 kilme tro s que s e paran Teo celo d e la capi tal d el Es tad o , y co n po r
d elicio s o s pai s aj e s y e ntre campo s d e tabaco , caa d e az car, caf, pl tano s y
o tro s rico s pro d ucto s d e la ve ge taci n tro pi cal . Empe z co ns trui rs e e n 1894 y
el*vapo r"
11101
^
10
"
P 6nS
^
f U 6 r a e l c t r i c o
' P
e r o
P
o r fin s e
d ecid i la e mpre s a po r
x ^ f ^ r T
8
^
0
^
6 mp r e S a d 6 6St e f e r r o c ar r i l
pe que a e s taci n, pr-
xima la d el I nte ro ce ni co , cuya va cruz a co n sus rieles .
La i nd us tri a e n X al apa e s t re pre s e ntad a po r d o s tre s fbri cas d e te j i d o s
d o s d e puro s y ci garro s , varias , po co i mpo rtante s , d e cho co late y muchas te ne r as .
La fabri ca d e hilad o s y te j i d o s l l amad a d el Di que , fu i ns tal ad a po r el finado
o r. A. Ce rd an, a fue rz a d e co ns tanci a y l abo r, co ns truye nd o para mo verla una
eno rme pres a en el pe que o arro yo que co rre al pie d e la ci ud ad . Tuvo al gn
ti e mpo gran i mpo rtanci a po r l a cal i d ad y canti d ad d e sus pro d ucto s ; pe ro ho y
e s t po co meno s que aband o nad a po r su actual pro pi e tari o , he rmano d el fun-
d ad o r.
Lo que ve rd ad e rame nte es no tabl e en la i nd us tri a xal ape a es la fbri ca d e
puro s d e lo s Sre s . E. G-abarro t y C.
a
I ns tal ad a e n s untuo s o ed ificio , po s ee mqui -
nas magn fi cas y habi l s i mo s o pe rari o s para la e l abo raci n d e lo s puro s , que fabri -
cad o s co n lo s tabaco s ms finos y aro mti co s d el pa s , co s echad o s mucho s d e ello s
en vegas pro pi as , al canz aro n as o mbro s o crd i to , no slo e n la Re pbl i ca s ino e n
el Extranj e ro , hacind o le s o bte ne r su cal i d ad s upe rio r grand e s pre mi o s e n las Ex-
po s icio nes unive rs ale s ; me d alla d e o ro en Par s , 1889; e n Chicago , 1893; Gran Pre -
mio e nL yo n, 1894; me d alla d e o ro e n Lo nd re s , 1895, e tc.
Lo s Sres . Gabarro t y C.
a
s o n nico s pro ve e d o re s d e lo s Go bi e rno s d e Franci a,
Aus tri a y H ungr a, y fabri can s us puro s e n gran canti d ad para la e xpo rtaci n. La
co leccin d e marcas co mpre nd e ms d e cien vito las vari ad as , no tabl e s , tanto po r
s u e l e gante fo rma y lo bie n acabad as , co mo po r lo d elicio s o d e s u s abo r.
L a marca d e fbri ca d e lo s Sr JS. Gabarro t y C.
a
es la d e
El Valle Nacional
y cue nta s i e mpre co u grand e s exis tencias d e tabaco en rama d e las vegas d e Aca-
yucan, Val l e Naci o nal , San And rs Tuxtl a y H ui mangui l l o .
DEPA RT A MENT O DE F I L E T E A DO Y EMPA QUE
i
CRDOB A
Aunque es una d e las ciud ad e s ms pe que as d el Es tad o , Crd o ba ti e ne gran
i mpo rtanci a me rcanti l , y e n ci e rta po ca d el ao i nus i tad a animacin que le"pres -
tan lo s fo ras te ro s ,
afl uye nd o ella des-
d e Ve racruz , d e cu-
yo s ri guro s o s calo res
huye n.
Es t ed ificad a en
el te rre no que fo rma
la e xte ns a co lina lla-
mad a Lo ma d e H ui -
l ango , co mpre nd i d a
e ntre d o s fue rte s d e-
pre s i o ne s , po r l as
que co rre n lo s ro s
Seco y Me tl ac. Di s ta I l
318 ki l me tro s d e
Mxico y 1 0 6 d e Ve-
Pl C0 D B
O RI ZA B A CI T L A L T E PE T L . V I ST A TO MADA DESDE CRDO B A ( V E R A CRZ)
racruz , po r el Fe rro -
carri l Mexicano que la une aquellas po blacio nes .
El plano d e la ci ud ad fu traz ad o co n aci e rto y e nci e rra calles re ctas y re gu-
l arme nte ampl i as , co n al gunas pl az as y pas eo s no tabl e s . El j ard n d e la pl az a
Pri nci pal e s t ad o rnad o co n pro fus i n d e naranj o s y mango s , cuyo s d o rad o s fru-
to s al e gran la vi s ta y e s parce n s u grato pe rfume . H ay e n el re ci nto d e la ci ud ad
muchas hue rtas he rmo s as po r la vari e d ad d e f rutas y flores que co nti e ne n, y e n
al gunas pue d e ad mi rars e el benfico rbo l d e la qui na, que e n Crd o ba crece y se
d e s arro lla l o z ano .
Entre lo s ed ificio s que me re ce n ci tars e s e cue ntan el Pal aci o Muni ci pal , la
I gl e s i a Parro qui al , la d e Santa Mar a y la e rmi ta d e San Se bas ti n.
En el j ard n que hemo s citad o , se l e vanta un art s ti co mo nume nto que re cue rd a
l a vi cto ri a o bte ni d a po r el Co ro nel H e rre ra e n 1821 co ntra lo s e s pao le s . En Cr-
d o ba fu d o nd e se firm el famo s o co nvenio e ntre I turbi d e y O'Do no j , que traj o
co mo co ns ecuencia la i nd e pe nd e nci a me xi cana.
VI I . Agricultura, haciendas, producto de las mismas.La rique z a agr -
co la d el Es tad o d e Ve racruz , que se eleva 17 millo nes d e pes o s anual e s , co m-
pre nd e mul ti tud d e ve ge tal e s pro pi o s d e las d ive rs as z o nas que s u clima abarca:
as vemo s que en el cantn d e J al aci ngo se pro d uce n el caf, el tabaco , la vainilla,
el trigo y la cebada; en el d e Y e racruz , el garbanzo, la caa d e az car y el caut-
cho uc, y e s te te no r to d o s lo s fruto s , d es d e el que e xige ti e rras fr as has ta lo s
que no ve ge tan s ino baj o lo s ard i e nte s rayo s d el so l tro pi cal .
Y no pue d e s e parars e la pro d ucci n po r canto ne s , po rque cad a uno s u vez
pro d uce las d ivers as es pecies ve ge tal e s me nci o nad as , d ebid o que s us j uri s d i cci o -
nes alcanz an d e la co s ta has ta las cumbre s d e la co rd ille ra, y co mpre nd e n po r lo
tanto d i fe re nte s climas en s us d i fe re nte s al ti tud e s . Ate nd i e nd o tan slo las pri n-
cipales pro d uccio ne s agr co l as , d amo s co nti nuaci n una l i s ta d e las que s e o btu-
vi e ro n en cad a cantn el ao 1897, e xpre s and o s u valo r en pes o s me xicano s :
CEREA L ES
A RRO Z CE B A DA MA Z T RI GO
CA NT O NES K i l o g. Pe s o s H e cto l . Pe s o s H e cto l . Pe s o s K Uo g. Pe s o s
Acayucan . 8.243 6.594 11.275 33.825
Co atepec. . 1.300 234 120 321 22.640 80.824
Crd o ba. . 46.903 4.890 120 240 646.964 2.587.856
Cosamaloapam 33.190 4.646 16.673 62.523
Chico ntepec. 636 1.575 26.970 80.402
H uatusco . 10.000 35.000
J alacingo . 9.200 1.472 6.750 13.500 34.811 121.838 322.000 28.175
Minatitlan . 33.367 5.005 59.574 119.048
Misantla. . 3.440 413 76.980 230.940
Oriz aba . . 80.000 8.000 40.000 80.000
Oz uluama . 9 75.956 180.775
Tuxpam . . 21.500 69.875
Tuxtlas . . 47.736 5.146 156.697 391.740
Veracruz . . 1.011.001 192.000 19.710 94.876
Zo ngo lica . 16.210 2.107 71.550 218.070
1.292.690 230.507 7.626 15.636 1.292.300 4.387.592 322.000 28.175
DERI VA DO S DE L A CAA
A ZCA R
CA NT O NES
Acayucan .
Co atepec .
Crdo ba .
Co samalo apam
Chico ntepec
J alacingo .
Minatitlan.
Misanta .
Oz uluama .
Tuxpam ,
Tuxtlas . .
Yeracruz ..
Zo ngo lica .
K Uo g. Pe s o s K Uo g. Pe s o s . K Uo g. Pe s o s
2.478 417
260.000 33.800 181.250 10.875
320.000 64.400 500.000 40.000 8.000 800
78.750 12.600 691.300 34,565
3.450 730 727.258 87.102
12.753 1.020
92.048 1.657 101.930 2.423
24.495 1.959
269.630 18.874
443.000 28.795
1.018.903 88.600 832 5.628
1.000.000 200.000 494.031 19.761
14.000 2.800 6.050 781
1.676.200 314.330 4.463.196 334.406 210.812 8.851
A GUA RDI ENT E DE CAA
CA ST O R E S H e cto l . Pe s o s
28.173
44.000
38.250
Co samalo apam . . . 9.979 119.748
60.000
72.384
48.886
H e cto l . Pe s o s
Minatitlan. . . . . 576 6.918
8.280
150.000
. . 680 9.520
21.o55
Tuxtlas. . . . . . 7.100 134.500
. . 641 12.820
45.032 754.734
T EX T I L ES
" T L B . A L GO DN
CA NT O NES K Uo g. Pe s o s K i l o g. Pe s o s
428.748

Co samalo apam s 1.340.000


Minatitlan 66.903 10.354
T ux
P
am
615 196 2.550 459
T u x t l as
144.000
Veracruz s 91.325
Zo ngo lica s s QQQ
46.080
28.310
120
PL A NT A S ECO NMI CA S
GA CA O CA P T A B A CO V A I NI L L A
CA B T O NE S K ilo g. Pes o s K ilo g. Pes o s K ilo g. Pes o s K ilo g. Pes o s
Acayucan . . 24.622 12.311 56.793 19.877
Coatepec. . . 4.000.000 1.560.000 1.400 546
Crdoba . . . 2. 871. 858 61.557 603.587 150.896
Cosamaloapam. 1.000 900 20.491 5.737 64.600 51.680
Chicontepec. . 2.450 857
H uatusco . . 3.000.000 900.000 30.000 6.000
J alacingo . . 683. 928 225.696 410.291 132.675 30.000 60. 000
Minattlan . . 23.010 1.656
Misantla. . . 98.940 15.820 192.050 23.046 255.550 12.440
Oriz aba . 3.128.000 625.600 230.000 57.500
Ozuloama . . 3.498 1.609
Tuxpam. . . 5 3. 300 6. 600
Tuxtlas . . . 120.602 46. 270 36.000 7. 820
Veracruz . . . 10.000 15.200 20.000 10.000 10.100 5. 200
Zo ngo lica . . 328.325 151.151 28.335 5.866
11.000 16.100 14.302.714 4. 416. 608 1.686.166 462.762 288.850 79. 040
Lo s d ato s que ante ce d e n lo s to mamo s d el Anuario Es tad s ti co d el Minis te rio
d e Fo me nto ; pero d ebemo s ad ve rti r nue s tro s lecto res que, i nd ud abl e me nte , so n
muy i nfe ri o re s en sus cantid ad e s las ve rd ad e ras , y que en mate ri a d e pro d uccin
y valo r d e la pro pi e d ad , no so n las fue nte s o ficiales las que o frecen mayo r e xacti -
tud : d e to d o s mo d o s , d icho s d ato s bas tan para fo rmars e una id ea d e la pro d uccin
agrco la d el Es tad o d e Y e racruz y o bs ervar que actual me nte es el caf el facto r
ms i mpo rtante d e esa pro d ucci n, no te ni e nd o en cue nta la del maz po rque es te
cereal es muy i nco ns tante en s u valo r.
Las principales hacie nd as d el Es tad o d o nd e se co s echan es to s valio so s pro d uc-
to s so n en nme ro d e 461, s ean, 23 d ed icad as al cultivo d el algo d n, 98 al d el
caf, 106 al d e la caa d e az car, 189 al d e lo s cereales y 45 al d el tabaco .
Y I I I . Minera. Lo s d ato s s o bre la mi ne r a d el Es tad o d e Y e racruz que
e nco ntramo s en el Anuari o Es tad s ti co d e la Se cre tar a d e Fo me nto , o tras veces
citad o , so n bien ins ignificantes po r cierto y co mple tame nte inexacto s , pues que s e
refieren tan slo d o s minerales que pro d uce n o ro , co bre y hierro , d e lo s cuales
d ice que en el ao 1897 pro d uj e ro n 1.800.000 kilo gramo s d e mine ral co n valo r d e
2.000 pesos, y o cuparo n en la e xtraccin 300 ho mbre s . El abs urd o s alta la vi s ta,
pues que el valo r o btenid o en las mi nas en un ao no al canz ar a para pagar lo s
j o rnal e s d e una quince na, aparte d e que ese mis mo valo r, co mparad o co n lo s kilo -
gramo s d e mi ne ral e xtra d o , acus a una ley inapre ciable e n el mis mo , y re s ul ta
po r lo tanto i nd i gno d e e xplo tarle . De s graci ad ame nte nue s tras no ticias pri vad as
po ca ms luz no s d an, y slo s abemo s lo que d ejamo s d icho ms arri ba, s ea, l as
d i s ti ntas lo calid ad es d el Es tad o d o nd e se e xpl o tan, co n ms meno s xito , mine-
rales d e o ro , pl ata, co bre, cinabrio , e tc.
,
X< Vias de
comunicacin y transporte. Y e racruz es uno d e lo s Es tad o s
ms favo recid o s po r la natural e z a en vas natural e s d e co municacin y trans po rte ,
pues ad e ms d e su pro l o ngad a co s ta cue nta co n alguno s ro s navegables , co mo el
Papal o apam, el Co atz aco alco s y el Pnuco . Para la co municacin co n el i nte ri o r
d el pas , d is po ne d e vario s fe rro carri l e s , que so n el Mexicano y el Interocenico, d e
lo s que ya no s hemo s o cupad o , que parte n d e Y e racruz haci a la capi tal d e la Re-
pblica. Del mis mo pue rto s ale o tra va frre a que s e d irige al d e Alvarad o , tramo
pequeo d e 70 kilmetro s que favo reci mucho el d es arro llo d e la agri cul tura en
aquel rico s uelo ; y po r ltimo , el Fe rro carri l Nacio nal d el I s tmo , que nace en Co at-
z aco alco s y s e d irige al Pacfico , el cual vino co mpletar la red fe rro carri l e ra d e
Y e racruz , d nd o le esa gran i mpo rtanci a que ad quiri el Es tad o d e po co s ao s
e s ta parte .
Ve racruz s e co munica tambi n d i re ctame nte co n Euro pa y lo s Es tad o s Unid o s
po r grand e s lneas d e vapo res , que ti e ne n es cala fija en s u pue rto : tal e s so n la
Compagnie Gnrale Transatlantique, france s a, co n sus hermo s o s vapo res La Na-
varro , Lafaye tte , No rmand ie, Was hi ngto n, etc.; la Co mpaa Tras atl n-
ti ca e s pao l a, que cue nta lo s magnfico s y rpi d o s vapo res Alfo ns o X I I I ,
Re ma Cri s ti na, Mo ntevid eo , B ueno s Aires , Len X I I I , Mo nts errat y
o tro s ; la Co mpaa No rte ame ri cana Ward, co n numero s o s buques de vapo r que
hacen el trfico d el Go lfo , la Fl o ri d a y Nueva Y o rk; y o tras empres as d e vapo r
d e meno r i mpo rtanci a que fre cue ntan lo s pue rto s mexicano s d e Pro gre s o Y era-
cruz y Tampi co .
EST AD O D E VERACRUZ LLAVE
DI RECTORI O OFI CI AL
PO DER EJ ECUTI VO
Gobernador del Estado, Sr. Te o d o ro A. De-
hesa, X alapa.
Secretario, Eliez er Espino sa, X alapa.
Secr. Particular, J uan Csar Lez ama,
Jefe Sec. de Gobern., J o sde laL. So to ,
Id. Justicia, Rafael H ernndez Prez ,
Id. Fomento, Luis Prez Milicua,
Id. Hacienda, J o s M.
a
del Fo ro , >
Id. Glosa, Paulino Garca,
Id. Archivo, Ped ro F. Malpica,
Jefe Poltico, Nsto r Miranda, Acayucan.
Secretario, J uan Mercader,
Jefe Poltico, Alejo Galvn, Co atepec.
Secretario, Enrique Fernnd ez Alo nso ,
Jefe Poltico, Regino Centeno , Crdo ba.
Secretario, J o s M.
a
Ceballo s,
Jefe Poltico, Lo renz o Gmez, Co samalo apan.
Secretario, Ensebio Mo ral,
Jefe Poltico, Leo nardo Chago lla, Cbicantepec.
Secretario, Federico Snchez ,
Jefe Poltico, I gnacio Canseco, H uatusco .
Secretario, Enrique Csar,
Jefe Poltico, Miguel V. Gmez, J alacingo .
Secretario, Miguel E. Mora,
Jefe Poltico, I gnacio Ceballos, Minatitlan.
Secretario, Ricardo F. Palacio ,
Jefe Poltico, Pascual Villaraus, Misantla.
Secretario, Alberto F. Gonz lez ,
Jefe Poltico, Angel J imnez Prieto , Oriz aba.
Secretario, Vicente Daniel Llrente,
Jefe Poltico, Prspero A. Ostas, Oz uluama.
Secretario, Conrado Garca,
Jefe Poltico, Rafael Ro sas, Papantla.
Secretario, Enrique M. del Callejo ,
Jefe Poltico, Efrn M. Reyna, Tanto yuca.
Secretario, I gnacio Crdenas,
Jefe Poltico, Fernand o Chao , Txpan.
Secretario, Miguel B o nilla,
Jefe Poltico, Aurelio H ernnd ez Prez , Lo s
Tuxtlas .
Secr., Ricardo Martnez Esco bar, Lo s Tuxtlas.
Jefe Poltico, Francisco S. Ortiz , Veracruz .
Secretario, Carlo s B . Surez ,
Jefe Poltico, Guillermo M. Vlez , X alapa.
Secretario, Daniel Daz Casas,
Jefe Poltico, Sinesio Santaella, Zo ngo lica.
Secretario, Manuel Altamirano ,
PODER LEGI SLATI VO
Diputados
Ed uard o Nez , X alapa.
Lic. Simn Parra,
Teodoro G. y Lecuo na
Arturo M. Nez ,
Anto nio Po rtilla,
Lic. Daniel Moreno,
J ulio J . Gutirrez ,
Dr. Ed uard o R. Coronel,
Lic. Miguel M. Muoz ,
I d , Francisco G. Mena,
Vicente D. Llrente,
Lic. Macario Mel y Tllez ,
Miguel Minvielle,
Lic. H esiquio Maran,
Ramn N. Chz aro ,
Lic. Enrique J imnez Und a,
PODER J UDI CI AL
TRI B UNAL SUPERI O R DE J USTI CI A
Magistrados
Lic. J o s D. Zamo ra, X alapa.
I d . Manuel H . Nava,
I d . Ciro Az coitia,
I d . Francisco Ariz a,
I d . Carlos M. Co rro ,
I d . J o s de J . Rendn,
I d . Angel M. de Rivera,
I d . I gnacio A. Rioseco,
Procurador general, Lic. J o aqun G. Aguilar,
X alapa.
Secretario, Lic. J o s Luenga, X alapa.
Defensor de Pobres, Lic. Daro Guz mn,
Oficial, Santiago Marn,
J UECES DE 1.
a
I NSTANCI A
Juez, Lic. J o sA. Lo aiz a, Acayucan.
Secretario, J uan G. So to ,
Juez 1., Lic. Emilio B ulle Go yry, Co atepec.
Co atepec.
Crdoba.
H uatusco .

J alacingo .

X alapa.
Secretario, Ro do lfo Meja,
Juez 2., Lic. Daro Rebo lledo ,
Secretario, Anto nio A. Falcn,
Juez 1., Lic. Raymundo Nico ln,
Secretario, Luis Valds,
Juez 2.o, Lic. I smael Pugay Co lmenares, I
Secretario, Dio nisio L. Garca,
Juez, Lic. J o s M. Delgado , Co samalo apam.
Secretario, B ernab Zamez a,
Juez, Lic. I ldefo nso B ermdez Chicantepec.
Secretario, Quirino Vargas,
Juez, Lic. J o s M. Flo res Rsete,
Secretario, Enrique Pensado ,
Juez, Lic. Luis I barra,
Secretario, B asilio A. Snchez ,
Juez Lic. Ramn Miranda,
Secretario, Diodoro Aguilar,
Juez 2., Lic. Mariano G. Ca'marillo,
Secretario, J o s M.
a
Ro jano ,
Juez, Lic. Primitivo Murillo', Minatitlan.
Secretario, I gnacio de la To rre,
Juez, Lic. I gnacio M. Rivad eynera, Misantla.
Secretario, Rafael Salaz ar,
Juez 1Lic. J . d eLand ero y Pasquel, Oriz aba.
Secretario, Lic. J o s Cabarro cas H o rta,
Juez 2. Lic. Miguel M. Marn,
Secretario, Carlo s Daz Salcedo,
Juez, Lic. Desiderio G. Ro d rguez , Oz uluama
Secretario, Adrin G. Mellado,
Juez, Lic. Apolonio J . Nio,
Secretario, Tedulo Cerecedo,
Juez, Lic. Filiberto Rubio ,
Secretario, Ricardo Argelles,
Juez, Lic. I smael Y. y Drusin'a,
Secretario, Francisco Pecero ,
Juez, Lic. J . J o aqun Segura,
Secretario, Anto nio C. Snchez ,
Juez 1., Lic. Vicente Mndez ,
Secretario, I gnacio C. Ro drguez ,
Juez 2., Lic. Emilio C. del Toro,
Secretario, Luis Aguilar,
Juez, Lic. Mariano Rivad eneyra, Zongolica.
TESO RER A GENERAL
Tesorero General, Eduardo Melgar, X alapa.
Contador, J o sMaraB etanco urt,
Oficial 1., Flo rencio M. Casa,
Id. 2., Miguel E. Ro drguez ,
Id. 3, J o aqun E. Ro sas,
Id. 4., Anto nio Menchaca, 8
Archivero, Manuel Cuesta, >
Administradores de Rentas
Aniceto M. Guz mn, Veracruz .
Martn J . Lpez , Oriz aba.
Papantla.

Tanto yuca.
T>
Txpam.

Lo s Tuxtlas.

Veracruz .
Ramn F. Cadena,
Rafael Mendiz bal,
Manuel M. Vz quez ,
Francisco Grajales,
Emilio Guerra,
Manuel M. Csar,
I gnacio Andrade,
Rafael Lara A.,
Pro co pio Y. Soto,
J o aqun G. Ro ura,
Alejandro Zamudio ,
Silvestre Gonz lez ,
Daniel Casas,
J o sM.
a
Avils,
Felipe H ernnd ez ,
Claudio L. I z quierdo ,
Crdo ba.
X alapa.
Co atepec.
J alacingo .
Zo ngo lica.
H uatusco .
Co samalo apam.
San Andrs.
Acayucam.
Minatitlan.
Txpam.
Tanto yuca.
Oz uluama.
Chico ntepec.
Papantla.
Misantla.
AGENTES CO NSUL ARES RESI DENTES
EN EL ESTADO
Alemania. Cnsul, H ermann J ulino B urand t,
Veracruz .
Argentina. Cnsul, Manuel Pard o Fernnd ez ,
Veracruz .
B lgica. Encargado del Consulado, Dionisio
Sl Co s
> Veracruz .
B rasil. Encargado del Consulado, Armando
Deschamps, Veracruz .
CostaRica. Cnsul, J o sGonz lez Pags,
Dinamarca. Id. H ermannJ ulino B urand t,
Espaa. Id. Eduardo Ortiz de Zugasti,
I d . Vicecnsul, Laureano Alvarez Garca,
I d. Id., Pedro Ruiz Allende, Co atz aco alco s.
I d . I d ., Sebastin Cnovas y Pasquel, X alapa.
Estad o s Unidos Amrica. Cnsul, William W
_
C a

ad
' Veracruz !
Estad o s Unidos Amrica. Vicecnsul, Shields
S
-
Ma
y> Veracruz .
Estado s Unido s de Amrica. Cnsul, Abraham
B
'
J ane s
' Txpam.
Estado s Unido s de Amrica. Agente Consular,
Walter K . Linsco tt, Co atz aco alco s.
Francia. Cnsul, Edo nard Semp, Veracruz .
I d. Agente Consular, Pierre Naud, S. Rafael.
I d . Id., J o sM. Morales Manso, Txpam.
I d. Id., Alfo nso B runet, Coatz acoalcos.
Gran B retaa. Cnsul, Arthur Chapman, Ve-
racruz .
GranB retaa. Vicecnsul, B . Danwer, Veracruz .
I d . Id., Tho mas Gemmill, Co atz aco alco s.
I talia. Cnsul, B ernardo Schellemberg, Ve-
racruz .
Per. Cnsul, J o s Gonz lez Pags, Veracruz .
Pases B ajo s. Id., Erwing Speckter,
I d . Vicecnsul, Paul J . H . B artels, >
Po rtugal. Cnsul, Francisco P. de Cos, >
694 DI RECTORI O DEL ESTADO DE Y ERACRUZ LLAY E
Repblica Mayo r. Id., J o s Mirn Mo squera,
Veracruz .
Repblica de Guatemala, Enri que D'Oleire,
Veracruz .
Sto . Do mingo . Cnsul, J o s Go nz lez Pags ,
Veracruz .
Suecia y No ruega. Encargado del Consulado,
J . Mirn Mo squera, Veracruz .
I d . Vicecnsul, L. J . d el Pas o , Co atz aco alco s.
Venez uela. Cnsul, Luis G. Do sal, Veracruz .
J UNT A S DE SA NI DA D EN EL EST A DO
Huatusco
Presidente, I gnacio Canseco .
Vicepresidente, Carlo s A. H ernnd ez .
Secretario, J o aqun L. Nieva.
Vocal, Dr. Guillermo Frits che.
Daro Mndez .
Daniel Land a.
Los Tuxtlas
Presidente, Manuel M. Alfo nsn.
Vocal, Dr. Pas to r Tejed a Camacho .
B ernard o Mo rtera.
Crescencio Vivero s .
J ul i o Lara.
Txpam
Presidente, Fernand o Chas.
Vocal, Celestino B as ez .
Antcnio Alvarez .
Dr. J o s B arragn.
Misantla
Presidente, Alejo Galvn.
Vicepresidente, Camilo H ernnd ez .
Vocal, Go nz alo Go nz lez .
J o s Gmez .
Manuel Do mnguez Galvn.
Papantla
Presidente, Rafael Ro sas.
Vicepresidente, Ed uard o Vergara.
Vocal, Dr. Fernand o Cancio Mad rigal.
Francis co Cno vas.
Mo desto B autis ta.
Minatitlan
Presidente, I gnacio Ceballo s.
Secretario, Dr. Alejand ro Co rd ier.
Vocal, J ulio M. No vo a.
Pelayo R. Ocbo a.
J . d el C. Martnez .
Coatzacoalcos
Presidente, Dr. Secund ino Ro d rguez .
Vocal, Manuel L. de Guevara.
Nicasio B entez .
Ed uard o Rued a.
Secretario, Mariano Mercad er.
Jaltipam
Presidente, H ermenegild o Carrin.
Vocal, Salvad o r J ara.
Ad rin Martnez .
Secretario, Ono fre J ara.
Acayucan
Presidente, Ns to r Mirand a.
Vicepresidente, Ped ro Ramn.
Vocal, Manuel Urieta.
Matild e Lpez .
I gnacio B arragn.
Feliciano Cabrera.
Xalapa
Presidente, Guillermo M. Vlez .
Vocal, B enigno D. No gueira.
Dr. Sebas tin Cno vas Pas quel.
Agus tn Garca Figuero a.
Luis Es pino s a.
Manuel Prez Red o nd o .
Orizaba
Presidente, Angel J imnez Prie to .
Vicepresidente, Dr. Nico ls Mend io la.
Vocal, Dr. Miguel Mend iz bal.
Dr. Ernes to Arz amend i.
Nico ls Daz .
I gnacio Gmez I z quierd o .
Ed uard o Vigno n.
Ozuluama
Presidente, Prs pero A. Osto s.
Vocal, Ed uard o Muo z .
Ernes to O. Ro mero .
Dr. Emilio R. Martnez .
Veracruz
Presidente, Francis co S. Ortiz .
Vocal, Francis co J . Muo z .
Dr. Alfred o Velasco .
J avi e r Arrango iz .
Dr. Manuel Macas.
Rafael B entez .
Secretario, Anas tas io I turral d e .
Alvarado
Presidente, Alejand ro Gamud io Lo yo .
Vocal, J o s M.
a
H e rre ra.
Dr. Angel J . H ermid a.
Crdoba
Presidente, Regino Zenteno .
Vocal, J o s M.
a
Mena.
Manuel H . J imnez .
Dr. Ernes to Chvez .
Manuel Puga y Co lmenares.
DI RECTORI O DEL ESTADO DE Y ERACRUZ LLAY E 695
Tlacotalpam
Presidente, Naz ario Tino co .
Vocal, Dr. Len Malpica.
Dr. B enito R. Nad al.
Mariano Murillo .
B enito Garca.
Francis co Chaz aro Malpica.
Ramn Ro ca.
Manuel Lpez Luchicb.
Francis co Malpica Silva.
DI R E C T O R I O P R O F E SI O N A L
A B O GA DO S
Az co itia Ciro , X al apa.
Ariz a Francis co ,
Aguilar J o aqun G.,
Carro Carlo s M.,
Camarillo Mariano G.,
Csar J o s J .,
Cas as So nsa J o s M.,
Es pino s a Eliez er,
Es teva Rafael A.,
Freys s inier Ed uard o ,
Flo res Guerrero I gnacio ,
Go ro z pe J o s M.,
Go nz lez Mena Francis co ,
Go ro z pe Luis ,
Gutirrez Manuel R.,
Guz mn Daro ,
Lpez Maclo vio ,
Mo reno Silvestre,
Mirand a y Marrn Ramn,
Muo z Mo reno Miguel,
J imnez Und a Enrique,
Med ina Angel,
Mel y Tllez Macario ,
Mo reno Daniel,
No gueira B enigno D.,
Nava Manuel H ., B
Olmo s Ped ro de V.,
Parra Simn.
Pas quel J o s M.,
Quiro ga Manuel G.,
Rend n Francis co de P.,
Rivad eneyra J o s M.
a
,
Rivera Angel M. de,
Rio seco I gnacio A., >
Rend n J o s de J .,
Rivad eneyra Luis ,
Velz quez Do mnguez Ped ro ,
Zamo ra J o s D.,
Lo aiz a J o s A., Acayucan.
B ecerra Fermn R.,
Tejed a Velasco Manuel,

X alapa.


Ramo s Gilberto A., Acayucan.
B ull Go yri Emilio , Co atepec.
Rebo lled o Daro ,
Luengas J o s ,
Leal Manuel,
Galvn Alejo , ,
Garca y Sedas Patricio ,
Rivad eneyra Ed uard o ,
Garca Dio d o ro ,
Vz quez Eus to rgio ,
Guz mn Ed uard o ,
Nico ln Raimund o , Crd o ba.
Puga y Co lmenares I s mael,
Carrillo J o s J ul i n,
Almaz n Felipe,
Cald ern Carlo s S.,
Calatayud Garay Agus tn,
Co rts, Rafael O.,
Es pino s a Rafael,
Fernnd ez de Castro Manuel,
Guiral Francis co , s
Gmez Manuel A.,
Lpez Rafael,
Maran H esiquio ,
Mantilla Severo ,
Mrquez H eryo s J o s A.,
Mena J o s M.,
Mndez B ernard o H .,
Mo heno Querid o ,
Macas Anto nio E.,
Sario l J uan B .,
Talavera Amado ,
To rres Platn M.,
Delgad o J o s M., Co samalo apan.
Mo ntes d e Oca J o aqun,
B ermd ez I ld efo ns o , Chico ntepec.
B arragn To ms ,
Flo res Rs ete J o s M., H uatus co .
Co ro na J o s F.,
Rivera Nicano r,
I s la J . Manuel,
Mo lina Luis R.,
Muo z Filiberto ,
Ramrez Rubn,
I barra Luis , J alacingo .
Villegas Manuel,
No rma Anto nio ,
H ernnd ez Tranquilino ,
Ro s B enigno , ,
Villegas Gabriel,
H o yo s J o aqun,
Murillo Primitivo , Minatitln.
Ro sas Enrique,
Arjo na Carlo s,
696
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE Y ERACRUZ L L A V &
Giffard Manuel J ., Minatitln.
Rivad eneyra I gnacio M., Misantla.
Escalante B ernab,
Aparicio Guido Manuel,
I ncln y Gonz lez Francisco ,
Land ero y Pasquel J o s de, Oriz aba.
Ariz a Rafael,
Lara Francisco V.,
Aguilar Agustn,
Yallejo Z. Vicente,
Lpez y del Olmo J o s,
Po rtas Ariz a Agustn,
Marn Miguel M.,
Cabarro cas H o rta J o s,
Snchez Gutirrez Vicente,
Tello Do nato ,
Trujillo Samuel,
Lpez Carvajal Francisco ,
Ro drguez Desiderio G., Oz uluama.
Cabada Campos Ramn de la,
Maples Manuel, Papantla.
Mantilla Ortiz Ramn,
Nio Apolonio J .,
Gibajay Patro n Anto nio ,
Consejo I ldefo nso ,
Do mnguez J o s A.,
Garca Crisanto ,
Rubio Filiberto , Tanto yuca.
H errera J avier P.,
Ostas Francisco M.,
Martnez Salvado r,
I riarte y Drusina I smael, Tuxpam.
Cervi Emilio,
Ro cha J acinto ,
Garcs Ricardo ,
B and ala B ernardo S., >
Segura J o s J o aqun, Lo s Tuxtlas .
Sedas Atilano ,
Lo perena Rafael H .,
Figuero a Gabriel J .,
Mndez Vicente, Veracruz .
To ro Emilio C. del,
Vadillo Perfecto ,
B eltrn Anto nio ,
Espino sa R. Anto nio ,
Alcolea Leand ro M.,
Lpez Manuel A.,
Angeles Gumersindo ,
Reyes Enrique M.,
Zarrago itia I gnacio ,
H uido bro de Az a Miguel A.,
Castillo J o sV.,
B aca Aguirre Andrs,
Ro drguez Ramn,
Guerrero Ed uard o ,
Molina Mario ,
Alcolea Rafael,
Rivad eneyra y B. Mariano ,
Veracruz ,
Zongolica
DENT I ST A S
Valerio Lara Nico ls, 3
a
del Calvario , Oriz aba.
Vlez Ed uard o de P., 3.
a
Libertad 5Va,
B yrne J . J ., Zamo ra 10, Veracruz .
Ro jo hijo , I ndependencia 41,
Arro ndo Paulino , Condesa,
I ss M. E., J . M. B ustamante 21, Tlaco talpam,
Rojo Desiderio, 1.
a
J urez 4, X alapa
Urvers Miguel E., 2.
a
J urez 4,
MDI CO S
Casano vas Pasquel Sebastin,
Espino sa Luis,
Garca Figuero a Agustn,
Prez Redondo Manuel,
Fritsche Guillermo ,
Tejeda Camacho Pas to r,
B arragn J o s,
Larraaga Po rtugal J o s,
Cancio Madrigal Fernand o ,
Co rdier y Alfo nso Alejandro ,
Ro drguez Secundino,
Mendiola Nicols,
Mendiz bal Miguel,
Arz ainendi Ernesto ,
Daz Nico ls,
Gmez I z quierdo I gnacio ,
Martnez Emilio R.,
Velasco Alfred o ,
Macas Manuel.
B entez Rafael.
I turrald e Anastasio ,
H ermida Angel J .,
Chvez Ernesto ,
Puga y Colmenares Manuel,
Malpica Soler Len,
Nadal B enito R.,
Murillo Mariano ,
X alapa
H uatusco
Lo s Tuxtlas
Tuxpam.
Misantla.
Papantla.
Minatitlan
Co atz aco alco s.
Oriz aba
Oriz aba.

Oz uluama.
Veracruz ,
Alvarado
Crdo ba.

Tlaco talpam
NO TARI O S
Castao s Luis G. _
Gonz lez J o aqun,
Medina Angel,
Morales Manuel M.,
Rebolledo J ulio C.,
Velasco Manuel F.,
B ecerra Fermn R.,
H ernnd ez Miguel G.,
Rivad eneyra Ed uard o ,
Sedas Patricio G.,
Castro Manuel F. de,
X alapa.




Acayucan

Co atepec.


Crdo ba.
DI RECTORI O DEL ESTADO DE VERACRUZ LLAVE
697
Crdoba.

Co samalo apan.
Chico ntepec.
H uatusco .
J alacingo .

Minatitlan.
Misfntla.

Oriz aba.
Gmez Manuel A.,
Limn Miguel A.,
Aguayo Flo res Angel,
Snchez Aguara Federico ,
Vergara Fernando ,
Muoz Filiberto ,
Rivera Nicano r,
H ernndez Tranquilino ,
Ro a J o s de J .,
Arjo na Carlo s,
Escalante B ernab,
Casas Sousa J o s M.,
Guevara Francisco de P.,
Po rtas Ariz a Agustn,
B rito Luciano ,
Garca J ulin,
Co ntreras J o s de J .,
Camacho Enrique,
Montiel y Cmara Manuel,
Gibajay Patrn Anto nio ,
Domnguez J o s A.,
Mantilla Ortiz Ramn,
Argelles Ricardo ,
Cervi Emilio ,
Ro cha J acinto ,
Garcs Ricardo ,
Sedas Atilano ,
Figuero a Gabriel G.,
B eltrn Anto nio ,
Ro drguez Daniel,
H uido bro de Az ua M. A.,
Alcolea Leandro M.,
B aca Aguirre Andrs,
Reyes Enrique M., ,
Angeles Gumersindo ,
DI RE CT O RI O CO MERCI A L I N DU ST R I A L
A B A RRO TES
Delpech & Co. Ed uard o , X alapa.
Fo rnaguera Manuel, Enrquez 18,
Guevara Francisco J ., 1.
a
Lucio 16,
Garca J o s, Daz Co varrubias 14,
H ernnd ez Aurelio , Rincn.
a
Enrquez ,
H ernndez Rafael, 1.
a
Alato rre 1,
J imnez Vicente, 1.
a
Gutirrez Zamo ra,
Medrano Donato, 2.
a
Po rfirio Daz 2,
Ramrez J uan A., 1.
a
Alato rre 1,
Salmanes Pantalen, 1.
a
Lucio 2,
H ernnd ez Maximino, B anderilla,
Melgarejo Sstenes, id .,
Rivera Pedro , id .,
Landa Andrs, Las Vigas,
H ernndez Melesio, Tlaco lulan,
Guevara J o s M.
a
, J ilo tepec,
Papantla.
Tanto yuca.
Tuxpam.
S. Andrs Tuxtla.

Veracruz .
Acosta Gabriel, Naolinco, X alapa
Aladro Felipe en Liq., 5de Mayo 9, Veracruz !
Autrn Ramos & Co., I ndependencia 15
Calleja H no s. & Co. Sucesores, id. 7 '
Galainena y C.
a
Suc. J ., Miguel Lerdo 4
Gmez & Co. Suc., B enito J urez 12, '
Gmez H ermano s, I ndependencia 15'
Leycegui Flix, id. 23,
Martnez , Ortegay C.
a
, Miguel Lerdo 11 I
Marcue Ramn, 5de Mayo 29, '
Molinet & Co. Suc. J ., I ndependencia 24
Marx Adolfo, B enito J urez 3,
Ochoa & Co. I sidro , id. 13,
Prez J ulin, I ndependencia 11,
Perro ux M., B enito J urez 11, '
Rivas y Meyenn Suc., Nava 11,
Sierra H no s. Sac. R., I ndependencia 4o,
Tejeda y C.
a
S., Playa 7,
Alvarez Antonio, Mercado
9
/l0,
Castro J o sM.
a
, Playa 9,
Cernuda Manuel F., I ndependencia 84, I
Cordera & Co. Francisco , H uaca 21,
Daz Mantecn Primitivo , Sta. Mara 33
Fuente Vicente de la, Vicario 2, '
Menndez H no s., Salinas Esq.
a
',
Prez Salvado r, Mercado /16) '
Pesquera Suc. Palma y J az mn,
Pascual Cruz , I ndependencia 98,
Ro ldn Rasines & Co. J ., Vicario y3,
Rsete y H no s. J ., Salinas 1,
Sobrino Manuel, I ndependencia 40,
Chz aro Suc. J . A., Tlaco talpam,
Prez hijo s J o s L., id .,
Chz aro- hijo s Francisco , id.,
RocaRamn, id .,
Fernndez Francisco , id.,
Lara hijo s Zenn, Alvarado ,
Ro Amrico del, id., s
Sanz Anto nio , Medelln,
Laria Francisco , J amapa,
Tapia Flix, id., ,
Arreguin Primitivo , 1.
a
S. Miguel 39, Oriz aba.
B o higas H no s., La B o rda 5,
Campos J o s de J ess, 6.
a
5de Mayo 16,
Campos I smael, 6.
a
S. Miguel 15,
Domnguez de Orozco M. J ., 4
a
Calv. 17
Escudero y H no . Franc.
0
, 1.
a
H id algo C,
Espino sa Arturo D., 6.
a
S. Rafael 18,
Garcs J osM.
a
, 1.
a
de 5de Mayo 4,
Giles Luis, 5.
a
S. Rafael 20, "
Gonz lez Aguilar Ramn, 5.
a
B veda 14,
H ernnd ez Enrique, 1.
a
S. Miguel 20,
H ernndez Ziga Tiburcio , 1.
a
M. Escan-
d n 26
> Oriz aba.
E SC U L T U R A S RE L I GI O SA S. - R . DE S. A RA L UCE, CA L L EJ N ST A . I NS, 5. - M E X I C O .
u
J. B . F O SS Y CO MP.
A
CA RB N y CO K E . GA NT E , 2,
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE Y ERACRUZ L L AVE
Cognac H. Bermond & C.
a
Yino tinto Rio ja fino, marca DORR
l as me j o re s hari nas del pai s
del MOLI NO VALDS
Cerillas La L i nte rna de Digenes
Galletas y Pas tas La Perfeccin
MATERI ALES B E CONSTRUCCI ON
H ernndez Miguel, 8.
a
M. Escandn 16, Orizaba.
Lanuz Manuel, 6.
a
S. Rafael 19,
Ligno ri y Aresti, 6.
a
5de Mayo,
Lpez Anastasio , 8.
a
de Flo res 26,
Lpez y Lugo Telesfo ro , 2.
a
Parroquial.
Nieto y H no . J o s, 1.
a
Couto 16,
Po rras J ulin, 7.
a
5de Mayo 19,
Riquelme Ped ro , 1.
a
M. Escandn 1,
Ro drguez Plutarco , 1.
a
Socies 1,
Teno rio Elseo, 3.
a
Refo rma32,
Valdivia I gnacio , 5.
a
Molino 10,
Villa Anto nio , 3.
a
5de Mayo 9,
Aguilar Rafael, Atatitlan,
B urgo s I sabel, id .,
To riz Felipe, Calle Principal, H uatusco .
Luna Librado , Coatepec, Coatepec.
Vivero s Anto nio , id.,
Zaldo J ulin J ., id.,
Caudand Pedro , Crdoba.
Fernndez Celestino,
5
Larraz bal J uan D.,
Muoz Enrique M.,
Sainz G. Manuel,
Villa y J imnez ,
Abad Timo teo ,
Alamillo Suc. Rafael, Crdoba.
Castillo y Villa,
Espino sa J o sde J ess,
Fernndez Cabaas J o s,
GarcaI sido ro ,
Galn Enrique,
Valds Mariano R.,
Maldo nnat Datand ez & Co., Cuichapa,
Po sad a Angel, id.,
Pend s Gabino, S. Lo renz o ,
Candaudap J uan, Paso del Macho ,
Carrasco Anastasia, id.,
Cernichiario y C.
a
, id .,
Durand H no ., id .,
Caracas J o s M.
a
, Temaxcal,
Domnguez Fausto , Coscomatepec,
Pavn I smael, Acayucan.
Santand er J uan,
Mo rtera Luis,
Lpez Romn S.,
Chz aro Suc. J uan A., Co rralnuevo ,
Mo rtera Agustn R., id .,
Cospi Alberto , S. J uan Evangelista,
Garca Angela V., id.,
Martnez Daro , id.,
C O M P A A D E N A V E G A C I O N
en los ros de Sotavento de Veracruz
. m i
S O C I E D AD ANNI MA C AP I T AL S OCI AL : $1. 000,000
OFI CI NA CENTRAL: Cal l e Pas to ra, nm. 1
& 1 1 1 3 1 1 7 1 #
DI RECTO R GENERAL: DI RECTO R DEL TR FI CO :
<J x i l i o L e v i C a r l o s Y o u n g -
Servicio d irecto de vapo res de Veracruz Alvarad o , Tlaco tlpam, Tux-
tepec, Playa Vicente, San J uan Evangelis ta, Alo nso Lz aro (paraSan And rs
Tuxtla) y to d o s lo s punto s principales de la Co sta de So tavento y la Sierra
de Oaxaca.
GUAS DIRECTAS
Servicio d iario de co rreo y pasajero s entre Alvarad o y Tlaco tlpam.
Servicio de co rreo , cinco veces po r semana, entre Tuxtepec y Tlaco -
tlpam.
Servicio de co rreo y pas ajero s , cinco veces po r s emana, entre Chacal-
tinguis y Tlaco tlpam.
Servicio de vapo r cad a s emana de Veracruz to do s lo s punto s en lo s ro s .
Viajes eventuales al Ro To nto .
Co muni c a c i n di r e c t a c on l os f a mo s o s di s t ri t os t abac al e -
r o s de S a n An d r s T uxt l a, Val l e Naci onal , O z umaz n y O j i t l n.
Para itinerario s , tarifas , etc., d irigirs e al Directo r del Trfico en Tlaco -
tlpam, al agente de la Co mpaa en Veracruz , tambin lo s seo rea
"WilliamY o ungy C.
a
Agentes co merciales, calle de Gante, n. 11, Mxico .
Carga recibid a y reexped id a
LIBRE JOE CO MISIN
cuand o se co nsigna lo s Agentes de la Co mpaa.
Lo s que deseen hacer arreglo s especiales para el trans po rte de trabaja-
d o res , deben d irigirs e al Directo r del Trfico en Tlaco tlpam.
Pd as e el BO LET N que se publica cad a mes, co nteniend o el itinera-
rio de lo s vapo res de la Co mpaa.
AGENCI A EN VERACRUZ: APARTADO POSTAL, N. 82
700 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE VERACRUZ L L AVE
Fernnd ez Espirid in, S. J uan Eva.
a
, Acayucan.
Yo rena yTalln, id.,
Guevara M. L. de, Co atz o alco s, Minatitlan.
Nava Margarito , id.,
Turco tt Wild rid , id.,
Gonz lez yH uerta, Tuxpam.
Gonz lez H no s. A.,
H ero d es Vicente,
ACO PI A DO RES DE F RUT O S
Castillo Ro mn, B and erilla, X alapa.
Fo rnaguera Manuel, id .,
Vega Manuel, Tlalixco yan, Veracruz .
No gueira Manuel D., id .,
B asanati I susi, Crdo ba.
K rapp Teodoro,
Menndez y C.
a
,
Tomblin B ryan E.,
Marn To ms, Amatlan,
Martnez Salomo J o s, id .,
Sardo Guillermo , id.,
Ortega Daniel V., id .,
Gmez B ernard o , id .,
Campos J o sM.
a
, S. J uan de laPunta,
Fernnd ez Camacbo J ., id .,
Arz ani Pedro , Gutirrez Zamo ra, Papantla.
Weathersto n Do uglas, Misantla.
A CO PI A DO RES DE CA F
B oescb Guillermo , Oriz aba.
Escudero Enrique,
H ard yRaud ,
Lego rreta Celestino ,
Maz n To ms,
Pe rne tJ . L.,
Scbepses yC.
a
B .,
Villa y C.
a
So tero ,
Ruiz Quintn, H uatusco .
Lpez Marcelino ,
Garca Moreno Francisco ,
Canseco I gnacio ,
Muoz Miguel, Teocelo, Coatepec.
Quiroz Anto nio , id .,
Snchez Alejand ro , id .,
Maldonado Esteban, X ico,
Muoz Ed uard o , Co sautlan,
Ponce Federico , id.,
Soler J uan, id.,
Amoris Mateo , Co atepec,
Fernnd ez Faus to , id .,
Galvn Alejo, id .,
Galvn yLpez Anto nio , id .,
Muoz Olivares J uan, id.,
Soler J uan, id .,
Stanto n J o nes, id .,
Zeckendo rfs L. Arturo , id .,
A GENCI A S DE L O T E R A
Medina I gnacio , H ernndez y H ernnd ez , 11,
X alapa.
Meneses Angel, 6.
a
Sta. Escuela 22, Oriz aba.
A GENCI A S DE I NH UMA CI O NES
Lili Ped ro , Veracruz .
Mndez Andrs, Nava 21,
Echevarra Pasto r, J . J . H errera, Veracruz .
Castro To ms, Condesa 16,
A GENCI A S DE T RA NSPO RT E S
Grinwood & Co. A., Playa 6, Veracruz .
Amechaz urra Vcto r, Zamo ra
4
/g,
O'K elly J . E., B enito J urez 2,
B urgund er Flo rencio , I ndependencia 28,
Express Wells Fargo & Co., I nd ep.
3
2,
Gonz lez Pags J o s, Playa 17,
Caro thers Carlo s B ., I ndependencia 19,
Empresa del F. C. Urbano , A. Libertad s/n,
Adams Fred erik, I ndependencia 19,
Rivero ll Ramn F., B enito J urez 15,
Gutirrez yC.
a
J o aqun, I ndependencia16
Fernnd ez Suc. J uan A., Libertad
46
/48,
C.
a
de navegacin en lo s ro s de So tavento ,
Pastora 1. Veracruz .
T
ij
i a a w ^
A G E N T E C O M E R C I A L
DEPSITO Y AGENCIA
de la Compaa Cervecera
TOLUCA Y MXICO
Encargad o para arre glar y faci-
litar laexped icin d e fianz as d e la
American Surety Co. of New-Yo rk.
Pida V. el famoso
C ANADI AN C L U B W H I SK Y
2 .
a
Manad Escandan, n. 21
O R I Z A B A
( V e r acr uz - M xi co )
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE VERACRUZ L L A VE
A GENCI A S DE M QUI NA S
Ro mero Albino, Calle Enrquez , X alapa.
C.
3
Manuf.
a
Singer, B enito J urez 7, Veracruz
C.
a
Manuf.
a
Singer, 1.
a
Refo rma 1, Oriz aba.
Pettersso n Alberto , 1.
a
Libertad 1,
A GE NT E S DE NEGO CI O S
Galvn Camilo, Co sautln, Co atepec.
Pieiro T., 2.
A
Manuel Escandan 21, O RI ZA B A .
A L MA CENES DE TA B A CO EN RA MA
Fuente B ernard o , Libertad 97, Veracruz .
Gonz lez I gnacio , 5de Mayo 8,
Prez Castaed a J o s, Pas to ra 2,
Scheltema y K ebel, Independencia 77,
Gabarro t y 0.
a
Limitada E. (Vase la pgi-
n a 686) , X A L A P A .
B A O S
Do mnguez Vicente. 7.
a
Mo lina 10/*, Oriz aba.
Guerra Manz anares J o aqun, 1.
a
Avenida Li-
bertad
2
, Oriz aba.
Guevara Ramn, 2.
a
Aldama 37,
I turriaga J o aqun, 1.
a
Refo rma37,
Pasquel de Land ero J ., 3.
a
S. Rafael 7,
Ro drguez Crescencio, 2.
a
Glo ria 10,
Ziaurriz Guillermo , Tenango ,
701
Paez J ulio , calle B ella Unin, H uatusco .
Calvo J o s, Nava 2, Veracruz .
Fernndez Leo ncio , 5de Mayo 38,
J imnez Anto nio , I ndependencia 78,
B ravo Daro , Co rts 15,
Medina Angel, Lerd o 13, X alapa.
Goroz pe J o s M.
a
, 1.
a
Zarago z a 10,
Domnguez Luca, calle del Estad o ,
Luelmo Pedro M., Daz Co varrubias 9,
B ANCO S Y B A NQUERO S
Crespo To ribio , 1.
a
H id algo , Coatepec.
Co ntreras de Espino sa Refugio , 1.
a
Zarago z a,
ViyaH nos. Suc., Av.* Morelos 11, Veracruz .
B anco Nacio nal de Mxico.
B anco de Lo ndres y Mxico,
B anco Mercantil de Veracruz ,
B A ZA RES
Perea Diego, Salinas 58, Veracruz .
Mo rales J uan, I ndependencia 95,
Palo meque Grego rio C., 5de Mayo 76,
Arro niz Carlos, Aldama, Coatepec.
B O TI CA S
Eiz aguirre Po rtas Do lo res, 3.
a
Santa Escue-
la 12, Oriz aba.
S C H E L T E M A Y K E B E L
AI BERES - VERACRUZ
Co m e r c i a n t e s e n Ta b a c o e n r a m a
Independencia, n. 77 AP
a r t a d o
33
VERACRUZ
Oable: K E B E L , Ve racruz
Deps ito permanente d e tabaco d e San
And rs Tuxtla, Valle Nacio nal, Ojitlan,
Acaycam, Playa-Vicente, Tlapaco yam, etc.
702 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE VERACRUZ L L AVE
^ F armacia de Htra. Sra. de G uadalupe
D E S O R M A X & t *
Cal l e d e laI nd e pe nd e nci a, n. 30
VERACRUZ
En es ta cas a se e ncue ntra s i e mpre el me j o r s urti d o d e Med ici-
nas pate ntad as , Dro gas yes pecialid ad es farmacuti cas ; recibe co n
to d a o po rtuni d ad to d as las nue vas pro d ucci o ne s me d i came nto s as
e uro pe as yame ri canas ygaranti z a la legitimid ad d e ellas , as co mo
^ ^ el mayo r e s me ro , e qui d ad y pro nti tud en el d e s pacho . WJ J T
Mendiz bal Miguel, 4.
a
Av.
a
Libertad 12, Orlzaba.
Moreno Miguel, 7.
a
Libertad 21'/2,
Po rtas Rafael, 3.
a
San J o s 14,
Rincn Leo po ldo , 5Mayo 26,
Snchez Lo renz o J ., 1.
a
MI . Escandn4,
Valverde Luis, 1.
a
Av.
a
Libertad 1,
Vz quez Francisco G., 4.
a
Campana 12,
Vignon Ed uard o , 5.
a
Santa Escuela 34,
Vigno n Luciano , 1.
a
San J o s 1.
B ustamante J o s, calle Principal, No gales
Ro sain Luis B . calle Principal, No gales,
Pard o B ernab, Tenango ,
Ariz a Pablo , San Diego , Cosamaloapam.
ServinJ o aqun, Refo rma, Co sautln Coatepec.
B lz quez Leo po ldo P., 2.
a
Principal,
B ernard Flix, Plaz a de Armas,
Gmez Dr. J o s, 1.
a
Pro greso ,
Ro Arturo del, Merced 26, Veracruz .
B ecerray C.
a
Sucs. R., I ndependencia42,
Molina Moiss, 5de Mayo 59,
Varela Anto nio , I ndependencia 73,
Ramo s Mucio, Zarago z a 10,
H errera Enrique, I ndependencia 28,
Serralta Salvado r, Salinas 14,
Desormaux y C.
a
, Independencia 30, Veracruz .
Carrillo y C.
a
, Vicario 25,
Lo mo naco Angel, 5Mayo 32, j>
Garca y C.
a
, Av.
a
Libertad 2,
Snchez Miguel P., P.
a
Do blado , Soledad
H ernnd ez y C.
a
Francisco , Av.
a
Chz aro 62,
Tlaco talpam Veracruz .
Carmo na Manuel, Allende 112, Alvarado , Ve-
racruz .
Ochoa y C.
a
, S. Carlo s, San Carlo s, Veracruz .
Ramo s Ant.,P.
a
Co nstitucin, Medelln
Garca Leo po ldo , Co nchaperla,
Trigo s I ldefo nso , Emparn 1, X alapa.
Po z o s J o sM.
a
, Daz Co varrubias 22,
Rivera Cambas J o s, 1.
a
Lucio 4,
Medina B enito J ., 2.
a
Lucio 2,
Casas Ro do lfo M., 1.
a
Lucio 10,
Garca Figuero a Agustn, 1.
a
Alato rre 1,
Prez Redo ndo J uan, id. 5,
Armas Frane." de P., Principal 185, Crdo ba.
Ramo s Agustn, Palma 188,
Chvez Ernesto , Aduana 23, *
Gmez Emilio , Principal,
Vz quez Severo, id . 319,
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE VERACRUZ L L AVE 703
l / A / V M V V f W W W
V I Y A H = SUCESO RES
Avenida IMIorelos, XHJ LJ OCL. 11
V ERA CRUZ (Mxico )
B A N QUE R O S C O M I S I O N I S T A S
Agencia LLOYD'S
CORRESPONSALES DE LAS C MARAS DE SEGUROS
de Liverpool, Ne w- Yor k, T rieste, Barcelona y G nova
A A A / V A A
Mo rales Filomeno, id. 173, Crdoba.
Ceballo s I gnacio , H idalgo 169, Minatitlan.
Cordier I sido ro L., Correo Viejo,
Frank Emilio, Coln, Coat.z acoalcos
H errera Daniel, I guald ad , Tanto yuca.
CA NTI NA S Y B I L L A RES
Albario Avelino , Estacin, Oriz aba.
B ernand J uan, 3.
a
Calvario 21,
Valleti Flix, 1.
a
Refo rma 1,
B ravo Alfo nso M., Plaz a de Armas,
Champio n Emilio , calle Principal, H uatusco .
Altamirano Manuel, 1.
a
Zarago z a, Co atepec.
Martnez Carlo s, 1.
a
Principal, 9
Vivero s de Glvez Franco ., 2.
a
Galeana,
Mirambell y Casamaj. I nd ep.
a
34, Veracruz .
Garca Alipio , I ndependencia 33,
Ro gi Vicente, I ndependencia 1,
Oropez a Francisco B ., Av.
a
H id algo 48,
Cas tro Toms, Benito Jurez 7,
Po rtella Ramn, Av.
a
Co rts 5,
Arias Angel, Zarago z a 7,
Valle J o s, Arista 20.
Daz Alvarez Ramn, Playa 21,
Ro drguez y C.
a
(S. en C.), I nd ep.
a
20,
Coya y C.
a
J o s de, 5de Mayo 41,
A A A A A A
Murillo J uan B ., Playa 27, Veracruz .
Penedo J o s, Mg. Lerdo 21,
Calvo B arcia J o s, Refo rma 16,
Ro maguera J ., B. J urez 47.
Lpez Vlez Manuel, Co rts 37,
I maz Andrs, I ndependencia 98,
Castro Manuel, Playa 1,
Ordez y H na. Severo, K iosco Plaz a,
Zangro niz J acinto , M. Lerdo 2,
Ro jas y H no ., Aguado res 178, Tlaco talpam.
Urrutia Angfl, Leand ro Valle, 2, X alapa.
Baez Pablo , 1.
a
de Lucio 1,
Crdoba Francisco , 2.
a
Gtez . Zamo ra 19,
Caraz a Mariano , Lerdo 2,
Alvarez Arenas Manuel, Estacin,
Pasto riz a Anto nio , 1.
a
Alato rre 3,
Ramrez J o s, Ferrn 5,
Villegas Rafael, Arista 6,
Amador y H ernndez Nsto r, Zo ngo lica.
Ro usset Eduardo , Principal 154, Crdo ba.
B arcia y C.
a
B ernard o , Principal 154,
Daz Pedro , Teatro P. Daz ,
Lpez Leopoldo, Telgrafo 828,
Mestres Ricardo , H id algo 187, Minatitlan.
Carpinter F. W., Ferro carril, Co atz aco alco s.
DI RECTORI O DEL ESTADO DE VERACRUZ LLAVE
Gil y C.
a
, H idalgo ,
Coatz acoalcos.
CO MI SI O NI STA S
Lpez y Lugo Telesfo ro , 2.
a
de la Parroquia 5,
Orizaba.
Pard o Miguel, 2.
a
S. Rafael 4, Oriz aba.
Lo nstau Dionisio, B enito J urez 9, Veracruz .
Mndez y C.
a
Ped ro G., Zamo ra 2,
Daz Gonz alo, I ndependencia 12,
Olz aga Suc. J o s de, id. 13,
Cibet y Ro ustn, Playa 19,
Villanueva Ruperto , I ndependencia 21,
Milln Ped ro G., Zamo ra 21,
Meulener J o aqun, I ndependencia 17,
Po nce y C.
a
R., id. 10,
Muoz F. P., id. 17,
Prez J o sAnto nio , Nava 29,
Pasquel J uan R., Pas to ra 10,
Do curro Manuel, 5Mayo 20,
Martnez y C.
a
Suc. C. A., Playa 9,
Newman M., id . 9,
Castaeda y C.
a
M., id. 1,
Garca Martn C., Nava 5,
Prez y Aldama, Triguero s 7,
Semp J o rge, Playa y Merced,
Gonz lez Pags J o s, F. C. I nt. Oc.
I Lo schmann y Ludewig, I d ., Co atz aco alco s.
Paso L. T. del, Coln,
Pea J o s,
Garca Francisco , Co mo nfo rt, J ltipam.
Montoto H no s., Mercado, Txpam.
ViyaH nos. Suc., Av.* Morelos 11, Veracruz.
B using y C.
a
Guillermo, Veracruz .
Express I ntero cenico , 1.
a
Lucio 1, X alapa.
Fernnd ez Manuel A., Lerd o 13,
Gand arillas I gnacio D., Av.
a
Coln,
Salvarrey y C.
a
J ., d. 71,
CURT I DUR A S Y T A L A B A RT E R A S
Avila Nsto r, 4.
a
Do lo res 6, Oriz aba.
B lanco J ulin, 1.
a
Curtido res 5'/a,
J uarico Angel J ., 5.
a
H idalgo 7,
Mo ntferrand Alpiniano , 1.
a
Pte. Gallardo 6,
Oriz aba.
Osorio I sidro , 2.
a
Puerta Grande 4, Oriz aba.
Ro drguez I gnacio , Pte. Gallardo 8,
Cerrilla Miguel, 2.
a
Av.
a
Coln 1,
Ro sas Guadalupe, 2.
a
Escamela 4,
Tapia Luis, 5.
a
H idalgo 7,
01 vera Eduardo , Ribera Pro greso , Co atepec.
B oncbez Eduardo , Morelos 42, X alapa.
Snchez y C.
a
Manuel, Estad o 2 ,
CANT INA CO LN de T O MS CAST RO
Calle Benito Jurez, n. 7.VERACRUZ
GRAN SURTIDO de V i n o s , L i c o r e s y Co n s e r v a s a l i m e n t i c i a s
G UI L L E R M O B US I N G Y C -
SUCESORES
V E R A C R U Z
Gran Almacn de Ropa
Comisiones y Consignaciones fle productos fiel Pas
AG E NC I A DEL A MAL A I MPE RI AL AL E MANA
H A MB U R G A M E R I K A L I Nf 2 vapo res mens uales
La lnea de HARRISO N
V apo re s i ngl e s e s d e L i ve rpo o l - 2 viajes al mes
Seguros contra incendios * * Seguros martimos
V E N T A d e l o s m s r e n o m b r a d o s h i l o s p a r a c o s e r
Famo sa agua mineral de mesa:
y legitimo Whi s ky Es co cs de B ro wn, marca: Cuatro co ro nas.
SUCURSAL EN H AM B URGO ( AL EMAN IA)
B . DESEB RO CK : Al s te rd amm, nm. 38
I M P O R T A C I O N E S D I R E C T A S
Avenid a Co ln, 71 * Apartad o n. 60
J A L A P A (V e r a c r u z , M x i c o )
REPRESENT ANT ES D E CASAS EURO PEAS
Actuamo s en un centro cafetero por excelencia,
del Estad o de Veracruz , y nuestras co mpras y expo r-
tacin Euro pa de dicho grano son co nsiderables.
En nuestra casa se encuentra el nico depsito
de co nservas de laacreditada marca La Cas t rea,
de los Sres. Salvarrey y Cerro H ermano s, de San-
tand er y Castro Urdales. (Vase lapgina xxxvm del
Apndice del tomo primero de esta o bra.)
y
COMISIONES EN GENERAL
DI RECTORI O DEL ESTADO DE VERACRUZ LLAVE 707
S A L C E D O z> O
I A
Qm
APART AD O 111 APART AD O 115
C. GMEZ PALACI O, Durango Capuchi nas , 5.MX I CO D. F.
M A QUI N A R I A P A R A L A A G R I C UL T UR A
O L I V E R ( HI L L E D P L O WS .
, Rearas rut tAce or mt Cioif
Ptowfas.
I I ND.U.SA.
A G E N T E S
d e f bri cas e xtranj e ras
Trillad o ras
Segad o ras
.Arados disco
TODA GLASE DE I MPLEMENTOS PARA LA AGRI CULTURA
Viveros Anto nio , Allende, X alapa.
Arvalo Luis, Sta. Filo mena37, Coscomatepec.
CA MI SE R A S
Alvarez H ija de, I ndependencia 31, Veracruz .
Rivas Angel, M. Lerdo 15,
Tun yRuiz , Vicario 9,
CA SA S DE H U SP E DE S
Ubeda Len yDuque, 2.
a
Playa 19, Veracruz .
Riz o Tefilo, Vicario 4,
Chacn Felipe, J . M. B etanco urt 44,
Gonz lez So lar Francisco , Playa 25,
Crusat Vives J ., J . M. B etanco urt 14,
Cuesta Lago s J . M., Condesa 77, . >
Lpez Anto nio , Zarago z a 8,
Mndez Modesta, Av.
a
Coln 63, X alapa.
H errera Manuel M., 1.
a
Alato rre 1,
Aparicio Emilio yL., id. 7, . >
Valdez Ro mualdo , Mig. Palacio 3,
DRO GU E R A S
Serralta Salvado r, I nd e pe nd 36, Veracruz .
MUller Suc. G-, Vicario 21,
B arragn yGlegg, H idalgo , Txpani.
Echeverra yCastillo ,'I turbid e, .
F A B RI CA S DE CI GA RRO S Y E X P E NDI O S
Petterso n y C.
a
Suc. Axel, 5.
a
Libertad 27,
Oriz aba.
Villa yH no Suc., 3.
a
Refo rma 9, Oriz aba.
Madraz o J o s, M. Lerdo 3, Veracruz .
Mamoa Asuncin O. de, I nd epend 35,
Gutirrez Librad o , M. Lerdo 27,
Ascorve Eduardo L., I ndependencia 6,
Valds Flo rencio , id. 95,
Arteaga yC.
a
F., Zarago z a 21,
Ro drguez J uan, J az mn 13,
Snchez Ramn, Av.
a
Co rtes 54,
B alsa yH no ., Miguel Lerdo sin nm.,
Pinto Limid. L yH , Zarago z a 36,
Capdevila H no s. Suc., Zamo ra 19,
B lanco Anto nio , M. Lerdo 7,
Sego via Francisco , 3.
a
Zarago z a, Co atepec.
F B RI CA S DE P U RO S
H irsch Maximiliano , 1.
a
S. Miguel 2, Oriz aba.
Ruiz y Campa J es s , Parro quia, Co sama-
lo pam.
B alsa yH no., M. Lerdo sin nm., Veracruz .
Pinto Limited L yH , Zaragoza 36, i>
Capdevila H nos. Suc., Zamora 19,
Garca Manuel P., B. Jurez 4,
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE VERACRUZ L L AVE
Madraz o y Co rrales, Playa 27, Veracruz .
B lanco Anto nio , M. Lerdo 7,
Linera Francisco A., Arista 23,
Ortega Fernand o , I ndependencia 80,
Gabarro t yC.
a
Limitada E. (vase pg. 686),
X alapa.
Mans y Oropesa, Mario 22, Veracruz .
Snchez Rivero ll J o s, I nd epend 58,
Mora y Lpez J uan, Zarago z a 27,
Piera J o aqun, J . M. B etanco urt 12,
Lpez Eugenio , Zamo ra 38,
Silvarn J o s Anto nio , Aguado res 261, Tlaco-
talpam.
Alavez hijo Fran.
0
, Sta. B rbara 202, Tlacol-
talpam.
J imnez Nicols R., Sta. B rbara sin nm.,
Tlaco talpam.
Garca Simn R., Callej. Gallo s, Tlaco talpam.
Gabarro t yC.
a
Eugenio ,2.
a
G. Zamo ra,X alapa.
Agnilar y C.
a
Adalberto , 2.
a
P. Daz 1,
Ro cha Manuel M. Suc., Enrquez 11,
Pinto L. y H ., Alcalde y Garca,
F B RI CA DE CERI L L O S
Mendiz bal y C.
a
, Av.
a
Libertad 94, Veracruz .
Agnilar y C.
a
Adalberto , Arteaga 9, X alapa.
F A B RI CA S DE A GUA RDI E NT E
Manz ano Miguel. Sto. Domingo, Papantla.
Comp.
a
Destilado ra, B oca del Monte, Maltra-
ta, Oriz aba.
Mo lina H erlind a, Zozocolco de H idalgo , Pa-
pantla.
Reyes Felipe, id., Papantla.
F B RI CA S DEA GUA S GA SEO SA S
Mo ntero Fran.
0
S., M. Lerdo 5, Veracruz .
F B RI CA S DE CERV EZA
Lpez Agustn, Av.
a
Co rts 58. Veracruz .
Viga Ramn de la, F. Carral 32,
Manuel Desiderio , J . J . H errera, X alapa.
Cervecera Moctez uma S. A., Oriz aba.
Flo res N., Av.* Morelos 10(vase la pg. 681),
Oriz aba.
F B RI CA S DE CH O CO L A T E
Elicechi Sue. J ., Callej. Sta. Mara 1y 3, Ve-
racruz .
Mora Dio nisio de la. Daz Co varrubias 3, X a-
lapa.
F B RI CA S DEH I L A DO S Y T E J I DO S
Arango de Escandn hijo s G., Cocolapam,
Oriz aba.
8
D RO G UERIA VERACRUZANA
D E
Gr. Mller Sucesores
I mportadores en grande escala de drogas, perfumes, medicinas
de patente, papeles para empaque, tlapalera, etc., etc.
F A B R I C A N T E S
d e l as Pi l d o ras az te cas anti bi l i o s as
VERACRUZ -- Vicario, 21
Cable: Mllerco - Veracruz. Apartado de Correo, 37
FAB RI CA DE TAB ACOS Y CI GARRO S .
DE
BALSA y H" - Ve r ac r uz
FUNDADA EN18G9
AL MACN D E TAB ACO EN RA MA
Marcas de tabaco s : La Prueba, F lor de Balsa, G lorias de Coln
pn L i i ^o i
66S
5,
aS
,
ma
? '
Cas
'
s e e m
P
l e an
mejo res materiales que se co sechan
V A L I F w J S mf f f ?
d
?
a S
'
e n
,
tre l as c ual e s
fiaran, en primer trmino , las de"
pro pied ad
P 60 qU e e ne e St a C as a t e r r e no
? Po rtaci o ne s d e su
MARCA DE CI GARRO S:
LA ME RCANT I L
Cigarro s estilo habano , elabo rad o s co n el mejo r papel cataln, d e algo d n, d e berro s
d e anacahuita, d e o ro z uz y d e trigo , y co n excelentes materiales , entre lo s que po r su fin
aro ma, buen gusto y buen ard e r, s o bres alen lo s que pro d ucen los terreno s tabacalero s
que pertenecen la Co mpaa Co lo niz ado ra d e la co sta o riental d e Yucatn
L . y H . P I N T O - L i m i t e d - S A
Y E R A O R U Z
F abricantes de T abacos de l as acreditadas marcas "E L D E S T I N O " "L A U N I N "
VI STA GENERAL DEL EDI FI CI O DE LA F B RI CA DB TAB ACO S
Al mace ni s tas d e Tabaco e n rama
de las mejores vegas de esta costa
D E P S I T O D E M A D E R A D E C E D R O S UP E R I O R
J . B . FO SS Y COMP.A - CARB N Y CQK E. - GANTE, 2. - MX I CO . D. F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE VERACRUZ L L AVE 711
E. Gabarrot y C* Limd.
JA L A P A ( V E R A C R UZ)
F a b r i c a n t e s yC o s e c h e r o s de T a b a c o s
Ma r c a de F br i c a:
EL VALLE NACIO NAL
Premiada con Medila de Oro en la Exposicin Universal de Pars 1889-
Meda a, Exposicin de Chicago 1893; Gran Premio, Exposicin de Lyon 1894;
Medalla de Oro, Exposicin de Londres 1895.
NICOS PROVEEDORES DE LOS GOBI ERNOS DE
FRAN CIA, AUSTRIA Y HUN GRA
Ms de 100 vitolas variadas. Precios sin competencia.
Depsito general de tabaco en rama de las vegas de Acayucan, Valle
Nacio nal, San Andrs Tuxtla, y H uimanguillo .
^Vas e l apgi na Q83)
C.
a
I nd ustrial de Oriz aba, Cerritos, Oriz aba.
Fernndez del Ro Manuel, Lo s Puentes ,
Coatepec.
Fuente H no s. Manuel, Molino San Ro que,
X alapa.
Cerdn Severo, El Dique, X alapa.
Manuel Suc. Emilio , LaPro bidad,
Garca Teruel Carlo s, Lucas Martn, B ande-
rilla, Oriz aba.
F B R I C A S DE H I E L O
Llarena yC.
3
(S. en C.), Condesa s/n., Vera-
cruz .
F B RI CA S DEGA S Y L U Z E L C T R I C A
Murpby Cstula H . de, Av.
a
Libertad , Vera-
cruz .
F B R I C A S DE J A B N
Garca y C.
a
Dionisio, Av.
a
Libertad 93, Vera-
cruz .
C.
a
El Fnix, Chz aro 65, Tlaco talpam.
Villegas Fernand o , J alitic 32, X alapa.
F B R I C A S DE L I C O R E S
Cos Dionisio S., Av.* Corts 91, Veracruz .
Vz quez y C.
a
Snc. S., Libertad 32,
Chinchurreta y C.
a
J ., Co rts 97,
Abascal y C.
a
, H uaca 59, Veracruz .
Urquio la H nos., Ocampo 31 al 37,
Gutirrez y Cruz , Av.
a
del Cristo 8,
F B RI CA S DE P L V O RA
Alcntara Flo rencio , La Perla, Oriz aba.
Virgilio Francisco , Camino Nacio nal, Tenan-
go , Oriz aba.
F B RI CA S DE H A RI NA S
(Molinos de trigo)
Sota Severino , 1.
a
Real Vieja 19, Oriz aba.
To rre y C.
a
Suc., La B o rda 4,
Vivanco y C.
a
Angel, Ojo de San Pablo ,
Po utrier Flix, Av.
a
Coln 119, X alapa.
F B R I C A S DE SO MB RE RO S Y SO M B R E R E R A S
Valds H nos., Independ 38 fbVeracruz .
B arro s Murillo Suc., I ndependencia 41,
AvilaJ o sde J ess, Callej.Triguero s 11,
Camarillo Francisco , 1.
a
5Mayo 35, Oriz aba.
Malpica Lo renz o , 1.
a
Zamo ra, Co atepec.
Ortiz Anto nio J ., Chz aro 45V, Tlaco talpam.
Claudio Angel J ., id. sin nm.,
F B R I C A S DE R O P A
Pedro Villa y C.
a
, Puente de la B o rda3.
F A B R I C A DE L I B R O S E N B L A N C O . - R . DE S. N . A R A L U C E , C A L L E J N ST A . I N S, 5. - MEXICo!
HVCa n u i e l 3?- G a r c a
F B RI CA DE PURO S
L A R I C A H O JA E L B R I L L A N T E N E G R O
V ERACRUZ
S. AN DRES TUXTL A
- SAN AND RES T UXT LA
Cal l e de Beni t o Jurez, n. 4
VERACRUZ
DI RECTORI O DEL ESTADO DE VERACRUZ LLAVE 713
I x Perla
y
l a Istrial Mexicana
DE
MADRAZOJJORRALES
FAB RI CANTES Y ALMACENI STAS
de T abaco fino
Calle de l aPl aya, 27 De ps i to : Lerd o , 1
Apartado 59VERACRUZ
C I G A R S MA K E R S
AND
DEAL ERS I N TOBACCO L EAF
Pl aya Stre e t, n. 27 P. O . B o x 59
Ve r a c r uz (MEXICO )
FO TO GRAF AS
Castro B erguer A., 1.
a
Refo rma4, Oriz aba.
Daz Lucio , 6.
a
Refo rma20,
Daz Ramn, 2.
a
Refo rma 7,
I bez Elias, Zamo ra 8, Veracruz .
Ag ero Diego Y., I ndependencia 64,
EL ART E
I F L b r i o a c i T a b a c o s
Capdevila H- Sucesores
Elabo ra s us tabaco s co n rama
d el Valle Nacio nal y d e San An-
d rs Tuxtla.
Tiene en pro pied ad la afama-
d a vega El Mi rador en el Valle
Nacio nal.
Calle Zamora, n 19
APARTADON. 60 CABLE: Ar t e
V E R A C R UZ
Ascencio H no s., J . M. B etanco urt 7, Veracruz .
B enitez Daniel, calle Veracruz , Crdoba.
Caldern Anto nio , calle Mxico,
FUNDI CI O NES
Fo ngerat Ped ro , 3.
a
Ango stura 29, Oriz aba.
H o lz hemier J o rge, Av.
a
Cristo 70, Veracruz .
F abrica cls T abacos Li ILUSIO N^ i s Mans y O rcpesa
VERACRUZ
Calle de Vi cari o, n. 22 Apart ado postal n. 55
- D i recci n t el egrf i ca: M A U S
VI STA DB LA F B RI CA DE TAB ACO S L A I L U S I N
Lo s l abrad o s d e e s ta fbri ca s e garanti z an co mo d e lo me j o r y ms s e l e cto e n s abo r y aro ma,
pue s hay es pecial cui d ad o e n co ns e rvar la mi s ma liga d e s us mate ri al e s . Las ramas que e mpl e a
s o n d i las ms acre d i tad as vegas d e San And rs Tuxtla, Valle .Nacio nal y Acayucan. So n d e lo s
me jo re s puro s que se fuman, en co mpe te nci a co n lo s d e las fbri cas ms acre d i tad as d el pas .
Lo s precio s s o n e qui tati vo s l 'i d i us e lo-i puro s d e h \ I L U S I O N , d e MA . US 1f
O U O P E S . 1 L , V E K . % C R C J . Se vend en en lo s principale s e s tabl e ci mi e nto s .
D irjanse los pedidos: MAUS Y O RO PESA, VERACRUZ. Apar t ado 55.
1
FAB RI CA DE RO PA H ECH A
Pue nte d e la B o rd a, nm. 3
PRECIOS SIN COMPETENCIA
ESCULT URAS RELIG IO SAS. R. D E S. N . A R A L C E , C A L L E J N STA. I NS, 5. M E X I C O
716 DI RECTORI O DEL ESTADO DE VERACRUZ LLAVE
B eberid o J o s , Telgrafo 100, Crd o ba.
Cald ern de B . Vicenta, Principal,
Alegra Cecilio , Co ln, Co atz aco alco s.
Pl az a y H no . M., id .,
Po rtas Rafae l, Mercad o , Txpam.
I M P R E NT A S
Agnilar J uan C., 5.
a
d el Calvario 16, Oriz aba.
Co ntel J o s , 1.
a
Refo rma 36,
Franch Pablo , 2.
a
Av.
a
Libertad 3,
H arri s Egln, 4.
a
B eneficencia9 */t
Rebo lledo Anto nio M., 1.
a
Principal, Co atepec.
Vega Enrique H ., 2.
a
Zamo ra,
Pepn y C.
a
A., I nd epend encia 26, Veracruz .
Led es ma J o s , J . M. B etanco urt 32,
H ernnd ez y C.
a
G., I nd epend encia 23,
Palanca Francisco , 5 de Mayo 35,
Mirand a Francis co J ., I nd epend encia 4,
B lanco Aceved o Vcto r, Co nd esa 31,
Malpica Mara d e S. S., S. Cris tbal 126, Tla-
co talpam.
Mend iz bal Co ncepcin V. de, 3.
a
Zarago z a 3,
X al apa.
J U GU E T E R A S
Alegre Mauro , 4.
a
d el 5 de Mayo 13, Oriz aba.
Peyrot Alfredo I ., 3.
a
Dolores 5, Oriz aba (va-
se la pgina 681).
H O T E L E S
Acho tegui J o s R., 3.
a
S. J o s 9, Oriz aba.
Alamillo Rafae l, Labo rd a 1,
Carrillo Gus tavo , I
a
M. Escand n 1
Lpez Victo riano , La Borda 1,
Sieni Napo len, id. 5,
Duplaa Clementina, 1.
a
Principal, Co atepec.
Lpez y C.
a
M. R., Miguel Lerd o 23, Veracruz .
Pumare s Manuel, I nd epend encia 31,
Daz y C.
a
Francis co , Zarago z a 2,
Altarriba y C.
A
B aud ilio B ., Gran Hotel y Res-
taurant M A D R I D , Playa 19, Veracruz .
Camino Alfo nso , Pl aya7,
Lpez y C.
A
A., Gran Hotel, Lerdo 3, X alapa.
Guilhemarnand Ed., Hotel de Mxico, Veracruz .
Fernnd ez y Go nz lez Manuel, Hotel de Orien-
te, Veracruz .
Diez Ped ro , Chz aro 54, Tlaco talpam.
B eltrn Paul a F. R. de, id . 63,
Zamud io Rafae l F., Libertad s/n, Alvarad o .
Lpez y C.
a
Alberto , Lerd o 3, X alapa.
B aiz Pablo , 1.
a
Lucio 1,
Limn Manuel, H . y H ernnd ez ,
VI STA DE LA FA B EI CA DE L I CO B EB L A I N D U S T R I A L
Reco mend amo s es ta impo rtante cas a co mo una de las principales
d e la Repblica, po r la excelencia de s us cald o s .
Las marcas de cognac de la Libertad, 1810, Ancla y otras
son solicitadas con empeo.
ESPECIALID AD EN VINO S
Avenida de la Libertad, nms. 32, 34 y 36. VERACRUZ
L a I n d u s t r i a l
G RAN F BRICA D E T O D A CLASE D E LICO RES
DE
L i p n 0 / 1
Y E R A C R U Z
LA PRUEBA
GR A N F B RI CA DE L I CO RE S
Esta acred itad a casa tiene el gusto de o frecer sus favo reced o -
res to da clase de excelentes lico res, as co mo el muy co no cido
CO G NAC CAMPANA
ESPECIALIDAD EN VINOS T ANISADOS
Avenida d.e Corts, 91 Reforma, 33
s r
0

V E R A C R U Z
DI RECTORI O DEL ESTADO DE VERACRUZ LLAVE
J O Y E R A S Y R E L O J E R A S
Mayo rga Miguel M., 3.
a
S. J o s13, Oriz aba.
Mathey Do ret Augusto , 2.
a
Libertad 4,
Ortega Carlo s, 2.
a
5de Mayo 8,
Ramrez Manuel R., 1.
a
Refo rma37,
Lpez B enjamn, 2.
a
Principal, Coatepec.
Villegas Angel, J . M. B etanco urt 7, Veracruz .
Reyes J o s M., I ndependencia 54,
Az eguiz y C
a
Esteban, J . M. B etanco urt 9,
H ernnd ez Perfecto , id. 14,
Ruiz Salvado r, Vicario 17,
Vz quez Perfecto , Miguel Lerdo 9,
Melndez Luisa B . de, I ndependencia 47,
L I B RE R A S Y P A P E L E R A S
Gonz lez J uan Z., 2.
a
Libertad 35, Oriz aba.
Ro drguez J imnez R., Zamo ra 5, Veracruz .
Mirand a Francisco J ., I ndependencia 93,
Pernia Pedro Z., Miguel Lerdo 17, >
L ENCER A Y O TRO S A RT CUL O S PA RA RO PA
Alonso Esteban, 5.
a
5de Mayo 7, Oriz aba.
Alo nso Mauro , 2.
a
5de Mayo 32,
Armada y C.
a
Ped ro , 3.
a
Sta. Escuela 33,
Caffarel Agustn, 1.
a
5de Mayo 34,
Castellano s Leandro , 6.
a
5de Mayo 18,
Chabrand Luis , 3.
a
Mercaderes 10, Oriz aba.
Fernndez H errero J o s, id., 23,
Pato cbi Gerardo , 3.
a
S. J o s 13,
Pato chi de B ollani E., id., 14,
Ricken J aco bina, 1.
a
Abasolo 1,
Ro drguez de To rres M., 3.
a
Sto s. Deg.7,
Ro mn Flo res Vicente, 1.
a
Libertad 2,
Saldaa Rafael, 3.
a
Stos. Dego llado 6,
Sota hijo s Severino, 4.
a
Sta. Escuela 28,
Trujillo Flix, 3.
a
Stos. Dego llado ,
Ureta Rufino , 3.
a
S. Rafael 21,
Villa Pedro , La B o rda 3,
Lato rre Miguel, Pro greso , H uatusco .
Delgado Fernand o N., 2.
a
Principal, Coatepec.
Fernndez Crespo Lo renz o , 1.
a
H id algo y
2.
a
Principal, Co atepec.
Garciguerra Federico , 1.
a
Pro greso ,
Ginot Francisco L., Plaz a Mercado,
Martnez Manuel, 1.
a
Pral. y Zarago z a,
Nacbn y H no . Aquilino , id. y Zamo ra,
Zaldo H no s. y C.
a
, Salinas 20, Veracruz .
Aragn y Sobrino J ulin, Zarago z a,
Strucb y C.
a
Gustavo , Miguel Lerdo 39,
B sing y C.
a
Suc. Guillermo , id. 25,
B enito y C.
a
C., Vicario 8,
l r\ deper\ der\ ci a N?
C o n s t a n t e s u r t i d o e n e l s o m b r e r o de p a j a
Inglesa j Jipijapa
G RAN F BRI CA D E LI CO RES Y VI NAG RES
T X r q . - u . i o l a . y H e r m .
0
J U A N P R Q U I O L A A N A S T A S I O R Q P I O L A
Oeampo, 31 al 37.-VERACRUZ
P dase C og nac, V erm ou th, G inebra, A n s, T eq u il a ma r c a E L G UI L A
E SPE C I AL I DAD E N V I NAG RE S Y AL C OH OL E S
Es ta acre d itad a cas a trabaj a co n capital pro pio ypre s ta s us
marchante s , mayo re s ve ntaj as que ni nguna o tra. Pro nti tud e n
el d e s pacho . Equi d ad e nlo s precio s y co ns id e racin e nlo s
plaz o s d e ve nta.
J . B . F O S S Y C QM P . A CARB N Y CO K E. GANTE, 2. MX I CO . D. F.
DI RECTORI O DEL ESTADO DE VERACRUZ LLAVE 721
Seemann, Ramo s y C.
a
, I nd ep.
a
43, Veracruz .
Ramo s y C.
a
Ro muald o , Vicario 6,
Mantecn yC.
a
G., I nd e pe nd y Aris ta,
Ulibarri Saturnino , I nd epend encia 39.
Co rnejo y C.
a
G., Vicario 10, >
B enito y l i no . J uan, Po rtal Mirand a 3,
Sanz y de Pablo , I nd epend encia 34, -
Lang S., Miguel Lerd o , 23,
J uano yC.
a
Francis co , I nd epend encia 59,
Snchez J o s M.
a
, id . 61,
Carretero yGarca, id . 61,
Calleja Ramn, Triguero s 3,
Go nz lez B ald o mero , I nd epend encia 93,
Fernnd ez Manuel, id . 69,
Muo z Amad eo , id. 59,
Lpez yCo mp.
a
Manuel, P. Zarago z a nme-
ro 184, Tlaco talpam.
Crespo Suc. I gnacio , Av.
a
Chz aro 46,
Mo rn Lo renz o , id . 45,
Garca Felipe, P. H id algo 124,
Nieto yC.
a
Manuel, Leand ro Valle 1, X alapa.
Olivier H no s ., Enrquez 4,
J uano Demetrio de, id. 12,
Trabanco Dio nisio , S. Lucio 12.
Fo rz n Anto nio , id . 14,
Manuel J o s , Calle Lerd o , X alapa.
H ernnd ez Prez Aurelio , 1.
a
Alato rre 11,
Alvarez J uan, Principal 297, Crd o ba.
B enito A. Rafael, Tes tam.
a
id .,
Ro gai J o s efina de, id . 150,
Surez Remigio , id . 186,
Yrao la y H no . Silvestre, id . 310,
Do mnguez I gnacio , B ravo 10, Co sco matepec.
Mo rtera I s id ro A., La Palma, Acayucan.
Po nz o J o s , Ocampo ,
Miravete y C.
a
R., J . Enrquez ,
Aguirre Timo teo , id .,
Co rte Salus tiano J . d el, Co rralnuevo ,
Tahn Alejand ro , Po rfirio Daz , S. J uan Evan-
gelis ta, Acayucan.
Aguilera J ul i n, id. id .,
Daz Do sai J o s , id . id .,
Malpica yC.
a
Matas , id. id .,
Carrillo J uan C., H id algo , Co atz aco alco s.
Daz y Lo renz o , Mercado , Txpam.
Arte aga Manuel G., id .,
B etanco urt Ad o lfo , Mis antla.
MUEB LER AS
I z az o la J o s I ., Zamo ra 4, Veracruz .
J USTO PRIETO YC.
A
F abricantes de velas de todas clases
Calle del Cristo, n. 33-V E RAC RU Z
CI9t>m
Con todos los aparato s modernos, propios para esta industria,
se est instalando de un modo perfecto y acabado esta impo rtant-
sima Fbrica de velas, con amplios departamentos en un sun-
tuoso edificio.
Nada queremos decir respecto la clase de sus productos, dejn-
dolo juicio del inteligente pblico que nos favorece y seguir fa-
vorecindonos; nicamente nos permitimos observar que en calidad
y precio puede y podr competir con las principales fbricas de la
Repblica.
G RAND HO T EL D E MEXICO
VERACRUZ
ED. GUI L H EMA RNA UD PRO P.
Ce magnifique H tel splend id ement situ en face de laDo uane et du d barcad re des passa-
gers et do minant la mer, co ntient 80 chambres amnages au go t euro pen avec lumire et
so nnettes lectriques et po ssde to us les avantages et to ut le co nfo rt que l'on peut exiger d'un
tablissement d e ce genre. La pro pret la plus minutieuse, l'irrpro chable co rrectio n du per-
sonnel, la pro mptitude du service et le go t qui y prsid ent en font assurment le meilleur et le
plus achaland d es htels de cette ville. B ains d ans l'htel to ute heure du jo ur. Chambres
po ur familles. Salle manger po uvant co ntenir 150 pers o nnes . Cuisine abso lument franaise et
cave d es mieux asso rties. Co nso mmatio ns de lgitimit authentique et d e ler cho ix. B anquets.
Service la carte et do micile. Prix mo d rs.
, This ho tel splendidly lo cated in fro nt of the Mole with view to the sea has 80ro o ms fur-
nished at the Euro pean style with bells and electric light and all acco mo datio ns, required to an
bo tel ot this class. The best service that can be d esired in this po rt will be found here. B aths.
K ooms for families. Dining roomwith capacity for 150perso n. French co o king. Wines of the best
brand s. B ar-Ro o masso rted with the mo st legitime liquo rs. B anquets.
Este magnfico H otel, situado frente laAduana yal Muelle Fiscal, do minando el mar
co ntiene 80cuarto s amueblad o s al gusto euro peo con luz y llamad o res elctrico s, y po see to d as
las ventajas y bienestar de un establecimiento de es taclase. La limpiez a minucio sa y el irrepro -
chable servicio de su perso nal, hacen de este H otel el mejo r y preferid o de este puerto . Cocina
abso lutamente francesay vinos de lo s ms finos. Lico res d e legtima pro ced encia y de primera
clase. B anquetes. Servicio la carta, y domicilio.
P R E C I O S MD I CO S
DI RECTORI O DEL ESTADO DE VERACRUZ LLAVE 728
Lili Ped ro , 5de Mayo 37, Veracruz .
Navarrete J o s, Salinas 40, >
Peralta R. A., Veracruz 118, Crdo ba.
MA TERI A L ES DE CO NSTRUCCI N
Trueba y C.
a
To ms, Aven.
a
Teno ya, Veracruz .
Caus y C.
a
Fe l i pe S. en C.,H uaca 52,
Mndez And rs, Nava 21,
Ruiz Teo do ro , Pas to ra 19,
Mirand a J ulin, Zamo ra 3,
M QUI NAS DECO SER (A GENCI A S)
Co mpaa Manufacturera de Singer, B enito
J urez 7, Veracrnz .
Co mpaa Manufacturera de Singer, H id algo ,
Co atz aco alco s.
MA DERER A S
Temprano Casimiro , 1.
a
S. J uan, Co atepec.
Maldo nado Plutarco , Ped regal, Minatitlan.
Ruiz Ped ro , H id algo 188,
Ped ro z a To ms, El Oriente Co malteco , Tanto -
yuca.
Llata H no . F., Gutirrez Zamo ra, Tanto yuca.
MERCER A S Y F E RRE T E R A S
Aco staGuerrero J o s efa, 2.
a
5Mayo 6 Oriz aba
Adil Schin, 4.
a
Calvario 27, '
Alvarez Pas cual 4.
a
5Mayo 10, Oriz aba.
B lanno Pas cual, 2.
a
5Mayo 34,
Carrillo H no s., 2.
a
Sta. Escuela 8,
Do mnguez Enrique M., 4.
a
5Mayo 28,
Liguo ri y C.
a
Francisco , 1.
a
5Mayo 37,
Ocho a Prspero . 6.
a
S. Rafael 10,
Schmit Carlo s, 1.
a
Avenida Libertad 40,
Garca Ruiz J uan, Calle Principal, H uatus co .
Fernnd ez Crespo Vicente, 2.
a
Pral , Co atepec.
Gonz lez Mejas Pas cual, 2.
a
Principal,
Nad al Flix, 1.
a
Pro gres o 7,
D ring y C.
a
Sucs. M.,I nd epend
a
31,Veracruz .
Varela H ijo R., I nd epend encia 38,
Lo mmer, H e rmannyC
a
,B . J ure z l4y27,
Alonso y C.
a
Sucs . Segundo , M. Lerdo 19,
Palo mo y C.
a
, I nd epend encia 29,
Nico ls E. deSuceso res, I ndependencia57,
Colma H ermano s, M. Lerd o 27,
Mo linet y C.
a
Suceso res J ., Vicario 7,
Escandn Alberto , I nd epend encia 53,
SantaCruz H ermano s, I ndependencia 41,
Go nz lez J o s M.
a
, Galeana 105, Al varad o .
B onchez Carlo s, Enrquez 3, X alapa.
Co rdera Luis, Enrquez 14,
Cmara Vcto r, Enrquez ,
GRANDES H OTELES, DI LI GENCI AS Y COMERCI O. ORI ZAB A
VI STA DEL GB AH H O TEL DI L I GENCI AS DE O B I ZAB A
T H K C X J I S I N E T O S U I T A L I , T A S T E S .
Ertgl i s h. Spo ke n. O n parl e F r anai s . Si par l a I tal i ano .
Propietario: VI CTORI ANO LPEZ MAN SPRICHT D EUT SCH.
D ILIG ENCIAS Calles d e la B o rd a y Refo rma CO MERCI O
G R A N H O T E L Y R E S T A UR A N T D E O R I E N T E
Desea V. un ho tel cmo d o ybue no ? Le re co me nd amo s muy es pecialmente el d e
O r i e nt e ; es el mejo r s ituad o d e la po blacin y fre nte al muelle.
Pr o pi e tar i o : Manuel F ernndez G onzlez
V E R A C R U Z
Aseo , es mero , s egurid ad y equid ad .
H abitacio nes para ho mbre s so lo s y para familias , co n vis ta al mar.
Money Exchange. Change d 'argent. Cambio de mo ned a.
V I ST A DEL H O T E L Y RE ST A UB A H T DEO RI E NT E , FB ENTE AL MO EL L E.
M SL L E Y B A H A DB V E B A CB Z. V I ST A TO MADA DESDE B L H O T E L DE O B I B NT B .
Est
completamente
refo rmado .
H abitaciones
perfectamente
ventiladas.
DI RECTORI O DEL ESTADO DE. VERACRUZ LLAVE 725
Mendo z a Alba Manuel, Enrquez , X alapa.
Luelmo Ped ro M., D. Co varrubias 12, '
Garca Arias Francisco , 1.
a
Lucio 10,
Quiro z Go rgo nio , Lerdo 1, >
Saenger Emilio , Enrquez 1,
Palacio Manuel, I turbid e, Txpam.
J o bann Den G., Mercado ,
I aselo J uan, Calle Principal. H uatus co .
Abascal Manuel Sucs., Principal 803, Crdo ba.
Aspra Anto nio , Principal 174, x.
Casas H ermano s, Principal 186,
I rao la y H ermano , Principal 310,
Muoz J o sM.
a
, B uenavis ta,
Ocejo Vicente, Principal 318,
Tresgallo J o s E., Principal 174,
Eckard Viuda de J ., H id algo , Txpam.
P E L U Q U E R A S
Argo te Manuel, I ndependencia 31, Veracruz .
Muoz B ernard o , Miguel Lerd o ,
Serrano Agus tn, Zamo ra 22,
P E T R L E O ( R E F I N E R A S Y A GE N C I A S)
C.
a
de Petrleo , I nd epend encia 10, Veracruz .
Walter Pierce Oil Co., Ferro carril 34,
C.
a
de Petrleo , Telgrafo 416, Crdo ba.
C.
a
de Petrleo , 5de Mayo, Co atz aco alco s.
Chao Felipe, Tenechaco , Txpam.
S A S T R E R A S
Vilasal J o s, I ndependencia 33, Veracruz .
J uregui J uan B ., Vicario 9,
Ro d rguez Andrs, Triguero s 11, >
T I E N D A S M I X T A S
Ahuja Francisco , calle Pro gres o , Otatitlan,
Co samalo apam.
B eltrn yC.
a
J uan, Gutirrez Zamo ra, Ota-
titlan, Co samalo apam.
Lpez Surez Ramn, P.
a
H id algo , id ., >
Zamez a Carlo s, P.
a
H id algo , id .,
And rad e Anto nio , calle La Ro sa, Playa Vi-
cente, Co samalo apam.
Chvez Navo r, calle Principal, id .,
Mrquez H no s., Plaz aLand ero , id.,
Lpez J o s, calle La Ro sa, id.,
Luisn Emigdio , calle La Ro sa, id .,
Mrquez y C.
a
Gabriel, P.
a
Mercado , id .,
Muoz Ventura, calle Principal, id .,
Vilabo a, Pablo P., H id algo , Amatlan,
Alvarez J o sM.
a
, 5Mayo , Tesecho acan,
Fernnd ez Manuel, H id algo , id .,
Mo rtera Alejand ro , 5de Mayo, id .,
Schleske Mauricio , S. Nico ls, id .,
G RAN H OTE L YRE STAU RANT MADRI D V E RAC RU Z
Pro pietario : B AUDI LI O B . ALTAB RI B A Y COMP.
a
s o
s
t o c
a>-c
O" =
B*
V I ST A DEL H O T E L M A DB I D, SI TUA DO FB ENTE AL MAB .
O a l i e <l e l a P l a y a , i i . 1 9
Equid ad , pro ntitud y aseo . Cambio de mo ned a.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE VERACRUZ L L AVE
GRAN HO TEL
J AL AP A (Es t a do de V e r a c r u z )
C A L L E DE L E R DO , [ N . 3
EL MEJ O R EDIFICIO DE L ACIUDAD
Con luz elctrica entodos sus departamentos
RESTAURANT ESCOGI DO
English spo ken =On parle franais
Man s pricht Deutsch
H ay i ntrpre te s que po r md i ca re mune raci n aco mpa-
naran e n s us pas e o s yne go ci o s alo s s e fl o re s pas aj e ro s que lo
d e s e e n as i . f
A. LO P EZ Y C^
El GranH otel es el mejor organizado de laciu-
dad, con excelentes condiciones higinicas, mu-
chaluz y recientemente construido.
L O S MUEB L ES TO DO S SO N NUEVO S
MUCH A L I MPI EZA Y EL EGANCI A. CAMPANAS
EL CTRI CAS
CUARTO S DE VARI O S PH ECI O S
DEPARTAMENTO S PARA FAMI L I AS
R E S T A U R A N T
El e xi s te nte en el ho te l e s i nd e pe nd i e nte ypue d e n l o s pa-
s aj e ro s s e r no s e r s e rvi d o s e n 'l, s e gn lo d e s e e n, pe ro l a
co mi d a e s d e s upe ri o r cal i d ad .
Visitad este establecimiento y juzgari s
Ahuja Anto nio , calle Uluapa, Chacaltian-
guis, Cosamaloapam.
Es trad a Paulino , Morelos, id.,
Lo ya lino s., Morelos, id.,
Lo ya Aurelio , Zarago z a, id.,
Agrud in Luis, Refo rma,
Calvo Alonso P., Arro niz ,
Gmez Severo, Mata de Agua,
Lavalle J uan A., Canava,
Ramo s Po , Ribera,
Ramo s Mariano , Principal,
Senties Carlo s, Plaz a de Armas,
Sousa Luis G., calle Principal, H uatusco .
Aguirre y C.
a
Elias, Principal,
So usaDo mingo , Principal,
H errera Rafaela, Principal,
Nieva J o aqun L., Principal,
So usa Emilia, Pro greso ,
Gmez Alberto , Pro greso ,
Castro J o aqun A., B ella Unin,
Spo ta Luis, calle Principal,
Ramrez B arto lo , Matamo ro s,
Ramrez Luis, Llave,
Sedas H no s., calle Principal, Tlaco tepec,
Lpez O. Miguel, 5Mayo, Teo celo , Co atepec.
Snchez D. Manuel, Co varrubias, id.,
Amo rs Anto nio , Principal, X ico ,
H ernndez Francisco , Principal, id .,
Martnez Flo rencio , Principal, id.,
Garriga J uan, H ernndez yH ernndez , Co-
s autlan, Coatepec.
Alva hijo Nicano r, Plaz a de Armas,
B arred a Adelaido, 3.
a
Cuauhtemo c,
B asurto y H no s. Manuel, 2.
a
Principal,
Cuevas Esteban, Plaz a de Armas,
Co ntreras Anto nio , 8.
a
del 5de Mayo,
Colorado Efrn, Plaz a del Mercado,
Donde y C.
a
Luis, Mahuixtlaco ,
Goroz pe J o sM.
a
, Tuz amapam,
Lpez Flix N., 5de Mayo,
Lpez J ulin, Plaz a del Mercado,
B aturo ni Manuel, calle Puga, Soledad de Do-
blado, Veracruz .
Pard o TrpagaTo ms, calle Morelos, id.,
Secada y C.
a
R. C., calle Guerrero , id.,
Zurita Aurelio , calle Guerrero , id.,
Snchez Fernnd ez , H . y H ernndez , id ., >
Villegas J ulio A., Comit, id.,
H I S T O R I A D E MXI CO , p o r Z a m a c o i s . R . DE S. N . A R A L U C E , CA L L E J N ST A . I N S, 5 . M E X I C O
Este taller com-
pletamente refo r-
mado y mo ntado
contodos los ade-
lanto s mo derno s,
se hace cargo de
to da clase de tra-
bajo s d e los ante-
rio rmente men-
cio nado s y dems
co ncernientes al
ramo . B uenacali-
d ad , puntualidad
y eco no ma. ni-
co depsito de los
afamado s regis -
trad o re s para
cartas
So e n n e c k e n ,
patente alemana.
5 de Mayo, nm. 35 - VERACRUZ _ Apartad o Po stal, 72
I MPRENT A Y LIT O G RAF A LAT I NA
Rayados y Encuademacin de F RANCISCO PALANCA
GASA FUNDADA
en 1878
Movida vapo r
728 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE VERACRUZ L L AVE
l
i
I
Ceal y H no . J o sM.
a
, calle Zamo ra, S. Cris-
tbal Llave, Veracruz .
Cruz y H no . Vicente, calle Zamo ra, d .,
Snchez Miguel A., calle Zamo ra, id.,
Tejeda Francisco A., Mercado, id.,
Santo s Serapio , Plaz a, Saltabarranca,
Moscoso Manuel M., Plaz a, id.,
Aspiaz u y Vives, H idalgo 168, Alvarado .
Cruz Oro pez a Lucas, J uan Soto 92, d.,
Vives Francisco S., J . Soto sin n., d.,
Tejeda J uan R., Allende 110, d.,
Zamez a J . D., Lerdo sin n., d.,
To rto ul Anto nio , El Ciruelo , S. Carlo s,
Eguiz abal y C.
a
G., d .,
Callejas Rafael, Apo stadero , d.,
Ro sas Andrs, Chichicastle,Pte. Nacio nal
Caz ares Luis, calle Real 60, Paso Ovejas,
Maz a C.
a
Ped ro , Co ncbaperla, Medelln,
Murcia J . C. de, I ndependencia, d.,
Pre'z Gmez To ms, Estacin Tejar, d.,
SernaAnto nio , I ndependencia, Co taxtla,
Fernnd ez J o s, H idalgo , d.,
GarcaAnto nio , Zarago z a53, B ocadel Ro
Lpez Garca J uan, H id algo 58, id.,
Gmez J o s, Estacin S. Francisco , Antigua
Veracruz , Veracruz .
Casas Lino , Plaz a, Nao linco , X alapa.
Do rantes Luis, Plaz a, id.,
Do rantes Francisco , Po rfirio Daz , d.,
Escobar J o sM.
a
, Plaz a, d.,
MesaH ermano s, Plaz a, d .,
MesaRo drigo , Po rfirio Daz , id.,
MesaTiburcio , Po rfirio Daz , d.,
Snchez Felipe, Galeana, Tepetlan,
Lagunes Rafael, Acto pam,
H ernndez Aurelio , Rinco nada, El Chico,
Go nz lez Ramn,6.
a
Principal,Zo nglica,
Sologuren y C.
a
J ., 1.
a
5de Mayo, d.,
SernaJ ulio , Motz orongo, d.,
Lpez Ramiro J ., Go lpe de Agua, Amatlan,
Crdoba.
Do mnguez F. J o s, S. Nicols 73, Coscoma-
tepec, Crdoba.
Garca B enito , B ravo 14, id .,
H eredia E. J o s M.
a
, S. Nicols 72, id.,
H ered ia Felipa, Plaz uela84, id.,
Mendoz a H . J o s M.
a
, B ravo 12, id.,
Nolasco G. I smael, Rastro 30, id.,
Vz quez Manuel, Plaz uela 85, id.,
Merino Cndido, I xtuitlan,
Merino Francisco , id.,
Prad o Vivanco Pascual, H idalgo , Cho caman,
Crdoba.
Fernnd ez y Penago s, calle Principal, S. J uan
de la Puente, Crdo ba.
Mo raH no s, Abundio ,calle Principal,id .,
Sarrelangue J uan, Zarago z a, Acayucan.
Lpez J o sM.
a
, Sayula,
Dodeco Ro mn, id.,
Guiz ar Gonz lez I gnacio , H id algo , Minatitlan.
H ernndez Miguel G., H idalgo 173, >
Luna No rberto F.. H idalgo 142,
Lutch Sucesores R. H ., I turbid e 206,
TJ garta y C.
a
Gabriel, H id algo ,
B runet y C.
a
, Coln, Coatz acoalcos,
Guevara y C.
a
, A. L. de, H id algo , id .,
J imnez Manuel G., H id algo , id.
J imnez J es s H ., Mercado, id.,
OchoaMarcelino , J urez , id.,
Palo mino B asilio , Ferro carril, id .,
Ro drguez y C.
a
Sucesores, Morelos, id .,
Carrrin H no s. y C.
a
Franc. R., Pro greso ,
J ltipam. Minatitlan.
Lemarro y y H no . E. P., Pro greso , id.,
Trujillo Natalio , LaRefo rma, Chinameca,
H ernnd ez y C.
a
F., Principal, id.,
Co mpaa Agriculto ra del Golfo de Mxico,
Suchilapam, Minatitlan.
Snchez y C.
a
A. L., Mercado, Txpam.
Arteaga B ernard o , El Paso ,
B asez y C.
a
C., Mercado,
No val J o s F., Mercado,
Fernndez J o s V., Mercado,
B asez Ped ro , Tenechaco ,
Arce Miguel, B enito J urez , Gutirrez Za-
mo ra, Tanto yuca.
B oyo Francisco B ., Av.
a
Libertad , id.,
Casaca Gertrud is, id .,
Collado Manuel, Papantla,
Cernichiaro J uan, id.,
Curti Andrs, id .,
Lpez y Cruz , Pnuco , Oz uluama.
Maza y H no . Manuel, id ., >
Cuervo Pro co pio , Plaz a H id algo , I xhuatlan,
Chico ntepec.
Alarcn Alejand ro M., id., Chico ntepec.
H oz Francisco de la, Misantla.
Lavalle I smael E.,
Luna I sauro ,
Merino To ms,
OrtegaJ uan,
Pro mRmulo ,
Ramrez Marcial,
Carataz o Andrs, Nautla,
Grchar Ed uard o Sucesores, id .,
T L A P A L E R A S
B ello Francisco J ., 2.
a
Parro quia, 2, Oriz aba.
DI RECTO RI O DEI , ESTADO DE VERACRUZ L L AVE 729
Reyes To rres Vicente, J . M. B etanco urt 15,
Veracruz .
T A L A B A RT E R A S
J uarico Angel J ., 5.
a
5Mayo 26, Oriz aba.
Ro mero Gonz lez Manuel, 3.
a
Coln 10,
Castro Lo renz o , Enriquez 7, X alapa.
B o rjaJ imnez Miguel, 1.
a
Lucio 5,
B ez Anto nio A., Lerdo 1,
Moctez uma Do lo res, Ferro carril 244, Crdoba.
Tapia .Moiss, Principal 139,
Fernndez y Valds, I turbid e, Txpam.
V A I NI L L A ( E X PO RT A DO RE S DE )
Cruz H . Febro nio , Co yutla, Tanto yuca.
Sisniega Manuel, id.,
Arenal Emilio del, Papantla.
Vaquero Viuda de,
Fuente Francisco ,
Garmilla Anto nio ,
Fremari Pedro ,
Fo ntecilla y Vidal Agapito ,
Lapuente H no . y C.
a
,
Patio Melquades,
Sierra Adolfo de la,
Patio Manuel,
ZA PA T ER A S
Arellano Arcadio , 2.
a
Libertad 34, Oriz aba.
Lemus To ms, 1.
a
Manuel Escandn 4,
Navales Valente, 3.
a
Refo rma28,
Tejeday C.
a
Galo, 3.
a
Libertad 32</s,
Gertrud is Pedro , calle Principal, Coatepec.
H ernndez Albino, 2.
a
Principal,
Cuervo y C.
a
N. de, Vicario 4, Veracruz .
Colina Daniel, Triguero s 4y 6,
Daz M. S. en C., I ndependencia 70,
Snchez Alejandro , Triguero s 12,
Carbo nell hijo s, I ndependencia 48,
Gendrn y Rivera, I ndependencia 28,
Farelas Flo rencio , 5de Mayo 91,
GenesPareynMiguel, I ndependencia 19,
Vz quez Francisco T., Enriquez 7, X alapa.
Gendrn y Rivera, Enriquez 7.
Daz Emilio , Enriquez 7,
Alarcn Vicente, calle Lerdo ,
Zamudio y Co ntreras, Enriquez 1,
B ello y Crdoba, J o sM.
a
, Lerdo 1,
DI R E C T O R I O DE L A P R O P I E DA D
PRO PI E T A RI O S DE FI NCA S
RST I CA S DE VA L O R MAY O R DE 10 MI L PESO S
Cantn de Veracruz
Arrieta Miguel, Collado, B o ticaria, etc., Vera-
cruz .
Gonz lez B enito , El J o bo , Veracruz .
Prieto y C.
a
J us to , Collado, Veracruz .
Po rtilla Cayetano F. de, B uenavista,
Aguilar Po nciano , Tejera, Sta. Fe.
B arrad as Francisco (varias),
Oliver M. (varias),
Aubry C. M. (varias),
Laguna Manuel T.
a
, Paso de Carro s, Co taxtla.
Fernndez Manuel, San Luis , Soledad.
H oz y .VarelaRo sala, San Cenobio,
Laguna Francisco , Mata Caz uela,
B arrad as Miguel R., San Miguel,
Escobar de Castro To masa, Paso de M. H er-
nndez , Soledad.
Morales B arrad as J uan, Paso Santiago ,
Loz ano I sido ra, Santa B rbara,
Zurita Gertrud is, I d .,
TejedaAngel, Tarcasalapa, S. Cristbal Llave.
Delfn Ruiz Pedro , Lo s Naranjo s,
DelfnAngel T.
a
, Tenepalula del Camarn, d.
Chvez Flix, Cinega Toms, . Tlalixco yan.
Tejeda Angel, Paso del Toro, >
Lara Lagunes J o s, Cuyucuenda,
Lara Lagunes Frane.
0
, Mata Cabestro ,
Villegas y H no . J o s E., Esperanz a,
Wiechers Luca L. de, El Comit,
Acosta J uan Testam.
a
, Camalo te,
Garca J o s M.
a
, Rincn de Osorio,
Mata J o s M.
a
, Ravelo ,
Mora hijo s J o s M.
a
, Las Charcas, >
Piz arro Dolores, La Concepcin,
Ro drguez Mariano , El Pantano ,
Sastre Francisco , Co yo lapam,
Tiburcio M.
a
Anastasia, La Palmilla,
Ahujade Villa Rafaela, Estanz uela,
Ahuja de Ramos J o sefa, El Cacao,
Ahuja Lavalle J o s, Estanz uela,
Az piri y Ahuja H ermano s, Paso J ueves,
Delfn Remigio, La Palmilla,
Senties J uan Pablo , Mata Tenatito ,
B ravo Anto nio , La B olsa,
Do rantes de Pea Manuela, Mata de Caa, d.
Delfn J ess, Zo pilo te, Salta B arranca.
Morteo y H ermano E., San Diego ,
Zamudio H ermano s, San I sidro ,
Aguilera H ermano s, Po trero Viejo,
Snchez J o sM.
a
, I d .,
H ernndez J uan Tes t.
a
, San Pedro ,
Romero H ermano s, B ajad a,
TejedaB uenavent.
a
, S. Pedro J o luca, Alvarado
Tejeda Angel, El J io te,
Chvez Adrin, Nacaxtla,
Chvez J uan, I d .,
Martnez Conrado, Estero Grande,
Martnez Feliciano , Limn,
730 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE VERACRUZ L L AVE
Tejeda J o s A., La Pio ta, Alvarado .
Zamudio Amado , Tierra Nueva, Tlaco talpam.
H ernnd ez J uan B ., So mbrerete,
Muoz B enito S., Chumiapa,
Muoz Manuel, Antn Vicente,
Ortiz de Margarit Piedad, S. Agustn,
Fernnd ez Andrs, Teco mate,
Carballo Petro nilaCb. T.
a
, S.
a
Petro nila
Chz aro hijo s, San Rafael,
Muoz J o sM.
a
Tes t.
a
, San Pablo ,
Cbz aro Sucesores de J . A., San J o s,
Chz aro Teodosia M. de, El Marqus,
Lara Enrique J ess, San J ernimo ,
Lara Donaciano, La Candelaria,
Ortiz y H ermano s J o s J ., Zapo tal,
Zrate Fermn, San Rafael, San Carlo s.
Acosta Francisco , J arero s ,
Gassos Mariano , El Espinal,
Caraz a M., I d .,
Lara Luis, El Ciruelo ,
Minvielle Miguel, Tamarindo , Pte. Nacio nal.
Gonz lez y H no s. Enrique, Palmillas,
H ernnd ez Rebolledo Manuel, Camarn,
Goroz pe H ermano s, Peregrina,
Lagunes J o s M.
a
, Aguafra, Paso de Ovejas.
Lagunes Prisciliano , H uasimal,
Prez J o s Anto nio , Paso del Toro, Medelln.
Prez Garca Ramn, B ocana,
Vargas Aurelio , La Esperanz a,
Estvez Suceso res de J . S., La Palma,
Canal Francisco , S. J uan del No villero , B oca
del Ro .
Vargas Aurelio , La Refo rma, J amapa.
Cantn de Misantla
Zamo ra y G. Galvn, H o yas y Escalanaz , J u-
chique.
GuiochinH ermano s, Arro yo H ondo, Misantla.
Pard o Francisco , Pied ra del Caballo ,
Levet Eugenio , Pied ra Grande,
Welsh J uan N., Co nco rdia,
B etanco urt I gnacio P., Sta. Rita,
B uffet Felipe y hermano s, El Carmen,
Fo glia Santiago , Colorado,
To rre Agustn, Co nstancia,
B ermn Francisco , Tlaxpanalo ya.
Anglada J uan C., Chapachapa,
Germn Francisco , S. Sebastin,
Do mnguez J uana, Cerrito s,
Villegas Quinino , La Pea,
H uesca Luis, Miraflo res,
Mo rales Manuel, Rincn de Guinea,
Ortega Flix T., El Tamarindo ,
Ro drguez Mauricio Test.
a
, El Diamante,
Misantla.
Nautla.
Misantla.
Ro d rguez J o aqun, El Paso , Misantla.
Ro drguez H no s., B oca de Coyoles,
Ro drguez de J . Manuela, El Carey,
Ro drguez P. Mauricio , Sta. B rbara,
Cantn de Papantla
Prez Ricardo hereds., Entablad .
0
, Comalteco.
Martnez Manuel, Entablad ero ,
Cabaez Sucesin de M.
a
Luisa, S. Ped ro ,
Furber Cheescivirght de la B arra, Cuguas,
Co az intla.
Tremari Pedro , Palma Sola, Co az intla.
Co mpaa Agrco la, Tulapilla, Co yutla.
Pared es y Socios Ono fre, id ,.
Ramo s H no s. B rinco ,
Llata Flo rencio de la, id., Gutirrez Zamo ra.
Zo rrilla Manuel, id., Teco lutla.
Lalane J ess, Lario s,
Llata y H no s., id.,
Mo nteso ro Pascual, id.,
Arce de Collado Carmen, Test.
a
, El Carmen,
Papantla.
B ello Francisco , Mesa Grande, Papantla.
Olmos Cruz y H no s., Cuespalapam,
Silvera Zo rrilla Anto nia, Estero ,
Danini I gnacio (Concurso), El Rincn,
Olmos J o sI sabel, Mesa Chica,
Fuente Agustn de la, Caz ones,
Cantn de Chieontepee
De la Cruz y o tro s J uan, Po stectilla, Chieon-
tepee.
Martn Francisco , Tepenahuac, Chieo ntepee.
B o nilla Pedro , El B ad ta, H uayaco co tla.
Len Fidencio , Vaqueras,
AlarcnAlejandro M., Cuapitatlan, I xhuatlan.
B arragn Ed uard o , El Dorado,
Carleyle J o rge, S. Martn,
Cuervo Librado , Mesillas, >
Cuervo Procopio, Omatitlan,
Martnez Francisco , Cacahuatengo ,
Martnez Alejandro P., id.,
Martnez Olvera Nicols, id.,
Ro cha J o s Mara, Amatlan,
Santiago B altasar, S. Francisco ,
Marin Claro L., J abo nera, Tlachichilco .
Chago ya Agustn X o chio lo co , Sta. Cruz de
J urez .
Fernndez J o aquina, Tolico, Sta. Cruz J urez .
Llrente Enrique, Cececapa.
Cantn de Ozuluama
H errera Alfonso, S. J avier, Oz uluama.
Del Angel Eustasio , Danceme,
Mora Gabino D., S. Anto nio ,
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE VERACRUZ L L A VE
731
Ro drguez Andrs S., Payz . Pnuco .
Germn Adela P. de, Chapacao ,
Ramrez y H no s. Apolonio, Corcobado
Guz mn Camilo, Chunc,
Gonz lez Flo ra G. de, B uenavista,
Guz mn I sabel, id.
Guz mn Manuel, Salinas,
Mo rato hijo s Paulino , J o pay,
Guz mn To ribio , Mirado res,
Guz mn To ms E., id.,
Guz mn de Etienne Tefila, B uenavista,
Trueba Domingo, Sta. Fe, Pueblo Viejo .
Lpez Nico ls, S. Anto nio ,
J urez Mar Manuel, Pitahaya, Tantino .
Cantn de Tantoyuea
Cullar Rmulo , Tro jes, Tanto yuea.
H errera Modesto L., Aceseca,
Melo y Tllez Manuel, Chila,
H errera J ulin F., Pecero ,
B arrenechea Ramn, R., SbanaGrande,
H errera J ulin F., Co sta, Platn Snchez .
Gonz lez Manuel, Las Flo res,
Az nara J o aqun N., Guayabo ,
Aceves J uan A., S. Francisco , Tempo al.
Vega J o s, Limn,
Arnaud Cipriano , Pescado ,
Az nara Po rfirio M., Tambaril,
Az nara Pablo , La Esperanz a,
Pascual Ant., Admo r. de El No pal, I xcatepec.
Cantn de Tuxparn
Thebaud H no s., Txpam.
Santo s Anto nio de los, El Anaco, Tamiahua.
Alejand re Francisco , El Mesn,
Quirs Francisco , S. Marcos,
Valle F. Fermn del, Mata Redo nda,
Snchez Gregorio, Tantala,
Zeyva J uan I gnacio , Acala,
Nez Arturo y Manuel, Palo B lanco , Tema-
pache.
B asez Celestino , S. I sid ro , Temapache.
Cecilio J ess, Temapache,
Nez J o sefa, Chapapo te,
Nez Pilar, id.,
Nez de Andrade B erta, id .,
Nez de Chao Sara, id .,
Fuente Domingo, Mecatepec, Tihuatlan.
Patio Andrs, Miahuapa,
Flo res B. J ., Campechana, Tepez intla.
Crdenas J o sA., J uan Felipe,
H ernnd ez Diego , Tepez intla,
Crdenas Manuel, Mo ralillo ,
Caldern Pablo , Tonexco, *
Az nara Pablo , Mo yutla,
H ernndez J o s, Teayo , Castillo del Teayo .
Nepomuceno Anto nio , Toteco, Tancoco.
Cantn de Minatitlan
Arjo naCarlo s, La Concepccin, Minatitlan.
Ceballos I gnacio (Admo r.), Capoacam,
Gheest Carlo s David de, id.,
J ara Margarito , Salsipuedes,
CardenLio nel, id.,
Maldonado Plutarco , S. J o sdal Carmen,
Martel Felipe S., id.,
Ortiz J o sA., Sehualaca,
Ruiz Ped ro , La Oaxaquea,
Vasconcelos Ramn (Admo r.), Otapa,
Walker H o ward C., El Plan,
Rendn y C.
a
F., El Gaviln, Co atz aco alco s.
Tyng George E., B arrilla.
Vela Eulalio (Test.
a
), id.,
Vargas J o s M.
a
(Admo r.), Tacamichapa, J al-
tipam.
Mirand a Francisco , Naranjo , Chinameea.
Fo rtuo Leo nardo F., H id algo titlan.
Alvarez de C. Altagracia, El Naranjo , Suchi-
lapa.
Almo nte Guad alupe, Suchilapa.
Alfo nso Manuel (Admo r.), Chacalapa, Mina-
titlan.
Alo r hijo s, Vda. de, Lo s Limo nes, Cosolea-
caque.
Ro saldo J o s Mara, id. Co so leacaque.
To rres Octavio (Admo r.), B uenavista, >
Co mpaa explo tad o ra de cafde Nueva Yo rk,
Villa Alta, H id algo titlan.
To rres Luis Z. (Admor.), S. Anto .v, I xhuatlan.
Alvarez de Co uttelenc A., El Naranjo , Suchi-
lapan.
Almo nte de K erran G., id., Suchilapan.
Taitn Embry, S. Miguel, Pajpam.
Cantn de Aeayuean
Gmez Luis, Sta. Rita Comejn, Acayucan.
Domnguez Francisco , Casas Viejas,
Chz aro Sue., Co rral Nuevo ,
Franyuti J uan E., Cuato to lapam,
Menndez Alejand ro , Chacalapa,
Pereira H no s. J o s M.
a
, Cerro Grande,
Gonz lez J o s, Coyol, >
Alemn J uan D., Sta. Catarina,
Sto ne Franck B ., H uitz ilo po xtli, San J uan
Evangelista.
Sambn J o rge C., id ., S. J uan Evangelista.
Carrafine J ., Carrafine,
Reed Charles E., H o rco nes,
Ortiz J . J ., S. Marcos,
Tadeo J uan S., La Candelaria,
J . B - F O S S Y C O M P . A CARB N Y COK E. GA NT E, 2. MEX I CO. D. F .
?32 DI RECTO RI O DEL ESTADO DE VERACRUZ L L AVE
Franyuti de Murillo Mara, El Rayo, S. J uan
Evangelista.
Franyuti Otilio , No palapam,
Ro ca Ramn, Zapo te,
Salomn J uan, So lcuautla,
Rusell Alfredo A., El Guayabo ,
Carro lly Guillermo G., Quetz alapan,
Pavn N., S. Felipe de J ess,
Gmez Cuello Pedro , Sanat.
0
To mate, Sayula.
J ara Vicente, Camabuacapan, Oluta.
Cantn de los Tuxtlas
Antigs Lic. Francisco , S. Martn, S. Andrs.
Cabada y H no s. J uan, Laurel, >
Carrin Carmen, La Encantad a,
Carrin Concepcin, id.,
Carrin Octaviano G., id.,
Co mpaa de Tabaco s, id.,
Domnguez Severiano , id .,
Elias Manuel D., id.,
Figaro la Anto nio , id., a
K itchcart Clark WilliamJ ., Montepo,
Ortiz Celso, No mpita,
Palacio Luis C., Amparo ,
Palacio Manuel R., Saynetepec,
Ro drguez J uan Simn, S. Miguel,
Ro usseau Santiago , La Co nstancia,
H errmann Simn, Sta. Clara,
So lana Anto nio , Tilapa,
Solana J o aqun, id.,
Turrent Alberto , id.,
B ayly Feliciano , Tula, Santiago Tuxtla.
B ertily Manuel P., Puhapa, >
Carln J uan, id .,
DelfnRafael, S. Rafael, >
Mimendi Pedro , H ueyap,
Muoz Francisco P., Teco lapa,
Prez Lic. J o s, S. Simn,
Carrin Matilde Ro sa, id., Catemaco .
Cantn de Cosamaloapam
B ravo B ernardo y J ulia, B uenavista, Tese-
cho acan.
Castellano s de Ortiz L., Cbapo po apam, Tese-
cho acan.
Cbz aro J uan A. Suc., Chicajan, Tesechoacan.
Daz de Garca Dara, El ape,
Daz de Gutirrez I sabel, id .,
Fernndez Andrs, Mata Cabestro ,
Garca Angela y Vicenta, Po trerillo s,
I s la H no s., J acamahuis tal,
Lago s Rafael, Cbiltepec,
Lago s Francisco R., Guerrero ,
Mo rtera Alejandro , Popoz oca, Tesecho acan.
Prez Co rcino , La Soledad, Tesecho acan.
Garca de Penas J o sefa, S. J ernimo ,
Ro ca Ramn y Francisco , Sta. Ro sa,
Scheleskc Mauricio , S. Nicols,
DelfnDo lo res, Cerro Cocohite, I xmatlahuaca.
Delfn Ro sario , Aho rrad ero ,
Mora Rafael y hermano s, Zapo tepec,
Tejeda J o s A.,
Prez hijo s J . L., Papalo apam, Amatlan.
Prez Felipe, S. Felipe, Tlaco jalpan.
Fry Guillermo E., Mexur, Playa Vicente.
Garca y C.
a
B .,
Lpez Federico , Candelaria,
Thompson D. E., Tatahuciapa,
Williams L. R., Mata de Caa,
Prez J o s Luz , I slita, Acula.
Tejeda Mateo , Abrevadero ,
Grimaldi Marqus de, Loma B o nita, Chacal-
tianguis .
Llata Luis de la, S. J o sdel Carmen, id.
Schleske y socios M., Uluapa, id.
Arao Marcelo, Zapo te, Co samalo apan-
B eltrn Lago s y H no s. J o aqun, I d .,
Chz aro y Prez , Mata de Agua,
Fernnd ez del Ro y C.
a
, S. Cristbal,
Garca Gervasio, El Zafiro ,
H errera Ramny Zenn, Aguas Prietas ,
Yorea hermano s, San Francisco ,
Lago s de M. Cruz , Sta. Cruz ,
I d . de J us tanes Amada, Rancho Nuevo,
I d. de Quevedo Franc.
0
, Oyoxontle,
Lpez Guadalupe, Lo s Naranjo s,
Magne Napo len, El Paras o ,
Ramo s Po , La B arranca,
Riquer J uan B ., Chicalpixtle,
Salomn Simn, Rincn Pacheco,
Salomn Doroteo, Yaguas,
Tomblin B rejan E., Colorado,
Vidal Mara y Rafaela, S. Felipe, f>
Cantn de Huatusco
Pesado Alberto , Panihaya,
Andrade Anto nio ,
So usa Do mingo ,
Fernndez H ernnd ez Francisco ,
To ris Flix, La Esperanz a,
Pesado Gabriela M. de, X o co tla,
Serna I gnacio ,
Paez J ess, Tecolotes,
Rincn J o aqun, 5de Mayo ,
Fernnd ez J o s, La Cuchilla,
Vallejo Morgado J o s M.,
Garca Lz aro ,
H errera Rafaela,
H uatus co .
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE VERACRUZ L L AVE
733
Zichl Teresa M. de, Campo Santo , Co mapa.
Rivera Vicente,
Do mnguez Valentn,
Ledesma Amado, Matlaluca, Zentla.
Velz quez Po rfirio , La Refo rma,
Agero s Victo riano ,
J co me Albino, B ocadel Monte, Co mapa.
J co me J o s,
J co me J o s M.
a
,
Lagunes Miguel,
J co me Manuela,
J co me Pablo ,
J co me Ped ro ,
J co me Rita, B ocadel Monte,
Ro drguez Vicente, San Felipe,
J co me Ceferino , B ocadel Monte,
Moreno Fernando , Ohuapa, Axo cuapan.
Co rtina Antonio, Tlaco tepec.
H aasse Emma, Mirado r, To tutla.
Rincn Flo rentino ,
Sarto rius Flo rentino ,
H aasse Guillermo ,
Tinck Manuel V.,
Cantn de Coatepec
Dond Ed uard o , Mahuixtlan, Coatepec.
Go ro z pe J o sM.
a
, Tuz amapan,
J co me de Garca Mara, Co nso lapa,
Murrieta Altamirano Anto nio ,
Pas quel Guillermo , Ordua,
Pasto riz a Gabriela, Schil,
Snchez de Muoz Anto nia,
B racho J o s M.
a
, Limo nes, Co sautlan.
Galvn Camilo, Vaquera,
OchoaB arto lo m, Co sautlan,
Pale y Daz Angel,
Gonz lez P., Tlacuilo lam, X ico.
Martnez Celestina, La Pro vid encia,
Olivo de Loz ada Ruperta, Tlacuilo lam,
Virus y hermano A., I d .,
So to Lz aro , Teocelo.
Cantn de Crdoba
Rebolledo Adela M., Crdoba.
H errera Carlo s, Santa Elena,
To nel J uan, Trinidad Chica,
Lpez Manuela M., B uenavista,
Caldern de F. Manuela, La Luz ,
Daz Manuel, San Lo renz o ,
J imnez J ernimo , San Pablo ,
Mrquez y hermano s J o s, Zo pilo te,
Pard o Emilio , San Miguelito ,
Egurro la Felipe, El Zafiro ,
Gmez Vargas Rafael, Monte Salas,
Oliver Manuel, J o no tal,
Snchez de J . MaraA., Mata Larga,{Crdo ba.
Vi vaneo I gnacio , Animas,
Larinaga Lo renz o T.
a
, Lo s Limones,
Amor y Escandn T.
a
, Monte B lanco ,
Arredo ndo Escandn Pedro , S. Matas,
Gmez V. Rafael, La Capilla,
I z quierdo Vcto r, Trinid ad ,
Montero J o s, Luz ,
Ramrez J o s M.
a
, La Luz ,
Garay Ramn, Zacatepec,
Gmez V. Rafael, Acatln,
J unquera I sidro , San B o nifacio ,
Rico Ana M.
a
Tes t.
a
, San Rafael,
K ienart Luis, San Marcial,
Mo lina B . H ., Tlaco tengo ,
Uhink J ulio E., Texpam,
Lama H ermano s J o s, Zapo apita,
Flo res de R. Guadalupe, San Francisco Mesi-
llas, San Lo renz o .
Talavera Franc.
0
Tes t.
a
, S. J o aqun,
Candaudap Pedro , S. J o s de Enmedio ,
Daz H ilarin, I d .,
Gonz lez H ermano s, S. Miguel,
Ro drguez Plutarco , El Palmar,
Roiz J o aqun, Palmillitas.
Davret J uan, Ojochico, Amatlan.
Alduncn Nicols, Vista H ermo sa,
I rao la B asilio, Ojo Grande,
Labarraque J uan, Cacahuatal,
Castro J uan M.
a
, Guadalupe,
Daz Melndez J o s, Malinche,
Fernndez Calixto , Otate,
J urnez Vicente, Guadalupe,
Prez B lanco J ulin, I d .,
Quevedo Francisco , I d .,
Quevedo Valentn, I d .,
Rebolledo Valentina, I d .,
Alonso Angel, Peuela,
Mazn Toms, Po trero ,
Flo res J o s M.
a
; S. Rafael,
Russell Alfredo A., Sta. Ana,
Mrquez H o yo s y Gmez Vargas, Defensa,
Paso del Macho.
B ressant y Ro drguez , Mata Calabaz a,
Gamboa Anto nio , El Ango stillo ,
H ernnd ez Francisco , Paso Naranjo ,
Ro drguez Amado, S. Amado,
Arrillaga Rafael, El Cedrillo ,
Aud iffred y C.
a
Carlo s, S. Alejo ,
Carral Angel Tes t.
a
, M. Ocampo, Tepatlaxco .
Alarcn Trinid ad , Rincn Mulato , Temaxcal.
Lagunas de A. Ana, Rincn Pasad o ,
Garca Ventura, Paso Co rral,
Merino Francisco , Presidio , I xhuatlan.
734
DI RECT O RI O DE L ESTA DO DE V ERA CRUZ L L A V E
Fernnd ez Daz J o s , Taluquilla,
S. J uan de la Punta.
Ro d rguez Atanas io , Pas o Gaviln,
Lagune s Pe tra, S. Campuz ,
I d . I gnacia, Co palillo ,
I d . B ernard o , Pal ma So la,
So sa J o s , La Saband ija,
Cus pinera Clemente, S. J o s de Abajo ,
Uribe de H ino jo s a Es tef.
a
, Trapiche Mesa, id .
Cantn ele Orizaba
Vivanco y l i no . J . A.,Tecamaluca, Acultz ingo .
C.
a
I nd us tri al d e Oriz aba, Tenango .
Gmez Daz a Luis , La Ceiba, >
J imne z Angel,
Vallejo Teo d o ro , S. J o aqun,
Pes ad o Teres a Sus ana, Sta. Ro s a, No gales .
Valerio Mara de J es s ,
Vi as Ed uard o , Sta. Cruz ,
C>I nd us t. Veracruz ana, Sta. Ro s a, Neco xtla.
B ringas Miguel, S. Cris tbal, H uilo apan.
Gmez Manuel, Omealco , Tecujapan.
Sentes J uan P., Matancilito ,
Amo r y Es cand n, El J az m n, Atz acan.
B ringas Miguel, S. J uan del Ro .
Crescencio J . Mara, J e s s Mara.
B lanc Manuel, Tuxpango , I xtacz o quitlan.
Garca N. J o s , Escamela, *
Ll ave Do lo res, Mo lino d el Puente,
Carrillo H ermano s , S. Anto nio , Oriz aba.
Carrillo J o aqun, Es pinalillo ,
Garca J o s U., I ngenio ,
K nus ell To ms, Sta. Gertrud is ,
Rivera N. To lentino , Tlachichilco ,
Cantn de Xalapa
Garca Teruel Carlo s, El Cas tillo , X alapa.
Gmez Farias B enito , M. Ped reguera.
Galvn Gabriel, B uenavis ta,
Go ro z pe J o s M.
a
, Animas,
Pas quel Guillermo , Pacho Viejo ,
Snchez Es teva Anto nio , Tlalmecapan,
Dehes a Teo d o ro A., Milpa, Acto pam.
Grajale s Gabriel (varias ),
Lagune s d e Do mnguez Carmen, S.
a
Ro s a,
Las currain Angel G. d e, Co nso lacin,
I d . de Garca Co ncepcin, Laguna Verd e,
I d . Carmen, Sta. Mara Guad alupe,
I d . de Po rtilla Co nso lacin, Villa Rica, >
I d . de Melgar Mara, Auxiliad o ra,
I d . J ul i a, S. J o s Pas to ras ,
I d . Pablo , Pal mas y Ostio nera,
Pi al J ulio , Co raz n de J es s ,
B ais abal J o s D., Ojuelo s, El Chico .
B ro hez Carlo s, R. de las Palmas ,
Co ntreras Nico ls, Tepeapulco , El Chico .
Go illo w de Martz Ro s a, S. B ard o niano ,
Go nz lez Anto nio , El Co yal,
Gutirrez H ermano s , Pacho Nuevo ,
Pas quel Guillermo (varias ),
Riz o Ped ro H ered ero s de (id .),
Sed as Anas tas io , Chihualtepec,
Trigo s Angel, Pl an del Ro ,
Ramrez Anas tas io (hered ero s), Yerba B uena,
Tlanelhuayo can.
Cantn de Jalaeingo
J alancingo .
Pe ro te .
Snchez B arto lo , Mixquiapa,
Garca Leand ro , El Mo nte,
Lo z ad a H elio d o , Aguatepec,
Mier Rubn J uan, S. J o s Mo lino s,
Ortiz Carreto Manuel, Cerro del Len,
Pined a J o s M.
a
, O. del Mo nte,
Rugama de Cruz Ana, Tenextepec, a
Ro d rguez Anto nio , Animas ,
Snchez B arto lo (varias ),
Villegas Campo Guad alupe, Cuanto tal apan,
Pero te.
Villegas Campo Ro s a, S. Diego , Pe ro te .
Villegas J o s Anto nio , S. d e Agua,
Arco s Ramn, Tepo z o teco , Alto to nga.
Arco s J o s , Magueyito s ,
Quesad a Secund ino , Cuchilla,
Ro mero H ermelind o , Quilate,
Ro s B enigno , Sta. Cruz ,
Snchez B arto lo , vario s ,
Villa J o s , vario s ,
Garca Mndez J o s , I nd epend encia, Atz alan.
Guz mn Anto nio , vario s ,
Ed uard o , I xtaz apam,
Melesio , vario s ,
H e rre ra J o aqun, Napo ala,
J o s , Pl az a de Arro yo s ,
J o s M.
a
, vario s, s
Marn Luis , vario s ,
Ramrez I gnacio , C. Napo ala,
Schieve Gus tavo , Allepegran,
To rre Ramn de la, S. J avi e r,
Villegas J o s Anto nio , B uenavis ta,
Zo rrilla Manuel, B uenavis ta,
Cabaas Manuel. Naranj al , Tlapaco yan.
Cano Mariano , Naranj al ,
Diez , Suceso res J uan B ., J o bo ,
Land a Carlo s, Zarago z a,
Mo ya Migue), Palmilla,
Almo ra Manuel S., H id algo , Martnez de la
To rre.
Cars i,Suc. A. R., El Pilal, Martnez de la To rre
Casaz z a y H no . J o s , vario s ,
DI RECT O RI O DE L ESTA DO DE V ERA CRUZ L L A V E
H ernnd ez H no s . Luciano , Mirad o r, IL dB laTOITe
Leclerc J o rge , Alianz a,
Prez Muo z J o s efa, La I s la,
Zo rrilla Manuel, vano s ,
Cantn de Zongolica
Crd o ba Clemente, Tlaz alo lapa, Tequila.
Amad o r Ambro sio , varias , Zo ngo lica.
C.
a
Agriculto ra Veracruz ana, El Po rvenir,
Cid y Len J o s M.
a
, varias ,
Zavaleta Nico ls, id .,
Ro d rguez Pablo , id .,
Cugno y C.
a
, S. Gabriel,
Daz Ceballo s Luis , Manz anares ,
Gmez Manuel, Alto to nga,
Go nz lez Luis F., La Luis a,
J imnez J uan, La To rre,
Larri naga Flo res y B arrio s , La Unin,
PRO PI E T A RI O S DE FI NCA S URB A NA S DB VA L O R
MA Y O R DE 10.000 PESO S
Cantn de Crdoba
Alo nso Siso s Angel, Veracruz 184, Crd o ba.
Abas cal Manuel, Veracruz 303,
Aguilar Es teban, Es tre lla 384,
Aragn B enito , Veracruz 311,
B ed o ya I ns , Telgrafo 323,
Cid Luz , Mrtire s 211,
Daz Ped ro , 5 de Mayo 100,
Fernnd ez Daz J o s , S. Anto nio 249,
Garay Ramn, Pl az a Principal 154,
Gmez Vargas Rafae l, Veracruz 155,
Go nz lez Luis F., H . y H ernnd ez 244,
Go nz lez de R. So fa, Veracruz 288,
Garca Mndez Anto nio , Garz a 413,
I rao la B asilio , S. Anto nio 193,
I z quierd o Vcto r, Telgrafo 343,
I z quierd o d e M. Luis a, Veracruz 397,
Las cano de R. J o s efa, Vo lad o r 28,
Lpez Anselmo , H . y H ernnd ez 189,
Mo ntero J o s de J ., Veracruz 310,
Revuelta Do mitila, 2.
a
Mxico 3,
Rebo lled o d e Mhyz , Do nceles 156,
Ro d rguez Ramn, Veracruz 186,
Rend n Evari s ta, S. Anto nio 227,
Tho mas Felicitas , Veracruz 174,
Cantn de Orizaba
And rad e Margari ta,7.
a
Tre s Cruces 22, Oriz aba
Aparicio de C. Crescencio , 1.
a
Rancho 27,
Arango de E. Guad alupe, fbrica de Co co la-
pam, Oriz aba.
Armad a Ped ro , 5.
a
5d e Mayo 25,
Arrabal de K reus er Francis ca, 2.
a
de Abaso -
lo 6
3
/4, Oriz aba.
735
B arrera Margarita, S. Rafael 12, Oriz aba.
B ahiro ni I raid a, 3.
a
Mercad eres 23,
B urgo s de Martnez As unc.
0
,3.
a
5Mayo 23,
Carrillo Manuel T., 1.
a
5de Mayo 4,
J o s de J es s , 5.
a
Chalupa 6,
Ed uard o , 6.
a
Av. Libertad 25,
Cervantes de Cano Gpe., 5.
a
5Mayo 7,
C.
a
I nd us trial d e Oriz aba, fb.
a
Cerrito s ,
I d . id . de Sta. Gertrud is , B arrio Nuevo ,
Es trad a de Carrillo Magd
a
, I
a
Libertad 2
Fernnd ez Casto , 1.
a
Mercad eres 32,
Flo res d e So taTri n.,2
a
M. Escand n 16'/2
Flo res B and o I gnacio , 1.
a
Pe rl a 1/5,
Galind o d e Vallejo Franc
a
, 2
a
Ravelo 27,
Gmez Paulino , Plaz a Co ns titucin 14,
Gmez Co ncep.
0
y Felipe, 1.
a
Abaso lo 13,
H errera Carlo s, 2.
a
Refo rma 8,
I turri aga d e C. Ro s a, 1.
a
Libertad 2 '/a,
s
Lo yo Felipe, 1.
a
Ald ama 16,
Luna Ruiz Sierra, 2.
a
Caz a 20,
Llaca Segund o , 3.
a
Refo rma 10,
Maz n To ms, 4.
a
Carmen 4,
Oliver Manuel, 2.
a
S. Rafael 4,
Ortega Carlo s, 3.
a
Co ln 7,
Parras J ul i n, 4.
a
Mo relo s 25,
Parts Rafael, 5.
a
Mo relo s 6,
Quiro ga de So ta M.
a
, 1.
a
R. Vieja 19,
Riquelme Ped ro , 5.
a
Mo relo s 14,
And rad e So fa R. de, 4.
a
H id algo 6,
So to Delfina, 4.
a
5de Mayo 13,
Vallejo Vcto r, 1.
a
Libertad 38,
Vid al Ez equiel, Pue nte Labo rd a 3,
Villagmez Ramn, 6.
a
Flo res 23,
Vivanco Lama Angel, 5.
a
B eneficencia5,
Cantn de Veracruz
Alco ba Leand ro M., I nd e pe nd 21, Veracruz .
Arrieta Teresa, I nd epend encia 40,
Aguilera Carmen R. de, Nava 2,
Alco lea L. M., Zamo ra 7,
Aragn J ul i n, Vicario 2,
Alad ro DelfinaS. C. de, Aris ta 1,
Anaya Leo cad io , Aris ta 74,
Arrillaga Rafael, Sta. Mara 9,
B arbet Luis , S. Sebas tin 16,
B arricn Manuel, Miguel Lerd o 93,
B enito y C.
a
C., Vicario 8,
B entez Gabriel A., Aris ta 65,
B rcena Sebas tin, 5Mayo 3,
B arbeh Luis , H id algo 78,
B anco Nacio nal de Mxico , Nava 1,
B lanquero Ado lfo A., Nava 43,
B entez Rafael, Zarago z a 20,
B ecerra C., I nd epend encia 2,
J . B . FO SS Y C O M P A CARB N Y CO K E. GANTE, 2. MEX I CO . D. F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE VERACRUZ L L AVE
B edin Teodoro, Av.
a
Libertad 26, Veracruz.
Cruz ado J uan, I ndependencia 42,
Cobo Diodoro, Libertad 7280,
C.
a
del Teatro Principal, Nava 8,
Crculo Espao l Mercantil, Zamo ra 24,
Co rtina de LaMijar Manuel, Ocampo 22,
Cruz ada J uan, H errera 4,
Daz J o s, Zarago z a 2,
Dehesa Teodoro A., 5de Mayo 5,
Escandn Alberto , Vicario 12,
Ferrari Francisco , Zarago z a 39,
Fo ez y Gonz lez B ernardo , I nd ep.
a
105,
Fernndez J uan Ant., Libertad 4648,
Fo rmento y Uriarte F., M. Lerdo 19,
Fernndez del Ro , M. Lerdo 16,
Fuentes de Mir Angela, Arista 43,
Fernnd ez Pesquera J o s, Pi taha^al ,
Greentrand J uan, Zarago z a 34,
Gando lfo Angela D., I ndependencia 6,
Gonz lez I gDacio, I ndependencia 35,
Garca y C.
a
Dionisio, I ndependencia 93,
Garca Pia Mercedes, 5de Mayo 82,
Galamena y C.
a
Suceso res, M. Lerdo 4,
Gonz lez Avelino , Arista 61,
Gonzlez Daz J uan, Arista 38,
H ernnd ez Francisco J ., Nava 15,
H elguero Francisco , M. Lerdo 6,
Leycegui Enrique, I ndependencia 84,
Laseca J o aqun, B ravo 32,
Lev Luisa G. de, Pasto ra 1,
Liero y Garca, Pasto ra33,
Land a M. F., B etanco urt 12,
Lpez Ramn A., S. Sebastin 6,
Miyar I ndalecio de la, Zarago z a 55,
Martnez To ms y H erlind a, Zarago z a 36
Mirn y Mo squera J ., I ndependencia 3,
Mo rati Francisco , I ndependencia o,
Martnez J uan J ., I ndependencia 25,
Mantecn y C.
a
J ., I ndependencia 59,
Mir Ramn, B ravo 59,
Minvielle Len, Pas to ra 12,
Mosquera To masa, M. Lerdo 31,
Mijares Cayetano S., B etanco urt 27,
Mirambell J o s, Arista 78,
Melgar J o sM., Condesa44,
Mo ntero Francisco S., Pitahaya 5 13,
Martnez Mura Anto nio , S. Sebastin 3,
Muriel y Sayago B., H errera 1,
Milln Pedro G., Plaz a Campana 21,
Ochoa Trinidad C., Zarago z a 26, Veracruz .
Ordez Alvarez Manuel, Guerrero 22,
Ochoa y C.
a
I sido ro , Allende 7,
Ortiz Fulgencio , B. J urez 75,
OchoaAngela M. de, M. Lerdo 39,
Ocampo Leandro , CallejnFerro carril 1,
Pajares J o s M., Zarago z a 10,
Pernas Anto nio , Zarago z a46,
Puertas Francisco , I ndependencia 39,
Prieto J us to , I ndependencia 55,
Parcero J uan, H id algo 54,
Prez J o s Anto nio , Nava 29,
Philipp Dolores S. de, M. Lerdo 39,
Pasquel de Land ero J o s efa, Zamo ra 38,
Pered a y Arenas J o s, Zamo ra 62,
Pro ud inat J uan, J az mn 16,
Prez Val.
0
Nataliay Amalia, H errera 7
Prez Salvado r, Plaz a Mercado 4/8,
Ro cha Carlo s S., Zarago z a 41,
Rendn Francisco , Zarago z a 8,
Ruiz de Sancho Trinid ad , I nd ep.
a
22,
Richard E., Libertad 1218,
Rivera Manuela M. de, Av. Co rts 5,
Rocha Felipe E., H idalgo 50,
Ruiz Cayetano , Pas to ra 17,
Ro cha Carlos Y., Nava 7,
Ruiz J acinto , Nava 11,
Ruiz B arbad illo , Zamo ra 67,
Ro drguez H ermenegildo , Vicario 17,
Rivas Pablo , Arista36,
Ro ld n, Rasines y .Compaa J ., Plaz a Mer-
cado
l
/3, Veracruz .
Slices Mara C. de, Zarago z a 25.
Sobrano Simn. Av.
a
Co rts 3,
Saro Francisco . Av.
a
Co rts 93,
Santibez Angel, B ravo 35,
Snchez Cosme, Pas to ra 21'/j,
Snchez Alejandro , Pas to ra 37, ,
Tiburcio Franc.
a
de B ., Netz ahualcyo tl,
Trigo s Angel, Av. Co rts a/,
TejedaB uenaventura, B. J urez 4,
Urd apilleta J o s G., Vicario 10,
Varela Anto nio , Arista31,
Velasco H nos., I ndependencia 27,
Wiechers H . L., I ndependencia 23,
Zayas B lasa E. de, Zarago z a 17,
Zaldo H no s., B etanco urt 22,
Zayas Enrique Rafael, S. Sebastin 2
EST AD O D E YUCAT N
I. Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial. La ampl i a
pe n ns ul a d e Y ucatn, te rri to ri o el ms o ri e ntal d e la Re pbl i ca d e Mxi co , s e
pro l o nga d e Sur No rte en una e xte ns i n d e d o s ci e ntas mi l l as y s e e ncue ntra ba-
ad a al E. po r el mar d e l as Anti l l as y al O. y N. po r el G-o lfo .d e Mxico . Su ex-
tre mo s e pte ntri o nal lo co ns ti tuye el Cabo Cato che , s e parad o d el Cabo San Anto ni o
e n la is la d e Cuba po r el canal d e Yucatn d e 200 ki l me tro s d e anchura apro xi -
mad ame nte , po r cuyo canal s e pre ci pi ta la gran co rri e nte d el Go l fo co muni cand o
ambo s mare s .
L a pe n ns ul a mi d e 138.056 ki l me tro s cuad rad o s d e lo s que co rre s po nd e n
46.855 al Es tad o d e Campe che , ya d e s cri to , y 91.201 al d e Y ucatn, que tratamo s
d e re s e ar. Es , pue s , el s e gund o , d o s veces mayo r que el pri me ro y s pti mo po r
e s te co nce pto e ntre lo s d e la Re pbl i ca, o cupand o la parte N. y E. d l a pe n n-
s ul a. Su mayo r anchura s e e ncue ntra e ntre el pue rto d e Ce le s tum y el Cabo Cato -
che , s ea d e s d e lo s 8
o
30' lo s 12 20' d e l o ngi tud o ri e ntal d e Mxi co , po co ms
me no s : la ms ango s ta s e hal l a al S. e n s u l mi te co n Guate mal a y co n la co lo nia
i ngl e s a d e B e l i ce , mi d i e nd o ape nas un grad o d e l o ngi tud .
I I . Orografa hidrografa. Costas, islas y puertos. El Es tad o d e Y u-
catn e s t co ns ti tui d o e n s u parte ce ntral y no rte po r una d i l atad a l l anura muy
baj a, ri d a y are no s a ge ne ral me nte , que se e l e va po co po co has ta el paral e l o d e
19 N. d o nd e s e e ncue ntran las pri me ras s i e rras , rami fi caci o ne s que pro ce d e n d e
Guate mal a. En el parti d o d e Pe to nace la co rd i l l e ra pe as co s a d e Puc Si e rra
B aj a, que s e e xti e nd e ms d e 30 l e guas co n d i re cci n NO. has ta ce rca d e la villa
d e Maxcan, e n d o nd e s e l i ga co n la Si e rra Al ta que d i ri gi nd o s e al SO. re co rre
el Es tad o d e Campe che .
Care ce el Es tad o d e ro s d e i mpo rtanci a; ni came nte en la re gi n me ri d i o nal
co rre el Hondo d e S. N. has ta d e s aguar en l a bah a d e Che tumal . Es te r o fo rma
ho y lo s l mi te s d e Y ucatn co n B e lice po r co nve ni o d e 2 d e Fe bre ro d e 1894.
L as co s tas s o n muy e xte ns as y co mpre nd e n gran nme ro d e bah as co n mu-
cho s pue rto s ms me no s bue no s . L as ms no tabl e s s o n As ce ns i n, Es p ri tu Santo
y Che tumal en la co s ta d e l E. y lo s pue rto s pri nci pal e s s o n: Pro gre s o , Sis al y Ce-
l e s tum en la co s ta d el Go l fo .
Pe rte ne ce n al Es tad o d e Y ucatn nume ro s as i s l as e ncl avad as al f re nte d e las
co s tas o ri e ntal e s y s e pte ntri o nal e s , al gunas d e co ns i d e rabl e e xte ns i n, s ie nd o
l as ms no tabl e s Holbox en el cabo Cato che , Isla Mujeres y Cozuml en el mar d e
las Anti l l as .
J . B . FO SS Y C O M P A CARB N Y CO K E. GANTE, 2. MEX I CO . D. F.
DI RECTO RI O DEL ESTADO DE VERACRUZ L L AVE
B edin Teodoro, Av.
a
Libertad 26, Veracruz.
Cruz ado J uan, I ndependencia 42,
Cobo Diodoro, Libertad 7280,
C.
a
del Teatro Principal, Nava 8,
Crculo Espao l Mercantil, Zamo ra 24,
Co rtina de LaMijar Manuel, Ocampo 22,
Cruz ada J uan, H errera 4,
Daz J o s, Zarago z a 2,
Dehesa Teodoro A., 5de Mayo 5,
Escandn Alberto , Vicario 12,
Ferrari Francisco , Zarago z a 39,
Fo ez y Gonz lez B ernardo , I nd ep.
a
105,
Fernndez J uan Ant., Libertad 4648,
Fo rmento y Uriarte F., M. Lerdo 19,
Fernndez del Ro , M. Lerdo 16,
Fuentes de Mir Angela, Arista 43,
Fernnd ez Pesquera J o s, Pi tahaj al ,
Greentrand J uan, Zarago z a 34,
Gando lfo Angela D., I ndependencia 6,
Gonz lez I gDacio, I ndependencia 35,
Garca y C.
a
Dionisio, I ndependencia 93,
Garca Pia Mercedes, 5de Mayo 82,
Galamena y C.
a
Suceso res, M. Lerdo 4,
Gonz lez Avelino , Arista 61,
Gonzlez Daz J uan, Arista 38,
H ernnd ez Francisco J ., Nava 15,
H elguero Francisco , M. Lerdo 6,
Leycegui Enrique, I ndependencia 84,
Laseca J o aqun, B ravo 32,
Lev Luisa G. de, Pasto ra 1,
Liero y Garca, Pasto ra33,
Land a M. F., B etanco urt 12,
Lpez Ramn A., S. Sebastin 6,
Miyar I ndalecio de la, Zarago z a 55,
Martnez To ms y H erlind a, Zarago z a 36
Mirn y Mo squera J ., I ndependencia 3,
Mo rati Francisco , I ndependencia o,
Martnez J uan J ., I ndependencia 25,
Mantecn y C.
a
J ., I ndependencia 59,
Mir Ramn, B ravo 59,
Minvielle Len, Pas to ra 12,
Mosquera To masa, M. Lerdo 31,
Mijares Cayetano S., B etanco urt 27,
Mirambell J o s, Arista 78,
Melgar J o sM., Condesa44,
Mo ntero Francisco S., Pitahaya 5 13,
Martnez Mura Anto nio , S. Sebastin 3,
Muriel y Sayago B., H errera 1,
Milln Pedro G., Plaz a Campana 21,
Ochoa Trinidad C., Zarago z a 26, Veracruz .
Ordez Alvarez Manuel, Guerrero 22,
Ochoa y C.
a
I sido ro , Allende 7,
Ortiz Fulgencio , B. J urez 75,
OchoaAngela M. de, M. Lerdo 39,
Ocampo Leandro , CallejnFerro carril 1,
Pajares J o s M., Zarago z a 10,
Pernas Anto nio , Zarago z a46,
Puertas Francisco , I ndependencia 39,
Prieto J us to , I ndependencia 55,
Parcero J uan, H id algo 54,
Prez J o s Anto nio , Nava 29,
Philipp Dolores S. de, M. Lerdo 39,
Pasquel de Land ero J o s efa, Zamo ra 38,
Pered a y Arenas J o s, Zamo ra 62,
Pro ud inat J uan, J az mn 16,
Prez Val.
0
Nataliay Amalia, H errera 7
Prez Salvado r, Plaz a Mercado 4/8,
Ro cha Carlo s S., Zarago z a 41,
Rendn Francisco , Zarago z a 8,
Ruiz de Sancho Trinid ad , I nd ep.
a
22,
Richard E., Libertad 1218,
Rivera Manuela M. de, Av. Co rts 5,
Rocha Felipe E., H idalgo 50,
Ruiz Cayetano , Pas to ra 17,
Ro cha Carlos Y., Nava 7,
Ruiz J acinto , Nava 11,
Ruiz B arbad illo , Zamo ra 67,
Ro drguez H ermenegildo , Vicario 17,
Rivas Pablo , Arista36,
Ro ld n, Rasines y .Compaa J ., Plaz a Mer-
cado
l
/3, Veracruz .
Slices Mara C. de, Zarago z a 25. y>
Sobrano Simn, Av.
a
Co rts 3,
Saro Francisco , Av.
a
Co rts 93,
Santibez Angel, B ravo 35,
Snchez Cosme, Pas to ra 21'/j,
Snchez Alejandro , Pas to ra 37, ,
Tiburcio Franc.
a
de B ., Netz ahualcyo tl,
Trigo s Angel, Av. Co rts a/,
TejedaB uenaventura, B. J urez 4,
Urd apilleta J o s G., Vicario 10,
Varela Anto nio , Arista31,
Velasco H nos., I ndependencia 27,
Wiechers H . L., I ndependencia 23,
Zayas B lasa E. de, Zarago z a 17,
Zaldo H no s., B etanco urt 22,
Zayas Enrique Rafael, S. Sebastin 2'/j,
EST AD O D E YUCAT N
I. Situacin geogrfica, lmites y extensin territorial. La ampl i a
pe n ns ul a d e Y ucatn, te rri to ri o el ms o ri e ntal d e la Re pbl i ca d e Mxi co , s e
pro l o nga d e Sur No rte en una e xte ns i n d e d o s ci e ntas mi l l as y s e e ncue ntra ba-
ad a al E. po r el mar d e l as Anti l l as y al O. y N. po r el G-o lfo .d e Mxico . Su ex-
tre mo s e pte ntri o nal lo co ns ti tuye el Cabo Cato che , s e parad o d el Cabo San Anto ni o
e n la is la d e Cuba po r el canal d e Yucatn d e 200 ki l me tro s d e anchura apro xi -
mad ame nte , po r cuyo canal s e pre ci pi ta la gran co rri e nte d el Go l fo co muni cand o
ambo s mare s .
L a pe n ns ul a mi d e 138.056 ki l me tro s cuad rad o s d e lo s que co rre s po nd e n
46.855 al Es tad o d e Campe che , ya d e s cri to , y 91.201 al d e Y ucatn, que tratamo s
d e re s e ar. Es , pue s , el s e gund o , d o s veces mayo r que el pri me ro y s pti mo po r
e s te co nce pto e ntre lo s d e la Re pbl i ca, o cupand o la parte N. y E. d l a pe n n-
s ul a. Su mayo r anchura s e e ncue ntra e ntre el pue rto d e Ce le s tum y el Cabo Cato -
che , s ea d e s d e lo s 8
o
30' lo s 12 20' d e l o ngi tud o ri e ntal d e Mxi co , po co ms
me no s : la ms ango s ta s e hal l a al S. e n s u l mi te co n Guate mal a y co n la co lo nia
i ngl e s a d e B e l i ce , mi d i e nd o ape nas un grad o d e l o ngi tud .
I I . Orografa hidrografa. Costas, islas y puertos. El Es tad o d e Y u-
catn e s t co ns ti tui d o e n s u parte ce ntral y no rte po r una d i l atad a l l anura muy
baj a, ri d a y are no s a ge ne ral me nte , que se e l e va po co po co has ta el paral e l o d e
19 N. d o nd e s e e ncue ntran las pri me ras s i e rras , rami fi caci o ne s que pro ce d e n d e
Guate mal a. En el parti d o d e Pe to nace la co rd i l l e ra pe as co s a d e Puc Si e rra
B aj a, que s e e xti e nd e ms d e 30 l e guas co n d i re cci n NO. has ta ce rca d e la villa
d e Maxcan, e n d o nd e s e l i ga co n la Si e rra Al ta que d i ri gi nd o s e al SO. re co rre
el Es tad o d e Campe che .
Care ce el Es tad o d e ro s d e i mpo rtanci a; ni came nte en la re gi n me ri d i o nal
co rre el Hondo d e S. N. has ta d e s aguar en l a bah a d e Che tumal . Es te r o fo rma
ho y lo s l mi te s d e Y ucatn co n B e lice po r co nve ni o d e 2 d e Fe bre ro d e 1894.
L as co s tas s o n muy e xte ns as y co mpre nd e n gran nme ro d e bah as co n mu-
cho s pue rto s ms me no s bue no s . L as ms no tabl e s s o n As ce ns i n, Es p ri tu Santo
y Che tumal en la co s ta d e l E. y lo s pue rto s pri nci pal e s s o n: Pro gre s o , Sis al y Ce-
l e s tum en la co s ta d el Go l fo .
Pe rte ne ce n al Es tad o d e Y ucatn nume ro s as i s l as e ncl avad as al f re nte d e las
co s tas o ri e ntal e s y s e pte ntri o nal e s , al gunas d e co ns i d e rabl e e xte ns i n, s ie nd o
l as ms no tabl e s Holbox en el cabo Cato che , Isla Mujeres y Cozumel en el mar d e
las Anti l l as .
I I I . Clima y producciones. Y a po r hal l ars e e n la z o na trri d a y ya po r
s u po ca al tura s o bre el ni ve l d e l mar, el te rri to ri o yucate co es muy cl i d o , e s pe -
ci al me nte e n las co s tas , d o nd e re i nan al gunas e nfe rme d ad e s e nd mi cas . Al i nte -
ri o r es ms te mpl ad o y s ano .
Aunque he mo s d i cho que el s ue lo co ns ti tuye una l l anura ri d a y are no s a hay
e n el Es tad o , s in e mbargo , re gi o ne s as o mbro s ame nte frti l e s y d i l i tad o s bo s que s
cuya ri que z a en mad e ras pre ci o s as es i ncal cul abl e . Lo s pro d ucto s ve ge tal e s s o n
vari ad s i mo s aunque s in s al i rs e d e l as e s pe ci e s pro pi as d e l trpi co , y ms ad e l ante
ve re mo s que s o n lo s pri nci pal e s el he ne qun y o tro s te xti l e s , la caa d ul ce , el ta-
baco , el ma z y l as pla.ntas ti ntre as . Encuntras e e ntre d i cha vari e d ad l a vai ni -
l l a, el co pal , el trbo l chi o pl , hul e , e tc., as co mo rbo l e s d e mad e ras finas co mo
el bano , el granad i l l o , la cao ba, e tc., y pl antas me d i ci nal e s co mo z arz aparri l l a,
j al apa, caa-f s tul a y o tras .
La f auna co mpre nd e ad e ms d e lo s ani mal e s d o ms ti co s y ave s d e co rral , mu-
cho s ve nad o s , ti gre s , pante ras , le o ncillo s , e tc., que habi tan lo s bo s que s me ri d i o -
nal e s , s i e nd o no tabl e la o rni to l o g a yucate ca po r la i nme ns a vari e d ad d e e s pe ci e s
que l l ama la ate nci n d el natural i s ta.
H ay ri cas s al i nas en d i s ti nto s l ugare s d el Es tad o y s e ti e ne n no ti ci as d e vari o s
mi ne ral e s que no s e e xpl o tan. As e guran al guno s que el r o H o nd o arras tra are nas
aur fe ras y e xcavaci o ne s practi cad as en Chi ki nuts o no t han re ve l ad o la e xi s te nci a
d e mi ne ral e s d e o ro y pl ata d e bue na l e y.
L as co s tas y las l agunas o fre ce n abund ante pe s ca, re co gi nd o s e grand e s can-
ti d ad e s d e to rtuga-care y y co ncha-ncar.
I V. IHvisin poltica, poblacin, gobierno y rentas pblicas. Es t
d i vi d i d o po l ti came nte el Es tad o d e Y ucatn en 17 parti d o s que co mpre nd e n
84 muni ci pi o s y 98 s e cci o ne s muni ci pal e s , co n 7 ci ud ad e s , 20 villas y 155 pue bl o s ;
en j unto 182 po bl aci o ne s , d e las cual e s 13 s o n pue rto s d e mar.
Lo s parti d o s y el nme ro d e s us habi tante s s o n lo s s i gui e nte s :
Acance h 22.952 habi tante s .
Es pi ta 10.216
H unucm 19.216
I s las (cabe ce ra I s l a Muj e re s ) . . . 2.303
I z amal 22.039
Maxcan 19.630
Mri d a 53.856 >
Mo tul 18.118
Pe to 8.465
Pro gre s o 6.057
So tuta 9.303
Te kax 18.454
Te max 16.934
Ti cul 24.529
Ti xko ko b 13.831
Ti z i mi n 9.440
Val l ad o l i d 23.507
T O T A L 2SS.850 habi tante s .
Entre lo s habi tante s me nci o nad o s hay gran nme ro d e i nd ge nas d e l a raz a
maya y o tras , en s u mayo r parte ci vi l i z ad o s . Lo s que habi tan lo s d e s i e rto s me ri -
d i o nal e s s o n i nd mi to s y re be l d e s las auto ri d ad e s , co s tand o gran trabaj o re d u-
cirlo s l a ci vi l i z aci n que s e pro paga muy l e ntame nte e ntre ello s . Suce d e co n
e s to s i nd i o s al go pare ci d o lo que o curre e n So no ra co n lo s yaqui s , d e lo s cual e s
po co hace no s he mo s o cupad o .
L a capi tal d e l Es tad o d e Y ucatn es la ci ud ad d e Mri d a, d o nd e re s i d e n las
auto ri d ad e s s upe ri o re s , la L e gi s l atura, el Po d e r J ud i ci al y el Ej e cuti vo , cargo
actual me nte d e l d i s ti ngui d o me xi cano Ge-
ne ral D. Franci s co Cantn go be rnante so -
bre s al i e nte e ntre lo s ms pro gre s i s tas d e la
Re pbl i ca y qui e n s i n d ud a al guna d e be
Y ucatn el ad e l anto que d i s fruta e n to d o s
lo s ramo s d e la ri que z a, e s pe ci al me nte en
la agri cul tura, cuyo d e s arro l l o vi ni e ro n
fo me ntar lo s fe rro carri l e s i ni ci ad o s po r el
Sr. Cantn.
Si d urante s u carre ra mi l i tar s upo d is-
ti ngui rs e e s te ci ud ad ano po r s u pund o no -
ro s o co mpo rtami e nto y valo r en lo s co m-
bate s , en la ad mi ni s traci n pbl i ca s e
d i s ti ngue po r s u ci vi s mo , pro bi d ad ini-
ci ati va en to d o lo que e nci e rra una me j o ra
mate ri al para el Es tad o . Su acci n en la
I ns trucci n pbl i ca, en la H aci e nd a y en
el ramo d e J us ti ci a, f u acti va d e s d e el
pri me r mo me nto d e hace rs e cargo d e l go - G B K R A I L>. F R A N C E S C O C A N T N
bi e rno , co ns i gui e nd o el aume nto d e es - Gobernador del Estado de Yucatn
cue l as y s u re o rgani z aci n, la re fo rma d e
cd igo s y el aume nto d e las re ntas pbl i cas . Es tas , que e n 1888 no al canz aban
qui ni e nto s mi l pe s o s , s uman actual me nte ms d e s e te ci e nto s mi l , aume nto que
tambi n e xpe ri me ntaro n las d e l ramo muni ci pal s ubi e nd o 400.000 pe s o s d e
200.000 que i mpo rtaro n e n d i cho ao d e 1888.
L a H aci e nd a no ti e ne d fi ci ts : cubre to d as l as ate nci o ne s d e l pre s upue s to y
aun s e o bti e ne un s o brante que s e d e s ti na o bras pbl i cas d e be ne fi ce nci a, me j o -
ras mate ri al e s y o rnato d e lo s pue bl o s .
Y . Instruccin Pblica. Cue nta el Es tad o d e Y ucatn co n lo s s i gui e nte s
e s tabl e ci mi e nto s d e e ns e anz a:
ESCUEL AS CLASES
Ni o s Ni as Mi xtas To tal 1. 2* Pro f.
lo s muni c i pi o s . . . . 28 28j
. ' "
el clero 7 2 1 10(
20 14 34
28 28
188 111 1 300
7 2 1 10
. 243 127 2 372
330 1 3
35 2 1
To tales. . . 243 127 2 372 365 3 4
L a as i s te nci a me d i a me ns ual es d e 10.119 al umno s lo s e s tabl e ci mi e nto s o fi-
ci al e s , que cue s tan al Es tad o anual me nte 158.683 pes o s .
P R E N SA
H l l as e muy d e s arro l l ad o e s te e l e me nto po l ti co y d e e d ucaci n, co ntand o co n
25 publ i caci o ne s d i fe re nte s d e las que apare ce n una e n Ti cul , d o s e n Pro gre s o y
las d e ms e n Mrid a. La ms no tabl e d e es tas l ti mas es La Voz del Pueblo, pe -
rio d ico d i ari o d e carcte r po l ti co . Se publ i can 4 en ingls , uno en ingls y es pa-
o l, o tro en vario s id io mas y 19 en es pao l.
B I B LI O TECAS Y MUSEO S
H ay d o s bi bl i o te cas en Mrid a, d e po ca i mpo rtanci a, y s o n la d e la Pe ni te nci a-
ri a J ure z , 63 vo lmenes y la B i bl i o te ca Ceped a co n 2.323. En Ti cul , Y allad o lid
y Pro gre s o hay tambi n pl ante l e s d e bi bl i o te cas que cue ntan ya 300, 278 y 277 vo -
lmenes re s pe cti vame nte .
Exi s te ad ems en Mri d a un bue n mus eo arqueo lgico , biblio grfico , d e H is -
to ri a Natural y Arte s que s ubs is te co n fo nd o s del Co ns ejo d e I ns trucci n.
M R I DA DE Y U CA T N. V I ST A GESEB A L DE L A C I O DA D
VI . Poblaciones principales. Industria y comercio. Po cas s o n las
po blacio ne s d e Y ucatn que te ngan i mpo rtanci a po r s u nme ro d e habi tante s :
d es pus d e la capital que cue nta 36.935 ind ivid uo s , lo s d ems ce ntro s d e po blacin
so n po co d ens o s y ni nguno pas a d e 5.000 almas (1).
(1) Es to es s e gn un cuad ro de la d ivis in po l ti ca de Y ucatn publ i cad o po r el go bi e rno d e l Es -
tad o : s e gn el Anuari o d e Es tad s ti ca d el Mi ni s te ri o d e Fo me nto (1897, pgi na 57), l as ci ud ad e s d e
Ae ance h, Te cas , Mo tul , Te mas y Es pi ta fluctan e ntre 10.000y 23.000 habi tante s . Tan e xtrao e rro r
no po d e mo s s upo ne r d e d nd e pro ve nga, co mo no s ea d e habe r apl i cad o la ci ud ad cabe ce ra la po -
blacin d e to d o el d i s tri to . De cual qui e r mo d o nue s tro s l e cto re s pue d e n j uz gar po r e s te cas o , d e lo
d i hcul to s o que re s ul ta re co ge r y co mpro bar en el pa s d ato s d e e s ta nd o le.
La ci ud ad d e Mrid a, capi tal d el Es t
ed ificio s mo d erno s y calles amplias ,
aunque muchas hay d e s cuid ad as y s in
ad o qui nar.
Cue nta co n al guno s te mpl o s no ta-
bles , e ntre ello s l a Cate d ral , d e la que
pued e d ar id ea el grabad o ad j unto ,
s iend o Mrid a d ices is epis co pal co -
rre s po nd i e nte al arz o bi s pad o d e An-
te que ra.
Entre s us l ugare s ame no s y ms
co ncurrid o s po d emo s me nci o nar la
pl az a d e la I nd e pe nd e nci a, l ugar
ari s to crti co que fre cue nta la bue na
s o cied ad e n las ti bi as no che s d e pri -
mave ra, cuand o una band a d e m-
s ica funci o na en el kio s co d e la
pl az a. H ay all un bo nito j ard n y
vari e d ad d e rbo les que en el d a
pre s tan bi e nhe cho ra s o mbra, muy ne
ce s ara po r ci e rto o n el ard i e nte clima
d e Mri d a.
La s o cied ad es muy cul ta y afabl e
co n el fo ras te ro , llamand o la ate nci n
la bellez a d e la raz a me s ti z a que fo r-
ma una bue na parte d e la po blacin
y o fre ce ti po s d e d e licad as y finas
faccio ne s , e s pe cialme nte en el s exo fe-
me nino , co mo pue d e o bs e rvars e en lo s
grabad o s que i l us tran es tas pgi nas .
una he rmo s a po blacin d e bo nito s ad o , es
s a
M B I DA . L A CA T EDB A L
H ay en el re ci nto d e la
ciud ad al gunas lneas d e
tranv as , mucho s co ches d e
alquiler, e l e gante s carruaj e s
parti cul are s , bueno s ho teles ,
al umbrad o elctrico , telfo -
no s pblico s , y, en una pala-
bra, cuanto ad e l anto se in-
tro d uj o ho y e n las po blacio -
nes ms civiliz ad as .
Mri d a co ns ti tuye un cen-
tro fe rro carri l e ro d e impo r-
tanci a parti e nd o d e ella va-
rias l ne as hacia el i nte ri o r
d el pa s y haci a lo s pue rto s
d e la co s ta, d e las cuales no s
o cupare mo s en el art cul o
co rre s po nd ie nte .
La i nd us tri a y el co mercio
so n co ns id e rable s : hay una
M E K I DA . L A P L A ZA I MDB - K H DB &CI A
fbri ca d e hilad o s y te j i d o s d e algo d n, vari as d e aguard i e nte , y o tras d e plvo ra,
d e fs fo ro s , d e calz ad o , d e bal e s , d e velas y j abo ne s , e tc., as co mo cas as me r-
canti l e s muy no tabl e s en el ramo d e i mpo rtaci n y e xpo rtaci n d e art cul o s e n
ge ne ral . Una i nd us tri a i mpo rtante no slo d e Mri d a s ino d e o tro s pue blo s d e l
Es tad o es la fabri caci n d e arte facto s d e care y y ncar y el pre parad o d e un
po lvo d e cas carilla y co ncha us ad o po r las s e o ras en su to cad o r y muy e s ti mad o
e n Cuba, s egn un ge grafo .
VI I . Agricultura. La gran ri que z a d e Y ucatn co ns is te e n el cultivo d el
he ne qun, el d e maz y e n la e xplo tacin d el pal o campe che . Tan slo es to s tre s
art cul o s re pre s e ntan un valo r anual d e mucho s millo nes d e pes o s y ello s d i s trae n
cas i po r co mpl e to la ate nci n d e to d o s lo s agri cul to re s d el Es tad o . H ay o tras pro -
d ucci o ne s , s in e mbargo , co mo vamo s verlo e n el s i gui e nte cuad ro d e las o bte ni-
d as el ao 1897:
Maz H e cto l . 2.873.488 g 5.743.255
Fri j o l 74.715 362.627
Camo te K i l o g. 1.103.943 17.489
H uacamo te 104.786 7.955
Az car 1.899.213 283.594
Pano cha 2 172.759 133.864
Mieles 1.498 567 69.724
Cacahue te H e cto l . 14.697 17.387
H i gue ri l l a 5.105 9 924
Aguard i e nte d e caa . . . . 52.644 534.582
H e ne qun K i l o g. 47.042.134 6.932.327
Pal o Campe che 26.867.423 1.018.387
Tabaco 110.750 50 829
M R I DA . GR P O DE MESTI ZAS M R I DA . No vi o s MESTI ZO S
La pro d ucci n d el ao ante ri o r
(1896) fu e xce pcio nal e n lo to cante
al he ne qun, pue s s e gn lo s d ato s d el
Mi ni s te ri o d e Fo me nto , alcanz
527. 224. 550 ki l o gramo s co n valo r
apro xi mad o d e 21.987.738 pes o s .
Creemo s que la o ficina re s pe cti va pa-
d eci al gn erro r- al s umar la pro -
d ucci n d e lo s d i fe re nte s d i s tri to s j
pue s l a no rmal o s cila e ntre 34 y 58
millo nes d e ki l o gramo s , y una co s echa
e xce pcio nal no pue d e al canz ar una
d i fe re nci a en ms d e 469 millo nes d e
ki l o gramo s . H e aqu la pro d ucci n d e
6 ao s co ns ecutivo s s e gn el Anuari o
d e Es tad s ti ca tantas veces al ud i d o :
K i l o gramo s
Co s echa d 1892 . . 58.053.032
1893 . . 34.672.859
1894 . . 46.135.776
1895 . . 38.841.358
1896 . . 527.224.550
1897 . . 47.042.134
Se gn i nfo rme s parti cul are s que
hemo s o bte ni d o d e algunas pe rs o nas B o s q b e n l a co s ta o B I E! TAI j d e T d c at n
co no ced o ras d e e s ta i mpo rtante in-
d us tri a, re s ul ta que e fe cti vame nte la canti d ad que se me ncio na en 1896 s e aparta
mucho d e la ve rd ad ; co ns ti tuye po r d ecirlo as un d es pro ps ito ; pe ro po r o tra
parte no s as e guran que las canti d ad e s me nci o nad as en lo s o tro s ao s d el cuad ro
que ante ce d e , s o n muy i nfe ri o re s las ve rd ad e ras y no re pre s e ntan ms que el
60 70po r 100
d e la pro d uc-
cin re al.
De cualquie r
mo d o , lo s d a-
to s ante ri o re s
ms meno s
i ne xacto s d e -
j an s in e mbar-
go s upo ne r la
ri que z a co ns i-
d e rable que en-
ci e rra la agri -
culfcurayucate-
ca y hace n es-
pe rar un gran
po rve ni r para
e l Es tad o cuan-
B O SQUE DE PA L MERA S EN Y UCA T N d o mayo r n-
mero d e braz o s y o tras vas d e fe rro carri l pe rmi tan explo tar lo s d ilatad o s d es ier-
to s que s e extiend en e ntre lo s paralelo s d e 18 y 20, tanto ms frtile s que l a
parte s e pte ntri o nal d el te rri to ri o .
VI I I . Minera. No tenemo s no ti ci a alguna d e la mine ra yucate ca en
cuanto explo tacin actual: que exis ten z o nas mi ne ras co n metales d e pl ata, o ro
y o tro s , es ind ud able , pero no s abemo s que s e baile en trabaj o ni nguna d e es as
minas .
I X . Ganadera.Dadas las co nd icio nes d el s uelo d e Y ucatn, es ta i nd us tri a
d ebiera te ne r gran i mpo rtanci a, e s pe cialme nte en las regio nes d o nd e no es cas ea
el agua; s in e mbargo no alcanz a la que ad quiri en o tro s Es tad o s d e la Re p-
blica, tal vez meno s favo recid o s po r la natural e z a para ella. L a fal ta d e catas tro s
y e s tad s ticas re fe re nte s la riquez a pe cuaria d el pas no s i mpi d e n co no cer, ni
aun co n apro ximacin, la cuant a d e lo s ganad o s que exis ten en el Es tad o .
X . Vas de comunicacin y transporte. Que el po rve nir d e Y ucatn se
bas a en el d es arro llo d e las vas frre as , rpi d as y eco nmicas que pe rmi tan la
explo tacin d e lo s bo s ques y la co nd uccin al l i to ral d e lo s pro d ucto s d el Es tad o ,
es verd ad inco ncus a que no pued e d es co no cers e, y el prime ro es timarla fu el
Sr. General Cantn, co nces io nario d e la va frre a d e Mrid a Vallad o lid y Pro -
gres o , que inici tan valio s o ad e l anto .
H o y cue nta Y ucatn co n una lnea d e Mrid a Campeche (173 kilmetro s )
llamad a Ferrocarril Peninsular, do s d e Mrid a Pro gre s o , o tra d e Mrid a Tun-
ks , o tra d e Mrid a Tz ucacab, o tra d e Mrid a Ticul, o tra d e Mrid a l z amal ,
e tcte ra, que re pre s e ntan un re co rrid o d e 653 kilmetro s . Vamo s d ed icar al gunas
pal abras a d icho s fe rro carri l e s para que nue s tro s lecto res j uz gue n d e s u impo r-
tanci a.
F E RRO CA RRI L DE M R I DA V A L L A DO L I D CO N RAMAL PRO GRE SO
Ancho de la va: 914 milmetros
K I LMETRO S CONSTRUI DOS. Va pri nci pal : d e Mrid a Tunks , 118
kilmetro s . Ramal d e Co nkal Pro gre s o : 30 k. 688 ms .
PO R CO NSTRUI R. V a principal: d e Tunks Vallad o lid , 56 kilmetro s .
Ramal Es pi ta y Tiz imn, 56 kilmetro s .
El primitivo co nces io nario , Sr. General D. Franci s co Cantn, inici lo s traba-
jo s d e co ns truccin d e es ta va frre a, una d e las ms i mpo rtante s d el Es tad o d e
Y ucatn, el 5 d e Fe bre ro d e 1882. mpro bo s fue ro n s us es fuerz o s para co menz ar
la o bra, que se te n a po r irrealiz able i mpro d ucti va, y slo se d is iparo n eso s
te mo re s cuand o se vi te rmi nad o el tramo d e Mrid a Pro gre s o , que se i naugur
s o lemnemente el 4 d e J ul i o d e 1886 y que d es d e luego o btuvo brillante xito ,
pro po rcio nand o al pblico grand e s facilid ad e s en el trfico y la Empre s a pi n-
g e s utilid ad e s .
La va pri nci pal co ntinu co ns truynd o s e , alcanz and o s uces ivamente la villa
d e Tixko ko b, cabe ce ra d el parti d o d e s u no mbre , la ciud ad d e Mo tul, rica y bien
po blad a (la ms i mpo rtante d e la regin d e no minad a d e la Co s ta), las villas d e
Cans ahcab y Temax, cabecera es ta l ti ma d el parti d o d e su no mbre, y el pueblo
d e Tunks , que po ne en co municacin la Capital co n to d o s lo s d el Oriente,
6n mad 6 r aS
'
aZCar
> h
e n
e qun, ganad o , aguard i e nte y o tro s
Sigue la co ns truccin co n activid ad y pro nto alcanz ar s u trmino que s er la
ciud ad d e Vallad o lid , la s egund a d el Es tad o po r su po blacin, po r sus" hermo s o s
ed ificio s y po r su i mpo rtanci a po ltica '
F
hermo s o s
hi s tri ca. Su clima agrad abl e , su mag-
nfico es tad o s ani tari o y la fe rti l i d ad d e J B M B ^ ^
lo s te rre no s que la ro d e an hace n e s pe rar ^ H
que co n la lle gad a d e la va frre a, Va- j B
llad o lid re co brar s u pas ad a pro s pe ri - 1F ^
d ad , que la hiz o co mpe tir en ri que z a J B f c ~ "
co n la Capital d el Es tad o y que slo ' l l f f r ^f f
perd i caus a d e la invas in d e lo s in- J ^^H p l
d io s brbaro s en 1848. ^B f F ^ ^
La Empre s a tie ne tambi n co nces in
para co ns truir un ramal las d e
Es pi ta y Ti z i m n, cabe ce ras d e o tro s S H H ^ H k
tanto s parti d o s , tan o pulento s co mo Va- M
El fe rro carri l pe rte ne ce aho ra una [
Co mpaa d e que es Pre s i d e nte el s eo r ^ ^ ^ E K B R ^ ^ ^ K B E f ?
General D. Franci s co Cantn y que se ^^t K K B ^^^K j M ^H ^W
o rganiz el 11 d e Fe bre ro d e 1898. El ^ P ^ ^ '
Di re cto r ge ne ral d e la empres a es el in-
te l i ge nte i o ven D. Franci s co Cantn S A N C I S C O CA NT H R O SA DO
.
J
\ /
r
^
G l s c o
Cantn Directo r del Ferro carril Mrid a y Vallad o lid
Ro s ad o , cuyo re trato publ i camo s .
7
vauaao nci
En Pro gre s o , la va d e es te fe rro carri l se extiend e s o bre el Muelle Cantn co n
S t S t r d T
7 qU 6

t 6ne n n a
d d e 400 metro s y un calad o
en el extremo d e 15 pies que pe rmi te el atraque d e lo s vapo res que fre cue ntan el
pue rto para cargar henequn y trae r mad e ra y o tras mercancas
f r 6C U e nt an 61
frre a! ^
S gU 6n mU e S t r an 61 C r 6C 6nt 6 d e S ar r o l l

d e l t r f i c
e s ta va
Ao s
1883.
1884.
1885.
1886.
1887.
1888.
1889.
1890.
1891.
RENDI MI ENT O DE PA SA J E S Y F L E T E S DE ESTE F ERRO CA RRI L
DESDE QUE EMPEZ L A EX PL O TACI N
2.570,17
12.595,63
18.546,88
25.798,73
32.298,87
37.957,56
58.690,77
62.884,02
60.146,83
t
Fl e te s
609,18
5.287,96
8.260,03
33.276,45
58.096,41
65.864,26
124.682,49
106.663,41
106.363,06
Afi o s
1892.
1893.
1894.
1895.
1896.
1897.
1898.
6 1 . 8 0 8 , 6 0
79.223,48
79.318,52
72.828,22
72.756,32
74.037,61
80.029,68
Fl e te s
143.989,88
149.351,07
141.680,40
165.983,26
171.402,85
159.432,32
167.250,20
TO TALES $ 831.491,89 1.608.193,23
F E RRO CA RRI L E S SUB - O RI ENT A L ES EN Y UCA T N. ( M X I CO . )
Se ha es tablecid o tambi n en el Es tad o d e Y ucatn una Co mpaa para la
s T E s t a? T " f
6 a S d 6
/
i l e s
- la Zo na Sud -Oriental d e l a'p n n!
E s t a Z

na 68 l a m s r i c a
y d e s u te rri to ri o , abund a en bo s ques vrgenes
ri co s en mad e ras pre ci o s as d e e bani s te r a y co ns trucci n, pal o d e ti nte , chicle ,
hul e y to d o s lo s pro d ucto s natural e s d e lo s trpi co s . Sus te rre no s s o n lo s mas ri co s
V apro pi ad o s la s i e mbra y cul ti vo d e la caa d e az car, tabaco , cafe vai ni l l a,
hul e y o tra vari e d ad d e pro d ucto s y e s pe ci al me nte d e d elicio s o s f ruto s tro pi cal e s
co mo naranj as , mango s , co co s , l i mo ne s , mame y, z apo te s y to d o s lo s mas e xqui s i -
to s d e la z o na trpi ca. .
El Supre mo Go bi e rno d e la Re pbl i ca Me xi cana o to rgo d o s co nce s i o ne s , la una
para e s to s fe rro carri l e s Sud -O ri e ntal e s y la o tra para el d e s l i nd e d e te rre no s bal -
d o s L a pri me ra co nce s i n f u apro bad a po r d e cre to d e las Camaras Le gi s l ati vas
Fe d e ral e s el 19 d e Mayo d e 1897. L a co nce s i n para el d e s l i nd e d e te rre no s bal d o s
'f u o to rgad a co n fe cha 19 d e Marz o d e 1898.
La co nces in d e fe rro carri l e s abraz a las s i gui e nte s l ne as : 1. De la villa d e
Ppfo la B ah a d el Es p ri tu Santo , pue rto d e abri go s i tuad o en la co s ta O ri e ntal
d e Y ucatn en el mar d e las Anti l l as . 2. De la ci ud ad d e Y al l ad o l i d la vil a
d e Ti ho s uco o tro punto en que e ntro nque co n la l ne a d e Pe to la B ah a d e a
As ce ns i n 3.
a
De Ti ho s uco la B ah a d el Es p ri tu Santo que es o tro pue rto
i mpo rtante d e la co s ta o ri e ntal d e Y ucatn e n el mar Cari be y co nti nuand o has ta
d R i o H o nd o en la f ro nte ra d e la Co lo nia i ngl e s a d e B e l i z e . La to tal e xte ns i n d e
l as l ne as s e r d e 450 k me tro s apro xi mati vame nte .
L a v a s e r d e tre s pl e s d e ancho s e an 914 mi l me tro s , que es el ancho d e las
d e m s v a s frre as d e Y ucatn co n las cuales d e be e ntro ncar L as co nce s i o ne s y
franqui ci as co nce d i d as la Co mpa a po r el Go bi e rno Fe d e ral s o n ampl i as para
favo re ce r Y al e ntar la pro nta co ns trucci n d e las l i ne as .
El capi tal actual d e la Co mpa a s us cri to en to tal i d ad es d e 1250.000 pes o s
d i vi d i d o en 12.500 acci o ne s d e 100 pes o s cad a una, d e cuyo capi tal s e ha exhi-
bi d o ya un 10 po r 100 que ha s e rvi d o para d ar pri nci pi o a lo s trabaj o s d e fe rro -
carri l y d e s l i nd e d e te rre no s . Cad a accin d e ci e n pes o s d a d e re cho al po s eed o r
d e e la s er pro pi e tari o d e una e xte ns i n d e ti e rras d e 100.000 me tro s cuad rad o s
ea raz n'd e un ce ntavo po r cad a me tro cuad rad o d e te rre no Es ta e xte ns i n
d e te rre no s e d a gratui tame nte po r cad a accin d e ci e n pe s o s . El que po s e a d i e z
accio ne s s e r as pro pi e tari o d e un milln d e me tro s cuad rad o s d e ti e rras .
H an co me nz ad o lo s trabaj o s d e la Co mpa a. La J unta d e Di re cto re s s e co m-
po ne d e lo s s e o re s s i gui e nte s :
CO NSEJ O DE A DMI NI STRA CI N
Presidente, Ol e gari o Mo l i na.
Vice Presidente, Ro d ul fo G. Cantn.
Vocal 1. Augus to L. Pe n.
2. Raf ae l Pe n.
S. Mart n Pe rara Pache co .
>, 4. Pe d ro M. Pe n d e Re gi l .
5. Erne s to Cmara.
6 Al be rto Garc a Faj ard o .
7. Manue l Es pi no s a Re nd n.
Comisario, El o y H aro .
Suplente, Ave l i no Mo nte s .
Vocales suplentes
1." J o s Cas te l l o t.
2. Agus t n Y al e s Cas ti l l o .
5. Si xto Garc a.
4. Eul o gi o Duarte .
5. Pabl o Cas te l l ano s L e n.
6. Ans e l mo Duarte Z.
7. Al fo ns o Ai l l o ud .
8. De l f n G. Cantn.
Ge re nte d e la Co mpa a. - MA NUE L SI E E RA M NDE Z.
L a Co mpa a pi e ns a co ns trui r las l ne as d e fe rro carri l e s po r me d i o d e co ntra-
tj^T^Z
Compaas 0
> p
L as e mpre s as fe rro carri l e ras que acabamo s d e re s e ar l i ge rame nte , pro s i gue n
ZZtsZZT 1
7
7 ^
6 S P e r ar S e qU 6
^ "*ve n * ^coZZZ
has ta lo s punto s te rmi nal e s d e s us co nce s i o ne s . Ento nce s que d ar la pe n ns ul a
yucate ca cruz ad a d e vas en to d as d i re cci o ne s y en co nd i ci n d e d e s arro l l ar pro -
d i gi o s ame nte s us ri que z as naturales .-
y
^:
& d e
Z

\
d e
\
0
\ {
6
^
T l 6 S me n c i o n a d o s
o tro s d e tracci n ani mal e ntre
punto s i nme d i ato s d e Mri d a; tranv as d e pro pi e d ad parti cul ar y gran nme ro d e
fe rro carri l e s po rtti l e s en las haci e nd as d e az car y d e he ne qun
Po r L T ^V V
a
7
mU n
?
a c n te l e
gf i ca, s e hal l a muy e xte nd i d a en el Es tad o .
Po r lo s hilo s fe d e ral e s e s tn uni d as las po bl aci o ne s d e Mri d a, Pe to , Pro gre s o
Te cax y Ti cul , co ntand o ad e ms Y ucatn co n 1.406 ki l me tro s d e l ne as te fe gra!
ficas d e pro pi e d ad d el Es tad o , cuya re d co mpre nd e las po bl aci o ne s d e Ti xko ko b,
Gi ts y H unucm ^
C e n0t 11
' ^
V a l I a d o H d
' ^
H ay l ne as te l e fni cas o ficiales y parti cul are s que s uman 1.232 ki l me tro s d e
e xte ns i n, y po r ul ti mo la co muni caci n po s tal , cuyo s e rvi ci o es d e la Fe d e ra-
ci n. ti e ne en Y ucatan 17 ad mi ni s traci o ne s y 41 age nci as .
EST AD O D E ZACAT ECAS
I . Situacin geogrfica, limites y extensin territorial. Encuntras e
e s te ri co Es tad o al NO. d e la capi tal , l i nd and o po r el N. co n Co aliuila y Durango ,
po r el Es te co n San Lui s Po to s , po r el Sur co n J al i s co y Aguas cal i e nte s y po r 1
Oe s te co n J al i s co y Durango . H l l as e co mpre nd i d o en el Trpi co d e Cncer, e ntre
el te rce ro y s exto grad o d e l o ngi tud o cci d e ntal d e Mxico , y e ntre lo s 21 y 25
d e l at. N., po co ms meno s . Su re a, muy i rre gul ar, mid e 64.138 ki l me tro s cua-
d rad o s , vinie nd o s er po r es to el d ci mo qui nto Es tad o d e la Re pbl i ca.
I I . Orografa hidrografa. El suelo d e Zacate cas es muy acci d e ntad o y
agre s te , cruz ad o po r to d as parte s co n Si e rras que se d e s pre nd e n d e ambo s ramal e s
d e la Si e rra Mad re , que ape nas si alguno s valles d e po ca extens in d e j an e ntre s;
hay s in e mbargo al N. y S., l l anuras d e ci e rta co ns id e racin, pe ro el as pecto ge-
ne ral d el pa s es frago s o en e xtre mo .
La hi d ro graf a care ce d e i mpo rtanci a. R o s caud alo s o s no e xis te ni nguno , s ino
mul ti tud d e arro yo s que baj an d e las Si e rras , e ntre lo s cuales me re ce n mencio -
nars e el J uchi pi l a y el Tl al te nango .
I I I . Clima y producciones. El clima es muy d ulce y aun fr o e n mucho s
l ugare s , po r la gran al tura que al canz an, co mo po r e j e mpl o , la ciud ad d e Zacate -
cas , capi tal d el Es tad o , que se e ncue ntra 2.442 me tro s s o bre el nivel d el mar y
s ufre i nvi e rno s bas tante fr o s . H ay, no o bs tante , re gi o ne s co mo lo s d i s tri to s d e
J uchi pi l a y Villanue va, d o nd e el clima es algo clid o y pe rmi te el cultivo d e l a
caa d e az car y d el tabaco .
Las pro d ucci o ne s ve ge tal e s s o n vari ad as , pero ti e ne n i mpo rtanci a ni came nte
lo s cultivo s d e cereales , d el fri j o l y d el mague y d e mez cal; en cambi o , l a mi ne r a
ad qui e re pro po rci o ne s co lo s ales , e s pe ci al me nte en la e xtracci n d e pl ata que es
abund ante ,
I V. Divisin poltica, poblacin, gobierno y rentas pblicas. Div-
d e s e el Es tad o d e Zacate cas e n d o ce parti d o s que s o n:
Zacate cas
So mbre re te .
H abi tante s H abi tante s
80.506 Tl al te nango . . . . . . 37.361
54.512 Nieves . . . 29.386
51.763 J uchi pi l a . . . . . . 18.172
50.253 Maz apil . . . 17.964
38.390 O j o cal i e nte . . . . . . . 18.838
36.934 No chi xtl n . . . . . . . 18.499
SUMA. . . . . . . 452.578
Es ta po bl aci n arro j a una d e ns i d ad d e 7 i nd i vi d uo s po r ki l me tro cuad rad o , y
s e co mpo ne d e raz a bl anca e uro pe a, mucha me z cl ad a y alguno s i nd ge nas .
L a capi tal d el Es tad o ya hemo s d icho que es
la ci ud ad d e Zacate cas , d o nd e re s i d e n lo s Po d e re s
pblico s , cuya fo rma d e go bi e rno es la mi s ma d e
to d o s lo s Es tad o s me xicano s , e j e rci e nd o el Po d e r
Ej e cuti vo un Go be rnad o r, que lo es actual me nte
el Sr. Ge ne ral D. J e s s Archi ga.
Es te go be rnante ha co ntri bui d o , co mo to d o s
lo s d e e s ta afo rtunad a po ca po l ti ca, al e ngran-
d e ci mi e nto d e su patri a, ad mi ni s trand o el Es tad o
co n be ne pl ci to d e to d o s , po r las me j o ras que i ni -
ci y llev cabo en to d o s lo s ramo s d e la ad mi -
ni s traci n, y muy e s pe ci al me nte e n la I ns trucci n
pbl i ca.
Las re ntas pbl i cas d el Es tad o al canz an apro -
xi mad ame nte un milln d e pes o s cad a ao , nive -
lnd o s e lo s pre s upue s to s co n s upe rvi t que pe rmi te
GENERAL D. J ESS ARCH I GA ate nd e r gas to s e xtrao rd i nari o s d e me j o ras ma-
Go be rnad o r d el Es tad o d e Zacate cas te ri al e s .
Y. Instruccin pblica. El nme ro d e es cuelas s o s te ni d as po r el Go -
bierno d e Zacate cas es d e 415, s ean 137 para ni o s , 129 para ni as y 149 mi xtas ,
que se d ivid e n en 412 d e i ns trucci n pri mari a, una d e s e gund a e ns e anz a y d o s
d e e ns e anz a pro fe s i o nal . As i s te n las mi s mas , po r trmi no me d io me ns ual ,
10.432 al umno s y cue s tan al e rari o alred ed o r d e 220.000 pes o s anual e s en s ueld o s ,
ti l e s y o tro s gas to s .
La e ns e anz a parti cul ar es t re pre s e ntad a po r 34e s tabl e ci mi e nto s , d e lo s cua-
les 19 s o n para ni o s , 11 para ni as y 4 s o n mi xtas : ad e ms s o s tiene el clero o cho
d e las pri me ras y cuatro d e las s e gund as . H ay tambi n cinco es cuelas s o s te ni d as
po r d i fe re nte s as o ciacio nes .
YI. Poblaciones principales. Industria y comercio. Las po bl aci o ne s
pri nci pal e s d el Es tad o , po r el nme ro d e s us habi tante s s o n las s i gui e nte s :
H abi tante s H abi tante s
Zacate cas 39.912
So mbre re te 10.082
Ciud ad Garc a 9.420
Guad al upe 8.781
Pi no s
San J uan d el Me z qui tal .
Fre s ni l l o
8.183
7.113
6.757
Zacate cas es la 8.
a
ci ud ad d e la Re pbl i ca po r su po blacin, y una d e las pri -
me ras po r el grad o d e cul tura que al canz aro n s us habi tante s .
Su po s icin es muy pi nto re s ca e n el fo nd o d e una garganta que d e j an e ntre s
el Cerro d e l a B ufa y o tras elevad as mo ntaas . Vi s ta po r la no che d e s d e la v a
frre a en el punto que la d o mi na, pre s e nta fants ti co as pe cto co n lo s capri cho s o s
j ue go s d e luces que bri l l an en sus e s calo nad as calles .
Cue nta co n muy bue no s ed ificio s , co mo el Pal aci o d e Go bie rno y el Te atro , y
muchas vivie nd as parti cul are s d e co s to s a y mo d e rna arqui te ctura.
Prxi ma Zacate cas , pero mucho ms e le vad a, se hal l a Guad al upe , po bl aci n
i mpo rtante que crece rpi d ame nte , y 12 l e guas d e d i s tanci a, rumbo al SE., s e
ESTADO DE ZACATECAS
ESTADO DE ZACATECAS 751
e ncue ntra la famo s a haci e nd a d e l a Que mad a co n s us hi s tri cas rui nas l l amad as
Los Edificios, re s to s d e la anti gua ciud ad d e Chico mo z to c, fund ad a po r lo s az te cas
en s us tie mpo s pe re gri no s .
La i nd us tri a y el co mercio d e Zacate cas ti e ne n re gul ar i mpo rtanci a. H ay fbri -
cas d e varias clas es , abund and o las d e aguard i e nte d e me z cal, y bue nas cas as mer-
canti l e s en to d o s lo s ramo s .
Zacate cas es e s taci n d el Fe rro carri l Ce ntral Me xicano , y en lo ecles is tico es
o bis pad o d e pe nd i e nte d e la arquid ice s is d e Guad al aj ara.
VI I . Agricultura. Aunque no es la agri cul tura la pri me ra fue nte d e ri-
que z a d el Es tad o , cuyo pue s to o cupa la mi ne r a, ti e ne s in e mbargo ci e rta impo r-
tanci a, co mo lo d e mue s tra el s i gui e nte cuad ro d e la pro d uccin agr co l a o bte-
ni d a en 1897:
Pe s o s
39.932 80.339
Maz 1.268.704 2.822.336
3.989.350 210.571
196:997 486.102
370 1.300
. K i l o g. 341.287 20.750
Papa 183.637 16.008
19.524 44.719
s e co . . . . . . K i l o g. 203.340 72.217
1.625.143 113.828
27.600 1.656
24.610 72,525
Aguard i e nte d e caa . 150 3.000
13.369 134.448
Pul que . 5.093 9.914
I xtl e . K ilo g. 11.510 1.387
203 7.060
Co rtez as para curti r . . K i l o g. 534.419 33.073
183.770 45.469
T O T A L . 4.176.742
Las pri nci pal e s haci e nd as d e campo d e Zacate cas en las que s e o bti e ne n lo s
ante ri o re s art cul o s so n 99; s ean 4 d e s ti nad as la caa d ulce, 80 lo s cereales
y 15 al mague y d e mez cal.
VI I I . Minera. La ri que z a mi ne ra d e Zacate cas se e xti e nd e po r to d o el
Es tad o y ape nas hay d i s tri to que no cue nte en su j uri s d i cci n co n rico s mine rale s
d e o ro , pl ata, plo mo , hi e rro , co bre , e tc.; pe ro las ms abund ante s re gi o ne s so n lo s
d i s tri to s d e la capi tal , Maz apil, Fre s ni l l o y Tl al te nango . Actual me nte s e e xpl o tan
una mina d e o ro ; o nce d e o ro y pl ata; una d e o ro , pl ata y plo mo ; 46 d e pl ata; 28
d e pl ata y plo mo ; una d e pl ata y hierro ; s eis d e co bre y una d e hi e rro , que co m-
pre nd e n 876 pro pi e d ad e s , mid ie nd o 6.600 he ctre as d e te rre no s me tal fe ro s .
La pro d ucci n d e e s tas mi nas alcanz en 1897 184.459.040 ki l o gramo s d e mi-
ne ral e s co n valo r apro xi mad o d e 4.776.385 pes o s .
tan s lo 32, e s tand o las d e ms paral i z ad as , habi e nd o beneficiad o en d icho ao
100 ki l o gramo s d e o ro , 57.882 d e pl ata, 901.807 d e co bre y 1.208.694 d e plo mo .
La cas a d e mo ne d a d e Zacate cas lleva acuad a e no rme canti d ad d e pl ata, cas i
to d a ella pro d ucto d e las mi nas d el Es tad o .
I X . Ganadera. H ay en la re gi n me xi cana que re s e amo s no ve nta e s ta-
ble cimie nto s d e campo d e s tinad o s la ganad e r a, po r lo que s e co mpre nd e l a im-
po rtanci a que es ta i nd us tri a e nci e rra, aunque no po d emo s pre ci s ar el nme ro d e
cabe z as y l a clas e de ganad o s .
X . Vas de comunicacin y transporte. Cruz a el Fe rro carri l Ce ntral
Mexicano co n s us rieles to d o el Es tad o d e Zacate cas d e Sur No rte , e ntrand o po r
el Es tad o d e Aguas cal i e nte s y s aliend o po r el d e Co ahui l a. Es ta va traj o gran
d es arro llo l a ri que z a mi ne ra y agr co l a d e lo s d i s tri to s que atravi e s a, pe ro que d an
an s in e s te beneficio d i s tri to s tan i mpo rtante s co mo J uchi pi l a, Tl al te nango , Vi-
l l anue va, Garc a, So mbre re te y o tro s .
El ramal d e la mi s ma e mpre s a, d e Aguas cal i e nte s Tampico , atravi e s a el ex-
tre mo SE. d el te rri to ri o y favo re ce el d i s tri to d e Pi no s .
Otro pe que o Fe rro carri l (49 kilme tro s ) cruz a d e Zacate cas Oj o cal i e nte y s e
e s t e s pe rand o la llegad a d el Fe rro carri l d e Co ahuila Zacate cas , cuya lnea pro -
ced e d e Saltillo , llega ya Co ncepcin (125 kilme tro s ) y se pro l o ngar al ce ntro
d el Es tad o , o cas io nand o un ve rd ad e ro pro gre s o en ambo s , lo s d e Co ahuila y el
que re s e amo s .
Aparte d e lo s fe rro carri l e s no me re ce n me nci o nars e lo s d ems camino s d e Za-
cate cas , po rque la frago s i d ad d el te rre no lo s hace ps imo s y d e po ca uti l i d ad .
t
AP N DICE A.
DI STRI TO FEDERAL
tan s lo 32, e s tand o las d e ms paral i z ad as , habi e nd o beneficiad o en d icho ao
100 ki l o gramo s d e o ro , 57.882 d e pl ata, 901.807 d e co bre y 1.208.694 d e plo mo .
La cas a d e mo ne d a d e Zacate cas lleva acuad a e no rme canti d ad d e pl ata, cas i
to d a ella pro d ucto d e las mi nas d el Es tad o .
I X . Ganadera. H ay en la re gi n me xi cana que re s e amo s no ve nta e s ta-
ble cimie nto s d e campo d e s tinad o s la ganad e r a, po r lo que s e co mpre nd e l a im-
po rtanci a que es ta i nd us tri a e nci e rra, aunque no po d emo s pre ci s ar el nme ro d e
cabe z as y l a clas e de ganad o s .
X . Vas de comunicacin y transporte. Cruz a el Fe rro carri l Ce ntral
Mexicano co n s us rieles to d o el Es tad o d e Zacate cas d e Sur No rte , e ntrand o po r
el Es tad o d e Aguas cal i e nte s y s aliend o po r el d e Co ahui l a. Es ta va traj o gran
d es arro llo l a ri que z a mi ne ra y agr co l a d e lo s d i s tri to s que atravi e s a, pe ro que d an
an s in e s te beneficio d i s tri to s tan i mpo rtante s co mo J uchi pi l a, Tl al te nango , Vi-
l l anue va, Garc a, So mbre re te y o tro s .
El ramal d e la mi s ma e mpre s a, d e Aguas cal i e nte s Tampico , atravi e s a el ex-
tre mo SE. d el te rri to ri o y favo re ce el d i s tri to d e Pi no s .
Otro pe que o Fe rro carri l (49 kilme tro s ) cruz a d e Zacate cas Oj o cal i e nte y s e
e s t e s pe rand o la llegad a d el Fe rro carri l d e Co ahuila Zacate cas , cuya lnea pro -
ced e d e Saltillo , llega ya Co ncepcin (125 kilme tro s ) y se pro l o ngar al ce ntro
d el Es tad o , o cas io nand o un ve rd ad e ro pro gre s o en ambo s , lo s d e Co ahuila y el
que re s e amo s .
Aparte d e lo s fe rro carri l e s no me re ce n me nci o nars e lo s d ems camino s d e Za-
cate cas , po rque la frago s i d ad d el te rre no lo s hace ps imo s y d e po ca uti l i d ad .
t
AP N DICE A.
DI STRI TO FEDERAL
D IST RIT O F ED ERAL
Es ta i nte re s ante re gi n d e la Re pbl i ca, d e s cri ta ya co n la extens in d e bi d a
e n el pri me r to mo d e es ta o bra, no la me ncio namo s aqu para re pe ti r co nce pto s
e xpre s ad o s , s ino para d es cribir al gunas o tras i mpo rtante s cas as me rcanti l e s d e la
capi tal que s o s tienen acti vo co mercio co n lo s pueblo s d e lo s Es tad o s , viniend o
ser es te cap tul o neces ario co mple me nto del pre s e nte libro y co nti nuaci n d el
pri me ro .
Ad e ms , ne ce s i tamo s re pe ti r el Di re cto ri o d el Di s tri to Fe d e ral , no slo po r-
que en el ao trans curri d o d es d e la apari ci n d el pri me r to mo , s ufri e ro n mo d ifi-
cacio nes al guno s e s tabl e ci mi e nto s me rcanti l e s , s ino tambi n po rque d ebemo s s al-
var e rro re s y d eficiencias que el o tro Di re cto ri o co nte n a.
H ubo qui e n, al apare ce r aqul, d ijo en un perid ico al e mn d e Mxico , que
hab amo s co piad o el viejo Di re cto ri o d e Rul hand , ese Di re cto ri o que apare ce ,
co mo lo s co me tas , d e l argo en l argo ti e mpo , s in te ne r en cue nta que nad i e pue d e
s er tan i gno rante en es ta mate ri a que co me ta el e rro r d e co piar malo s mo d elo s .
Co piamo s , s , las lis tas o ficiales d e calificacin d e Pate nte s , cre ynd o las l a
me j o r fue nte para la e xacti tud d e lo s d ato s , pe ro co n d i s gus to hemo s vis to que
es as lis tas e s tn he chas d e un mo d o co nve ncio nal para lo s emplead o s que neces i-
tan us arlas y co ntie ne n e rro re s muy no tabl e s en lo s d o micilio s , en la raz n s o cial
d e las cas as me rcanti l e s y e n la o rto graf a d e lo s apellid o s .
~El d i re cto ri o pro fe s i o nal , me rcanti l i nd us tri al que po nemo s co nti nuaci n,
fue re co gid o d e pue rta e n pue rta po r emplead o s pro ps ito , y co nfiamo s en que
es mas pe rfe cto que el ante ri o r, s in que es to qui e ra d ecir que no co nte nga e rro re s .
Lo s te nd r; pe ro ms que d e no s o tro s , la culpa es d el pblico que ve co n apat a
e s tas co s as ti l e s y no pre s ta el pequeo co ncurs o d e d ar su no mbre , d ireccin y
pro fe s i n, co mo s e s o licita d e l, en anuncio s , ci rcul are s y po r o tro s med io s .
AL PUERT O D E VERACRUZ.-G randes almacenes de ropa y novedades
Es qui na d e las Calles d e Capuchi nas y 2.
a
d e la Mo nterilla.
Apartad o 61, MX I CO , Telfo no 789.
Es te e s tabl e ci mi e nto que su fama bie n me re cid a ha pue s to la cabe z a d el
co mercio d e Mxico , o cupa un amplio ed ificio d e cuatro pi s o s , cuya arqui te ctura
tan mo d e rna co mo e l e gante atrae las mi rad as d el trans e nte . Es , po r su s i tuaci n
e i mpo rtanci a, el ve rd ad e ro ce ntro d el co mercio d e ro pa en es ta capi tal .
La e xte ns in d e s us nego cio s y la co nfianz a co n la que s u s iempre ms nume -
ro s a clientela ha favo recid o es ta cas a, han te nid o po r co ns ecuencia d ire cta la
creacin d e nuevo s lo cales .
Graci as una ad mi ni s traci n i nte l i ge nte y pro gre s i s ta, el Puerto de Vera-
cruz cue nta co n la ms s electa y ms ari s to crti ca clientela, tanto d e Mxico
co mo d el interio r d e la Re pbl i ca. Lo s clientes , atend id o s co n la mayo r s o licitud
po r un pers o nal es co gid o y baj o la d ireccin d e j e fe s prctico s y co mpe te nte s ,
e ncue ntran en s us numero s o s d e partame nto s el s urti d o ms variad o que se pue d a
ape te ce r, y po d emo s d ecir s in exageracin que to d o s lo s artculo s que vend e es ta
cas a llevan el sello d el gus to ms d elicad o .
V I ST A DE LA CASA DE CO MEB CI O A L P U E R T O D E V E R A C R U Z
Sus bri l l ante s aparad o re s , art s ti came nte ad o rnad o s co n artculo s recin llega-
d o s d e Euro pa, so n un atracti vo co ns tante para el pas e ante .
Creemo s d e nue s tro d eber re co me nd ar nues tro s lecto res lo s d e partame nto s d e
DI ST RI T O F E DE R A L
757
Confecciones para seoras, pro vis to s d e las ltimas no ved ad es de Par s , co mo lo so n-
I o s elegantes s o mbrero s d e las afamad as cas as Mares co t, B o rro co , Gaillard , e tc.
ro po nes d e bautis mo y traj e s para nio s , co rss, abanico s d e l uj o y co rri e nte s '
artculo s para no vias y o bj e to s d e fantas a. Mo d is tas d e tal e nto es tn e ncargad as
d el taller es pecial.
El d e partame nto d e cas i mi re s , que es s in d ud a alguna el ms i mpo rtante d e
es ta Capital, po s ee un i nme j o rabl e s urtid o d e pao s , s atine s y cas imires finos
france s e s ingles es . '
El as o mbro s o d es arro llo que va to mand o la seccin d e Alfombras se explica
fci l me nte po r la inmens a varied ad que encierra en tape te s , co rtinas , cre to nas ,
al fo mbras d e B rus elas y o rientales y s u rico s urtid o d e telas para muebles B o ur-
re t, artculo s de China y d el J apn, e tc., etc., etc.
Ofrecen ad e ms s us clientes en un d e partame nto es pecial d e Ornamentos
para iglesia to d o lo que co ncierne al ramo .
No po d emo s pas ar en silencio lo s i mpo rtante s talleres d e Paragera, Camisera
y Corbatera, cuyo s pro d ucto s irre pro chable s so n muy co no cid o s en to d a la Re p-
blica.
r
Po r la mo d icid ad d e s us precio s s iempre fijos y el fino trato d e su pers o nal el
Puerto de Veracruz es ante to d o una cas a d e co nfianz a; res ulta, pues , natural
que la s i mpat a d e la culta s o cied ad mexicana se d i ri j a e s ta i mpo rtant s i ma cas a
d e co mercio .
MO SLER, BO WEN & CO O K, SUCR.
Calle 2.
a
d e San Franci s co , Es quina Y e rgara.
Apartad o Po s tal 658, MX I CO , D. F.
I ns tal ad o s es to s grand e s almacenes d e la pro pied ad d el Sr. Geo rge W. Co o k
s uces o r d e la firma que anteced e, en el hermo s o ed ificio que fo rma la es quina d
las calles d e San Franci s co y Y e rgara, en el cual se verificaro n re ci e nte me nte
grand e s o bras d e o rnato y ampl i aci n, co ns ti tuye n ho y el ms no table ce ntro
me rcanti l d e su clas e en la capital me xicana.
Al re fe ri rno s d icho s almacenes , no d ebemo s guard ar s ilencio s o bre lo s art -
culo s que co ns ti tuye n las es pecialid ad es de lo s mis mo s :
Las caj as d e s e gurid ad Mosler, que j us ti fi cad ame nte han cime ntad o el buen
crd ito d e e s ta cas a, so n s in d ud a alguna las mejo res que se fabri can en lo s
Es tad o s Unid o s ; y no s o lamente en la Unin Ame ricana han sido bien recibid as
d ebid o a su ind is cutible mrito , sino tambi n en to d a la Re pblica, en Centro y
Sud Ame ri ca, y aun en Euro pa, lo cual co rro bo ra nue s tro as erto .
En el pri me r to mo d e es ta o bra, al re fe ri rno s al B anco I nte rnaci o nal H ipo -
te cari o , mencio namo s la magnfica ins talacin d e caj as d e hierro invio lables que
hay en el mis mo , y ya hemo s d icho que fue ro n co ns truid as po r e s ta cas a, co ns ti-
tuye nd o una ve rd ad e ra maravilla d e s e gurid ad co ntra el fue go y el ro bo .
Se han d ad o mucho s caso s d e incend io , en lo s cuales las caj as Mosler prue ba
d e fue go no han s ufrid o en lo ms mnimo al caer d e lo s piso s s uperio res d e ed i-
ficios muy elevad o s , y s u co ntenid o se ha enco ntrad o i ntacto .
En cas o s d e ro bo lo s malhecho res han tratad o d e fo rz ar las caj as d e ace ro
Obrme s in re s ul tad o alguno ; las mejo res bro cas y las he rrami e ntas d e la ms
s lid a co ns trucci n, d e j an d e s erlo al tratar d e ro mpe r una d e las caj as prue ba
d e ro bo .|
Las e xis te ncias d e caj as en es to s almace ne s , s o n s i e mpre grand e s co n o bj e to
d e ate nd e r lo s nume ro s o s ped id o s d e l a Capi tal y d e la Re pbl i ca.
Las mqui nas para e s cribir Smith Pre mi e r, so n po r s u s encillez , re s i s te nci a
y bue na co ns trucci n, las ms acre d i tad as en el pa s y lo s Es tad o s Uni d o s . To d as
las o ficinas d e Go bie rno , cas as d e co mercio , Fe rro carri l e s y B anco s , que ante s
hac an us o d e o tras marcas d e mqui nas para l a e s cri tura me cni ca, las han subs-
ti tui d o ve ntaj o s ame nte co n la Smith Pre mi e r, habi e nd o o bte ni d o un re s ul tad o
prcti co muy s ati s facto ri o , po r la eco no ma d e ti e mpo y d e d i ne ro . So n tan fciles
d e mane j ars e , que un ni o po d r es cribir rpi d ame nte , d es pus d e un co rto apre n-
d i z aj e .
Su me canis mo es t d e tal mane ra bie n e s tud i ad o , que casi to d as las d e ms
fbri cas han tratad o d e i ntro d uci r las mis mas me j o ras en s us mqui nas , co sa que
no han l o grad o , po r las pate nte s d e inve ncin co n que e s tn as e gurad as las Smith
Pre mi e r.
En cuanto sus muebles para o ficinas , s o n bie n co no cid o s y no creemo s nece-
s ari o d es cribirlo s . Es te almacn cue nta co n el me j o r y ms co mpleto s urti d o e n
es a lnea, y co n to d o s lo s elemento s neces ario s para llenar cualquie r pe d id o po r
grand e que s ea. H as ta hace po co ti e mpo no se d aba gran i mpo rtanci a al arre gl o
d e las o ficinas , en cuanto muebles ; pe ro es to o bed eca s in d ud a al guna la fal ta
d e fbri cas en el pas , y la i ntro d ucci n l i mi tad a d e mue ble s e xtranj e ro s ; pero
me d i d a que lo s nego cio s han aume ntad o , lo s pro pi e tari o s d e e s tabl e ci mi e nto s
co me rciale s han i ntro d uci d o to d a clas e d e me j o ras , tanto para pro po rci o nars e y
pro po rci o nar sus d e pe nd i e nte s to d a clase d e co mo d id ad e s , co mo para embellecer
s us lo cales .
Lo s muebles para habi taci o ne s parti cul are s e s tn elegid o s co n el mayo r es mero ,
y po r lo s ms mo d erno s d i buj o s euro peo s y ame ri cano s . El bue n gus to y el l uj o
que se no ta en lo s e fe cto s d e es ta cas a, y e s pe ci al me nte en lo s mue ble s para habi-
taci o ne s parti cul are s , es caracte r s ti co . Es ve rd ad e rame nte d i gno d e vi s i tars e es te
gran almacn para que nue s tro s lecto res pue d an fo rmars e una id ea d e su magni tud
y e l e ganci a. Para mayo r co mo d id ad d e s us favo re ce d o re s , se e s t i ns tal and o un
l uj o s o as cens o r que pro nto que d ar te rmi nad o .
Durante l argo ti e mpo es ta cas a ha vend id o en gran nme ro las afamad as bici-
cl e tas Cleveland , que han d ad o el re s ul tad o ms s ati s facto ri o , aun lo s ms
e xi ge nte s sportmen. En la actual i d ad cue nta co n un s urti d o re l ati vame nte pe -
que o d e ese ramo , en raz n d e habe r re al i z ad o las e xi s te nci as precio s muy
baj o s . Pro pne s e la cas a co nti nuar es a re al i z aci n has ta te rmi nar la e xi s te nci a,
para i ntro d uci r o tro s art cul o s que e s tarn d is po s icin d el pblico d e ntro d e
bre ve ti e mpo .
No d ebemo s o mitir re co rd ar nue s tro s lecto res que la cas a ti e ne la age nci a
exclus iva d el Co ntad o r Nacio nal, curio s o aparato , que auto mti came nte re gi s tra
d i ari o las ve ntas al me nud e o en las cas as d e co me rcio . Po r med io d e l se e vi tan
pe que o s ro bo s , que d es pus d e al gn ti e mpo as ciend en una s uma co ns i d e rabl e .
Cas i to d as las cas as en que se ve nd e al menud eo , e s tn pro vi s tas d e es to s aparato s ,
que co ntri buye n su s e guri d ad y la d e lo s cl i e nte s .
H an apare ci d o l ti mame nte e n el me rcad o al gunas marcas d e Co ntad o re s , que
s i bie n ti e ne n el mis mo as pecto pri me ra vi s ta, no hay en ello s s e guri d ad d e
ni nguna clas e, po r ser s u co ns trucci n y me cani s mo muy d eficientes , y en vez d e
habe r pe rj ud i cad o la cas a po r la co mpe te nci a que se pro po n an hace rle lo s i m-
DI ST R 1T O F E D E R A L 759
po rtad o re s , le ha s e rvid o d e anunci o para acre d i tar el Co ntad o r Nacio nal, pue s
el publico d el pa s , s e ns ato co mo po co s , ha s abid o co mpre nd e r el ve rd ad e ro mri to
d e d icho s Co ntad o re s .
V I ST A DEL GB A S AL MACN DE CA J A S DE H I ERB O , MUEB L ES, M QUI NAS, DE ESCRI B I B , ETC
DE M O S L E R , B O W E N & C O O K , S C E S O E , M X I C O
Po r ltimo , bue no s er me nci o nar que en es to s grand e s almace ne s bay me c-
nico s hbi l e s co n que ni nguna o tra cas a cue nta, d e d icad o s bace r co mpo s turas
d e mqui nas d e e s cri bi r, bicicle tas , caj as d e s e guri d ad , y, e n s uma, to d a clas e d e
aparato s e n que s e ne ce s i te gran es mero .
El bue n crd i to que la cas a ba l o grad o co ns e guir d urante el ti e mpo que ti e ne
d e e s table cid a, se d e be la bo nd ad d e s us me rcanc as , y prue ba e l o cue nte me nte
lo que ante s d e j amo s d icbo . Lo s e fe cto s que i ntro d uce s o n d e pri me ra clas e, las
mad e ras de lo s muebles garanti z ad as , y su pro pi e tari o pro cura s i e mpre d e j ar
s ati s fe cho s .s us favo re ce d o re s .
CENT RO MERCANT IL
En el s untuo s o palacio que el Sr. d e Teres a Mi rand a mand ed ificar en la
e s qui na d e la calle Re fugi o y Pl az a I nd e pe nd e nci a, to d o co s to y to d o l uj o , y
d el cual no s hemo s o cupad o d e te ni d ame nte en el pri me r to mo d e e s ta o bra, acaba
d e i ns tal ars e un e s tabl e ci mi e nto me rcanti l , que al pro pi o ti e mpo que llena una
ne ce s i d ad tan s e nti d a en Mxico , viene po ne r su co mercio la al tura d el pari -
s iens e, que ya s abe mo s d a la no rma po r s u e l e ganci a, po r su chic parti cul ar, al
co mercio d e to d o s lo s pueblo s culto s .
Co no cemo s es o s grand e s y famo s o s almace ne s d el Printemps, d el Louvre y d e l
Bon March que fue ro n imitad o s , pe ro no s upe rad o s , e n Lo nd re s y en Nue va Y o rk.
Co no cemo s lo s e s tabl e ci mi e nto s parecid o s d e I tal i a y d e Es paa, y e s tabl e ci e nd o
co mparaci o ne s , llegamo s po d e r calificar el e s tabl e ci mi e nto me xicano , o bj e to d e
e s te art cul o , d e pe rfe cta re pro d ucci n d e l Printemps d e Par s .
El Centro Mercantil que no s re fe ri mo s , o cupa cas i to d a la pl anta baj a d el
e no rme ed ificio que lleva el mis mo no mbre , y d o s d e lo s pis o s s upe ri o re s , y e n l
s e ve n lo s gne ro s d i s tri bui d o s e n l uj o s as anaque l e r as que fo rman calles , acces i-
bles al pblico , co n mo s trad o re s e l e gante s al fre nte , y po r s eccio nes s e gn la clas e
d e art cul o s , s u mate ri a s u aplicacin.
Es tas s eccio nes s o n nume ro s as y co mpre nd e n to d a clas e d e o bje to s y gne ro s
para l a i nd ume ntari a, e s pe ci al me nte la fe me ni na, habi nd o l as d e s ti nad as la
pe rfume r a, j o ye r a, bi s ute r a, quincalle ra, etc., e tc.
El s i s te ma d e ve nta es el precio fijo, mto d o el ms raci o nal y que no ad mi te
el e ngao tan fre cue nte en el co mercio d e regateo, que s uele re s ul tar pe rj ud i ci al
tanto para el ve nd e d o r co mo para el que co mpra. L a d e pe nd e nci a se co mpo ne d e
s e o ri tas en las s eccio nes d e mo d as y co nfeccio nes , y d e j ve ne s e n l as d e ms
parte s d el e s tabl e ci mi e nto . Po r l ti mo , el d e co rad o d e aquello s inmens o s s alo ne s
y la d i s tri buci n d e tanto s y tan vari ad o s art cul o s , s i gui ro ns e e n un pl an me t-
d ico pre s i d i d o po r el bue n gus to , que re pro d uce e n Mxico , co mo ya hemo s d i cho ,
es o s grand e s ce ntro s me rcanti l e s que ho nran l a capi tal france s a.
El e no rme capi tal que la i ns tal aci n d el Centro Mercantil e xigi, fu apo rtad o
po r accio nes e ntre un grupo d e capi tal i s tas la cabez a d el cual figura D. J o s d e
Te re s a Mi rand a, Pre s i d e nte d e la So cied ad Anni ma, alma d e la ne go ciacin y
qui e n tantas i ni ci ati vas d ebe el pro gre s o me xi cano , no s iend o la me no r l a cre aci n
d el Centro Mercantil po rque es i nd i s cuti bl e la i mpo rtanci a que e nci e rra, no slo
co ns id e rad o en las pi ngue s uti l i d ad e s que es t l l amad o pro d uci r lo s acci o ni s tas ,
s ino po r lo s beneficio s que re po rta al pblico e n ge ne ral , as co mo po rque vi e ne
d ar una grand i o s a no ta en el co ncie rto d e la ri que z a y cul tura d e Mxico .
El 2 d e Se pti e mbre d e 1899 tuvo l ugar l a i nauguraci n d el e s tabl e ci mi e nto ,
DI STRI TO FEDERA L
761
as is tiend o el Sr. Pre s i d e nte d e la Re pbl i ca D. Po rfi ri o D az , que j ams d e j a d e
ho nrar co n s u pre s e nci a acto s d e e s ta natural e z a que s ignifican un pro gre s o para
el pa s . I o d a la me j o r s o cied ad me xicana se d i ci ta en lo s s alo nes d el Ce ntro
aquella no che, d o nd e s e hab a pre parad o l i ge ro lunch para la co ncurre nci a
M lo cal se hal l aba i l umi nad o a giorno co n pro fus i n d e l mparas d e arco vo l-
tai co pe rte ne ci e nte s la i ns tal aci n e l ctri ca que po s ee el ed ificio , y el as pecto d e
es ta brillante iluminacin s o bre lo s ad o rno s y s o bre las e l e gante s d amas d e l a
co ncurre nci a, te n a algo grand i o s o , que que d ar ind eleble e n la me mo ri a d e to d o s
lo s que as is timo s tan s i gni fi cati va ce re mo ni a.
, ,
P e r o
,
e l a c t 0 m s
co nmo ved o r d e la i nauguraci n fu el re parto d e me rcanc as
a io s po bre s . Pre vi ame nte se hab an re parti d o -al gunas fami l i as gran canti d ad d e
bo no s que d i s tri buye ro n s us vez e ntre sus po bre s , y la no che acud i e ro n s to s
re co ge r el d o nati vo lo s mo s trad o re s d el Ce ntro . Re ci b an, s e gn la co nd icin d el
beneficiad o un co rte d e ves tid o , un par d e z apato s , o tras pre nd as d e ves tir, y
s alan be nd icie nd o l a cari d ad y hacie nd o vo to s po r la pro s pe ri d ad d el es tablec-
mi e nto .
Tambin se re parti e ro n e ntre lo s co ncurre nte s med allas d e aluminio co nmemo -
rati vas s uj e tas co n laz o s d e ci nta co n lo s co lo res nacio nales y o s te ntand o en el
anve rs o la i mage n d e la Vi rge n d e Guad al upe y en el re ve rs o lo s bus to s del Pre s i -
d e nte , b-erente y Se cre tari o d e la Co mpa a.
LA F LO RID A
S NCH EZ Y FERN NDEZ
Ave ni d a Po ni e nte 20, nm. 687. Arco s d e B elem, nm. 25.
Apartad o Co rreo s , 640.Telfo no nm. 623.
M J I C O D . F .
Vari as s o n las fbri cas d e es te gne ro e s table cid as en Mxico , pe ro la cabez a
d e to d as ellas e s t L a Florida, d e lo s Sres . Snche z y Fe rnnd e z , po r la pe rfe c-
cin d e su maqui nari a y po r lo i mpo rtante d e su pro d ucci n.
Ocupa un gran ed ificio en la calle d e lo s Arco s d e B elem, nm. 25 y po s ee nu-
mero s as mqui nas que le pe rmi te n e labo rar d i ari ame nte en d iez ho ras d e trabaj o
tre s mil ki l o gramo s d e pas tas al i me nti ci as , mil d o s ciento s ki l o gramo s d e gal l e tas '
d o s mil ki l o gramo s d e al mi d n y tre ce mil ki l o gramo s d e hari nas .
Para d ar mo vi mi e nto s us mqui nas y al i me ntar tal pro d ucci n, po s ee d o s
mo to re s d e 125 y 30 caballo s re s pe cti vame nte ; co mpl e tand o la i ns tal aci n grand e s
e s tufas d o nd e s e can el almid n y las pas tas , y un d i namo d e capaci d ad s uficiente
para i l umi nar s o brad ame nte to d o s lo s d e partame nto s d e s u fbri ca. Ad e ms o cu-
pan grand e s es pacio s lo s neces ario s tal l e re s d e carpi nte r a, he rre r a, e mba-
l aj e , e tc.
No po d emo s e xte nd e rno s en la d e s cri pci n minucio s a d e es ta fbri ca po rque
no s al ta es pacio , pe ro j z gue s e po r lo d icho y po rque o cupa ms d e cien o pe ra-
rio s co ti d i aname nte e n sus fae nas , d e la i mpo rtanci a d e la mi s ma.
Re s pe cto s us pro d ucto s s o n d e calid ad s upe ri o r, y to d o s lo s d as se me j o ran
d ebid o al e mpe o que en ello po ne n s us pro pi e tari o s , pud i e nd o as e gurar que co m-
pi te n ve ntaj o s ame nte co n lo s art cul o s s imilares e xtranj e ro s .
De be mo s ad ve rti r ante s d e te rmi nar es ta bre ve d es cripcin que lo s Sres . Sn-
chez y Fe rnand e z , amante s d el pro gre s o i nd us tri al del pa s , no vacilaro n e n
hace r fue rte s d es embo ls o s para d o tarl o , co mo lo co ns iguie ro n, d e una fbri ca no -
tabl e en s u gne ro .
LA F RAT ERNAL. Compaa de Seguros de Vida y Accidentes
Do micilio So cial: Mxico , San Fe l i pe Ne ri , 7.Apartad o po s tal , 750
CO NSEJ O DE A DMI NI STRA CI N: Presidente, Dr. I gnaci o Po mbo . Vicepresidente,
Li c. Al fre d o Chavero .Vocales: Li c. Gume rs i nd o Enr que z , Li c. J o s Franci s co
B ul man, Sr. I i go No riega.Comisarios: Li c. Lui s Po mbo , Sr. Ro be rto Duco mg.
Director General, Enri que Aragn.
Director Mdico, Dr. Ed uard o Li ce aga.
Sub-Director Mdico, Dr. Manue l Do m ngue z .
En el to mo I d e e s ta o bra tuvi mo s o cas in d e d ar co no cer es ta Co mpaa
d e carcte r ge nui no naci o nal y que en el trans curs o d e nueve ao s que lleva d e
fund ad a, ha alcanz ad o un pro gre s o no tabl e , co nqui s tnd o s e s i mpat as , co nfianz a
s in lmites , y po r lo tanto crecid o nme ro d e as e gurad o s .
Cuand o se expid i la Le y d e Se guro s , fu la pri me ra en cumpl i r co n to d o s lo s
re qui s i to s que ella exige, y po r lo tanto , la Se cre tar a d e H aci e nd a le e xpid i,
ante s que ni nguna o tra, la auto ri z aci n co nd uce nte para o pe rar e n to d a la Re -
pbl i ca.
Ao po r ao ha me j o rad o sus co nd icio nes financieras, pud i e nd o apre ci ars e po r
s u l ti mo B al ance Ge ne ral d e Di ci e mbre d e 1898 que tuvo un Activo s upe rand o al
d el B al ance ante ri o r en ms d e un 20 po r 100, i gual re s ul tad o se o btuvo en la
Re s e rva, que alcanz un aume nto d e ms d e 16 po r 100; to d o es to , te ni e nd o en
cue nta que s i e mpre ha pagad o co n s uma re ligio s id ad to d as sus o bl i gaci o ne s y co n
una pro nti tud tal , que ni nguna o tra Co mpa a ha po d id o s upe rarl e . Sus d ivid en-
d o s han o bte ni d o un pro me d io en quinquenio d e 40 po r 100 lo s d is tribuid o s en
e fe ctivo ; d e 57 po r 100 lo s aplicad o s pago d e pre mi o s s ubs ecuentes ; y d e
78 po r 100 lo s co nve rti d o s e n s eguro ad icio nal.
Las ci fras ante ri o re s s o n d emas iad o elo cuentes para agre gar nue vas co ns id era-
cio nes s o bre el xito que ha alcanz ad o La Fraternal; pe ro s co nviene hace r
co ns tar que es la que ti e ne mayo r d i ve rs i d ad d e plane s co n co nd icio nes exces iva-
me nte libe rale s , po nind o las al alcance d e to d o s lo s crculo s s o ciales , ci rcuns tanci a
que ha te ni d o po r co ns ecuencia d e rramar sus beneficio s po r to d o s lo s Es tad o s en
d o nd e ha te ni d o cuid ad o d e hacers e re pre s e ntar po r J untas Ge ne ral e s Co ns ultivas
co mpue s tas d e las pe rs o nal i d ad e s ms no tabl e s d e la lo calid ad .
Cerramo s es ta pe que a re s e a, d and o co no cer e n s e gui d a la i nte graci n d e
es as J untas , cuya ho no rabi l i d ad es el me j o r elo gio que pue d e tri butars e tan
s i mpti ca I ns ti tuci n.
EST A DO DE CO A H I L A . Presidente, Sr. Manue l Maz o . Vicepresidente, Li c. Mel-
cho r C. Cad ena.Secretario, Li c. To ms B e rl anga.Vocal es: Sres . Franci s co Ro -
d r gue z Go nz le z , Enri que Mas s , David Zamo ra, Manue l So ta, Santi ago T. Mar-
t n y Anas tas i o Mart ne z .
EST A DO DE J AL I SCO .Presi dent e, Go be rnad o r d el Es tad o , Li c. Lui s C. Curiel.
Vocales: L i c. Tri ni d ad Ve re a, Sre s . Manuel S. Co rcue ra, Luci o Guti rre z ,
J uan R. Zaval a, Nico ls d e la Pe a, J uan So mellera, Pabl o Navarre te , J us to
Fe rnnd e z d el Valle, J us to Saave d ra, Carlo s Vi l l e gas , Ed uard o Co lligno n y J o s
Prie to .Secretario, Sr. Carlo s H . B arri e re .
EST A DO DE M X I CO .-Presidente, Go be rnad o r d el Es tad o , Sr. Ge ne ral J o s Vi-
ce nte Vi l l ad a. - Vocal es: Li c. Ed uard o Vi l l ad a, Sres . Santi ago Graff, Al be rto
H e nke l , Al fre d o Fe rrat, Manuel Lpe z Gue rre ro y Manue l Arti gas .- Secret ori o,
o r. J o s M. Pas to r.
,
E

tado de
Presidente, Sr. Enri que Tllez . Vicepresidente, Sr. Fe r-
m n Guemez . Vocales: Sres . Ceno bio B ello , Le s me s Pe a y Enri que Cas tillo
Secretario, Sr. Fe rnand o Gue me z .
EST A DO DE NUE V O L EN.Pr e s i de nt e , Sr. To ms Me nd i ri chaga y H e rnnd e z .
Vicepresidente, Sr. Anto ni o V. H e rnnd e z .-Vocal es : Sre s . Franci s co Arme nd ai z ,
J uan We be r,Franci s co B e l d e n, Mari ano H e rnnd e z , Ad o l fo Zambrano y Li c. J uan
C. B arre ra.Secretario, Sr. J ul i o Gal i nd o .
EST A DO DE SA N L U I S PO T O S .-Presidente, Go be rnad o r d el Es tad o , Sr. I ng. B l as
Ls co ntri a. Vicepresidente, Sr. J o s Pe ral ta.-Voc al e s : Sre s . And rs Sal i nas ,
Pe d ro B arre ne cbe a, J o s M. Es pi no s a, Paul i no Al manz a y Encarnaci n I pi a.
EST A DO DE SI NAL O A.Pr es i dent e, Go be rnad o r d el Es tad o , Sr. Ge ne ral Franci s co
Cae d o . Vocales: Sres . Manue l Cl o uthi re , Manue l B arrante s , Po nci ano Al mad a,
Carlo s Es co bar, Se ve riano Tamayo , Ramn P. d e Le n y Rupe rto L. Pal i z a.
EST A DO DE SO NO RA .-Presidente, Sr. Rafae l Rui z .Vicepresidente, Sr. J o s
Camo u. Vocales: Sres . Dio nis io Go nz lez , Ri card o D az y Manuel Lo aiz a.Secre-
tario, Sr. V cto r Agui l ar.
E ST A DO DE TAMA^L I PAS.Presi dent e, Go be rnad o r d el Es tad o , Li c. Guad al upe
Mame ro . Vicepresidente, L i c. Fe rm n Le go rre ta.Vocal es: Lies . Vi ce nte Garci -
l az o , Carlo s A. Pas s e me nt, Do mingo Lav n, Sres . B e rnard o Zo rri l l a, Anto ni o
Qui ntana y J o s Pi e r. Secretario, Li c. Fe rnand o Lacbi ca y Fl o re s .
EST A DO DE Y UCAT N.Pr es i dent e, Li c. Carlo s Pe n. Vocales: Lies . J o s E . Mal-
d o nad o C., Agus t n Vad illo Cicero , Olegario Mo lina, H i gi ni o Cas tellano s , s eo res
Mart n Pe raz a Pache co , Rafae l Otero Do nd e I ng. Vice nte So ls Len.Secreta-
rio , Sr. L . Manue l Snche z Ti rad o .
LIBRERA Y CASA ED IT O RIAL
d e R. DE S. N. ARAL UCE
MX I CO .
B i e n s abid o es que actual me nte la cas a e d i to ra ms po pul ar en las po blacio nes
d e lo s Es tad o s , es la d e nue s tro parti cul ar amigo el Sr. Ramn d e S. N. Aral uce
quie n hemo s e nco me nd ad o la ed icin d el pre s e nte l i bro ; y si po r un s e nti mi e nto
d e mal e nte nd i d a mo d e s ti a, no d is emo s cue nta e n es tas pgi nas , d e lo s pro gre s o s
l ti mame nte realiz ad o s po r la mi s ma, pri var amo s nue s tro s le cto re s , d e ti l e s
no ti ci as afeerca d e un gi ro me rcanti l , el ms no ble y beneficio s o , cual es el que
pro paga po r to d o s lo s mbito s d e la Re pbl i ca, l a ciencia, el arte y la l i te ratura.
La cas a Aral uce , que cue nta co n ms d e cuatro mil age ncias y co rres po ns ales
e n el pa s , pued e vanagl o ri as e d e habe r llevad o la i l us traci n y el pro gre s o co n el
l i bro i mpre s o lo s ms apartad o s ri nco ne s d e la nacin me xi cana, aun aquello s
pueblo s y ald eas pe rd i d as en las v rge ne s s elvas d e la Si e rra Mad re d o nd e
muchas veces ni el co rreo al canz a.
Pe ro s eamo s j us to s : no to d a es ta gl o ri a to ca al Sr. Aral uce , s ino que gran parte
co rre s po nd e s u ante ce s o r y fund ad o r d e la cas a D. J uan d e la Fue nte Parre s
cuya labo rio s id ad i nte l i ge nci a en el co mercio d e libro s so n d e to d o s co no cid as,'
y quie n d ebe el pa s grand e s s ervicio s e n es ta mate ri a.
> rtH "
Ed i f i ci o
"DepaH ar%erlo d e e xpe d i e i o ^e /.y e mpaque /.
Ura/eeeio f de l a/ o feiqa/.
Casa editorial de Ramn de S. N. Araluce
SUCURSA L EN B A RCEL O NA ( E SP A SA ) . CA L L E B A I L N, 185.
Casa editorial de Ramn de S. N. Araluce
O F I CI NA S Y AL MACENES E S M X I CO , CA L L E CERRADA DE ST A . I NS, N. 5.
e e e i a^d e irqpr'ejgioQefi y payadojs
jSe e e io i^ d e e ^cuad e n^ae i o r^
Casa editorial de Ramn de S. N. Araluee
SuCDBSAL DB L A LIBRERA Y TA L L ERES DE IMPRENTA, RAY ADO S Y ENCI TADEB PACI X
GA L L E ST A . CL A B A , 18 V M X I CO
Visla d e la j56ieir\sal. - L i bre r a.
D I S T R I T O F E D E R A L
769
El ramo d e i mpre nta, e ncuad e maci n y rayad o d e l i bro s en bl anco , fal taba en
la ne go ci aci n ad qui ri d a po r el Sr. Aral ue e : s us nume ro s o s cl i e nte s s e la re cl amaban
y ve n a s er, en ve rd ad , un i mpre s ci nd i bl e co mpl e me nto d e s u gran l i bre r a. Pe ro
tal l e re s d e e s ta clas e que s e f o rman e n el d a co n mqui nas co s to s s i mas , e xi ge n
para mo ntarl o s la al tura d e bi d a, e no rme s d es embo ls o s y un pe rs o nal o bre ro i nte -
l i ge nte , que no abund a an e n el pa s po r pe rte ne ce r e s ta i nd us tri a l as que
l l amamo s nue vas e n Mxico . Nad a arre d r al Sr. Aral ue e ; y d e ci d i d o i mpl antar
aqul l o s e ntre no s o tro s , hiz o ve ni r d e Al e mani a pre ns as mo d e rnas , mqui nas d e
d o rar y o tro s aparato s , y fund lo s magn fi co s tal l e re s d e la s ucurs al d e s u cas a en
l a calle d e Santa Cl ara, d e lo s que d an i d e a al guno s d e lo s ad j unto s grabad o s .
De e s te mo d o vi no s e r, s in d i s puta, la cas a e d i to ra Aral ue e la ms i mpo rtante
d e la Re pbl i ca, po rque abarca to d o s lo s ramo s d e e s ta i nd us tri a y po rque ti e ne
ya d e anti guo fund ad o s u crd i to e ntre lo s habi tante s d el pa s , en to d as las clas es
d e la s o ci e d ad y e ntre to d o s lo s e l e me nto s pro fe s i o nal e s ; e ntre el clero po r lo bi e n
ate nd i d a que e s t la s eccin d e l i bre r a re l i gi o s a; e ntre lo s md ico s , abo gad o s ,
i nge ni e ro s , e tc., po rque s i e mpre es la pri me ra en d ar co no ce r aqu , cual qui e r
l i bro nue vo que co n las Arte s l i be ral e s s e re l aci o ne , y po r l ti mo , e ntre lo s pe d ago -
go s po r s u mate ri al d e e ns e anz a, y e ntre lo s arti s tas po r s us o bras d e arqui te c-
tura, pi ntura, e tc., que i mpo rta d e Franci a, Al e mani a y Es paa, s e l e cci o nand o lo
bue no y me j o r que ve la luz en aque l l o s ad e l antad o s pa s e s .
LA BARAT A UNIVERSAL. RECREO D E LAS BARAT AS
Empe d rad i l l o , 9. Tacuba, 26.
MX I CO D . F .
Mercer as, s eder as y j uguet er as de FRANCI SCO L. BLANCO
El pro pi e tari o d e es to s d o s e s tabl e ci mi e nto s , Sr. Franci s co L . B l anco , ha s abi d o
atrae rs e ello s nume ro s a cl i e nte l a, tanto po r lo s e le cto d el s urti d o en l i s to ne r a,
me rce r a, j u-
gue te r a, e tc.,
co mo po r s us
pre ci o s s uma-
me nte md i -
co s .
L as e l e gan-
te s d amas d e
Mxico s abe n
bi e n que en
ambo s e s tabl e -
ci mi e nto s e n-
cue ntran s iem-
pre i nme ns as
canti d ad e s d e
l i s to ne s d e to -
d as cl as e s ,
Vista DK la MtK CK hiA L A B A R A T A U N I V E R S A L bl o nd as d e se-
d a, bl o nd as d e
hi l o , bl o nd as d e B rus e l as , e ncaj e s d e gui pure y d e cro che t, e ncaj e s d e bo lillo s d e
al go d n y d e lino , e ncaj e s val e nci ano s finos y co rri e nte s , ti ras bo rd ad as y e mbu-
ti d o s ; ad o rno s d e algo d n, ci ntas d e l ana, s ed a, al go d n y lino , ci ntas galn mi-
gnard i s e y en-
caj e ingls :pa-
^ s a m a n e r a d e
H B B f i B Wi ^H B j pf y ^ abalo rio de se-
d a, d e l ana y
d e fantas a, y
tanto s o tro s
o bje to s d e l uj o
y gus to que no
po d r amo s enu-
me rar po r fal ta
d e es pacio . No
es pue s , e xtra-
o , que l as me r-
ceras . que
no s re fe ri mo s
s e vean co ncu-
rri d as po rl o me -
V I ST A I NTERI O R DE L A B A R A T A U N I V E R S A L j o r d e la s o cie-
d ad me xi cana.
exquis ito s pas te l e s para cuelgas y pas -
telillo s d e fantas a. Ti e ne fama en la
co nfe ccin d e empanadas de vigilia, as
co mo en lo s pane s ingls , d e Y i e na,
ve ne ci anas , co ro nas d e Re ye s , brio -
che s , e tc., e tc.
Dulcera. I gual me nte se fabri ca
to d a clas e d e bo mbo nes y d ulces es tilo
francs y me xicano y al d e o tro s pas es ,
as co mo vis to s as piez as mo ntad as para
ce ntro s d e me s a, d e i nfi ni ta vari e d ad .
Charcuterie fiambre. Des d e su
fund aci n ba s id o e s ta cas a la pri me ra
Es ta cas a, d e la que es d ue o
ol Sr. D. Lui s G-. Pe re z cano , es la
ms anti gua en s u gne ro en la me-
trpo li y go z a d el favo r d el p-
blico , acas o po r el re no mbre que
ad quiri d es d e i nme mo rabl e s tiem-
po s. Su fund aci n d ata d e lo s
ao s 1846, y en su apo ge o fu la
pro veed o ra d el Empe rad o r Maxi-
miliano .
Actual me nte es t d e d icad a e s ta
ne go ci aci n lo s s i gui e nte s ra-
mo s :
Pastelera. Fabri ca lo s ms
SA L N DS CO X ? C(
,
J C I
e n es ta clas e d e art cul o s : jamn verdaderamente en vino, gal anti na, s al chi cho ne s
d e d i s ti ntas clas es ; pas te l d e h gad o , ques o s d e j abal , e tc.
Juguetera. H e rmo s o s j ugue te s france s e s y ale mane s pre ci o s bas tante
cmo d o s .
Nevera. Co nfeccin d e lo s afamad o s helados en papel para llevar en el bol-
sillo y pi e z as ne vad as d e pre cio s as fo rmas .
DE SPA CH O AL PB L I CO VI STA DE LO S H O RNO S
Vinos, Co gnac y lico res d e la me j o r calid ad . Ques o s , s als as y mo s taz as ,
exquis itas co ns ervas en l atas , e tc.
Es ta cas a es la ni ca d o nd e co ncurre n las s eo ras s o las , d e la me j o r so cie-
d ad , to mar el lunch las o nce d e la maana.
Para fue ra d e la capi tal se hacen co ns tante me nte remes as d e i nnume rabl e s
ped id o s que so n d e s pachad o s po r expres s co n to d o es mero y eficacia.
SIEMENS Y HALSKE A. G .
G randes fbricas de maquinaria y material elctricos
Es ta po d ero s a Co mpa a, umve rs al me nte co no cid a, que va d and o la vue l ta al
mund o co n sus famo s as ins talacio ne s e lctricas , ti e ne fbri cas en B e rln, Charl o t-
te mburg, Vie na y San Pe te rs burgo , d e to d a clas e d e maqui nari a e lctrica y mate -
ri al e s co mo cables para te l grafo s , te lfo no s , s ubte rrne o s y s ubmari no s , al ambre
d e co bre, l mparas i ncand e s ce nte s d e to d o s s is te mas , l mparas d e arco , carbo ne s
para las mis mas , mo to re s , d inamo s y tranv as elctrico s , o cupand o en ellas mucho s
millares d e o pe rario s y un eno rme capi tal .
Atra d a po r el ad e l anto d e Mxico, se pre s e nt e ntre no s o tro s , y e n meno s d e
cuatro ao s llev cabo las s i gui e nte s ins talacio nes en la Re pbl i ca:
1.
a
La nue va pl anta d e luz e lctrica y trans mi s i n d e fue rz a en Mxico , d e
5.000 caballo s d e po te nci a y que co ns ta d e ms d e mil l mparas d e arco para el
al umbrad o pblico , al i me ntad as po r cables d e trans mi s i n s ubte rrne a y co l o ca-
d as la mayo r parte d e ellas s o bre art s ti co s po s tes d e hie rro que so n ho y el ms
bello o rnato d e las calles d e la ciud ad ; 30.000 l mparas i ncand e s ce nte s , en us o
en cas as parti cul are s y d e co mercio ; y co mo mil caballo s d e fue rz a d i s tri bui d o s e n
co rri e nte co ne ctad a mo to re s elctrico s que mueven to d a clas e d e maqui nari a en
fbri cas y tal l e re s , bo mbas , etc.
t
2.
a
Trans mis in d e fue rz a 18kilmetro s d e d is tancia d e San Pe d ro To luca;
co ns ta d e 400 caballo s , 200 l mparas d e arco y ms d e 2.000 incand es centes .
8.
a
Pl anta d e trans mis in d e fue rz a en Zamo ra (Mich.) para el alumbrad o
pblico y parti cul ar y fue rz a mo triz .
4.
a
I ns tal aci n d e 3 mo to res y bo mbas elctricas en las mi nas d e la Co mpaa
d el Re al d el Mo nte (Pachuca).
5.
a
I ns talacin en las minas d e la Nego ciacin d e Tro j e s enAngangue o (Mich.),
co ns is te nte en una trans mi s i n d e 120 caballo s d e fue rz a 4 kilmetro s d e d is-
tanci a.
6.
a
Trans mis in d e fue rz a en Mo nclo va (Co ah.) que mueve 100 te l are s en la
fbri ca La Buena Fe y pro vee la ciud ad co n el alumbrad o pblico y parti cul ar.
7.
a
Varias ins talacio nes d e alumbrad o po r luz d e arco incand e s ce nte en las
s iguientes po blacio nes :
To rre n, en la fbri ca d e j abo ne s y aceites .
Len, en la fbri ca d e J o aqu n Fl e bbe y en la d el Molino del Refugio.
Sal vati e rra, en la fbri ca La Reforma.
Mxico , en la d el Salvad o r, en la Cervecera Cruz Blanca, en la d el Sr. Pe d ro
Se rrano y en la d e Muz uri y Co mpaa.
To luca, en la fabri ca d e la Co mpaa Cervecera Toluca y Mxico.
Pue bl a, en la haciend a d el Sr. Anto nio Co uttelene.
Atlixco , en el mo lino d el Sr. E. Maurer.
Taximaro a, en la fbri ca d e La Virgen.
DI NA MO S EN L A PL ANTA EL CTRI CA S I E M E N S R H A L S K E
La Co mpaa Siemens y H als ke ins tal en la 2.
a
calle d el 5 d e Mayo nm. 3,
su gran Despacho Tcnico, d o nd e e s tn lo s almacenes d e to d a clase d e mate ri al d el
ramo , co n grand e s exis tencias tambi n d e cand iles d e bro nce , d o rad o s , e tc., albo r-
tante s , pantal l as d e vid rio d e co lo r y mul ti tud d e curio s o s o bjeto s aplicables la
electricid ad .
En d icho Despacho Tcnico se pro po rcio nan info rme s y pre s upue s to s grati s
to d o el que lo s d esee para cualquier ins talacin elctrica.
LA SUIZA. G ran Seder a
d e DEUCH L ER Y K ERN
1 .
A
calle d e Pl ate ro s , nm. 1 . M X I C O D . F .
En la pgi na 263 del pri me r to mo d e e s ta o bra, publicamo s un grabad o que
re pre s e ntaba la parte e xte ri o r d el hermo s o ed ificio que o cupa en la calle d e Pl a-
V I ST A I NT ERI O R DE L A GRAN SEDER A L A S U I Z A
tero s la gran s ed era La Suiza, y ho y no s co mplacemo s en hacerlo d e o tro que
d a apro ximad a id ea d el i nte ri o r d e s us grand e s almacenes .
Su extens o co mercio co n lo s Es tad o s d e la Re pblica, d eben po nerla en pre fe -
re nte lugar en es tas pginas , y co n gus to lo hacemo s reco mend nd o la las po cas
co n el t tul o d e El Fotgrafo |Mexicano, cuyo fin es el d e te ne r s us lecto res al
co rri e nte d e cuanto nuevo invento aparece en el extens o campo d e la fo to graf a,
y^en lo s cuatro ao s que lleva d e es tablecid a, ha realiz ad o po r millares d e cma-
ras d e to d as clases, no slo [para lo s fo tgrafo s pro fes io nales , sino tambi n para
lo s aficio nad o s , que so n bo y numero s s imo s , tanto en la capi tal co mo en lo s
Es tad o s .
NI CO GRAN A L MA CN DE A RT CUL O S FO T O GR FI CO S EN L A R E P B L I CA DE M X I C O
pers o nas d el pas que no la co no z can, po r s u buen s urti d o y co nd icio nes es pe-
ciales en que verifica sus i mpo rtante s trans accio ne s .
Es muy no table la atencin que su es tablecimiento pre s tan lo s Sres . De uchle r
y K e rn, cuid and o co nti nuame nte d e recibir d e Euro pa las ltimas no ved ad es d e
la mo d a, fin d e que el s urtid o d e s us almacenes se re nue ve y sea co mpleto en
to d as l as varied ad es que o frecen lo s e ncaj e s , las ti ras bo rd ad as , la pas amane r a,
las cintas y lis to nes y tanto o tro o bjeto co mo abarca el gi ro co no cid o po r Sed era.
AMERICAN PHO T O SUPPLY CO .
Calle d e la Pro fe s a, nm. 1. MX I CO D . F , '
m i
El^no table ad e lanto ad quirid o en Mxico po r el arte d e l a fo to graf ase d ebe en
s u mayo r parte es ta i mpo rtante cas a que tan s imptico ramo se d ed ica. El l a
pro paga la aficin d icho arte po r med io d e la publicacin mens ual que ed ita
El s urtid o en artculo s d el arte , mqui nas , lentes , placas , e tc., es el nico , ya
lo hemo s d icho , en la Re pblica, po r su canti d ad y calid ad excelente.
Reco mend amo s aquello s d e nues tro s lecto res que s ientan aficin po r la fo to -
graf a, s o liciten d e la Co mpaa Ame ri can Photo Supply, info rmes y catlo go s ,
que la mis ma enva grati s quien lo s d es ee.
CO LEG IO SALESIANO y escuelas de Artes y O ficios
Apartad o Po s tal , 927. Telfo no , 337.
Co lo nia d e Santa J ul i a. M X I C O D. F.
Es te es tablecimiento d e ins truccin y beneficencia fu fund ad o po r el Pad re
Ange l J . Picco no el ao 1892, iniciativa d el Sr. Angel G. d e Las curai n, quien
hiz o venir aqul d e I tal i a co n tal o bj e to .
El fin d e es te Co legio es pro po rcio nar lo s nio s po bres una ed ucacin ins-
truccin cri s ti anas y lo s med io s d e ganars e ho nrad ame nte la s ubs is tencia ejer-
ciend o un arte o ficio .
Actual me nte se cue ntan en l 140 as ilad o s , d e lo s cuales 70 so n aprend ices ar-
te s ano s y lo s re s tante s se d ed ican lo s es tud io s elementales . Ms d e cien d e esto s
nio s viven en el es tablecimiento gratui tame nte .
Co n el fin d e d ar amplitud al ed ificio para po d er as ilar has ta quiniento s nio s
s e practi can grand e s o bras co n la rapid e z que pe rmi te n las limo s nas que co n tan
benfico fin se co lectan.
Di ri ge el Co legio , po r aus encia d e su Re cto r fund ad o r e l P. Picco no , e l P. B er-
nard o M. Marauz ana, cuyo s cari tati vo s s entimiento s lo hacen co ns agrars e po r
co mpleto al pro gre s o d el es tablecimiento .
LA PERLA. Joyera
d e lo s S R E S . DI ENER H ERMANO S
1.
a
d e Pl ate ro s , 12 y 14. M X I C O .
Cuand o lo s es tablecimiento s d e l uj o , co mo so n las j o ye r as , alcanz an en un
pueblo la i mpo rtanci a d el que vamo s o cuparno s , pued e as e gurars e que es e pueblo
flota en la abund anci a y en el bie ne s tar.
La Perla, inmens o s aln, co n lujo s as anaque le ras que guard an ce nte nare s
las ms variad as al haj as , lo s re lo je s d e bo ls illo , d e pare d y d e to rre , bri l l ante s d e
to d o s tamao s , pie d ras d e inmaculad o s co lo res , filigranas y o tro s trabaj o s en pl ata
en o tro s metales platead o s , d e d elicad a labo r, e tc., e tc., es te rmi nante prue ba
d e lo que d ecimo s , po rque es tablecimiento d e tal i mpo rtanci a, slo pue d e so ste-
ners e en un pas d o nd e las i nd us tri as se e ncue ntran en tan floreciente es tad o co mo
el que d i s frutan e ntre no s o tro s .
Lo s Sres . Diener H e rmano s so n ad ems nico s age nte s en Mxico d e lo s fa-
mo so s relo jes "Waltham, cuyo mrito es ind is cutible , y esto pre s ta mayo r valo r
la ri ca nego ciacin que po s een.
El s aln cuya vis ta, to mad a d e fo to graf a d ire cta, aco mpaa es tas lneas , pre -
s e nta po r la no che fants ti co as pecto po r su o riginal s is tema d e iluminacin.
I ncrus tad as en lo s artes o nad o s d el te cho hay ce nte nare s d e l ampari tas elctricas ,
que al d e rramar s u luz s o bre lo s aparad o res d e lmpid o s cris tales , arrancan bri-
llantes chis pas las jo yas . El efecto es tan hermo s o que slo vind o lo s e pued e
fo rmar id ea d e su bellez a.
G RAN CO RSET ERA F RANCESA
E. MANUEL
Re fugi o , nm. 13. M X I C O D. F.
Las cntricas calles d el Re fugi o , d o nd e se l e vanta el Centro Me rcantil y o tro s
lujo s o s es tablecimiento s co merciales d e lo s que no s hemo s o cupad o en es te libro ,
ad quieren d e d a en d a tan activo mo vimiento , que s e iguala ya, si no s upera, al
d e las cls icas calles d e Pl ate ro s .
i o v S O f ' :
ar t C n, 0S d e f an t as a
'
l u
)
o s o s
salo nes d e peluqueras
2 " ? T ' '
e mbe l l 6C6n 6StaS am
P
l i as
i d as , llamadas ser las prnc I
pales d e la ciud ad , y e ntre s us grand e s ce ntro s mercantiles se cue nta S
DESPACH O DE L A G R A N C O R S E T E R A F R A N C E S A
T A L L ER DE CO NFECCI O NES EN L A C O R S E T E R A F R A N C E S A
pe rfume s , co rbatas , traj e s para nio s , artculo s d e lencera, faj as higinicas es-
pal d e ras , camis as para ho mbr e ar e med id as , e tc., e tc.
So s tiene la cas a que no s re fe rimo s activas relacio nes co n lo s Es tad o s d e la
m%T ! o s .
r a
*
C e 8 a d e l Sr
-
E
-
M anU e 1
'
d 6 C U ya n e
e
c i a c i
-
d a mo s
aqu algu-
am,m
86 C
f Ti
6S c l uS v ame i l t e e s f ca ca
*
a
la co nfeccin d e co rss la med id a,
vWa 1 puede^llamars e su es pecialid ad , s ino que abarca el extens o gi ro d e cami-
s era, bo netera y mercera, co ntand o co n s urtid o co mpleto en paraguas , guante s ,
Re pbl i ca, d e d o nd e recibe grand e s ped id o s d e me rcancas , que d es pacha co n la
e xacti tud y activid ad peculiares d el Sr. E. Manuel y d e s u i nte l i ge nte d e pe n-
d encia.
F BRICA D E F LO RES Y PLANT AS ART IF ICIALES
A. DUCASSE SUCESO RES
Empe d rad illo nm. 10. M X I C O D. F .
La fbri ca d e pl antas y flores artificiales que po s een lo s Sres . A. Ducas s e s uce-
so res en la calle d e Emped rad illo nm. 10, es la primera establecida en la Re p-
T A L L E R E S DE L A F B B I CA DE F L O RE S SECCI N DE L O S MO ST RA DO RES
blica; y en s us bie n mo ntad o s talleres , atend id o s po r gran nmero d e l o perario s
hbiles en tan d elicad o trabaj o , se lleva la imitacin d e la natural e z a has ta el
punto ms extremo d e que el ho mbre es capaz .
DE P A RT A ME NT O DE H ERRA MI ENT A S
Una fabri caci n activa y d iaria, manti e ne s ie mpre en lo s almacenes d e la cas a
exis tencia grand e y variad a en ramo s , pl antas , montures, az ahare s , fo l l aj e s finos
y co rrientes , d e precio s o as pecto , en cuyo s d elicad o s co lo res y co mpleto pare cid o
en s us figuras, hay la vo luptuo s id ad d e la flor natural y se cree as pi rar s us pene-
trante s aro mas .
La pe rfe ccin d el trabaj o que se verifica en la fbri ca d e lo s Sres . Ducas s e es
muy no table y ho nra la i nd us tri a mexicana, que d e d a en d a s e apro xima las
nacio nes ms ad e l antad as en e s ta mate -
ria, pres id iend o el chic y el buen gus to
en to d o s lo s o bje to s que fabri ca, aun en
eso s carto nes s urtid o s d e ramo s que ex-
pend e cincuenta centavo s d o cenay que
re pre s e ntan una labo r grand e y al pare -
cer inco mpatible co n tan ins ignificante
precio .
Lo s grand e s elemento s co n que cuen-
ta la fbri ca, no slo en o perario s s ino
en he rrami e ntas , le pe rmi te n ate nd e r
lo s ped id o s cualquiera que s easu impo r-
tanci a, y fabri car la clas e d e pl anta
SECCI N DE L O S MO STRA DO RES flor que se d es ee.
INST IT UT O CAT LICO D E SAN LUIS G O NZAG A
d i ri gi d o po r el
Pbro . D. ENRI QUE SERVI N
3.
a
d el Ras tro , nm. 8. M X I CO D. F.
No d ud amo s lo i nte re s ante que ha d e re s ultar para lo s j e fe s d e familia que
habi tan lejo s d e la capital, el d ar aqu no ticia d e alguno s co legio s parti cul are s d e
la mis ma, en lo s cuales s e i mparta slid a ins truccin bas ad a en lo s principio s d e la
Religin Catlica. Po r eso no s co mplace mencio nar el bien o rganiz ad o co legio
d irigid o po r el P. Servin, d igno d e reco mend acin po r las buenas co nd icio nes que
po s ee.
Se halla ins talad o en amplio y bien ventilad o ed ificio , d o nd e lo s patio s y salo -
ne s so n es pacio s o s s uficientemente para que se re nan en ello s las circuns tancias
higinicas que exige la s alud d e lo s nio s . De s to s lo s hay interno s , med io i nte r-
no s y externo s : y uno s y o tro s e s tn co ns tante me nte cuid ad o s y vigilad o s po r el
pers o nal d o cente d el co legio .
El cuerpo d pro fes o res es s electo y numero s o , y cuand o o curren lo s exmenes ,
el Dire cto r s o licita la pres encia d e un i nte rve nto r d el Go bierno , fin d e d ar l a
co nveniente valid ez al acto .
ALPARG AT ERA ESPAO LA
d e PAULI NO GARC A
Tacuba, 25. M X I CO D. F. Apartad o po s tal, 556.
Otra d e las cas as que d ebemo s mencio nar en es tas pgi nas , po r el activo
co mercio que s o s tiene co n lo s Es tad o s d e laRe pbl i ca, es la bien s urti d a Alparga-
tera Espaola d el Sr. Paul i no Garc a, que ad ems d el artculo que se refiere el
no mbre d e la nego ciacin,
gi ra en el ramo d e merce-
r a, co ntand o co mo espe-
cialid ad es d e la cas a, la
al pargata re fo rz ad a y d e
fro ntn, ces tas para pelo -
tari s y pelo tas d e Pamplo -
na, bo inas y z apatillas d e
invierno , Lima repo s ad a
para lo s callo s co n privile-
gi o exclus ivo , Mica s upe-
rio r para lo s aparato s d e
lo s bo rno s , e tc., e tc.
Es te ce ntro me rcantil
fu es tablecid o en 1877, y
lleva po r co ns iguiente d e
vid a 22 ao s , d urante lo s
cuales creci pro gres iva-
me nte su crd ito y aume nt
s u clientela, es pecialmente
la d el i nte ri o r d el pas . VI STA DE LA A L P A R G A T E R A E S P A O L A
HO T EL Y REST AURANT D U LO UVRE
DUPO NT , L O URT A U Y C.
a
Calle d el Es p ri tu Santo , 2.
Telfo no 1119. Mxico D. F.
En la he rmo s a calle d el Es p ri tu
Santo , una d e las ms cntri cas d e la
ci ud ad , y al lad o mis mo d el grand io s o
palacio que re ci e nte me nte hiciero n
co ns truir lo s Sres . Ro be rto B o cker
y C.
A
, se e ncue ntra el H o tel y Re s -
taurant Du Louvre, nico , po d emo s
d ecirlo , d e pri me r o rd en, e ntre lo s
que se llaman ho teles france s e s .
Pue d e n vanagl o ri ars e lo s s eo res
Dupo nt, Lo urtau y C.
a
d e haber es-
tablecid o algo que imita lo s gran-
d es ho teles d e Par s , si no en s us pro -
po rcio nes , s en s us co mo d id ad es y
s ervicio y en la elegancia co n que es-
tn d eco rad as las habitacio ne s y lo s
co med o res .
Vino es te ho tel ci e rtame nte a lle-
nar una neces id ad bien s e ntid a" en VI STA DEL H O TEL DU L O U V R E
Mxico , d o nd e el pro gre s o ge ne ral d e to d as las i nd us tri as no e ntr to d ava po r las
pue rtas d e lo s es tablecimiento s d e es ta clas e.
Lo s que pue d e n calificars e d e bueno s so n tan po co s , que no alcanz an cubri r
las neces id ad es d e una po blacin flotante tan nume ro s a co mo la d e Mxico ; po r
COMEDORES DEL H O T E L DU L O U V R E
eso el H o te l Du Louvre fu aco gid o po r el pblico co n entus ias mo , y se vi
pro nto o cupad o po r lo s ms d is tinguid o s fo ras te ro s y po r mucho s caballero s d e la
lo calid ad que viven en ho te l.
El s ervicio d e re s taurant en es ta cas a es irrepro chable, tanto en lo co ncer-
ni e nte al arte culinario , co mo en lo s vino s y lico res que i mpo rta d e las ms acre -
d itad as fbri cas y bo d e gas , y cue nta co n s alo nes -co med o res particulare s para
fami l i as y para banque te s .
To d o s lo s d as fe s tivo s y d o mingo s , una bue na o rques ta d e cue rd a ameniz a el
lo cal en las ho ras d e co mid as .
CO LEG IO D E LA PURSIMA CO NCEPCIN
F O NDA DO E N EL AO DE 1 8 6 8 PO R EL SR . P B E O . D . V I C E N T E SA L I NA S Y R I V E R A
EN L A CA L L E DE L O S B A J O S DE P O R T A C<EL I DE EST A CI UDA D.
Es te e s table cimie nto e mi ne nte me nte catlico , se ha ad aptad o en to d o tie mpo
lo s planes d e ens eanz a civil, y ti e ne la ho nra d e co ntar e ntre sus ex alumno s
un gran nme ro d e abo gad o s , md ico s , ingeniero s , s acerd o tes y co merciantes , que
actual me nte d an ho nra la igles ia y la patri a.
Se ha s o s tenid o s iempre po r s us pro pio s pro d ucto s , s in s ubvencin d e ni nguna
clas e y afro ntand o grand e s d ificultad es , pro curand o en to d o tie mpo que s us pe n-
s io nes s ean mo d e rad as para no ser gravo s o lo s pad re s d e fami l i a.
Cuenta es te bien mo ntad o co legio co n d o s lo cales : uno en la ciud ad , en la calle
d e las Re j as d e la Co ncepcin, nms . 21y 22, y o tro en el campo , en Tacuba (D. F.),
calle d e B al bue na, nin. 1. Actual me nte e s t d irigid o po r el virtuo s o ilus trad o
Pbro . D. Rafae l Salinas y Ri ve ra, ayud ad o po r numero s o cuerpo d e pro fes o res .
LE PARIS CHARMANT
Es qui na d e la 2.
a
d e Pl ate ro s , y Pal ma, nm. 1. M X I C O D. F.
R . R A N G E L D E L C A M P I L L O
Cuand o se cruz a la 1.
a
calle d e Pl ate ro s y se llega la e s qui na d e la Pal ma,
l l aman la ate nci n lo s grupo s d e pe rs o nas agl o me rad as ante lo s e s caparate s d e una
cas a d e mo d as . So n lo s d el magnfico e s tabl e ci mi e nto d el Sr. R. Range l d el C.,
l l amad o Le Pars Charmant, que atrae n la curi o s i d ad d e lo s trans e nte s to d o s ,
y e s pe ci al me nte d e las s eo ras que se e xtas an co nte mpl and o las no ve d ad e s pari -
s iens es , e xpue s tas en aqullo s .
V I ST A DE L A GB AN CASA DE MO DAS L E P A R I S C H A R M A N T
Es ta cas a, es pecialis ta para la gran mo d a y las co nfeccio nes , no d e j a trans cu-
rri r un so lo d a s in embellecer lo s e s caparate s co n algo nuevo ; cund o s o n lo s ms
e l e gante s s o mbrero s d e s e o ra, cund o un magn fi co aj uar d e bo d a d e pri me ra
co muni n, ya un lujo s s imo ves tid o para s e o ri ta, te las finsimas d e gus to d eli-
cad o , co lo cad as en lo s aparad o re s co n ese chic pe cul i ar d el pari s i n. No fal ta
nunca, en ve rd ad , mo ti vo para atrae r aquel e s tabl e ci mi e nto la ms e l e gante
s o cie d ad me xi cana.
En cuanto la i mpo rtanci a me rcanti l d e la cas a, hue l ga cuanto pud i ramo s
d e ci r: sus grand e s e xis te ncias en s o mbre ro s , to cas , guante s , flores, lis to nes , pl u-
mas , ves tid o s , te l as d e to d as clas es y co nfeccio nes , habl an e l o cue nte me nte en s u
favo r, y el hecho d e que hbiles mo d i s tas d e Par s trabaj an en ella, o fre o e n las
mayo re s garant as d e co rte , gus to , e l e ganci a, e tc., para el pblico .
SO RPRESA Y PRIMAVERA UNID AS. G randes almacenes de ropa
Apartad o po s tal 238. 1 .
A
calle d e Pl ate ro s e s qui na Pal ma. M X I C O D. F.
Cas a en Par s : Ru d e l 'Echi qui e r, 41.
Es te grand i o s o e s tabl e ci mi e nto , l ti mame nte re fo rmad o para ampl i ar s us ya
co lo s ales d imens io nes , se e ncue ntra en l a calle d e Pl ate ro s , la va ms cntri ca y
e l e gante d e la capi tal . Po r e s ta raz n y po rque en s us aparad o re s se hallan en
pe rmane nte e xhibicin lo s ms rico s y variad o s art cul o s d e mo d a, es e s ta cas a
me rcanti l el punto d e re uni n d e la crme d e nue s tra s o cied ad .
Re co me nd ar nue s tro s le cto re s d el i nte ri o r un e s tabl e ci mi e nto d e tal impo r-
tanci a, peca tal vez d e s upe rfluo , po rque muy po co s s e rn lo s que no te ngan no ti -
cia d el mis mo ; y s i lo me ncio namo s es po rque no fal te en e s tas pgi nas el no mbre
d e uno d e lo s ms no tabl e s ce ntro s co merciales d e la capi tal , cuyas nume ro s as re -
lacio nes co n el co mercio d e lo s Es tad o s se e xti e nd e n cad a vez ms , abarcand o ya
to d a la Re pbl i ca.
DE SPA CH O Y A L MA CENES DE L A CASA S O R P R E S A Y P R I M A V E R A U N I D A S
DB O GU E B A DEL CO L I SEO
Data e s ta ne go ciacin d el ao 1826, e n que se i ns tal , y d es d e tan l arga fe cha
no ha d e j ad o nunca d e po s eer co mpleto s urti d o d e cuanto abarca el ramo d e d ro -
gue r a, ad qui ri e nd o el s lid o crd ito y cl i e nte l a nume ro s a que ho y d i s fruta.
Entre lo s d i s ti nto s d e partame nto s d e que s e co mpo ne, l l aman la ate nci n po -
d e ro s ame nte el d e d icad o la ho me o pat a, el que co nti e ne aprato s d e qu mi ca,
o ficina d e ens ayes y el d e s ti nad o las bal anz as d e precis in. All se ad mi ra la ca-
JO S UIHLEIN, SUCESO RES. Almacn de drogas
(Cas a e s tabl e ci d a e n 1826)
Calle d el Co liseo Nue vo , nm. 3, fre nte al Te atro Pri nci pal . M X I C O .
Apartad o nm. 139. Te lfo no nm. 420.
El ed ificio mo d e rno y e l e gante en el que se i ns tal la magn fi ca d ro gue r a d e
lo s Sre s . Suces o res d e J o s Uihle in, se l e vanta en la cntri ca y co ncurri d a calle
d el Co liseo Nue vo , fre nte al Te atro Pri nci pal , y me d i a cuad ra d e las ari s to cr-
ti cas calles d e San Franci s co .
lid ad y la canti d ad d e lo s o bj e to s y el gus to y arte co n que e s tn d i s tri bui d o s po r
lo s aparad o re s y anaque l e r as .
No fal ta tampo co e n lo s grand e s almace ne s d e la Dro gue r a d el Co liseo , el s ur-
ti d o ms vari ad o y e xi gi d o en pe rfume r a fina, en me d icinas d e pate nte y en
to d o s lo s art cul o s d el ramo d e farmaci a.
EST UD IO D E BELLAS ART ES
d e D. MANUEL RAM REZ D AZ
^^ es a f a^ d ^ ^^^^^^^^^^^^
B ellas Arte s , no s e co nte nt co n la
d e Ape le s y es tud i co n aviore la D . M A N U E L R A M R E Z D A Z
d e B e l l i ni , cuya prcti ca s igui Pro fe s o r d e B e l l as Arte s
co n apro ve chami e nto e n el Co ns er-
vato ri o Nacio nal d e Ms ica, ad qui ri e nd o grand e s co no cimiento s y habilid ad e n
la e je cucin d el vio ln, d e cuyo i ns trume nto d a leccio nes d o micilio , lo mis mo
que d e pi ntura y d i buj o .
A las pe rs o nas que viven fue ra d e la capi tal y d es een al guno s trabaj o s art s ti -
co s d e lo s que d e j amo s me nci o nad o s , re co me nd amo s co n gus to el es tud io d el s eo r
Ram re z D az y pue d e n d i ri gi rs e co n s us e ncargo s la
Antigua Librera de Jos Vallejo S. C.
Calle d e San J o s el Re al , nm. 3, fre nte la Pro fe s a. Apartad o 444.
LA HABANA. F brica de chocolates y dulces
SORDO, NO RI EGA y C.
a
Calle d e Chiquis , nm. 4. Apartad o po s tal 51. M X I C O D. F.
En la pgina 212 d el prime r to mo d e e s ta o bra no s hemo s o cupad o muy la
l i ge ra d e la bie n mo ntad a fbri ca d e cho co lates y d ulces d e lo s Sres . So rd o , No -
rie ga y C.
a
, y all publicamo s una vis ta e xte ri o r d el ed ificio , que co mpletamo s
ho y co n d o s grabad o s d el i nte ri o r d e la mis ma, mo s trand o lo s grand e s mo lino s
para el cacao y uno d e lo s d e partame nto s d e co nfitera.
Re s pe cto la elabo racin d e lo s cho co lates , ya hemo s d icho que se verifica en
mquinas mo d ernas y emplend o s e lo s me jo re s cacao s d el pas , baj o la ins peccin
d ire cta d e lo s pro pietario s , pers o nas i nte l i ge nt s i mas en e s ta i nd us tri a y que han
ad quirid o gran prcti ca en ella.
El d e partame nto d e co nfiterafio a y co rrie nte d e es ta no table fbri ca, es s in
d is puta el me j o r mo ntad o d e cuanto s exis ten en la Re pbl i ca, y s us pro d ucto s
s o s tienen ve ntaj o s ame nte la co mpetencia co n sus s imilares e xtranj e ro s .
Las mquinas que funci o nan en es to s talleres fue ro n co ns truid as expres amente
para es ta cas a s e gn d is eo s es peciales enviad o s al fabri cante , habie nd o apro ve-
chad o para es to lo s co no cimiento s d e un entend id o mecnico , y lo s ltimo s pe rfe c-
cio namiento s aplicad o s en Euro pa, re putad o s e ntre la ge nte d el o ficio co mo la l-
ti ma pal abra d e e s ta i nd us tri a.
MO L I NO S PARA EL CACAO EN LA F B RI CA L A H A B A N A
U N DEPA RTA MENTO DE CO NFI TER A EN L A F B RI CA L A H A B A N A
L a capacid ad pro d ucto ra, slo para es te artculo , se eleva la ci fra d e 20.000
libras po r d a, canti d ad que no elabo ra ni nguna o tra fbri ca d el pas . Lo s mate-
riales emplead o s guard an, co mo es natural , relacin co n el precio d e venta; pero
aun en lo s d e nfima clas e, se ve el es mero co n que se e labo ran para pre s e ntarlo s
me j o r que ni nguna o tra cas a d e las que se d ed ican al mismo giro .
L a d ireccin d e lo s d i fe re nte s trabaj o s mencio nad o s no es t enco mend ad a
o perario s , sino que lo s mis mo s d ueo s , co mo d ijimo s ms arri ba, co n s u experien-
cia y es tud io s co ns tante s , so n lo s que garanti z an al pblico que to d o s lo s efecto s
enviad o s al co ns umo so n d e una calid ad i nme j o rabl e .
Para te rmi nar, agre gare mo s cuanto llevamo s expues to que la activid ad y
bue na fe d e e s ta cas a la pro claman cuanto s co merciantes han te nid o trato co n
ella, que so n la mayo r parte d e lo s que trabaj an es te art cul o en las principales
plaz as co merciales d e la Re pbl i ca.
AL NMERO UNO .Cantina y Restaurant
d e F. R B AGO y C.
a
Pue nte d e San Franci s co , es quina al callejn d e Do lo res.MX I CO, D. F.
En la es quina d e la ari s to crti ca calle d el Pue nte d e San Franci s co , mi rand o
la Ave nid a J ure z y la Al ame d a, d o nd e empiez a el callejn d e Do lo res , se ins -
tal la e le gante canti na co n re s taurant llamad a Al Nmero Uno, d e la cual pu-
blicamo s en es tas pgi nas algunas vis tas .
I NT ERI O R DE LA CA NTI NA A L N U M E R O U N O
CA NT I NA Y RE ST A URA NT A L N M E R O U N O
Lo s Sres . Rbago y C.
a
, sus pro pie tario s , ban ace rtad o imprimirle ese chic
que d i s ti ngue alguno s es tablecimiento s d e l uj o y que d an la no ta culta en el
co mercio mexicano .
Pue d e as e gurars e , s in vacilacin, que es el prime ro en su gnero e ntre lo s que
se d ed ican al s ervicio d e co med o r, abi e rto al pblico d a y no che sin inte rrupcin,
po r lo es merad o d e s u s ervicio , la calid ad d e sus artculo s , s u co cina d elicad a y
exquis ita y lo s electo d e lo s lico res y vino s finos que expend e, impo rtad o s d irec-
tame nte d e Euro pa.
Lgico re s ul ta, po r lo tanto , que se re na en s us s alo nes y lujo s o s gabi ne te s
es co gid a s o cied ad que lo s invad e, es pecialmente la s alid a d e lo s te atro s y esa
ho ra cls ica e ntre no s o tro s , d e las 11 12 d e la maana, en que el buen to no no s
lleva to mar el lunch, o tra d e las co s tumbres que impo rtamo s d el pas del dollar.
A nue s tro s lecto res d e lo s Es tad o s que vis iten la Metrpo li, no s permitimo s re-
co mend arles la canti na Al Nmero Uno si d es ean co no cer un es tablecimiento mo -
d elo en e s ta clase d e gi ro me rcanti l .
JESS D URN ARMAS, Comisionista y G anadero
1.
a
d e Me s o ne s , nm. 20.MX I CO, D. F.
El Sr. Durn Armas , ne go ci ante en ganad o as nal, cabal l ar, mular y vacuno ,
vi aj a co n fre cue nci a po r lo s Es tad o s d e la Re pbl i ca que go z an d e ms fama en
la clase d e ganad o que pro d uce n, y po r e s ta raz n hemo s cred o o po rtuno mencio -
nar aqu su nego ciacin co mo d ato til para lo s ganad e ro s d el i nte ri o r.
E L SE . DC B N A RMA S VI SI TA NL O SD GA NA DER A
La ri que z a pe cuari a d el pa s ad qui e re d e d a e n d a gran i mpo rtanci a, no slo
po r el d es arro llo que o bti e ne , s ino tambi n po r el cui d ad o que en la s eleccin d e
raz as po ne n bo y lo s pro pi e tari o s que es ta i nd us tri a se d e d i can.
B ie n pue d e vers e e n las pgi nas d el pre s e nte l i bro cules s o n lo s Es tad o s d o nd e
mayo r i mpo rtanci a alcanz a la ganad e r a, y en lo s cuales ad qui e re el s e o r Durn
s us ganad o s para ne go ci ar en la capi tal , pre firie nd o , co mo es lgico , lo me j o r en
raz as y e s tad o fs ico , para as e gurar cad a vez ms el crd i to que d i s fruta e ntre las
pe rs o nas que co n d icho s eo r verifican trans acci o ne s , las cuales lleva cabo el
s e o r Armas , ya po r su cue nta pro pi a y ya e n co mis in.
INST IT UCIN MD ICO -ELCT RICA
Baos el ct ri cos , hi dro- el ct ri cos y s eco- di nmi cos .
D e Est t i ca.
D e Induccin Inmersin.
Rayos X.
1. D R . CI R A CO GA B CI L L N
3. D R . SA MUEL MO RA L ES
2. DR A . M A T I L DE MO NT O Y A
1.Di re cto r tcni co , ge re nte d el
Es tabl e ci mi e nto , i nve nto r d e l o s
aparato s e l e ctro -me d i ci nal e s .
2. Encargad a d e l gabi ne te d e
apl i caci o ne s y o pe raci o ne s e l ctri -
cas y d el d e pe rfe cci o nami e nto d e
. . , , l as fo rmas as i co mo d el d e te rs ara
4. D . A NA ST A SI O ME ST A S D E J & P I E , P Q R M E D I O D E L M A S A J E 5 . D K . A B R A H A M C A S T B O
e l ctri co .
3.Di re cto r facul tati vo d el Es tabl e ci mi e nto .
4. Co me rci ante i nd us tri al y s o cio co mand i tari o d e l a ne go ci aci n.
5. Encargad o d e l as apl i caci o ne s rad i o grfi cas y rad i o s cpi cas .
Aparato s pate ntad o s , med id o s y grad uad o s para to d as las e nfe rme d ad e s y te m-
pe rame nto s , co n privile gio exclus ivo d e e s ta cas a.
Calle d e Zul e ta, nm. 19. M X I C O , D . F .
E DI F I CI O DE L A I NSTI TUCI N MDI CO - EL CT RI CA . SA L A DE ESPEB A . B A S O . A P A R A T O S EL CTRI CO
D I S T R I T O F E D E R A L
G ALO NERA y T IRAD URA
d e ANTO NI O CARVAJ AL
Calle d e Fl ame nco s , nm. 4.MX I CO, D. F.
Es ta cas a, la pri me ra en s u gne ro en to d a la Re pbl i ca, re ci be d i re ctame nte
d e las principale s fbri cas d e Euro pa una parte d e s u abund ante s urti d o , y co ns-
truye la o tra e n el pa s co n las mqui nas l ti mame nte i nve ntad as . Es tas ci rcuns -
tanci as l a po ne n e n apti tud d e d ar sus favo re ce d o re s ve ntaj as que no po d rn
bai l ar e n o tra parte .
Ti e ne , ad e ms d e lo s e fe cto s pro pio s d el ramo , co mo Galones, Hilados, Canuti-
llos, e tc., o tro s mucho s ane xo s co mo Telas para ornamentos, Botones, Divisas, Vi-
seras y otros artculos para militares; Blondas, Encajes, Bordados de aplicacin
Pasamaneras, Espiguillas, Borlas y otros efectos de fantasa; Toquillas, Cordones,
Trenzas, Chapetas y otros artculos para sombrereras. La mayo r parte d e las me r-
cancas me nci o nad as y d e las o tras muchas que o mitimo s po r no s er d ifus o s , las
ti e ne el Es tabl e ci mi e nto en pl ata y o ro fino, e n pl ata y o ro d e s e gund a, e n me tal
e ntre fino y en me tal fals o .
Sast rer a
Po rtal d e Me rcad e re s , nm. 1.
M X I C O .
V I ST A EX TERI O R DEL ESTA B L ECI MI ENTO
F ERNAND O HERNND EZ
Entre las s as tre r as d e que hace-
mo s me nci n en el pre s e nte l i bro ,
me re ce re co me nd ars e e s pe ci al me nte
la muy co no cid a d el Sr. F. H e rnn-
d ez po r la bo nd ad d e s us te l as y su
es mero en el trabaj o .
D I S T R I T O F E D E R A L
PAUL ELLE.Sastrera
1.
a
calle d e las Es taci o ne s , nm. 2. M X I C O , D. F.
Lo s grand e s tal l e re s d e s as tre r a d el Sr. Paul Elle, o fre ce n e ntre o tras parti -
cul ari d ad e s , la d e s er
p
e l e ganci a Numero s o s certificad o s que el Sr. Elle po s ee d e pe rs o nas rad i cad as en
Guanaj uato , Tamaul i pas , Chi huahua, Mo relo s , Ve racruz , e tc., d e mue s tran'l o que
as e guramo s . Co n el mto d o para med irs e e nv a tambi n mue s tras ',d e l magnfico
s urti d o d e cas i mi re s france s e s ingles es que d i re ctame nte i mpo rtare Euro pa,
co n lis tas d e pre cio s , i ns trucci o ne s , e tc. "*
r
'
LA EST RELLA MAT UT INA F brica de cerillos
J ESS M O N T A N O
De ps i to : Tacuba, 3. M X I C O . D. F
Es ta fbrica
d e cerillo s cuyat
marcas La Estre-
lla Matutina y El
Negrito s o n tan
co no cid as yapre-
ci ad as d el pbli-
co , es pro pi e d ad
d e D.J e s s Mo n-
tao , que es ta-
bleci el d epsi-
to para l a venta
al po r mayo r y
me no r, e n l a ca-
lle Tacuba, n-
me ro ^, precio s
^F ABRICA,
imvumn 5wan 4
V I ST A DE L A F B B I CA DE CERI L L O S L A E S T R E L L A M A T U T I N A
d e fbri ca, d o nd e co ncurre ei pblico , e n bus ca, no slo d e lo s bueno s cerillo s
mencio nad o s , s ino tambi n d e pe trle o , nafta, aceites d e to d as clas es , velas d e
e s te ari na, ceray parafina, j abn fino y co rri e nte , l mparas , bo mbillas y to d a clas e
d e artculo s para alumbrad o , cigarro s y puro s d el pas y habano s , tabaco s picad o s ,
papeles y marcas para ci garro s , pape l e r a, me rce ra y efecto s d e es crito rio ; d e
to d o lo cual exis te s iempre gran s urti d o y varied ad en la cas a d el Sr. Mo ntao .
EL CO NEJO . Peletera y Zapatera
Curtidura: Agui l i ta, nm. 8 M X I C O Zapatera: Parque d el Co nd e, 17
Apartad o nm. 502, Telfo no nm. 1168.
El Sr. Agapi to Mo reno , pro pi e tari o d e la acre d i tad a fbri ca d e Curtid o s El
Conejo, ha es tablecid o una z apate r a en la calle Parque d el Co nd e, n. 17, d o nd e
e xpe nd e calz ad o , pieles curti d as d e to d as clas es , e tc.
Es ta cas a d ata d el ao 1886 y o cupa d e 400 500 o perario s , lo que revela s u
ind is cutible i mpo rtanci a.
Lo s artculo s d e curti d ur a citad o s d i s frutan d e bue n crd ito en plaz a y s o n
muy bus cad o s .
( F B S I C A DE CDB T I DO S EL CO NEJ O
CARRO CERA F RANCESA
1.
A
Calle d e Mina. nm. 1.Te l f o no 179. M X I C O , D . F .
El Sr. Al be rto Pe z , pro pi e tari o d e e s ta carro ce r a, ha mo ntad o uno d e lo s
me jo re s talle re s d e e s ta clas e en la capi tal , ins talnd o lo al es tilo euro peo , co n
to d a clas e d e ad e l anto s y en un lo cal expro fes o que co mpre nd e espacio so s d e par-
tame nto s co n las co nd icio nes neces arias para la co ns ervacin d e lo s mate ri al e s
V I ST A DK L A CARRO CERI A FRANCESA
que en l se i nvi e rte n. El crd ito que en lo s ltimo s ao s ha o btenid o es ta carro -
ce r a ha sid o d ebid o la excelente co ns truccin y s uperio rid ad d e lo s trabaj o s que
e n ella se e j e cutan en lo s carruaj e s d e to d as clases.
Cue nta co n co rres po ns ales en Franci a, I ngl ate rra y Es tad o s Unid o s , lo que le
pe rmi te te ne r s urti d o co ns tante d e co ches nuevo s y d e med io us o .
F BRICA D E BARRO Y LAD RILLO REF RACT ARIO
CASI MI RO NORI EGA. Y COMPA A
1.
a
Calle d el So l, nm. 1. M X I C O , D . F.
Es ta i mpo rtante fbri ca d e mate ri al e s re fractari o s , se e ncue ntra s ituad a en la
1.
a
calle d el So l, nm. 1, y e s t mo vid a po r la e l e ctri ci d ad , co n tan buenas mqui-
nas y aparato s que su fabri caci n alcanz a 10.000 lad rillo s po r d a, aparte d e
o tro s o bje to s d el mis mo ramo que manufactura.
Es o s lad rillo s so n d e 21 X H X 6 ce ntme tro s en s us d imens io nes y e s tn muy
apreciad o s en el pa s po r las excelentes cualid ad es que po s een. Su precio es equi-
tati vo , md ico co mparad o co n el que ad qui e re n en plaz a s us s imilares e xtranj e -
ro s , pues no pas a d e ciento d iez peso s po r millar.
Tambi n s e fabri can en el mis mo es tablecimiento lad rillo s d e o tro s tamao s ,
s e gn la neces id ad d el cliente.
Al me nci o nar e s ta i nd us tri a que po s een lo s Sre s . Cas imiro No rie ga y C.* no
d ebemo s o lvid ar que es ya bie n co no cid a en lo s Es tad o s d e la Re pblica, para lo s
cuale s d es pacha grand e s canti d ad e s d e s us pro d ucto s y re s ul ta, cas i po r d ems ,
nue s tra re co me nd aci n: s in e mbargo , cumpl i e nd o el pro grama que no s bemo s tra-
z ad o , no po d amo s guard ar s ilencio s o bre ella, to d a vez que co ns ti tuye una d e l as
fbri cas ms i nte re s ante s de la capi tal po r su pe rfe cci o nad o s i s te ma d e pro d ucci n.
G RAN PLO MERA
d e H . T. PAUL L y C.
a
, I nge ni e ro s s ani tari o s
Al cai ce r a, nm. 26. M X I C O
Es ta cas a se d ed ica al ramo d e plo mera, e ncargnd o s e d e bace r i ns tal aci o ne s
co mple tas d e ino d o ro s pne umti co s , d e lo s s is temas mo d e rno s apro bad o s po r la ms
I NTERI O R Di LA PLOAlJ ttlA DK H . PAUL L Y O . "
ri guro s a hi gi e ne , bao s d e to d as clas es , bo mbas d e d i fe re nte s s is te mas , e tc., s i e nd o
la ni ca e n e s ta capi tal que garanti z a to d as sus i ns tal aci o ne s po r un ao , l i bre s
d e to d o gas to d e re paraci n; y ha i ni ci ad o en Mxico una nue va e ra e n pl o me r a
K 4S PLOMERI A DE H . PAUL L Y ."
DESPACH O AL POE MENOR EN LA PERFUMER A
Es ta fbri ca fu e s table cid a en el ao 1858 po r el [Sr. B o uvier y tras pas ad a
lue go al Sr. P. Sai nt Marc, d e quie n la ad qui ri s u actual pro pi e tari o el s e o r
Lo s Sre s . H . T. Paul i y C.
a
hace n lo s plano s que se les pi d a para o bras d e
s ane ami e nto y se e ncargan de s u e j e cuci n.
P. SAINT MARC SUCESO R.F brica de jabones y perfumes
2 . Calle jn d e Santa Clara, nm. 13 bis . Apartad o 702. M X I C O D. F.
s ani tari a hi gi ni ca, me rce d lo s grand e s co no cimiento s qne e n e s ta mate ri a
po s ee el j e fe d e la cas a D. Enri que J . Paul l , i nge ni e ro s ani tari o re ci bi d o , y plo -
me ro prcti co co n e xpe ri e nci a pers o nal d urante 25 ao s en lo s Es tad o s Uni d o s .
Una ve rd ad e ra e s pe cialid ad d e l a cas a s o n las ins talacio ne s que verifica en re -
s i d e nci as parti cul are s , para agua fr a y cal i e nte .
I NTERI OR DE LA PLOMER A DE H . PAO L L Y C. "
V I ST A I NT ERI O R DE L A CA NTI NA P E T E R GA Y
H o y en po d er d e lo s he rmano s Fl amand s igue su marcha co ns tante en lo s ne -
go cio s , co n su bue n s ervicio aco s tumbrad o y s ie mpre co ncurrid a, para lo cual co n-
tri buye no s o lamente su crd ito s ino tambi n el punto que o cupa, tan fre cue ntad o
Ed . Pro al . Po s ee maqui nari a mo d e rna, mo lino s , pre ns as , e tc., mo vid as po r vapo r
y o cupa ms d e 30 o pe rario s d e uno y o tro s exo . Pue d e d ecirs e que es la nica e n
s u gnero en el pas , y s us pro d ucto s co ns is ten en pe rfume s finos higinico s y e n
j abo ne s d e to d as clas es , emplend o s e para la elabo racin mate ri as puras y bi e n
d es tilad as .
La es pecialid ad d e e s ta cas a es la fabri caci n en caliente d e j abo ne s que so n
d e gran ace ptacin en el mercad o po r su excelente calid ad .
CANT INA PET ER G AY
PEDRO Y L UI S FLAMAND H ERMANO S
1.
A
Pl ate ro s y Po rtal d e Mercad eres . M X I CO
Quin no co no ce e s ta famo s a canti na d e Mxico ? Fund ad a po r el Sr. Pe te r
G-ay, po co tie mpo hace fallecid o , se acre d i t d es d e luego co n s us es pecialid ad es ,
e ntre las que alcanz ve rd ad e rame nte no tabi l i d ad el ape ri ti vo que lleva el no mbre
d e s u fund ad o r.
po r la bue na s o cied ad , cuyo elemento mas culino pe ne tra al es tablecimiento la
ho ra d el lunch (d e 10 2 d e la tard e ) en bus ca d e las d elicio s as bebid as co m-
pue s tas que s o n, co mo hemo s d icho , la es pecialid ad d e la cas a.
G RAN F BRICA D E VINO D E MEMBRILLO
y vinagres finos
3.
A
calle Ancha, nm. 16
1
/ 2 . MX I CO
Cumpliend o co n el pro grama ue incluir en es ta o bra mo d elo s d e to d as las in-
d us tri as que pro pe nd an al bie n d el pas , mencio namo s aqu la fbri ca d e vino de
me mbrillo y vi nagre s finos d el Sr. D. Ramn Are o y que go z a de muy j us to cr-
d ito en to d o l, po r la bue na calid ad d e s us pro d ucto s . Lo s co no cimiento s del
Sr. Are o en e s ta i nd us tri a y lo s inmejo rables aparato s d e extraccin y d es tila-
cin que emplea, hicie ro n que po r su vino d e membrillo y vi nagre s o btuvies e, en
el pas ad o co ncurs o es pecial d e frutas y legumbres , celebrad o en Co yo acn, el pri
mer premio , cuyo d iplo ma, firmado po r el Pre s i d e nte d e la Re pblica, co ns erva
eo n le gtimo o rgullo el Sr. Are o .
LA CO NCO RD IA. G ran caf-restaurant
A. RO L L A
2.
a
calle d e Pl ate ro s , es quina la d e San J o s el Re al
M X I CO D . F .
Es te lujo s o re s taurant, tal vez el ms e l e gante d e la capital, fu es tablecid o
en 1865, y reno vad o po s te ri o rme nte co n grand e s o bras d e o rname ntacin que le
V I ST A I NT ERI O R DE L A CA NTI NA P E T E R GA Y
H o y en po d er d e lo s he rmano s Fl amand s igue su marcha co ns tante en lo s ne -
go cio s , co n su bue n s ervicio aco s tumbrad o y s ie mpre co ncurrid a, para lo cual co n-
tri buye no s o lamente su crd ito s ino tambi n el punto que o cupa, tan fre cue ntad o
Ed . Pro al . Po s ee maqui nari a mo d e rna, mo lino s , pre ns as , e tc., mo vid as po r vapo r
y o cupa ms d e 30 o pe rario s d e uno y o tro s exo . Pue d e d ecirs e que es la nica e n
s u gnero en el pas , y s us pro d ucto s co ns is ten en pe rfume s finos higinico s y e n
j abo ne s d e to d as clas es , emplend o s e para la elabo racin mate ri as puras y bi e n
d es tilad as .
La es pecialid ad d e e s ta cas a es la fabri caci n en caliente d e j abo ne s que so n
d e gran ace ptacin en el mercad o po r su excelente calid ad .
CANT INA PET ER G AY
PEDRO Y L UI S FLAMAND H ERMANO S
1.
A
Pl ate ro s y Po rtal d e Mercad eres . M X I CO
Quin no co no ce e s ta famo s a canti na d e Mxico ? Fund ad a po r el Sr. Pe te r
Gay, po co tie mpo hace fallecid o , se acre d i t d es d e luego co n s us es pecialid ad es ,
e ntre las que alcanz ve rd ad e rame nte no tabi l i d ad el ape ri ti vo que lleva el no mbre
d e s u fund ad o r.
po r la bue na s o cied ad , cuyo elemento mas culino pe ne tra al es tablecimiento la
ho ra d el lunch (d e 10 2 d e la tard e ) en bus ca d e las d elicio s as bebid as co m-
pue s tas que s o n, co mo hemo s d icho , la es pecialid ad d e la cas a.
G RAN F BRICA D E VINO D E MEMBRILLO
y vinagres finos
3.
A
calle Ancha, nm. 16
1
/ 2. MX I CO
Cumpliend o co a el pro grama ue incluir en es ta o bra mo d elo s d e to d as las in-
d us tri as que pro pe nd an al bie n d el pas , mencio namo s aqu la fbri ca d e vino de
me mbrillo y vi nagre s finos d el Sr. D. Ramn Are o y que go z a de muy j us to cr-
d ito en to d o l, po r la bue na calid ad d e s us pro d ucto s . Lo s co no cimiento s del
Sr. Are o en e s ta i nd us tri a y lo s inmejo rables aparato s d e extraccin y d es tila-
cin que emplea, hicie ro n que po r su vino d e membrillo y vi nagre s o btuvies e, en
el pas ad o co ncurs o es pecial d e frutas y legumbres , celebrad o en Co yo acn, el pri
mer premio , cuyo d iplo ma, firmado po r el Pre s i d e nte d e la Re pblica, co ns erva
eo n le gtimo o rgullo el Sr. Are o .
LA CO NCO RD IA. G ran caf-restaurant
A. RO L L A
2.
a
calle d e Pl ate ro s , es quina la d e San J o s el Re al
M X I CO D . F .
Es te lujo s o re s taurant, tal vez el ms e l e gante d e la capital, fu es tablecid o
en 1865, y reno vad o po s te ri o rme nte co n grand e s o bras d e o rname ntacin que le
& S S S S S S S S
I NTERI O R DEL RESTAURANT L A C O N C O R D I A
mae ^t r I T T J l ^ ^T " ^ * * * * * **
C U d ad

d e
re co no cid o s co mo
mae s tro s en el arte cul mano ; y en cuanto al s urti d o d e vino s y lico res se co m
pre nd e que s ea d e lo me j o r, para guard ar re l aci n co n la i mpo rtanci a d Ta ca"
bue n t o no ^
U 1

S
^ ^ ^
C <>DC O r d a
'
S0
apre ci ad o s po r la ge nte d e
bue n to no y s e pre paran e n el e s tabl e ci mi e nto to d as ho ras d el d a
aue te s 7ZT " T ^ f
ende

aI (
i
u
ier "'vicio d e ambi g para bailes y ban-
quetes , tanto en la capi tal co mo fue ra d e ella, en las po blacio ne s d e la Re pbl i ca.
DI ST RI T O F E DE R A L
801
ELEG ANCIA IMPERIAL UNID AS. -R. Sobrino, Sucesor.
G ran almacn de calzado de pieles extranjeras
Calle Ve rgara, nm. 13 (B aj o s d el Te atro Nacio nal)
Mxico D. F.
Cue nta co n s urti d o ge ne ral d e calz ad o he cho para caballero s , s eo ras y ni o s ,
co ns ti tuye nd o la e s pe cialid ad d e la cas a, l a fabri caci n d e calz ad o s o bre me d i d a,
cuyo e l e gante co rte y bue no s mate ri al e s no ti e ne n ri val .
Es ta e l e gante cas a, ho y pro pi e d ad d el Sr. Cecilio Pre z , ha sido re fo rmad a y
d e co rad a has ta po ne rl a la al tura d e las me j o re s d e s u ramo .
T IELVE Y LAZCANO .T ienda La Europea
M X I C O D . F .
Es te gran al macn d e abarro te s , pro pi e d ad d e l o s Sre s . Tie lve y Laz cano , ve ri -
fica s ns o pe raci o ne s 'po r mayo r y me no r y se e ncue ntra i ns tal ad o en un magn fi co
ed ificio d e tre s pis o s re pre s e ntad o en el grabad o ad j unto .
I mpo rta d i re ctame nte d e Euro pa y d e lo s Es tad o s Uni d o s lo s art cul o s d e s u
ramo y cue nta co ns tante me nte co n gran s urti d o d e s emillas de to d as clas es y vino s
e n ge ne ral , e s pe ci al me nte finos.
Fund ad a es ta cas a en el ao 1860, d ata d e anti guo s u crd i to y es la pre fe ri d a
po r muchas fami l i as para el abas te ci mi e nto d e s us d e s pe ns as , verificand o la vez
grand e s trans acci o ne s en grano s y s emillas .
Almacn de
abarrotes
nacionales
y extranjeros
Pup.nte d e San Pe d ro
y San Pabl o ,
es quina la calle
San I l d e fo ns o
I NTERI O R DE L A E U R O P E A
D I ST RI T O F ED ERAL
A B A RRO T ES NA CI O NA L ES Y E X T RA NJ E RO S
(por mayor y menor)
Acevedo y l i no. Enri que, 1.
a
de Soto 1.
Aceves Modesto, 2.
a
Merced 2.
Aceves Vi ctori ano, Pue nt e de l a Lea 5.
Aguayo F ernando, 1.
a
Art es 1804.
Agui l ar Enri que, 1.
a
Sta. Catari na y Es t . H.
Agui l ar G aspar, Ascensi n 21.
Agui l era Amado, Sant si ma 813.
Agui rre Encarnaci n, Pacheco y Callej. Lpez.
Al mansa Juan, 2.
a
de l a Est rel l a 21.
Al onso F ranci sco, Concepci n y Vi l l ami l .
Al varez Cndi do, Cal l . ;Beas y 1.
a
Manzanares.
Al varez Juan P. , 2.
a
Ancha y Ayunt ami ent o.
Al varez T i burci o, Mont eal egre Indi o T ri ste.
Anda Arri bas Ricardo, 4.
a
Col oni a 2.
Ani eva Hnos. , Chi qui hui t e r as yl .
a
Sal t o Agua.
Apari ci o Manuel , 5.
a
del Rel oj 4.
Arancet a F ranci sco, C. S. Lorenzo y Zacate.
Arce Leonardo, Ni o Perdi do 2007.
Arechi ga F l orenci o, 1.
a
G uerrero y Mi na.
Arel l ano Manuel , Pachi t o 3.
Arena Ponci ano, S. Hi pl i t o y Humbol dt .
Areo F el i ci ano, Arcos Bel n y 4.
a
Ancha.
Aret i o Jos, 3.
a
Est ampa Regi na 12.
Arguel l es Carlos, Ni o Perdi do 10.
Armas y C.
a
Eul al i o, S. Sal vador el Seco.
Arregui Manuel , Mel eros 6.
Arri aga Lui s G ., Juan Carbonero 1.
Arri ba Pedro, Sep. Sto. D omi ngo y Moras 7.
Bal deras Jess, P. Sol ano y Callej. S. Marcos.
Bal l ot Sara, Esqui na Pol i l l a y Paeras.
Barace Bernardo, G al eana y 8.
a
Magnol i a.
Brcena Juan, Borrego y Sta. Mara.
Brcena Lorenzo, 2.
a
Manzanares 9.
Barri o Manuel , Cal l ejn del Perro es q.
3
Barrn G abri el , S. Hi pl i t o 1.
Barros Macari o, Sta. Cl ara 113.
Barros Romn, Ri vero y 2.
a
T enoxt i t l an.
Basabe y F ernndez, Pnt e. Al varado y Jardi n.
Basurt o Ni col s, Lpez y 3.
a
Sto. T oms.
Benet Juan, Sant a Ins y Academi a.
Ben t ez Margari to, P. Sto. T oms y T opaci o.
Boni l l a Juan, 2.
a
Ri bera S. Cosme 30.
Boni l l a Robert o, 2.
a
Ri bera S. Cosme 30.
Bus t i l l os y H. Jos, Port i l l o S. D i ego y Zarco.
Cadena Hermi ni o, 1.
a
Amarg. y Sta. Cat ar.
a
.
Cal l eja Casi mi ro, Jess 17.
Cal l eja Jos, Est ampa Jes s .
Camao Carlos, Ascensi n 17.
Campos Cami l o, l.er Cal l ejn D ol ores 604.
Cantel i Hnos. , 1
e r
Callejn D ol ores 4.
Cantero Pedro, 1.
a
Hi dal go 1319.
Cardona T oms, Mi guel Lpez 10.
Carmona Jul i o, Cal z.
a
G rande Campo F l ori do.
Carrasco Ignaci o, 3.
a
Peral vi l l o 1.
Carrera Mari ano, 2.
a
Ras t ro y San Mi guel .
Cazo y Hno. Pabl o, Arcos Bel em y Bosque.
Celorio Beni t o, Pt e. S. Pabl o y Sta. Brbara.
Celorio Beni t o, Esqui na G al l os y Ci egos.
Celorio Jos, G ranadi t os y 7.
a
Beloj.
Cobos Hnos. , 1.
a
T ul i pn y 2.
a
G uerrero.
Contr y Hnos. F ranci sco, 5.
a
de Zarco y 6.
a
Magnol i a, 4.
a
Ci prs y 7.
a
F l ores, y 4.
a
Sant a
Mar a esqui na F l ores.
Cortes Manuel , 5.
a
Ancha 2611.
Corti na y C.
a
J. , Medi nas y Pi l a Seca.
Cuervo Jos, Cal l ejn Zabal a y Cocolmeca.
Crespo Andrs, 3.
a
Bucarel i y 4.
a
Ayunt .
0
.
Crespo Manuel , Progreso y Rej as Concepci n.
Crespo Mi guel , Encarnaci n y Sto. D omi ngo.
Crespo Severi ano, Progreso y Regl as Concep.
Cruz y Pardo, Susani l l o y Zabal a.
i D everdun H. , Puent e Es p ri t u Santo 2.
D az Catarino, T rapana 1.
D az F el i pa, Puent e S. Lzaro 2.
D az Manuel , Pacheco 14.
F abregat y C.
a
F ranci sco, O rtega 19.
F ajardo y Hno. T ri ni dad, Callejn Pacheco.
F ernndez D ani el , Pl aza S. Juan y Peredo 1.
F ernndez F ernando, Cal zada de l a Vi ga.
F ernndez F ederi co, E. Regi na y 2.
a
S. Agua.
F ernndez Jes s A. , Esqui na Cl ri go y Rayn.
F ernndez Joaqu n, Esqui na Berdeja.
F ernndez Joaqu n, Puent e Sta. Mara.
F ernndez Jos, 5.
a
de Mina esqui na.
F ernndez Juan, 2.
a
Pi l aseca y Sto. D omi ngo.
F ernndez y Cerna, 1.
a
Amarg. y S. D omi ngo.
F l ores Braul i o, 2.
a
Sal t o del Ag ua 10 '/s.
F l ores D . , 2.
a
T al l eres 8.
F uent e Al berto de l a, Est anco Hombres.
F uent e y G uti rrez, S. Jos el Real y T acuba.
F uent e y Hnos . , Es t .
a
Re gi na y Sal to Agua.
F uent es Isi dro, Apart ado y Legu samo.
F uent es y Hno. J. , Callejn Carrizo y Berdeja.
G al n Laureano, G mez F ari as 6.
T IELVE Y LAZCANO .T ienda La Europea
M X I C O D . F .
Es te gran al macn d e abarro te s , pro pi e d ad d e l o s Sre s . Tie lve y Laz cano , ve ri -
fica s ns o pe raci o ne s 'po r mayo r y me no r y se e ncue ntra i ns tal ad o en un magn fi co
ed ificio d e tre s pis o s re pre s e ntad o en el grabad o ad j unto .
I mpo rta d i re ctame nte d e Euro pa y d e lo s Es tad o s Uni d o s lo s art cul o s d e s u
ramo y cue nta co ns tante me nte co n gran s urti d o d e s emillas de to d as clas es y vino s
e n ge ne ral , e s pe ci al me nte finos.
Fund ad a es ta cas a en el ao 1860, d ata d e anti guo s u crd i to y es la pre fe ri d a
po r muchas fami l i as para el abas te ci mi e nto d e s us d e s pe ns as , verificand o la vez
grand e s trans acci o ne s en grano s y s emillas .
Almacn de
abarrotes
nacionales
y extranjeros
Pue nte d e San Pe d ro
y San Pabl o ,
es quina la calle
San I l d e fo ns o
I NTERI O R DE L A E U R O P E A
D I ST RI T O F ED ERAL
A B A RRO T ES NA CI O NA L ES Y E X T RA NJ E RO S
(por mayor y menor)
Acevedo y l i no. Enri que, 1.
a
de Soto 1.
Aceves Modesto, 2.
a
Merced 2.
Aceves Vi ctori ano, Pue nt e de l a Lea 5.
Aguayo F ernando, 1.
a
Art es 1804.
Agui l ar Enri que, 1.
a
Sta. Catari na y Es t . H.
Agui l ar G aspar, Ascensi n 21.
Agui l era Amado, Sant si ma 813.
Agui rre Encarnaci n, Pacheco y Callej. Lpez.
Al mansa Juan, 2.
a
de l a Est rel l a 21.
Al onso F ranci sco, Concepci n y Vi l l ami l .
Al varez Cndi do, Cal l . ;Beas y 1.
a
Manzanares.
Al varez Juan P. , 2.
a
Ancha y Ayunt ami ent o.
Al varez T i burci o, Mont eal egre Indi o T ri ste.
Anda Arri bas Ricardo, 4.
a
Col oni a 2.
Ani eva Hnos. , Chi qui hui t e r as yl .
a
Sal t o Agua.
Apari ci o Manuel , 5.
a
del Rel oj 4.
Arancet a F ranci sco, C. S. Lorenzo y Zacate.
Arce Leonardo, Ni o Perdi do 2007.
Arechi ga F l orenci o, 1.
a
G uerrero y Mi na.
Arel l ano Manuel , Pachi t o 3.
Arena Ponci ano, S. Hi pl i t o y Humbol dt .
Areo F el i ci ano, Arcos Bel n y 4.
a
Ancha.
Aret i o Jos, 3.
a
Est ampa Regi na 12.
Arguel l es Carlos, Ni o Perdi do 10.
Armas y C.
a
Eul al i o, S. Sal vador el Seco.
Arregui Manuel , Mel eros 6.
Arri aga Lui s G ., Juan Carbonero 1.
Arri ba Pedro, Sep. Sto. D omi ngo y Moras 7.
Bal deras Jess, P. Sol ano y Callej. S. Marcos.
Bal l ot Sara, Esqui na Pol i l l a y Paeras.
Barace Bernardo, G al eana y 8.
a
Magnol i a.
Brcena Juan, Borrego y Sta. Mara.
Brcena Lorenzo, 2.
a
Manzanares 9.
Barri o Manuel , Cal l ejn del Perro es q.
3
Barrn G abri el , S. Hi pl i t o 1.
Barros Macari o, Sta. Cl ara 113.
Barros Romn, Ri vero y 2.
a
T enoxt i t l an.
Basabe y F ernndez, Pnt e. Al varado y Jard n.
Basurt o Ni col s, Lpez y 3.
a
Sto. T oms.
Benet Juan, Sant a Ins y Academi a.
Ben t ez Margari to, P. Sto. T oms y T opaci o.
Boni l l a Juan, 2.
a
Ri bera S. Cosme 30.
Boni l l a Robert o, 2.
a
Ri bera S. Cosme 30.
Bus t i l l os y H. Jos, Port i l l o S. D i ego y Zarco.
Cadena Hermi ni o, 1.
a
Amarg. y Sta. Cat ar.
a
.
Cal l eja Casi mi ro, Jess 17.
Cal l eja Jos, Est ampa Jes s .
Camao Carlos, Ascensi n 17.
Campos Cami l o, l.er Cal l ejn D ol ores 604.
Cantel i Hnos. , 1
e r
Callejn D ol ores 4.
Cantero Pedro, 1.
a
Hi dal go 1319.
Cardona T oms, Mi guel Lpez 10.
Carmona Jul i o, Cal z.
a
G rande Campo F l ori do.
Carrasco Ignaci o, 3.
a
Peral vi l l o 1.
Carrera Mari ano, 2.
a
Ras t ro y San Mi guel .
Cazo y Hno. Pabl o, Arcos Bel em y Bosque.
Celorio Beni t o, Pt e. S. Pabl o y Sta. Brbara.
Celorio Beni t o, Esqui na G al l os y Ci egos.
Celorio Jos, G ranadi t os y 7.
a
Beloj.
Cobos Hnos. , 1.
a
T ul i pn y 2.
a
G uerrero.
Contr y Hnos. F ranci sco, 5.
a
de Zarco y 6.
a
Magnol i a, 4.
a
Ci prs y 7.
a
F l ores, y 4.
a
Sant a
Mar a esqui na F l ores.
Cortes Manuel , 5.
a
Ancha 2611.
Corti na y C.
a
J. , Medi nas y Pi l a Seca.
Cuervo Jos, Cal l ejn Zabal a y Cocolmeca.
Crespo Andrs, 3.
a
Bucarel i y 4.
a
Ayunt .
0
.
Crespo Manuel , Progreso y Rej as Concepci n.
Crespo Mi guel , Encarnaci n y Sto. D omi ngo.
Crespo Severi ano, Progreso y Regl as Concep.
Cruz y Pardo, Susani l l o y Zabal a.
i D everdun H. , Puent e Es p ri t u Santo 2.
D az Catarino, T rapana 1.
D az F el i pa, Puent e S. Lzaro 2.
D az Manuel , Pacheco 14.
F abregat y C.
a
F ranci sco, O rtega 19.
F ajardo y Hno. T ri ni dad, Callejn Pacheco.
F ernndez D ani el , Pl aza S. Juan y Peredo 1.
F ernndez F ernando, Cal zada de l a Vi ga.
F ernndez F ederi co, E. Regi na y 2.
a
S. Agua.
F ernndez Jes s A. , Esqui na Cl ri go y Rayn.
F ernndez Joaqu n, Esqui na Berdeja.
F ernndez Joaqu n, Puent e Sta. Mara.
F ernndez Jos, 5.
a
de Mina esqui na.
F ernndez Juan, 2.
a
Pi l aseca y Sto. D omi ngo.
F ernndez y Cerna, 1.
a
Amarg. y S. D omi ngo.
F l ores Braul i o, 2.
a
Sal t o del Ag ua 10 '/s.
F l ores D . , 2.
a
T al l eres 8.
F uent e Al berto de l a, Est anco Hombres.
F uent e y G uti rrez, S. Jos el Real y T acuba.
F uent e y Hnos . , Es t .
a
Re gi na y Sal to Agua.
F uent es Isi dro, Apart ado y Legu samo.
F uent es y Hno. J. , Callejn Carrizo y Berdeja.
G al n Laureano, G mez F ari as 6.
G aln N comedes, 8.
a
Pane y G obernador.
G aln Pedro, 2.
a
Pen y T enoxti tl an.
G aln Pedro, Esqui na G uerrero y Camelia.
G aln y G mez, 3.
a
Pane 1623.
G al n y Lpez, 5.
a
de Mina y Callejn F l ores.
G al vn I. , 1.
a
Vernica y Callejn Armado.
G arcedo Manuel , Callej. Estanqui l l o y Av. Paz.
G arcs Narciso, Monserrate 20.
G arca Al berto, Real de Sta. Ana 4.
G arca Alejandro, S. Andrs y Marscala.
G arca J. , 1.
a
Mina y 2.
a
Zaragoza.
G arca Manuel , Carretones y 1.
a
Sto. T oms.
G arca Manuel , Pt a. F . Merced y Pt e. Hierro.
G arca Modesto, 3.
a
G ranada y 2.
a
Peral vi l l o.
G arca Pedro, 3.
a
Peral vi l l o 3.
G arca Pedro, 2.
a
Matamoros 1.
G arca Sordo Manuel , Puent e Jess 6.
G arca Hnos. y C.
a
, Arco S. Agust n 17.
G arca y Hno. Marcos, 1.
a
Necat i t l an esquina.
G ardeo Porfirio, Calzada S. Lzaro.
G avi t o Juan, 1.
a
Merced y Callejn Cruces.
G avi to y Sotres, Baj. S. Agust . y D . J. Manuel .
G eni ng Sucesor Viuda de A. , 2.
a
Pl at eros 3.
G mez Andrs, Mi gue Lpez 1.
G mez Al fredo, 1.
a
Rastro 2.
G mez Ins, Callejn Magueyi t os.
G mez Leonardo A. , 1.
a
Sant si ma 8.
G mez Mara, Asunci n 17.
G mez Prez Ecequi el , Escobi l l er a 2106.
G onzlez Ant ol n, Port i l l o S. D i ego 6.
G onzl ez Cipriano, 1.
a
Pi l aseca 1.
G onzl ez Lui s, Lerdo y 11.
a
Camelia.
G onzlez Martn, Puent e Sta. Mara 3.
G onzlez Ricardo, Pl aza Mart nez de la T orre.
G onzlez T oms, 1.
a
Manzanares 1703.
G onzlez G uti rrez T oms, Pul quer a Pal a-
cio y Rol dn.
G onzl ez Snchez B. , 2.
a
Mesones 18.
G onzlez y C.
a
Eduardo, 2.
a
Manzanares y
Susani l l o.
G orosti zaga y C.
a
C., S. Bernardo 3.
G uerra F ranci sco, Aveni da Jurez 5.
G uerra y C.
a
Santi ago, S. Mi g. y 2.
a
Aduan V.
G uerrero Antoni o, Arcos de Bel em 32.
G utirrez F ranci sco, 4.
a
Provi denci a 5.
G utirrez y C.
a
Q uintn, Semi nari o 5.
Hacha Saturnino, T acuba 23.
Hernndez Jess, Av. Al l ende y P. T ezontl al e.
Hernndez Juan, 2.
a
Mi xcal co 3.
Hernndez y Cerna, Amarg. y P. S. D omi ngo.
Herrero Carlos, Paseo Bucarel i .
Herrero F ernando, D on T oribio 10.
Hi rschberg Carlos, Al faro 13.
Huert a Rafael , Puent e del Clrigo 4.
Igl esi as Jos, 2.
a
Ancha 1.
Iruchet a Jos F . , San Il defonso y 2.
a
Reloj.
Iturral de y Hno. J. , 3.
a
del Rastro 4.
Jacques Clemente, D . Juan Manuel 13.
Ji mnez Luz, Siete Pr nci pes 2.
Ji meno Manuel , Monzn 1418.
Ji rn Jos, 2.
a
S. F rancisco 9.
Junco F ructuoso, Ni o Perdi do 2603.
Junco Nicols, G al l as 1.
Junco Ramn, Calzada Campo F l ori do 3.
Lamadri d G regorio, Apartado y Pt e. Carmen.
Larracoechea y C.
a
Pedro, Pt e. Correo Mayor
y Rejas Bal vanera.
Larrauri A. H. 1.
a
, San Lorenzo y Len.
Larrauri A. H. 3.
a
Matamoros.
Lavi e y C.
a
, D . Juan Manuel 13.
Lechuga Al berto, 1.
a
Sal to del Agua 1.
Lewi s Hi pl i t o, Cadena 10.
Loubens Jul i o, Bet l emi t as 11.
Ll aca Adol fo, Mi guel Lpez y Berdeja.
Ll aca Manuel, Amargura y Misericordia.
Ll aca Maxi mi l i ano, Calle Rayn.
Mac Leod y C.
a
James H., Coliseo Viejo 13.
Machado Manuel, 1.
a
Pane 2.
Madariaga Manuel , Chapitel Monserrate 18.
Mas Andrs, Puent e Bl anco y T epozn.
Maldonado Aurel i o, Chi qui s 13.
Mrquez. Juan, T enexpa y 2.
a
Sta. Catarina.
Mrquez Juan, Calz. G rande Campo F lorido.
Martnez Al varez, Victoria 10.
Martnez Jess, Matamoros y Sta. Ana 7.
Mascareas F ranci sco, Correo Mayor 12.
Masn Eugeni o, Victoria 13.
Mena y C.
a
Pedro, Nopal i t o y 2.
a
Comonfort.
Mndez Lui s, 2.
a
D amas esqui na.
Mendia Manuel a, Puent e T ecol otes 10.
Mendoza Lpez Jos, Ni o Perdido 51.
Mendoza F ructuoso, 2.
a
Ancha 7.
Mendoza Jos (hijo), 1.
a
Ri b. S. Cosme 7 y 13.
Mesa Cecilio, 3.
a
S. Juan 5.
Mijares Juan, Parq. del Conde y J. Nazareno.
Montel l anos Manuel, Pt e. S. Ant oni o Abad 3.
Montero Raf ael , Pradera y Cal l e Nueva.
Montiel Antoni o, l.r Callejn Carrizo.
Morelos Pl utarco, Rat as 5.
Muoz Antoni o, Matamoros y Aveni da Paz.
Muzuri y C.
a
Antero, T acuba y St. D omi ngo.
Navarret e Cami l o, Mi guel Lpez y Vaqui ta.
Nori ega Suc. Al onso, Puent e Jess M.
a
7.
Nori ega Eust aqui o, Sta. T eresa 1.
Nori ega F abri ci ano, Aveni da de l a Paz.
Nori ega, Snchez Jurez y C.
a
, Angel 5.
O livares F . , 2.
a
Mi xcal co 3.
O l i vi er Jul i o, Puent e Cl ri go 1.
O ronsaete F ranci sco, Zac. y Misericordia.
O ropeza y Soto Ezequi el , Cerca de S. Lorenzo.
O rraca Jos, Al cai cer a 23.
O rraca y D az, 2.
a
Mina esqui na Zarco.
O rtega Lui s, 3.
a
de Al l ende.
O rtega Mariano, 1.
a
de Aztecas.
O rtiz Anast asi o, 1.
a
Manzanares 2.
O rtiz Antoni o, D . Juan Manuel 5.
O rtiz Carl os D . Juan Manuel 7.
Pal mer y Hno. , Esqui na 1.
a
Aveni da Al l ende.
Pedraza Lui s G ., 4.
a
Ancha 7.
Pedregal Santos, 1.
a
Moscas y Andalocio.
Pedregal y Pesquera, Perpet ua y 3.
a
Rel oj.
Pel ayo y C.
a
, Esqui na Peral vi l l o y Constanci a.
Prez Juan, Aveni da Paz y 2.
a
Constanci a.
Prez Juan, Pl aza Sta. Cruz.
Prez Liborio, Hoacal co 628.
Prez Ramn, Manrique y D oncel es.
Prez Ramn, Nueva y Coyuca.
Prez y F ernndez, Mont eal egre y 1.
a
Rel oj.
Pesquera Ramn, Pul quer a Cel aya.
Pesquera y C.
a
, 2.
a
del F actor y Agui l a.
Pesquera y C.
a
Carlos, Esqui na Agui l ayLe n.
Pontn hi jos Ramn, Portacceli 1.
Pont n y Hno. , Rejas Bal vanera 3.
Poo Antoni o, Matamoros y Pte. T ezontl al e.
Port i l l o Jos, Cacheras y 4.
a
Rel oj.
Pri et o Vicente, Pacheco y Pal ma.
Puert as y Hno. Pedro, 4.
a
G uerrero esq. *
Pujada Jos, 2.
a
Cuevas esqui na.
Q ui rs Carlos, 1.
a
Sal to del Agua 32.
Rancho Paul i no, 3.
a
Verni ca 1.
Rangel Juan, S. Antoni o 22.
Rangel Manuel, Misericordia y San Lorenzo.
Regl i s Jos M.
a
, Puent e G uerras 1.
Rendn El i gi , 3.
a
Sta. M.
a
Ribera 1918.
Repet t o Juan, 5 de Mayo 22.
Resendi s J. , Berdeja 14.
Ri n Raf ael , Marquesote y Al amedi ta.
Ri vera Pedro, Pl aza Candelaria.
Ri vero Bernardi no, Esp.
a
Misericordia 8.
Robl es Just o, Puent e S. Pabl o.
Rodri go Enri que, Art esanos y F errocarril.
Rodr guez y Lobero, Puent e San Antoni o.
Rojano Regi na, 2.
a
O livo esqui na F l ores.
Rojas Hnos. Jos M.
a
, Meleros 2.
Rojo Andrs, 1.
a
S. Juan y Pt e. Q uebrado.
Rojo Andrs, Escondida 33.
Romano Juan, Puert a F al sa de l a Merced.
Romano Venanci o, 1.
a
Amargura 4.
Romero Sucesores, 2.
a
Mi xcal co 2.
Roquei V ctor, Buenavi st a 2022.
Rubert Jos, 1.
a
Art es 1608.
Rui z Carlos, Puert a f al sa de l a Merced.
Rui z Carol i na, 2.
a
Est ampa Regi na 4.
Salazar E., 1.
a
Aveni da de l a Paz 11.
Snchez E. , D ol ores 11.
Snchez Evari sto, Soledad Sta. Cruz 5.
Snchez Jess, 4.
a
Lerdo 41.
Snchez Hnos. , 5.
a
Lerdo y 7.
a
D egol l ado.
Snchez y Hno. Jul i n, 2.
a
de l a Merced.
Santovea Hnos. , 1.
a
Merced y Pt e. Jess M.
a
.
Sanz Jos, 3.
a
Verni ca esqui na.
Saro Jos, Puent e de l os Robl es.
Serrano Antoni o, Moras y 4.
a
del Rel oj.
Sobrino y Hno, Antoni o, T acuba esq. Manrique.
Sobrino y Hno. A. , Nopal i to y Sta. Ana.
Solana, Barreneche y C.
a
, 2.
a
Monteri l l a 4.
Solar Carlos, G ranadi tas y T enochti tl an.
Sordo Al onso, Callej. Papas yEs t . de Hombres.
Sordo Jos, Joya 5 y 1.
a
Aduana Vieja.
Sordo Marcos, Pt e. del Cuervo esquina.
Sordo Pedro H. , Nueva del Rast ro 3.
Sordo Nori ega Ni col s, T ul i pn, 1.
Sordo Isidro, Portacceli y Bajos Portacceli.
Sordo Pedro, 3.
a
Soto 604.
Sordo y Hno. Pedro, 4.
a
Ancha 6.
Sostres Juan, 2.
a
S. Juan 4.
Sostres Cosme, Cordobanes 19 Va-
Surez Ni canor, Ascensi n Indi ani l l a.
T i el ve y Lazcano, San Pedro y San Pablo 14.
(Vase l a pg. 802).
T inajero Manuel , Calzada S. Lzaro.
T orne Cosme del, Sta. Mara de l a Ri bera.
T orre Jos, 1.
a
Aztecas l etra O .
T orres Jos I. , Rol dn y Pl aza del Mercado.
T orres Manuel, 4.
a
Ancha 13.
Ureza Mi guel , 3.
a
Peral vi l l o 4.
Val l e y O cariz, S. Andrs 17.
Varela Ricardo, P. Cl ri go y 1.
a
Pensami ento.
Vargas Lui sa, Pt e. del Molino y Callej. Reyes.
Vzquez Raf ael , 2.
a
Salto del Agua 3.
Vega Manuel , Urea y Callejn Pacheco.
Vega G onzlez Jos, S. Camilo y Buenamuerte.
Vergara Cristbal, 3.
a
Sta. Catari na esq. *
Vi l l a Mi guel F . , G achupi nes y 2.
a
Amargura.
Vi l l aseor Pabl o, Esqui na del Callej. Ri vero.
Zrate Juana, 3.
a
Pane 2.
Zaval ua Alejandro, 1.
a
S. Cosme 1.
Zayas Jos, 2.
a
Verni ca y T ecomaraa.
Zepeda F ranc.
0
, Col i seo Nuevo y 2.
a
S. F ranc.
Zorrilla Ati l ano, Callej. del Horno y Avemari a.
A B O GA DO S
Abogado Manuel, S. Jos de G racia 5.
Aburto Jos, Reforma 2.
Acevedo Jess E. , Estanco de Mujeres 4.
Agui l ar Crispn, Cerbatana 6.
Agui l ar Jess, Pescadi t os 33
Agui l ar Jos, Coajomulco 4.
Agui rre del R o, 1.
a
Pl at eros 5.
Agui rre G abriel, 2.
a
Mina 20.
Agui rre Juan C., Arsi as 2.
Al arcn F el i pe, Machi ncuepa 8.
Al amn Juan B. , T acuba 20 y Escal eri l l as 16.
Alcalde D avi d, S. Mi guel 12.
Al faro F rancisco, Bajos de S. Agust n 13.
Al f aro Ignaci o, Esp.
a
Misericordia 4.
Al gara Jos T ., Cn. Esp. Sto. 16 y D . J. Manuel 19
Al pucheNst or R. , 5.
a
del Rel oj 9.
Al t ami ra Joaqu n, 1.
a
S. Lorenzo 12.
Al va Mariano, Callejn G achupi nes 7.
Al varez de l a Cadena Mi guel , Corazn Jess 9.
Al varez Emilio, D oncel es 10.
Aranza Ignaci o, S. F el i pe de Jess 5.
Araoz Joaqu n, D oncel es 5.
Arauj o Rodol fo, 6.
a
de Al zat e 4.
Arce Jos de J. , Cordobanes 12.
Arval o Agus t n, Mar scal a 6 /,.
Argumos a Eugeni o, S. Mi guel 7.
Ari zmendi Manuel , Rat as 5.
Arnoux Eugeni o L. , Mont eal egre 12.
Arredondo F ranci sco, 1.
a
del F act or 3.
Arri aga Al f onso, Port i l l o S. D i ego 12.
Arri aga Raf ael , Venero 8.
Arroyo de Anda Agus t n, Puent e Al varado 24.
Arroyo de Anda F ranci sco, Cordobanes 2 '/,.
Art eaga Mauro F . , Cuadte. de S. Mi guel 6.
Ar t i gas F ranci sco, 1.
a
F actor 2.
Avi l a Jos R. , S. Hi pl i t o 6.
Avi l es G abriel, Escal eri l l as 13.
Aznar Marci al , 2.
a
de Mina 1 '/4.
Bal andrano Ant oni o Z. , 2.
a
Ri bera St a. Mara 17.
Bandera Jos I . , Centro Mercanti l 3.er p i s o 10.
Baranda Joaqu n, Hot el S. Carlos, Mi ni stro de
Just i ci a.
Barra F ranci sco L. , Sant a T eresa 12.
Barra Lauro, Aveni da Jurez 6.
Barrn G i l berto, Cal z.
a
Sta. Mar a 5
Barrn Heri berto, 4.
a
de Sot o 1309.
Basi i D r. Jos M. , Cerrada Moneda 8.
Bat al l a D i odoro, Es t ampa de Jess 1216.
Baz Maxi mi l i ano, Pt a. f al sa de Sto. D omg.
0
15.
Bejarano Jess R. , S. Juan de D i os 5.
Bel t rn Romual do, 8.
a
Vi ol et a 3.
Bel l e Ci sneros Agus t n, T i burci o 2.
Bel l e Ci sneros Macari o, T i burci o 2.
Ben t ez Just o, Perpet ua 1.
Bet ancourt Carlos, Apart ado 10.
Bet ancourt Lui s, Apart ado 10.
Boi x Manuel , 4.
a
Naranjo 12.
Borj a Manuel , 2.
a
S. Ramn 2.
Borja Sori ano Manuel , D oncel es 2.
Borj es Jos Agus t n, Hospi ci o de S. Ni col s 17.
Bot el l o Mari ano, S. I l def ons o 4.
Bri seo Wencesl ao, Pul quer a de Pal aci o 1.
Buel na Eust aqui o, Av.
a
5 de Mayo 14.
Bul man F ranci sco, Jes s 3.
Bul man Manuel , Perpt ua 3 '/j.
Cacho Aurel i o, 2.
a
G ranada 512.
Caj i ga Al bert o, 1.
a
Al amo 9.
Cal ero y Sierra Manuel , S. Hi pl i t o 9.
Campos Angel , 2.
a
Pensami ent o 6.
Canal Aurel i o del , 2.
a
Moctezuma 36.
Canci no Sal vador, 2.
a
de l a Col oni a 4.
Canseco Cri sforo, 1.
a
Sal t o del Ag ua 63.
Caas Ant oni o, Mani to 4 '/,.
Capdevi l a Enri que, 3.
a
Ancha 14 '/i-
Carbajal F ranci sco, Espal da Sta. Veracruz 2.
Crdenas F ranci sco, Correo Mayor 4 /,.
Crdenas Ramn, G l ori eta Coln 207.
Cardona F ranci sco de P. , 1.
a
Necat i t l n 4.
Carpi ntero Manuel , 2.
a
Mi na 16.
Carpi F ederi co, S. Il def onso 10.
Carri l l o Vi cent e, Maravi l l as 11.
Casanova Javi er, 2.
a
Rel oj 3.
Casas T oms, 1.
a
G uerrero 3.
Casass Joaqu n, 3.
a
Humbol dt 712.
Castaeda D ani el T . , 2.
a
de l a Col oni a s n.
Castaeda Eduardo, 1.
a
S. Lorenzo 4.
Cast el l anos Cayet ano, 1.
a
S. Juan 2.
Cast el l anos Jos, Port al T ej ada 13.
Cast el l anos Jos (hijo), Port al T ejada 13.
Cast i l l o Jos, Cocheras 5.
Castro Lui s , 4.
a
H. dal go 823.
Cicero Bel i sari o, Port i l l o S. D i e go 2.
Cicero Ri cardo, Sant a Cl ara 3.
Col l ant es Pedro, Pue nt e Al varado 9.
Contreras Art uro, Callejn Recabado 1.
Contreras Samuel , Jes s Nazareno 4.
Cordero Rosendo, S. F el i pe de Jes s 9.
Cortazar F ranci sco, Manri que 2.
CO S O Jos , Len 5.
COSO Ramn, Esp. Mi seri cordi a 6.
CO S O Vi cent e, T ompeat e 1418.
Crespo Manuel , 1.
a
Merced 4.
Crespo Mari ano, 4.
a
Naranjo 2.
Cruzado Manuel , Montep o Viejo 11.
Cuevas Jes s , 2.
a
S. F ranci sco 9.
Chacn Angel , 1.
a
Manzanares 12.
Chavarr a Jos J. , O lmedo 9.
Chavero Al f redo, 1.
a
Art es 2018.
Chvez Ezequi el , Chi qui s 5.
Chvez T oms, Correo Mayor 7.
D val os Jos , Agui l a 4 V4.
D val os Manuel M.
a
, Cordobanes 16.
D ef f i s Armando, Centro Mercanti l 3.e* pi so 27.
D az Barrei ro Agus t n, 7.
a
Rel oj 1718.
D az Barrei ro Pedro, Cerca Sto. D omi ngo 16.
D az G onzl ez Jos M.
a
, 2.
a
Est ampa Regi na 1.
D az G uti rrez Val ent e, Escal eri l l as 20.
D az Mercado F l orent i no, Mont eal egre 14.
D az Mercado Hct or, Mont eal egre 14.
D i ez de Boni l l a Sal vador, Cervatana 5.
D i ez de Sol l ano Carlos, O rt ega 28.
D om nguez Lui s G ., Je s s 15.
D om nguez Manuel , 1.
a
Hort ensi a 12.
D ond Raf ael , 3.er O rden de S. Agus t n 4.
D orant es Pudenci ano, Puent e S. F ranci sco 13.
D orant es Raf ael , 2.
a
Ciprs 1311.
D uart e Enri que, 7.
a
Rel oj 1706.
D ubl an Adol f o, 1.
a
del Sur 1014.
D ubl an Juan, Peni t enci ar a 12.
D ubl an Manuel , 2.
a
Indi o T ri st e 5.
D urn Jos E. , Apart ado 1.
El i zal de F ernando L. J. , Len 10.
El i zal de O ctavi o, Peni t enci ar a 12.
El i zondo I s mael , 2.
a
Sal t o del Agua 1.
Enr quez Ernest o, Corpus Cri sti 7.
Enr quez G umersi ndo, Corpus Cri sti 7.
Es cal ant e Manuel , T i burci o 7.
Es c al ona Cres cendo, l.er Cal l ejn Carrizo 17.
Es cami l l o Benj am n, S. Hdefonso 3.
Es pel et a Raf ael , 1.
a
de Mi na 12.
Es pi nos a Ant oni o, S. Hi pl i t o 4.
Espi nosa G onzal o, S. Jos de G racia 2.
Es t eva Robert o, Canoa 1.
F arrera Agus t n, Pue nt e S. F ranci sco 14.
F ernndez Agus t n, Cerca Sto. D omi ngo 4 Vi-
F ernndez Al onso, T iburcio 4.
F ernndez G al n Carl os, Puent e Al varado 11.
F ernndez del Casti l l o E. , 2.
a
Moct ezuma 18.
F ernndez F ranci sco, T i burci o 4.
F ernndez Jos D i ego, C. Mercant i l 2. piso 19.
F ernndez Jus t i no, T i burci o 4.
F ernndez O ct avi o, Ri nconada de S. D i ego 1.
F l ores Jess, 2.
a
San Ramn 6.
F l or e s Caso Lui s, D oncel es 28.
F l ores Mari ano, Agui l a 1.
F ons eca T efi l o J. , Correo Mayor 6.
F ort uo Leonardo, Hospi ci o S. Ni col s 23.
F ranco del Val l e, Canoa 5.
F ue nt e s Eduardo, Arcos S. Agus t n 16.
G abal dn Avel i no, Med nas 22.
G al n Manuel , Jes s 4.
G al i ndo Pi me nt e l Juan, Mont eal egre 20.
G ama Emi l i o, Hospi ci o S. Ni col s 8.
G amboa Jos M.
a
, 2.
a
D amas 1029.
G aray Jos , Al conedo 1.
G arc a Cal dern Abraham, Correo Mayor 4 Vi-
G arc a Cubas Pedro, Pue nt e Q uebrado 29.
G arc a Luci ano R. , Sta. Isabel 9 Va-
G argol l o Jul i n, 1.
a
Independenci a 76.
G arri do Al f redo, Al egr a 1.
G arri do Al ejandro, Sta. T eresa 16.
G arri do Manuel , 2.
a
Ri bera S. Cosme 20.
G arza Emet eri o de l a, Vergara 4.
G arza Ramos Jos M.
a
, Mont eal egre 12.
G arza T revi o Abrahm, Port acel i 1.
G raci a Bernardo, Correo Mayor 10.
G raci a Jos, Correo Mayor 10.
G ermn y Vzquez D i ego, Sta. I ns 2.
G i l Carlos, S. Pedro y S. Pabl o 3.
G i l Manuel , Cal l ejn Sta. Ef i geni a 3 '/a-
G mez Macedoni o, F l amencos 2.
G mez Parada Manuel , Aveni da Jurez 6.
G mez Mi guel , Pues t o Nuevo 1.
G mez Vi cente, Puent e del Cuervo 16 /,.
G onzl ez de Len Al berto, D oncel es 24.
G onzl ez G ut i rrez Eduardo, Vergara 12.
G onzl ez Leopol do, 1.
a
S. Lorenzo 4.
G onzl ez Surez Ramn, Je s s 539.
G uerra Czares Manuel , Vergara 12.
G uerrero Jul i o, Cordobanes 12.
G uerrero Manuel , Padre Lecuona 6.
G uerrero Pabl o, S. F e l i pe Neri 3.
G ut i rrez Ernest o, 3.
a
Sor J. I ns 8.
G ut i rrez Q ui nt ero Ci pri ano, Acequi a 26.
G uti rrez Cirilo, 3.
a
S. Juan 6.
G uti rrez O tero Lui s , Escal eri l l as 9.
Hernndez T el esforo, Sta. T eresa 5.
Herrera Ramn, Puent e de Jes s 1426.
Herrera T ri ni dad, Est ampa de S. Andrs 12.
Horcasi tas Andrs, 2.
a
Mi na 2.
Horcasi t as Ant oni o, Centro Mercant i l 3. 80.
Hui dobro Mi guel , Prol ongaci n de Pane 1608.
Icaza Al bert o, 2.
a
Indust ri a 7.
Icaza Jos, Puent e S. Pedro y S. Pabl o 2.
It urbe Jos M.
a
, 2.
a
Independenci a 6.
Ji mnez de l a Cuest a Ernest o, Est . J. M. 9.
Ji mnez R. M., Cordobanes 3.
Labast i da Jess, 1.
a
Const anci a 12 Vs-
Labast i da Lui s, Cal l ejn Bet l emi t as 16.
Lancst er Jones Al f onso, 2.
a
Indust ri a 9.
Landa G regori o, 2.
a
Mont eri l l a 5.
Lara Mari ano, Perpet ua 3.
Larrea Pedro, 2.
a
Sant si ma 2.
Lascurrai n Pedro, Baj os S. Agus t n 1.
Lazo Agus t n M. , 2.
a
Ri bera S. Cosme 29.
Lazo D avi d, 2.
a
Ri bera S. Cosme 29.
Lemus Manuel , Cal l ejn del G arrote 1.
Len D omi ngo, 5 de Mayo 120.
Le vy Manuel , Mi rador Al ameda 8.
Li mant our Jos I yes , Aveni da Jurez 8, Mi-
ni st ro de Haci enda.
Li mn Cl audi o, 3.
a
del Ci prs 2.
Lpez Iri goyen Agus t n, Jurado 2.
Lpez Macedonio, Est anco de Mujeres 3.
Lpez Mase Lui s, 2.
a
Sor Juana Ins 8.
Lpez O rt i gosa Agust n, Puent e Merced 6
Lozano Andrs, Perpet ua 3.
Lozano Ant oni o, Cordobanes 7.
Lozano Jos, T enexpa 557,
Lozano y Echevarr a Jos, 1.
a
D amas 818 y
Morel os 1436.
Luna Lara Pas cual , Bajos Port acoel i 3.
Macedo Manuel , S. Il def onso 7.
Macedo Mi guel , D . Juan Manuel 20.
Mac as Jos N. de, 2.
a
Sto. D omi ngo 1.
Mari scal Al onso, Est ampa Jess Mara 4.
Mart nez Ignaci o, Cerrada de l a Moneda 8, Mi-
ni st ro de Rel aci ones Ext eri ores.
Mart nez Ant oni o, Capuchi nas 8.
Mart nez Agus t n, Nuevo Mxi co 6.
Mart nez Jos A. , Machi ncuepa 8.
Mart nez Modesto, San Il def onso 3.
Mart nez del Campo R. , Canoa 4.
Mart nez Lpez F ranci sco, Cordobanes 14.
Mart nez Madero Manuel , Nahuat l at o 3.
Mart nez O rtiz F ranci sco, Mont eal gre 17.
Mart nez del R o Pabl o, Medi nas 6.
Mart nez Manuel , Moneda 7.
Mat eos Al arcn Manuel , 2.
a
Humbol dt 45.
Mateos Cardea Al fredo, D oncel es 23.
Mat eos Ignaci o, 2.
a
G uerrero 1312.
Mat eos Jos, D ol ores 9.
Mateos Juan A , Pri mer Callejn D ol ores 18.
Mayora Martn, 1. del Pi no 2.
Maza Antoni o, San Hi pl i t o 19.
Medina Jos, 9.
a
Vi ol et a 1288.
Medi na y O rmaechea A. , 2.
a
Ri b.
a
S. Cosme 16.
Medina y O rmaechea Carlos
Medi na y O rmaechea Javi er
Medina y O rmaechea Sal vador
Medi na O rtiz, F ranci sco, D . Juan Manuel 17.
Meja Miguel, 1.
a
Merced 17.
Meja de Len D emetri o, Parque del Conde 1.
Mendiola Al fredo, Cuadrante Sta. Catari na 3.
Mendiola Armando, Medi nas 22.
Mendizbal Manuel, Parados 3.
Mercado Carlos, Callejn Rat as 3.
Mercado F l ores, Puert a F al sa Sto. D omi ngo 5.
Merino O rtiz F rancisco, Nuevo Mxico 4.
Mesas Sal i nas, 1.
a
Colonia 8.
Michel F aust i no, Puent e Al varado 29.
Michel Ignaci o, T iburcio 19.
Miranda Mi guel , Perpet ua 3.
Miranda Ramn, Rosal es 12.
M rel es Jess, Cocheras 4.
Monroy Emilio, 1.
a
Rel oj 9 '/2.
Montao F ranci sco, 1.
a
Ri bera S. Cosme 15.
Monterrubio Manuel, D oncel es 29.
Monteverde J. , Cordobanes 12.
Montes de O ca Luci ano, 3.
a
Est ampa Regi na 3.
Morales Cortazar Manuel , Cordobanes 14.
Morn Manuel S., Banco Sant si ma 11.
Moya Zorrilla Carlos, G ante 14.
Muoz P. , 3.
a
de T al l eres 4.
Muriel Ramn, T enexpa 9.
Ni et o Jess, San Idef onso 8 ' / , .
O bregn G uillermo, Venero 15.
O bregn Just i no, 3.
a
del Pi no 1.
O campo y A. Ignaci o, 2.
a
Iturbi de 2.
O campo T el esforo, F l amencos 5.
O choa Eul al i o, Perpet ua 5
O jeda Agapi to, San Il defonso 5.
O l i vares E., San Il defonso 3.
O lmedo Ignaci o, 5.
a
Mi na 237.
O lmedo Jos, Ref orma 105.
O lvera Jaci nt o, 1.
a
Amargura 10 '/s.
O rozco Manuel , Al cai cer a 19.
O rtega F onseca Jos, Medinas 3.
O rtega Raf ael , Montepo Vi ejo 6.
O rtiz Celedonio, 2.
a
San Ramn 8.
O rvaanos Jos, D . Juan Manuel 12.
Pacheco Pedro, Calle Verde 3.
Pal aci os Agust n, Estanco Mujeres 2
Pal aci os Al berto, Amor de D i os 1168.
Pal aci os Juan, Amor de D i os 1168.
Pal ma Lui s, Agui l a 5.
Pal l ares Jaci nto, 1.
a
Indio T ri ste 9.
Pardo Emilio, Puent e Al varado 12.
Pardo Emi l i o hijo, Puent e Al varado 12,
Pardo Raf ael , Puent e Al varado 5, Escl avo 107,
I Parra F rancisco, Pt e. San Pedro y S. Pabl o 4.
Parra Melesio, Sepul cros Santo D omi ngo 11.
Past or O . Jos, Mirador Al ameda 7.
Pavn Jos M.
a
, T enexpa 565.
Payno Joaqu n, Zapateros 6.
Peni che Manuel, Angel 4.
Pea Angel G . de la, 2.
a
Aztecas 19.
Pen del Val l e Jos, 1.
a
Ri bera San Cosme 37.
Peral t a Al varo, Puent e Jess 2.
Peral t a Enri que, Puent e Jess 2.
Prez de Len Emi l i o, Sol edad de Sta. Cruz 10.
Prez Eugeni o, Calzada de Sta. Mara 9.
Prez Ezequi el , Cordobanes 14.
Prez F rancisco, Sta. Ins 6.
Prez Ni col s, 7.
a
de Soto 2121.
Prez Paul i no, Encarnaci n 9.
Prez G allardo Raf ael , Cordobanes 15.
Pi ment el Emi l i o, Capuchinos 11.
Pi ment el F ernando, San F ernando 41.
Pi neda Rosendo, 1.
a
Humbol dt 3.
Pi a y Aguayo Enri que, Es t ampa Jess 13.
Pi a Jos, 1.
a
de l as D el i ci as 78.
Pi a Juan, Rejas Bal vanera 5.
Pombo Lui s, Victoria 15.
Ponce de Len Mariano, 2.
a
Es t .
a
Regi na 1.
Port i l l o Jose, 1.
a
Aduana Vi eja 1.
Port ugal Jess F . , Moneda 8.
Prado Santi ago, 2.
a
Santo D omi ngo 8.
Pri eto Antoni o, Sapo 24.
Pri et o Manuel , Al cai cer a 18.
Q uevedo Enri que, D on Juan Manuel 17.
Rabasa Emi l i o, Sta. Isabel 10 '/j.
Ram rez Agust n, 1.
a
Indio T ri st e 2.
Ram rez Jos, 10.
a
Vi ol eta 21.
Ram rez Vi cente, Puente del Cuervo 4.
Ram rez G uerrero Vicente, Al conedo 6.
Raya Ramn G ., Perpet ua 5.
Rai gosa Jenaro, Aveni da Jurez 3.
Rebol l ar Jess, 3.
a
Ancha 1828.
Rebollar Raf ael , 1.
a
Necat i t l an 22.
Requena Jos L. , Espal da Sta. Veracruz 2.
Revi l l a Jos L. , Corazn de Jes s 8.
Revi l l a Manuel G ., Bajos San Agus t nX' / s -
Revuel t as Ramn, Chavarra 13.
Reyes Agust n, Bajos San Agust n 7.
Reyes F ernando, Bajos San Agus t n 7.
Reyes Rodol fo, 3.
a
Mi na 8.
Reyes Ret ana T oms, San Bernardo 4.
Reyes Sp ndol a Jos, Callejn Esp. Santo, 9.
Ri bas Carlos, D oncel es 20.
R o Ri cardo del, Hospi ci o S. Ni col s 2 '/,.
R os Enri que, 4.
a
del Pi no 5.
Ri vera Epi taci o Montep o Viejo 6.
Ri vera Epi taci o T . , Cordobanes 14.
Ri vero Jos, Pl az.
a
Sant si ma 2.]
Robl es Antoni o, 3.
a
Moctezuma 38.
Rodr guez Agus t n, Bajos San Agust n 1.
Rodr guez Antoni o, Puebl eci t o 3.
Ro d r gue z B l as , 4.
a
d e l Re l o j 9.
Ro d r gue z Carl o s , San I l d e fo ns o 8 Va-
Ro d r gue z J uan, 5.
a
d e l Ci prs 2504.
Ro d r gue z Luci o , Al hnd i ga 10.
Ro d r gue z Ramn, Pue nte Que brad o 28.
Ro j as I s i d ro , Parque del Conde 5.
Ro j as J aco bo J ., Nue vo Mxi co 9.
Ro j as Raf ae l , Es tanco d e Muj e re s 3.
Ro j as Sabs , Pue rta Fal s a d e l a Me rce d 4.
Ro mano Ro mn, Pue nte B l anqui l l o 1.
Ro me ro Fl i x, Chavarr a 29.
Ro me ro J o s M.
a
, 2.
a
Sta. Mar a Ri be ra 1310.
Ro me ro L ambe rto , Ace qui a 2.
Ro me ro Mo d e s to , J urad o 2.
Ro me ro O ctavi o , J e s s 14.
Ro nd e ro L ui s , Co rd o bane s 13.
Ro nd e ro Manue l , Ave ni d a J ure z 1.
Ro vi ro s a And rad e Emi l i o , J e s s Naz ar. 1027.
Ro s as Fi l i be rto , 1.
a
Me rce d 30. *
Rubi o Manue l , Te j a 3.
Rui z Ed uard o , 2.
a
Zarco 6.
Rui z J o s , Pe rpe tua 8 */v
Sal a Ante no r, Co l i s e o Nue vo 421.
Sal as Manue l , Zapate ro s 11.
Sal az ar De me tri o , San And rs 10.
Sal az ar J o aqu n, Es cal e ri l l as 19.
Snche z Mari ano , 4.
a
H umbo l d t 1309.
Snche z Natal i o , Re gi na 3.
Sand o val Mar a, 1.
a
Sant s i ma 7.
Sari ana J o s , Ve rgara 11.
Se gura Franci s co , Chavarr a 26 y Al hnd i ga 9.
Se pl ve d a I gnaci o , 2.
a
B ucare l i 819.
Se rral d e Franci s co , Pue nte Co rre o Mayo r 1.
Se rral d e Franc., Ce ntro Me rcanti l 3.er pi s o 12.
Se rrano Ni co l s , 2.
a
San Ramn 7.
Se rvi Se gi s mund o , Sapo 6.
Si e rra Re f ugi o , Chi qui s 8 y Pte . Que brad o 6.
Si l va J o s M.
a
, Co raz n d e J e s s 7.
So ls Ramn, Te ne xpa 560.
So l rz ano J e s s , Es tanco d e Muj e re s 2
i
/ i .
Sp nd o l a Raf ae l , San J e rni mo 5.
Sure z J e s s , Cuad rante San Mi gue l 13.
Sure z Mal o J ., 4.
a
d e l Re l o j 1.
Tagl e Manue l B ., Pue nte Santo Do mi ngo 5.
Tagl e Pro tas i o , Mo ras 19.
Tave ra Mi gue l , Mo nte al e gre 11/,.
To rne l Carl o s , O rte ga 34.
To rne l L ui s , Mo re l o s 444 y Do nce l e s 15.
To rre s Anz o re na L ui s , Agui l a 25.
To rre s To ri j a Enri que , 1.
a
I nd i o Tri s te 4.
Truj i l l o I gnaci o , 1.
a
Ri be ra Santa Mar a 8.
Uri arte F. J e s s , 3.
a
I nd e pe nd e nci a 5.
Urqui z a L ui s , 3.
a
So to 9.
Val d s Franci s co , Mani to 4.
Val d s L ui s G., Pl az a B e l e m, s i n nme ro .
Val e nz ue l a Gui l l e rmo , Co che ras 8.
Val l ar a Al e j and ro , Es cal e ri l l as 12.
Val l e j o J o s , Mo ras 13.
Val l es Adolfo, Jess Nazareno 1027.
Vargas Jos, Jess Mara 10.
Vargas Jos C., Cordobanes 12.
Vzquez de T agl e N. , Padre Lecuona 772
Vega F ernando, Chavarra 9.
Velasco Emi l i o, Aveni da Jurez 824.
Velasco Ramos, 1.
a
Bucarel i 4.
Velasco Vi cente, Canoa 10.
Velazquez Wi st ano, 4.
a
del Naranjo 17
Verdugo Agust n, Capuchi nas 8.
Verdugo Pomposo, Hospi tal S. Ni col s 1
Verduzco O jeda Ignacio, San Hdefonso 5
\ ertiz Antonio, Puent e Legu samo 11.
Vertiz y F agoaga A. Monteal egre 9.
V cario Ramn, 6.
a
Humbol t 1928
Vigil y Robl es G uillermo, Parque' del Conde 1.
\ llalobos Antoni o, Hospi tal S. Ni col s 2
Vxllamar Ani cet o, Callejn Lagarti jas 2. '
Villar H., 3.
a
del Rel oj 11.
Villar Jos, Al cai cer a 16.
Villar Lui s del, Callejn Santa Ins 2.
vi l l ar Lui s, Al cai cer a 16
Vi l l ar Mariano F . , Est anco Mujeres 7.
Villela Juan, Joya 6.
Villela Leopoldo, San F el i pe de Jess 11
Vizcarra Lui s, Cerca de Sto. D omi ngo 17
Yarza Al varo, Callejn del Arbol 576 '
Zamacona Manuel, Monteal egre 5.
Zandes G uillermo, Canoa 13.
Zozaya Joaqu n, Callejn Santa T eresa 8.
A CCI O NES DE MI NAS
(Agenci as de compra y venta)
Aramburu Manuel, Zul et a 4.
Mora y T rueba, T iburcio 22 y 23.
Q uintanilla Agust n, San Bernardo 11.
A CEI T E (vase Molinos de Aceite.)
A F I L A DUR A S
Carbajal Santos, Progreso 6.
Castro F aust i no, Sepulcros Sto. D omi ngo 2
O lascoaga Manuel, Cuadte. Sta. Catarina 19
Remoso Benito, Puent e Jess Mara 2.
Sonto Jos M.
a
, Puent e Q uebrado 28.
Venegas Pedro, Puent e Bal vanera 10.
Zamora Pnfi l o C., Bajos Portacceli 1.
A GE NT E S V A RI O S
Borda Ignaci o, representante de casas extran-
jeras, Morelos 2.
Brennemann C. C., representante de casas nor-
teameri canas, Jess Nazareno 1027.
Bushnel M. W. , agent e de maqui nar a elc-
tri ca, 7.* de Sor Juana Ins 3215.
Cabassus Emilio, representante de casas e x -
tranjeras, Callejn de Sta. Clara 3.
Camacho Adolfo, representante de casas euro-
peas, Jess Nazareno 1027.
Mateos Juan A , Pri mer Callejn D ol ores 18.
Mayora Martn, 1. del Pi no 2.
Maza Antoni o, San Hi pl i t o 19.
Medina Jos, 9.
a
Vi ol et a 1288.
Medi na y O rmaechea A. , 2.
a
Ri b.
a
S. Cosme 16.
Medina y O rmaechea Carlos
Medi na y O rmaechea Javi er
Medina y O rmaechea Sal vador
Medi na O rtiz, F ranci sco, D . Juan Manuel 17.
Meja Miguel, 1.
a
Merced 17.
Meja de Len D emetri o, Parque del Conde 1.
Mendiola Al fredo, Cuadrante Sta. Catari na 3.
Mendiola Armando, Medi nas 22.
Mendizbal Manuel, Parados 3.
Mercado Carlos, Callejn Rat as 3.
Mercado F l ores, Puert a F al sa Sto. D omi ngo 5.
Merino O rtiz F rancisco, Nuevo Mxico 4.
Mesas Sal i nas, 1.
a
Colonia 8.
Michel F aust i no, Puent e Al varado 29.
Michel Ignaci o, T iburcio 19.
Miranda Mi guel , Perpet ua 3.
Miranda Ramn, Rosal es 12.
M rel es Jess, Cocheras 4.
Monroy Emilio, 1.
a
Rel oj 9 '/2.
Montao F ranci sco, 1.
a
Ri bera S. Cosme 15.
Monterrubio Manuel, D oncel es 29.
Monteverde J. , Cordobanes 12.
Montes de O ca Luci ano, 3.
a
Est ampa Regi na 3.
Morales Cortazar Manuel , Cordobanes 14.
Morn Manuel S., Banco Sant si ma 11.
Moya Zorrilla Carlos, G ante 14.
Muoz P. , 3.
a
de T al l eres 4.
Muriel Ramn, T enexpa 9.
Ni et o Jess, San Idef onso 8 ' / , .
O bregn G uillermo, Venero 15.
O bregn Just i no, 3.
a
del Pi no 1.
O campo y A. Ignaci o, 2.
a
Iturbi de 2.
O campo T el esforo, F l amencos 5.
O choa Eul al i o, Perpet ua 5
O jeda Agapi to, San Il defonso 5.
O l i vares E., San Il defonso 3.
O lmedo Ignaci o, 5.
a
Mi na 237.
O lmedo Jos, Ref orma 105.
O lvera Jaci nt o, 1.
a
Amargura 10 '/s.
O rozco Manuel , Al cai cer a 19.
O rtega F onseca Jos, Medinas 3.
O rtega Raf ael , Montepo "Viejo 6.
O rtiz Celedonio, 2.
a
San Ramn 8.
O rvaanos Jos, D . Juan Manuel 12.
Pacheco Pedro, Calle Verde 3.
Pal aci os Agust n, Estanco Mujeres 2
Pal aci os Al berto, Amor de D i os 1168.
Pal aci os Juan, Amor de D i os 1168.
Pal ma Lui s, Agui l a 5.
Pal l ares Jaci nto, 1.
a
Indio T ri ste 9.
Pardo Emilio, Puent e Al varado 12.
Pardo Emi l i o hijo, Puent e Al varado 12,
Pardo Raf ael , Puent e Al varado 5, Escl avo 107,
I Parra F rancisco, Pt e. San Pedro y S. Pabl o 4.
Parra Melesio, Sepul cros Santo D omi ngo 11.
Past or O . Jos, Mirador Al ameda 7.
Pavn Jos M.
a
, T enexpa 565.
Payno Joaqu n, Zapateros 6.
Peni che Manuel, Angel 4.
Pea Angel G . de la, 2.
a
Aztecas 19.
Pen del Val l e Jos, 1.
a
Ri bera San Cosme 37.
Peral t a Al varo, Puent e Jess 2.
Peral t a Enri que, Puent e Jess 2.
Prez de Len Emi l i o, Sol edad de Sta. Cruz 10.
Prez Eugeni o, Calzada de Sta. Mara 9.
Prez Ezequi el , Cordobanes 14.
Prez F rancisco, Sta. Ins 6.
Prez Ni col s, 7.
a
de Soto 2121.
Prez Paul i no, Encarnaci n 9.
Prez G allardo Raf ael , Cordobanes 15.
Pi ment el Emi l i o, Capuchinos 11.
Pi ment el F ernando, San F ernando 41.
Pi neda Rosendo, 1.
a
Humbol dt 3.
Pi a y Aguayo Enri que, Es t ampa Jess 13.
Pi a Jos, 1.
a
de l as D el i ci as 78.
Pi a Juan, Rejas Bal vanera 5.
Pombo Lui s, Victoria 15.
Ponce de Len Mariano, 2.
a
Es t .
a
Regi na 1.
Port i l l o Jose, 1.
a
Aduana Vi eja 1.
Port ugal Jess F . , Moneda 8.
Prado Santi ago, 2.
a
Santo D omi ngo 8.
Pri eto Antoni o, Sapo 24.
Pri et o Manuel , Al cai cer a 18.
Q uevedo Enri que, D on Juan Manuel 17.
Rabasa Emi l i o, Sta. Isabel 10 '/j.
Ram rez Agust n, 1.
a
Indio T ri st e 2.
Ram rez Jos, 10.
a
Vi ol eta 21.
Ram rez Vi cente, Puente del Cuervo 4.
Ram rez G uerrero Vicente, Al conedo 6.
Raya Ramn G ., Perpet ua 5.
Rai gosa Jenaro, Aveni da Jurez 3.
Rebol l ar Jess, 3.
a
Ancha 1828.
Rebollar Raf ael , 1.
a
Necat i t l an 22.
Requena Jos L. , Espal da Sta. Veracruz 2.
Revi l l a Jos L. , Corazn de Jes s 8.
Revi l l a Manuel G ., Bajos San Agus t nX' / s -
Revuel t as Ramn, Chavarra 13.
Reyes Agust n, Bajos San Agust n 7.
Reyes F ernando, Bajos San Agus t n 7.
Reyes Rodol fo, 3.
a
Mi na 8.
Reyes Ret ana T oms, San Bernardo 4.
Reyes Sp ndol a Jos, Callejn Esp. Santo, 9.
Ri bas Carlos, D oncel es 20.
R o Ri cardo del, Hospi ci o S. Ni col s 2 '/,.
R os Enri que, 4.
a
del Pi no 5.
Ri vera Epi taci o Montep o Viejo 6.
Ri vera Epi taci o T . , Cordobanes 14.
Ri vero Jos, Pl az.
a
Sant si ma 2.]
Robl es Antoni o, 3.
a
Moctezuma 38.
Rodr guez Agus t n, Bajos San Agust n 1.
Rodr guez Antoni o, Puebl eci t o 3.
Rodr guez Bl as, 4.
a
del Rel oj 9.
Rodr guez Carlos, San Il defonso 8 Va-
Rodr guez Juan, 5.
a
del Ciprs 2504.
Rodr guez Lucio, Al hndi ga 10.
Rodr guez Ramn, Puent e Q uebrado 28.
Rojas Isidro, Parque del Conde 5.
Rojas Jacobo J. , Nuevo Mxi co 9.
Rojas Raf ael , Estanco de Mujeres 3.
Rojas Sabs, Puert a F al s a de l a Merced 4.
Romano Romn, Puent e Bl anqui l l o 1.
Romero F l i x, Chavarra 29.
Romero Jos M.
a
, 2.
a
Sta. Mara Ri bera 1310.
Romero Lamberto, Acequi a 2.
Romero Modesto, Jurado 2.
Romero O ctavio, Jess 14.
Rondero Lui s, Cordobanes 13.
Rondero Manuel , Aveni da Jurez 1.
Rovi rosa Andrade Emilio, Jess Nazar. 1027.
Rosas F i l i berto, 1.
a
Merced 30. *
Rubi o Manuel , T eja 3.
Rui z Eduardo, 2.
a
Zarco 6.
Rui z Jos, Perpetua 8 V,.
Sala Antenor, Coliseo Nuevo 421.
Sal as Manuel, Zapateros 11.
Salazar D emetrio, San Andrs 10.
Salazar Joaqu n, Escal eri l l as 19.
Snchez Mariano, 4.
a
Humbol dt 1309.
Snchez Nat al i o, Regi na 3.
Sandoval Mara, 1.
a
Sant si ma 7.
Sariana Jos, Vergara 11.
Segura F rancisco, Chavarra 26 y Al hndi ga 9.
Sepl veda Ignaci o, 2.
a
Bucarel i 819.
Serralde F ranci sco, Puent e Correo Mayor 1.
Serralde F ranc. , Centro Mercantil 3.er p i s o 12.
Serrano Nicols, 2.
a
San Ramn 7.
Servi Segi smundo, Sapo 6.
Sierra Ref ugi o, Chiquis 8 y Pt e. Q uebrado 6.
Si l va Jos M.
a
, Corazn de Jess 7.
Sols Ramn, T enexpa 560.
Solrzano Jess, Estanco de Mujeres 2
i
/ i .
Sp ndol a Rafael , San Jerni mo 5.
Surez Jess, Cuadrante San Mi guel 13.
Surez Malo J. , 4.
a
del Reloj 1.
T agl e Manuel B. , Puent e Santo D omi ngo 5.
T agl e Protasi o, Moras 19.
T avera Mi guel , Monteal egre 11/,.
T ornel Carlos, O rtega 34.
T ornel Lui s, Morelos 444 y D oncel es 15.
T orres Anzorena Lui s, Agui l a 25.
T orres T orija Enri que, 1.
a
Indio T ri ste 4.
T rujillo Ignaci o, 1.
a
Ri bera Santa Mara 8.
Uri arte F . Jess, 3.
a
Independenci a 5.
Urqui za Lui s, 3.
a
Soto 9.
Val ds F ranci sco, Manito 4.
Val ds Lui s G ., Pl aza Bel em, si n nmero.
Val enzuel a G uillermo, Cocheras 8.
Val l ar a Alejandro, Escal eri l l as 12.
Vallejo Jos, Moras 13.
Val l es Adolfo, Jess Nazareno 1027.
Vargas Jos, Jess Mara 10.
Vargas Jos C., Cordobanes 12.
Vzquez de T agl e N. , Padre Lecuona 772
Vega F ernando, Chavarra 9.
Velasco Emi l i o, Aveni da Jurez 824.
Velasco Ramos, 1.
a
Bucarel i 4.
Velasco Vi cente, Canoa 10.
Velzquez Wi st ano, 4.
a
del Naranjo 17
Verdugo Agust n, Capuchi nas 8.
Verdugo Pomposo, Hospi tal S. Ni col s 1
Verdusco O jeda Ignacio, San Hdefonso 5
\ ertiz Antonio, Puent e Legu samo 11.
Vertiz y F agoaga A. Monteal egre 9.
V cario Ramn, 6.
a
Humbol t 1928
Vigil y Robl es G uillermo, Parque' del Conde 1.
\ llalobos Antoni o, Hospi tal S. Ni col s 2
Vxllamar Ani cet o, Callejn Lagarti jas 2. '
Villar H., 3.
a
del Rel oj 11.
Villar Jos, Al cai cer a 16.
Villar Lui s del, Callejn Santa Ins 2.
vi l l ar Lui s, Al cai cer a 16
Vi l l ar Mariano F . , Est anco Mujeres 7.
Villela Juan, Joya 6.
Villela Leopoldo, San F el i pe de Jess 11
Vizcarra Lui s, Cerca de Sto. D omi ngo 17
Yarza Al varo, Callejn del Arbol 576 '
Zamacona Manuel, Monteal egre 5.
Zandes G uillermo, Canoa 13.
Zozaya Joaqu n, Callejn Santa T eresa 8.
A CCI O NES DE MI NAS
(Agenci as de compra y venta)
Aramburu Manuel, Zul et a 4.
Mora y T rueba, T iburcio 22 y 23.
Q uintanilla Agust n, San Bernardo 11.
A CEI T E (vase Molinos de Aceite.)
A F I L A DUR A S
Carbajal Santos, Progreso 6.
Castro F aust i no, Sepulcros Sto. D omi ngo 2
O lascoaga Manuel, Cuadte. Sta. Catarina 19
Remoso Benito, Puent e Jess Mara 2.
Sonto Jos M.
a
, Puent e Q uebrado 28.
Venegas Pedro, Puent e Bal vanera 10.
Zamora Pnfi l o C., Bajos Portacceli 1.
A GE NT E S V A RI O S
Borda Ignaci o, representante de casas extran-
jeras, Morelos 2.
Brennemann C. C., representante de casas nor-
teameri canas, Jess Nazareno 1027.
Bushnel M. W. , agent e de maqui nari a elc-
tri ca, 7.* de Sor Juana Ins 3215.
Cabassus Emilio, representante de casas e x -
tranjeras, Callejn de Sta. Clara 3.
Camacho Adolfo, representante de casas euro-
peas, Jess Nazareno 1027.
D EPSIT O D E VINO S
Calle de J imnez y Plaz uela de las Viz canas
Apartado nm. 518 T el fono nm. 193
MXICO D . F .
C OMPA A V I N C OL A C A T A L A N A
Moline, B areel y O
F BRICA D E LICO RES
D avi s Isidro, agent e del Cyrus Nobi l e Wi skey,
l . er Callejn de Lpez 4.
D nmbar D i ego S., agent e de fbri cas de hi l o
para coser, D . Juan Manuel 23.
G arrido Jos, agent e de l a casa edi tora Ara-
l uce, calle Canoa 5.
G arrido Ri cardo, agent e viajero de l a casa
editora Arai uce, Canoa 5.
G allardo Juan, agent e de mqui nas para coser,
Buena Muerte 13.
G ei mn D ani el , representante de casas extran-
jeras, Centro Mercanti l , 3.er piso 23.
G onzl ez Medi na I. , Agenci a Edi sson, Pro-
f esa 2.
G ri mwood y C.
a
, agent es de carbn de piedra
y cemento Portl and, G ante 11.
Hackl ey R. , agent e del F errocarril Naci onal
Mexi cano, 9.
a
F l ores 9.
Has am y Moreno, agent es de maqui nari a,
1.
a
de l as D amas 5.
Hermann Al fonso, Agenci a de anunci os, Ca-
puchi nas 6.
Hartado Ricardo, agente del vino tnico de San
Rafael, Jess Nazareno 1027.
Kennedy G eorge, representante de casas ex-
tranjeras, G ante 2.
Komberg Lewi s, agent e de casas extranjeras,
Al cai cer a 21.
Lamadri d Vi cente, Agenci a de colocaciones,
Pul quer a de Cel aya 19.
Lewi s Camparot J. , representante de casas
extranjeras, Cadena 10.
Martel F el i pe, agent e de ferrocarriles, Bajos
de San Agust n 1.
Mart nez Manuel, Agenci a de peridicos, Co-
l i seo Vi ejo 21.
Novaro y G oetschel , Agenci a de Anuncios, Ca-
l l ejn del Esp ri tu Santo.
Ri vera Lui s, Agenci a teatral , Agui l a 12.
*
A GE NT E S DE NEGO CI O S
Cabanzo Manuel L. , Pl azuel a de Bel m.
Castaos Leal Al berto, Monzn 4.
Castro Hesi qui o, Parque del Conde l etra B.
Concha Manuel , Callejn del Horno 5.
D el gado Adolfo, Callejn de Sta. Ins 12.
D ubl an B. , D oncel es 23.
Espi nosa y Rodr guez, P. del Correo Mayor 8.
F y Ll orens F . de la, Callejn Esp ri tu Sto. 2.
Negret e y C.
a
, 1.
a
San F ranci sco 12.
Pramo Jess, Mi guel Lpez 5.
Pi no Martiniano, 2.
a
Ri bera S. Cosme 29.
Pot t er J. F . , Bet l emi t as 204.
Revi l l a Adolfo, Capuchinas 13.
Rojas Isidro, Callejn Sta. Ins 3.
Rojas Jos R. , id. id.
Scherer Carlos, 2.
a
del Sur 4.
Solrzano Jos E., S. Bernardo 3.
Wal ker y Bul l ard, Puent e S. F ranci sco 1.
Zayas Jos M.
a
, Pl aza Bel em 13.
A GUA RDI E NT E S Y L I CO RES ( F B RI CA S D E )
Agui rre y Hno. Antoni o 2.
a
Revi l l agi gedo 102.
Amzaga Hermgenes, San Jerni mo 7.
Amzaga Pedro, Pl .
a
S. Lucas y Cuauhtemoc.
Compa a D esti l adora S. A. , Pl .
a
S. Lzaro 3.
C.
a
Refi nadora de Al cohol es S. A. , La Casa
Colorada, Escritorio 2.
a
Monteri l l a 6.
D urand Sucesores J. , 3.
a
Soto 4.
G arca y C.
a
Bernardo, 1.
a
Moctezuma 1452.
Hasam y Moreno, 1.
a
D amas 5.
Larrade Jul i o, 3.
a
Seto 3 */v
Molin, Bareel y C.
a
, Vi zca nas 5.
Moreno F ranci sco, Escobi l l er a 4.
Xi cl una Sucesores J. , Puent e Carretones 10 '/j.
A L B A Y A L DE ( F B B I CA S DE )
Hurtado Eusebi o, 2. Callejn de S. Antoni o.
T al l eri Eugeni o, Alconedo)A5.
A L F A RE R A S ( F B RI CA S Y EX PENDI O S)
Al ani s Ricardo, 3.
a
S. Juan 5.
Corts Manuel a, Ciegos 7.
D az Leonardo, Monserrate 1.
F ernndez G uadalupe, 2.
a
S. Ramn 6.
F i gueroa Bibiana, Puent e del Molino 5.
G arca Ramona, 2.
a
Ancha 7.
Morales T i motea, Muoz l et ra B.
Rodr guez Loreto, Rol dn 5.
Sevi l l a Luz, Pl aza J. J. Baz 1.
Urbi na Paul a, 2.
a
Manzanares 7.
Val ds G uadal upe, 1.
a
Indio T ri ste 7.
Val verde T efilo, G uadal upe 12.
A L MI DN ( F B RI CA S D E )
G onzlez y C.
a
Angel , 2. Callejn Nava 61.
Hernndez Carlos, Callejn del T ri unfo 1.
Snchez y F ernndez, Arcos de Belem 25 (vase
l a pgi na 761).
Sobrino y C.
a
M., Arcos de Bel em 25.
Sordo Juan H. , T errenos del Caballete.
Vi vs Vi cente L., Cuauhtemoc 13.
A L PA RGA T ER A S
G arca Paul i no, Tacuba 25, Alpargatera Es-
paola (vase l a pg. 779).
A L QUI L E R DE CA B A L L O S
B A O S Y PENSI O NES
Agui l ar Manuel M., Corazn de Jess 5.
Arenas Manuel , Puent e Solano 1 '/a-
Castillo Mi guel , Puent e del Zacate 711.
Cisneros Jess, Aveni da Morelos.
D ucast ai ng E. , Al conedo 2 '/
D urn G regorio, 2.
a
Peral vi l l o 9
3
/i .
Enr quez Ri vera Santi ago, Puest o Nuevo 1.
F abbi D r. H., / .
a
de Bucareli.
F i erros Celedonio, 2.
a
Pi l aseca 3.
LA F LO RID A
1 rv
20, d. 637 - Arcos de Beiern, 25 , U V ,
Apartado postal 6 1 0 . T ELF O NO 625
M X I C O D . F.
G RAN F ABRICA
de Harinas, Smolas,
Pastas alimenticias,
Almidones
j G alletas de todas clases.
nica en la Repblica que cuenta con todos
los aparato s necesario s y de los ms mo derno s
para la ms pura y perfecta elabo racin de sus
pro d ucto s. ( V A SE L A P G. 761)
G RAN F BRICA. D E ALBAYALD E
La mejor montada en la Repblica,
conforme todos los adelantos modernos de Europay Estados Unidos.
PI N T U RA S DOME ST I C A S m a r c a ^
Co l o re s e n po l vo .
B l anco d e z i nc d e l a Vi e i l l e Mo ntagne B arni ce s
MO SAI CO S DE CEMENTO P A R A PI SO S
= = = = = Pdanse muestras y catlogos
EUG ENIO T ALLERI
Cal l e d e A l e o ne d o , nme r o 6 M EX I CO
fflmmiiBSMUlHlllllHltlSliniHniHIHlHBIiafllHlllllT O )lfl';llll :'ii!l;t'!lii'!ii'm:(i'!.::;":;i'i:i ..Iii:.
1
; :. ' ' . ;
G aln hijo Juan, 1.
a
Independenci a 9.
G onzlez Mi guel , 2.
a
D el i ci as 247.
G oudet Enri que, Sta. Clara 18 y Rebel des B.
G uzmn y C.
a
Amado, Pel ot a 4.
G uzmn T rinidad, T enexpa 1.
Herrera Leandro, Pl aza Vi zca nas 15.
Lpez Mxi mo, Bal deras 12.
Pi nzn Jess, More los 2 y Victoria 20.
Rodr guez Manuel, Escobi l l er a2.
Val verde C., Puent e G al l os 48.
A L U MB RA DO ( K M P R E SA S D E )
Compaa de G as y Luz Elctrica, Escobille-
ra 2, D espacho: 1.
a
S. F ranci sco 7.
Compa a Mexicana de Luz El ctri ca ( S. A. ) ,
D espacho: Coliseo Viejo 107.
Compaa Naci onal de Luz Elctrica, Pl azuel a
de S. Lzaro 2. D espacho: Monteal egre 3.
Siemens y Halske, Instalaciones elctricas, luz
y fuerza motriz. Despacho tcnico, 5 de Ma-
yo 3. (Vase l a pg. 771).
A L U MB RA DO ( A R T C U L O S P A R A )
Agui rr Rafael , Puente Correo Mayor 11.
Brun D esi deri o, Puent e Sol ano 20.
Campos T eodoro, Puent e Lecuona 722.
Cepedo Lauro, Escl avo 10.
Compaa de Petrl eo, 12.
a
de G uerrero s/n.
Compa a Mexi cana de Luz Wel sbach, G ante
y S. F ranci sco.
F l ores Al berto, Puent e Marscala 4.
G arca C., 5.
a
del Rel oj 7.
Just i ni ani Beatri z, Puent e S. Antoni o Abad 6.
Loaeza Hnos. y C.
a
, 1. Callejn D olores 8.
Montano Jess, Tacuba 3. (Vase la pg. 793.)
Ram rez Ri cardo, Porti l l o S. D i ego 8.
Reza de Al ani s Severina, 2.
a
Vanegas 7.
Serrano Pedro, 2.
a
Necati tl an 2.
Waters Pi erce O il Co., 2.
a
S. F rancisco 11.
A R ME R A S
Cambalucier A. , 1.
a
Pl ateros 5.
More C., Ref ugi o 11.
Q ui ntana Hnos. , Coliseo Viejo 17.
Sommer Hermann y C.
a
, O campo 4.
Spaul di ng Sucesor D . S., Cadena 23.
T roncoso y Si l veti , Ref ugi o 7.
A R M E R O S
Alburquerque Snchez, Bal vanera 10.
Adame Jos, Sta. Clara 18 /4.
G onzl ez Rodri go, Puent e del Zacate 4.
Kuri Primos, S. Jerni mo 6.
Pagl i ari Mara C., Victoria 6.
Romero Aurelio, Bosque 1604.
A R QU I T E C T O S Y CO NT RA T I ST A S DE O B R A S
Avi l a F el i pe, 7.
a
Moctezuma 89.
Carrillo Jos, 1.
a
Manzanares lt
:
.
F l eury Lui s N. , 9.
a
F l ores 15.
LA F LO RID A
1 rv
20, d. 637 - Arcos de Beiern, 25 , U V ,
Apartado postal 6 1 0 . T ELF O NO 625
M X I C O D . F.
G RAN F ABRICA
de Harinas, Smolas,
Pastas alimenticias,
Almidones
j G alletas de todas clases.
nica en la Repblica que cuenta con todos
los aparato s necesario s y de los ms mo derno s
para la ms pura y perfecta elabo racin de sus
pro d ucto s. ( V A SE L A P G. 761)
G RAN F BRICA D E ALBAYALD E
La mejor montada en la Repblica,
conforme todos los adelantos modernos de Europay Estados Unidos.
PI N T U RA S DOME ST I C A S m a r c a ^
Co l o re s e n po l vo .
B l anco d e z i nc d e l a Vi e i l l e Mo ntagne B arni ce s
MO SAI CO S DE CEMENTO P A R A PI SO S
= = = = = Pdanse muestras y catlogos
EUG ENIO T ALLERI
Cal l e d e A l e o ne d o , nme r o 6 M EX I CO
fflmmiiBSMUlHlllllHttlSliniHniHIHlHBIiafllHlllllT O )lfl';llll :'ii!l;t'!lii'!ii'm:(i'!.::;":;i'i:i ..Iii:.
1
; :. ' ' . ;
G aln hijo Juan, 1.
a
Independenci a 9.
G onzlez Mi guel , 2.
a
D el i ci as 247.
G oudet Enri que, Sta. Clara 18 y Rebel des 8.
G uzmn y C.
a
Amado, Pel ot a 4.
G uzmn T rinidad, T enexpa 1.
Herrera Leandro, Pl aza Vi zca nas 15.
Lpez Mxi mo, Bal deras 12.
Pi nzn Jess, More los 2 y Victoria 20.
Rodr guez Manuel, Escobi l l er a2.
Val verde C., Puent e G al l os 48.
A L U MB RA DO ( K M P R E SA S D E )
Compaa de G as y Luz Elctrica, Escobille-
ra 2, D espacho: 1.
a
S. F ranci sco 7.
Compa a Mexicana de Luz El ctri ca ( S. A. ) ,
D espacho: Coliseo Viejo 107.
Compaa Naci onal de Luz Elctrica, Pl azuel a
de S. Lzaro 2. D espacho: Monteal egre 3.
Siemens y Halske, Instalaciones elctricas, luz
y fuerza motriz. Despacho tcnico, 5 de Ma-
yo 3. (Vase l a pg. 771).
A L U MB RA DO ( A R T C U L O S P A R A )
Agui rr Rafael , Puente Correo Mayor 11.
Brun D esi deri o, Puent e Sol ano 20.
Campos T eodoro, Puent e Lecuona 722.
Cepedo Lauro, Escl avo 10.
Compaa de Petrl eo, 12.
a
de G uerrero s/n.
Compa a Mexi cana de Luz Wel sbach, G ante
y S. F ranci sco.
F l ores Al berto, Puent e Marscala 4.
G arca C., 5.
a
del Rel oj 7.
Just i ni ani Beatri z, Puent e S. Antoni o Abad 6.
Loaeza Hnos. y C.
a
, 1. Callejn D olores 8.
Montano Jess, Tacuba 3. (Vase la pg. 793.)
Ram rez Ri cardo, Porti l l o S. D i ego 8.
Reza de Al ani s Severina, 2.
a
Vanegas 7.
Serrano Pedro, 2.
a
Necati tl an 2.
Waters Pi erce O il Co., 2.
a
S. F rancisco 11.
A R ME R A S
Cambalucier A. , 1.
a
Pl ateros 5.
More C., Ref ugi o 11.
Q ui ntana Hnos. , Coliseo Viejo 17.
Sommer Hermann y C.
a
, O campo 4.
Spaul di ng Sucesor D . S., Cadena 23.
T roncoso y Si l veti , Ref ugi o 7.
A R M E R O S
Alburquerque Snchez, Bal vanera 10.
Adame Jos, Sta. Clara 18 /4.
G onzl ez Rodri go, Puent e del Zacate 4.
Kuri Primos, S. Jerni mo 6.
Pagl i ari Mara C., Victoria 6.
Romero Aurelio, Bosque 1604.
A R QU I T E C T O S Y CO NT RA T I ST A S DE O B R A S
Avi l a F el i pe, 7.
a
Moctezuma 89.
Carrillo Jos, 1.
a
Manzanares lt
:
.
F l eury Lui s N. , 9.
a
F l ores 15.
Es te es tablecimiento o cupa uno de lo s mejo res lo cales d e la capital d ed i-
cad o s tal o bjeto , yes t ins talad o bajo un plan cientfico para la curacin
d e ani mal e s enfermo s ypara la higiene y he rraj e d e lo s caballo s s ano s .
COMPRA Y VENTA DE CAB ALLOS Y CARRUAJ ES
J o s A. G onzl ez
Md i co - ve te ri nari o d e l af acul tad d e Mxi co .
Es pe ci al i s ta e n cas traci o ne s
d e vacas po r e l pro ce d i mi e nto vagi nal .
DE C A B A L L OS
DE
Pensin de caballos
Eo te nne r a ve te ri nari a
B anco d e e rrar
B ao s para cabal l o s
C ASA
DE COMI SI ONES
Ma nue l M. Agui l ar
ve te ri nari o
Es pe ci al i s ta e n l as e nf e rme d ad e s d e l o s pe rro s
Co raz n d e J e s s , n.
0
5
MEXICO , D F
ANTI QUO B AO DE CAB ALLOS DE S A N C A M I L O
Hubbard Chas, 8.
a
Pane.
Lamn Lui s, 2.
a
Artes 2.
Novoa y C.
a
, Rebel des 16.
Nez Hnos. , 7.
a
Magnol i a 77.
Pot t er J. F . , Hospi t al Real 3.
Sabaterchs Pedro, Rejas Concepcin 7.
Shorter Carlos, Hospi t al Real 3.
T oomer T Jnn y C.
a
, G ante 8.
T rucks Santi ago, Nuevo Mxi co 6.
A RT CUL O S PA RA RO PA
( A L MA CENES AL PO R MA Y O R Y ME NO R'
Ai l haud Hnos. , Monteri l l a y Pt al . D i putaci n.
Al bert y C.
a
Jul i o, 1.
a
Monteri l l a 3 y 4.
Al phand B. , 2.
a
Pl at eros 10.
Armas Eul al i o, 3.
a
S. Juan 11.
Avel ar F ranci sco, Portaco?li 41.
Barcena Pedro, 2.
a
Salto del Agua 5.
Bayonne E., S. Francisco 4.
Bel l n y C.
a
M., Port al de l as F l ores 2.
Bl umenck Sebasti n, Sta. Ana 5.
Carmona Velzquez Sue. Jos M.
a
, Esqui na de
Santo D omi ngo y Cordobanes.
Caamao P. , 2.
a
Sta. Catari na 3.
Caamao Ramn, Puent e T ezontl al e 10.
Caire, Aubert y C.
a
, 1.
a
Monteri l l a 8 y 9.
Centro Mercanti l (S. A. ), Pl aza Consti tuci n
y Ref ugi o. (Vase l a pg. 760.)
G ASA D E CO MISIO NES
para la co mpra y ve nta d e co ches , caballo s y ganad o
vacuno , verificand o trans accio nes co n las mejo res cas as
d e lo s Es tad o s Unid o s .
pro feso r en vete-
rinaria, d e la fa-
cultad d e Califo r-
nia, tiene estable-
cid a en la
1.
a
calle de
B ucareli, n. 6
una e nf e rme r a
ve te ri nari a co n
pensin de caba-
llo s y banco de
herrar.
En dicho establecimiento se practica el examen qu-
mico y micro scpico bacterio lgico de to das las enferme-
dades co ntagio sas infeccio sas de los animales do mstico s.
Alquiler de carruajes y de caballos de Ji ro y silla
A l G ranE mporio d e L uz
B I FAI i M1I 1B 1
A PA RT A DO PO ST A L , 807 T E L F O NO 779
calle del Correo Mayor, n. 11
M X I C O D. F.
Cas a i mpo rtad o ra d e Euro pa 5 d e l o s Es tad o s Unid o s
D epsito de petrleo de las marcas
ms acreditadas, Acei tes para alumbra-
do, Maquinaria, Untura para carros,
Aguarrs, G as y Brea.
Nafta y G asolina para estufas.
Variado surtido en Loza, Porcelana y
Cristal para uso de l os restaurants, can-
tinas y casas particulares.
Lmparas de todas cl ases y refacci o-
nes para l as mi smas.
D EPSIT O D E HIELO
Se al pi l a Loza, Cristal y Lamparas
GRAN DES DESCUEN TO S
e n v e n t a s al p o r ma y o r
Coria Suc. Martn, 2.
a
Ri bera S. Cosme 2.
Chauvet y C.
a
, S. Bernardo 19.
Espi nosa Antoni o, Rejas Bal vanera 4 */,.
Espi nosa Emilio, Rejas Bal vanera 4.
Espi nosa F l orenti no, 1.
a
Merced 19.
F abre Remi gi o, 1.
a
Pl ateros 2.
F audn y C.
a
L. , 1.
a
Monteri l l a2.
F ormoso Joaqu n, Port i l l o S. D i ego 5 y 8.
F ourcade y C.
a
A. , SO RPRE SA y P RI MA V E RA
U NI DA S, 1.
a
Plateros y Palma. (V. pg. 783.)
F l ores Rosendo, Sta. Clara y F actor.
F ranck Suc. Mi guel , Portal D i putaci n 2.
G arca Juana, 1.
a
Merced 8.
G azca T i to, Bajos Portacceli 10.
G irardi y C.
a
J. , F l amencos 2.
G onzlez G regorio, Puent e T ezontl al e 3.
Hurtado El i as, Rejas Bal vanera 4.
Jauffred y Audi ffred, 1.
a
Pl ateros y Emped.
Lambert y C.
a
Manuel , Portal F l ores 6 y 7.
Levy Martn A. , 2.
a
Monteri l l a 10.
Lpez G raciano, Portacceli 30 y 31.
Ll amas Ins P. , 1.
a
Ri bera Sta. Mara 7.
Macas G aspar, D on T oribio 12.
Maurel Hnos. , 1.
a
Sto. D omi ngo 2.
Martnez Lui s, 2.
a
Aveni da Paz 7 7S.
Martnez Rafael, Portal Diputacin.
Miranda E. , Puent e Sto. D omi ngo 8.
Meyrn D onnadi en y C.
a
, 1.
a
Monteri l l a y T la-
paleros.
Esta casa es la que vende ms caro en la Repblica, pero todos sus artculos son de primera clase
AL F IN D E SIG LO ^ ^
P o rtal de la Diputacin H ^ a ! M ^ !
Mxi co D . F .
Confecciones,
Artculos
de fantasa
y novedades,
Camisera,
Paragera,
Bonetera.
I
Banco Central Mexicano
Capuchinas, 7. MXICO D . F .
ESTAB LECI DO EL 15 DE FEB RERO DE 1899
Capital suscrito: $ S . 0 0 0
7
0 0 0
Capital exhibido: $ 3 . 0 0 0 , 0 0 0
>tB8X'
H ace d es cuento s , prs tamo s co n y sin pre nd a, nego cio s en
cuenta co rriente, giro s y co bro s so bre to d as las plaz as d e es ta Re-
pblica y d el Extranj e ro , y en general to d a clase d e o peracio nes
bancarias co n B anco s , co merciantes , ind us triales , pro pietario s y
agriculto res .
CO RRESPO NSALES:
T odos los Bancos de los Estados Mexicanos
DEUTSCHE BAN K BERL IN
y SUCURSALES en Lo nd res , H amburgo , B remen, Dres d en, Mu-
nich, Francfo rt;
S. Bl e i c hr de r , B erln,
Co mpto ir Natio nal d 'Es co mpte de Par s de Ne uf l i z e y Co., Pars ,
T . P. Mo r g a n y G o. , New-Yo rk,
Ml l e r Sc ha l l y Co., New-Yo rk,
F i r s t Na t i o na l Ba nk, Chicago ,
G ui l l e r mo Vo g e l & Co., Mad rid .
O llivier y C.
a
D . , Callejuela y D i putaci n.
O llivier y C.
a
J. , 1.
a
Monteri l l a 6.
O ropeza de Ram rez Ana, S. Jos 1 /,.
Ni et o F ranci sco, 1.
a
Merced 19.
Pal aci o de Hurrio (S. A. ), S. Bernardo y Cali.*
Pat i no Ri ta, 1.
a
Merced 8.
Prez y C.
a
Pri mi t i vo, El Surtidor, 1.
a
Pl a-
teros 3.
Pons Li no, Sepulcros Sto. D omi ngo 7.
Ram rez Manuela, Rejas Bal vanera 4.
Rangel del Campillo R., 2.
a
Plateros y Palma.
(Vase l a pg. 782.)
Revert o Alvaro, T epozn y Sta. Ana.
Reynaud y C.
a
A., Port al de l as F l ores.
Ri chaud y C.
a
A. , Empedradi l l o y T acuba.
Roves y C.
a
B. , 1.
a
Monteri l l a y Capuchi nas.
Rojas Jess, 8.
a
S. Juan 11.
Robert y C.
a
S., Port al F l ores 3 y 4.
Rui z T eresa, 1.
a
S. Juan 3.
Saavedra Eul al i o, Portacoeli 43.
Snchez F el i pe, Portacceli 55.
Salazar Eduardo, 1.
a
Sta. Catari na 5.
Si gnoret, Honorat y C.
a
, A L PUE RT O DE V B RA -
CRDZ, 2.
a
Monterilla y Capuchinas. (Vase l a
pgi na 755.)
T rueba G regorio, Acequi a 8.
Val ds D aro, F l amencos y S. Bernardo.'
Vi l l aseor Al fonso, Portacceli 4.
Wei l Si mn, 1.
a
Pl ateros y Al cai cer a.
B ANCO S
Ameri can Surety Bank, 1.
a
S. F rancisco 8.
Banco Central Mexicano, Capuchinas 7.
Banco Internaci onal Hi potecari o, Colegio de
Ni as, esqui na Cadena.
Banco de Londres y Mxico, Lerdo y Capu-
chi nas.
Banco Naci onal Mexicano, Capuchi nas y Esp-
ri t u Santo.
B ANQUERO S
Barn, F orbs y C.
a
, Pl azuel a G uardiola 11.
Basagoi t i Antoni o, Capuchi nas 2 7, .
Lavi e y C.
a
, D on Juan Manuel 19.
Martnez y C.
a
, Angel y S. Agust n.
Nori ega y Hno. Remi gi o, Capuchi nas 12.
Pel ez Pedro, Capuchinas 4.
Rodr guez y C.
a
, S. Agust n 12.
Romano Pedro, Al faro 12.
Sai nz Ricardo, 5 de Mayo 2.
Scherer y C.
a
, D on Juan Manuel 8.
Sommer, Herrmann y C.
a
, O campo 1.
Wi echers E. L. , Cadena 4.
B AO S
Al varez Jul i o, 8.
a
de Zarco 55.
Ari sti F ranci sco, Pl azuel a Madrid 6.
Bez Mi guel , Rebel des 14, Pt e. Q uebrado 50.
Cal dern M., Jess 5.
Cisneros Macario B. . Cuad. Sta. Catarina 4.
Clarck F ortunato, Perpetua 9.
Corts J. R. de, Q uemada 1.
D ubl an Eduardo, 2.
a
del F actor 6.
D nbl an Maza Manuel, D on T oribio 19.
D urn Vi uda de F ernndez, Montn 6.
F ortuo F ranci sco, 1.
a
S. F rancisco 12.
F ernndez Enri que, 1.
a
Aztecas 4.
F uente Juan de la, Real de Sta. Ana 7.
G arca A., S. F el i pe de Jess 17 y Venero 7.
G ami ca P. , D on T oribio 11.
G mez y Prez C., 3.
a
Sant si ma 4.
G utirrez F ranci sco, Pl aza Seminario.
G uzmn T ri ni dad, D on T oribio 19.
Li ceaga Eduardo, Pl azuel a Mi guel Lpez.
Li mn Rafael , 7.
a
Camelia 37 '/a.
Lpez G . L. de, 1.
a
Salto del Agua 31.
Lpez Juan, G roso 9.
Lozano Antoni a, Jess 5.
Miranda Salvador, 5.
a
de Mina 5.
Montes de O ca J. , 2.
a
D ol ores 2.
Muoz Serapio, Mar scal a 4.
O rtiz I. , Mar scal a 4.
Pichardo El ena, Puent e de l as G uerras 1715.
Ponce Lui s R. , Puent e de l as G uerras 3.
Reyes y Vi l l ar D . , Cuadrante Sta. Catarina 4.
Rodrguez M., Cerrada Misericordia 8.
Romero Jos M., 2.
a
Ciprs 1311.
San Agust n, Calle S. Agust n 21.
Snchez F ranci sco, 12.
a
Camel i a 12.
Santamar a Justo, Puent e Q uebrado 50.
Serralde Paz, Puerta F al sa Sto. D omi ngo 11.
Surez Leopoldo, 5.
a
Humbol dt 1514.
Ugal de I. R. , 3.
a
Peral vi Uo 2.
Vega F ernando, Amor de D i os 3.
Vel asco Marciala, D on T oribio 11.
Vi as Manuel, Seminario 576.
Villarreal Matilde, l. er Callejn D ol ores 422.
Zamora y D uque Romual do, Alboreas Pane y
O sorio, Reforma y Hot el del Jardn.
B ARNI CES Y PI NT URA S (F B RI CA S DB )
Compaa de Pi nt uras El Agui l a, 1.
a
Provi -
dencia 6.
Contr Si l vi o, Esp ri tu Santo 7.
Enciso M., 2.
a
G ranada 2.
G reen M., Cal vari o 1.
B A L ES (F B RI CA S DE )
Arroyo G ., Vergara 8.
But t s E., Bal deras 7
Mestas A. , Cerrada de Jess 9.
Wal ker Samuel W. , Av.
a
Jurez y Bal deras.
Wol i ns y C.
a
S. y F . , Independenci a 1
3
/4.
B A ZA RES
Aburto J. , Canoa 5.
Al onso Jos Simn, 2.
a
S. Lorenzo, esqni na
Estampa de S. Lorenzo.
Al t una Hnos. , Vergara 10.
Al varez Joaqu n, Pl azuel a Mi guel Lpez 9.
Al varez Jos, 3.
a
Lerdo y 8.
a
Mosqueta.
Al varez Len, 2.
a
Manzanares 5.
Al varez Rai mundo, Puent e de Jess 6.
Al varez Sal vador, Puent e T ezontl al e 7.
Arena Venanci o Z., Acequi a 1.
Bez Mi guel , 1.
a
de Hi dal go 1.
Boneda Mi guel , 1.
a
Merced 13.
Crdenas Pomposo, 1.
a
Sta. Catarina 5.
Carrandi G abino, Pl azuel a Juan Carbonero 6.
Castaeda Vi cente, 1.
a
Manzanares 5
Cerro Al ejandro del, Vergara 10.
Corts F i dnci o, Real Sta. Ana 4.
Crespo Jess, 3.
a
Santa Catarina 4.
D amas G umersindo, Parados y Reloj.
D az y Snchez, 3.
a
Verni ca y Coyote.
D osal Venancio, Puent e Legu samo 3.
Espi nosa Agust n, 1.
a
Merced 22.
F ernndez Emilio, 2.
a
Vanegas 1.
F ernndez Juan, 1.
a
Manzanares 3.
F ernndez Martn, 1.
a
Aveni da Paz 6.
F ernndez Pedro, Pl aza Madrid 608.
F ernndez Pedro, 4.
a
de Soto 1439.
G arca Antoni o, Puent e Misericordia 2.
G arca F el i pe, S. Jos 8.
G mez Hnos. , 2.
a
S. Juan 213.
G onzl ez F l orenci o, 2.
a
del Rast ro 3.
G oi Wencesl ao, Sta. Clara y Manrique.
G uerrero Jos, Estampa S. Lorenzo 3.
G uti rrez Juan, Est ampa de Jess.
G utirrez y C.
a
Julin, Colegio de Nias 1,2y 3.
Lizarre Jul i n, 6.
a
G uerrero y D egol l ado.
Mol i na Ri cardo, Puent e Q uebrado 11.
Prado Pedro A. , Puent e Q uebrado 14.
Ri est ra Pedro, Hospi t al Real 3.
T rejo Hnos. , 3.
a
Sta. Catarina 3.
Vi l l ami l Jos, Len 5.
B I CI CL ET A S ( V ENT A Y A L QUI L E R DE)
Agui l era y F l ores, Aveni da Jurez 68.
Agui rre F ranci sco, 4.
a
de Soto 34.
Anaya F ernando, O rtega 18.
Ayal a Jul i o, Chi conautl a 28 Va-
Cevasco Jos C., 1.* Callejn Lpez 20.
G al i ndo y Hno. Lorenzo, 2.
a
D ol ores 21.
G ore T . S., 1.
a
San F ranci sco 12.
Ket chum y C.
a
J. , S. Juan de Let rn 4.
Meenen Hi l ari o, Aveni da Jurez 3.
Mohler y D e G ress, Aveni da Jurez 602.
Mosler, Bowen y Cook Suc. , 2.
a
S. F ranci sco y
Vergara.
Remsen y C.
a
Sucs. , G ante 4.
R o Viuda de Jos M.
a
del, Pal ma 6.
Roberts H. , Puent e S. F ranci sco 13.
Wal ker Samuel W. , Av.
a
Jurez y Bal deras.
B I CI CL ET A S ( T A L L E R E S PA RA CO MPO STURA DE )
Mohler y D e G ress, Aveni da Jurez 602.
II
V
I !
GAL L E DEL CO LEGI O DE NI A S, NMS. 1 Y 2
(Esquina al Jardn)
Gran surtido de muebles de lujo , Elegantes guard arro pas,
Ro pero s, Espejo s, Magnficos to cado res,
Lujo sas camas de bro nce, Relo jes, Lmparas, Estatuas, Co lumnas,
B icicletas, Ajuares, Carruajes, Alhajas
y J L : r : m- a . s c i t o c i a s c l a s e s
nicos agentes de la casa
O rbea y C.
a
de Eibar-Espaa
Julin G utirrez y C:
Montes de O ca y C.
a
, Sta. Isabel 8.
B O NE T E R A S
Argees Antoni o, 1.
a
Monteri l l a 9.
Argumosa Manuel , Ref ugi o 7.
Azcona G ., Esp ri tu Santo 8.
Bamman y C.
a
, Callejn Sta. Clara y S. F ran.
Carmona Vel zquez J. M., Escal eri l l as y Santo
D omi ngo.
Cobl entz Si l vano, Pal ma 11.
D rei nhofer J. J. , 1.
a
S. F rancisco.
D ubernard C., Calle Profesa.
G arca Abdn, Coliseo Viejo 21.
Lagrave P. , 2.
a
Pl at eros 8.
Lat api Juan, Ref ugi o 10.
Le vy Mart n A. , 1.
a
Pl ateros 16.
Levy y C.
a
A. , Esp ri tu Santo 1.
Marnat Paul , 2.
a
Plateros 2.
Martnez Raf ael , Port al de l a D i putaci n.
Meyer C. y J. , 2.
a
S. Francisco 12.
Montes de O ca A. , 1.
a
Sto. D omi ngo 10.
Nez Hermanos y C.
a
, Ref ugi o 3.
Pel ez Pedro, Capuchinas 4.
Prado M. del, Pt e. Esp ri tu Santo y Ref ugi o.
Rodri go y Hermano Lucio, Ref ugi o 18.
Ronco y Zarauza, Refugio 18.
Sant os y F ernndez, Tlapaleros 20 y Refu-
gio 14, L A RA MB L A y L A I MPO RT A DO RA .
Sol rzano J. R. , Ref ugi o 15.
Vega Sucesores Enri que S., Esp ri t u Santo 8.
B O RDA DO S ( T A L L E RE S DE )
G arc a Espiridin, 1.
a
del F actor 2.
Mota Bal tasar, 2.
a
S. Lorenzo 9.
B O T I CA S
Agai rre F ranci sco G ., 3.
a
Soto 915.
Al cnt ara Regi nal do, Nio Perdido 2225.
Arval o Ri cardo, 2.
a
Soto 302.
Art eaga R. , 2.
a
Ancha 7.
Arroyo Jos A. , 6.
a
de Zarco 1532.
Ascorve y G ayoso, Calle S. Andrs.
Avel eyra T oms, Al faro 9.
Barrann F ranci sco, 3.
a
del Reloj 8.
Becerril M,, 3.
a
Paz 4.
Begueri sse A. , Puent e S. F ranci sco 16.
Bel trn Hermanos, 2.
a
Rel oj 9.
Bermdez A., Puent e del F ierro 1.
Borja F ranci sco, 3.
a
de Soto 17.
Buenrostro M., Alcaicera 11.
Buenrostro Macedonio, 2.
a
Sta. Catarina 3.
Bust i l l os Hi j os de J. E. , T acuba 7 y Escl avo 5.
Campos Esteban, O lmedo 1.
Caas Vi rgi ni a, Berdeja 25.
Casas T oms, 1.
a
de l a Merced 27.
Cervantes Huarte A. , 1.
a
Sto. D omi ngo 1.
Cervantes T efilo, Acequia 126.
Cervantes Andrs, Len 8.
Ci enfuegos F ranci sco, 1.
a
Rastro 7.
J. G O NZALEZ, Sucesores
ESTAB LECI DA EN 1850
Avenida del 5de Mayo, nm. 47
MXI CO D . F .
En este es tablecimiento s e encuen-
tra un s urtid o co mpleto d e med ica-
mento s ho meo ptico s en glbulo s, tin-
turas , trituracio nes , alco ho l abso luto ,
y glbulo s inertes , as co mo el mejo r
d epurativo d e las angre, titulad o Do c-
to r L pe z , antisifiltico s in me rcu-
rio , que cura to d aclase d e enfermed a-
d es ve nre as po r antiguas que s ean.
B OTI QUI NES H OMEOP TI COS
d esd e el nfimo precio d e tre s pes o s ,
co n su co rres po nd iente libro .
CONSULTAS TODOS LOS DAS
de 9 12 de la maana, y de 3 6 de
l a tarde.
Chvez y C.
a
J. , T ompeate 5.
Esparza Anastasi o, 2.
a
Pi l aseca 2.
F l ores F ranci sco, 1.
a
S. Cosme 30.
F r as Agust n, 1.
a
Aveni da de l a Paz 7.
G arca Agust n, 4.
a
Lerdo 41.
G azano Amado, 2.
a
Sta. Catarina 11.
G mez T agl e Isidoro, S. Hi pl i t o.
G onzl ez Sucesores J ., 5 de Mayo 17.
G uerra Antoni o H. , Berdeja 13.
G udio Lui s, Puent e Curtidores 1.
G uerrero F l orenti no, P. S. Pedro y S. Pabl o 510
G uevara y S. Martn Jess, 1.
a
Indi o T ri ste.
Hernndez y H. Eul al i o, Zapateros 4.
Hernndez Juan, D on T oribio 9.
Hernndez y Cueva, S. Juan de D i os 3.
Hi sl er J. , S. Jos el Real y 5 de Mayo.
Hospi t al de Jess, Bajos del Hospi t al .
Iriarte Manuel , 1.
a
Amargura 6.
Juregui Manuel , Col i seo Nuevo 4.
Ji mnez Jess, D on T oribio 1.
Kaska F ranci sco, Esp ri t u Santo 1 '/
Kentzl er Emi l i o, 1.
a
S. F ranci sco 13.
Lazo de l a Vega J. M. , 3.
a
Reloj 12.
Lorenz G uillermo, Pal ma 13.
Lozano y Hermano, Pat oni 4.
Luna y D rusi na F . , Sep. Sto. D omi ngo 10
3
/ v
Martnez A. , 2.
a
Verni ca 9 Va-
Martnez Val ades M., 1.
a
Ancha 1
i
/ i .
Monterrubio T oms, Pl az.
a
Sal to Agua 1816.
Moral es J o s M. , Canoa y 1.
a
del F act or.
Navar r o F ranci s co, Real St a. Ana 13.
Nor i e ga J u a n N. , 2.
a
Ri bera S. Cosme 3836.
Nor e a Raf ae l , 2.
a
I ndi o T r i s t e 1.
O campo y G ayn, 2.
a
S. F r anc i s c o 5.
O at e Rai mundo, Pu e n t e del F i erro 9.
O ropeza M. , 1.
a
Lerdo 1314.
O rt ega y Es pi nos a Ani cet o, 2.
a
Rel oj 4.
O rt i z Hi j os I gnaci o, 7.
a
G uerrero 92.
O sorno I s mael , Ri v e r o y Ave ni da Paz .
Pr amo Range l , 3.
a
del Ras t r o 7.
Pa t i o Carl os M. , Pu e n t e Zacat e y Vi l l ami l .
Pa t i o Carl os M. , Pu e n t e St a. Mar a 4.
Pa t i o F ranci s co, S. Andrs 7 V-
Pa t i o G uadal upe, Cant ari t os 5.
Prez Sucesores, 1.
a
de S. Cosme 30.
Prez Jenaro, S. J ua n de D i o s 3.
P r e z Rodr gue z Je s s , Mar scal a 1.
Po nc e Lui s , 2.
a
Lerdo 21.
Po nc e Mat eo, Re al de Sant a Ana 7.
Po nc e D r. L. R. , Cal zada St a Mar a 1530.
Pr ado Ramn, 2.
a
Sto. D omi ngo 912.
Re v i l l a Raf ae l , 2.
a
St a. Mar a de l a R. 9.
Re n t Sant i ago, 1.
a
Verni ca 3.
R o de l a Loza Maxi mi no, 1.
a
Merced 26.
R o de l a Loz a L. , Hos pi c i o S. Ni col s 14.
R o de l a Lo z a Mi guel , Pue nt e de l a Merced 4.
R o de l a Loza Raf ae l , 1.
a
Merced 21.
Ri v a Raf ae l , 2.
a
St a. Cat ari na 4.
B O T I C A
DE
Severiano Prez Sue.
s
1.
a
Ri be ra de San Co s me, n.30
M X I C O , D . F.
Pro fe s o r: RI CARDO PREZ
CASA ESTAB LECI DA EN 4870
Rodr gue z T oms , Re j as Bal vane r a 5.
Ro m n Manue l , 2.
a
G uerrero 41.
Romero Jos M.
a
, Pue nt e Curt i dores 1.
Snchez G mez Juan, 5.
a
Mi na 1.
Snchez Manuel , Port acoel i 13.
Schmi t z y C.
a
A. , Ho s pi t a l Re a l 2.
Seni s s on G ui l l ermo, 2.
a
Aduana Vi ej a 8.
Sol rzano y Ar r i aga F ranci sco, Santa Clara 9,
Sori ano Be ni t o F . , 2.
a
T ezont l al e 5.
Sot ura C., S. Hi p l i t o 40.
T aj onar Je s s , D on T ori bi o 9.
T api a Re f ugi o, Es t .
a
S. Lorenzo 7.
T i rado Es t eban, 2.
a
Anc ha 3 y 4.
T oro Cos me del , J o y a 3.
BO T ICA DE SANT A CLARA
Pro fe s o r: F . So l r z a no y Ar r i a g a
Mi e mbr o de l a aSoc i e dad F a r ma c u t i c a Me xi c ana
y de l a So c i e da d c i e nt f i c a Ant oni o Al z at e
CALLE SANTA CLARA, n. 9 (frente al callejn del mismo nombre)
MXICO , D . F .
El establecimiento de farmacia ms cntrico d e la capital, muy acre-
d itad o y reco mend ad o po r lo s principales mdico s, po r la pureza de
sus medicinas y po r s u servicio exacto y cuid ad o so .
En esta casa se encuentran los medicamentos modernos!!
Es pecialid ad en la preparacin d e e xtracto s fluidos.
I mpo rtacin d irecta d e Euro pa y d e lo s Es tad o s Unid o s .
Jeringas, termmetros, sondas, esponjas, etc.
Curaciones antispticas. Perfumera fina.
O xigeno puro toda hora.
825
C
a
B abeoek y Wileox
P RO TO CO L IZADAEN L AREP BL ICA MEXICAN A
L O N D R E S N U E V A Y O R k O P A R S
D . F .
CALD ERAS EXPLO SIBLES D E SEG URID AD
d e acero d ulce forja-do
Tenemos
ms de!8.000 caballos
ile nerza en la_
[Replica de lxico,
pe ofrecemos
de
REF ERENCI AS
econom a decoiMstle
verde
LENA CARBO N
de cualquier clase
Ti p o e s p e c i a l de TAMBO R y DO MO t r a n s v e r s a l e s
P A R A MI NA S Y CO NDUCCI N E N L O M O D E M U L A S
EJST SECCI ONES Y BUXjTOS
cuya pieza ms pesada no excede de 135 kilogramos
D ESPACHO : 7, Avenida Jurez, 7
APARTADO POSTAL: 416 D IRECCIN T ELEG RF I CA: BABG O CK
M X I C O D . f.
CAMI S ER A E S P E C I A L ^
francisco Sampero
2.' calle de Plateros, nm. 8, entresuelo. - Mxico D . F .
NICA CASA EN ESTA CAPI TAnS^AJ ^TRAB AJ O FINO DE CAMISERA
Cami s as , c ami s e t as , c al z onc i l l os , e ue l l o s y puo s s obr e me di da
~ para caballeros y nios.
Precios equitativos Sus trabajos fueron premiados en varias exposiciones
GRAN FABRICA DE CUELLOS Y PUOS POSTIZOS CALIDAD EXTRA
CA RT N ( F B RI CA S DE )
Compaa Cartonera Mexi cana S. A. , gerent e
Manuel Agui l ar, Puent e Q uebrado 29.
CA J A S DE H I E RRO PA RA CA UDA L ES
Mosler, Bowen y Cook Sucesor, 2.
a
S. Francisco
esquina Vergara, Cajas Mosler, l as ms
acredi tadas en l a Repbl i ca. (V. l a pg. 757.)
Sommer, Hermann y C.
a
, Pal ma 4.
CA J O NES DE RO PA
(Vase Artculos para ropa)
CA L DERA S DE V A PO R
Babcock y Wi l cox, Londres, representante en
Mxico Ing. J. Pereira, Avenida Jurez 7.
CAMAS DE H I E RRO Y L A T N ( F B RI CA S DE )
But t s E. , Bal deras 7 '/s,
Chiara Pas cual de, O rtega 84.
G uerrero M. , Puest o Nuevo 10.
Martorano Juan, Port i l l o S. D i ego 15.
Mndez Mi guel , Vi ct ori a 22.
Mestas y C.
a
A. , 2.
a
Monteri l l a 8 y Cerrada
Jes s 9.
Navarro Juan, Arcos Bel em 27.
Shafer C. H. , Puent e S. F ranci sco 1.
T he F erri ter F urni t ure andMat t res Co., Hos-
pi t al Real , esqui na Rebel des 4 '/,.
Val l e Eduardo del, Cerca Sto. D omi ngo 9.
CAMB I O DE MO NEDA (CA SA S DE )
Agui rre, Q ui ntana y C.
a
, 1.
a
S. F ranci sco 12.
Bl och y Hno. E., 1.
a
S. F ranci sco 12.
Bl och y Hi rsch, G ante 2.
Bucardo J. , Callejn Sta. Clara 12.
F ernndez y Caldern F . , 2.
a
S. F ranci sco 14.
G onzl ez y C.
a
Jos F . , 1.
a
S. F ranci sco 13.
Ll aca Agust n, Pal ma 2.
T orre Bl anca Edmundo, 3.
a
Vanegas 4.
T orres Vicente, S. Hi pl i t o 1.
T ovar Amel i o, Carmen 712.
T ri ci o Salvador, 2.
a
D amas 5.
T Jrbina M. , 3.
a
S. Juan 1.
"O ribe T roncoso T . , Puent e Monzn 8.
Val ds G . L. , 2.
a
G uerrero 1322.
Venci s Jos, Puent e Sta. Ana 2.
Verdugo P. , Bajos S. Agust n y Jess.
Victoria Ana, Est .
a
S. Lorenzo y Misericordia.
Vi l l agran Sabino, Port i l l o S. D i ego 17.
Vi veros Jos, Nio Perdi do 2007.
Zi ga Mi guel , 1.
a
Sta. Catari na 5.
B UJ A S EST E RI CA S (Vase Velas.)
CA F S T B I L L A RE S
Coln, Pas eo de l a Reforma.
Concordia, 2.
a
de Plateros y Vergara. (Vase
l a pg. 799.)
El Cazador, Port al Mercaderes y Pl at eros.
Iturbide, 1.
a
S. F ranci sco 13.
La Pai x, calle del Angel .
Maison D ore, 1.
a
cal l e de S. F ranci sco.
Monte Carlos, Col egi o Ni as y 1.
a
I nde pe nd
CA J A S DE CA RT N ( F B RI CA S T A L L E RE S DE )
Al va Ref ugi o, Cazuela 3.
Arel l ano Joaqu n, Jess 2.
Boch Al fredo, Correo Mayor 9.
G abriel Carlos, Arco S. Agus t n 16.
G ross Emi l i o, Rat as 1, al tos.
Heredi a Manuel , 1.
a
G uerrero 19.
Lara Jos, 9.
a
Magnol i a 66.
Pez Raf ael , Manri que 6.
Reyes Andrs, 1.
a
Independenci a 22.
Roa F . , S. F el i pe Neri 6.
T orres J. M. , 2.
a
F act or 4.
Vera y C.
a
A. , Vi ct ori a 34.
827
GRAN CARRO CERA BAL DERAS
Avenida Balderas, 12 M X I C O , D. F. T e l f o n o 934
Mximo Lpez O rnilla
Compra y venta de
coches nuevo s y as ad o s .
Reparacin de to da
' el ase de earrnajes .
Alquiler de co ches de
I njo y medio l uj o .-Pe n-
sin d e cabaUos y co m-
pra y venta de lo s mis-
mo s . Se reciben e a-
rrnaj e s en comisin de
venta y se hacen anti -
- cipo s so bre d ichas ve n-
tas . Compra y venta
de semillas, de guarni -
cio nes y de to da clase
de tiles del ramo .
Precio s sin co mpetencia.
Vi s t a d e l a Car r oc e r a Ba l d e r a s
B a l d e r a s , I S
MXICO , D. F.
CA MI SER A S ( F B RI CA S Y DESPA CH O S)
Argumosa Hnos. , Puent e Esp ri tu Santo 1.
Armendri z y Man, Hospi t al Real 7.
Art eaga Jos M.
a
, Manrique 5.
Bl ock Luci ano, 1.
a
S. F ranci sco, esq.
a
G ante.
Carri l es M., Ref ugi o 7.
Coblentz Si l vano, Pal ma 11.
Chauvet yC.
a
Max, l .
a
Mont eri l l a y S. Bernardo
D ressmat i ng Mi l l i nery, 2.
a
D ol ores 1.
F ernndez Hnos. J. M. , Col i seo Vi ejo 6.
F rank y C.
a
Sucesores, 1.
a
Sto. D omi ngo y
D oncel es.
G ambino M., 1.
a
S. F ranci sco 7.
G onzl ez Joaqu n, Sepul cros Sto. D omi ngo 8.
Lasti re Jos, 1.
a
de Soto 2.
Levy, Mndez y C.
a
, Callejn de Nava, fbrica
El G allo.
Marnat Paul , 2.
a
de Pl at eros 2.
Maurel Hnos. 1.
a
Sto. D omi ngo 2.
Meyer C. y J. , 2.
a
S. F ranci sco 12.
Moral es G ui l l ermo, Arco S. Agust n 16.
Niebla y C.
a
J. , Coliseo Nuevo 14.
Pal aci o de Hierro, S. A., S. Bernardo esquina
Callejuela.
Prado M. , Puent e Esp ri t u Santo y Ref ugi o.
Roi g Santos, T l apal eros 5.
Rouco y Zarauza, Ref ugi o 18.
Reynaud y C.
a
A. , O eampo 3.
Sampedro F . , 2.
a
Plateros 8.
Santos y F ernndez, La Rambl a, T l apal eros
20, y La Importadora, Ref ugi o 14.
Signoret, Honorat y C.
a
, Capuchinas y 2.
a
Mon-
terilla.
CA MI SETA S (Vase Gneros de punto)
CANTI NAS ( Vase Restaurants y Cantinas)
CA RB N Y CO K E ( Vase Combustibles)
CA RRO CER A S
Al mazn Pedro, T opacio 1.
Csar Eul ogi o, 5.
a
Soto 46.
Elcoro Lpez y C.
a
, Arco S. Agus t n 16.
F rey G ., 3.
a
Ancha 1843.
Landa y C.
a
Sucesores, Cnauhtemotzi n 12.
Leal Angel a, Puent e T ezontl al e 10.
Lpez O rnilla Mximo, Balderas 12.
Martel F el i pe, 1.
a
Ch qni hui teras 1413.
Nava F el i pe, Puent e S. Sebastin 4.
Pez Alberto, Carrocera Francesa, Puente de
Alvarado 4. (Vase l a pg. 795.)
Pri et o Hi jos Agust n, 1.
a
Mina 5.
Rosi l l o Ref ugi o, S. Mi guel 10.
Snchez Eul ogi o, 7.
a
Zarco 2125.
Snchez F ., Cal zada G . C. F l ori do 2210.
Snchez F ranci sco, Nopal i t o 4.
Segura F el i ci ano, 2.
a
Manzanares 7.
Vent Andrs, Verdes 17, Aveni da Madrid 345.
Wi l son Hugo, Paseo Nnevo 627.
Wi l son y C.
a
T oms H. , Aveni da Jurez 3.
CA RRUA J ES PI NO S ( F B RI CA S T V ENT A DE )
Bocfeer y C.
a
Roberto, Puent e Esp ri tu Santo 4.
Somer, Hurmann y C.
a
, 1.
a
Independencia 76.
Wal ker Samuel W. , Aven.
a
Jurez y Bal deras.
CA RRUA J E S DE A L QUI L ER
Mndez Hi l ari o, 10.
a
Humbol dt 2718.
Morales Ni canor, Vi ct ori a 15.
O rdez Ansel mo, 2.
a
Sal to del Agua 39.
Parco Marcelino, 2.
a
Venegas 10.
R os F ranci sco, 12.
a
Humbol dt 9.
Roves y C.
a
, Nuevo Mxico.
CEPI L L O S ( F B RI CA S DE )
Mart nez y C.
a
Ap. , 5.
a
Moctezuma 63.
Mart nez y O rtega, 2.
a
Magnol i a 64.
Mendizbal y C.
a
, 4.
a
del Pi no 15.
O rtega U. , Puent e del Zacate 3.
CERER A S ( F B RI CA S Y DESPA CH O S)
Avi l ar y C.
a
Jos, Por t ac e l i 39 y 40.
Avi l a D olores, Jard n Morelos 18.
Cabrera Maxi mi ano, Puente Lea 5.
Contreras y C.
a
Juan de M., Corazn de Jess
5, y 1.
a
de l a Merced y Bal vanera.
Corbera Antoni o R. , S. Jos el Real 2.
Checa Raf ael , Pl azuel a del Carmen 7.
Espi nosa F el i pe, Soledad de Sta. Cruz 8.
G mez A. , 3.
a
del Rast ro 6.
G mez Li gero Ignaci o, Rejas Bal vanera 4.
G -uzmn F rancisco, 1.
a
de l a Merced 4.
Hernndez F el ci tos, 2.
a
Aduana Vieja 13.
Hi dal go Antoni o, 1.
a
de l a Merced 17.
Hi dal go Antoni a, 1.
a
de l a Merced 2.
Hi dal go F ranci sco, Puent e Sto. D omi ngo 5.
I t a Carmen de, Callejn Sta. Clara 10.
Len F ranci sco, Rejas Bal vanera 8.
Mndez H. , Camarones 16.
Nuevo Soledad, 2.
a
Sto. D omi ngo 7.
O sorio Ignaci o, Est ampa de l a Merced 5.
O sorio J. B. , Pl aza del Volador 32 y 33.
Ram rez F ranci sco, Escal eri l l as 13.
Rel i o Indalecio R. , 2.
a
Sto. D omi ngo 5.
Sal ot J. , S. Juan de D i os 4.
T Jribe F ranci sco H. , Puent e Sto. D omi ngo 5.
T Jrrutia Manuel , Callejn Sta. Clara 14.
Wi l l y Baumer, 2.
a
Ribera S. Cosme 27 >/,.
CERI L L A S F O SF RI CA S ( F B RI CA S Y DESPA CH O S)
Agui l ar y C.
a
L. , Ignaci o Hernndez 4.
Al barrn J. , Pl aza Volador 20 y 21.
Al cal de F ranci sco, Sta. MaraJ18.
Ampudia y C.
a
Sucesores, T ezontl al e 5.
Campos R. , 2.
a
Sto. D omi ngo 10.
Cinca y Sal vaos, Lecumberri 3.
C.
a
Industri al de f sf . , 4.
a
del Pi no 15 y 15
D az Caldern M. , 2.
a
Sta. Catari na 4.
G utirrez y C.
a
F rancisco, Ni o Perdi do 16.
Mendizbal Sebasti n, 4.
a
F l ores 6.
Molfe y Hernndez P. , Moras y Sepulcros Santo
D omi ngo.
Montano Jess, Tacuba 3. (Vase l a pg. 793).
Pont n Hermanos, Pl azuel a Sta. Brbara.
CERV EZA ( F B RI CA S Y DESPA CH O S PO R MA Y O R)
Compaa Cervecera T ol uca y Mxico, fbrica
en Toluca. Despacho: Rinconada de S. Die-
go 11 y 12. (Vase l a pg. 311.)
Compaa Cervecera La Cruz Bl anca, fbri-
ca Calzada de S. Antoni o Abad 3232.
La Cruz Blanca (S. A. ) G erente Enri que
Meng, Santander (Espaa). (Vase-pend. B.)
Martnez y C.
a
, Angel y S. Agustn, despacho
de la cerveza Cuauhtemoc, fbri ca en Mon-
terrey.
F redenhagen y C.
a
Carlos, Cervecera Rancho
del Chopo, Colonia Sta. Mara de l a Ribera.
CI GA RRI L L O S ( F B RI CA DE )
Ampudi a Sucesores, 2.
a
Puent e Blanco. 3.
El Buen T ono S. A. , Pl aza S. Juan 218.
Mungui a hi jos Sue. Pedro, 2.
a
Merced 7.
Muuzuri y C.
a
, T acuba y Sto. D omi ngo.
Nori ega Sucesores, S. Ant oni o Abad 2.
CI GA RRO S PURO S ( F B RI CA S Y DESPA CH O S)
Avendao Raf ael , 1.
a
Ave.
a
Paz 22.
Chri stl i eb y Rubke, 2.
a
Monteri l l a 9.
Hernndez Bernardi no, Paj ari t os 5.
Mart nez y C.
a
, Angel y S. Agust n.
Romano Pedro, Al f aro 11.
CI GA RRE R A S ( A L PO R MENO R)
Angel es Emi l i o, Al hndi ga 5.
Ang Jos, Vergara 17.
Camargo G abriel, 1.
a
Rast ro 6.
Lavanderos Porfiria, Puent e Merced 6.
Laguna Beni to, 1.
a
Independenci a 4.
Bl och Luci ano, 1.
a
S. F ranci sco 14.
Campos Contreras R. , 2.
a
Sto. D omi ngo 10.
Cano y C.
a
Abraham, D . Juan Manuel 17.
F ortuo F ranci sco, 2.
a
S. F ranci sco 4.
G onzlez Jos F . , 1.
a
S. F rancisco 14.
Hoyos Segundo, Coliseo Nuevo 11.
Len y C.
a
Mi guel A. , Meleros 81.
Micn Jul i o, 2.
a
Pl at eros 8.
Molfe Pedro, Sep. Sto. D omi ngo y Moras.
Reyes Hermenegi l do, 4.
a
Aven.
a
Al l ende 1.
Sal ot Jos, S. Juan de D ios 4.'j
Vega Balbino de l a, Puent e T ezontl al e 4 y 5.
Zapata A. V. , Coliseo Vi ejo 11.
CO GNAC (vase Vinos y Cognacs)
CO L A ( F B RI CA S DE )
Cundor F rancisco B. , Puent e G aravi to.
F i gueroa Jess, Pl az.
a
Sta. Cruz Acatl n]12.
i G uzmn J. , Puent e G aravi to 6.
Knhundrof T ., Prol ongaci n de Chilpa. i
Rosa G . B. de la, Pl azuel a Sto. T oms 12.
Ros as C., Pl azuel a Pacheco 3.
T orres Lui s, 3.
a
Sto. T oms 1432.
Vi l l a Lui s, Pradera 7.
CO L CH O NER A S (vase Tapiceras)
CO L EGI O S PA RT I CUL A RE S
Al cantar Bernab, S. Pabl o 5.
Andrade Armanda, Seminario 4.
Apont e Mara de l a Luz, 7.
a
Soto 2131.
Araoz Joaqu n, Concepcin 10.
Arce Luz, Montn 5.
Arce Mara, Montn 5.
Arri aga Luz, Acequi a 20.
Art i aga Ceferino, Callejn del Arbol 9.
Barrera D ol ores, S. Hi pl i t o 10.
Carrera Sal usti ano, 2.
a
Ri b. S. Cosme 17.
Casti l l o Carmen, 5.
a
del Pi no 2705.
Casti l l o Ramona, l. er Callejn Ri vero 535.
Cea Pedro, Buena Muerte 4.
Cea Sabi na, 3.
a
Rast ro 1226.
Cejudo Josefa, 4.
a
Ave.
a
de l a Paz 3913.
Cervantes Carolina, 4.
a
Humbol dt 1111.
Col egi o Sal esi ano, Colonia Sta. Julia (vase l a
pg. 775).
D ambourgs Berta, Vergara 10.
D aroson G . E. , Ave.
a
Morel os 415.
D ehesa Enri queta, Puent e Bl anqui l l o 5.
D nrn F ernando, Chavarria 10.
F eri a Albino, 4.
a
Col oni a 2817.
F ernndez de l a Pea Li di a, Chi qui s 3.
F onrni er Adri n, 2.
a
S. Lorenzo 12.
G onzlez Aurel i a, Chap. Montserrat 14.
G uerrero Rosa, 4.
a
Zarco 34.
G uevara Bi bi ano, Seminario 9.
G uti rrez Ant oni o, S. Hdefonso 8.
G utirrez Macaria, S. Mi guel 9.
G ramei x Lui s, 2.
a
Bal deras 1.
Inst i t ut o Cientfico, 2.
a
Ri bera S. Cosme 17.
Inst i t ut o Coln, Aveni da Jurez 11.
Inst i t ut o Hi spano Ingl s, 2.
a
Coln 7.
Laf enet re Berta, Sta. Isabel 8.
Lazcano Loreto, 1.
a
Sant si ma 6.
Lecuona Adol fo, 2.
a
Salto del Agua 83.
Loretto Brbara, 1.
a
Mesones 9.
1
Lozano Margarita, Parque del Conde 4.
Marqus D ol ores, Sapo 22.
Meza Crlos, T rapana 14 '/,.
Montes de O ca Mi guel , Si ete Pr nci pes 1.
Navarro Corts Emilio, 1.
a
Pi l aseca 10.
O l agu G ermn, Arcos Bel em 11.
O rihuela F aust o, 4.
a
Pi no 3.
O rozco Ri t a, 5.
a
Zarco 1701.
Ram rez Luz, 2.
a
Soto 1.
Rayo Emi l i o del, Cerca S. Lorenzo 74.
Rechi Carmen, Pt e. Esqu vel es 1913.
Re ye s Rosa, Arcos S. Agus t n 3.
\ Ri anci Enri queta, Bal vanera 18.
R os Josefa, C. de l a D anza 3.
Robl es Mariana, 3.
a
Rast ro 2.
Rodr guez T eresa, S. F el i pe Neri 6.
Rui z Emilio, Jard n G urrero 6.
Sal i nas y Ri vera Rafael , Rejas Concepcin 2 '/t
(vase l a pg. 781).
Soto T oribio, Corpus Chri sti 11.
Servi n Enrique, Instituto Catlico, 3.
a
del Ras-
tro 8 ( vase l a pg. 779).
Zayas Manuel , 1.
a
S. Lorenzo 3.
CO MB USTI B L ES
CDepsitos por mayor de lea, carbn y coke)
Arroyo Mora y Hno. F el i pe, Venegas 9.
Basurto Pabl o, 2.
a
Magnol i a 10.
C.
a
de Carbn de Coahuila, Plaz.
a
G uardiola 12.
D esverni ne y C.
a
, 1.
a
S. F ranci sco 12.
F oss y C.
a
J. B. , G ante 2.
Hassam y Moreno, 1
a
D amas 5.
Morelos F el i ci ano M., Calzada de l a Vi ga 5.
Negrete y C.
a
, 1.
a
S. Francisco 12.
O ss y Hnos. F ranci sco, Escal eri l l as 7.
Si ci l i a yC.
a
M., 3.
a
Sta. Mara de l aRi beral 224
Ugart e y C.
a
Simn, 3.
a
Revi l l agi gedo 1.
CO MI SI O NI STA S
Abau G uillermo, 3.
a
Bucarel i 1214.
Acosta A. , Berdeja 4.
Adal i d Joaqu n, Encarnaci n 2.
Negrete y C
a
Apartado postal 656 Telfono 463
i .
a
calle de San Francis co , n. 12
-MX I CO D. F.
Age nci a d e carbn d e pi e d ra y co ke .
Es tuf as para co ci nar y Cal e ntad o re s
para apo s e nto s .
Ce me nto y Pi nturi na.
Co mbus ti bl e d e pate nte e n pane s .
Ti nas , L avamano s , Co mune s y o tro s
acce s o ri o s y e f e cto s d e pl o me r a.
Gran s urti d o d e ute ns i l i o s d e co ci na.
Re f ri ge rad o re s , e tc., e tc.
Comisionista
j Representante ele casas extranjeras
X 2 X X CO B, F,
2.
a
calle de las Damas, n. 6 Apartad o po s tal 887
TELFONO 414
Compras y ventas en comisin
dentro y fuera del pas
ESPECIALID AD EN SEMILLAS
Y EN TODOS LOS PRODUCTOS NACI ONALES
Exportaciones
Importaciones
(V a s e p g. 8 0 8 )
DI RECTO RI O DEL DI STRI TO FEDERA L
San F elipe Neri, 21
M X I C O ID . U
1
.
Comisiones en general,
Agoyt i a G audencio, Parados 13.
Agramont e C. H. M., G ante 11.
Agui l ar Enri que, Estanco de Hombres 3.
Agui l oche Pabl o, Concepcin 5.
Al varez y G uti rrez, D . Juan Manuel 4.
Al cntara L, Len 8.
Al va Ref ngi o, Monzn 9.
Al amn Raf ael , 2.
a
Mesones 3.
Al as Manuel, 3.
a
del Rast ro 9.
Alatorre Ignaci o, 1.
a
Naranjo 1.
Al cocer Segundo G ., Si ete Pr nci pes 14.
Al onso y Hno. Pedro, 1.
a
Vanegas 4
Al onso Hoyos Ricardo, Nahuat l at o 11.
Al varez Lui s , 5.
a
Moctezuma 58.
Al varez F . , 4.
a
Aveni da Al l ende 23.
Al varez F el i ci ano, 2.
a
Verni ca y T eresi tas.
Amezcua Mi guel , Sta. Mara 20.
Ampudi a Ramn, Puent e del Carmen 9.
Anda Ernesto, Escal eri l l as 13.
Araiza F l avi ano, 1.
a
Rel oj 1.
Araoz Joaqu n J. , Medinas 24.
Arena Beni to, S. Bernardo 3.
Aragn D onat o, Santa Ins 4.
Arcaraz Manuel , Cadena 3.
Ari sti Carlos, 1.
a
Mesones 25.
Armi da F ranci sco, Centro Mercantil 1 . piso.
Bal ke Jul i o, G ante 420.
Banni st er Juan, Callejn Sta. Clara 9.
Baranda Ensebi o, 3 . "O rden S. Agust n 1.
Barrios y Murga, S. Agus t n 2.
Basagoi t i Lpez Andrs, S. Bernardo 4.
Basagoi t i y Al varez, D on Juan Manuel 4.
Basai l Rodol fo, 1.
a
Chopo 22.
Bassoco Jul i n de, S. Felipe Neri 21,
Bat emann Ricardo, S. Juan de Let rn 13.
Bayonne E. , 1.
a
S. F ranci sco 4.
Benet y Hno. L. , Acequi a 4.
Bergner Pabl o, Cadena 3.
Bl och Mauricio, D . Juan Manuel 4.
Bol l meyer O thn, S. Bernardo 12.
Bonnecaze F . , Capuchi nas 6.
Booth Carlos, Cadena 15.
Bornemann Agust n, D . Juan Manuel 11.
Boyer Raymond, Arco S. Agus t n 6.
Boyssel l e Enrique, 2.
a
Damas 6.
Braschi Vctor Manuel , G ante 14.
Bri ggs R. E. , G ante 8.
Brieva G regorio, 3.er O rden S. Agus t n 4.
Brookman y C.
a
G ui l l ermo, O rtega 28.
Burr y C.
a
F . , Callejn Sta. Clara 12.
Camus Hnos. , Bal vanera 16.
Capetillo Ignaci o, 1.
a
Rel oj 5.
Carregl i a Juan, T ibnrcio 5.
Caso Antoni o, Jess 3,
Castromn Wencesl ao, O lmedo 11.
Castaeda T el esforo, Bajos S. Agust n 5.
Cobian F eliciano, T i bnrci o 21.
Collada R. , S. Bernardo 2 /2.
COGNAC Y VINOS FINOS
E N B A R R I L E S X B O T E L L A S
CH RISTUEB & RBKE, CO MISIO N ISTAS
2.a de la Monterilla, n.o 9. Apartado 58. MXICO
AG ENT ES G ENERALES D E LA
C O M P A A M A G D E B U R G U E S A
d e Se garo s e o ai ra I a@eai
REPRESENTA NTES
D E
f b r i c a s g u r opeas
Magdeburger Fenerversielunwigs
* * * Ge s e l l s chaft * * *
ESTABL ECIDAEL AO 1844

A ge nte s d e l a
MAL A IMPERTAL AL EMANA
REPRESENTANTES
de los seo res
F O RST F ILS &
NI COS REPRESENTANTES d e la fbri ca d e co lo res d e ani l i na
A c t i en G e s e l l s c h a f t f r A ni l i n F a b r i k a t i o n
BERLIN
De ps i to d e to d a cl as e d e co l o re s d e ani l i nas y d e art cul o s y
pre paraci o ne s para fo tgrafo s
999999999999999999*999
Re pr e s e ntante s
D E LO S SEO RES
BALSAY P VERACRUZ
9999999999999999999999
F B R I C A D E P UR O S
L a P r u e b a
DI RECTO RI O DEL DI STRI TO FEDERAL 833
Cornejo E. , Empredradi l l o 9.
Corro Vi cente, Acequi a 4.
Coussi rat y Corts, O rtega 27.
Cuevas Eduardo, Callejn Sta. Clara 12.
Christlieb y Rbke, 2.
a
Monterilla 9.
D al hans Edmundo, Al faro 4.
D el mot t e Angel , Puent e S. F ranci sco 14.
D az Conti Enri que, O rtega 28.
D osai Jos, 1.
a
S. Ramn 13.
D osai y C.
a
F ernando, S. Agust n 18.
D osse Juan, Jess 7.
D ubl an Joaqu n, Sta. Clara 14.
D urn Armas Jess, 1.
a
Mesones 20.
D ut our E. , S. Agus t n 8-
Escurdi a Hnos. , Bal vanera 5.
F abregat y C.
a
, Ortega 19.
F ernndez F ructuoso, Ref ugi o 7.
F ernndez Jenaro R. , O rtega 28.
F ernndez Cobian F el i ci ano, 2.
a
S. F ranci sco 1.
F ernndez J. , Cerbatana 9.
F ernndez Ramn, D . Juan Manuel 16.
F i gueroa Isauro A. , Alfaro 10.
F ort n J. , D . Juan Manuel 9.
F os s y C.
a
J. B. , G ante 2.
F raga F ranci sco, 1.
a
Aduana Vieja 8.
F rade y C.
a
Jos, Puent e Sta. Ana 1.
F rankf el d Hugo, S. Agust n 13.
F ri edenbei mer S. J. , Banco Hi potecari o 3 piso
F uent e Parres Juan de la, Escl avo 9.
W w w W w w w w w W w W w w
FA B R E G A T Y C O M P A A
Calle de Ortega, n. 19
Apartado 790 T elfono 550
3 0 0
Comisionistas
Importadores
CO MISIO N ISTA
C a l l e de A l f a r o , i i m . I O. Ap a r t a d o 0 7 3
M X I C O
Ropa, abarrotes y artculos del pas constantemente en existencia.
Cafde Oaxacay Crdoba, y arroz de J ojutlay de las villas.
nico depsito de mantas de las fbricas de Oaxaca, y extensos mues-
trarios de los artefactos y artculos de la| mismaciudad, y de Lyon,
Celaya y Tehuacn.
REPRESENTACIN de casas de los Estados Unidos, Barcelona y otras pla-
zas extranjeras.
EN COMISIN parasu venta, buenos minerales de oro y plata del E. de
Oaxaca.
El Sr. Isauro A. F igueroa lleva de trabajar
como comisionista en esta plaza doce aos.
E
Richter y Sendel
m T W T S T W R T S S
CENT RO MERCANTI L , De s pacho , nm. 21
M X I C O D . F .
CAB LE: T o wn l e y A. B . C.CO DE, 4
t h
d i t i o n S t a n d t ' s H u n d i o s
ESCRI T O RI O DE L O S SRES. RI CH T E R Y SE NDE L
Re pre s e ntamo s i mpo rtante s cas as d e Euro pa y d e l o s Es tad o s Unid o s , co mo l as d e
Er ns t W. Spa nn Suc s . , de Ha mbur g o ; F r e de r i k Hut h & C, de Lo ndr e s ; Mar kt & C
Li mi t e d, de Nu e v a 7 o r k; Sa ms o n & Unna, de D unde e ; y vari as o tras . So mo s age nte s d e
la f amo s a agua mi ne ral APO LLI NARI S , la re i na d e l as aguas d e me s a.H ace mo s co ns i d e -
rabl e s ne go ci o s e n S ACO S D E T UT E para ce re al e s , hari nas , mi ne ral e s , e tc. Te ne mo s
co ns tante me nte e xi s te nci as d e Vi n o s de l Rh i n y d e l a Mo s e l a , d e l co no cid o co s e che ro
J. W. Me us c he l s enr. , de Bnc hbr nnn, as co mo d e vi no s de Bur de o s , d e lo s Sr e s . Bi r k e -
dal , Ha r t ma n n & C, y d e c o g n a c d e Ha r t ma nn fils f r r e s . Ya co no ce n nue s tro s ami go s
la bue na cal i d ad d e e s to s vi no s y d e l O po rto , mo s cate l , whys ky, e tc., que ve nd e mo s .
A l o s fabri cante s d e ci garro s l e s re co me nd amo s P a p e l Ca t a l n bl anco , o ro z uz , tri go
cho rri to , be rro , e tc., y bo bi na s e n to d o s co l o re s y d i me ns i o ne s , d e lo s Sre s . Suc s , de J. Ri -
pol l , B arce l o na.
Z R , i c h . t e r y S e x i d e l
F uent e Sucesores S. de l a, Capuchinas 11.
F uent es Vargas J. , T iburcio 7.
G arcs Vctor Mi guel , 5 de Mayo 20.
G arca G umersindo, Acequi a 23.
G arca Joaqu n, Chi qui s 7.
G arca F ernndez Jos M., T iburcio 11.
G arca Poni ent e Lui s, D oncel es 9.
G arca y C.
a
Raf ael , Agui l a 13.
G arca y Vegambre, T iburcio 5.
G ardida Miguel, Escal eri l l as 16.
G erhart Ernesto, Pl azuel a Sant i ago 1.
G onzlez F ranci sco M., S. Bernardo 3.
G onzlez Medina Jess, Prof esa 2.
G onzlez y Sal as, Arco S. Agust n 12 y 13.
G orospe Pedro M., Sta. T eresa 12.
G orosti zaga y C.
a
, S. Bernardo 3.
G rimberger Rodol fo, Callejn E. Santo 11.
G rimwood y C.
a
A., Capuchi nas 8.
G risamore C. W. , Zul e t al 2.
G uerra Agust n, Sapo 8 '/2.
G uerrero Adol fo, Jess 6.
G uti rrez Mi guel M., Cadena 18.
G utirrez y C.
a
Sucesores, 2.
a
Monteri l l a 6.
Hami l t on Macnee y Robertson, G ante 10.
Has t i ngs R., San Juan de Let rn 5
3
/k.
Henkel , Hi jos, Viuda de, S. Jos el Real 16.
Herrmann y Naht, S. Jos el Real 17.
Hernndez M., Puert af al sa Sto. D omi ngo 2.
Herrarte Cecilio, O rtega 22.
Herrero Bal domero, 1.
a
Peral vi l l o 11.
Hevert t G eorge H. , Hospi t al Real 3.
Hi rschberg Carlos, S. Agust n 14.
It uart e Jos F el i pe, 1.
a
Independenci a 6.
Iturbe Manuel F el i pe, S. Bernardo 10.
Jacques P. F . , Capuchi nas 14.
Jal n y Mui z, 3.er O rden S. Agus t n 4.
Juregui G uillermo, 1.
a
Aduana Vi eja 2.
Jennes y C.
a
, D . Juan Manuel 6.
Jercoz Pabl o, Bajos S. Agust n 5.
Ji mnez Al fredo A. , T iburcio 14.
Arco San Agnsto, ii. 4 Apartado 754
CO MISIO NIST AS
MEXICO
^TTTTTTY TTTTTTY TTTTTTTTT^
Ji mnez Jos, Sta. T eresa 3.
Ji mnez y C.
a
Juan P. , i d. '
Ji mnez y Mata, Sta. Ins 6.
Juanbel z y C.
a
S. de, 3.er O rden S. Agus t n 2.
Jordn Ri cardo, Angel 4.
Kohl er E. , D . Juan Manuel 17.
Laporte A., Ref ugi o 16.
Larsen y Robalo, O rtega 28.
Lavi e y C.
a
, D . Juan Manuel 13.
Leero y Castro, O rtega 6.
Lebrija Mi guel , Cadena 17.
Leeper y C.
a
E. D . , G ante 402.
Lewi s Cirus B., Puent e S. F rancisco 6.
Lewi s Hi pl i to, Cadena 10.
Li vrel l i Pedro, S. D i ego 5.
Lonergau y de Kruff, G ante 14.
Ll amedo Juan, S. Agust n 15.
Luna F ranci sco, 2.
a
Monteri l l a 5.
Maeda y C.
a
Angel , Al faro 6.
Malgor Martn Suc., D . Juan Manuel 20.
Marquard Hugo, id. 4.
Martnez Aranna J. , S. Agus t n 12.
Martnez F austi no, Cadena 10.
Martnez Zorrilla M. , Angel 2.
Mauret Juan, Callejn Sta. Clara 10.
Mlbez y Rohmer, S. Agust n 3.
Mndez y C.
a
P. G ., 2.
a
Aduana Vieja 13.
Mndez y Brockmann, O rtega 28.
Mijares y O lalde, Arcos S. Agustn 4.
Mirambell Joaqu n, 2.
a
Sto. D omi ngo 7.
Miranda y C.
a
Jos L. , 1.
a
Pl at eros 2.
Monsanto D . M. , Pt e. S. F ranci sco 6.
Moreno y C.
a
J. , Acequi a 4.
Navarro y Chvez, T i burci o 16.
Nori ega y Hno. Remi gi o, Capuchinas 12.
O 'Brien Hnos. , Cadena 17.
O 'Neill Carlos, Callejn Sta. Clara 4.
O rtega y C.
a
F ranci sco, 2.
a
Rel oj 3.
Pennock W. B. , Escal eri l l as 17.
Prez y C.
a
P. , T iburcio 2.
Prez y Hno. , Pedro, Acequi a 4.
Petterson y C.
a
Axel , Esp ri tu Santo 1.
Presas Leopol do, D . Juan Manuel 17.
Proal Eduardo, S. Agus t n 9.
Ramos Hnos. , Cadena 21.
Ranson Bone y C.
a
, Pt e. S. F rancisco 16.
Ri chter J. T . , Angel 4.
R o F . P. del, Zul et a 9.
Ri chter y Sendel, Centro Mercantil 21.
Ri vas y Cortina, Medi nas 8.
Rodr guez y C.
a
F . , S. Agust n 12.
Rodr guez y C.
a
Cipriano, id. 19.
RSeder F el i pe G ., Pt e. S. F ranci sco 6.
Rol l a A., S. Agus t n 19.
Romano Pedro, Al f aro 12.
Rui z Manuel, 1.
a
D amas 2.
Rui z y Hnos. Ant oni o R. , Lerdo 2.
Sai nt Claire G ore T ., G ante 6.
Samuel Hnos. , S. Agus t n 1.
Salcedo y C.
a
(S. en C.), Capuchinas 5, Aparta-
do 115.
Agentes de Fbricas Extranjeras
Segadoras * Arados disco
T oda cl ase de i mpl ementos para la Agricultura
. - J
m
J K S
^ m m m m m m m
SAL CEDO & C
APARTADO 111
C. GOMEZ PALACI O, Durango
APARTADO 115
Capuchinas, 5. MX I CO D. F.
EMP RESA DEFIERRO GAL V AN IZADO
(SO CI EDAD ANNI MA)
Apartad o 638 Ge r e nt e s C. B . B R I SB I N Te l f o no 298
DE SPA CH O Y F B R I CA : E s qui na A ve ni d a B al d e ras , y I mpr o vi d e nci a
S. F.
Se hace n co ns -
trucci o ne s d e hi e -
rro yme tal .
O bras d e arte en-
l mi na.
Co rni s as , Venta-
nas , Tragal uce s ;,
Tubo s , Te j as , B -
ve d as , A d o r no s ,
e tc.
Tubo s d e l mi na
d e to d as cl as e s .
Canales d e me -
d ia caa y co d o s .
3Pid.an.se d ibujo s y pres upues to s
Schmidt y C.
a
A. , 1.
a
S. F rancisco 14.
Schubert Juan B. , Capuchi nas 12.
Sordo T oms, Bal vanera 11.
T oomer Nunn y C.
a
, G ante 8.
T orre y G utirrez Suc., D . Juan Manuel 21.
Val l , Lpez y C.
a
, Capuchi nas 6.
Vzquez Cirilo, Marscala 11.
Vi l l e Lui s, Coliseo Nuevo 5.
Young Alejando C., G ante 14.
Young G uillermo, id. 11.
Zamo rano yC.
a
J uan, Sta. Isabel 11Va-
Zorrilla y Lpez, Bajos S. Agus t n 1.
CO MPA A S E SPE CI A L E S
C.
a
Bizcochera Mexicana, G erente M. A. P-
rraga, Rancho del Chopo.
C.
a
Internaci onal Mexicana de Mejoras, Ave-
ni da Jurez 3.
C.
a
Mexi cana Refinadora de petrl eo, S. A. ,
Calzado Nonoal co.
C.
a
Abastecedora de mi nas y fundi ci ones de
Mxi co, 1.
a
S. F ranci sco esq.
a
S. J. Let rn.
C.
a
de Construcciones y Prst amos, Centro
Mercanti l , 2. piso.
C.
a
Ibero Ameri cana, 3.
a
Mosqueta 18.
C.
a
Industri al Mexi cana, La Empacadora,
Exconvento de S. Lzaro 4.
C.
a
Agr col a El Pescado (S. A.), Pt e. Antero
Munzuri, D . Juan Manuel 10.
Empresa de Hierro gal vani zado (S. A.), G eren.
C. B. Brisbin, Av.
a
Balderas y 1.
a
Provid. "
C.
a
Agr col a Industri al Colonizadora del T a-
hual i l l o. ]
Socit D ecauvi l l e, S. D i ego J.
Agenci a Mercanti l , 1.
a
S. F ranci sco 12.
T he Carnigie Steel Co. Ld. Representante
Samuel A. Beri nner, 1.
a
S.^F rancisco 8. ]
Empresa del CableSubmarino, 2.
a
S. F ran. 27
Agenci a Lacraud, compra y vent a de cass ,
terrenos, etc. , Callejn Sta. Clara 12/2.
T he Ameri can Ingi neeri ng Co. of Mxico, San
Juan deLetrn.623.
Yucat an Medicine,Co., 3.
a
Independencia 6.
F erri ter F urni t ure Mfg. Co., Rebeldes '/2.
Institucin Mdico-elctrica, D irector tcnico
y G erente D r. C. G arcillan. (V. l a pg. 790.)
C.
a
Industri al manufacturera (S. A. ), Presi -
dente R.^D ond.
Negoci aci n Manufacturera de hierro de Zi-
mapn, G erente Ricardo Honey, 2.
a
Provi -
dencia 824.|
Asociacin para l a renta de azcares del Es-
tado de Morelos, S. Agust n 2. '
CO RREDO RES
Ajuri a Eduardo, Chi qui s 8.
Alfaro Vi cente, Cruz Verde 4.
Andragne Huberto, 2.
a
Monterilla.
Arce Jess, Arco S. Agus t n 16.
Arena Joaqu n, Esp.
a
de l os G al l os 3.
Ari st i Carlos, Capuchi nas 6.
Azpe F ranci sco de P. , id. 8.
Azpe Jul i o, Banco Hi potecari o 2. 14.
Bergui do Carlos A. , Rejas Concepcin 5.
Bermeji l l o Al fredo, 1.
a
G uerrero 6.
Bezabel Pedro, Paeras 4.
Borbol l a Juan, T acuba 15.
Brei er J. , Cadena 3.
Brook H. , G ante 8.
Bust amant e Ni col s, Est . Mujeres 7.
Buzzi Pedro, 1.
a
D el i ci as 7.
Camarena A. , Berdeja 4.
Carrillo Agust n, 2.
a
Manzanares 4'/a.
Cervantes Pedro, 2.
a
Necati tl an 8.
Crdoba Pabl o, Pt e. Q uebrado 11.
Corbera Ant oni o R. , 1.
a
Independencia 4.
Corro Vi cent e, Ci egos 4.
Corts Lui s, Callejn Sta. Ins 12.
D aza T ri ni dad, Berdeja 4.
D osal F ernando, Capuchinas 11.
El gnero Manuel , 3.
a
5 Mayo 168.
Enr quez T oms, S. Andrs 11 (Escuel a).
Escami l l a Al berto, 2.
a
Es t .
a
Regi na 3.
Escandn Jul i n, 1.
a
Callejn S. Antonio 1.
Espaa F orti no, Coajomulco 2.
Espej el Manuel , 1.
a
F resno 5.
Espi nosa Agust n, Real de Sta. Ana 3.
F ernndez Jos, Bosque 1604.
F l ores G onzlez Jos, Coliseo Vi ejo 23.
F orti s Raf ael , Callejn Cruces 19.
F r as Jess, Indi t as 4.
F roger Emi l i o, Zul et a 15.
F uent e Narci so de l a, 1.
a
F resno 1.
G al vn Crescencio, Moras 17.
G arca Manuel , 1.
a
G uerrero 2.
G mez Carlos, 2.
a
Mesones 11.
G mez Camilo, 2.
a
Pi l aseca 6.
G mez G abino, 2.
a
Mesones 16.
G mez Joaqu n, 1.
a
Zarco 105.
G mez Lamadri d Avel i no, 3.
a
Ciprs 8.
G onzl ez Saturni no, Hospi tal Real 6.
G ui cheme G ustavo, 1.
a
del Pi no 2.
G uti rrez J. , 3.
a
Constanci a 1.
G uzmn Al fredo A. , 1.
a
Vi ena 1816.
Haro Agust n, D . Juan Manuel 24.
Hel bl i ng Roberto, Nuevo Mxi co 4.
Hernndez Longi nos, 2.
a
Pensami ent o 8.
Hube F ederi co, Arco S. Agus t n 11.
Ibez Carl os, 1.
a
Av.
a
Paz 8.
Inverson Emilio, Escl avo 10.
I ri goyen Martn, D oncel es 25.
Ji mnez F ranci sco, 5.
a
de Mi na 1.
Jurado O ctavi ano L., 2.
a
de Soto 122.
Labadi e Ri vas Alfredo, 1.
a
D amas 6.
Lat uro Ernesto, Cocheras 15.
Lamadrid Manuel , Hospi tal Real 3.
Lazo F el i pe, Puest o Nuevo 4 y 5.
Lazo Jos, 2.
a
Sta. Catari na 3.
Leal F ranci sco, Rejas Concepcin 4.
Leal Lui s, 3.
a
Peal vi l l o 2.
Maldonado F ranci sco J. , Capuchi nas 8.
Mart nez Bi bi ano, Real Sta. Ana 3.
Mart nez Apol oni o, 3.
a
Humbol dt 39.
Martorano Antoni o, 4.
a
5 Mayo 130.
Mavers Emi l i o, Angel 4.
Mel e Manuel, Semi nari o 3.
Mndez F ort Manuel , Medi nas 1.
Mendoza Sobrino Jos, 1.
a
R. S. Cosme 17.
Mol Juan, S. F el i pe de Jess 2.
Montao Jos M.
a
, S. Jos el Real 20.
Montenegro Ramn, Moras 6.
Morales Benjam n^ 3.
a
Soto 2.
Morel Lui s, Jard n Carlos Pacheco 7 '/a-
Mgica Adol fo, Coliseo Nuevo 408.
Mller Roberto, Capuchi nas 9.
Muri el F ranci sco, T enexpa 9.
Muoz Landero Manuel , 2.
a
Monteri l l a 2.
Navarro Macario, Pt e. T ezont l al e 9.
Nori ega Beni to, Pt e. G uerras 2.
O lmos Jos M.
a
, 5.
a
de Soto 46.
O rtega F ernndez Mariano, Buenamuerte 5.
O rtega y F onseca Mi guel , Medinas 3
O rvaanos Manuel , F l amencos 2.
O rvaanos D osal F ernando, 1.
a
S. Ramn 8.
O rvaanos D osal Ignaci o, Pt e. S. Mi guel 18.
Past or O . Pl ci do, Mirador Al ameda 7
1
/,.
Pazo F ranci sco, Pt a. F al s a Sto. D omi ngo l l ' / j -
Payn Hi l ari o, O rtega 16.
Prez Ant oni o, cal l e Jurez 22.
Prez de Lebri ja Jos, Q uesadas 17.
Prez Rul l Manuel , 2.
a
Manzanares 6.
Poni at owsky Carlos, Cadena 6.
Pul gar Agust n, 3.
a
S. Juan 1609.
Robert Hel bl i ng, 2.
a
R. S. Cosme 3403.
Rojas Lui s, 6.
a
Rel oj 4.
Rosa Manuel de la, S. F el i pe Jess 167s .
Rueda Manuel , 1.
a
Rel oj l ' / s .
Ruef f Marcos, S. Cosme.
Rui z Jos, 4.
a
Av.
a
Al l ende 23.
Sal gado Jess, Real de Sta. Ana 7.
Salazar Evari sto, 1.
a
G uerrero 3.
Sal i nas D ani el , 1.
a
Soto 12.
Snchez D omi ngo, Sta. Isabel 6'/4.
Snchez Jess, 3.
a
Av.
a
Paz 3508.
Snchez Jul i n Cocheras 20.
Santamar a Carlos, 4.
a
del Pi no 5.
Scheive G ustavo, S. Juan Let rn 10.
Sotrs Jos B. , Indi t as 5.
Surez Santos, Monzn 8.
T orrebl anca Jos, Pt e. Jess Mara 1.
Val enci a Al fredo, Mi guel Lpez 2512.
Vargas Mauricio, Corazn de Jess 12.
Vega F ranci sco, Cazuel a 38.
Vega Jos de l a, Pt e. Q uebrado 8.
Verdugo Al onso, 1.
a
G uerrero 15.
Verti z F ranci sco J. , T iburcio 12.
Vi l chi s Jess, 2.
a
Av.
a
Paz 1.
Vi l l ada Hi pl i to, Cordobanes 8.
Vi l l ada Manuel , id.
Vi l l eda Jos Abel , S. F el i pe de Jess 12.
Vi ol ant e Arcadio, 1.
a
Constanci a 16.
Wol f f Segi smundo, S. Agus t n 9.
Zel aschi Csar, 4.
a
Ancha 2611.
Zhi el F rancisco, Col oni a S. Raf ael 7. .
CO B SET B E A S
Beruadeaux Marie, Mirador Al ameda l'/j-
Lavi l l et t e Vda. de A. , .
a
Monterilla 9.
Manuel E., Refugio 13 ( Vase l a pg. 776).
CRI ST A L ER A S
y depsitos de loza y porcelanas
Agui rre Raf ael , Pt e . Correo Mayor 11.
Agui rre Hnos. , 5 Mayo y S. Jos el Real .
Arceni Jos, Escal eri l l as 16.
Arel l ano Mara, Rejas Bal vanera 5.
Bonnerue Suc. , Ref ugi o 9.
Bravo y C.
a
Manuel, Escalerillas 15.
Cai ssel l i er y Lafon, Ref ugi o 15.
C.
a
F rancesa de Porcel anas (S. A.), Pal ma 12.
' Contreras y C.
a
Juan, 1.
a
Merced y Bal vanera.
Cornejo y C.
a
Enri que, Empedradi l l o 9.
D upont J. M., Bajos Portacceli 12 y Portal
F l ores 5.
G onzlez Rafael , l.
&
Sto. Domingo y Donceles.
Hi l l ebrand y C.
a
E. , 2.
a
Pl ateros 9 y Empe-
dradillo 4.
Hi dal go Antoni o, 1.
a
Merced 2.
Ji mnez Mi guel , 1.
a
Merced 28.
Loeb Hnos. , Al cai cer a 210.
Martnez y C.
a
, F l amencos y Portacceli.
Mndez Juan, S. Hi pl i t o 1.
Pel l andi ni Claudio 2.
a
S. F ranci sco 10.
Pri ani M., 2.
a
Sto. D omi ngo y D oncel es.
R o Vi uda Hi jos del, Pal ma 6.
CURI O SI DA DES MEX I CA NA S
Bonet E. , Coliseo Nuevo 1.
Bl och Hnos. Sucesores, Bajos Hot el Iturbide.
Brust Echai z E. , Moneda 8.
D ufer E. , Coliseo Nuevo 6.
G ondrop T eodoro, Zul et a 20.
G rahat Horwi tz, Coliseo Nuevo 1.
Hatton' s J. G . , G ante 10.
Horwi t z Al fred, 2.
a
S. F rancisco 7.
Sonora News Co., Estaci ones 3.
Spaulding Suc. D . S. , Cadena 23.
CURT I DUR A S
Al varez del Casti l l o Camilo, 1.
a
Sto. T oms 1.
Aceves J. A. , Puent e S. Pabl o 7.
Arel l ano Arcadio, 3.
a
Sto. T oms 4.
Aubry Lui s, Pl azuel a Agui l i t a 7.
Cogordan y C.
a
S., Puent e Curtidores 5.
y variad o surtid o de
ci rs s .
Corss soiire meia
COMPOSTURAS
y piez as de refaccin
PRECIO S
sin competencia
F ajas elsticas
ENDEREZARES
So mbrero s , paute s , s o m-
brillas , artculo s d e mo d a,
no ved ad es . Sed era, Lane-
ra, bo netera.
Fbri ca d e co rs s , d e A. L avi Ue tte .
Onparle franaisI nglishspokenCORSETS MADE TO ORD1R-CORSETS SUR MESURE
1.
a
de la'Mo nterilla, n. 9 MX I CO, D. F.
G ran F bri ca de Corss
C a
r s ;
d a
A. LAVILLET T E
1.' de la Monterilla, n. 9MX I CO, D. F.
El ms co mpleto
CRIST ALERIA
VAJILLA D E O RO
Esquina de la 2.
a
calle de Sto. D omingo y D onceles, n, 1
Apartado Postal, nm. 540
~ M E X I C O . ) . ! F ,
a
$

o
o
#
o
o
o
o
#
o
$
o
LA VAJILLA D E PLAT A
Escalerillas, 45
MX I CO D. F.
r a v o y
Apartado 717
s
Comerciantes en Cristalera al por mayor
Nues tra cas a es la nica que fabrica la muy acred itad a
vajilla e co nmica co mpues ta d e 7G p i e z a s , inclus ive cri s -
tal, po r 8 12*50, aume ntand o para fue ra d e la capital & l'OO
po r gas to s d e e mpaque y co nd ucci n. ^
0
$
O
O
o
a
o
o
v
O
O
O
$

o
o
o
Compaa Curtidora Ingl esa, 5.
a
Ave.
a
Paz 2.
D el gado Agust n, Sta. Cruz Acat l an 10.
D om nguez F ranci sco, Pl az.
a
Juan J. Baz 10.
D om nguez M. , Pl azuel a Agui l i t a 10.
G arca S., Callejn Aranda 2.
G onzl ez Pedro, Callejn O lvido 1.
John F . C., 4.
a
Aveni da Paz 8,922.
Kol offon G ., Puent e G aravi to 5.
Lahi ri goyen y Vl ez, Ni o Perdido 2612.
Las s ange Sucesor A. , Ni o Perdido 2612.
Mart nez F . , Pl azuel a Sto. T oms 3.
Miranda Enri que J. , Puent e Bl anqui l l o 1.
Morales Alejandro, Pl azuel a Sto. T oms, 1.
Moreno Agapi to, Parque del Conde 14. (Vase
l a pgi na 794.)
Padi l l a F ranci sco C., Calzada G uerrero 9.
Pardi as B. , Coconepa 7.
Prez Nicols, 2.
a
Aveni da Paz 1.
Pi chardo y C.
a
A. , Callejn D anza 4.
Reynaud y Sal l es Sue. , Puent e Curtidores 4.
Rodr guez D i oni si o, Compta. Sto. T oms.
Schmi dt Emilio, 2.
a
Industri a 16.
Snchez P. , Ri nconada Sta. Brbara 8.
Segura M., Pl azuel a Sto. T oms 4.
D. S. SPAULDING, Sucesor
A P A R T A D O P O S T A L 3 7 -
Art cul os
C A L L E D E C A D E N A , 2 3
Armer a
Papel er a
y
Curi osi dades
para G i mnasi a,
Bas e Bal l , Cricket,
G olf, Lawn,
T enni s, etc.
B O TES PO RT TI L ES DE L O NA, Y TODOS LOS I MPL EMENTO S PARA CAZADORES
Vargas D . , Pl azuel a Sgo. T l al tel ol co 4.
Vega y Al tami rano, Puent e Sto. T oms 1.
Zetina Hnos. Carlos B. , 2.
a
Matamoros 158.
CH O CO L A T ER A S
(Fbricas y despachos)
Carrasco Carmen, Callejn Sant si mo 2.
Carrillo T efilo Sucesor, 1.
a
Rastro 150.
F errer y C.
a
Jos K. , 2.
a
Ri bera S. Cosme 27.
F errer Mondragn y C.
a
, 2.
a
Monteri l l a 5.
G avi to J. , Callejn Cruces 1.
Manrique C., 1.
a
Pi l aseca 6.
Mungu a F l avi ano, T acuba 19.
Mungu a hi jos P. , 1.
a
Merced 8.
Nori ega Smano Al onso. 2.
a
Merced 7.
Sant n Aurel i o, Cordobanes y Sto. D omi ngo.
Sordo Nori ega y C.
a
, Chiquis 4. (Vase"l a p-
gi na 78t>.)
Zepeda F rancisco, Leandro Val l e 5.
DENT I ST A S
Acua Beni to, Est ampa Merced 2.
Acua Ernesto, 1.
a
Vanegas 5.
Antnez y G ovantes Enri que, D on Juan Ma-
nuel 1.
Art i aga G ., 2.
a
Sto. D omi ngo 5.
Aubry G ong Carlos, Puent e Al varado 11.
Bachi l l er Miguel J. , S. Camilo 3.
Bri seo Jul i o V. , Chaneque 2
f
/ , .
Caamao Juan B. , Pal ma 3.
Carmona Manuel , 2.
a
Monteri l l a 9.
Cartera G erardo, 1.
a
de Mina 2 </4.
Castaares Salvador, l;er Callejn Ri vero 549.
Castro Raf ael , S. Jos de G racia 15.
Cejudo Benjam n, 5.
a
de l a Paz 1.
Conway y Lathrop, Aveni da Jurez 6.
Chacn J. , 2.
a
Monteri l l a 13.
Chorn Agust n, T i burci o 2.
D az Berdeja Al fredo, Sep. Sto. D omi ngo 10
3
/4.
El di namarquez Lester Mi guel , Pal ma 3.
F i gueroa Ri cardo, 1.
a
Sto. D omi ngo 8.
G onzl ez de l a Vega Joaqu n, 3.
a
Rel oj 10.
G ijosa Santi ago, Col egi o de Ni as 604.;
Hi nojosa Pedro C., Vergara 15. \
Hi gareda Jul i n, 1er Callejn S. Ant oni o 1.
Howe N. , Al cai cer a 232.
Kel l er W. EL, 3.
a
S. F ranci sco 7.
Landecho F ranci sco P. , Escal eri l l as 11.
Laurent Emberg, Centro Mercantil 23-1.
Legorreta Manuel D . , S. Mi guel 18. _
iT pez M~2.
a
a Pl at eros 3.
Lugo Al berto C., Pt a. F al sa Sto. D omi ngo 12.
Mandi l S. ~l . er Callejn Lpez 6." ^
Morales Adol fo, Est ampa Jess Mara 2.
Muoz Juan Manuel, Parque del Conde 17.
Pacheco Agust n, Pues t o Nuevo 9.
Padi l l a Carlos M., 2.
a
del Sur 458.
Pacheco Agust n, Bajos S. Agus t n 3.
Padi l l a Rui z Jos Mara, Bal vanera 10
J
/2.
Past or y Art i gas F ranci sco, Esp ri tu Santo 3.
Prez Isi doro L., 2.
a
S. Lorenzo 22.
Port i l l o Andrs C. del, Pal ma 3.
Port i l l o Casimiro del, 2.
a
Pl at eros 4.
Purnel l y W. , 1.
a
Independenci a 16.
Reguer Al fredo, Escal eri l l as 6.
Regul es Leonardo, Apartado 1.
Rei noso Ramn, Centro Mercanti l 2. piso 19.
Rojo Jos J. , Al cai cer a 223.
Sevi l l a Raf ael , D oncel es 20.
Solar Ral E. del, 2.
a
Mesones 22.
Soriano Jos Maria, Empedradillo 3.
Spyer Lorenzo B. , Pal ma 3.
T amao Juan, Esp. S. Juan de D i os 7.
T hi ess Al fredo, Coliseo Viejo 23.
Val ds T efilo G ., 2.
a
Pl at eros 8.
Val ds E. R. , 2.
a
D ol ores 17.
Val l e Adol fo del, Joya 8.
Vargas Manuel , 2.
a
Iturbi de ' 22.
Young A. C., Centro Mercantil 1. 23.
DO RA B UR A S
Arce F ranci sco A. , Sta. Clara 22.
F l orenzano Raf ael , O rtega 3.
Hi dal go Amelio P. . Chavarra 2.
Lazar n Eduardo, 2.
a
Indio T ri ste 1.
Logar a E. , Agui l a 21.
Mota F rancisco, Nopal i to 1.
Morales Bernardo, 4.
a
5 de Mayo 22.
Pel l andi ni Cl audi o, 2.
a
S. F rancisco 10.
Ri quel me Enri que, T acuba 19.
Rochet N. , 1.
a
del F actor 5.
Rodr guez G uillermo, T iburcio 26.
Rodr guez Ricardo, 1.
a
del F actor 3.
Romero Romn, 1.
a
Mesones 6.
DRO GUER A S
Bust i l l os Hi j os de J. E. , T acuba 7.
D vi l a y Buenrostro, 2.
a
Sta. Catari na 5.
D roguer a Uni versal S. A. , Esp r. Santo 8 y 9.
F l i x y C.
a
Carlos, 3.
a
de S. F ranci sco 4.
Hugueni n Carlos, Zul et a 15.
Labadi e y C
a
Sucesores J. , 3.
a
S. F ranci sco 5.
Lami cq Jul i o, Joya 10.
Mndez Manuel (S. en C.), Lerdo y Ref ugi o 6.
Uihlein Sucesores J. , Coliseo Nuevo 3. ( Vase
l a pgi na .784.)
Vargas Sucesores A. , S. Jos el Real 21.
Zi ga y C.
a
M., Seminario 10.
DUL CER A S Y PA ST E L E R A S
Abrego Pedro, 2.
a
Manzanares 7.
Carreo D emetri o, 2.
a
Amargura 7.
Calombin Jos, Sepul cros Sto. D omi ngo 6.
Courtin Jul i o, Puent e S. F rancisco 12.
Courti n J. , 1.
a
Sto. D omi ngo 6.
D everdun H. , Esp ri t u Santo 2.
F uent es Loreto, 4.
a
del Rel oj 2.
G arca T oms, Callejn Pi t a Azul D .
-
G arca D omi ngo, 1.
a
T ul i pn 1.
Jeni n Sucesor Viuda de A. , 2.
a
Pl at eros 3.
Kai ser Jos, Puent e S. F rancisco 3.
Monerri s Hi jo de Ant oni o, turrn y dul ces
Ji jona (Espaa). (Vase el Apndi ce B. )
Montero F ranci sco, T enexpa 6.
Moreno Angel , 2.
a
Chi qui hui t eras 1.820.
Moreno Jos Mara, S. Jos 1 '/a-
O nti veros Leopoldo, Acequi a 3.
Perezcano Lui s G ., Coliseo Viejo 3 y 4. (Vase
l a pgi na 770.)
Ri caud Len, S. Mi guel 11.
Rodr guez D avi d, Callejn Igual dad 11.
Romero D ionisio, 2.
a
Manzanares 1.
T enconi C., Coliseo Viejo 19 y 1.
a
S. F ranci sco.
Vauprat e Eduardo, Bajos Portacceli 9.
Vi l l egas Luz. 3.
a
Sto. T oms 7.
ENCUA DERNA DO RES
Agui l ar hijos, Encarnaci n 6.
Agui l ar y Snchez, Agui l a 18.
Agui l ar Vera y C.
a
Juan, Sta. Isabel 9.
Anaya Pedro, 9.
a
Mosqueta 6.
Aral uce Ramn de S. N. , Cerrada de Sta. Ins,
nm. 5 y Sucursal, calle Sta. Clara 18 '/a.
Cal vi l l o Jess, S. Andrs 4.
Cast i l l o Jos V. del, Chi qui s y Acequia.
F rei re Alejandro, 1.
a
Indio T ri ste 3.
G uerrero y Hnos. Marcelino, Zul eta 10.
MED ICAMENT O S I I M O S
Herrera y C.
a
G ., T iburcio 18.
Mancera Juan B. , Arco de S. Agus t n 2.
Monti el Rafael , Chavarra 5.
Prez Jos M.
a
, 2.
a
S. Lorenzo 7.
Poti sel Jos, O rtega 22 y 23.
Sevi l l a Angel , T acuba 17.
Vega Anast asi o, 2.
a
Sal to del Agua.
ESCUL T O RES ( T A L L E RE S DE )
Crdenas Luci o, Cerrada Sta. T eresa 4.
Chvez Carlos, Puert a F al s a S. Andrs 8.
Miranda Pri mi t i vo, 1.
a
Rel oj 8.
.Masseln hijo A. , Puent e Q uebrado 8.
Molina Ismael , Moras 21.
Poo Jos, T epozan 3.
Posadas A. , Puent e Zacate 1 '/.
Schmi dt R., Ref orma 252.
Sol ano F l i x, 2.
a
Pensami ent o 1.
Villar Jess, Cerca S. Lorenzo 18.
Zrate F ranci sco, Correo Mayor 10.
ESCUL T URA S REL I GI O SA S EN MA DERA
Araluce Ramn de S. N., Callejn Sta. Ins 5.
Castel l anas Mi guel (vase Apndi ce B. ), Bar-
celona.
Calsina Hi jo de Jaci nt o, id. id.
Casl a M., id. id.
Q uixal Jos, id. i d.
ESCUL T URA S REL I GI O SA S EN CA RT N- PI EDRA
Araluce Ramn de S. N., Callejn Sta. Ins 5.
d e l D o c t o r B u r g g r a e i r e
Auto r del MTO DO DO SI MTRI CO
Niima Chanteaud, F armacutico
21, Pl aza des Vos ges , PAR S
nico preparad o r de los verdaderos granulos dosi-
mtricos del D r. Burggrave, de las Subs -
tancias dietticas v del Sedlitz granulado ,
/ o
7
B urggraeve-Numa Chanteaud.
Para evitar las imitaciones, exigir sobre todo frasco
cajael retrato del Dr. Burggrave y el sello de garanta.
-M
- i
-
HO
- M
- S i
1
" t i
- m
- i l
n a
M
M
- o
M
f
- f e l
- I
- I
H
2
!
t i
- .4- .0.a.J UJ UJ LX J LJ LJ UJ LJ LJ LX J LJ LJ LJ LX J LJ LJ LJ LJ 1
Y A E S T N L A V E N T A
Ya pued e us te d ped ir l as maravi l l o s as pas ti l l as d e
CURACI N RADI CAL DE LA I MPUREZA DE LA SANGRE
I nme ns o s s -rl fi ci o s y gas f o s s in me d i d a me ha caus ad o el nue vo cambi o
d e fo rma que he d ad o mi me d i ci na. Al po ne rl a en pas ti l l as ha co ns e rvad o s u
anti gua pure z a y s u mi s ma canti d ad d e pri nci pi o s acti vo s , d e mane ra que o bra
co n la mi s ma s e guri d ad y e ne rg a que la d e l o s anti guo s po mo s , l o s cual e s
s .gue n a la ve nta para .as pe rs o nas que as lo d e s e e n. Mi me d i ci na ha curad o
a mucho s mi l e s d e e nfe rmo s .
El pblico toma mi medicina sin recel o y con toda fe en el xito; l os mdi -
Z Z S T r
e n t a
f ^'ar e gmi ^d an s i n re s e rva. Las p gi n a s ' d e
g s t o s e s tn L e nas , en que co ns tan l o s ce rti fi cad o s , que no s e publ i can po r
guard ar la d ,s cre ci o n ne ce s ari a en e s to s cas o s . No o l vi d ar que mi me d .ci na
j a s e a en po mo s o e n fo rma d e pas ti l l as , cura en un trmi no no me no r d e 15
d as ni mayo r d e 30, l as afe cci o ne s s i gui e nte s :
Enf e rme d ad e s d e l as s e o ras , re umati s mo s , go ta, mal ve nre o , e s crf u-
l as , go no rre a, angi nas , l ce ras , tumo re s , e rupci o ne s he rpti cas , he rvo r d e
s angre , mal d e l pi nto , ca.vi ci e pre matura y to d o lo que d ,mana d e la i mpu-
e z a d e l a s angre nt as pas l i l .as l as pue d o re mi ti r po r co rre o s i e mpre que
correo
$
""
m P

r t e d e C a d a y 1 0 CS
"
m s
P " ~ e
| i d |
n mU y C m

d aS p a r a 1 I e v ar I as
^ el bo ls illo , y s e to man co n mucha faci -
Es tabl e ci d a e n 1870
D E VENT A EN T O D AS LAS
Drogueras de esta capital
y las de los Estados
D e p s i t o g e n e r a l : A l c a i c e r a , 1 1
Y A E S T N A L A V E N T A
W
Especifico antivenereo de Beltran
Co n l i c e n c i a de l Su p r e m o Go b i e r n o c o n c e di da e l 3 0 de Ma y o de 1 8 4 2
D E P S I T O : C h a v a r r a , i i i i i r . 1 9
MX I CO D . F .
ni co D espacho: 2.
a
del Reloj, n. 9, bajos
Esta med icina, adems de ser infalible para curar cualquiera enfermed ad que tenga po r
causa la impurez a de la s angre, ya sea hered ad a co ntrad a, tiene la ventaja de no suje-
tar al paciente un rgimen severo ni le impide d ed icarse sus o cupacio nes si stas no
le o bligan humedecerse, so-
^^S X / ^^^N p S f e x / learse to mar el sereno ; pu-
f
aco as c?o as o s - o ex.o .,-. -. go ca-ao o o o
3
^- diendo adems hacerse la cura-
SPECI FI CO A NT I - - V ENERE0
D E
^ ___ 1 1/ Su eficaciay mrito no nece-
sitan enco miarse, pues su uso
co nstante po r ms de medio si-
glo y su venta mayo r cada ao ,
son claras manifestacio nes de
los excelentes resultado s que se
han o btenido con ella; reco -
mend acin ind ud ablemente su-
perio r cualquier o tra. Sus
cualidades ino fensivas y cura-
tivas, las po ne de relieve el si-
guiente certificado :
El que suscribe, pro feso r en
Farmacia de laEscuela de Medi-
cina de Mxico:
Certifica que: habiendo ana-
liz ado el ESPECI FI CO ANTI -
VENEREO de B ELTRAN, no ha
enco ntrad o en l ninguna subs-
tancia no civa al o rganismo , ni
minerales de ninguna especie;
su co mpo sicin es puramente
vegetal y las plantas de que est
co mpuesto son to das saludables
y muy apro piad as para la cura-
cin de las enfermed ad es de la
s angre.
A pedimento de los seo res
B ELTRAN H ERMANOS, doy el presente en Mxico 25 de Enero de 1894. Eugenio
Y. Toussaint.t
Para evitar engao po r falsificacio nes, exjase nuestra marca de fbrica en la vi-
eta de cada bo tella.
To da la co rrespo nd encia, d irjase al A p a r t a d o p o s t a l n m. 157.
O
O

S3

o
H
O
<D
U
P -
52
$
t
<D
>
O.
OQ
Interesante l os padres de fami l i a
Especfico Protector de la Infancia
D r . S T H B L B E R G r
Veget al e n su gnero. I nof ens i vo en su nat ural eza. Admi rabl e
y s eguro en s us resul t ados.
Es el ni co regul ador de l as f unc i one s del ni o en la poca
pel i gros a de la dent i ci n.
Cura i nf al i bl ement e el i ns omni o. 1 l l ant o y l a i nqui et ud i ras-
ci bl e de l os ni os . Las c onvul s i one s . El cl i co ave nt ami e nt o
dol oroso. El vmi t o. Las depos i ci ones y t rast ornos di ges t i vos .
Las c ons e c ue nc i as de mamar l os ni os de s pu s de una cl era de l as madr e s , y
en s t as i mpedi r aquel l os ef ect os. Los ni os que l o han us ado en l a i nf anci a
adqui eren una adol es cenci a s al udabl e y una j uvent ud vi goros a.
Real i zando el gran consej o de prudenci a: que e s mej or y m s fci l pr e c ave r l as
enf ermedades que curarl as, produce en l as f ami l i as l a econom a en m di c os y
boti ca.
No es una medicina de especulacin sino de resultados verdaderamente benficos.
Veinte aos de experiencia y la satisfaccin de las familias que lo usan son su jus-
tificacin.
Cad a I ras co lleva un .mto d o explicativo .]
Para garant i a del pbl i co, s e hace s aber que es t a me di c i na ha si do descubi ert a,
experi ment ada y preparada por el
Marca de Fbrica
I Dr _ I g n a c i o I EvI _
a
a-
s

o
o
p*
cc
O-
03
GO

O
03
CD
CD
Sd
a>
O
4
o
03
O-
CD
de l a F acul t ad de Mxi co.
o
Vayreda y C.
3
El Arte Cristiano, O lot, pro-
vi nci a de G erona (Espaa). Vase Apnd, B.
ESPEC F I CO S
Amezcua Moreno Jos M.
a
, Al cai cer a 11.
Bel t rn Hnos. , Chavarr a 19.
Montao Jos M.
a
, S. Jos el Real 20.
E X PRE SS (Vase Transportes)
F A RMA CUT I CO S
Aguayo Just o, 1.
a
de l a Constanci a 7.
Agui l ar Jos M., Puent e de Sta. Mara 4.
Agui l ar Ramn.
Al barrn Agust n, 2.
a
de l a Merced 13.
Al cnt ara Raf ael .
Al czar Leodegari o, Moras 1.
Al ejandri Jess M.
a
, Camarones 3.
Al maraz Andrs, San F ernando 44.
Al onso Merced, Sol edad 4.
Al t ami rano Alejo, Puent e de Jess 8.
Al varez Jos Encarnaci n, 5.
a
de Humbol dt 2.
Arel l ano Manuel , Puent e del F i erro 7.
Arval o Ri cardo, Port i l l o de S. D i ego 8.
Ari za Juan N. , 1.
a
de Sto. D omi ngo 4.
Armendri z Eduardo, Rat as 2.
Arroyo Jos A. , Arco de S. Agus t n 3.
Art eaga y T al n Ramn, 5.
a
Ancha 2611.
Atoche Joaqu n L. , Popot l a.
Avel eyra T oms, Al f aro 9.
Avi l a Mi guel , 2.
a
Ri bera de S. Cosme 38.
Barradas F ranci sco, S. Jos el Real 18.
Barri ga Jos T . , Escal eri l l as 11.
Begueri sse Alejandro, Puent e S. F ranci sco 16.
Bernal F ranci sco G ., Marscala, Boti ca.
Betancourt Rosal i no, Hot el Central .
Borja Jos M. , 2.
a
Sta. Catari na 3.
Burgos Jess C., S. Juan de D i os 3.
Bust i l l os F ranci sco, T acuba 7.
Caldern Manuel R. , G uadal upe Hi dal go.
Caldern y D az Ant oni o, 2.
a
de Mesores 22.
Cabaas y Mzquiz Juan B., Hospi ci o de San
Ni col s 6.
Cal dern Ramn, Pue nt e de Jess 8.
Carmona Juan, Est ampa de Jess Mara 14.
Carrillo G abriel, 3.
a
de S. Juan 1.
Carrillo G abriel C., Pol i l l a 8.
Carrillo Jess, Hospi tal Mi l i tar.
Carrillo Pedro A. , Est anco de Mujeres 2.
Casas T oms, 2.
a
de l a Amargura 7.
Centeno Joaqu n, 2.
a
de Sta. Catari na 3.'
Cervantes Eduardo, Puent e de T ezontl al e 3.
Cervantes F austi no, Cel aya 3.
Cervantes T efilo, Acequi a 12.
Cervantes Si l va Andrs, 1.
a
de S. Lorenzo 1.
Chvez Jess, Ignaci o Ram rez 1017.
Ci enf uegos F ranci sco, 1.
a
del Rast ro 7.
Covarrubias Lui s F . , Sta. Mara, Boti ca.
Crespo Mi guel , Puent e del Cuervo 7.
D el gado Al tami rano Raf ael , Pat oni 4.
D az Lpez Ramn, F l amencos 5.
D om nguez Enri que, 4.
a
de Zarco 1.
D om nguez Pol o Mi guel , Cerca de Santo D o
mi ngo 11.
Enci so Lui s, Pl azuel a de l a Pal ma 2.
Escota Raf ael , 2.
a
del Rel oj 9.
Espi no Barros Carlos, 1.
a
Ancha 9.
Espi nosa Manuel M., Cocheras 15.
Est rada F ranci sco J. . S. F el i pe de Jess 24.
Ezcnrdi a Lui s de, 2.
a
Ancha 3 y 4.
F ernndez de Juregui Manuel , Coliseo Nuevo.
F l ores T revi o Ismael , Puent e del Cuervo 3.
F uent e Sostenes, Cuadte. de Sta. Catarina 14.
G ama Mucio (hi jo), 1.
a
del Rast ro 5.
G aona F ranci sco, Berdeja 13.
G aona Juan B. , 2.
a
de S. Lorenzo 19.
G arcs y Liz Norberto, T acubaya.
G arcs y Li z Raf ael , T acubaya.
G arca Jos Hi gi ni o, Callej.
0
de Camarones 18.
G arca F l ores F el i pe, Rejas dfc l a Concepcin 7.
G arca de Len Emi gdi o, Sta. Clara 5.
G arca Petroni l o G ui l l ei mo, Camarones 16.
G odoy Al varez Si l vestre, 7.
a
Magnol i a 421.
G mez T agl e Isidoro, 3.
a
de l a Magnol i a 21.
G mez Vi rgen F ranci sco, Pl azuel a de Villa-
mi l , Boti ca.
G onzl ez Rui z Ignaci o, Hospi ci o S. Ni col s 19.
G onzlez Vzquez Ignaci o, Nueva del Rast ro 1.
G onzl ez Val ent n, 2.
a
de l a Verni ca 1.
G ordillo F ranci sco B. , Al hndi ga 8.
G uerra Antoni o H. , Hospi t al Jurez.
G uerrero Agust n, 1.
a
de l a Industri a, Boti ca.
G uerrero D ani el , Cerca de Sto. D omi ngo 11.
G utirrez Ref ugi o, T acubaya.
Hernndez Adrin, 1.
a
de S. Juan 6.
Hernndez Juan B., 1.
a
de l a Amargura 4.
Herrera Al fonso, 3.
a
Sta. Mara de l a Ri bera 6.
Herrera Al fonso, L. , id. id.
Herrera Jess, Jess 5.
Herrera G utirrez Mariano, Pl azuel a de l os
Angel es 62.
Herrera y Maldonado Mariano, 4.
a
de l a Mcs-
queta 34.
Hesl es Jos, Machi ncuepa 7.
Huacuja F ranc.
0
, Espal da de l a Misericordia 6.
Huacuja Lamberto, T al avera 8 Vs-
Huacuja Lui s G . , 2.
a
de l a Pi l a Seca 7.
Huacuja Raf ael , Espal da de l a Misericordia 9.
Iri arte Manuel , 1.
a
de a Amargura 7.
Ji mnez Jess, 5.
a
de Zaragoza 59.
Kaska F ranci sco, 2.
a
de Pl ateros 4.
Kentzl er Emi l i o, Sta. Isabel 10 Vi-
Lasso de l a Vega Jos M., Cerbatana 9.
Lel o de Larrea F l i x, S. Pedro y S. Pabl o 5.
Len Al berto, 2.
a
de T ezont l al e 4.
Li mn F ranci sco, Pul quer a de Pal aci o 3.
Li mn G abriel, id. id.
Liz Benjam n, Nuevo Mxico 6.
Liz F ranci sco F . , 2.
a
de Mesones 21.
Lpez Rmul o, 2.
a
de l a Magnol i a 43.
Lpez Val ds Ignaci o, Moras 4.
Lozano F ranci sco, Sta. Ana 7, Boti ca.
Lozano y Castro Mariano, T acubaya.
Luci o Vctor, Ramn G uzmn 1025.
Luna y D rusi na F ernando, 3.
a
Zaragoza 1 Va-
Ll amas F ranci sco, Pl azuel a Vi l l ami l , Boti ca.
Maldonado y Sonsa Manuel , 5 Mayo, Boti ca.
Margi n Jess M. , Callejn de l as Cruces 7.
Marn Crescencio, 2.
a
del F resno 1.
Marn Hi dal go Ni col s, 5.
a
de Mina 17.
Mart nez Agust n, Escal eri l l as 11.
Martnez Jess, 1.
a
de S. Lorenzo 16.
Martnez Val ads Manuel , 1.
a
Calle Ancha 1'/
Mayora Martn, 2.
a
de l as Artes 2.
Maza Manuel, 5.
a
del Rel oj 2.
Medina Ezequiel, T acubaya.
Mena Antoni o A. , 4.
a
de l a Magnol i a 37
Mendizbal de l a T orre Jos, Cerca de Santo
D omi ngo 11.
Meza G utirrez Jos, D oncel es 28.
Monroy Ant oni o, 1.
a
del Rel oj 9 '/2-
Monterrubio T oms, Pl az.
a
Sal to del Agua 5.
Morales Adol fo, Estampa de Jess M.
a
2.
Morales Jos D . , 2.
a
de Vanegas 9.
Moreno Br gi do, Pul quer a de Pal aci o 14.
Mota Juan, Puent e del Carmen 11.
Mucel Marcelo, Puent e de Peredo 4.
Mnch Hermann, 5 de Mayo 17.
Mungu a Lui s G ., 2.
a
de l a Sant si ma 3.
Muoz Vi cente, 2.
a
de Sto. D omi ngo 6.
Njera Ant. A., Cerrada de la Misericordia 3.
Navarro F ranci sco, Real de Sta. Ana 7.
Navarret e Ricardo M. , Ci egos 3.
Ni et o Lui s, Est ampa de l a Misericordia 6.
Nol asco Petroni l o, Porti l l o de S. D i ego 12.
Norea Manuel, 2.
a
de Soto 116.
Nori ega Juan Manuel , Estampa de Jess 3.
Nori ega T oms, Hospi t al de Jess.
O choa Mariano, Puent e de l a Misericordia 12.
O lmedo y Lezama Joaqu n, Marscala, Boti ca.
O ate M. Raymundo, Puent e del F i erro 9.
O ropeza Marcial, 1.
a
de Lerdo 1314.
O rtega D ani el , 1.
a
del Indio T ri ste, Botica.
O viedo Montenegro Manuel , G uad. Hi dal go.
Padi l l a Jenaro, Ref ugi o, Hotel .
Pez Raf ael , 3.
a
de Soto 17.
Pardo y G arca Bernab, 2.
a
Ri bera de San
Cosme 3836.
Pat i o Jaci nto, 1.
a
de l a Merced 22.
Payr Agust n, Callejn de Sta. Clara 3.
Pea Al faro Len, T acuba, Vi l l a de.
Prez Lui s F . , Monteal egre 8.
Prez Ricardo, 1.
a
Ri bera de S. Cosme 8.
Pi ment el G abriel, 3.
a
de Zarco 5.
Ponce Mateo, 1.
a
de Sta. Catarina 3.
Port i l l o Al berto del, Est ampa Jes s Mara 13.
Prado Ramn N. , Puent e Sto. D omi ngo 1 *L,
Puent e Enri que G ., Cerbatana 16.
Ram rez Agust n, 3.
a
del Ciprs 5.
Ram rez Juan M., Pl azuel a de S. F ernando 2.
Ramos Joaqu n, S. F el i pe Neri 2.
Rangel Amado F . , 4.
a
de Santa Mara de l a
Ri bera 2300.
Rascn Manuel , 3.
a
de S. Juan 1.
Raso Emi l i o del, 2.
a
de S. Juan 3.
Revuel t as Juan N. , Jess 11.
Reyes Jos Jul i o, 3.
a
del Ciprs 1.
Reynoso Al fonso M., 2.
a
del Rel oj 3, Boti ca.
R o de l a Loza F ranci sco, Aveni da Peni t en-
ci ar a 2531.
R o de l a Loza Maxi mi no, T al avera 3.
Salcedo Lzaro, Estampa de S. Lorenzo 4.
Snchez Jos, Bajos de Portacceli 13.
Snchez Arval o Jos, Calzada de St a. Mar a6,
Snchez y Lemus Manuel , Bajos Portacceli 13.
Sandoval Miguel, Hot el del Ref ugi o.
Santamar a Jess, Pul quer a de Pal aci o 3 */s.
Saucedo Jo^ T ri ni dad, Hot el Coln.
Schmi dt Emi l i o, 8.
a
de G uerrero 6.
Schmitz Adam, Hospi tal Real 1.
Solrzano Angel , 2.
a
de G uerrero 1328.
Solrzano y Arri aga F rancisco, S. Bernardo 13.
Solrzano Mariano, Chavarr a 6.
T oussai nt Eugeni o, 2.
a
del Rast ro 2.
T ricio Salvador, 2.
a
de l as D amas 5.
Urbi na Manuel. 3.
a
de S. Juan 1.
Uri be Alejandro, 2.
a
de S. F ranci sco 7.
Uri be y T roncoso Jos, Rat as 12.
Uruet a Bernardo, 2.
a
de l a Independenci a 6.
Val verde Manuel , Leandro Val l e 5.
Vargas Jos H. , 1.
a
de Mesones 21.
Vargas Vctor, Andal eci o 5.
Vzquez Mi guel , Hospi ci o de S. Ni col s 18.
Vel asco Q uiroz Angel , 2.
a
Ribera S. Cosme 39.
Vel zquez Cipriano, S. Camilo 7.
Vl ez Adal berto, Mont eal egre 8.
Vi l l agrn Sabino, Port i l l o de S. D i ego 11.
Vi l l egas Rendn Enri que, 2.
a
de T ezontl al e 4.
Zamora D aniel, T enexpa 3
i
/ t .
Zi ga Miguel, 1.
a
de Sta. Catari na 4.
F E R R E T E R A S
(Vase Merceras y Ferreteras)
F E RRO CA RRI L E S
Central Mexicano, de Mxi co Paso del Norte.
Admi ni straci n y Estaci n en Buenavi sta.
Sucursal en l a Pl azuel a G uardiola.
Mexicano, de Mxico Veracruz. Admi ni stra-
ci n y Est aci n en Buenavi st a, Sucursal
G ante, 1.
D el D i stri to (C.
a
Li md. ) D ireccin general ,
2.
a
cal l e Artes 2099. G erente, H. P. Bradford.
D e Hi dal go y del Nordeste, l nea principal de
Mxico Pachuca. Admi ni st raci n, cal l e
Cordobanes, 5, Estaci n en Peral vi l l o. G e-
rente, G abriel Mancera.
Internaci onal Mexi cano y Sud Pacfico, de C.
Porfirio D az D urango. O ficina en Mxi co,
Pl azuel a de G uardiola.
Interocenico de Veracruz Mxico y T lal-
cual pi can. Admi ni straci n y Estaci n en San
Lzaro. O ficina sucursal en l a cal l e G ante
esqui na l a de Independenci a. G erente ge-
neral , Mr. G . M. St ewart .
Mexi cano del Sud, de Puebl a O axaca. O ficina
en Mxi co, Medi nas, 6.
Mxico Cuernavaca y al Pac fi co. Estaci n
en Buenavi st a. O ficina central, Encino 505.
Naci onal Mexi cano, de Mxico Laredo y Cor-
pus Christi. Admi ni straci n y Est aci n en
Col oni a, Paseo de l a Ref orma. Superi nten-
dente general , Mr. E. N. Brown. O ficina de
fletes y pasajes, Coliseo Nuevo 421.
D e Xi co y S. Raf ael . O ficina, Angel 2. Admi-
nistrador, Manuel D el gado.
F L O RE S A RT I F I CI A L E S ( F B RI CA S DE )
D ucasse Sucesores A., Empedradillo 10. (Vase
l a pgi na 778.)
T enconi y C.
a
C., 2.
a
S. F ranci sco 7.
F O T O GRA F A S
Agu rre y Ramos, 1.
a
Ri bera S. Cosme 8.
Baquedano Natal i o, Al cai cer a 6.
Bol i B. P. , Sta. Isabel 4.
Bousot Carlos, Arco S. Agust n 16.
Bri que A. , S. Andrs 17.
Carbajal Enrique, Sepul cros Sto. D omi ngo 11.
Cebrin Eugeni o, Coliseo Viejo 14.
Espern F erm n, Puent e Correo Mayor 4.
G arca Mara de Jess, S. F el i pe Neri 14.
G onzlez M., 2.
a
Pl ateros 10.
Herrera Al fredo, 1.
a
G uerrero 11.
Ji mnez Agust n, Puent e (Jorreo Mayor 5.
Lange Emilio, 3.
a
S. F rancisco 1.
Martnez Andrs, Escal eri l l as 14.
Maya y Sciandra, Alcaicera 17.
i Mora O ctaviano, 2.
a
S. F rancisco 4.
O lmos y C.
a
Sal vador, Refugi o 14.
O rtiz P. , Cuadrante Sta. Catarina 5.
O rozco Al berto, 1.
a
del Rastro 2032.
Ri verrol l Ramn F . , Revi l l agi gedo 2.
Rodr guez Jos, Joya 8.
Schl atmann Hnos. , Esp ri t u Santo 1.
T orres Hnos. , 3.
a
S. F ranci sco 1.
T orres Manuel, 2.
a
Pl at eros 2.
Urbi na Joaqu n, Carmen 1.
Val l eto y C.
a
, 1.
a
S. F ranci sco 14.
Vel zquez G onzalo, S. Mi guel 3.
Veraza Lui s L. , Bal vanera 15.
Wai t e C. B. , 1.
a
S. Cosme 8
1
/ i .
Wol f enst ei n Sucesores, 2.
a
Pl at eros 4.
F O T O GRA F A S ( A RT CUL O S P A RA )
American Photo Suppl y Co. , 3.
a
S.Francisco 1.
(Vase l a pgi na 774.)
Spaul di ng Sucesor D . S., Cadena 23.
F UNDI CI O NES
Regovi ch Juan Exconvent o S. F ernando.
Bel mont y Hno. Pedro, 3.
a
Soto 67.
Charretn Hnos. , 2.
a
Revi l l agi gedo 24.
Chacn Manuel , Vi ctori a 15.
D avi d Hi pl i to, Callejn Il l escas.
Empresa de hierro gal vani zado (S. A. ), gerente
C. B. Bri sbi n, 1.
a
Provi denci a 6.
Espi nosa de l os Monteros F i l omeno, Sapo 2 Va-
F undi ci n Art sti ca Mexi cana (S. A.), I
a
Vi ena.
G arca y Zamudi o, 2.
a
Salto del Agua 71.
Ji mnez hijo Patri ci o, Recabado 4.
Johnst on J. B. W. , 6.
a
de Al zat e.
Ledesma Andalecio, 1.
a
Vanegas 3.
Marshal l y C.
a
, 1.
a
Ayunt ami ent o 648.
Phi l l i pps T oms, 2.
a
D el i ci as 2.
Pi no F ranci sco, G arrapata 727.
GA L O NER A
Carbajal Antoni o, Flamencos 4. (Vase l a p-
gi na 792.)
GA L L E T A S ( F B RI CA S DE )
Al varez y Masi ni Sucesores, 1.
a
G uerrero 10.
Mancebo y C.
a
A. , 1.
a
de Zarco 3.
Noweda Si mn, Puebl i t a 3146.
Snchez y F ernndez, Arcos de Belem 25 (Vase
l as pgi nas 761 y 814).
GA NA DO S ( CO MPRA Y V ENT A DE )
Al ent Ramn, Pl azuel a Necat i t l n 1.
Cofio Lucas, Callejn del Caballete.
D arn Armas Jess, Jess 8 (Vase l a pg. 789).
G mez R. y J. , S. F el i pe Neri 16 '/2.
G onzl ez Bl anco Manuel, S. Jos de Gracia 10.
Val verde Constanci o, Espal da de l os G al l os 6.
GNERO S DE PUNT O
(Fbricas de camisetas, medias, etc.)
Cinca y Sal vans La Uni n, Lecumberri 3.
Chauvet y C.
a
Max, El F ni x, Cal l e Sur 95.
Las s G onzlez M., 9.
a
Vi ol et a 12.
Pel ez Pedro, La Corona, 4.
a
Calle Ancha.
Rei noso Lui s G ., Ascensi n 2.
GRA B A DO RE S EN MET A L
D ani el D . W. Me. 2.
a
D ol ores 1.
F ouard Juan, 1.
a
Independencia 5, con fbrica
de sellos de goma y metal.
G ai t n Juan, Al cai cer a 8.
Mosser Lui s, Alcaicera 25, con fbrica de
sellos de goma y metal.
Pas t rana G . R. , Esp ri tu Santo, l et ra J.
Pl ummer Martn L. , 2.
a
S. F ranci sco 7.
Posada J. G ., Sta. Ins, 5.
Ram rez y Sori ano, S. Jos el Real , 14.
Ri vera Nstor, Nuevo Mxico 11.
i Robertson F ranci sco E. , 5 de Mayo 9.
Sal gado Silverio, Agui l a 18.
Soriano P. L. , Sta. T eresa 1.
Vega F ernando, Puent e del F ierro 4.
H I EL O ( F B RI CA S Y DESPA CH O S)
Agui rre Raf ael , Puent e del Correo Mayor 11.
G arca J. , Moneda 8.
G arca Zi ga Mi guel , Zaragoza 8.
Rosa Mi guel de la, Puent e Al varado, 4.
Serrano Pedro, Ex Hospi t al de S. Lzaro, Pl a-
zuel a de l a Concepcin, Cadena y D amas,
Puent e de Jess Nazareno, Rol dn 8, Salto
de Agua y T ecpan de S. Juan, despachos.
Serrano y Casti l l o, S. Juan de D i os y 1.
a
de
Soto, Sto. D omi ngo y Cel aya, Pi l aseca y San
Lorenzo, despachos.
Zepeda Enri que V. , Puent e Al varado 3 ' / , .
H I E RRO GA L V A NI ZA DO
Empresa de hierro gal vani zado (S. A.), 1.
a
Pro-
vi denci a 6.
H I L A DO S Y T E J I DO S
(Fbrica de mantas y percales estampados)
Compa a Industri al S. Antoni o Abad, fbrica
en l a Calzada de S. Ant oni o Abad; despacho
S. Agust n 2.
Cobin F el i ci ano, fbri ca S. F ernando, en
T lalpam; despacho, T iburcio, 21.
D achary y C.
a
J. , fbri ca La Abeja; despa-
cho, Lerdo 2.
Compa a Industri al de Hi l ados El Sal va-
dor, gerente Lui s Barroso, Cocolmeca.
Compaa Industri al de O rizaba, D on Juan
Manuel 22.
Chvez Mximo, Cerrada S. Raf ael 2863.
Chvez Pi l ar, l.er Callejn S. Antoni o 1.
Martnez Arauna F ranci sco, fbri ca La Mara-
vi l l a, despacho 3.er O rden, S. Agus t n 3.
Meyran, D onnadi eu y C.
a
, fbricas Sta. T e-
resa y La Magdalena, despacho, 1.
a
Mon-
t eri l l a 1.
Robert y C.
a
S. La Hormi ga, Port al F lo-
res 3 y 4.
Sainz Ri cardo, fbri ca La F ama Montaesa
en T Jalpam. D espacho, 5 de Mayo 2.
H I L O PA RA CO SER
Bus s i ng y C.
a
G uillermo, Veracruz.
D unbar D i ego S., D on Juan Manuel , 23.
Chadwick and Bro. Jai me, S. Agus t n 5.
H O T E L E S Y CASAS DE H U SPE DE S
Hoteles
Amri ca, 2.
a
Monteri l l o 10.
, Ameri cano, G ante 402.
Compra y ven a ce
GANADO L ANAR Y VACUNO ,
LANASjjY G RASAS
D E S P A C H O :
G - u i a . c i r a . r L t e cL & S a n n m . 4=
APARTADO 124 MXI CO D . F -
D el Bazar, Esp ri tu Santo 8.
Bel l a "Unin, Pal ma 7.
Buenavi st a, Estaci ones 2006.
Cntabro, Aveni da 5 de Mayo 5.
Comonfort, 5 de Mayo 168.
Central, Escal eri l l as 20.
Coln, S. Jos el Real 21. Propietario, J E S S
H E R N N DE Z.
D el Coliseo, Coliseo Nuevo 10.
D el Comercio, 5 de Mayo 12.
D e F rancia, Prof esa 1.
D e l a Estrel l a, Ref ugi o 19.
F rance, prop.
0
Jos Paredes. Cdiz (Espaa).
( Yase el Apndi ce B. )
D u Louvre, Espritu Santo 2. (Vase l a p-
gi na 780.)
G ui l l ow, S. Jos el Real 23.
G uardi ol a, 1.
a
S. F ranci sco 13.
G ran Sociedad, S. Agus t n 14.
Humboldt, Jess Nazareno, 1027, T. 927.
Iturbi de, 1.
a
S. F ranci sco 12.
D el Jard n, 1.
a
Independencia 5.
Jurez, T acuba 25.
Nuevo Mundo, Coliseo Viejo 22.
pera Vergara, 13.
S. Agus t n, Bajos S. Agust n 4
S. Carlos, Coliseo Nuevo 241.
Sanz, Marscala 2.
D el Seminario. Ex Semi nari o 1.
CA SA S DE H U SPE DE S
Ameri can Hcuse, 3.
a
Independenci a 12.
Aveyra Bernardi no, 2.
a
de l as D amas 2.
Bori gner Enriqueta, Arco S. Agust n 16.
Caldern Jos, Ref ugi o 15.
Consonno Ani t a, Bet l emi t as 11.
Cobos Javi er de los, Real de Sta. Ana 4.
G onzl ez G uadal upe, 2.
a
Monteri l l a 12.
Mart nez Encarnaci n, S. Il defonso 9.
Miranda Lui s, Escal eri l l as 20.
Muoz T orres, Perpet ua 6 '/s-
Nava Paul a, Agui l a 22.
Parra Carlos, Sta. Ins 4.
Rodr guez Juana, T iburcio 11.
T ardi t t i E. , Coliseo Vi ejo 5.
Vi l al l onga Juan, Coliseo Viejo 5.
Zul et a F elipa, S. Agust n 1.
Zepeda Soledad, T l apal eros 19.
I MPE RME A B L E S
Carbonell y Pascual Jos, Barcelona (Espaa).
Vase Apndi ce B.
T hi ery Juan, Calzada de l a Vi ga 11.
I MPRE NT A S y L I T O GRA F A S
Adal i d Rosendo, 2.
a
S. Ramn 7.
Adal i d Heri berto, 1.
a
Vanegas A.
Ageros Vi ctori ano, Leandro Val l e 1.
Agui l ar O rtiz J. M., Sta. Catal i na 1.
AGENCI A. TI PO GR FI CA
Pro ntitud , Elegancia y Co rreccin
Fr a n c i s c o D a z de L e n
I M P R E S O R
Esquina del 5 de Mayo
y Callejn S a. Clara.
I mpre s i o ne s para el co me rci o , l as
mi nas y l o s f e rro carri l e s . Es que l as
y Ci rcul are s , Tarj e tas d e vi s i ta, d e
avi s o y para vo l o s .
Es ta Age nci a gi ra po r cue nta e xcl u-
s i va d e l anti guo ti pgraf o
Francisco Daz de Len
y s e e ncarga d e to d a cl as e d e i mpre -
s i o ne s .
De venta: Cdigos vigentes
Ed i ci o ne s o f i ci al e s
Agui l ar Vera y C.
a
Juan, Sta. Isabel 9.
Al dasoro C., Marscala 5.
Aral uce Ramn de S. N. , Sta. Clara 18
Arellano F ranci sco R. , O rtega 35.
Arena, Heredi a y C.
a
, Coliseo Viejo 24.
Azcorve y G ayoso, Marscala 1,
Barbero Juan E. , O campo 2
,
i .
Bri to Esteban R. , Centro Mercantil 2. 26.
Busto Jos del, Agui l a 12.
Bux y C.
a
J., 1.
a
Mesones 19.
Casas Lui s B. , 4.
a
5 de Mayo 19.
Compaa Edi toraEl Mundo S. A., T iburcio 20
Compaa Edi tori al Mexicana, Coliseo Viejo 17
Cuadri el l o y C.
a
P. , 2.
a
Independenci a 2.
Cuenca y C.
a
Emi l i o, 2.
a
Sal to del Agua 11.
Cueva Ramn, Seminario 3.
D az de Len F rancisco, Callejn de Santa Cla-
ra y 5 de Mayo.
Escal ante y Pri esgo Ignacio, Hospi tal Real 3.
F l ores Juan, S. F el i pe de Jess 2,
G arduo y Sevi l l a, Victoria 22.
G onzlez F ., Callejn Bet l emi t as 206.
G uerrero Amado, O rtega 5.
G utirrez y C.
a
Sucesores, Meleros 11.
Herrera G erardo M., Bal vanera 18.
Hoeck y C.
a
, F . P. , Bet l emi t as 6 y 1.
a
S. F ran-
cisco 12.
Huert a G abriel, Callejn Cazuela 2.
Hul l Pri nt i ng Co., S. Juan de Letrn 5
1
/ e .
Imprenta del Hospi ci o, Aveni da Jurez 624.
Jens Hi j os de J. F . , S. Jos el Real 22.
Labrada, M., 1.
a
S. Lorenzo 8.
Lpez Andrs, 2.
a
Amargura 1.
Lpez Arturo, 2.
a
Pensami ento 4.
Lpez Jenaro, T acuba 25.
Lpez Manuel , Chiquita de Regi na 3.
Lpez T oribio, Seminario 3.
Lozano Eusebio, 2.
a
S. Juan 8.
Martnez Jenaro, Agui l a 19.
Martnez Vi cente, Puent e del F i erro 4.
Mart nez Lui s, Arcos de Bel em 611.
Mata F i l omeno, Bet l emi t as 6.
Maza y C.
a
, Al hndi ga 13.
Mndez Jos, 3.
a
Estampa Regi na 4.
Mndez Raf ael , Puent e Carretones 11.
Meneses Manuel, Indi t as 3.
Mol i na Miguel, Seminario 7,
Mondoo Manuel, 2.
a
Manzanares 11.
Montauri ol y C.
a
C., 2.
a
Ancha 3 y 4.
Montes de O ca F ranci sco. Leandro Val l e 1.
Muoz Ramn, Venero 11.
Murgu a Eduardo, Puent e Q uebrado 50.
Nava Manuel, T iburcio 18.
Navarro E. , 2.
a
S. Lorenzo 7.
O rozco E., Escal eri l l as 13.
O rti z D emetri o, 1.
a
Aveni da Paz 6.
O scoy Ands, Uni versi dad.
Parra Adolfo, Escal eri l l as 2.
Paz Irineo, 2.
a
del Rel oj 4.
Prez J. , 2.
a
S. Lorenzo 7.
Pombo Lui s, Vi ctori a 15.
Port i l l a Angel 1.
a
5 de Mayo 13.
Posada J. G ., Sta. Ins 5.
Poti seck Jos, Vi ctori a 15 y O rtega 22.
Pruneda Al varo, Pl azuel a S. Lzaro 4.
Pue rtas Evari s to , Escalerillas 20.
Q ui ntana Al fonso, Estanco de Hombres 4.
Q uevedo Raf ael , Callejn Pi nt o 4.
Q ui roga Carlos, Semi nari o 3.
Regat a Luib, 1.
a
Aveni da Paz 14.
Revuel t a Jos L. , Arcos de Bel em 27.
Reyes Velasco, Correo Mayor 7.
Ri verol Ramn F . Sucesores, Revi l l agi gedo 2.
Salazar Antoni a, Escondi da 8.
Salazar J. , Callejn del Rat n 2.
Sandoval Mariano, 3.
a
S. Juan 4.
Santi bez F ernando, Pescadi tos 33
Sant i l l n Arturo, Arcos Bel em 15.
Segura Agust n, G al eana 1.
Sevi l l a Angel , T acuba 17.
T al avera Abraham, 4.
a
5 de Mayo 22.
T errazas Joaqu n, Puent e Sto. D omi ngo 2.
T orres F el i pe, Ni o Perdido 51.
Vanegas Arroyo Antoni o, Sta. T eresa 1.
Vargas Antoni o, G al eana 1.
Vargas Jess, S. Il defonso 6.
Varela Sabas, 6.
a
D egol l ado 6.
Varel a Juan, calle Jess 6.
Vi gi l y C.
a
Carlos, Arco San Aagust n 18.
Wagner y Levi en, Sapo 8 /g.
Zapi ani F ranci sco, Al faro 1.
I NFO RMA CI O NES CO MERCI A L ES Y CO NSECUCI N
DE P A T E NT E S ( A GENCI A S)
Agenci a Macn Sucesores, Semi nari o 1.
Al gara y Verdugo, Cordobanes 12.
Body y C.
a
Andreu, Bet l emi t as 12.
Castaeda F ., Seminario 5.
Castro Hesi qui o, Puent e del F ierro 3.
D i nki ns H. C., G ante 11.
G arrett Warren, S. Juan de Let rn 4.
G uevara Jos, Monteal egre 709.
Ce ntro d e
publicaciones y suscriciones
DR. L IC. J O S W BASIL
Cerrad a de la Moneda 8, Mxico, D. F.
Lebrija y Arri aga, Cadena 17.
Len y C.
a
Mi guel R. , 2.
a
del Rel oj 10.
Marquet Jos, Ortega 21.
Mgi ca y C.
a
, 2.
a
- S. F ranci sco 7.
Paso L. del, Moneda 7.
Escal eri l l as, n. 20 MEXICO D . F .
Esta casa se encargade todaclase de impresiones tipogrficas y lito-
grficas, como carteles, tarjetas, memorndums, libros, folletos, cuadros
estadsticos, etc., verificando sus trabajos con esmerada limpieza y per-
feccin.
Q ui ntanar M. J. , Hospi ci o S. Ni col s 1109.
Ramos Ari spe Raf ael , Banco Hi potecari o altos.
Symonds Lui s C., Cadena 19.
Silceo Lui s, Sta. Isabel 11.
I NGENI ERO S
Abascal Manuel , Santa Ins 4.
Acost a Lui s, Sta. Isabel 209.
Aguado I. , D onceles 27.
Agui l ar Agust n, T enexpa 3
3
/.
Alcerreca Raf ael , 1.
a
Naranjo 1129.
Alcocer Pedro, Escal eri l l as 17.
Al mazn Eugeni o, S. Mi guel 1.
Al va Jos M.
a
, S. F el i pe de Jess 16 '/,.
Al varadejo Arturo, 1.
a
Ri bera S. Cosme 7 </a.
Al varez del Casti l l o F roi l n, 4.
a
Colonia 5.
Anderson Hay Robert, Centro Mercantil 1. 15.
Ari za Antoni o M., 5.
a
del Ciprs 2504.
Aragn Agust n, 5.
a
Carpi 1817.
Aranda Raf ael , 1.
a
Kastro 2032.
Aramburo D omi ngo, 5.
a
Soto 43.
Arechaval eta F ernando, Aveni da Jurez 4.
Arnaud Eduardo, Pescadi t os 33 '/4.
Arri aga C., Peni tenci ar a 431.
Arroyo Coronel N. , 1.
a
Ri bera S. Cosme 8.
Avi l a Eduardo, 2.
a
Ri bera S. Cosme 38.
Baemster Lui s, 3.
a
del Sol 1010.
Banni st er Juan, Callejn Sta. Clara 9.
Barca Ignaci o L. de la, 1.
a
Indust ri a 2.
Barner J. C., Coliseo Nuevo 408.
Barra Lui s de la, Aveni da Paz 417.
Bel l nquez Eduardo, 1.
a
Provi denci a 5.
Benet D . P. , Hospi tal Real 3.
Berguer Rafael , Coliseo Nuevo 421.
Bes t Al berto, 1.
a
Viena 1822.
Bol n Lui s, 2.
a
Mina 4.
Burgo a Arturo, Sta. Ins 4.
Burgos Ignaci o, 2.
a
Sant si ma 2.
Bust os Manuel, 2.
a
S. Lorenzo 7
Braschi Vctor M., Bajos Portacceli 11.
Breneman H. L. , Jess Nazareno 1027.
Calero Jos, 1.
a
Sor Juana Ins 6.
Camacho T oms, Escal eri l l as 20.
Carbajal Enri que, Nuevo Mxico 1
,
/ .
Crter Heriberto, Puent e Al varado 12.
Carranza Venusti ano, Cte. Sta. Catarina 4.
Casiani F ranci sco, Nuevo Mxico 1 </3.
Casi l l as Carlos, Nuevo Mxico 5.
Caso Antoni o, Buenavi st a 16.
Cerda Jul i o de la, Cerca Sto. D omi ngo 7.
Cerda Pedro de l a, Jess 9.
Cerro F ranci sco, Aveni da Jurez 6.
Col Lorenzo, 4.
a
del Chopo.
Contreras Manuel M.
a
, Jess Nazareno 4.
Corbert B. , Coliseo Nuevo 10.
Corts Al egr a Jos, 3.
a
Al zat e 4.
Chavero Conrado, Puert a F al sa Sto. D om. 1.
Chimalpopoca Amador, Venero 15.
D arn J. E. , 2.
a
Revi l l agi gedo 20.
D aza Carlos, Alcaicera 6.
D egol l ado Mariano, 6.
a
del Carpi 1.
D esormes Emi l i o, 1.
a
Provi denci a 10.
D essi n Carlos, 2.
a
Coln 1039.
D etwei l er T homas, 1.
a
Callejn Lpez 23.
D az Adol fo, 3.
a
Zarco 18.
D az de Len Adol fo, Paeras 7.
D az Lombardo Isi dro, Cocheras 11.
D az O rdaz D emet ri o, S. F el i pe Neri 2.
D i gnet Herpez J. , Puent e Al varado 1441.
D ond Emi l i o, D onato G uerra 1464.
D uel an Carlos, Sepulcros Sto. D omi ngo 3.
D ucoi ng Arturo, O rtega 9.
Echegaray F ranci sco, Jess 9.
El cam Jos, 2.
a
Iturbi de 613.
El guero Jos H. , D oncel es 8.
Es parzaS. , Arco de S. Agust n 11.
Espi nosa Javi er, S. Hi pl i to 13.
Espi nosa Manuel , Hospi ci o S. Ni col s 5.
Espi nosa Pedro, 2.
a
Moscas 5.
Espi nosa y Vi l l ar Manuel, H. S. Ni col s 5.
Estrada Aureliano, 1.
a
Aveni da Paz 8.
F avi l a F ranci sco, 2.
a
Colonia 5.
F avi l a Jos, G arrapata 722.
F ernndez Andrs, 2.
a
Moctezuma 18.
F ernndez Jenaro R. , Art eaga 28.
F ernndez Ramn, Sepul cros Sto. D omi ngo 1.
F ernndez Ramn (hijo), 3.
a
Coln 1020.
F erraro Prez F ernndez, Cnsul del Uruguay,
Si ete Pr nci pes 1911.
F l eury J. , 4.
a
de l as F l ores 5.
F l ores Alberto, T enexpa 3
3
/k.
F l ores D ami n, 5.
a
Mina 8 '/2.
G abino G erardo, 2.
a
Sal to del Agua 8 '/j-
G arca Rafael , O rtega 5.
G arca Ben tez Emi l i o, Jess 15.
G arca Cubas Antoni o, Al faro 1.
G arca Cullar S., Aveni da Madrid 107.
G arca Rub Jos, Seminario 8.
G arca Snchez F aci R. , S. F ernando 32.
G arza D ani el J. , 1.
a
D amas 4.
G mez y Surez M., S. F el i pe Neri 3.
G onzlez F ernando, Monteab gre 19
1
/ .
G onzlez Ref ugi o, 2.
a
Al zate 2213.
G utirrez Manuel, 2.
a
Zarco 6.
G utirrez Ramn, Puent e Carmen 1.
G uti rrez Lezama Andrs, Ref orma 2.
Hal l Carlos, Victoria 9.
Hampson Nstor, Aveni da Jurez 2.
Heredi a G ui l l ermo 1.
a
Rel oj 12.
Hernndez Jess, Puent e del Cuervo 5.
Hernndez O l i vi er N. , Canoa 11.
Heyser y Kuehne, Centro Mtrcantil.
Hi dal ga Ignaci o de la, Marscala 12.
Iri goyen J. , Escal eri l l as 20.
Ji mnez Arturo, 4.
a
de Mina 4.
Ji mnez de l a Cuesta Mi guel , E. Jess Mara 9.
%
Unicos agentes para la Repblica Mexicana
HEYS ER Y K U E H N E
Apar t ado Pos t al 2045. MXICO
. Es t e f d t o Vs ' i a fve tot| kda-. -de dos dnrmerM. es d F C '
c o l o c a d o s . p o r Lfe Rapi o i r a i . c i f G . , d e Aa s t i h T e x a s e l 51
ide. D i c . d e i ftSfe. Et f r- i mwq, mr c a d o con l a l e t r a A . f u l p u -
e s t o en"su es<;a-,o n?tw. r s l . e i s e gundo " arcado B . r e c i b i *
t os "i-iiios de "G ar i/o Ii f t evm Avi nri ns" . " ' " i
s e s a c a r o n e l 10 de D i c . d e I S9 4 c on -
l a f o t o g r a f a .
Lagueren T eodoro, 5.
a
Al zate 2811.
Larrea y Cordero Jess, Chi qui s 14.
Ley va Jul i o, Cuadrante Sta. Catari na 7.
Li nares Antoni o, 2.
a
Moctezuma 1217.
Longmbray Manuel , Pl az.
a
J. Carbonero 7.
Lpez G uerrero Carlos, T enexpa 565.
Lorenz Joaqu n, Pl az.
a
J. Carbonero 7.
Lozano y O bregn Ant oni o, Venero 7.
Ll erena Manuel , Humbol dt 13.
Machado F ranci sco, 2.
a
Ayunt ami ent o 128.
Mai gl ez ! . , 7.
a
Sor Juana Ins 3404.
Mart nez Braul i o, Prol ongaci n de Pane 1603.
Mart nez Mi guel , Jess 15.
Mateos Juan, Al cai cer a 6 y 2.
a
Bal deras 4.
Mena Ignaci o, 2.
a
S. Lorenzo 18.
Mercado Jacobo, Al faro 5.
Mitre Simn, 2.
a
Verni ca 1.
Molina Ignaci o, 2.
a
Indust ri a 1
Monti el G ilberto, Agui l a 20.
Moreno Efrn, Bet l emi t as 209.
Moreno Ignaci o, 1.
a
S. Ramn 6.
Morse F ranci sco, 7.
a
de l as F l ores 1.
Moya Raf ael , Puent e del Carmen 14.
Muoz G onzalo, S. Ni col s 2 '/2.
Ni l es H. B. , Col i seo Nuevo 10.
Noguera El oy, Calzada de S. Ant oni o Abad.
Nunci o Al bi no, Puest o Nuevo 4 y 5.
O bregn Lui s, T acuba 3.
O cboa Manuel . Arcinas 4.
O est Al fredo, Puent e Al varado 19.
O laeta Enrique, Puert a F al sa Sto. D omi ngo 7.
O livares Macario, Machi ncuepa 8.
O l i vi er Alberto, Es t .
a
S. Andrs 26.
O ropesa G abriel, S. Il defonso 1.
O rt i zB. , Arco S. Agus t n 11.
O rtiz F rancisco M., 1.
a
Al zate 28.
O rtiz Vi cente, Perpet ua 1.
O rtuo Ignaci o, 1.
a
Humbol dt 1.
O viedo Salvador, Puent e Carretones 4 '/,.
Pacheco Casimiro, 5.
a
Sor Juana Ins.
Pacheco F ranci sco, Verde 3.
Pacheco Raf ael , 1.
a
Cuevas 16.
Pal aci os Leopoldo, Sta. Ins 4.
Pal mer Wal t eri o, Morelos 5.
Pal l ares G uillermo, 1.
a
Indi o T ri st e 9.
Pat i o Manuel , 2.
a
S. Juan 4.
Paul l H. F . , Al cai cer a 26.
Peuri D az Eduardo, 1.
a
Artes 288.
Prez Martn, 1.
a
Rast ro 2032.
Pi nzn E. , O rtega28.
Pl owes Mateo, Sta. T eresa 4.
Posada Jul i o, Port i l l o S. D i ego 43.
Pourcel F ernando, Pl aza Madrid 109.
Pourn Ramn, Jess Mara 5.
Pri tchett (hi jo) E. W. , 1.
a
Independenci a 59.
Pul l on J. F . , G ante 402.
Ram rez Santi ago, Buenavi st a 20.
Reyes Bernardo, 3.
a
Mi na8.
R o Agus t n del , Hospi ci o de S. Ni col s 2
1
/2.
Ri va Lui s, Buenavi s t a 17.
Ri vera Manuel , 3.
a
Moctezuma 1027.
Robl es G i l Al berto, 5.
a
Mi na 247.
Robl es G il y Zozaya, D oncel es 13.
Rood C. U. , Coliseo Nuevo 10.
Rosal es Antoni o, 2.
a
Mina 20.
Sal azar Leopol do, Jess 9.
Sal azar Lui s, Cerca Sto. D omi ngo 11.
Santacruz H. Y., Canoa 11.
Sent i es J. P. , 2.
a
Arqui tectos 1.
Serrano F ranci sco, 1.
a
Al amo 1.
Serrano F ranci sco J. , 2.
a
Humbol dt 5.
Sol ache Isidro, 1.
a
Al zat e 2013.
Soto Juan, Maravi l l as 8.
Soto Mariano, Chavarr a 23.
Sotomayor Lui s, Col egi o ni as 604.
Schafer G ui l l ermo, 1.
a
del Pi no 6.
Surez Jess, Jurez 22.
T agl e Wencesl ao, Puent e Al varado 1.
T api a F ranci sco, Jess Mara 402.
T api a Juan, 7.
a
Magnol i a 8.
T l l ez Pi zarro Adrin, 4.
a
Magnol i a 34.
T l l ez Pi zarro Mariano, 4.
a
Magnolia 34.
T i noco Manuel , Puent e Jess 2.
T i t us O . W. , Pat oni 7.
T om F ranci sco, Sapo 2
3
/4.
T orres Antoni o, 1.
a
Indi o T ri ste 4.
T orres Cosme, 1.
a
Ri bera Sta. Mara 8.
T orres Manuel , Chavarra 17.
T orres Lui s, Chi conautl a 16 '/a-
T ruji l l o Ri cardo, 1.
a
D el i ci as 78.
Varel a Joaqu n, Nuevo Mxico 6
i
/1.
Vel asco Estani sl ao, D onato G uerra.
Vel zquez Jos M.
a
, Egi do 1405.
Vel zquez Juan, Cocheras 2L.
Vi gi l Pedro, 4.
a
Provi denci a 4.
Vi l l ar F ranci sco, Alcaicera 15.
Wal t er Wogel , 4.
a
Ancha 4.
Worsi vi ck E. Alberto, 2.
a
del Sur 11.
Zamora J., Perpetua 8 Va-
Zamora Rmul o, Calle Verde 3.
Zendeja Jos, Banco Sant si ma 8.
Zozaya Angel , Betl emi tas 209.
Zi ga Hi gi ni o, 1.
a
Ave Paz 8.
I NH UMA CI O NES ( A GENCI A S DE )
Carmona Marcos, Escal eri l l as 20.
Cast i l l o T efilo, Bal vanera 8.
G ayosso Eusebi o, Mar scal a 2.
G ayosso Jos D . , 2.
a
5 de Mayo 15.
Leyendecker y C.
a
Pedro, 5 de Mayo 15.
Merino y C.
a
Juan, S. Jos el Real 18.
I NST A L A CI O NES EL CT RI CA S
Ascorve y G ayoso, Marscala 3.
Compaa Instal adora de l l amadores el ctri -
cos (S. A. ), 12.
a
Vi ol et a 17.
G onzlez Medi na J. , Prof es a 2.
.Ketchuui y C.
a
J. , S. Juau de Letrn 4.
Ri vero Lui s, T acuba 4.
SchSndube Enri que, 3.er O rden S. Agust n 5.
Si emens y Hal sck, 5 de Mayo 3.
I NSTI TUTO S PA RT I CUL A RE S (vase Colegios)
I NST I T UT O M DI CO - E L CT RI CO
G arcillan C. (S. en C.), (vase l a pg. 790).
I NST RUMENT O S CI ENT FI CO S Y O RT O PDI CO S
t
Hernni ng J. , 4.
a
del 5 de Mayo 120.
Roemer Schreinfel, Aveni da 5 de Mayo.
Vergara Bartol o, Colon.
3
S. Raf ael calle Sur40.
I NST RUMENT O S DE MSI CA (vase Pianos)
Acebedo P. , Beat a 2.
Bravo J. C., 2.
a
S. Ramn, 9.
Espi nosa A. Eucari o, Puent e del F ierro 8.
F ernndez J. M., 2.
a
de Mesones 9.
Hernndez F . , 5.
a
del Rel oj 7.
Heuer y C.
a
E. . 1.
a
S. F rancisco 5.
Hi dal go M., 1.
a
S. Ramn 12.
Nagel Sucesores H. , Pal ma 5.
O tto y Arzoz, Vergara 2.
Paz Sabino, Pul quer a Pal aci o 11.
Rosal es A. , Puest o Nuevo 1.
Sol ano R. , Puente Jess y Venero.
Wagner y Levien, 2.
a
S. Francisco 11.
J A B N ( F B RI CA DE )
Camargo J. B. , 1.
a
G ranada 1.
Crdenas S. P. , Estanco de Mujeres 12.
Carranza de Becerra D ol ores, 1.
a
Peni tenci a-
ra 2522.
Cejudo F el i pe, Calle Norte 513.
D el gado R. , Puent e del Molino 4.
D ons y C.
a
H. , 1.
a
Merced 7.
G arnica de Miranda Juana, Ave Mara 6.
G mez A., T orni to Regi na 5 Va-
Huesca Jos A. , Ri nconada Sta. Ana 6.
Miranda L. , Ave Mara 2.
Rui z Jos, 3.
a
Peral vi l l o 2 y 6.
a
Reloj 1 Va-
Serrano y C.
a
Sucesores, Pl azuel a S. Lzaro.
J E R E Z (vase Vinos y Cognacs)
J O Y E R A S
Agui rre Q ui ntana y C.
a
, 1.
a
S. F rancisco 2.
Atollini Jos, 2.
a
S. F rancisco 12.
Bi troff Hugo, Portal Mercaderes 6.
Bl och E. , 1.
a
S. F ranci sco 12.
Carrillo Antoni o, O rtega 5.
D e Broe Jos, Esp ri tu Santo 1.
D eeg Carlos, 5 de Mayo y Alcaicera.
D iener Hnos. La Perla, 1.
a
Plateros 12 y 14
(vase l a pg. 776).
F arri l l Enrique, 1.
a
Independenci a 23.
F ernndez Basi l i o, T l apal eros 19.
G arca Cuervo Ignaci o, Ref ugi o y Pal ma.
G utirrez de l a T orre Ignaci o, 2.
a
S. F ranc.
0
1.
Hauser, Zi vy y C.
a
, 2.
a
Pl at eros y Esp. Santo.
Landa Mi guel R. , 1.
a
Pl ateros 11.
Lane y C.
a
G ermn, Coliseo Viejo 10.
Muirn y C.
a
J. , 2.
a
Pl at eros 11.
Milke J. H. , 3.
a
S. F ranci sco 6.
Ri d Enri que, Ref ugi o 13.
Schfer Martn, 1.
a
Pl at eros 10.
Schreiber y C.
a
, 1.
a
Pl ateros 4.
Sommer Carlos, 1.
a
Pl at eros 11.
Stei n y D avi s, 4.
a
5 de Mayo 19.
T l l ez Jos, T acuba 25.
Wal cbneker y Jenel l er, Coliseo Viejo 2.
Wat ch y C.
a
1.
a
Pl ateros 14.
Weber Leopoldo, 2.
a
Pl at eros 12.
Whi t e A.. 2.
a
Pl at eros 2.
J UGUET ER A S
Caas Margari ta, S. Pedro y S. Pabl o, 9.
Crdenas F ranci sco J. , S. Andrs 7 </,.
Cosso J. , 1.
a
T ezontl al e 6.
Cotera M. , Aduana Vieja 8.
D everdun H. , Puent e del Esp ri t u Santo 2.
D usendschoen A. , 2.
a
Pl at eros 10.
G ai tan Carmen, Sapo 7.
Jurado de Al cal E., Puent e S. F ranci sco 50.
Mol gora Enri que, S. Juan de Letrn Indep.'
1
Morales Juan, Port i l l o S. D i ego 18.
Prezcano Luis G ., Coliseo Viejo 4.
Pi vardi re Adol fo, Al eai cer a 28.
Ri quel me Hnos. E. , T acuba 10.
Ri vero Lui s, S. Jos el Real 14.
Vel zquez de Leon M., Mar scal a 1.
Vi l l agrn N. , 2.
a
Puent e Bl anco 4.
Zecua Ines, 2.
a
Pi l aseca 9.
L A DRI L L O S ( F B RI CA S)
Larraul i Lui s, Puent e G aravito.
Nori ega y C.
a
Casimiro, l.
3,
del Sol 1 (vase l a
pg. 795).
L I B RER A S Y PA PEL ER A S
Abadi ano F ranci sco, Seminario 2.
Agui l ar hijos, Encarnaci n y Sta. Catal i na.
A R A L U C E R A M N D E S. N. (Suce s o r d e
Parre s ) , Calle cerrada Sta. Ins, 5. Edi-
tor de la G U A G ENERAL D ESCRIPT IVA D E
LA REPBLI CA MEXI CANA y de la G A -
CET A ECLESIST ICA MEXI CANA. A p . 5 9
bi s. T . 983. Sucursal, Sta. Clara 18 i/2.
Casa en Barcelona, Bailn 135. ( Vas e l a
pg. 765).
Bal l esc y C.
a
, Sta. Isabel , 8.
Bl ake W. W. , G ante 8.
Bouret y C.
a
Vda. de Ch., 5 Mayo 14.
Bud n N. Sucesores, 2.
a
S. F ranci sco 2.
Bux y C.
a
Coliseo Viejo y Callej. Esp. Santo.
Centro Edi tori al (S. A. ), G ante 1.
Cuevas R. , Semi nari o 3.
D az M., S. Jos el Real 16.
D obson y D orl ey, S. Juan de Let rn 7.
G alicia Vi cente A. , S. F el i pe Neri 19.
Gal l e go s H e rmano s , 2.
a
del 5 de Mayo 4.
G arca F el i pe, T acuba 10.
G arca Jenaro, Escal eri l l as 18.
G l ori a Ati l ano, Escal eri l l as 17.
G loria y Val l ejo, S. Jos el Real 21.
Go ro wy B. F . News Co ., Pte. S. Francisco 5.
G uti rrez Sal vador, Meleros 11.
Hami l t onH. P. , O rtega 18.
Hegewi ch E. , Esp ri t u Santo 7.
Herrero Hnos. , Callejn Sta. Clara 10.
Hoeck F . P. , 1.
a
S. F rancisco 2.
Ibez F el i pe, 2.
a
5 de Mayo 328.
Ji meno y C.
a
Col i seo Vi ejo 17.
Li ons y C.
a
H. , Coliseo Viejo 6.
Loyer W. I. , 1.
a
Estaci ones.
Maucci Carlos, Sta. T eresa 1.
Ni col au J. Sucesores, Callej. Esp. Santo 6.
Ramos Juan Manuel , 2.
a
5 de Mayo 12.
Rubi el l Ignaci o, Cerbatana 8.
Ruhl and y Ahl schi er, Coliseo Viejo 16.
St ai nl ey y C
a
G uillermo, Bet l emi t as 12.
Uri as J. , 5 de Mayo 4.
Val l arta Antoni o, 1.
a
del Reloj 7.
Vallejo Jos L. , S. Jos el Real 3.
Vi ncourt C., 5 de Mayo 5.
L I B RO S EN B L ANCO Y T A L L ERES DE RA Y A DO S
Aral uce Ramn de S. N. , Sta. Clara 18' / 2.
Arena Heredi a y C.
a
, Coliseo Viejo 2 4
Boul i gny y Schmi dt Sucesores, Rebel des 1.
Casas Lui s, 5 de Mayo 19.
G uerra y C.
a
M., T aeuba 6.
Li ons y C.
a
H. , Puent e Monzn 7.
Ldert F ederico, Coliseo Viejo 23.
Martn P. , Callejn Esp ri tu Santo 6.
Maza y C.
a
, Al hndi ga 13.
Sai nz Ri cardo, 1.
a
del 5 de Mayo 2.
Vi zca no F . , Zul et a 18.
L I CO RES (vase Aguardientes y Licores)
L I TO GRA F A S ( vas e Imprentas y Litografas)
L O TER A S
Lot er a de l a Beneficencia Pbl i ca, en el Pa -
l aci o de l a Exposi ci n, Al ameda.
Lot er a Naci onal , 1.
a
del Rel oj 8.
MA DERER A S
Arriba y C.
a
G ., 5.
a
de Mina 2.
Baer A. , Recabado 5.
Capeti l l o Ignaci o J. , 3.
a
de Mi na 9.
Crdenas Adol fo O -, 1.
a
Hi dal go 216.
Cepedo Hnos. F ranci sco J. , Bucarel i 190.
Cobo Joaqu n, Pl azuel a S. Lzaro 1.
Corchado Jos D . , Callejn Il l escas 3.
D vi l a y C.
a
Mi guel , 9.
a
Magnol i a 4.
D az de l a Vega Lui s, Escobi l l er a 5.
F onseca Saturnino, Puent e de l as Gue rras 8.
Franco J o s , 5.
a
Zarco 43.
Gal nd e z Es te ban, Sal to d e l Agua 1803.
Gal i nd e z , Mo rd o ugh y C.
a
, Po rtal Prad o 1.
Garc a y C.
a
M. E., 2.
a
A margara 2.
Garc a d e l a To rre I ., Cal z .^Sta. Mar a 8.
Garc a Rubi o y L pe z , 3.
a
Ayuntami e nto 248.
H i d al go A., 5.
a
d e Mi na 7.
I ta Mo d e s to , Carme n-4-
J i mne z Ad o l fo , J uan Carbo ne ro 6.
J i mne z Cql e s ti np, 4.
a
Pro vi d e nci a 2.
L e d e s ma L ui s , 1.
a
Az te cas 5.
Ley** Sao s . B .,Cuj,whtemQcl8.
Me<;fi;N. d e , Es tanco d e $uj tce s 1.
Mo j te n.J . J ., 2.
a
Pane 1.
Mart ne z J o ^ C., Machi ncue pa 4.
Po nce d e L e n Gi l , Cuauhte mo tz i n 3.
Re ud y Campbe l l , 1.
a
Ayuntami e nto 8.
Snche z B anque ra E. Pl az .
a
Vi l l ami l 30.
So to L i arte L e n, Ce rcaS. L o re nz o 21.
Trtyo M. CaLz .
a
Sta. Mar a l a Re d o nd a.
Vz que z We nce s l ao , 4.
a
H umbo l d t 2.
MQUINAS AGR CO L AS
B o cke r y C.
a
, Es p ri tu Santo y Co lis eo Vie jo .
Carranz a I gnaci o , Pte. Espritu Santo 2.
Sal ce d o y C.
a
(S. e n C*), Capuchi nas 5.
So mme r, H e rrmann y .C.
a
, 1.
a
I nd e pe nd 76.
A M E R I C A N N E WS A G E N C Y S . A .
P u e n t e d e S a i l F r a n c i s c o , n u m . 5
M X ICO D. F.
L ibrer a A m ericana
H eadquarters in the Republic
for american books, periodicals,
office and faney statio nery.
Suscripcio nes o bras y peri-
dicos extranjero s.
Fbrica de sellos de go ma.
Novedades, etc.
A m erican T obacco C o.
Tabaquera americana
Agentes de la afamad a fbrica
de puro s LA B ALSA. Co mpleto
surtid o de to d a clase de cigarro s,
puro s y tabaco , de) pas y extran-
jero .
Mail o rd ers a special ity.
Ped id o s po r co rreo , expreso s y
carga.
Pue nte ele San Franci s co , n. 5. MX I CO D. F.
I MPORTADOR DE MAQUI NARA
Puente del Espritu Santo, n. 2
Co rre o , APARTADO 438
Cabl e , CARRANZA. MX I CO
Co d e n us e : A. B . C. 4
t h
. Ed i ti o n
M X I C O D. F.
Arados de vapor, T rilladoras,
Prensas para paja, D esgranadoras, Molinos
de vi ento, Arados Binla, Motores de vapor,
Mal acates, Locomviles de traccin,
Mquinas para aserrar,
Molinos para ol ote. T rituradoras de zacate,
Sembradoras de Maz Adelpin
Sembradoras de cebada, Sembradoras de trigo,
Rastras desterronadoras,
Bombas para ri ego, Incubadoras, Acei t es
lubricantes, Acei tes para guarni ci ones,
F iltros Pastear, Mquinas para lavar ropa,
Sembradoras de papa,
Extinguidoras de i ncendi os, etc.
Arad o s ml ti pl e s P E C K Guad aad o ras
Se gad o ras EX CELSI OR
M QUI NAS PA RA ESCRI B I R
I Alarcn F ranci sco, 5 Mayo 119.
Lobse y C.
a
S., Pal ma 9 11.
Ml l er, Bowen y Cook Sue., Vergara y San
F ranci sco.
Wal ker Samuel W., Av.
a
Jurez y Bal deras.
MA RMO L ER A S
F randi y Roggi , 2.
a
Pi l aseca 6.
Massel i n A. , Pt. Q uebrado 5.
Montal vo y C.
a
Manuel , Medi nas y Escl avo.
Prez Carmen, 3.
a
Independenci a 1.
Rangel G enovevo, Carmen 5.
Strenta Al mo, S. Juan deLet rn 5'/-
Urrntia Lzaro, Manrique 5.
Volpi A. C., 1.
a
Ayunt ami ent o 8.
MA T ERI A L PA RA F ERRO CA RRI L ES
Boker y C.
a
Roberto, Pt e. Esp ri tu Santo 4.
D ecauvi l l e A n, S. D i ego 5.
Has am y Moreno, T iburcio 14.
Kennedy G eorge, G ante 2.
MA T ERI A L ES PA RA CO NSTRUCCI N
Crdenas L. , Cerrada Sta. T eresa 4.
C.
a
de Cal hi drul i ca (S. A.), 3.
a
de Pesado.
C.
a
Mexi cana de Mrmoles, 1.
a
Independ.
a
31.
C.
a
de Pavi ment os de adoquines de asf al t o,
1.
a
de l a Estrel l a.
MAQUI NARI A DE TO DA S CL ASES
Arce y C.
a
J. , 1.
a
S. F ranci sco 1.
Bat eman R. C., S. Juan de Let rn 13 (altos),
apartado 251.
Babcok y Wi l cox, de Londres, representante
J. Perei ra, Av.
3
Jurez 7.
Boker y C.
a
Roberto, Angel 6 y Esp. Sto. 4.
Carranza Ignaci o, Pt e. Esp ri tu Santo 2.
Elcoro y C.
a
Val ent n, 2.
a
Comonfort 1 y An-
gel esqui na Cadena.
G ordon Hugh, 1.
a
Independenci a 23.
Kennedy G eorge, G ante 2.
Salcedo y C.
a
, Capuchi nas 5.
Lohse y C.
a
Santi ago, Pal ma 9 11.
Macke B. H. , Esp ri t u Santo 3.
Schndube Enrique, 3.
a
O rden S. Agust n 5.
Sommer, Herrmann y C.
a
, 1.
a
Independ.
a
76.
Whi t e J. , Revi l l agi gedo 4.
Wal ker Samuel W. , Av.
a
Jurez y Balderas.
M QUI NAS PA RA CO SER
Alarcn F ranci sco, 5 Mayo 119.
Compaa manufacturera de Si nger, G ante
1.
a
S. F ranci sco.
Jacot A. , Pal ma 2.
Montao Angel , Jess 9.
Stri tl matter J. C., 2.
a
S. F ranci sco 4.
Plaza Universidad, 2
BARCEL O N A (E S P A A )
La pri mera y ms i mpor-
t ant e fbri ca en Espaa.
E W^m
I U I T T 7 MRMO LES
m M toPil D E CARRARA
L Z A RO RRU T I A
m l I X Z C D . F .
G a s a , fundada,
en 1885
CO N STAN TE
CUBIERTAS
PARA
MUEBLES
MAQUIN ARIA Y TAL L ER: DESP ACH O :
1.
a
de Hi dal go, n. 1% Manri que, nm. 5
SURTIDO
Monumentos
acabados
I MPORTADOR DE MAQUI NARA
Puente del Espritu Santo, n. 2
Co rre o , APARTADO 438
Cabl e , CARRANZA. MX I CO
Co d e n us e : A. B . G. 4
t h
. Ed i ti o n
M X I C O D. F.
Arados de vapor, T rilladoras,
Prensas para paja, D esgranadoras, Molinos
de vi ento, Arados Binla, Motores de vapor,
Mal acates, Locomviles de traccin,
Mquinas para aserrar,
Molinos para ol ote. T rituradoras de zacate,
Sembradoras de Maz Adelpin
Sembradoras de cebada, Sembradoras de trigo,
Rastras desterronadoras,
Bombas para ri ego, Incubadoras, Acei t es
lubricantes, Acei tes para guarni ci ones,
F iltros Pastear, Mquinas para lavar ropa,
Sembradoras de papa,
Extinguidoras de i ncendi os, etc.
Arad o s ml ti pl e s P E C K Guad aad o ras
Se gad o ras EX CELSI OR
M QUI NAS PA RA ESCRI B I R
I Alarcn F ranci sco, 5 Mayo 119.
Lohse y C.
a
S., Pal ma 9 11.
Ml l er, Bowen y Cook Sue., Vergara y San
F ranci sco.
Wal ker Samuel W., Av.
a
Jurez y Bal deras.
MA RMO L ER A S
F randi y Roggi , 2.
a
Pi l aseca 6.
Massel i n A. , Pt. Q uebrado 5.
Montal vo y C.
a
Manuel , Medi nas y Escl avo.
Prez Carmen, 3.
a
Independenci a 1.
Rangel G enovevo, Carmen 5.
Strenta Al mo, S. Juan deLet rn 5'/-
Urrntia Lzaro, Manrique 5.
Volpi A. C., 1.
a
Ayunt ami ent o 8.
MA T ERI A L PA RA F ERRO CA RRI L ES
Boker y C.
a
Roberto, Pt e. Esp ri tu Santo 4.
D ecauvi l l e A n, S. D i ego 5.
Has am y Moreno, T iburcio 14.
Kennedy G eorge, G ante 2.
MA T ERI A L ES PA RA CO NSTRUCCI N
Crdenas L. , Cerrada Sta. T eresa 4.
C.
a
de Cal hi drul i ca (S. A.), 3.
a
de Pesado.
C.
a
Mexi cana de Mrmoles, 1.
a
Independ.
a
31.
C.
a
de Pavi ment os de adoquines de asf al t o,
1.
a
de l a Estrel l a.
MAQUI NARI A DE TO DA S CL ASES
Arce y C.
a
J. , 1.
a
S. F ranci sco 1.
Bat eman R. C., S. Juan de Let rn 13 (altos),
apartado 251.
Babcok y Wi l cox, de Londres, representante
J. Perei ra, Av.
3
Jurez 7.
Boker y C.
a
Roberto, Angel 6 y Esp. Sto. 4.
Carranza Ignaci o, Pt e. Esp ri tu Santo 2.
Elcoro y C.
a
Val ent n, 2.
a
Comonfort 1 y An-
gel esqui na Cadena.
G ordon Hugh, 1.
a
Independenci a 23.
Kennedy G eorge, G ante 2.
Salcedo y C.
a
, Capuchi nas 5.
Lohse y C.
a
Santi ago, Pal ma 9 11.
Macke B. H. , Esp ri t u Santo 3.
Schndube Enrique, 3.
a
O rden S. Agust n 5.
Sommer, Herrmann y C.
a
, 1.
a
Independ.
a
76.
Whi t e J. , Revi l l agi gedo 4.
Wal ker Samuel W. , Av.
a
Jurez y Balderas.
M QUI NAS PA RA CO SER
Alarcn F ranci sco, 5 Mayo 119.
Compaa manufacturera de Si nger, G ante
1.
a
S. F ranci sco.
Jacot A. , Pal ma 2.
Montano Angel , Jess 9.
Stri tl matter J. C., 2.
a
S. F ranci sco 4.
Plaza Universidad, 2
BARCEL O N A (E S P A A )
La pri mera y ms i mpor-
t ant e fbri ca en Espaa.
E W^m
I U I T T 7 MRMO LES
m M toPil D E CARRARA
L Z A RO RRU T I A
m l I X Z C D . F .
G a s a , fundada,
en 1885
CO N STAN TE
CUBIERTAS
PARA
MUEBLES
MAQUIN ARIA Y TAL L ER: DESP ACH O :
1.
a
de Hi dal go, n. 1% Manri que, nm. 5
SURTIDO
Monumentos
acabados
C.
3
Industri al de Cemento Pri vi l egi ado, 3.
a
de
T al l eres y Av.
3
Matamoros.
F l ores 6. , 4.
a
Matamoros 7.
G onzlez F ranci sco, Av.
a
Manuel G onzlez.
Lozano y O bregn A. , Venero 7.
Martnez Roberto, Ari st a 12 y Bucareli 20.
Martnez Sal vador, 2.
a
Vanegas 4.
O viedo y Malo, Pt e. Al varado 9.
Paredes M , Espal da S. Lorenzo 9.
Prez G abriel, 2.
a
Mesones 28.
Q uintana Hnos. , Calzada S. Antonio Abad 7.
Rol l a A. , S. Agus t n 16.
Rosas Manuel , Pl azuel a Vi zca nas 2.
Si gl er Jos M.
a
, Manrique 6.
T inajero M., Agui l a 28.
Urrut i a Lzaro, Manrique 5.
Vargas J. , Corazn de Jess 16.
Wat s on Jos, Zul et a 7.
Zamorano Juan, Av.
3
Jurez 6.
Exquisito producto, conocido desde el
tiempo de los rabes, por reunir cualidades
hig'euiea=t y nutritivas altamente recomen-
dables, que lo hacen un postre excelente y
de grau crdito en cuantos pases se con-
sume.
Eu su elaboracin entran productos pu-
ramente vegetales, tale* como l os mejores
higos de Espaa escogidos con el mayor es-
meco y mezclados con almendras, nuecps y
Jfaehos, aromatizado el todo con limn,
naranja, ofs y vainilla.
Su prepfftein esmeradsima, permite
la exportacin de PO ST RE lllSPANIA.
todas tas latitudes.
Se prepara en tabletas de forma cuadri-
longa de '400 graiHO S de peso.
MO N TEYS Y CAP DEV IL A
i t e r a San Juan, 3 3 , pri nci pal
BARCELONA
Ioni co i mport ador en Mxi <o: R A MO N
. N. A R AXrG E, Cal le jn de Sant a
lne&, . - >x r G O D . f .
-W
JD IO O S ACPALAS
Abasdal Ra tl , , Vergara 1H.
Abogado Enri stre '"L., e^'BlQ jn Bobwes S.
Abrego F ederico, Arco 8. Agus t n 12.
Adal i d y Castillo Jul i o, Nahuat l at o 6.
Agea Ramn, Calle Nueva.
Agui l ar Manuel C., Pl az.
3
Buena vi s t a 3.
Aifcput A-l berto/ T acuba 11.
Ai zpnru Rafael , T i burci o 2.
Al bert Ramn, Pl az.
a
Madrid 8.
Al cal Jos Pomposo, 7.
a
del Rel oj 1706.
Al cnt ara F i l ogoni o, Cerbatana 20.
Al cnt ara F ranci sco, 2.
a
T ul i pn 8.
Alcorta Jenaro, 2.
a
S. Lorenzo 5.
Al faro Jess, Verdes 14.
Alfaro Manuel , 2.
a
D amas 4.
Al t ami ra F ranci sco, Regi na 8.
Al tami rano F ernando, G uadal upe Hi dal go.
Al va Leopol do, Coajomulco 6.
Al varez Bernardino, Al conedo 1.
Al varez F ranci sco, S. Bernardo 11.
Al varez F ranci sco, S. Hi pl i t o 14.
Al varez del Casti l l o Mariano, Pt e. Pal aci o 10.
Al vear Manuel , T l axpana 30.
Amezcua Juan, Pt e. S. F ranci sco 3.
Anda Ignaci o, Cerca S. Lorenzo 1.
Andrade Nemorio, cal l e Sur 88 n. 413.
Aragn D ani el , S. Juan de Letrn 2.
Arel l ano F ranci sco, 2.
a
Sto. D omi ngo 3.
Arval o F ranci sco de P. , Pt e. Sta. Ana 3.
Ari zmendi Evari sto F . , Q uemada 10.
Armendariz Eduardo, Rat as 2.
Armendari z F ranci sco, D oncel es 4.
Arri aga Javi er, Port i l l o S. D i ego 18.
Arroyo Leandro, S. Angel .
Aura Ant oni o, 1.
a
Av.
3
Paz 8.
Avel ei ra Manuel , Al faro 7.
Avi l a Mi guel , Agui l a 3.
Avi l a Mi guel , 2.
3
Rib. S. Cosme-38.
Ayal a Mara, Cerca Sto. D omi ngo 4'/i-
Azcu Pedro S., 2.
a
Industri a 421.
Azpei ti a G abriel, Pt e. Solano 12.
Bandera Jos M.., 1.
a
F actor 1.
Barreda Lamberto, Esp ri t u Santo 1.
Barreiro Manuel, 1.
a
G uerrero 13'/,
Barrei ro M., Zul et a 17.
Barrei ro M., S;
a
Zaragoza 914.
Barri ga. Jos T , Escal eri l l as 11.
Bas l LAc. Jos M.
a
, Cerrada Moneda 8.
Bejarano Jaan, Si et e Pr nci pes 4.
Bel t rn Bernardi na, Ayunt ami ent o 428.
Reri st am Porfirio, 1.
a
Revi l l agi gedo 1.
Betrnal Mi guel , - 2.
a
Merced-20.
Bernl dez F ranci sco de P. Aduana Vi eja 7.
Ri bb Ri cardo H. L, , Hospi tal F . C. Naci onal .
Bl zquez Al f onso M. , 4.
a
Soto 1315.
Bl zquez raiU)icoi, 1
3
G uerrero 10.
-BolaSos Cachoamn, S. F el i pe de Jess 12.
Bosque Enri que del, Ignaci o Hernndez 3.
Bravo Bernardo, T acubaya.
T BiiBda Jos, Mi na 3>/s.
T 3ulman F ranci sco, Mont eal egre 17.
Cacho Epi f ani o, Cel aya 2.
Cal vi l l o Leopoldo E. , 3.
a
'Estampa Regi na 4''s.
Campos Esteban, Ni o Perdi do 28.
Campuzano Juan D . , T acubaya.
Caedo Roberto, Vergara, Hot el O pera.
Capeti l l o Ignaci o J., Rosal es 223.
Caraza Raf ael , Sta. Ins 7.
Carbajal Antoni o J. , Pt e. Al varado 30.
Carmona T rinidad, Agui l a 28.
Carmona y Val l e Manuel , Hosp. de Jess.
Carral F rancisco de P. , Ri nconada S. D i ego 17.
Carreo Jaqu n, Sepul cros Sto. D omi ngo 8.
Carrera Enri que, Mar scal a 10.
Carri l l o Jess, Hospi tal Mi l i tar.
Carri l l o Raf ael , 3.
a
G uerrero 71.
Casi l l as Antoni o, Nuevo Mxi co 9.
Castaeda Jos de Jess, Hospi ci o S. Ni col s.
Castaedo Jos A. , Agui l a 22.
Castel l anos Juan N. , Mirador Al ameda 4.
Casti l l o Enri que, 2.
a
G ranada 2' / s .
Cast ro Leopol do, Vergara 9 y T acuba 17.
Castro Lucas, Amor de D i os 6.
Cebal l os Lui s Cal i xto, Port al T ejada 2.
Cervantes Alberto, T acubaya.
Cervant es F aust i no, 1.
a
Sto. D omi ngo 1.
Cervantes Pedro, 1.
a
Merced 4.
Cicero G ilberto, Correo Mayor 10.
Ci cero Ricardo E. , Empedradi l l o 3.
Col l antes y Buenrostro Juan, Monteal egre 6.
Crdoba y Val oi s Pabl o, 2.
a
C. Ancha 10.
Correa Antoni o J. , T acubaya.
Cortes Carlos, 2.
a
S. Juan 2.
Coso Joaqu n G ., O rtega 22 y 23.
Cruz D avi d, Machincuepa 3.
Cruz Manuel , 2.
a
del Chopo 20.
Cuest a Carlos, Puent e Q uebrado 8.
Cueva Jos de l a, Port i l l o S. D i ego 7.
Cueva Ri cardo de l a, id. 7.
Chacn Agust n, 1.
a
Indio T ri ste 8.
Chacn F ranci sco de P. , D oncel es 28.
Chvez Ignaci o T . , Puent e Sant si mo 813.
Chvez y Apari ci o Lorenzo, Academi a 5.
Chavol l a F ranci sco, Estanco Mujeres 20.
Chzaro Raf ael , Esp ri tu Santo 1.
D ef f i s Rei nal do, Jess Nazareno 2.
D az Barri ga Raf ael , Cocheras 6.
D az y D az Lui s A. , I
a
Moscas 5, I
a
Merced 30.
D az Lombardo G ermn, Len 1.
D om nguez Manuel, Puent e Merced 3.
D uque de Estrada Juan, 2.
a
Zaragoza 904.
D uprat Carlos, 2.
a
Sal to del Agua 5.
D yer Jai ro R. , Puent e Amaya 1 '/4.
Echeverr a F ranci sco P. , S. F el i pe Jess 2
J
/3.
El orri aga Enri que H. , 2.
a
G ranada 27 '/i-
Erosa Arturo, S. F el i pe de Jess 16.
Escobar Al berto, 2.
a
de Mina 3.
Esparza Atanasi o, 1.
a
del Ni o Perdido 1.
Es part a F el i pe R. , 1.
a
S. Juan 6.
Espejel Antoni o, 1.
a
F resno 5.
Espejel Manuel M., 3.
a
S. F rancisco 2.
Espi nol a F erm n, Puent e Jess Mara 3.
Est rada Manuel, Escl avo 2.
Estrada Ramn, Callejn Pescadi tos 1.
F al ero J. , 2.
a
Pl at eros 10.
F ari as Emi gdi o, Agui l a 18.
F ernndez de Lara Ign. , 1.
a
Aduana Vi eja 14.
F ernndez O rti gosa Ign. , Peni tenci ar a 431.
F ernndez Ricardo F . , 2.
a
Azteeas 8.
F errer Jos T ri ni dad, 2.
a
Mina 13.
F errer J. F . , Parados 516.
F i chtner Ernesto Pabl o, 1.
a
Independencia 23.
F i gueroa Abraham, 9.
a
Camelia 60.
F l ores Leopoldo, 4.
a
Humbol dt 1111.
F l ores Medrano Manuel , Pl az.
a
Candel.
3
613.
F onseca F ranci sco, Cocheras 7.
! F r as Agust n, T epozan 32.
F r as Esteban, Puent e S. Sebastin 2.
| F ras y Soto Hi l ari o, 4.
a
Sta. M.
a
Ri bera 3 /2.
| F uent es Emi l i o R. , T l axpana 30.
G aln Emi l i o, Rebel des 17.
! G aln Ramn, O rtega 3.
! G allardo Mari ano, Puent e S. F ranci sco 1.
i G allegos Manuel F . , Leandro Val l e 5.
G ama Jos M.
3
, S. D i ego 1 */
, G amboa Jos Antoni o, l .
r
Callejn Lpez 26.
G aray Adrin de, 1.
a
de la Pilaseca 8.
i G arca Agus t n, 3.
a
Lerdo 2.
G arca Eduardo R-, O rtega 7.
! G arca F ranci sco de P. , Hosp. de Maternidad,
j G arca Lui s E., T acuba.
! G arca Manuel , Hospi t al de Maternidad.
G arca Lpez F ranci sco, 1.
a
S. Juan 7.
G arca Snchez Jaci nto, Pl az.
3
S. Sebasti n 6.
G arduo Adri n, Atzcapotzal co.
garduo Lui s, Calle Nueva 433.
G argollo F ranci sco, 1.
a
Independencia 76.
G arza Ricardo, 1.
a
Merced 24.
G arza T . R. , 2.
a
Manzanares 1.
| G arza G onzlez Eduardo, Arzinas 3.
G avino Igl esi as Angel , O rtega 7.
I G ayol y Soto F ernando, 2.
a
Mesones 2.
G ayn Jos, Est .
3
Jess Mara 7.
G azano Amado, Cuadrante Sta. Catarina 19.
G odoy Al varez Manuel , Chiquis 5.
G mez Jos, Sta. T eresa 9.
G mez Lamadri d Ant . , 2.
a
Sta. M.
a
Ri bera 2.
G mez Romero Al berto, Agui l a 23.
G mez Silverio, Nuevo Mxico 5.
G mez y Surez F ernando, S. F el i pe Neri 13.
G mez Zacar as, Hospi tal Militar.
G onzlez Ignaci o, 1.
a
Manzanares.
G onzlez Agui rre Eudoxi o, Pt e. Sto. D om. 2.
G onzlez Jess M., Puent e Bl anco 1772.
G onzlez Mendoza Jos M.
a
, 4.
a
G uerrero 53.
G onzlez Vzquez Jess, Acequi a 25.
G onzlez de l a Vega Joaqu n, 5.
a
del Rel oj 10.
G onzlez de l a Vega Manuel , Pt e. Monzn 5.
G onzlez Regi no, Espal da S. Andrs 1.
G onzlez (Jruea Jess, S. Hi pl i to 15.
G oodman A. R. , 1.
a
Independencia 59.
G raham G asass Juan, Montep o Viejo 5.
G rande Ampudi a F rancisco, 2.
a
Pl ateros 10.
G rane Enri que, 1.
a
Aduana Vi eja 9,
G uerra Antoni o H. , Pl az.
a
S. Pabl o 2.
G uerrero Antoni o, Arco S. Agus t n 2.
G uerrero Arturo, Mi xcoac.
G uerrero F ranci sco, S. Cosme, Boti ca.
G uevara Jess, 1.
a
Indi o T riste, Boti ca.
G uevara Jos L. de, Cerrada Misericordia 8.
G uijosa Jos M., Corchero 2.
G utirrez Angel , Buenavi st a 2.
G utirrez F ranci sco, Merced 17.
G utirrez El adi o, T l al pam.
G utirrez Manuel , T acuba 7.
D r. Adrin de G aray
Profesor de Anatomia Q uirrgica de la Escuela Na-
cional de Medicina; Cirujano de los Hospitales
Jurez y Espaol; Presidente de la Sociedad
Mdica Pedro Escobedo; socio correspondiente
de la Real Academia de Medicina de Madrid; D irec-
tor del peridico La Escuela de Medicina, etc.
Es pe ci al i s ta e n ci rug a y e n las e nf e rme d ad e s
d e lo s rgano s gni to -uri nari o s d e ambo s s e xo s .
Cura l as e s tre che ce s d e la ure tra, re cto , te ro y
e s fago , s in d o l o r, pe l i gro ni cl o ro fo rmo , y rpi -
d ame nte po r me d i o d e la e l e ctrl i s i s .
Ms de 350 xi l os.
En Par s e s tud i , al l ad o d e lo s Dre s . Guyo n,
Al be ns an, Ti l l aux, Us ampi o nni re y Do ye n, l o d o
Ra y o s X
El gabi ne te ra-
d i o s cpi co y rad i o -
grfi co e s t mo n-
tad o co n lo s me j o -
re s aparato s ins -
trume nto s que s e
co no ce n. El L)r. Ga-
ray e s tud i to d o lo
re f e re nte lo s Ra-
yo s X e n e l I ns ti -
tuto Rad i o grfi co
d e Par s y e n el
Gabi ne te d e l d o c-
to r Es pi na d e Ma-
d ri d . Po r me d i o d e
l o s Rayo s X s e ve
po r trans pare nci a
s e hace n fo to gra-
f as d e l as pro f un-
d i d ad e s d e l Cue rpo
V I ST A DE L A SA L A DE R A Y O S ' X DEL D E . A DR I N DE GA R A Y
H umano . Se d i agno s ti can as : cue rpo s e xtrao s ,'pro ye cti l e s , tumo re s ,
D E . A DR I N DE GA R A Y
l o nue vo re f e re nte
v as uri nari as ,
ci rug a y e nf e rme -
d ad e s d e s e o ras .
Po s e e un i ns tru- ,
me ntal co mpl e to ,
y to d o s l o s ti l e s
ne ce s ar i o s . Us a
l o s me j o re s pro ce -
d i mi e nto s .
V I ST A DEL CO NSUL TO RI O DE L D R . A DR I N DE GA R A Y
f racturas , l uxaci o ne s , d e -
fo rmi d ad e s hue s o s as , e s -
tre che ce s pl vi cas , al gunas
e nf e rme d ad e s d e l co raz n,
ane uri s mas , pl e ure s as , d e -
rrame s d e pe cho . Se d i ag-
no s ti ca co n pre ci s i n la tu-
be rcul o s i s , e n to d o s s us
pe r o d o s , aun cuand o e s
i nci pi e nte , y e nto nce s fci l -
me nte curabl e .
Lo s Rayo s X no mo l e s tan
ni pe rj ud i can lo s e nfe r-
mo s .
Co ns ul t o r i o :
1.a de la Pila Seca,
n. 8, de 3 7 de la
noche.
Consultaespecial para
seoras: lunes, mirco-
les y viernes, de 12 1
p. m.
G uti rrez Ref ugi o, T acubaya.
Hernndez y Hernndez Eul al i o, 6.
a
Reloj 4.
Hernndez y O rtiz Enri que, 5.
a
D egol l ado 620. j
Hernndez Juan, 2.
a
Ayunt ami ent o 7 Va-
Herrera Enri que, Pul quer a de Pal aci o 1.
Herrera G onzalo, Espal da S. Andrs 9.
Herrera Leopol do, 4.
a
de Soto 1806.
Herrera T eodora, Pl az.
a
Angel es 62.
Hi ckman Eduardo, 1.
a
Manzanares 2.
Hi dal go Angel , 3.
a
Soto 12.
Hinojosa F ranci sco, Hospi t al de Maternidad.
Huacuja F ranci sco, Esp.
a
Misericordia 6.
Huacuja de l a T orre Lamberto, San Pedro y
San Pabl o 5.
Hui ci Joaqu n, Port i l l o S. D i ego 11 %.
Hurtado F rancisco, 1.
a
del F actor 6.
Ibarra F ranci sco, Moras 9.
Ibez Jos M.
a
, 4.
a
Humbol dt 1315.
Iberri F ranci sco, Moras 9.
Icaza Ramn J. , Sta. Clara 17.
Idi quez Constanci o P. , Chica Regi na 2.
I i go Jos, Agui l a 11.
Ii go Jos, Parados 8.
Iri arte Manuel , 1.
a
Amargura 7.
Irisarri Jess, Mi xcoac.
Isl as Lauro, 2.
a
Pi l aseca 1.
It a G alo de, Callejn Sta. Clara 10.
It urri aga Arturo, Bal vanera 16.
Izagni rre Manuel , 2.
a
Salto del Agua 10.
Ji mnez Jess, 5.
a
Zaragoza 59.
Jof re Roberto, Rebel des 15.
Jurez Marcos E. , 3.
a
Peral vi l l o 6 '/a-
Jubl au Eduardo, Callejn Sta. Ins 2.
Juncal P. , S. Bernardo 8.
Lamar Adolfo de, Moneda 7.
Lami cq Eduardo, S. Miguel 1.
Lami cq Jul i o, Venero 14.
Lara y Pardo Lui s, 2.
a
Aztecas 22.
Latapi Eugeni o, S. F el i pe Neri 12.
Lavi st a Raf ael , 1.
a
Independencia-36.
Lawson Archibaldo, Patoni 5.
Lazal de F ranci sco, Hot el Washi ngt on 5 Mayo.
Leal F ranci sco de P. , S. Andrs 17.
Leal Manuel , Puent e de l os G allos 10.
Lemus Jess, Estampa S. Lorenzo 12.
Len Martnez Jos, Puent e del Carmen 2.
Len Ni col s, 1.
a
del F resno 1510.
Leopi a J. , Estanco Mujeres 4.
Li ceaga Eduardo, S. Andrs 4.
Lier Ernesto, Capuchi nas 2.
Li mn Al berto, 1.
a
Revi l l agi gedo 421.
Loaeza Antoni o A. , Chiconantla 13.
Lpez Acacio M., 1.
a
Amargura 4.
Lpez Ezequi el , Popotl a.
Lpez F ernando, 1.
a
Mesones 11.
Lpez Rafael , F l amencos 5.
Lpez Estrada Manuel, S. Hi pl i t o 4.
Lpez Hermosa Al berto, Cordobanes 14.
Love Juan W. C., Hotel del Jardn.
Lowry Enri que W. , 1.
a
Independencia 16.
Lozano F ranci sco, 2.
a
S. Juan 5.
Lugo Al berto G ., Pt a. F al sa Sto. D omi ngo 10.
Lugo Lui s L. , Bajos S. Agust n, Boti ca.
Lugo Vi a Ni casi o, Callejn Sta. Clara 10.
Macas Pedro, Buenavi st a 3.
Macas Ramn, Sta. Isabel 5.
Macouzet Roque, Colegio de Ni as 3.
Magaa Ignaci o, Hospi tal de Jess.
Maldonado Carlos, 1.
a
Humbol dt 10.
Maldonado y Morn Ignaci o, Escal eri l l as 17.
Mangi no Jos, 2.
a
Pi l aseca 9.
Margai n Jos 0. . T lalpam.
Mara y Cainpos Carlos de, 4.
a
del Naranjo 17.
Mrquez Mi guel M., S. Juan de Letrn 2.
Martel Mi guel , Rat as 4.
Martnez Agust n, Al egr a 1524.
Martnez Austasi o, 1.
a
Sant si ma 7.
Martnez Calleja F ranci sco, 1.
a
de S. Lorenzo.
Mart nez del Campo Juan, 2.
a
Sor J.
a
Ins 12.
Martnez G arza Pedro, Pt e. Q uebrado 24 '/,.
Martnez G uzmn F el i pe, Hospi tal de Jess.
Martnez del Vi l l ar J. , T acuba 332.
Maycot Mucio M., 3.
a
Hi dal go 5.
Medina Jenaro de J. , Estaci ones 2.
Medina Regi no, Estampa de S. Lorenzo 4.
Medi na y Zepeda Mariano, T acubaya.
Medrano Manuel , Pl aza Candelarta 613.
Meja D emetri o, Estampa de S. Andrs 12.
Melgarejo Lui s, Coyoacan.
Melo Nicandro, Sta. Clara 1.
Mndez Juan N. , 2.
a
de G ranada 6.
Mendizbal G regorio, Monteal egre 15.
Mendoza F ernndez Ismael , Sta. Catal i na 1.
Mendoza Vzquez Antoni o, Zapateros 4.
Meza y G utirrez Jos, 2.
a
S. F rancisco 7.
Miramn Carlos G ., Pta. Falsa Sto. Boni
0
7.
Miranda Agust n, Escondida 2.
Milln F rancisco de P. , Cordobanes 2.
Mondragn Justi ni ano, Al hndi ga 8.
Montano Ignaci o, S. Jos el Real 20.
Montenegro Al fonso, Pl az.
a
Concepcin 26.
Monterde Eduardo, l. er Callejn D ol ores 9.
Monterde Ernesto, id.
Montes de O ca Vicente, D onato G uerra 1252.
Montoya Matilde P. , Jard n G uerrero.
Morales Vi cente, Hospi tal Real 4.
Morales Couto Samuel , Pul quer a Pal aci o 1.
Morales Pereira Samuel, Canoa 10
Moran Jess, Parados 8.
Moreno Braulio, Nuevo Mxico 3.
Mota Jos, Encarnaci n 1.
Mota Martn, D on T oribio 12.
Muoz Ignaci o, Aveni da Jurez 7.
Muoz Mi guel , Escal eri l l as 8.
Mazel M., Peredo 4.
Nai ro Manuel , 4.
a
Independencia 10.
Nava Celso C., 2.
a
T ul i pn 1.
Nava y Morales Maclovio, I
a
Indio T rist, Bot .
a
Navarro F ranci sco, Real de Sta. Ana 7.
Nibbi Agust n, Zul eta l o.
Nibbi O rombello G ., id.
Ni col n y Echanove Eduardo, 2.
a
Indio T te. 2.
Ni et o Angel J. , 3.
a
Ancha 1814.
Nori ega Manuel, Caleras 6.
Nori ega T oms, Hospi tal de Jss.
Norma Rafael , 2.
a
Sta. Catri a 2.
Nez Carlos, 2.
a
F actor 8.
Nez F ranci sco, 9.
a
Vi ol et a 11.
Nez T obas, 2.
a
t F act or 8.
O campo Ignaci o, F l amencos 5.
O campo Lui s, Estanco Mujeres 3.
O lvera Jos, PIaz.
a
Sant si ma 8.
O ate Jess, Puent e del F ierro 9.
O rdez D omi ngo, Chavarra 25.
O rdosgoiti Vicente, 2. Humbol dt 7.
G ribe G regorio, Rejas Concepcin 8.
O rozco Manuel M., 2.
a
Sta. Mara R. 11.
O rozco Marcelino A. , Montn 1.
O rtega Aniceto, Len 4.
O rtega F ranci sco, Cocheras 7.
O rtega Juan, Puent e Sta. Ana 3.
O rtega Lorenzo M., Zapateros 4.
O rtega Lui s F . , Puent e de l os G allos 4.
O rtega y Espi nosa Ani ceto, 2.
a
Rel oj 3.
O rtega y Muiz F ernando, T acubaya.
O rtega Reyes Manuel , 4.
a
del Ciprs 9.
O rtiz Enrique, S. Pedro y S. Pabl o 10,
O rtiz J. , Arci nas 11.
O rtiz Manuel, Chi conautl a 26.
O rvaanos D omi ngo, Chavarra 25.
O sorio Jos M., Empedradillo 1.
O sorno Ismael, Perpet ua 2.
O tal y Pi na F rancisco, Arcinas 1.
O tero Mart nez F ranci sco, T acubaya.
Padi l l a Jos M.
a
, 1.
a
S. Ramn 12.
Padr Jos, 2.
a
Mesones 14.
Pal aci o Eduardo, Callejn Papas 9.
Pal mero Arturo, 2.
a
S. Juan 1.
Parada O tn, Pl aza Madrid 107.
Pramo Rangel Zeferi no, 2.
a
S. F rancisd 3.
Parra G uillermo, T iburcio 13.
Parra Mi guel , 4.
a
Matamoros 1.
Parra Porfirio, Sepulcros Sto. D omi ngo 7.
Parsons Azari ah Worthi ugto, Vergara 18.
Pat i o Carlos M., P.
a
Vi l l ami l 1.
Pati o Lorenzo, Padre Lcuona 1.
Pea Al faro Len, T acuba.
Pea Eugeni o de l a, Chiquis 13.
Pea Manuel de la, Sep. Sto. D omi ngo 10 */4
Peafi el Antonio, 2.
a
Sor Juana Ins 1.
Pen Contreras Jos, Hospicio S. Ni col s 21.
Pen del Val l e Juan, id. 21.
Peral ta Joaqu n, 2.
a
del Rast ro 2.
Peredo Pedro P. , 4.
a
de Mina 1.
Prez Hi gi ni o, 2.
a
Sta. Catari na 7.
Prez Jenaro, Correo Mayor 12.
Prez Manuel, 1.
a
Ribera S. Cosme 8.
Prez Boni l l a Salvador, P.
3
S. Juan 4.
Prez Redondo Manul, 3.
a
Zarco 3.
Pol a Librado, Leandro Val l e 5.
Ponce Lui s, 2.
a
T zout l al e 4.
Prado Ramn N. , Puent e Sto. D omi ngo 1
{
/ t
Preciado Casimiro, Coliseo Vi ejo 8.
Pri eto Ignaci o, l .

Pral vi l i o 8.
Pri eto Ismael , 2.
a
Hi dal go 411.
Puert o Juan, Aveni da Jurez 7.
EL MD ICO AD IVINO
D . C A R L O S G , M I R A M N
D e un notable artculo publicado por el Sabio
D r. Pal mera, en el peridico' -El^Tempo, acerca
del D r. Miramn, copi amos l os prrafosg si -
gui ent es:
aEl nombre del Sr. Carlos Miramn ha veni do
en est os l ti mos d as repercutir entre todas
las esf eras de l a soci edad. G entes del pueblo,
de l a cl ase medi a, de la aristocrtica y al gu-
nos personajes han acudido consultarlo, que-
dndose admirados de l os resul tados de su
consulta: dicen que adivina l as enfermedades
y que cura mi l agrosamente. Estas aseveraci o-
nes son hijas de l a preocupacin tienen algn
fundamento cientfico? Es lo que vamos ver
en las si gui entes l neas.
La aseveraci n popular, sin una expl i caci n
satisfactoria, aun cuando venga envuel ta en
frases mi staggi eas, es siempre digna de un
estudi o hecho con espritu libre de torta cl as e
de preocupaci ones, pues lo misterioso lo es
preci samente por contener alguna nueva apli-
cacin de ley conocida una ley de l a Natura-
leza no enunci ada todava y que puede ser el
fundamento de una ci enci a ignorada hasta en-
t onces. Pues qu, las ci enci as todas estn ya
descubi ert as? No en la sucesi n d l os siglos
s e veh aparecer nuevas ci enci as que indican el
progreso i ncesant e de la humanidad? Hasta
hace algunos si gl os no eran rechazadas la
AStrolog y l a Alquimia de donde despus
naci eran la"Astronoma y la Q umica? Y el
Hipnotismo contemporneo no ha surgido de
l as prcticas ridiculas del magnetismo animal?
En l as mltiples mani festaci ones de la Natu-
ral eza exi sten seri es de fenmenos que corres-
ponden ci enci as bien estudi adas y otros
ci enci as ent erament e ignoradas hast a hoy y
V I ST A EX T ERI O R DEL O O H SI J L TO RI O _ DB L J D R . MI RA MN
se ha de ir ver y estudi ar, ? merece la
pena, lo que cuentan del Sr. Miramn?
El puebl o asevera: 1.% que el Sr. Miram
C O NSU L T O R I O :
Puerta F alsa de Santo D omingo, 7
M X I C O D. F.
D B . CA RL O S G . MI B A MN
cuyas primeras apari enci as, no conoci ndose
sus l eyes, tienen que venir natural mente en-
vuel tas en expl i caci ones mi steri osas y aun s u-
persticiosas; pero una ciencia nueva no pasada
por el crisol de muchas i ntel i genci as y por l os
ojos serenos de l a observacin y de la experi -
mentacin, al contrario, debe venir robus-
t ecerl as y abrirles ms amplios horizontes;
si n est as condiciones, no es ciencia sino error
de la inteligencia humana. Por qu, pues, no
Mangi no Jos, 2.
a
Pi l aseca 9.
Margai n Jos 0. . T lalpam.
Mara y Cainpos Carlos de, 4.
a
del Naranjo 17.
Mrquez Mi guel M., S. Juan de Letrn 2.
Martel Mi guel , Rat as 4.
Martnez Agust n, Al egr a 1524.
Martnez Austasi o, 1.
a
Sant si ma 7.
Martnez Calleja F ranci sco, 1.
a
de S. Lorenzo.
Mart nez del Campo Juan, 2.
a
Sor J.
a
Ins 12.
Martnez G arza Pedro, Pt e. Q uebrado 24 '/,.
Martnez G uzmn F el i pe, Hospi tal de Jess.
Martnez del Vi l l ar J. , T acuba 332.
Maycot Mucio M., 3.
a
Hi dal go 5.
Medina Jenaro de J. , Estaci ones 2.
Medina Regi no, Estampa de S. Lorenzo 4.
Medi na y Zepeda Mariano, T acubaya.
Medrano Manuel , Pl aza Candelarta 613.
Meja D emetri o, Estampa de S. Andrs 12.
Melgarejo Lui s, Coyoacan.
Melo Nicandro, Sta. Clara 1.
Mndez Juan N. , 2.
a
de G ranada 6.
Mendizbal G regorio, Monteal egre 15.
Mendoza F ernndez Ismael , Sta. Catal i na 1.
Mendoza Vzquez Antoni o, Zapateros 4.
Meza y G utirrez Jos, 2.
a
S. F rancisco 7.
Miramn Carlos G ., Pta. Falsa Sto. Boni
0
7.
Miranda Agust n, Escondida 2.
Milln F rancisco de P. , Cordobanes 2.
Mondragn Justi ni ano, Al hndi ga 8.
Montano Ignaci o, S. Jos el Real 20.
Montenegro Al fonso, Pl az.
a
Concepcin 26.
Monterde Eduardo, l. er Callejn D ol ores 9.
Monterde Ernesto, id.
Montes de O ca Vicente, D onato G uerra 1252.
Montoya Matilde P. , Jard n G uerrero.
Morales Vi cente, Hospi tal Real 4.
Morales Couto Samuel , Pul quer a Pal aci o 1.
Morales Pereira Samuel, Canoa 10
Morn Jess, Parados 8.
Moreno Braulio, Nuevo Mxico 3.
Mota Jos, Encarnaci n 1.
Mota Martn, D on T oribio 12.
Muoz Ignaci o, Aveni da Jurez 7.
Muoz Mi guel , Escal eri l l as 8.
Muzel M., Peredo 4.
Nai ro Manuel , 4.
a
Independencia 10.
Nava Celso C., 2.
a
T ul i pn 1.
Nava y Morales Maclovio, I
a
Indio T rist, Bot .
a
Navarro F ranci sco, Real de Sta. Ana 7.
Nibbi Agust n, Zul eta 15.
Nibbi O rombello G ., id.
Ni col n y Echanove Eduardo, 2.
a
Indio T te. 2.
Ni et o Angel J. , 3.
a
Ancha 1814.
Nori ega Manuel, Caleras 6.
Nori ega T oms, Hospi tal de Jss.
Norma Rafael , 2.
a
Sta. Catri ha 2.
Nez Carlos, 2.
a
F actor 8.
Nez F ranci sco, 9.
a
Vi ol et a 11.
Nez T obas, 2.
a
t F act or 8.
O campo Ignaci o, F l amencos 5.
O campo Lui s, Estanco Mujeres 3.
O lvera Jos, Pl az.
a
Sant si ma 8.
O ate Jess, Puent e del F ierro 9.
O rdez D omi ngo, Chavarra 25.
O rdosgoiti Vicente, 2. Humbol dt 7.
O ribe G regorio, Rejas Concepcin 8.
O rozco Manuel M., 2.
a
Sta. Mara R. 11.
O rozco Marcelino A. , Montn 1.
O rtega Aniceto, Len 4.
O rtega F ranci sco, Cocheras 7.
O rtega Juan, Puent e Sta. Ana 3.
O rtega Lorenzo M., Zapateros 4.
O rtega Lui s F . , Puent e de l os G allos 4.
O rtega y Espi nosa Ani ceto, 2.
a
Rel oj 3.
O rtega y Muiz F ernando, T acubaya.
O rtega Reyes Manuel , 4.
a
del Ciprs 9.
O rtiz Enrique, S. Pedro y S. Pabl o 10,
O rtiz J. , Arci nas 11.
O rtiz Manuel, Chi conautl a 26.
O rvaanos D omi ngo, Chavarra 25.
O sorio Jos M., Empedradillo 1.
O sorno Ismael, Perpet ua 2.
O tal y Pi a F rancisco, Arcinas 1.
O tero Mart nez F ranci sco, T acubaya.
Padi l l a Jos M.
a
, 1.
a
S. Ramn 12.
Padr Jos, 2.
a
Mesones 14.
Pal aci o Eduardo, Callejn Papas 9.
Pal mero Arturo, 2.
a
S. Juan 1.
Parada O tn, Pl aza Madrid 107.
Pramo Rangel Zeferi no, 2.
a
S. F rancisdo 3.
Parra G uillermo, T iburcio 13.
Parra Mi guel , 4.
a
Matamoros 1.
Parra Porfirio, Sepulcros Sto. D omi ngo 7.
Parsons Azari ah Worthi ugtoh, Vergara 18.
Pat i o Carlos M., P.
a
Vi l l ami l 1.
Pati o Lorenzo, Padre Lcuona 1.
Pea Al faro Len, T acuba.
Pea Eugeni o de l a, Chiquis 13.
Pea Manuel de la, Sep. Sto. D omi ngo 10 */4
Peafi el Antonio, 2.
a
Sor Juana Ins 1.
Pen Contreras Jos, Hospicio S. Ni col s 21.
Pen del Val l e Juan, id. 21.
Peral ta Joaqu n, 2.
a
del Rast ro 2.
Peredo Pedro P. , 4.
a
de Mina 1.
Prez Hi gi ni o, 2.
a
Sta. Catari na 7.
Prez Jenaro, Correo Mayor 12.
Prez Manuel, 1.
a
Ribera S. Cosme 8.
Prez Boni l l a Salvador, P.
3
S. Juan 4.
Prez Redondo Manul, 3.
a
Zarco 3.
Pol a Librado, Leandro Val l e 5.
Ponce Lui s, 2.
a
T ezont l al e 4.
Prado Ramn N. , Puent e Sto. D omi ngo 1
{
/ t
Preciado Casimiro, Coliseo Vi ejo 8.
Pri eto Ignaci o, l .

Pral vi l i o 8.
Pri eto Ismael , 2.
a
Hi dal go 411.
Puert o Juan, Aveni da Jurez 7.
EL MD ICO AD IVINO
D . C A R L O S G , M I R A M N
D e un notable artculo publicado por el Sabio
D r. Pal mera, en el peridico' -El^Tempo, acerca
del D r. Miramn, copi amos l os prrafos^ si -
gui ent es:
aEl nombre del Sr. G arlos Miramn ha veni do
en est os l ti mos d as repercutir entre todas
las esf eras de l a soci edad. G entes del pueblo,
de l a cl ase medi a, de la aristocrtica y al gu-
nos personajes han acudido consultarlo, que-
dndose admirados de l os resul tados de su
consulta: dicen que adivina l as enfermedades
y que cura mi l agrosamente. Estas aseveraci o-
nes son hijas de l a preocupacin tienen algn
fundamento cientfico? Es lo que vamos ver
en las si gui entes l neas.
La aseveraci n popular, sin una expl i caci n
satisfactoria, aun cuando venga envuel ta en
frases mi staggi eas, es siempre digna de un
estudi o hecho con espritu libre de toda cl as e
de preocupaci ones, pues lo misterioso lo es
preci samente por contener alguna nueva apli-
cacin de ley conocida una ley de l a Natura-
leza no enunci ada todava y que puede ser el
fundamento de una ci enci a ignorada hasta en-
t onces. Pues qu, las ci enci as todas estn ya
descubi ert as? No en la sucesi n d l os siglos
s e veh aparecer nuevas ci enci as que indican el
progreso i ncesant e de la humanidad? Hasta
hace algunos si gl os no eran rechazadas la
Atrolog y l a Alquimia de donde despus
naci eran la"Astronoma y la Q umica? Y el
Hipnotismo contemporneo no ha surgido de
l as prcticas ridiculas del magnetismo animal?
En l as mltiples mani festaci ones de la Natu-
ral eza exi sten seri es de fenmenos que corres-
ponden ci enci as bien estudi adas y otros
ci enci as ent erament e ignoradas hast a hoy y
V I ST A EX T ERI O R DEL C o s a m / r o a t o . DEL J D R . MI K A MN
se ha de ir ver y estudiar, ?, merece la
pena, lo que cuentan del Sr. Miramn?
El puebl o asevera: 1.% que el Sr. Miram
C O NSU L T O R I O :
Puerta F alsa de Santo D omingo, 7
M X I C O D. F.
D B . CA RL O S G . MI B A MN
cuyas primeras apari enci as, no conoci ndose
sus l eyes, tienen que venir natural mente en-
vuel tas en expl i caci ones mi steri osas y aun s u-
persticiosas; pero una ciencia nueva no pasada
por el crisol de muchas i ntel i genci as y por l os
ojos serenos de l a observacin y de la experi -
mentacin, al contrario, debe venir robus-
t ecerl as y abrirles ms amplios horizontes;
si n est as condiciones, no es ciencia sino error
de la inteligencia humana. Por qu, pues, no
adivina l as e nf e rme d ad e s d e s us cl i e nte s ;
2, que cura mi l agro s ame nte .
Cmo e s po s i bl e l l e gar al co no ci mi e nto d e
l a ve rd ad en e s tas as e rci o ne s ? Qu mto d o
d e bo s e gui r e n e l e s tud i o d e l o s fe nme no s
para d e s cubri r la luz re s pl and e ci e nte que al um-
bre mi i nte l i ge nci a?
Para ace ptar re chaz ar e s as afi rmaci o ne s
e s tud i l o s he cho s , pri me ro , s in i nte rve ni r e n
l a ve ri fi caci n d e e l l o s , e s d e ci r, ni came nte
po r s u ate nta observacin d e e s te mo d o : d e l ante
d e m, e l Sr. Mi ramn ha e nume rad o lo s 's n-
to mas d e l as e nf e rme d ad e s d e mucho s d e s us
cl i e nte s , s in e qui vo cars e y s in hace rl e s ni una
s o l a pre gunta, fijndose s o l ame nte en la cara
CO NSUI/10B10 DEL DH. HIRAMN
e n e l o ccipucio d e cad a uno d e e l l o s . La
o bs e rvaci n s e e xte nd i mucho s cas o s y
d o rante vari o s d as y s i e mpre co n re s ul tad o s
s o rpre nd e nte s .
Pe ro , para la ci e nci a mo d e rna no bas ta e s to
para s e ntar lo s he cho s co mo ve rd ad e ro s , po r-
que po d r a o bj e tars e que hay sugestin en el
d i agns ti co sintomtico, error en el anatnco
acuerdo e ntre l o s cl i e nte s y el e xpe ri me ntd o r;
d e aqu la ne ce s i d ad d e o i rs prue bas que
e charn abaj o la o bs e rvaci n ante ri o r .la co n-
firmarn e l i mi nand o l as co nd i ci o ne s d e d ud a;
escog al guno s e nfe rmo s no co no ci d o s d e l
Sr. Mi ramn, l o s examin co n lo s pro ce d i mi e n-
to s d e e xpl o raci n d e la ci e nci a actual , apunt
l o s s nto mas y el d i agns ti co ; e n e s l a ve z , e l
Sr. Mari mn, cas i en to d o s lo s e nfe rmo s e nu-
me r l o s s nto mas apuntad o s , d and o e n mucho s
d e e l l o s el d i agns ti co anato mo -p? to l gi co .
En s e gui d a vari an ms l as ci rcuns tanci as
d e la experimentacin-, hi ce que vi e ra l o s s nto -
mas d e l o s e nfe rmo s en o tras pe rs o nas : as
e nume r lo s d e la e nfe rme d ad d e un ni o , fijn-
d o s e en la cara d e una s e o ra y l o s d e la d e
al gunas s e o ras en m , unas pre s e nte s y o tras
aus e nte s , i nd i cnd o l e ni came nte el s e xo . Ad -
mi rabl e s fue ro n l o s re s ul tad o s d e e s ta e xpe ri -
me ntaci n: la mayo r a d e l as ve ce s ace rt
l o me no s e s tuvo d e acue rd o co n mi s d i agns ti -
co s ; pe ro e n to d o s e nume r lo s s nto mas s i n
co no ce r l o s e nfe rmo s ni d e cara ni d e no m-
bre . Lo e xce pci o nal pue d e s e r co i nci d e nci a
cas ual i d ad ; pe ro lo ge ne ral , j ams .
El Sr. Mi ramn, co nce ntrand o ms me no s
s u e s p ri tu y haci e nd o que el e nfe rmo fije s u
vi s ta d e te rmi nad o punto , d i ri ge l s u mi rad a
haci a la fre nte s i o bs e rva po r d e l ante , haci a
el o cci puci o s i po r la e s pal d a i nme d i atame nte
co mi e nz an l o s f e nme no s : s e l e apare ce un
valo blanco co mo un cri s tal apagad o y d bi l r
me nte al umbrad o po r luz e l ctri ca; cre e pe r-
cibir e s te val o d e ntro d e l a cavi d ad crane ana
en la parte ante ri o r d e l ce -
re bro ; cas i al mi s mo ti e mpo
que e l val o bl anco , ve un
s nto ma co n lo s caracte re s
e s pe ci al e s que d e s cri bi r
d e s pus ; i nte rpre tad o e s te
s nto ma al i ns tante ,e l vak>
e s s ubs ti tui d o po r una pan-
talla\obscura: val o bl anco y
pantal l a o bs cura aparecen y
desaparecen rpida y sucesi-
vamente has ta que te rmi na
s u o bs e rvaci n. Cuand o no
hay s nto ma mo rbo s o , s lo
el val o bl anco apare ce po r
un i ns tante .
Cad a s nto ma s e d i buj a e n
e l valo i l und nad o d e un
mo d o e s pe ci al , que el cere-
bro traduce en seguida. As
e l dolor lo ve co mo l ne a e n
z i gz ag que re co rre rpi d a-
me nte el val o , la calentura
co mo una luz ro j i z a que cu-
bre to d o el val o ; el amargo
d e bo ca, co mo una luz ve r-
d o s a; l as pa-rlisis, co mo l -
ne as re ctas paral e l as ; lo s tu-
mores, inflamaciones, lceras, hipertrofias, e tc.,
co n s us caracte re s anato mo pato l gi co s .
Po r l ti mo , l e pare ce ver transparentemente
todo el cuerpo d e l cl i e nte d e trs d e l val o i l umi -
nad o , lo cual l e d e te rmi na el sitio d e cad a
s nto ma, d e cad a l e s i n y d e cad a e nf e rme d ad .
Al guno s s nto mas lo s co no ce po r d e d ucci n;
p. e . la anorexia fal ta d e ape ti to , la d e d uce
d e l s i gno ro jiz o d e la fiebre.
En las co nd i ci o ne s ne gati vas d e la facul tad x,
e l Sr. Miramn no ve nad a.
De lo que ante ce d e , as e ve rad o po r un d o c-
to r bi e ri co no ci d o jco mo lo e s el Sr. Pal me ra,
no cabe d ud ar y s re co no ce r que el Sr. Mi-
ramn po s e e facul tad e s e xtrao rd i nari as que
co ns ti tuye n un^curio s o fe nme no d i gno d e e s -
tud i o .
No s pe rmi ti mo s pue s pre s e ntarl o nue s tro s
l e cto re s y re co me nd ar s u Co ns ul to ri o J o s
que te ngan la d e s graci a d e habe r pe rd i d o la
s al ud .
% H
1
'
m? * ?
Pumareja Alfredo, Correo Mayor 10.
Q uevedo Zubi eta Salvador, S. F ernando 40.
Q uijano Andrs, Manito 4.
Q ui ntanar Agust n, Col egi o de S. Pabl o 2.
Rbago Raf ael , 2.
a
Sta. Catari na 8.
Ram rez Jos, -10.
a
Vi ol eta 21.
Ram rez Romn, T acnbaya, calle S. Mi guel .
Ram rez de Arellano Juan, Hospi tal Real 6.
Ram rez de Arellano Juan J., 2.
a
de Mina 16.
Ram rez de Arel l ano Ni col s, Acequi a .5.
Ramos Cornelio, Soledad de Sta. Cruz 9.
Ramos Ignaci o, S. Hi pl i t o 18.
Ramos Jos, Moneda 2.
Rangel Pedro Pabl o, Mixcoac.
Raso Emi l i o del, 2.
a
S. Juan 3.
Regul es F i del de, P.
a
Sant si ma 1 >/s
Revi l l a Rafael , 3.
a
Vanegas 1.
Revuel t as Juan N. , Jess 11.
Reyes Agust n, Bajos S. Agust n 7.
Reyes Bruci aga Jos, 5.
a
del Ciprs 8.
Reynoso Al f onso M., 2.
a
Reloj 3, botica.
Reza Agustn, ';Hospicio S. Ni col s 16.
R o de l a Loza Maximino, T al avera 3.
Ro de l a Loza Mi guel , Puent e Merced 4.
Ros Carlos de los, 4.
a
Magnol i a 43.
Ri quel me Si l vi no, Puent e Q uebrado 1.
Ri vera F ranci sco M., 2.
a
S. Lorenzo 20.
Ri vero Mariano de, Puent e Q uebrado 24 | / s
Ri vero Heras Joaqu n, 4.
a
Sta. M.
a
Ri bera 14.
Rodr guez Adrin, Progreso 12.
Rodr guez Angel J. , S. F el i pe de Jess 15 /a
Rodr guez Joaqu n, G arrapata 722.
Rodr guez Joaqu n M., Leandro Val l e 7.
Rodrguez Lobo Antoni o, Al ameda 28.
Ro j o Antoni o, 3.
a
Magnol i a 21.
Romero Antoni o, Hospi tal S. Hi pl i t o.
Romero Lui s G., id.
Romero Macario, 3.
a
Zaragoza 1131.
Romero Sotero, Montn 5.
Roque Antoni o, 4.
a
del 5 de Mayo 22.
Rosa Agust n, Hospi tal S. Ni col s 15.
Ros as Moctezuma Mi guel , Bajos^Portacceli 4
j Roser Emi l i o, 2.
a
S, Juan 3,
' Ross Alejandro, 1.
a
Mesones 22,
U N A DE L AS SAL AS DE O PERA CI O NES DEL D R . A DR I N R O DR GU E Z
RAYO S X. Curaciones radicales
San Jos el Real . n. 7 3M&K MQ O. T . T ELF O NO 5 7 1
MED ICAMENT O S 1 D 1 S
dei D o c t o r B u r g g r a i r e
Autor del MTODO DOSI METRI CO
Nlima Chfmteaud, F armacutico
21, Pl aza des Vos ges , PAR S
nico preparad o r de los verdaderos granulos dosi-
mtricos del D r. Burggrave, de las Subs -
tancias dietticas y del Sedlitz granulado ,
B urggrave-Numa Chanteaud.
Para evitar las imitacio nes, exigir so bre to do frasco
caja el retrato del Dr. B urggrave y el sello d e garanta.
Rosseau T hodore, Coliseo Viejo 4.
Roz as Ignaci o, T acubaya, Cartagena 42.
Rui z Lui s E. , Pt e . S. Pedro y S. Pabl o 14.
Rui z Erdozai n Al fonso, 2.
a
Aduana Vieja 4.
Rui z Espi nosa F el i pe, Hospi tal Bei st egui .
Rui z Moreno Ansel mo, 5 de Mayo 21.
Rui z O rtiz Antoni o M., Hosp. Maternidad.
Sal as Raf ael , 1.
a
Merced 25.
Sal azar F ederi co H. , D on T oribio 16.
Sal azar Jos, 1.
a
S. Ramn 10.
Sal da Juan G ., Acequia 22.
Sal gado Agust n G ., 2.
a
Mortezuma 3.
Sal i nas Carb Antoni o, Sta. Isabel 11 V
Sal oma Jos Isabel, T ompeate 5.
Snchez F ranci sco, Portacceli 3.
Snchez Jos de J. , 1.
a
S. Juan 13.
Snchez Jess, Cordobanes 3.
Snchez Barquera J. , S. F el i pe de Jess 4.
Snchez G avi to Vi cente, S. Agust n 12.
San do val Mariano, T ecomitl, Xochi mi l co.
Sanromn Mariano, 1.
a
5 de Mayo 6.
Sarmi ento Rosendo, 3.
a
S. Juan 15.
Saucedo Agui rre, 3.
a
Ancha 1821.
Schmi dt l ei n Eduardo, Ref ugi o 10.
Segura Pesado Joaqu n, Sta. T eresa 18.
Seni ssen G uillermo, 2.
a
Aduana Vieja 8, boti ca.
Si l va G abriel, 1.
a
G uerrero 13.
Si l va Mxi mo, S. Jos el Real 21.
Si l va Rafael , 1.
a
S. Lorenzo 6.
Smi t h M. Jenier, 1.
a
Independenci a 59.
Solares Horaci o, Bajos S. Agus t n 2.
Soriano Beni t o F . , 2.
a
T ezontl al e 7.
Soriano Manuel S. , Nuevo Mxi co 11 '/*
Sosa Angel , 1.
a
Coln 4.
Sosa Secundino, 1.
a
Indio T ri ste 7.
Sota Ri va F ranc. J. . S. F el i pe de Jess 15.
Sousa Raf ael , 1.
a
Revi l l agi gedo 421.
Surez G amboa Ri cardo, S. Jos el Real 7.
Sueiras Manuel, 3.
a
Industri a 2.
Suymmer W. S., Aveni da Jurez 633.
T aboada Raf ael , Puent e Al varado 14.
T agl e Jos B. , 2.
a
Ayunt ami ent o 414.
T ajonar Jess, Rat as 6.
T amayo Crisforo, Buena Vi sta 16.
T apia Ant . Agus t n, Estampa S. Lorenzo 7.
T api a F ernndez Ri cardo, 2.
a
F act or 112.
T ejeda Carlos, Callejn Sta. Clara 7.
T l l ez J. , 2.
a
Aveni da d l a Paz 9.
T ena Mi guel , T acuba 25.
T errazas Antoni o, 5.
a
Magnol i a 50.
T errs Jos, 3.
a
Rel oj 2.
T i rado Esteban, 2.
a
Cal l e Ancha 3 y 4.
T oral Pascual M., Santa Ana 7.
T orrea Numa, Angel 3.
T orreblanca Edmundo, Hosp. S. Ni col s 9.
T orres Jos M.
a
, 2.
a
S. Juan 4.
T orres Li no G ., Real de Sta. Ana 7.
T orres Anzorena Jos, 3.
a
de Soto 3 '/i
T oussai nt Manuel , Cerca Sto. D omi ngo 13.
T ovar Manuel , S. Il defonso 5.
T irejo Ignaci o M., G uadal upe Hi dal go.
T roconis Al cal Lui s, Cuadte. S.
a
Catarina 12.
T rnji l l o Antoni o G ., Rast ri l l o 2.
Urbi na Manuel , 3.
a
S. Juan 1.
Uri be Al ejandro, 2.
a
S. F rancisco 7.
Uri be Manuel , Puent e Monzn 8.
T Jrueta Eduardo, Hosp. S. Ni col s 14.
Urrat i a Aurel i ano, Nuevo Rastro 3.
Val ds Lui s G ., 2.
a
S. Lorenzo 24.
Val ds Pedro, Padre Lecuona 10.
Val ds Ul i ses, Medi nas 25.
Val enci a Jess, T l axpana 30.
Val enzuel a F ranci sco, 2.
a
Soto 302.
Val enzuel a Jess, S. Jos el Real .
Val l e Ignaci o M. del, Monserrate 1.
Val l e Ri cardo, 4.
a
Sta. Mara Ri bera 4.
Val l ejo Joaqu n L. , Puent e Q uebrado 18.
Vargas Ambrosio, Cocheras 22.
Vargas Cal i xto, D ol ores 6.
Vargas Eduardo, Escal eri l l as 6.
Vargas M gnel , Pt e. del Carmen 4.
Vzquez G mez F ranc.
0
, Pt e. Legu samo 6.
Vzquez Legorreta O ctav. , Sta. Catari na 11.
Vega Librado de l a, T ecaxpa 554.
Vega Simn, 1.
a
Bucarel i 1.
Vega Li mn Salvador de la, Sta. Clara 18 /*
Vel asco Antoni o, Mixcoac.
Vel asco O ctavio, Atzcapotzalco.
Vel zquez Antoni o, 2.
a
T ul i pn 5.
Vel zquez Juan B. , 3.
a
Art es 1.
Vel zquez Uri art e Juan, 2.
a
T ulipn 5.
Vl ez D ani el M. , 2.
a
Mesones 24.
Verdugo Pomposo V. , Baj. S. Agus t n 1, botica.
Vergara Lope D ani el , 5.
a
G uerrero 2122.
Vergara Manuel , Hot el G uillou.
Vrt i z Joaqu n, Hospi tal Bei st egui .
Veyt i a Jess, Parados 9.
Vi l l af uert e Leni des, Cel aya 3.
Vi l l agrn Jess, S. Hi pl i t o 6.
Vi l l arreal Jul i n, Es t .
a
S. Andrs 11 </s
Vi l l aseor F ederi co F . , Cuad. S.
a
Catarina 9.
Vi veros Crescencio, 4.
a
Soto 4.
Wi l son Mi guel , Callejn Caleras 4.
Zamacoi s Mi guel , Chi qui s 6.
Zrraga-F ernando, Jes s Nazareno 1.
Zi ga Marino, 1.
a
Sant si ma 2.
Zi ga Mi gndl , 1.
a
Sta. Catari na 4.
M DI C O S . H O M E P A T A S
Al varez F rancisco de P. , S. Hi pl i t o 14.
Mwareeis Si l vi no, 6.
a
Moctezuma 70.
Ameneyro Bernardo, Sol edad Sta. Oraz. 11.
Arri aga Juan N. , Acequi a 20.
Carri l l o Antoni o, Verdes * 2.
Cortes Mi gnel , Pnes t o Nuevo 9.
Cruz'D aviH, Machincuepa 3.
D az E. , Avemari a 2113.
Eseami l l a Alejo, 1 .
a
Rast ro 2032.
F uent es H. P. , 1.
a
Aduana Vi eja 5.
| G allardo Mariano, Pt e. S. F rancisco 1.
G onzlez O lvera Jos, 4.
a
5 de Mayo 120.
G uti rrez Al fredo, Marscala 10.
G utirrez Manuel, S. F el i pe de Jess_21.
G uzmn Ri cardo, Calz.
a
G ran. Campo F l ori do.
Hernndez Isa as R. , Escondida 6.
Isl as Juan, Pte. Carretones 6.
Johnson G uillermo, S. Andrs 17.
Salazar F ederi co, D on T ori bi o 1.
Saucedo Agui rre Catari no, 3.
a
Anc ha 3.
T orreblanca Edmundo, Hosp.
0
S. Ni col s 10.
M DI C O S V E T E R I N A R I O S
Al f aro Enri que, T ompeate 5.
Aragn Manuel G . , Corazn de Jess 15.
Balczar Antoni o, Parados 9.
F arri l Juan, Real de Sant i ago 2 '/s
F ernndez Emilio, 4.
a
Independenci a 1 /<
G mez Jos L. , Cocheras 12.
G onzlez Jos A. , Mi guel Lpez^2710.
Lpez Val l ejo Eut i mi o, Prol ong. de Pane 1063.
Mota Jos, Encarnaci n 1.
Navarro Emi l i o, Pachi t o 11C6.
Pantoja Ramn, Chi conautl a 19.
Peuri -Manuel , 5.
a
Ciprs 2508.
Vallejo F ranci sco, Escuel a de Agri cul tura.
M E R C E R A S Y F E R R E T E R A S
( Por ma y o r y me nor )
Agui rre Hnos. , 5 de Mayo y S. Jos el Real .
Blanco F rancisco L. Empedradillo 9 y Taca-
ba 26 (vase la pg. 769).
Branif y 0.
a
G . O ., Cadena 19.
Bi l l oneau y Cassou, Lerdo y Ref ugi o.
Boker y C.
a
Roberto, E. Sardo y Refugio.
Bonnerue y C.
a
Sucs. , Ref ugi o 9, El Jonucos-
Candil G onzalo, Meleros 10, Ap. 833.
Combaluzier A. , 1.
a
Pl ateros 5.
Elcoro y C.
a
Val ent n, A n g e l y Cadena.
G utirrez Mi guel , Bajos Portacceli 1.
Lefebre A. , 2.
a
Monterilla y S. Bernardo.
Lohse y C.
a
Sucesores, Palma 9 11.
Pezaa M. , Ref ugi o 19.
Phi l l i pp y C.
a
(S. C.), Empedradillo y 5 Mayo.
R o V.
a
Hi jos de Jos M.
a
del, Pal ma 6.
Sommer, He r manny C.
a
, Q c a m p o 4 y Pa l ma 4.
T roncoso y Ci l vetti , Ref ngi o 7.
T rueba Hermanos, S. Agus t n 7.
Zi vy y C.
a
D avi d, 3.
a
S. F ranci sco 7.
M E R C E R A S Y F E R R E T E R A S A L P O R M E N O R
Al tami rano Narci so, Cerca Sto. D omi ngo .127-
Arnal do Lui s G ., 5 de Mayo y Al cai cer a.
Arzamendi F . , Col i seo Nuevo 1.
Avel l aneda y IHno. Zamudi o, Pt e. Jes Sj l l .
Batha y' C^, ' 2:
a
Monterilla"18.
Espejos.
Hilos
y Sedas
Calle de la Palma,
n.
os
9, 10 y 11
MX I CO
Agencia de a mejor Mquina de coser
D uraci n,
Senci l l ez,
Solidez,
Suavi dad,
Entera
garanta,
Seguri dad,
Vel oci dad,
Bel l eza,
Li gereza
Ajuares de Bejuco ustriacos Inmenso surtido de Molduras para cuadros
G . L o h s e y O - , S u c .
8
LA NUEVA NACIO NAL
Mucho cuidado
co n las
nume ro s as y d efectuo s as
Imi taci ones
La re no mbrad a y nica
mqui na d e co s er co n mo -
vimiento d e mano .
LA. M S ACREDI TADA.
LA M S PO PUL AR.
LA M S B AB ATA
a
G . LO HSE Y C-, Suc.
s
Calle de la Palma, n.
os
9,10 y 11.MXICO
FERRETERA Y MERCERA D E L A P AL MA
i^fflfc l i e r ra m i en ta s
para to d o s lo s o ficio s y para Agri cul tura.
1 para agua, d e to d as clas es ,
E J U U l J J c t * cae r a de fierro y to d o s s us
acces o rio s para Vapo r, Gas , etc.
]%! * - 1 co ncerniente al ramo ,
M U I O S , B alanz as de ens aye, Acero d e
to d as clases, Martillo s , Cuas , Mecha, Mqui-
nas elctricas para d is parar cartucho s de d ina-
mita, etc., etc.
Prensas y T ipos ^
m
d

las mejo res fund icio nes de Euro pa y Es -
tad o s Unid o s d el N., Vietas , Guard as ,
I nterlneas , Cajas para tipo s , co mpo ned o res , etc., etc.
Electricidad
el ms co mpleto s urtid o en la Ca-
pital, Telfo no s d o ms tico s y para
grand e s d is tancias ERI CSSO N,
Campanas elctricas y acces o rio s .
Aparato s para Gabinetes de fs ica.
t r w P
a r a u s o
^
a
MlJ I CC I O S gr an s urtid o
d e bate ra d e co cina, utens ilio s
para el es crito rio , efecto s d e lujo
y d e fantas a.
Artculos d e Viaje,
Pe tacas , Neces eres , B o ls as , Po rta-bulto s , saco s d e no che, cubierto s y va-
so s, etc., y catre s d e campaa.
Juguetes y Juegos de diversin.
Espejos.
Hilos
y Sedas
Calle de la Palma,
n.
os
9, 10 y 11
MX I CO
Agencia de a mejor Mquina de coser
D uraci n,
Senci l l ez,
Solidez,
Suavi dad,
Entera
garanta,
Seguri dad,
Vel oci dad,
Bel l eza,
Li gereza
Ajuares de Bejuco ustriacos Inmenso surtido de Molduras para cuadros
G . L o h s e y O - , Suc .
8
LA NUEVA NACIO NAL
Mucho cuidado
con las
numero sas y defectuosas
Imi taci ones
La reno mbrada y nica
mquina de coser con mo-
vimiento de mano .
LA. M S ACREDI TADA.
LA M S POPULAR.
LA M S B ARATA;
a
G . LO HSE Y C-, Suc.
s
Calle de la Palma, n.
os
9,10 y 11.MXICO
FERRETERA Y MERCERA D E L A P AL MA
i^fflfc l i e r ra m i en ta s
para todos los oficios y para Agricultura.
1 para agua, de todas clases,
E J U U l J J c t * caera de fierro y todos sus
accesorios para Vapor, Gas, etc.
]%! * - 1 co ncerniente al ramo ,
M U I O S , B alanz as de ensaye, Acero de
to das clases, Martillos, Cuas, Mecha, Mqui-
nas elctricas paradisparar cartucho s de dina-
mita, etc., etc.
Prensas y T ipos ^
m
d

las mejo res fundiciones de Euro pa y Es -
tado s Unidos del N., Vietas, Guardas,
I nterlneas, Cajas para tipos, componedores, etc., etc.
Electricidad
el ms completo surtido en la Ca-
pital, Telfonos domsticos y para
grandes distancias ERICSSO N,
Campanas elctricas y accesorios.
Aparato s paraGabinetes de fsica.
t r w P
a r a u s o
^
a
MlJ I CC I O S gr an surtido
de batera de co cina, utensilio s
para el escrito rio , efectos de lujo
y de fantasa.
Artculos d e Viaje,
Petacas, Neceseres, B olsas, Po rta-bulto s, sacos de noche, cubiertos y va-
sos, etc., y catres de campaa.
Juguetes y Juegos de diversin.
R O Y A L
I NS URANCE
VCO MPANY. /
Compaia Inglesa de Seguros
C O N T R A I N C E N D I O S
F ondos acumulados: 9.500,000
Abso luta segurid ad .
Las co ndicio nes ms favo rables.
Agentes G enerales:
Calle de la Palma, nms.
Apartado nm. 107.
Sub-Agencias en to das las po
de la Repblica Mexicana.
Baemei s t er Jul i o, Esp ri t u Sant o 8.
Barrera Josef a, Mercado Pri nci pal 44 y 45.
Bel t rn Manuel , Es p ri t u Sant o 413.5
Bernal Eugeni o, Mercado de S. Juan.
Bonet y Lpez, Coliseo Nuevo 1.
Contreras Canuto, 2.
a
Sot o 2~j 3.
Covarrubi as Isabel , G al eana 7.
Curi y Murad, Pt e. Correo Mayor 8.
Chvez Emi l i o, 1.
a
Sta. Catari na 5.
F abre Remi gi o, 1.
a
Pl at eros 2.
F ar f n Manuel , Mel eros 88.
F ernndez Hnos . L. C., F l amencos 8.
F oi s Juan, 2.
a
S. F ranci sco 5.
F ranco Jess, ^Escondi da 11.
G agna y C.
a
F . , 2.
a
S. F ranci sco 1.
G arc a Modesto, Berdeja 17.
G l ucb Isi doro, 3.
a
S. F ranci sco 6.
G orown Bori s T . , Pt e . S. F ranci sco 5.
G ranaut y Houri t a, 3.
a
S. F ranci sco.
G rosberger I. , Vergara 16.
G ut i rrez Mi guel , 1.
a
F act or 4.
Har dy Juan B. , San F ranci sco 5.
Hat t on J. G . , G ant e 10.
Heras y Serv n, 5 de Mayo 4.
Hi dal go Ant oni o, 1.
a
Merced 17.
Hi dal go Yi cent e G ., 4.
a
Lerdo 36.
Hui w y C.
a
F . , F l amencos 4.
Johranson Carlos A. B. , 3.
a
S. F ranc. l 4.
Kamel Hermano, Pue nt e Correo Mayor 8.
Kuri Pri mos, Puent e Es p ri t u Sant o 3.
Lat api y Bert,. Coliseo Vi ejo 25, y Re f ugi o 8.
Lef evre Al f redo, Port acoel i 3.
Le v y y C.
a
A. , Esp ri tu Santo 1.
Lui Lui s G ., Cerca Sto. D omi ngo JL6. *
Martorano Antoni o, 5 Mayo 17.
Max A. Phi l l i pp y C.
a
, Empedradi l l o y 5 Mayo.
Meyer T eodoro, Puent e S. F ranci sco 16.
Morel Cami l o, Re f ugi o 11.
O pti cos de Ki ng, 2.
a
Pl at eros 3.
Pi vardi er Adol fo, Al cai cer a 28.
Recal t y G ui sset t e, Baj os Port acoel i 12.
Ri vera Juana, 3.
a
Zarco 707.^
Rodr guez Mateo G . , 2.
a
Sant si ma 7.
Sal vaj y T aspi b, Puent e Correo Mayor 4.
Servi n Lui s, 1.
a
del 5 de Mayo 367.
Spaul di ng D . S. Sucesor, Q adena 23.
St ri t t mat t er y C.
a
, 2.
a
S. F ranci sco 4.
Uri art e y del R o M. , Empedradi l l o 10.
Vzquez T oms, 3.
a
Ayunt ami ent o A.
Vi l anueva Jos. Portacoel i 30.
Vi l l anueva Mar a, Mercado Pri nci pal 50 y 51.
Wa l s W. C. y C.
a
, 2.
a
S. F ranci sco 3.
MI NAS ( CO MPA A S EX PL O T A DO RA S DE )
Bri l l y Vi ckery, 1.
a
Independenci a 36.
Compa a Avi adora de Arvalo y anexas,
Cordobanes 5.
C.
a
La Pur si ma y anexas, Empedradi l l o 9.
Compa a La Uni n, Esp ri t u Sant o 2.
Compa a Machorra y anexas, G ante 14.
Compa a San F el i pe de Jess, S. Juan de
Let rn 4.
Compa a Concepci n y anexas , 2 . \ Pl a t o -
ros 4.
Compa a Huaut l a Sta. Ana, Escl avo 1.
Compa a expl ot adora del combusti bl e de pa-
t ent e, T i burci o 19.
Compa a La Provi denci a, S. Juan de Luz
y anexas, S. Bernardo 8.
Compa a Real del Monte, S. Bernardo 11.
Compa a S. Raf ael y anexas, Sta. T eresa 13.
Compa a mi nera La Esperanza y anexas ,
O rtega 28.
Compa a mi nera Santi ago y anexas, S. Ber-
nardo 9.
Compa a mi nera Maravillas y anexas, 3.er
O rden S. Agus t n 3.
Compa a mi nera Andrs T ello, T iburcio 7.
Negoci aci n mi nera El Al acrn, Angel 2.
Zi vy D avi d, 3.
a
S. F ranci sco 7, ent resuel o.
MO DA S
(Modi stas y ti endas de moda)
Acost a El ena, 2.
a
del Ras t ro 3.
Acua Amel i a, 1.
a
Vanegas 5.
Al pband B. , 2.
a
Pl at eros 10.
Al dana Mar a, Monzn 3.
Al faro Vi cent a, Ni o Perdi do 2.
Al mageos Manuel a, Carmen 5.
Al va Concepci n, 2.
a
Sta. Catari na 3.
Amaro Lorenza, 9.
a
Camel i a, 638.
Aramburo Carmen, 2.
a
Manzanares 6.
Arri aga Luz, Nahuat l at o 1.
Arzat e de Barrera Ana, Puent e Bal vanera' 8.
Bat i s t a Mara, Col egi o de Ni as 604.
Bayonne E. , 1.
a
San F ranci sco 4.^
Bert ot Catal i na, Puent e S. F ranci sco 3.
Bl ocb Lui s a, Esp ri t u Santo 9.
Cal dern Mara, 3.
a
Independenci a 2.
Cal l ejas Concepci n, Banco Sant si ma, 2.
Canal es Concepcin, T acuba 25.
Carrasco Carmen, 7.
a
Moctezuma, 86.
Casti l l o Juana, T acuba 25.
Castro Ri t a, Jes s Mar a 7.
Centeno Aurora, Si et e Pr nci pes 11.
Coln Vi ctori no, Aveni da Jurez 6.
Corona Sof a, Vi ct ori a 6.
Chaurand Susana, S. Juan de Let rn 1
1
/ s .
D ans Mari ana, Arsi nas 10.
D az Ana de Bel t rn, T eja 3.
D az Concepci n, 4.
a
Matamoros 2.
D az Margari ta. Cal l ejn Paeras 7.j
D om nguez Antoni a, Bosque 1604.
D om nguez Mar a, S. Jos el Real y 5 Mayo.
D resma Ki ng, Puent e G al l os 1.
D ucros de Laf age Ana, Mirador Al ameda 1.
Escarpi no Isabel, Al cai cer a 15.
Espi nosa Lucreci a, 5.
a
Moctezuma (.0.
F al i s F anny, 3.
a
S. F ranci sco 2.
F l andes Sara, Rejas Concepcin 7,
.F laVia Lui sa, Hospi ci o S. Nicols 2.
F l ores Mara de J. , Puent e Lea 8.
F ranco Paz, Cuadrante Sta. Catari na 18.
. F ul cheron de Vi l l ani Rosa, Aveni da Jurez 6.
G amboa Luz, 7.
a
G uerrero 92.
. G al van Mati l de, Pescadi t os 84.
G arca Josefa, Alfaro 14.
G mez Vi centa, Puent e G uerras 4.
G onzl ez Rosa, Provi denci a 4.
G onzl ez Soledad, Callejn Estanqui l l o 4.
G onzl ez Vi ctori a, Callejn Magueyi t os 10.
G uerrero Mara, Correo Mayor 4 '/,
Haf er L. , 2.
a
Independenci a 4.
Hamel i n Celine, Aveni da Jurez 2.
Icaza Carl ota, Escondida 1.
Ji mnez Mara, Cerca Sto. D omi ngo 3.
Khun E. , 5 de Mayo 6.
Labat Mara, Sta. T eresa 1.
Lai gl e Catal i na, Puent e S. F ranci sco 3.
Lal l de Coq Jul i a, S. Juan de Let rn 13.
Lang Hermanas, Callejn Sta. Ins 14.
Lara Josefi na, Sta. Mara 30 Vi-
Li nares Jul i a, Puent e Sta. Mara 4.
Li nares Luz, 7.
a
Moctezuma 58.
Le Bai l l y Eugeni a, Sta. Isabel 6 Va-
Lozano Ref ugi o, Parque del Conde 5.
Mac D onal d, Aveni da Jurez 6.
Manceau Berta, 2.
a
Pl at eros 4.
Mart nez Aurora, Siete Pr nci pes 14.
Mart nez Candelaria, Arcos Bel em 15.
Mart nez Rosa, G achupi nes 5.
Marquet Matilde, Puest o Nuevo 5.
Mendi zbal Bonifacia, 2.
a
5 de Mayo 12.
Mendoza Ant oni a R. , Sta. Isabel 3.
Monterol a Lui sa, 1.
a
D el i ci as 71.
Mont es de O ca Josefina, Callejn del Pi nt o 7
Montes de O ca, Soledad, Nuevo Mxico 6.
Nei ra Jul i a, Carmen 5.
O bregn Jacoba, 2.
a
Callejn D ol ores 422.
O choa Ri t a, Puent e G uerras 2.
O l aeta D olores C., Monzn 9.
O l ave Aurora, Aveni da Jurez 3.
O l mos D ol ores, Zarco 21.
O rozco Ester, Al cai cer a 19.
O rti z Josefina, Monzn 8.
Pe a Matilde, Cocheras 22.
Prez F l avi a, 2.
a
Manzanares 6.
Pol hmayer G uillermo, Sapo 27
f
/2.
RaD gel El o sa, 3.
a
Soto 8.
R o Petra del, 1.
a
Callejn S. Ant oni o 1.
Ri ncn D om nguez Cecilia, 2.
a
Pl at eros 10.
Rodr guez Antoni a, 3.
a
Moctezuma 31.
Rodr guez D ol ores, 2.
a
Aveni da Paz 1.
Rodr guez G enoveva, Arsi nas 5.
Rodr guez Mercedes, Correo Mayor 4 '/,.
Romero Cecilia, Cocheras 1.
Rui z Cristina, Acequi a 22.
Rui z D ol ores, Bal vanera 7.
Ruedas Angel a, Alfaro 14.
Sal as Adel a, 3.
a
Rastro 3.
Salorio Hort ensi a, Vi ctori a 5,
Snchez Adela, Pescadi tos 34.
Snchez Josefa, Al f aro 14.
Snchez O tilia, Correo Mayor 10.
Saucedo T ri ni dad, T epozn 3.
Sierra D elfina, 3.
a
Azt ecas 20.
Sophi e Rose, S. Bernardo 6.
Surez Jess, Puent e S. Lzaro 2.
T ejada Angel a, 1.
a
Aveni da Paz 6.
T el l o Soledad, Pl azuel a Vi l l ami l 2.
T el l o de Lara F ranci sca, Academi a 6.
T orre Adel a de la, 3.
a
Zarco 707.
Vargas D ol ores, Callejii Pi nt o 7.
Vargas Josefa, Arsi nas 5.
Vzquez Manuel a, 3.
a
San Juan 7.
Vern Ana, Al faro 4.
Villagr'n Jess, 5.
a
de Mina 16.
Vi l l al obos Cecilia, 2.
a
Manzanares 9.
MO L I NO S DE A CE I T E
Brun D esi deri o, Puent e Solano 20.
F ranck G ui l l ermo, Iturbide 3.
G al n Eduardo, T al avera 7 V2.
G af i bay y G ay, Pl azuel a Juan Jos Baz 12.
G mez Agust n, T ornito Regi na 5
G onzlez y C.
a
Angel , Delicias 2 y 3.
Vzquez B. , Pl azuel a Vi zca nas 6.
Porcacy T i Manuel, Barcelona (Espaa) (Va-
se Apndice B.)
MO L I NO S DE CA F R
Arechaval a Jul i n, Pl azuel a Angel es.
Ayl uardo Raf ael , S. Mi guel , 7.
Bueno R. , Verdes 18.
Camus y Al varez, G arrapata 1.
El eanzar Cornelio, Nopal i to 1.
Hernndez de Monti el A. , Es t .
a
S. Lorenzo 6.
Huert a D ani el , 7.
a
Magnolia 426.
Ji mnez Lui sa, Sta. Clara 11.
Moreno Anastasi o, 2.
a
Puent e Bl anco 7.
Nort F . E. , 1.
a
Independencia 5.
Pani agua Carlos, 1.
a
Indi o T ri st e 1.
Ram rez F ranci sco, Laguni l l a 10.
Ramos Mart nez Aurelio, Sepul cros Sto. D o-
mi ngo 1.
Rosal es Javi er, Pl aza Zaragoza 1.
Val ds Al berto, S. Juan de D i os 3.
Vega Bal bi no de la, T ezontl al e 5.
Villa y Al onso, Puent e del Zacat e 1.
MO L I NO S DE MA Z
Agui l ar F ort i no, Paj ari t os 6.
Agui l ar Mi guel , 2.
a
de l a Pl azuel a del T epi to 1.
Ajrroyo Si xto, 4.
a
de Soto y Magnol i a.
D et t mer Carlos, Chi qui hui teras, 14 al 16.
-G onzlez F ranci sca, Sta. G ertrudis 2.
G onzl ez Jos, Pl azuel a de l a Pal ma 3. "
G onzlez M., Puent e G uerras 4.
G onzlez Port i l l o Jos, Al l ende.
Larracoechea F el i pe, Puent e Solano.
Li mn R. , 2.
a
Camelia 37' / j .
Martnez J., Callejn Il l escas 712.
Mart nez Pedro, O bispo 4 y Pt e. Sta. Ana 4.
.Martnez Seraf n, Puert a F al s a Sto. D omin-
go 7 y Arcos de Bel em 24.
Prez Boni faci o, G arrapata, 727.
Saavedra Celso, Calle Norte 25, n. 15.
Surez Carmen, Puent e Bl anqui l l o 3.
T agl e Agust n, 5.
a
Mosquta 5.
MO L I NO S DE T RI GO
Arrache y Crdoba, Chaneque 2.
Charret n Hermanos, 2.
a
Revi l l agi gedo 24.
Sobri no y C.
a
Mi guel , Arcos de Bel em 25 y 26.
MO SAI CO S H I DR UL I CO S
Q uintana Hermanos, Coliseo Viejo 7. F brica:
_ Calzada S. Antoni o Abad 7, T . 1177.
rsola, Sol y C > , Barcelona, Espaa. (Vase
el Apndice B.)
MEB L EB A S
(Por mayor y menor)
Art eaga F ranci sco, Canoa M y N.
Badorf A. , Puent e Q uebrado 30.
Barczi nske Casimiro, Sta. Isabel 7.
Boy Andrs, Bet l emi t as 12.
Chavarri y Ul i barri , 3.
a
Sto. D omi ngo 2.
Chris. Hoeck, 2.
a
Provi denci a 7.
G uti rrez Juan, Est ampa de Jess 2.
Hauser Zi vy y C.
a
, 2.
a
Pl at eros y Esp. Santo.
Inast ri l l as y C.
a
, 2.
a
Sto. D omi ngo 6.
Ingal sbee F urbi sh Co., Esp ri tu Santo 1 V,-
Maldonado J. M., D oncel es 26.
Mosler, Bowen y Cook Sucesor, S. Francisco y
Vergara. (Vase l a pg. 757.)
Ri vas y C.
a
D . , Escl avo esqui na Canoa.
Ram rez Mara de Jess, Canoa 12.
R o Vi uda hijos de Jos del, Pal ma 6.
Snchez G uadal upe, D oncel es 29.
Sal ci do R. , 1.
a
S. F ranci sco 13.
Shafer y C.
a
Charles H. , Pue nt e S. F ranci sco 1.
T he Ameri can F urni t ure Mfg. Co., 3.
a
de l a
Independenci a esqui na Callejn Lpez.
Vel asco Carlos I. , Escal erri l l as 11.
Vega y C.
a
Schiafino, Puent e S. F ranci sco 6.
Vi dal G arca Santos, 2.
a
Soto 121.
MO NI CI O NES Y O TRO S PE RT RE CH O S DE QUE RRA
Y CA ZA
F l ores D . , Robl es 2533.
Mrquez A., Callejn S. Antoni o, 11.
Q ui ntana Hermanos, Coliseo Viejo, 7. F bri ca
en S. Antoni o Abad 7.
NA I PE S ( F B RI CA S DB )
Camarillo Ignaci o, 2.? Manzanares 4 </,.
Cuenca y C.
a
Emi l i o, 2.
a
Salto del Agua 11.
Mungu a Hijos P. , 1.
a
Merced 8.
NO T A RI O S
Alcerreca F l i x M., Parque del Conde 7.
Al faro Ignaci o, Cordobanes 6.
Al tami ra Joaqu n, Angel 4.
Al varez de l a Cadena Manuel, Q uemada 7.
Al varez de la Rosa Vicente, 6.
&
Carpi 322.
Despacho: Cordobanes 14.
Ampudi a Rodri go, Sta. T eresa 5.
Argoi t i a Manuel , Cordobanes 2.
Avendao Agust n, Monteal egre 15.
Barri os D omi ngo G ., Monteal egre 21.
Carpi Rafael , Centro Mercantil 24.
Carrasco y Yani ni Jos, Cordobanes 12.
Carreo Agust n, 1.
a
del Rast ro 2032.
Castaeda D ani el J. , Monteal egre 16.
Cornejo Bernardo, 2.
a
de Pl at eros 3.
Coso Ignaci o, Cordobanes 13.
Cha vero Manuel M., Sta. T eresa 5.
D i ez de Boni l l a F rancisco, O rtega 28.
Escal ante G onzalo, Cordobanes 18.
Espi nosa Manuel , D oncel es 44.
Espi nosa Manuel E. , D oncel es 2.
F ernndez Carlos, Escl avo 5..
F erreiro Al berto, Monteal egre 20.
F erreiro Antoni o, D oncel es 2.
F erriz Antoni o, Cordobanes 12.
G abaldn Mariano, 7.
a
Al zate 3233.
G uerrero Lui s, Cordobanes 12.
Ji mnez G arnica F . , Monteal egre 19' / , .
Len G il Mariano, 1.
a
Art es 1614.
Martnez Madero Manuel, Nahuat l at o 3.
Mol i na Heri berto, Centro Mercantil 20.
Monterrubio y Poza Manuel, Pt e. Jess 1628.
Montes de O ca Agust n, Monteal egre 21.
Morales Jess B. , Cordobanes 16.
O l gu n Si l vestre, D onceles 341.
Pacheco Antoni o, D oncel es 14.
Q ui ntana Rubn, Callejn Sta. Ins 12.
Rodr guez Lui s, Monteal egre 713.
Rojas Refugi o, Cordobanes 7.
Romero Mondragn N. , Cordobanes 8.
Rui z Ramn, Cazuela 31.
Sai nt Martin, Cordobanes 8.
Si l va Agust n, Monteal egre 1.
T el l o Manuel B. , Capuchinas 6.
PA L O S (vase Curiosidades mexicanas)
PTI CO S
Calpini Sucesores, 2.
a
S. F ranci sco 12.
Castro Lucas M. , 9.
a
F l ores 6.
G luck Isi dro, 3.
a
S. F rancisco 6.
O pticos de Ki ng, 2.
a
Pl at eros 3.
O RNA MENTO S PA RA I GL ESI A S
AralQ ce Ramn de S. N. , Callejn Sta. Ins 5.
F abre Remi gi o, 1.
a
Pl at eros 2.
G asi Hi jos de Mi guel , Barcel ona (Espaa).
(Yase Apndice B. )
Prez y C.
a
Pri mi t i vo, 1.
a
de Pl at eros.
Si gnoret y Honorat, Al Puert o de Veracruz,
2.
a
Monteri l l a y Capuchinas.
P A P E L DE TO DA S CL A SES ( F B R I CA S)
Agul l ana Clemente, representante de l a fbri-
ca La Vasco-Belga, Barcel ona. (Vase Apn-
dice B).
Benf el d Juan M. , fbri ca en Bel em. D espa-
cho: Pal ma 13.
Compaa de l as fbri cas San Rafael y ane-
xas S. A. D espacho: Angel 2.
Lengo Mi guel , representante de l a fbrica La
Navarra, Barcel ona. (Vase Apndi ce B).
Meyran, D onnadi eu y C.
a
, fbri ca Santa T e-
resa en T i zapam. D espacho: Ref ugi o 21.
Rodr guez y C.
a
F el i ci ano, fbrica de Pea
Pobre. D espacho: S. Agust n 12.
P A P E L E R A S
Arena, Heredi a y C.
a
, El Lpi z del Agui l a.
Calle Coliseo Viejo 24.
Benf el d Juan M., Pal ma 13.
G arduo Eduardo, Coliseo Viejo 15.
Hceck F . P. , S. F ranci sco, Hot el S. Carlos.
Li ons H. , Coliseo Vi ejo 6.
Ldert F ederico, Coliseo Viejo 23.
Martn Lui s , Coliseo Viejo 15.
Monturiol, Sucesor, Coliseo Viejo 9.
Maza y C.
a
, L A C A R P E T A , Coliseo Viejo 2.
Murgui a Eduardo, Coliseo Viejo 4.
Sainz Ricardo, 1.
a
5 Mayo 2. El Libro Mayor.
Snchez, Ramos y C.
A
, Pt s . Esp ri tu Santo 3.
P A P E L T A PI Z ( F B RI CA S Y DE SPA CH O S)
Arce F ranci sco A. , Sta. Clara 22.
Arnal do L. G ., 5 de Mayo y Pal ma.
Bri l anti J. , 2.
a
del 5 de Mayo 3.
D al haus Emi l i o, 1.
a
S. Juan 14.
D el arue E. , Empedradillo 4.
D oi zel et Leopoldo, O rtega 27.
Hi l l ebrand y C.
a
E. , 2.
a
Pl at eros 9.
Hugueni n Caries, Zul eta 15.
Labadi e y C.
a
Sucesores, Prof es a 5.
Pel i andini Claudio, 2.
a
S. F ranci sco 10.
Rchet N. , 1.
a
del F actor 5.
PA RA GE R A S
Cabas Mara, Cuadrante S. Jos 2.
El Pal aci o de Hi erro (S. A.), S. Bernardo y
Callejuela.
Est ayol o F ranci sco, 1.
a
Pi l aseca 9.
F audon y C.
a
L. , 1.
a
Monteri l l a 2.
Lagrave hi jos Vi uda de P. , 2.
a
Pl at eros 8.
Lpez Alberto, 1.
a
Mesones 16.
Lojeda G ., Agui l a 19.
Martnez T ri ni dad, 2.
a
Chi qui hui teras 1814.
Pardal y C.
a
F . , Coliseo Nuevo 1, y 1.
a
de Sa
F ranci sco 13.
Reynaud y C.
a
A. , Port al F l ores y Cal l ej uel a.
Snchez Lui sa, Semi nari o 1.
Santos y F ernndez, Ref ugi o 14. La Rambla.
Stai ol o F ranci sco, 1.
a
Pi l aseca 9.
Si gnoret, Honorat y C.
a
, 2.
a
Monteri l l a y Ca -
puchi nas.
PA RT E RA S
Agui l ar A. , Carmen 1.
Al i ment i Mara, Q uemada 10.
Angel es Pi ni t a, Berdeja 7.
Angui ano Mariana, Moras 6.
Arei zaga V. de Jurez Mara, Escal eri l l as 11.
Ari sti zabal Mara, 1.
a
Sal to del Agua 44.
Arredondo Adel ai da, 1.
a
Aven. Paz 3 '/
Arroyo de Rui z Josef a, 2.
a
T ezontl al e 4.
Audel o Carmen, Rejas S. Jerni mo 3.
Avi l a Concepcin, Correo Mayor 4 Va-
Ayal a de G uti rrez Lui sa. Marscala 10.
Baez de G uerrero Bert a, 5.
a
Rel oj 3.
Barn Susana, Pol i l l a 1.
Barragn Sabi na, 2.
a
Puent e Bl anco 8.
Barri entos Mara, S. Il defonso 9.
Bobadi l l a Adel ai da, Mont eal egre 7.
Bravo Rmul a, Sapo 24.
Bri t o Vi ctori a, Puent e Q uebrado 30.
Bust amant e Juar a, 2.
a
Pi l aseca 3.
Bust os Raf ael a, Puent e Amaya 9.
Camargo Concepcin, Zapat eros4.
Cnovas D omi ti l a, Calle Verde 3.
Carmona D olores, Sapo 23.
Caro de Castillo Jul i a, Sapo 22.
Carrillo Sara, 3.
a
S. Juan 14 '/,-
Carrin Enri queta, Pl az.
a
Arbol 558.
Casarrubia Jess, Sta. Efi geni a 3 '/,.
Castel l n Jul i a, Puent e S. Pedro y S. Pabl o 4.
Cervantes Marta, 2.
a
Amargura 3.
Cervantes Nat al i a, Puent e Q uebrado 10.
Cesar de Casasola Isabel , 3.
a
Vanegas 9.
Cicardo Apol i nari a, 7.
a
Moctezuma 77,
Crdoba T eodora, T abaqueros 7.
Corts Soledad, Parados 2.
Crespo de El zaurdi a Rosa, 1.
a
S. Lorenzo 3.
D val os Paz P. de, 1.
a
Mina 1419.
D az de D az Ramona, 4.
a
Ancha 6.
D i osdado Luci ana, Ci egos 7.
D i osdado Micaela, Ci egos 7.
D orant es Ref ugi o, Puent e Monzn 8.
Echauri Lui sa, 1.
a
Merced 25.
F al cn Ponci ana, S. Juan de Let rn 2.
. F ernndez Concepcin, 2.
a
Humbol dt.
F ernndez Juana, Puent e Alvarado 2.
F ernndez Jul i eta, 2.
a
del Rast ro 2.
F ernndez Mara, Pol i l l a 8.
JT ernndez Pi l ar, 1.
a
Amargura 1 Va-
F l ores Ana, Callejn del Pi nt o 8.
F onseca Ins, Cuadrante Sta. Catarina 13.
F ons eca Mara G . , 8.
a
Zarco 2307.
-F uentes Juvent i na, S. Hi pl i t o 43.
F uent es de Paz Vicenta, Cuad. Sta. . Catari nal 4.
-G alicia D ol ores, Perpet ua 8 Va-
G al i ci a Mara de Jess, 1.
a
Chi qui hui teras 24.
G arcs Soledad, Pul quer a dePal aci o 13.
G arca Angel a, 5,
a
Moctezuma 619.
G arc a Ibez Lui sa, S. Hi pl i to 12.
G arca y T amayo Mara, Pl az.
a
Zaragoza 60.
G asea Jess, Soledad de Sta. Cruz 15.
f rasca Soledad, Hoacal co 2.
G asea M.
a
del Ref ugi o, Cerca Sto. D omi ngo 8.
G mez de F ernndez Juana R., Porti l l o San
D i ego 12.
-G mez F el i pa S. de, Cerrada Misericordia 172.
G uarneros Sotero, 1.
a
Indi o T ri ste 2.
G uti rrez Luz, Port i l l o Sto. D i ego 10.
G uti rrez Mara Luz, 2.
a
G uerrero 1323.
Hernndez Hermi l i nda, Empedradillo 3.
Huert a Pomposa, Al egr a 2.
I gl es i as Mara F elipa, Progreso 5.
Ji mnez Josefi na, 2.
a
5 de Mayo 13.
Ji mnez Mara, 7.
a
Camel i a 1054.
Ji mnez de Muoz Mara, Ancha 6.
Lara Mara, 4.
a
Al l ende 115.
Legorret a Concepcin, Escal eri l l as 7.
Lpez y G oyti a F l ora, 12.
a
Vi ol eta 628.
Lpez Lui sa, 2.
a
S. Lorenzo 22.
Lpez Sara, 2.
a
S. Ramn 6.
Loya Jul i a, 2.
a
Independenci a 8.
Manjarrez Vi centa, S. Jos 1 Va-
Manzano Rosari o, Nahuat l at o 10.
Mrquez Antoni a, 1.
a
Independencia 4.
Mart nez del Campo D ol ores, D . T oribio 19.
Medi na Paz, 5.
a
G uerrero 2518.
Mendoza Laura, Sapo 7.
Mi randa Loreto, Q uesadas 1.
Mol i na Angel a, Port i l l o de S. D i ego 11.
Monasteri o Angel a, Jess 6.
MontaoMar a, 2.
a
Sta. Mara d l a Ribera 1.
Morquecho G uadal upe, S. Juan de D i os 2.
Muoz Ledo Mara, 2.
a
Pi l aseca 3.
Muro Cipriana del, T acuba 25.
iNpoles Pet ra, Hoacal co 2.
Nol am de Q ui ntana Li na, T acubaya.
No v o a M., 1.
a
Hi dal go 3.
O cadiz Soledad, 2.
a
Ancha 7.
O lmos Josefa, S. Jos de G racia 5.
O rozco Antoni a, 4.
a
Independencia 7.
O rozco Jess, 1.
a
Mesones 6.
O rtiz D ol ores, 1.
a
Independenci a 20.
O rtiz Micaela, 2.
a
Pi l aseca 3.
O scoy Herl i nda, 3.
a
Sor Juana Ins 3.
Parra Manuela, S. F el i pe de Jess 16.
Pastoni Laura, 2.
a
Salto del Agua 54.
Pat i o Carmen, 1.
a
Merced 22.
Prez Concha, S. Mi guel 579.
Prez de Len J. , 3.
a
Ancha 1620.
Prez de T apia G ., Puente Sta. Mara 2.
Pi pi n Matilde de E. , Peredo 2.
Port i l l a Susana, Callejn del Pi nt o 2.
Pozo Vi centa del, Puent e Al varado 3.
Prado L. Mara, Puent e Q uebrado 14.
Ramrez Ibarzbal Mara, Regi na 1.
Rechy Soledad, Agui l a 18.
Rodr guez Cesrea, Puent e del F i erro 8.
Rodr guez F el i ci ana, Espal da Misericordia 4.
Rodr guez Jul i a, Monserrate 1.
Rodr guez Mara, Al faro 14.
Rodr guez Pet ra, Nuevo Mxico 4.
Rol l n de Robledo Constancia, Hospi ci o de
S. Ni col s 2.
Romano Luz, 2.
a
Amargura 4.
Rosado de O rozco Esther, Pat oni 8.
Rubio de Val enci a Mara, S. Juan de D i os 4.
Sancha Luz de la, T epozn 3.
Snchez Isabel, T arasqui l l o 1.
Snchez Rmul a, D . T oribio 16.
Sandoval y Rojas Concepcin, T acuba 25.
Salazar Pet ra, 2.
a
Ayunt ami ent o 1.
Santamar a Joaqui na, Sapo 3.
Sardaneta Mara D olores, 1.
a
Verni ca 6.
Simons Br gi da, Jard n Pacheco 631.
Soriano Ana Mara, Arco S. Agust n 6.
T el l o Sol edad, Victoria 4.
T el l o Natal i a. Puent e Q uebrado 5.
T i nturi er Concepcin, 1.
a
S. Juan 3.
T orre V. de Rodr guez Cruz de la, Calle Nueva 7.
Vargas Mara F . , 1.
a
Necat t l n 6.
Vaca Margari ta, Ni o Perdido 1.
Valadez Mara de Jess, Estanco de Hombres 12.
Velzquez Clotilde, Nuevo Mxico 4.
Vera Herl i nda, Est ampa de Santa T eresa l a
Nueva 1.
Vi soso Asunci n, Sapo 24.
Zepeda Paul a, Leandro Val l e 4.
PA SA MA NER A ( F B RI CA S DE )
Aberg y C.
a
O . H. , Callejn del Rat n 2.
Arel l ano y G rawer, Pl azuel a Regi na 8.
G onzlez Jos, 4.
a
del Fresno 2.
G utirrez T oms, Callejn Magueyi t os 9,
Hover O scar, Callejn del Rat n 2.
Lpez D emetri o, S. Jos de G racia 1.
Meja Amador, 3.
a
S. Juan 1609.
O rtiz Joaqu n, Puent e Al varado 28 '/v
Val ds E. , Jess 2.
Zeti na C. B. , Paseo Bucarel i 12.
G rau F brica de Cordones a ne ri a
4.
a
Calle d el Fre s no , n. 2
Esta casa cuenta conlas mquinas ms mo d ernas para la fabricacin
de to daclase de co rdo nes y pasamanerafinay co rriente, po r cuya raz n
sus artculo s son los mejo res en su clase.
Lo s pedido s se sirven con lamayo r pro ntitud ypo r Express los
fo rneo s.
SE ENVAN MUESTRARI OS QUI EN LO SOLI CI TE
P A ST A S A L I ME NT I CI A S ( F B R I CA S D E )
Bracamont ey C.
a
G ., 5.
a
Ancha y Campo F l ori do
Corts Jos, G allas 4 V,.
G arca Al bi na, G allas 4
l
/ i .
G onzlez Concepcin, 2.
a
Puent e Bl anco 22.
Hernndez Carlos, Callejn T ri unfo 1.
Marcu Alejandro, Puent e del F i erro 3.
Mungu a y C.
a
Juan, Ni o Perdi do 35.
Prez Jess, 4.
a
de Zarco 36.
Snchez y F ernndez, fbrica *La Florida,
Arcos de Belem 25. Ap. 640. ( Vase l as p-
gi nas 761 y 814).
P A T E N T E S Y P R I V I L E GI O S
( A GE NCI A S P A R A L A CO NSECUCI N DE )
Al gara y Verdugo, Cordobanes 12.
Agenci a Macn Sucesores, Seminario 1.
Body y C.
a
Andrew, Bet l emi t as 12.
Castaeda F . , Semi nari o 5.
Castro Hesi qui o, Puent e del F i erro 3.
D i nki ns H. C., G ante 11.
G arrett Warren, S. Juan de Letrn 4.
G uevara y C.
a
Jos, Monteal egre 709.
Lebri ja y Arri aga, Cadena 17.
Len y C.
a
Mi guel A. , 2.
a
del Rel oj 10.
Marquet Jos, Callejn Sta. Clara 7.
Mgi ca y C.
a
, 2.
a
S. F rancisco 7.
Pas o L. del, Moneda 7.
Q ui ntana M. J. , Hospi ci o S. Ni col s 1109.
Ramos Aripe Raf ael , Banco Hi potecari o (alt. )-
Symonds Lui s C., Cadena 19.
Silceo Lui s, Sta. Isabel 11.
P E L E T E R A S Y C O R A M B R E R A S
Aceves y Pascal , Bajos Portacceli 4.
Aeosta Cayetano, Bajos Portacceli 7.
Arel l ano Arcadi o, Vergara 9.
Arredondo G uillermo, Portacceli 11.
Auberg Lui s, Jess Nazareno 1.
Casti l l o Camilo A. del, Bajos Portacceli 10.
Casti l l o F ranci sco, 2.
a
Aveni da Lerdo 16.
Cazares Josefa, Puerta F al sa Sto. D omi ngo 2;
Cogordn y C.
a
, Bajos Portacceli 2.
Chacn G abriel, Parque del Conde 15 y Coliseo 11
D om nguez Marciano, Parque del Conde 13.
F ernndez G ervasio, Montn 1.
G arca y C.
a
A. , 2.
a
del F actor 2.
G onzlez Enri que, Parque del Conde 17.
Horn y C.
a
A. , S. Bernardo 12.
Hurtado Atanasi o, Bajos Portacceli 6.
Lahi ri goyen y C.
a
G ., S. Sal vador el Seco.
Meja Santos, Jess Nazareno 4.
Moreno Agapi to, Parque del Conde 11. ( Vase
l a pg. 794.)
Moreno G abriel H., iEl Elefante, cal l e Je s s
Nazareno, l et ra E.
Moreno y C.
a
Eduardo, El Mercurio, J e s s
Nazareno 5.
Morales Antoni o, Portacceli 4.
Mller y C.
a
E. (Sucesores), Vergara 11.
O l i vares G enovevo, Mani to y Q uemada.
Padi l l a F ranci sco, Parque del Conde 16.
Pi chardo Agust n, Jess Nazareno 4.
Ram rez Pol i carpo, Est ampa Jess y Parque
del Conde.
Reboul et y Mller, Vergara 11.
Reynaud y Salls Sucesor, Jess Nazareno 1.
Rui z Pedro, Jess Nazareno 1.
Snchez F ranci sco, Bajos Portacceli 5.
Segura Manuel , Jess Nazareno 4, y Parque
del Conde 708.
T rujano L. , Parque del Conde 19.
Vega At anasi o, Parque del Conde 3.
Vega F ranci sco, Puente Bl anco 4.
Vega Manuel , Jess Nazareno 4.
Zet i na C. B. , Jess Nazareno 12.
P E L U QU E R A S Y B A R B E R A S
Acua Rafael a, Marscala 6.
Ant uano Aurel i o, G ante 402.
Art eaga Jess, 2.
a
Manzanares 19.
Arechaga Jos E., Len 2.
Arri eta G uadal upe, Rebeldes 14.
Avi l a At anasi o, Escondida 1.
Bedol l a Vi cente, Al bndi ga 1.
Bobadi l l a Ramn, 2.
a
Sto. D omi ngo 10.
Caji ga Antoni o, Port i l l o S. D i ego 17.
Castro Jenaro, G uadalupe 10.
EL SURTI DO R CAYETAN O ACO STA
Bajos de Portacoel i , nm. 7. = M X I C O , D. F .
Sran almacn de peletera, z apatera y talabartera
I nterio r d e la peletera EL. SURTI DOR
Ventas pr mayor y menor. Compl eto surtido fle pieles extranjeras y del pis
ESPECI ALI DAD encuero s de timbres Oaxaqueo s y Cuaatla para sillas de mo ntar
PRECIO S SIN CO MPET ENCIA
0 0 0 0 oo 01*B "O Q Q o o Q o?o oo
! !
CO MERCIANT E
y f abr i c ant e de Cal zado por ma y o r
P EL ETERA EXTRAN J ERA YDEL P AIS
por mayor y me nor
Especi al i dad de Calzado l a medi da
.AJLfilerillo
Cintas
Resortes
IMIantas
IMIeg is
Cabras
Camo
Botones
"Vaq-u-itas
IPeales
T imbres
G amuzas
Charoles
Silleros
Cenefas
Chagrin
DVHarroq-u_n
T afilete
El Eleante
J e s s Naz areno , letra E. Apartad o po s tal 580
MX I C O D. F.
oT T ' "T ro "T T C" -T T ^O O .O O CC O O o '. O o.O oo
e
on o ooO
iiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiminimini"'""""""""""}*
LA
GRANDES ALMACENES
D E
Pi el es, Efectos de Zapater a
CAL ZADO DE TO DAS CL ASES
po r nj ayo r y nj e no r
Ver gar a, nm. 11
Apartado post al , 849
MX I CO D. F.
SUCURSAL:
1." del Factor, n. 7.MXICO
iiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiB
Cont reras Manuel , Jes s Nazareno 4.
D val os F austi no, Porti l l o S. D i ego 18.
D val os F aust i no, 2.
a
Rel oj 5.
D val os F l i x, Bal vanera 10 Va-
D a z del Campo Jess, Est. Jess 2.
Egu l uz T oms, Uni versi dad.
Escal ona Juan, 2.
a
5 Mayo 16.
Es pi no Carlos, Real Sta. Ana 2, y Puent e T e-
zont l al e 6.
F ernndez Manuel , 2.
a
F actor 8.
F ernndez Manuel , 1.
a
F actor 9.
F l ores F rancisco T . , Puent e Bal vanera 5.
G arca Ignaci o, 1.
a
Mesones 9.
G mez Antoni o, Escondida 8.
G mez Antoni o, 2.
a
S. Juan 8.
G mez Jos, 1.
a
Mesones 15.
G onzlez F ernando, Cerca Sto. D omi ngo 17.
-G onzl ez Jess, Bal vanera 4.
G uerrero Joaqu n, 3.
a
S. Juan 1622.
G uerrero Mi guel , 1.
a
D amas 2.
Hernndez Serafn, 4.
a
Rel oj 9.
Juregui G uillermo, Joya 2.
Ji mnez Vi cente, 2.
a
Amargura 2.
Jur e z Ramn, 1.
a
Manzanares 16.
Jur e z Si l vestre, Jurado 1.
Lara Juan, 2.
a
Estaci ones 4.
Lara Pedro, 1.
a
Soto 5.
Leal Ramn, Bajos S. Agust n 3.
Xoza Bl as de la, Es t .
a
Bal vanera 1 y otras.
Maldonado F ranci sco, 9.
a
Camelia 638.
Mariclie Martn, Bajos S. Agust n 2.
Molina Beni gno, Sta. Clara 2.
Montero Pedro, Escondi da 2.
Monti el A. , Seminario 7.
Morn Lui s, Real Sta. Ana 3.
O rtega Jess, Esp. Bal vanera 3.
Pal ma Miguel, 1.
a
Merced 6.
Pea Mi guel , 3.
a
Ancha 17.
Prez Jos, 1.
a
Manzanares 12.
Prez Jos, S. F el i pe Neri 123.
Pi cazo F ranci sco, Monserrat 19.
Pi nzn Juan B. , Sta. Ins 4.
Ram rez Juvenci o, 1.
a
Rel oj 10.
Ram rez Pant al en, Escondi da 8.
Rebollar Jul i n, 8.
a
G uerrero 99.
Reynoso Juan I. , Moneda 6.
Rodr guez F ranci sco, Pue nt e Q uebrado 29.
Rodr guez G uillermo, 2.
a
Indio T ri ste 6.
Romero Honori o, S. Andrs 1.
Rosas Jess, 3.
a
Soto 2.
Rosal es Simn, Rejas S. Jerni mo 6.
Salazar F ederi co, 1.
a
Peral vi l l o 13.
Snchez F el i pe, 2.
a
Soto o.
Snchez F el i pe, 2.
a
Soto 2.
Snchez F el i pe, 1.
a
Rel oj 11.
Snchez Ref ugi o, Ramn G uzmn 808.
T ercero T rnsito, 3.
a
Peral vi l l o 11.
T orres Antoni o, Escondida 8.
T orres Manuel , Zul eta 12.
T rujillo Abundi o, 1.
a
Aveni da Paz 8.
Yanegas Antoni o, Semi nari o 9.
Yarel a Ignaci o, Puent e Jess 6.
Varel a Manuel M., Correo Mayor 2.
Vargas Mi guel , 2.
a
Yanegas 8.
Vzquez Enri que, 1.
a
G uerrero 8.
Vzquez Jos, Pl azuel a Ave Mara.
Vel asco Ant .
a
Vda. de Espi no, 1.
a
Pi l a Seca 8.
Vel zquez F ranci sco, Concepcin 6.
Vel zquez Miguel, Escl avo 5 '/a-
Vi l l anueva Mariano, Cerca S. Lorenzo 29.
Vi l l egas El euteri o, 7.
a
G uerrero 1329.
Wandenveri gaer Isabel G . de, G ant 402.
PE RF UME R A S ( F B RI CA S Y DESPA CH O S)
Bacha y C.
a
Sucesores, D oncel es 29.
Compa a Industri al Mexi cana, Ex Convento
S. Lzaro.
D az G onzlez Pomposo, Nuevo Mxico 11 '/a-
F audon y C.
a
, T l apal eros 20.
Kuri Pri mos, Agui l a 24.
Labadi e y C.
a
Sucesores J. , 3.
a
de S. F ranci sco
5, D roguer a La Profesa, representantes
del Eau de Suez.
Li est a y Pont , F l amencos 5.
Mal avehar Sucesores, Verde 2 /a-
Mestres Mara, Coliseo Viejo 11 y 2.
a
D amas 7.
Novaro, Wi ener y C.
a
, 2.
a
Aztecas 4.
0 0 0 0 O O 01*B " O Q Q O O Q O ? O O O
! !
CO MERCIANT E
y f abr i c ant e de Cal zado por ma y o r
P EL ETERA EXTRAN J ERA YDEL P AIS
por mayor y me nor
Especi al i dad de Calzado l a medi da
.AJLfilerillo
Cintas
Resortes
IMIantas
IMIeg is
Cabras
Camo
Botones
"Vaq-u-itas
IPeales
T imbres
G amuzas
Charoles
Silleros
Cenefas
Chagrin
DVHarroq-u_n
T afilete
El Eleante
J e s s Naz areno , letra E. Apartad o po s tal 580
MX I C O D. F.
oT T ' "T ro "T T C" -T T ^O O .O O CC O O o '. O o.O oo
e
on o ooO
iiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiminimini"'""""""""""}*
LA
GRANDES ALMACENES
D E
Pi el es, Efectos de Zapater a
CAL ZADO DE TO DAS CL ASES
po r nj ayo r y nj e no r
Ver gar a, nm. 11
Apartado post al , 849
MX I CO D. F.
SUCURSAL:
1." del Factor, n. 7.MXICO
iiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiB
Cont reras Manuel , Jes s Nazareno 4.
D val os F austi no, Porti l l o S. D i ego 18.
D val os F aust i no, 2.
a
Rel oj 5.
D val os F l i x, Bal vanera 10 Va-
D a z del Campo Jess, Est. Jess 2.
Egn l uz T oms, Uni versi dad.
Escal ona Juan, 2.
a
5 Mayo 16.
Es pi no Carlos, Real Sta. Ana 2, y Puent e T e-
zont l al e 6.
F ernndez Manuel , 2.
a
F actor 8.
F ernndez Manuel , 1.
a
F actor 9.
F l ores F rancisco T . , Puent e Bal vanera 5.
G arca Ignaci o, 1.
a
Mesones 9.
G mez Antoni o, Escondida 8.
G mez Antoni o, 2.
a
S. Juan 8.
G mez Jos, 1.
a
Mesones 15.
G onzlez F ernando, Cerca Sto. D omi ngo 17.
G onzlez Jess, Bal vanera 4.
G uerrero Joaqu n, 3.
a
S. Juan 1622.
G uerrero Mi guel , 1.
a
D amas 2.
Hernndez Serafn, 4.
a
Rel oj 9.
Juregui G uillermo, Joya 2.
Ji mnez Vi cente, 2.
a
Amargura 2.
Jur e z Ramn, 1.
a
Manzanares 16.
Jur e z Si l vestre, Jurado 1.
Lara Juan, 2.
a
Estaci ones 4.
Lara Pedro, 1.
a
Soto 5.
Leal Ramn, Bajos S. Agust n 3.
Xoza Bl as de la, Es t .
a
Bal vanera 1 y otras.
Maldonado F ranci sco, 9.
a
Camelia 638.
Mariclie Martn, Bajos S. Agust n 2.
Molina Beni gno, Sta. Clara 2.
Montero Pedro, Escondi da 2.
Monti el A. , Seminario 7.
Morn Lui s, Real Sta. Ana 3.
O rtega Jess, Esp. Bal vanera 3.
Pal ma Miguel, 1.
a
Merced 6.
Pea Mi guel , 3.
a
Ancha 17.
Prez Jos, 1.
a
Manzanares 12.
Prez Jos, S. F el i pe Neri 123.
Pi cazo F ranci sco, Monserrat 19.
Pi nzn Juan B. , Sta. Ins 4.
Ram rez Juvenci o, 1.
a
Rel oj 10.
Ram rez Pant al en, Escondi da 8.
Rebollar Jul i n, 8.
a
G uerrero 99.
Reynoso Juan I. , Moneda 6.
Rodr guez F ranci sco, Pue nt e Q uebrado 29.
Rodr guez G uillermo, 2.
a
Indio T ri ste 6.
Romero Honori o, S. Andrs 1.
Rosas Jess, 3.
a
Soto 2.
Rosal es Simn, Rejas S. Jerni mo 6.
Salazar F ederi co, 1.
a
Peral vi l l o 13.
Snchez F el i pe, 2.
a
Soto 5.
Snchez F el i pe, 2.
a
Soto 2.
Snchez F el i pe, 1.
a
Rel oj 11.
Snchez Ref ugi o, Ramn G uzmn 808.
T ercero T rnsito, 3.
a
Peral vi l l o 11.
T orres Antoni o, Escondida 8.
T orres Manuel , Zul eta 12.
T rujillo Abundi o, 1.
a
Aveni da Paz 8.
Yanegas Antoni o, Semi nari o 9.
Yarel a Ignaci o, Puent e Jess 6.
Varel a Manuel M., Correo Mayor 2.
Vargas Mi guel , 2.
a
Yanegas 8.
Vzquez Enri que, 1.
a
G uerrero 8.
Vzquez Jos, Pl azuel a Ave Mara.
Vel asco Ant .
a
Vda. de Espi no, 1.
a
Pi l a Seca 8.
Vel zquez F ranci sco, Concepcin 6.
Vel zquez Miguel, Escl avo 5
Vi l l anueva Mariano, Cerca S. Lorenzo 29.
Vi l l egas El euteri o, 7.
a
G uerrero 1329.
Wandenveri gaer Isabel G . de, G ant 402.
P E R F U M E R A S ( F B R I CA S Y DE SP A CH O S)
Bacha y C.
a
Sucesores, D oncel es 29.
Compa a Industri al Mexi cana, Ex Convento
S. Lzaro.
D az G onzlez Pomposo, Nuevo Mxico 11 '/a-
F audon y C.
a
, T l apal eros 20.
Kuri Pri mos, Agui l a 24.
Labadi e y C.
a
Sucesores J. , 3.
a
de S. F ranci sco
5, D roguer a La Profesa, representantes
del Eau de Suez.
Li est a y Pont , F l amencos 5.
Mal avehar Sucesores, Verde 2
i
i .
Mestres Mara, Coliseo Viejo 11 y 2.
a
D amas 7.
Novaro, Wi ener y C.
a
, 2.
a
Aztecas 4.
Sai nt Mare k Sucesor, 2.
a
Callejn de Sta. Clara
113. (Vase l a pgi na 797).
EAU oeSUEZ
AGUAAN TISP TICApara los DIEN TES
Vacuna de ia Boca
Conserva los D ientes,
losPresemylosCnra.
REFRESCA y
PERFUMA la BOCA
PolYO yPasta
DENTIFRICESSUEZ
Pro barl o s e s ad o ptarlo s
para s iempre.
Estos productos se encuentran
en todos los Depsitos de
Perfumera y especialmente
' por mayor donde
Depasito: JULIO LABADIE,HEXIC0,CalleeLProfesa,5
Y T O D A S B O H A S C S A S ,
Sant os y F ernndez-, T l apal eros 20yRef ugi o 14.
Vauden Bsch G . C., 1.
a
Moctezuma 2.
PERI DI CO S Y K EVI ST S
D i ari o O ficial del Superior G obierno Mexi-
cano. Redactor en jefe, D ar o Balandrano.
Admn. Calle Arz o bi s pad o , frente al Correo.
El D i ari o del Hogar, Administracin, Betle-
mi tas 8 y 9.
El Bol et n Judi ci al , Redac. Pal aci o Just i ci a.
El F oro, Admn. , Bajos S. Agust n 2.
El Imparcial, Redac. y Admn. , T iburcio 20.
El Muni ci pi o Libre, Admi ni straci n, Cordo-
banes 19 7s-
El Mundo, Admi ni straci n, T ibnrcio 20.
El Nacional, Admi ni straci n, Marscala 5.
La Patri a, Propi etari o y D irector, Ireneo Paz.
Redacci n, Admn. Imprenta, 2.
a
Rel oj 4.
El Popul ar, F ranci sco Montes de O ca, Lean-
dro Val l e 1.
El T iempo, Vi ctori ano Ageros, Cerca Santo
D omi ngo 4.
La Voz de Mxico, T ri ni dad Snchez Santos,
G havarra 6.
El Correo de Espaa, F ranci sco D urante,
2.
a
S. Lorenzo.
El Correo Espaol , Angel Pons, 2.
a
S. Lo-
renzo 10.
El Espaol, Ramn Al varez, Sta. Isabel .
D eut sche Zei t ung vonMexi ko, Col.
0
Viejo 16.
T he T wo Republ i cs, S. Juan de Let rn 4.
T he Eveni ng T elegram, Callejn 57, n. 7.
T he Mexican Heral d, 2.
a
Independenci a 2.
T he Mexi can F inancier, 2.
a
Independencia 2.
Le Courrier du Mexi que et de l'Europe, San-
t a Clara 13.
REVI STAS
Anal es de l a Legi sl aci n F ederal , Cordo-
banes 7.
Anal es del Inst i t ut o Mdico Naci onal , Pl a-
zuel a Candelarita 3.
Anuario de Legi sl aci n y Jurisprudencia r
D on Juan Manuel 20.
Bol et n de l a Bol sa Mercanti l , Cadena 11.
Bol et n de l a Sociedad Agr col a Mexicana r
Callejn Condesa 4
Bol et n de l a Repblica Mexi cana, S. An-
drs 11.
Bol et n de l a Sociedad de G eograf a y Es t a-
d sti ca, S. Andrs 11.
El Cmico, S. F el i pe Neri 1.
El Combate, Hospi ci o S. Ni col s 8.
D on Q uijote, 2.
a
S. Lorenzo 10.
Album de l a Juvent ud, 1.
a
Azt ecas 17.
El Consultor, Jess 11.
El D omi ngo, G ante 8.
El F aro, Paseo Nuevo 3.
El Hacendado Mexi cano, Aveni da Par s 38.
El Hi jo del Ahuizote, Cocheras 3.
El D erecho, Semanari o de Legi sl aci n y J u-
risprudencia. Redactor y Editor, Lic. do
Agus t n Verdugo, Capuchinas 8.
El Minero Mexicano, 3.
a
Independenci a^.
La Mode Illustre, 56, rue Jacob, Paris.
El Mundo Il ustrado, T iburcio 20.
El Progreso de Mxi co, 3.
a
del F resno.
El Progreso, Arco de S. Agust n 16.
El T oreo, S. F el i pe Neri 19.
F rgoli, Agui l a 12.
La Convencin Radi cal O brera,S. Andrs 17^
La Revi s t a Militar, 1.
a
Pi l aseca 318.
La Revi s t a Moderna, Sta. Clara 13.
G aceta Mdica de Mxico, Nuevo Mxico 271.
G aceta Ecl esi sti ca Mexicana, Dr. Presbtero
J. R. Paredes. Administracin: Callejn San-
ta Ins 5.
PI ANO S Y RGANO S (F B RI CAS Y DESPACH O S)
Corominas y Ri era, Barcelona (Vase Apn-
dice B. )
Chassai gne f rres, Barcelona (Vase Apn-
dice B.)
Hal l er y Kuhne, Zul et a 28.
Heuer y C.
a
E. , 1.
a
San F rancisco 50.
Nagel Sucesores, Pal ma 5. ( Vase Repertorios
de Msica.)
O rtiz y Cuss, Barcel ona (Vase Apndi ce B. )
O tto y Arzoz, Vergara 12. (Vase Repertorios
de Msica.)
Snchez Barquera J. , Canoa 6.
Wagner y Levi en, Zul et a 14. (Vase Reper-
torios de Msica.)
PI NTO RES (TAL L ERES DE)
Backer y Sebbon D . , Capuchi nas 5.
Bal y C.
a
F . O ., 4.
a
del Ciprs 11.
Bal l i n O scar, Verdes 11.
Tonte emande nen accompagn'ea d'un boa sur Ia poste oa d'un mandat vue sur Paris, l'ordre da grant, sera considree comme poa avenue.
tl 43 (Yec Sappl
1
littraire, 0fr.25 cent.) QUARANTI ME ASNEE D imanche 19 ovcmbc 1 8 9 ^
CONTENANT LES OESSiSS DE MODES LES PLUS UESIKTS. ET OES OOELES DE TRAVAUX 0AKHJIILE. ETC. - BEAUX- ARTS K0UVEILES - CHROBIQUES - LITTERATURE. ETC.
O N S ' A B O N N E : T O I L E T T E DE P R O M E N A DE .
En envoyant un mandat sur la poste l'ordre de M. L. J0LY * at rons dcoups
.R.T JE JAOOB, 53, A. PARI S <N. 461. Jupe.-N. 482, Corsage.)
SPCI MEN GRATI S ET FRANCO
Les 52 numros que la Mode Illustre publia chaque anne
contiennent plus de 2,000 dessi ns indits de toutes sortes:
dessi ns de modes et de tapisserie, de crochet, de broderie;
24 feui l l es de patrons en grandeur naturelle de tous l es
objets constituant la toilette, depui s le linge jusqu'aux robes,
mant eaux, vtements d'enfants; des chroniques, des re-
cettes, etc.
Le Journal se compose de Q U \ T R E ED I T I O NS .
L e s ai w. nne me uts co mmt-11ce nt d u 1
e r
d e chaque
mo i s , mai s sont au moi ns de trois moi s.
JLeprix de l ' abonnement pour t ous l es pays f ai s ant part i
de l ' O Nl O N PO ST ALE est de:
1* Edition, 3 mois 4.25 fr.; 6 mois 8.50 fi.; nn an 17 fr.
2* i > 5. .. 10. 20
3* .> 6 . - 12. 24
4* > 7.50 15. 30
D sirant augmenter encore l a valeur du Journal, la
D irection de la Mode Illustre a rsolu de faire profiter sa
nombreuse cl i entl e de toutes l es amliorations possibles.
Elle a:
I
e
augment le format du Journal qui est mai ntenant
cel ui de l' Illustration-,
2 augment l e nombre des pages: la Mode Illustre a
s e i z e page s , au l i eu de douze qu'elle avai t autrefois;
3 l e Supplment Littraire illustr de quatre pages, con-
tenant des romans indits, peut tre reli sparment;
4 chaque numro comporte une gravure colorie sur la
premire page;
b" un abonnement d'un an donne droit 24 bons de pa-
trons dcoups sur di ffrentes tailles, choisir dans 30L> mo-
dl es.
To u t c e l a s a n s a u g m e n t a t i o n de p r i x
OT T O Y ARZ OZ
G ran repertorio de Msica y almacn de Instrumentos
O a l i e c i Y e r b a r a , n - m . 1 2 . I V E X I G O
FBRICAS P RO P IAS EN AL EMAN IA
Ms i ca pro fana d e lo s me j o re s auto re s . Mto d o s d e e s tud i o para to d o s lo s i ns trume nto s . Es pe ci al i d ad e i nJ Sl Si tWM d e
le gne ro i bre . * ni co s re pre s e ntante s en e s ta Re pbl i ca d e l a Anto l o g a d e j o s mae s tro s
s i gl o s 17, xvi y xv7. Re pe rto ri o s acro d e lo s canto re s d e San Ge rvas i o d e Par s , cuya P ^ l a ni ca
auto r CARLOS B ORDB S, Di re cto r, fund ad o r y mae s tro d e capi l l a d e . San Ge rv^i o Es Ul i ci n mus i cal r e nto s a e s l a ni ca
que d e s pus d e l a d e Pal e s tri na s e pue d e re co me nd ar, e s pe ci al me nte a lo s s e o re s P^ ^^ ;i uare s d e l uro pa,
s e ntante s tambi n d e lo s afamad o s I ns trume nto s d e F. RESSON d e Par s , pro ve e d o r d e o d as l a, ms i cas mi l i tare s d e K uro p^
Sucurs al e s en Pue bl a, Te buacan, Cue rnavaca y O ri z aba. K s pec.aUd ad en ms i ca Ed i to re s d el pe no
3i co me ns ual La Msica Sacra, ni co en s u cl as e y que s e re parte grati s . Es ta cas a e s l a que ve nd e mas barato e n Mxico .
GRAN DEPSI TO DE PI ANOS Y ARMONI COS DE LAs SI GUI B NTES MARCAS:
PI ANO S ALEMANES: Jul i us Bl t hner, Leipzig; Carl Mand, Co bl e nz ; Si e we r t , Berlin; Carol
O tto, Berlin; G ei ssl er, Zeitz; Apol o, D resden; Jul i us F euri ch, Leipzig.
PI ANO S AMERI CANO S: Ne e dham, New-York; Beni ng, New-York; Ki nbal l , Chicago; Schi r-
me r , New-York.
^HARMNICO S: Ne e dham, New-York, y Ki nbal l , Chicago.
En I ns trume nto s d e mad e ra, d e cue rd a y mad o nnas e s ta.cas a no "e ne rl val , P T O M
r e
f |i
,

r
1 1
e
^)
me
i
l e
'
-s urti d o s cad a me s d e l a cas a-matri z d e Al e mani a W . H . O T T O , M A R K S E I K I R B F . S ( M aj o ma) , o tbpi e uui uu
-s urti d o e n cue rd as , gui tarras , band urri as e s pao l as , e tc., e tc.
D upont F ranci sco, S. Jos de G racia.
Escudero y Espronceda, 2.
a
5 de Mayo 1.
Espi nosa de l os Monteros R. , Arco S. Agust n 2.
F ossat Juan, Esp ri tu Santo 3.
G ari es Carlos H. , Bet l emi t as 11.
Ibarra y C.
a
Enrique, Progreso 5.
Isl as Jos, G olosas 5.
Morales y C.
a
Jos M.
a
, Rebel des 21.
O bregn Pedro, 2.
a
D amas 3.
O campo Agus t n L. , Al hndi ga 13.
Ram rez D az Manuel, Leandro Valle 5 (Vase
l apg. 785.)
Snchez T iburcio, Esp ri t u Santo 8 (callejn).
Serpella Jos, 1.
a
Provi denci a 16.
T ato de la F uent e A, 1.
a
Ci nco de Mayo 6.
Vargas Lui s, Agui l a 27.
Venus Ramn, Carmen 8.
PL A T ER A S Y REL O J ER A S
Acosta F l i x, O rtega 29.
Agui l ar Santos, Mi guel Lpez 2519.
Art eaga Juan, Berdeja 11.
Avi l a Silviano, Puent e T ezontl al e 6.
Banda Sotero, 1.
a
Rastro 2032. ,
Cacho Beni gno, Mar scal a 13.
Cal vi l l o Jos Y. , San Hi pl i to 11.
Camacho Al bi no, Puent e Q uebrado 12.
Camargo Al berto, Est ampa de Jess 2.
Cap ella F l i x, Aveni da Jurez 1.
Carpinteiro Juan, 1.
a
Manzanares 5 Vs-
Carrillo Antoni o, O rtega 5.
Carrillo G uadal upe, O rtega 2.
Corchado Lui s, Sepulcros Sto. D omi ngo 11.
Coso F l i x, Puent e Santa Ana 15.
Chvez Albino, 2.
a
Amargura 169.
D orantes Antoni o, 1.
a
Pi l aseca 318.
Esqui vel Carlos, 1.
a
Sto. D omi ngo 8.
F ernndez Andrs, Bal vanera 5.
F ernndez Manuel, Puent e Jess M.
a
3
G ai tau Juan, Al cai cer a9.
G al vn Jos M.
a
, Soledad Sta. Cruz 3.
G al l egos Adol fo, Correo Mayor 10.
G arca Manuel , Puent e G al l os 3.
G arca Rosendo, Rebeldes 14.
G onzlez F rancisco P. , 1.
a
San Ramn 4 '/,.
G uerrero Pablo, 3.
a
San Juan 15.
Hurtado Mi guel , Sta. Clara 11.
Lara Lui s F . , 2.
a
F actor 1.
Lpez Jos, Carmen 1.
Lozano F rancisco, T enexpa 3.
Longuet Juan, Alfaro 2.
Ll op Jos, Sta. Clara 3.
Martnez Abadi ano B. , Puent e Aduana 9.
Martnez F ranci sco, Sta. Clara 5.
Martnez Vicente, 2.
a
Independencia 2.
Mendoza Jess, 1.
a
F actor 4 y 1.
a
Amargura 2
Montiel Juan, 2.
a
Reloj 6.
Monzn Jess, Estampa de Jess 2.
Morales Cruz, Sta. Clara 3.
Parra Juan, 1.
a
Amargura 2.
Ram rez Jos, 2.
a
S. Ramn 22.
Rodr guez Estani sl ao, Sta. Clara 7.
Rodr guez Jos, S. Jos el Real 19.
Romn Estani sl ao, Cuadrante Sta. Catarina
Romn Jul i o, Berdeja 16.
Rosas J., Mi guel Lpez 6.
Rosal es M., 5.
a
Matamoros 736.
Rosel l n Ni col s, Alcaicera 9.
Sainz Ignaci o, Indi tas 3.
Snchez Carlos, Escondida 6.
Sandoval Jos J. , Cerbatana 10.
Soto Jos J. , I.
-4
Mesones 1.
T l l ez Jos, T acuba 25.
Velarde Concepcin S. de, 1.
a
Amargura 18.
Villavicencio F i l i berto, Monserratl 9.
Vi l l avi cenci o Joaqu n, Monserrat 9.
Zambrano Rosal o, 1.
a
San Ramn 11.
PL O MER A S
Agui l ar Eduardo L. , Agui l a 20,
Al varez Clemente G ., G uadalupe 12.
Bri ght A. H. , l. er Callejn de Lpez 8.
G arca Mximo, Callejn Magueyi tos 3.
G leason Mi guel J. , Nuevo Mxico 11.
Henderson Juan, Victoria 10.
Igl esi as y Val ezzi , Rebel des 2.
Lari y C.
a
A. , 2.
a
D el i ci as 1.
Mass M., Manrique 6.
Muoz T i moteo S., Chiquis 1.
Paterson y C.
a
G uillermo, 1.
a
Independencia
Paul l y C.
a
H. T ., Alcaicera 26 (Vase l a p -
gi na 796.)
Rubio Jess, O rtega 35.
Valezzi Antoni o, Ave-Bal deras 1834.
PUB L I CACI O NES (AGENCI AS DE)
Basai l D r. Lic. Jos M.
a
, Cerrada de l a Mo-
neda 8.
Sonora News Co., 2.
a
Estaci ones 4 (Vase Cu-
riosidades mexicanas.)
G ran T al l er de Platera j Relojera
de Adolfo G allegos
Galle del Co rreo Mayo r, nm. 10
MX I CO D. F.
Co mpo s turas d e Re l o j e s baj o garant a.
Co ns tante y vari ad o s urti d o
e n al haj as y art cul o s d e f antas a
para re gal o s .
Se co mpra o ro y pl ata.
Ca l l e de l a P a l ma , 5 M X I C O , D . F. , Ap a r t a d o po s t a l 117
G RAN REPERT O RIO D E MSICA
y Almacn de Piano s , rgano s ins trume nto s de to d as clas es
PI ANO S DE L ASM S AFAMADAS F B RI CAS DE EURO PA Y ESTADO S UNI DO S
nico s agentes d e lo s magnfico s rgano s Cro wn, d e Geo P. B ent, d e Chicago , yAlexand re d e Pars
RG ANO S AUT O MAT ICO S
Pape l pautad o .Es pecial id ad en cue rd as italianas y acces o rio s d e to d as cl as e s I ns trume nto s para
band as militares , o rque s tas y e s tud iantinas .I nme ns o s urti d o d e mand o linas , band urri as y gui tarras .
O A S A E D I T O R I A L D E M U S I C A
Co mpl e to s urti d o d e ms i ca e uro pe a.-Co nti nuame nte s e re ci be n no ve d ad e s .-Ms i ca re l i gi o s a.
Pdanse catlogos
RE B O CE R A S
Arel l ano Antoni o, F l amencos 2.
Bertrand Enri que, F l amencos 6.
Casti l l o Ramn, F l amencos 1.
Casti l l o Ruperto A. del, F l amencos 3.
Cerda Cecilio, F l amencos 623.
Cerda Jess M.
a
, Puent e Pal aci o 10.
Corona Lorenzo, S. Bernardo 7.
G arca Al varez Hermanos, E L V A P O R , Puente
de Palacio 10.
Martnez Sols F ranci sco, F l amencos 18 y 19.
Montes de O ca F el i pe, S. Bernardo 2 </, y 2 </t.
Mjica del R o G uzmn, F l amencos 1.
O rtega Lui s, S. Bernardo 8.
Rub n de G elis Cayetano, F l amencos 6.
Snchez, Yal l ejo y C.
a
(S. en C.) Puent e de
Pal aci o 1 y 10.
Silva Arregui J. , S. Bernardo 2 </j.
T orres Zeferi no, S. Bernardo 14.
Val d s Dar o , S. Bernardo y Flamencos.
Zal d var Urbano, S. Bernardo 7 y F l amencos 4.
Zayas Manuel M., S. Bernardo 9.
RE PE RT O RI O S DE MSI CA
Nagel Sucesores H., Palma 5. (Vase Pianos y
Organos.)
O t t o y Arzoz, Vergara 12. (Vase Pianos y
Organos.)
Wagne r y Levi en, 2.
a
S. F ranci sco 11. (Vase
Pianos y Organos.)
REST A URA NT S Y CA NTI NA S
Bel l a Uni n, esqui na Ref ugi o y Pal ma; pro-
pietario, Basual do y G arca.
Bueno y C.
a
Manuel, Callejn Esp. Santo 10.
Concordia, 2.
a
Plateros y Profesa; propieta-
rio, A. Rol l a. (Vase l a pgi na 799.)
D aumont y Recami er, Coliseo Viejo 17.
El Mundo de Coln, Cinco de Mayo y Santa
Clara; propi etari o C. D osal .
G onzl ez F rancisco, Col i seo Nuevo 5.
El Pal aci o Bl anco, Coliseo Nuevo 10; pro-
pi etari o A. Crdenas y C.
a
La G ran Sociedad, S. Agust n 14.
L A N O C H E B U E NA , Coliseo Viejo, esquina
Coliseo Nuevo; propietario Rufi no Celorio.
Mai son D ore, 1.
a
de S. F ranci sco.
Maison Rat , Beni to Prez, Rat as, 6.
R E ST A U R A NT CH I NO , Gante 2; propi etari o
H. Le.
Wi nt her Ni col s, Caf Coln, Paseo Re -
forma.
Rbago y C.
a
F . , AL NMERO UNO , Puent e
San F ranci sco esqui na al Callejn de D olo-
res. (Vase l a pgi na 787.)
Maison Rat, propi e.
0
Beni t o Prez, Rat as 6.
Restaurant del Hotel Jardn, 1.
a
Independen-
cia, 5, propietario, F rancisco D rivet.
887
i " " k
La Maison Eat
6, Calle de las Ratas, 6
M X I C O , ) . F .
El que s us cri be , avis a al pblico en ge-
neral y sn antigua clientela en particular,
que no co nfund a el nuevo Re s taurant co n
el antiguo d e mi pro pied ad , pue s si aban-
d o n el lo cal d el nmero 4para tras l ad arme
al nme ro 6 d e la calle d e l as Ratas , fuco n
mo tivo d e ampliar mi Es tablecimiento para
mayo r co mo d id ad d e mis nume ro s o s favo -
reced o res .
No hay que confundi rl a
Es la fachad a y luz ro jas
LA MAI S O N R A T
6, Calle de las Ratas , 6
BENIT O PEREZ
^ V
CA NTI NA S SI N REST A URA NT
La T ertulia, 1.
a
Ref ugi o 19.
Bach Carlos, 2.
a
S. F rancisco 3,. Saln Bach.
Barn E. , 2.
a
S. F ranci sco 17, La Ciudad de
Mxico.
Crdenas y C.
a
A. , Coliseo Nuevo 10.
Charansonnet F rancisco, 2.
a
Pl ateros 4.
D erbes y Cottier, 2.
a
Monterilla 13.
F aure Antoni o, S. Agust n y Bajos S. Agust n.
G ay Peter, Sucesores Pedro y Lui s F lamand,
Portal Mercaderes y 1.
a
Plateros. (Vase l a
pgi na 798.)
G en n Vi uda de, 2.
a
Pl at eros 3.
G onzlez y Costales, Ref ugi o y Esp. Santo,
gran canti na La Puert a del Sol.
Keef f e Hnos. , 1.
a
S. F rancisco 6. El Congreso
Americano.
La F ragata, Port al Mercaderes 1.
Mi netti Juan, Pt . Mercaderes 1, El Cazador.
Morgan J. L. , 1.
a
S. F ranc.
0
1, Pen T urf.
Pedrazi y C.
a
, Independenci a y Colegio Ni as.
Palacio de Cristal, 2.
a
S. F ranci sco 9.
Weber Ernesto, Pal ma 13.
SA ST RER A S
con venta de ropa hecha y la medida
Adal i d Cern hijo, Sta. Clara 20.
Argumosa Hnos. , Puent e Esp ri t u Santo 1.
Art eaga J. M., Manrique 5.
888
Avi l a O no f re , 1.
a
Damas o .
B auman y C S. Franci s co e s q.* Sta. Cl ara.
B arre ra J uan, 1.
a
Me rce d 2.
Carme na I l d e fo ns o , 2.
a
Sto . Do mmgo 6
Carmo na y Ve l z que z J. M., E s cal e r as y
Santo Do mingo . .
Carmo na y Vilchis V., B .
a
Sto . Do mingo 1.
Caus e J . B ., Que s ad as 5.
Co ro nad o To ms , Manri que 4.
Co urti n Marci al , Es p ri tu Santo V.
Cul l ar Co s me , S. J o s el Re al 16
Charri e r Franci s co , 2.
a
Pl ate ro s 8
Chauve au J uan, 2.
a
S. Franci s co y Ve rgara.
De l bo ui s J . P., S. J o s e l Re al 2
Dre i nho f e r J . J -, S. Franci s co 12
Dube rnard Euge ni o , 1.
a
S. Franci s co 1.
Durn Agus t n, 2.
a
Sto . Do mi ngo 3.
E c h e v e r r a Franci s co , Se puL Sto Do mi ng3
El l e Pabl o 1.
a
Es taci o ne s 2. (Vas e l a pg. 793.)
8 S l a ; S A , Se pul cro s Sto . Do m.* 6.
Es trad a H e rmano s , Pue nte S. Franci s co 13.
deSto. D o m i n g o esq. Donceles.
G arca Abd n, Co lis eo Vi e j o 21
Garc a Enri que , 2-
a
Mo nte ri l l a 11.
Garc a B e n te z B ., B aj o s S. Agus t n 6.
Garc a B e n te z T., Al f aro 5.
Gaud e mard Ce l e s ti no , Es cl avo 5 /,.
G a L y Ro j o Ti to , Pue nte S t o , D W 8.
Go nz l e z Ad e l a S. d e , Po rtacce l i 37 y 88.
Go nz l e z Enri que , 4.
a
Ci nco d e M ay^J .
H e rnnd e z Frnand o , Portal Mercaderes
(Y as e pg. 792.)
J ami n Al be rto , S. J o s e l Re al 23.
J i mne z Pabl o , 4.
a
Cinco d e Mayo 20.
K i ps Al e xi s Z., Co lis eo Viejo 14
L af age Fe rnand o , Es p ri tu Santo .
L ack L ., 2.
a
S. Franci s co 1.
L e w Y C.
a
A., Es p ri tu Santo 1. _
Macane r a Fr'anci s co y Ramn, Re f ugi o
Manz ano Franci s co J ., Sta. Cl ara 21.
Me nnd e z y Sure z , Re f ugi o 15
Me ri no V C.
a
F., Co l i s e o Vi e j o 23.
Mo cte z uma Vi ud a bi j o s d e , S. B e rnard o 2 /*
Mo nte s d e Oca A., 1.
a
Sto . Do mi ngo 10.
Nj e ra Al be rto , 7.
a
Re l o j 1718.
Ni e bl a y C.
a
J ., Co l i s e o Nue vo 14.
Po rtal e s Enri que G., Co l e gi o Ni as 3.
Re cby L ui s G., Capuchi nas 6
Ro d r gue z Ni co l s J ., S. H i po l i to 17.
Rubi o y C.
a
, S.Agus t n 2.
G R A N R E S T A U R A N T DE L H O T E L J A RDI N
1.
a
Calle de la I nd epend encia, n. 5
V I S T A D E L S A L N - C O M K D O B
T SAJES CO MPLET O S
Americana recta che-
viot azul, negro y mati-
ces fantasa; 11.50,12.50
14,15,18, 20, 25 y 30 fra.
Completos faonn,
negro y azul; 11.50 30
francos.
T BAJE MABINEEA
D e 3.75 7 francos
segn calidad.
CUABT EL-MAEST BE
Buena calidad,
de 7.85 10 francos.
T SAJES CO MPLET O S
Americana cruzada,
d e l i a 30 francos
Manufactura de Trajes
P O R M A 1 T O R
PARA HO MBRES, JVENES Y NIO S
3 , r u e B o u r g l ' A b b
P A RI S
Sarre Lui s, Cinco de Mayo y Cazuela.
Si mpson J. H. , 1.
a
S. F ranci sco 72.
T ant de Buck et fils, Pars.
T orres y C.
a
F ranci sco, Col i seo Nuevo 1.
Wi nt ermant el F . J. , Coliseo Nuevo 2.
Zenteno Manuel, 8.
a
Reloj 10.
SA ST RER A S ( T A L L E RE S DE )
Amacosta Juan, Sta. Ins 5.
Aragn F i l emn G ., Estampa S. Lorenzo 8.
Ari as F ranci sco, Callej. S. Antoni o 12;
Arzuvi de Juan, Hospi ci o S. Ni col s 1.
Audifred Al fredo, Arco S. Agust n 6.
Ayal a y C.
a
Lino, La Nueva Jardinera, 5
de Mayo 6.
Barrueta Pol i carpo, Parque del Conde 15.
Borei Ramn, O rtega 4.
Bravo Luci ano, Bal vanera 18.
Burn Angel , Vergara 9.
Cadena Sabino, Sta. Clara 4.
Castel l anos Agust n, Callej. Sta. Clara 13.
Carrasco "Verdugo J. , 2.
a
Monteri l l a 11.
Castro Hi l ari o, Cerca Sto. D omi ngo 8 '/a
Castro V. , Monte P o Viejo 2.
Cern Maxi mi no, 1.
a
Indio T ri ste 8.
Coronel Jos, O rtega 10.
Crdoba Manuel , Jess 10.
Crespo Ignacio, Acequia 8.
Crespo y C.
a
Jess, S. Jos el Real 16.
Cbvez Matas, Mesones 15 '/a
D az de Len Mariano, Sta. T eresa 1.
F l ores y C.
a
, 3.
a
Reloj 5.
F ranco Jos, 1.
a
Indio T riste.
G arca Mi guel , Alcaicera 19.
G aribaldi Ignaci o, Pt e. Al varado 9.
G rant Antoni o, Sta. Catarina 2.
G al avi z y C.
a
J. , Joya 6.
G arca G regori o, Port al F l ores 5.
G arca G regorio, Estampa de Jess 3.
G arca O ctaviano, Pte. Al varado 9.
G arduo Lui s, 1.
a
Mesones 9.
G azca y Rojo J. , Bajos Portacceli 10.
G onzlez Vi vs Maxi mi no, Seminario 9.
G uerrero Bruno, D oncel es 25.
G uerrero Vi uda de, Escal eri l l as 20.
Hi nojosa V. , 2.
a
Independencia 4.
Ji mnez T l l ez Arturo, Academia 4.
Lara Ignacio, 2.
a
Salto del Agua 8.
Lpez G uerrero Vidal, Pt e. Correo Mayor 9.
Lpez F i l omeno, Carmen 5.
Meyer Jul i o, 1.
a
S. F rancisco 14.
Middleton A. , 2.
a
S. F ranci sco 4.
Montes de O ca y C.
a
M., T i burci o 25.
Monteros hi jos Romn, 2.
a
Mesones 6.
Mora Rafael , Vergara 6.
Navarro Juan de M. , S. Hi pl i to 13.
O livares Ensebio, O rtega 34.
O lvera Jess, 2.
a
S. Juan 5.
O rtega Mi guel , 3.
a
S. Joan 6.
Parra Antoni o, Sapo 7.
: Padi l l a Mariano, Cadena 5.
| Perea Emi l i o, Mar scal a 13.
! Ram rez E. , Sta. Clara 4.
Ramos Jos, Port al T ejada 9.
i Ro Manuel del , Acequia 26.
| Ri quel me Mi guel , O rtega 5.
! Robl es Jos M.
a
, Zaragoza 26.
| Romero Al berto, Escl avo 5 '/i
Romero Manuel , Moras 12.
Rui z Agust n, 2.
a
Vanegas 1.
Ruiz J. , 1.
a
S. Juan 3.
Snchez Agust n, O rtega 11.
| Snchez T rinidad, Pl aza Madrid 1.
Sal vati erra Laureano, 3.
a
S. F ranci sco 3.
Sedao F el i pe N.. Escal eri l l as 13.
Serrano F ranci sco, 2.
a
Zaragoza 3.
Serrano Carlos A. , Venero 6.
i Si mpson J. H. , 1.
a
S. F rancisco 4.
; Solis Antoni o, Correo Mayor 4.
Surez Si mn, Manrique 6.
T irado Raf ael , 2.
a
Independenci a 2.
T ovar G onzal o, 2.
a
Vanegas 9.
T ovar Jos M.
a
, 1.
a
Sto. D omi ngo 9.
Vargas F rancisco, 5 de Mayo 9.
Vargas Agust n; Nuevo Mxico 11.
:
Vargas y C.
a
A. , 2.
a
Independencia 6.
Vel asco Mara, Sta. Clara 18 '/2
Vel zquez hi jo Antoni o, Zul et a 7.
i Vera Bernardo, 2.
a
Indi o T riste 1.
j Vidal Esteban, Academi a 5.
: Yoldi hijos A. , S. F el i pe Neri 6.
Zrate F idencio, Callej. Rat n 3.
SEDER A S A L PO R MA Y O R Y MENO R
Aburto Isidra, 5.
a
de Mina 1.
; Ai l haud Lui s, 2.
a
Pl at eros 11.
Al bert y C.
a
Jnlio Sucesor, Empedradillo 2.
Al varez Remi gi o, 5.
a
Lerdo 48.
Andrade D iana, Verdeja 14.
i Angui ano Si mona, 4.
a
Sta. Mara Ri bera 2.
i Arenas Emilia, Cordobanes 3.
j Armas Refugi o, Puent e Bal vanera y Parque
; del Conde.
Azpi l cueta .Mariano, 1.
a
Amargura 1 '/s- .
Barrera Beni ta, 2.
a
Cuevas 16.
Bel aunzarn Amel i a, Zul eta 19.
Bl ancas Soledad, Cerca Sto. D omi ngo 2.
Boni que Luz, 1.
a
Rel oj 7.
Boni l l a Jul i ana, Est ampa S. Lorenzo 11.
Buend a Becerra Clara, 1.
a
G uerrero 12.
| Campos D olores, 3.
a
Ri bera Sta. Mara 7.
Castaeda Al berto, S. Jos el Real 14.
Casti l l o G ustavo A. , 1.
a
Santo D omi ngo 9, y
T acuba 25.
Cazrez de G al avi z, 3.
a
del Rel oj 13.
Cl aver a Carlota, Pt e. Monzn 8.
JULIO ALBERT Y Cfe Sues.
LA G RAN SED ERA || EL F NIX, Sucursal
1.
a
d e la Mo nte ri l l a, 3 y 4 || Empe d rad i l l o , 2
M X I C O D . F .
Apartad o d e co rreo s 146
C asa establecida en el ao 1867 La primera en su ramo
V E N T A S A L POR MAYOR Y ME NOR
Corss P. D .
So mbre ro s
ad o rnad o s la
l ti ma mo d a.
Co nf e cci o ne s
d e to d as clas es
y art cul o s pa-
ra las mi s mas ;
bl us as , e na-
guas , e tc., e tc.
Cintas d e s e d a,
l anay algo d n;
e s pi gui l l as ,
ad o rno s , pas a-
mane r as , hilo
e n carre te s d e
las marcas Cis-
ne , Cad e na,
B ro o k; hi l o s
para bo rd ar y
marcar.-Gran-
d e s e xi s te n-
ci as e n s e d as
d e to d as clas es
para co s e r y bo rd ar, fayi tas y go rri to s para ni o s , guante s , s o mbri l l as , fo rmas
para s o mbre ro s , gas as , e s tambre s , e tami nas , cane vas , pe rfume r a, e tc., e tc.
SURTI DO CO MPLETO DE ART CUL O S DE FANTASI A Y DE UL TI MA NO VEDAD
TODO A PRECI OS CMODOS Y SI N COMPETENCI A
ESPECI ALI -
DAD e n enca-
j e s , ti ras bo r-
d ad as , l i s to ne s
d e to d as cl as e s
y pre cio s .La
ni ca age ncia
d e lo s afama-
d o s
Cervantes Mara de P. , 1.
a
Sta. M.
a
Ribera 8.
Cervantes Soledad, Pt e. Al varado 26.
Conde Mara de Jess, Joya 8.
Curbelo Lnz, 1.
a
F actor 5.
Cbavarr a T eresa L. de, Al cai cer a 12.
D ans Juana, 2.
a
G uerrero 10.
D avi d Isabel , Pt e. Legu samo 10.
D euchl er y Kern, La Suiza, 1* Plateros 1.
(Vase la pg. 773.)
D az Mara G ., 2.
a
Aveni da Paz 3.
Escobar D onaci ano, Pt e. Pal aci o.
Escobar Ref ugi o, T acuba 1.
El i zaga D ol ores H. , 2.
a
D amas 6.
F agoaga T rinidad, Pt e. Legu samo 11.
F ernndez D urn Manuel , 1.
a
F actor 9.
F r as F l ora, 1.
a
Sant si ma 7.
G abilondo Lui sa Q ., Sta. Clara 8.
G arc a Sol edad, Aveni da Paz 7.
G onzlez Angel , 2.
a
Pi l aseca 4.
G onzlez Casimiro B. , 4.
a
del Reloj 3.
G onzlez Enri que E., T acuba 3.
G onzlez Lauro, 1.
a
Merced 18.
G onzl ez Lui s, Empedradi l l o 3.
G onzl ez Juana, Zaragoza 26.
G onzlez Just a, Len 2.
G onzlez Montenegro G ., O rtega 11.
G onzlez Paz, Calzada Sta. Mara 5.
G uadal ajara y C.
a
R. , Empedradi l l o 13.
G uerrero G uadal upe, Pl az
a
Soledad S.
a
Cruz 8.
G uerrero T eresa, 1.
a
F actor 3.
G uti rrez Cecilia, Pt e. Legu samo 4.
G uti rrez Concepcin, 1.
a
Ancba 5.
G uzmn Alberto, 1.
a
Merced 4.
Hernndez Macedonia, 2.
a
Soto 1.
Hui ci de Hui ci Mara, Porti l l o S. D i ego 11 Va
Ibarra Ascensi n, Escondi da 3.
Jaf oya Pl ci da, 3.
a
Mina y 2.
a
Zarco.
Ji mnez Loreto, 3.
a
del Rel oj 6.
Jurado Angel a, Verdeja 1.
Lavi l l et t e A., 1.
a
Monteri l l a 9.
Lango Ana, Pt e. del Cuervo 10.
Lazcano Loret o, Calzada S. Cosme 4 V
Lpez G ust avo, Zaragoza 26.
Lpez Magdal ena, 2.
a
Sto. D omi ngo 2.
Mal l et H. W. , 1.
a
Amargura 8.
Manuel Emi l i o, S. Bernardo 18.
Manzano Ref ugi o, Sta. T eresa 1.
Mrquez Mari ana, 1.
a
Rastro 2.
Mart nez Norberto, 1.' Verni ca 1.
Mazn D omi nga, Calzada Sta. Mara 30.
Mndez Mara, Pt e. S. Pedro y S. Pabl o 6 </s
Miranda Mara, Sta. Ins 7.
Moreno y Leal , Real de Sta. Ana 7.
Muoz Rosari o, Puent e del F ierro 11.
Pacheco Mara de l a Luz, Bal vanera 1.
Pampi l l n Pi edad, Chi qui ta de Regi na 1.
Pane D ol ores, Q uemada 1.
Pav Cel esti na, Rebel des 14.
Prez Lui sa, 1.
a
Manzanares 5.
Prez Sabas, Pt e. Sto. D omi ngo 1.
Pi et ra y Hno. D ol ores, Real de Sta. Ana 10.
Pi etrasanta Agust n, S. Hi pl i to 10.
Pi ment el Isidra, 2.
a
Vanegas 7.
Porti l l a M., Cadena 12 y D amas.
Pruneda Matilde, D ol ores 11-
Pui g y Wiechers, Barcelona, Espaa.
Ram rez T eresa, Pt e. Q uebrado 27.
Rangel del Campillo R-, 2.
a
Pl at eros y Pal ma.
Reyes Hi l ari o, 3.
a
Rel oj 5.
Reyes Luz G ., 2.
a
Sta. Catarina 8.
Rei noso F aust i no, Pt e. Correo Mayor 9.
Ri ncn F ranci sco de P. , 3.
a
Soto 17.
Ri vas Angel a, S. Hi pl i t o 10.
Ri vera Porfirio, 2.
a
G uerrero 26.
Robl es Adalberto, 1.
a
Mina 8.
Rosas A. , 1.
a
S. Juan 3.
Romero Cenobio, Acequi a 23.
Romero Juan B. , Carmen 4.
Rosel l de Bel t rn J. , Joya 12.
Salgado Vi cente, Pl azuel a Agui l i t a 4.
Sanche y C.
a
F . , 2.
a
Pl ateros 1.
Snchez M. J. , 4.
a
Lerdo 34.
Serrano D olores, Hospi tal de Jess 1.
Serrano Paz S. de, Pt e. Monzn 9.
Servn Mara, Jess Nazareno 1.
Solares Ignaci o, 3.
a
Sant si ma 4.
Sorsii Mauricia, 3.
a
S. Juan y Vi zca nas.
T l l ez G irn Angel a, Verdeja 17.
T errazas G enoveva G ., Amor de D ios 3.
T homko Concepcin R. , 1.
a
Ri bera Sta. Mana.
T orres G uadal upe, Mercado Pri nci pal 49.
T roncoso Paz, 3.
a
S. Juan 4.
Ul i barri Agust n, Monserrate l etra C.
Vai era D ol ores, 2.
a
T ezontl al e 6.
Val l e Raf ael G . de, 3.
a
Rastro 8.
Vel asco Ignaci o, Balvanera.
Vi l arquer Mara Lui sa, Pl azuel a Vi l l ami l .
Vi daurrzaga Mara, Vergara 5.
Vi l l al l ba Luz, 2.
a
Verni ca 5.
Zamora Candelaria, Al faro 5.
Zrate Mara Loret o, 4.
a
Magnolia 45.
SEGURO S CO NTRA ACCI DENTES
Compa a Ge ne ral Angl o-Mexi cana de Seguros
(S. A. ) Callej. Esp ri t u Santo 16. Ap. 506.
D i rector general , Wm. B. Woodrown; Secre-
tario, G . F . Biorklund.
La F raternal, Compaa de seguros de vida y
accidentes, Seminario 6. Director gerente,
Enrique Aragn. (Vase la pg. 762.)
SEGURO S CO NTRA I NCENDI O S (AGENTES)
Al exanderson Pabl o, Cadena 13, Li verpool
and London and G lobe.
Bayonne E., .
a
San Francisco 4.
Bocker y C.
a
Roberto, Esp ri tu Santo y Ref u-
i /mi om
C OMPA I A DE SE G U ROS C ONT RA I NC E NDI O
FU NDA DA E N 1828
Establecida en Pars, 15, Rue de la B anque
CONSEJO DE ADMINISTRACIN Y DIRECCIN:
Sr e s . G h. Mal l e t ( #) d e la cas a Mallet frre s , banquero s ; Pre -
s id ente ho no rario d e lo s ferro carriles de Par s Lyo n y al
Med iterrneo , PRESI DENTE.
Ad. Ve r n e s (&) de la cas a Vernes C.
a
, banquero s ; Re ge nte d el
B anco de Franci a, Ad minis trad o r de la Co mpaa d el fe rro -
carril d el No rte, VI CEPRESI DENTE.
L. D e l a una y - Be i l e v i l l e (c. Pre s i d e nte de la Cmara d e Co -
mercio d e Par s , Ad minis trad o r de la Co mpaa d el ferro carril
d e Par s Orlans y Cens o r d el B anco d e Franci a.
S. D e r v i l l e (o . antiguo Pres id ente d el Tri bunal de Co mercio
d el Sena, Cens o r d el B anco de Franci a, Ad minis trad o r d e la
Co mpaa d e lo s ferro carriles de Par s Lyo n y al Med iterrneo .
E. G ut , de la cas a Gut & C.
a
, banquero s .
G . J a me s o n , de la cas a H o ttinguer & C
1
^, banquero s .
J. Ma r c ua r d, de la cas a Marcaard K raus s & C, banquero s .
A. Mi r abaud, de la cas a Mirabaud Pue rari & >, banquero s'.
A. T h u r n e y s s e n , Ad minis trad o r d e la Co mpaa de lo s ferro -
carriles d es Land es .
B G . G e r i s e (&), antiguo I ns pecto r d e las Finanz as , DI RECTO R.
Sr. Al by, SUB DI RECTO R.
DI RECTO R Y APODERADO EN LA REPB LI CA MEX I CANA
I E _ i B J ^ r o n ^ r i s n E :
Calle 1.
a
de Sai] Francisco , n. 4. Apartad o po s tal, 439
M X I C O
gi o, North Bri t i sh and Mercanti l e Insu-
rance Co.
Beardsel l G eorge, Cadena 22, Northern Assu-
rance Co.
Chri stl i eh y Rbke, 2.
a
Monterilla 9, LaMag-
deburguesa.
Lohse y C.
a
Sucesores, Palma 9 11, RO YAL.
Le vy Martn A. , 2.
a
Monteri l l a 10, London
and Lancashi re.
Mavers Emilio, Angel 4, T he Manchester
F i re Assurance Co.
Marquart Hugo, S. Agus t n 14, Phoenix As-
surance Co.
Ri t t e r y C.
a
F ederico, Capuchi nas 9, Comer-
ci al Uni n y Hansetica.
Sommer Herrmann y C.
a
, O campo 1, Ham-
burgo-Bremense, La T rasatl nti ca ySun
Insuranee O ffice.
Samuel Hermanos, San Agus t n 1, London
Norwi ch Uni on.
Wat s on F hi l l i ps y C.
a
, D . Juan Manuel 10,
Royal Exchange of London.
Woodrown y C.
a
W. B., callejn Esp ri tu Santo
16, Union Assurance Society.
SE GU R O S DE V I DA
L a Frate rnal , Seguros de vida y accidentes,
Seminario 6. Director gerente, Enrique Ara-
gn. (Vase la pg. 762.)
La Mexicana, Empedradillo 9, Director geren-
te, J. Adrin Palomo.
La Equi tati va, Aveni da 5 de Mayo 104.
La Mutua, Pt e . S. F ranci sco 1.
New York Li f e I. Co., 1.
a
S. F rancisco 8.
SE GU RO S CO NT RA RI E SO O S MA R T I MO S
Woodrown y C.
a
W. B. ; callejn del Esp ri t u
Santo 16, Bri ti sh and F orei gn Marine Insu-
rance Co.
Chri stl i eb y Rbke, 2.
a
de Monteri l l a 9, La
Mannheim.
SE L L O S DE GO MA Y DE ME T A L ( F B RI CA S D E )
F onard Juan, i .
a
Independencia 5.
Mart nez F ranci sco, 3.
a
S. Juan 14
l
/ i
G arca G ilberto, Correo Mayor 4.
Mosser Lui s, Alcaicera 25.
Past rana G ui l l ermo R. , Esp ri tu Santo.
Ram rez Mi guel , S. Jos el Real 14.
Robertson E., 5 de Mayo 9.
SO M B R E R E R A S ( F B R I C A S)
Al f aro Pant al eon, 1.
a
del Rel oj 4.
D al l et y C.
a
Sucesor, Portal Mercaderes 1.
G mez y C.
a
A. , Coliseo Viejo 25.
Jol l i ves E., Col i seo Viejo 5, Joya 11 y S. Ca-
mi l o 41.
Landwher y Medi na Sucesores, Port al Merca-
deres 5.
Mrquez Modesto Sucesor, O tn Rei nbeck,
Port al Mercaderes 7 y S. F el i pe de Jess 16.
Mendi eta y G onzlez Sucesor, Cadena 12.
Montes de O ca D . , Uni versi dad 52 y 55.
Pel l oti er y C.
a
F . , Port al Mercaderes 4.
Warnhol z y C.
a
G ., 1.
a
Sto. D omi ngo 6.
Zol l y Hnos. , Port al Mercaderes 3.
SO MB RE RE R A S ( DE SP A CH O S A L P O R ME NO R)
Agni do Mi guel , Arco S. Agust n 12 y 13.
Alfaro Ausencio, 1.
a
F actor 1.
Al cntara Apol i nar, Uni versi dad 57.
Al cntara Hercul ano, Portacceli 48.
Anaya Pabl o, Mercado Volador 86.
Barreda y C.
a
, Rat as 10.
Cacho y C.
a
, Puent e Sto. D omi ngo 2.
Castillo Lui s F . , 2.
a
Merced 5.
Caizo Jess, Vergara 18.
Casti l l o F el i pe, Meleros 89.
D az G onzlez Juan, 7.
a
G uerrero 52.
Espi no Manuel , 2.
a
S. Lorenzo 11.
F l ores M., Mercado Principal 72 y 73.
F l ores Pi l ar, Uni versi dad 66.
F l ores Simn, Puent e Monzn 3.
G allardo Anselmo, Mercado Pri nci pal 90.
G mez A. , 3.
a
S. Juan 5.
G rovas y C.
a
J. B., Portal Mercaderes 1.
G utirrez G abino, Meleros 88.
Kohl er E-, Venero 4.
Lazcano Emilio, Estampa Jess 5.
Lobato Enrique, 2.
a
D amas 7.
Melndez Porfirio, Meleros 84.
Monterrubio Amador, Callejn Pacheco 9.
Mora Antoni o, Uni versi dad G 9.
Moreno Enri que, Coliseo Viejo 10.
Peral t a El euteri o, Uni versi dad 74.
Prez T rinidad, Port i l l o S. D i ego 2.
Rodr guez Isaac, S. F el i pe Neri , 17.
Romero Jos, Seminario 9.
T al avera F ranci sco, Mercado Pri nci pal 70.
T rejo G uzmn, Meleros 87.
Zal J var Sucesor Andrs, 1.
a
Rel oj 2.
Zi ga J. , Zuleta 18.
T A L A B A R T E R A S
Arenas G uadal upe, F l amencos 14 y 15.
Avi l a Jos, D oncel es 22.
Biorklund Suc. J. , 3.
a
S. F ranci sco 4.
Castro Antoni o, Bal vanera 9-
Contreras Emi l i ano, 1.
a
Pi l aseca 1.
Corts Benjam n V., Cerca Sto D omi ngo 12.
D om nguez Leandro, 1.
a
S. Juan 6.
Estrada Pabl o, S. Hi pl i to 9.
Escobedo Al fonso, Estampa Jes s Mara 5.
G aray Vi cente, 2.
a
Mesones 6.
G uti rrez A n t o n i o , 6.
a
Rel oj 5.
G nzmn Juan, Pel ot a 4.
Hurtado Espi nosa Nabor, Pue nt e Pal aci o 3.
AL MACN DE TAL ABARTERA
D E
J o s Muo z
Calle de Balvanera, nmero 14:
MEX I CO D. F.
I NTERI O R I >K LA TAL AB ARTER A DE J O S MSO Z
Casa esp3cial para ate nd e r s atis faccin, cuanta co mpra e nella
se haga trabaj o s e le e nco mi e nd e .
Sillas d e mo ntar. H e rraj e s yes puelas finas d e Amo z o c. Fre no s
finos d e Zacatecas , Zamo ra y Amo z o c.Guarnicio nes para carro s .Art-
culo s d e viaje .Albard o ne s d el pas y e xtranje ro s .Po lainas , timbre s y
vaque tas d e Oaxaca y Mo relo s .B o z alillo s . Cuartas .Mantillas d e lana
y alfo mbra, etc., etc Co mpleto s urtid o d e artculo s para talabartero s .
Precio s has ta ho y d es co no cid o s po r s u baratura.
Ji mnez Antoni o, Sta. Ins 3.
Jubien Eugeni o, 2.
a
D ol ores 420.
Lomel Pedro, Buenamuerte 5
1
/2.
Lpez Anast asi o, Q uemada 10.
Lorenzo Bernardo, Pel ot a 4.
Lozano D avi d, Zul eta 12.
Martnez Ri cardo, 11.
a
Camel i a 3. -
Mota G regorio, 2.
a
Amargura 6.
Muo z J o s , Balvanera 14.
O rtiz Juan R. , T lapaleros 5.
O rtiz Clemente, S. F el i pe Neri 8.
Prez Pedro, Arcos Bel em 15.
Q uirs Mart n, Pl azuel a Carmen 3.
Robi nson W. G ., 3.
a
Aveni da Jurez 6.
Vzquez Lui s, T iburcio 26.
Veraza Maxi mi ano, Estampa Jess Mara 11.
Vi as Benjam n, Cerca Sto. D omi ngo 12.
Wal z y C.
a
W. C., 2.
a
S. F rancisco 3.
T A L L ERES DE DO RA R, PL A T EA R Y NI QUEL A R
Adame y Hno. Jos, Puent e Jamai ca al P.
Begowi ch Juan, Jard n G uerrero 8 '/,.
Carrin Cstulo, 6.
a
Camelia 37 /s y S. Bern. 2.
Castro y F i gueroa Roberto, Puent e Vi l l ami l 8.
F l orenzano Raf ael , O rtega 3.
Hidalgo Ignacio, 3.
a
Mina 7. >
Hi dal go Aurel i o, Chavarra 2.
Morales Alejandro, 2.
a
5 de Mayo 22.
Pri ego G uadalupe, Escl avo 6.
Rodr guez G uillermo, Alfaro 14
Romero Luis, 1.
a
del Rel oj 5.
Romero Ramn, 1.
a
Mesones 6.
T A L L ERES MEC NI CO S
Alarcn F rancisco, 5 de Mayo 20.
Casares Jos, 3.
a
Independencia 1.
Crdenas Adol fo O ., Iturbide 9.
F ernndez Leopoldo, 2.
a
Mesones 11.
G onzlez y C.
a
Mariano, 8.
a
D egol l ado 6.
Leonbart Jorge, 1.
a
Ayunt ami ent o 1.
Lobse Sant i ago, Morelos 1031 y 4.
a
Providencia.
T A PI CERO S Y CO L CH O NERO S
Aburto Jaci nto, Cerrada Misericordia 14.
Al dama F aust i no V. , Est ampa S. Andrs 1.
Al mazn Labio, Puent e Sant si mo 1.
Archundi a F ranci sco, 3.
a
Ayunt ami ent o 12.
But rn A. , Sta. Ins 2.
But rn R. , Sta. Clara 10.
Cano Juan, Cocheras 10.
de tnquina.i.
impeciati,la,j (te tad mquina.)
PAX a PI CAP. Y CEK TH RTAB AC
3 * cane de la Independencia N 1. '
Srnim Viralt 6 E 4?
? [? i co
897
Casti l l o L. , San F el i pe de Jess 5.
D erbez Benvenuto, Paseo Nuevo 24.
D az F ernando, Bet l emi t as 11.
Esqui vel Enri que, Agui l a 18.
F l ores T eodoro, San Juan de D i os 2.
G lvez Ignaci o, Est ampa de Jess 2.
G uevara F i l i moro, Acequi a 22.
Hoyos F ranci sco, Cbi qui s 6.
Hoz Jos M.
a
de la, Monteal egre 6.
Jurado y C.
a
G umersindo, Cano 5. -
Lazo Manuel , D oncel es 12.
Machado F rancisco de P. , Sta, Isabel 7.
Maldonado T ri ni dad, 1.
a
S. Ramn 4 '/-2-
Morelos Santi ago, T iburcio 27.
Ni et o Vi cente, 2.
a
Independencia 6.
O rday Mara, Canoa 5.
O rel l ana Antoni o, D oncel es 17.
O rtega F . , Montero 4.
Ram rez Camilo, Al egr a 6.
Requej Manuel, Progreso 5.
Reyes Jos, 1.
a
G uerrero 970.
Ri co Lui s G ., Indi t as 9 y Chavarra 3.
Ri co Lorenzo, Est ampa S. Andrs 5.
Ri vi ra Leonardo, S. F el i pe Neri 13.
Robl es F . , I
a
. S. Lorenzo 12.
Salazar T oms, F errocarril 2.
Snchez Carlos, Medinas 12 y 13.
Snchez Ramn, G allos 9.
Sant i l l n Juan, O rtega 9.
T hompson Joaqu n, Pl azuel a Vizcainas 24.
Urizar F rancisco, Pt a. F al sa Sto. D omi ngo 4.
Vargas Casimiro, Venero 14.
Vargas G ertrudis, Al hndi ga 2.
Vargas Jos, Jess Mara 6.
Vega Juan, S. Jos Real 12.
Vel zquez Eul ogi o, Progreso 5.
Vel asco Rai mundo, Puent e Q uebrado 24.
Wi nt ermant el F . G ., Zul eta 12.
T EL FO NO S ( EMPRESA S DE )
Compaa T el efni ca del Comercio, 5 Mayo 6.
Empresa T elefnica, Sta. Isabel 6
TEL GRA FO S Y CAB L ES TEL EGR FI CO S
SUB MARI NO S
T el grafos F ederal es, Aveni da 5 de Mayo 156.
T el grafos del Cable Submarino, 2.
a
de San
F rancisco, esquina.
TI NTO RER A S
Armendariz y C.
a
A. , 2.
a
Independencia 2.
Bouras y C.
a
A. , D ol ores 429.
Brown M., G ante 8.
Collada Rai mundo, Chilpa, barrio S. Nicols.
G arca Si l vi ano, 2.
a
Aztecas 2510.
G uerrier E. , 2.
a
Cervantes y Marscala 8.
Hof f mei st er y C.
a
Juan, La Aurora. T al l er:
Calzada de Sta. Mara l a Redonda, 17. D es -
pacho: Coliseo Nuevo 2.
iL
&
&

$
iL
&
&

$
C. RABASA AL V AREZ
ZAPATERO S, N 6 APARTADO 709
MX I CO D. F.
Tipos de imprenta, espaoles, de metal dursimo.
Gran surtido de material para encuadernadores, alemn y francs.
Maquinaria alemana y belga
para imprenta, litografa y encuademacin.
Papeles finos espaoles. Tintas de las mejores fbricas.
Not as i mpor t ant es:
Lo s ti po s s s ve nd e n arre gl ad o s al tura y punto s ame ri cano s , s i e nd o l as
cartas pre parad as para e s cri tura cas te l l ana.
Pre ci o s s in co mpe te nci a en raz n que ve ri fi ca l as ve ntas el que s us cri be ,
co mo e mpl e ad o d i re cto d e l as cas as que re pre s e nta y no co mo co mi s i o ni s ta.
Se faci l i tan Catl o go s y to d o s lo s d ato s ne ce s ari o s l o s que d e s e e n d i ri gi rs e
l a fbri ca.
*
&
Val l e Carmen, 1.
a
Verni ca 5.
Yez Re f ugi o, Pl az ue l a Juan Carbonero 6.
Zamora F ranci s co J. , St a. Ana 9.
T O NE L E R A S
Mart nez F l i x, 1.
a
Ave ni da Paz 7
T I PO S DE I MPRENT A ( F UNDI CI O NES DE )
Bus t a ma nt e Jos E. , Es t ampa S, Lorenzo 2.
Rabas a Al var e z C., Zapateros 6.
T L A PA L E R A S
Bar r e r a Arcadi o Je s s , Baj os del Hos pi t al .
Barros o Ernes t o, 2 .
a
G ue r r e r o 1312.
Barros o Ismael , 1.
a
Merced 13.
Benf i el d Vi l l ada, Pue nt e Mi seri cordi a 4.
But z e n G ermn, 5.
a
Magnol i a y Humbol dt .
Candi l G onzal o, Meleros 10. Lo s V E NA DO S.
Crdenas Jus t o, 1.
a
S. J ua n 12.
Carret o de T ornel Ros a, 3.
a
Ras t r o 6.
Cast ro F el i pe, Ni o Perdi do 27.
Cast ro Ri cardo G . , 1.
a
Lerdo 2 Vi-
Coronado Mi guel , D . T ori bi o 1.
Coronado y C.
a
Jes s , S. Hi pl i t o 832.
Cort s de Navar r o D . , D ol ores 4.
D a l ha us Emi l i o, 1.
a
S. J ua n 14.
D e l gadi l l o Si mn, J e s s Mari a 3.
D az El i s a, 6.
a
G uerrero 81.
D oi z e l l e t Leopol do, 1.
a
S. Juan 11.
G arcs Jul i n, Len 4.
G arc a Concepci n, 1.
a
Mes ones 16.
G arc a Modest o, Sapo 2.
G arc a T raves i Manuel , Ri bera St a. Mar a 1.
G arc a Sal vador, 4.
a
del Rel oj 9.
G omar Mi cael a, Cal l ej n Es t anqui l l o 11.
G onzl ez Manuel A. , 7.
a
Humbol dt 33.
La ni z Ange l a, Pl az ue l a J ua n Carbonero 10.
Lpe z Ant oni o, 2.
a
G uerrero 29.
Lpe z y C.
a
I gnaci o, T acuba 20.
Mart nez Jos M.
a
, S. Juan de D i os 4.
Meave Enri que A. , Pue nt e Aduana Vi ej a 2.
Mi cn D . , Pi l a de l a Habana 9.
Mora hi j os Mi gue l , T acuba 2.
Morn Joaqui na, 3.
a
del Ra s t o G .
Mot a D ol ores, 2.
a
Anc ha 8.
Mot a de D i mari as L. , 2.
a
Hi dal go 5 '/.
Nor e a M. , Ra t a s 11 y Zapat eros 4.
O choa Carl os (S. en C.), 2.
a
Sta. Cat ari na 4.
Pa c he c o Re f ugi o, Ri bera S. Cos me 35.
Prez Lui s a, 1.
a
Manzanares 4 V.
Pe z aa M. Suc. , Re f ug i o 19.
Ra ng e l Maxi mi ano, 3.
a
Sta. Cat ari na 4.
R o Vda. hi j os de Jos M.
a
del , Pal ma 6.
Roj as B. , D ol ores 11.
Ros al e s F ranci sco L. , Rej as Concepci u 1.
Rui z Andrs, Pl az ue l a Lor e t o 1 '/, .
Rui z J. Z. , 3.
a
del Rel oj 11.
Sandoval Sant os , 2.
a
Verni ca 6.
T l l ez Jul i n, 1.
a
Merced 23.
T ovar Conrado, Q ues adas 5.
T rej o Isi dra, Pue nt e Curt i dores d.
Urqui de Hnos . , Es p ri t u Sant o 14.
Val ds r r ama Amado, Aveni da Poni e nt e 14.
Buzn F ranci sco, 1.
a
Chi qui hui t eras l et ra E.
Esparza Ant oni o, 2.
a
Nonoal co.
Es pi nos a Mont eros J. , Laguni l l a 2.
| F l ores Jes s , 8.
a
Vi ol e t a 39.
i Hernndez Jos , Pue nt e T ecol ot es 3.
Medi na F ranci s co, 1.
a
S. Ramn 6.
i '
Mndez Mi gue l C., Concepci n T equi pehuca.
i Sori ano Paul i no, Encarnaci n 5.
T orres Agus t n, Cal l ej n Cruces 4.
Urbi na Vi cent e, Bue namue r t e 3.
T O QUI L L A S ( F B RI CA S DE )
Borel , Caserau y C.
a
, 2.
a
Ri bera S. Cosme 3223.
G mez G . , G achupi nes 5.
Hernndez S. , Verde 4.
F arf n Magdal ena, Verde 3.
I G onzl ez Jul i n, Pue nt e del Cl ri go 2,
T O RNERO S EN MET A L ES
Al va y C.
a
R. , 2.
a
Mes ones 2.
1 Aj a l a Jul i o, 4.
a
del Rel oj y Chi conaut l a.
; Czares Jos , 3.
a
Independenci a 1.
| Casas Pedro, Pe l ot a 2.
i D ant n Lui s , Al conedo 3.
Es pi nos a Hnos . J. , Sapo 2 '/.
I Ji mnez Pat ri ci o, Recabado 4.
Len Manuel , 2.
a
Necat i t l n 9.
Meyer G as t n J. , Rebel des 18.
; Moral y Pas t rana, Cerrada Mi seri cordi a J.
Pandol f i y G ravi na M. , O rt ega 29.
Prez Agus t n, 2.
a
Mes ones 3,
j Q ues adas Juan, 1.
a
Pi l as e c a 5.
| Rai mundo Eduardo, Coaj omul eo 7.
Ram rez Mari ano, Aranda 5.
Resori F ranci sco, 6.
a
Zarco 1922.
Reyes Anat ol i o, Pue nt e Sto. D omi ngo 9.
Val dovi uos I gnaci o F . , Sepul . Sto. D omi ngo 1.
Vel arde M., Vi ct ori a 15.
T RA NSPO RT ES T E RK E ST RB S
(Vase Fe rro carri l e s )
Compa a de Mensaj er as, 5 de Mayo 17.
Expr e s s Int eroceni co, G ant e 14.
Expres s Hi dal go, T acuba 21.
Expres s We l l s , F argo y C.
a
, Manri que 4.
I nt ernat i onal T rans f er Co., G ant e 7.
Ram rez y Cruces, Pue nt e del Cl ri go 7.
T RA NSPO RT ES MAR TI MO S ( EMPRESA S DE )
Ne w York Cuba Mai l S. S. Co. , G ant e 1.
Bus^i ng y C.
a
Suc. G ui l l ermo, Veracruz, Ag e n-
t es de l a Mal a Imperi al Al emana, Ha m-
burg Ameri kan Li ne, etc.
Compa a T ras at l nt i ca espaol a, T i bnrci o 3.
GRAN DE DISTIL L ERIE ETP RO P RITS V IGN O BL ES
dans le premier cr de la
F I NE CHAMPAG NE
me
St o Me me COGNAC
Plusieurs fois :mdaill
Sa n J u a n de L e t r n , n . 11
Casier postal n. 431
V o ya g e u r p o u r l a R p u b l i q u e Me x i c a i n e
G . D E V I G N E
Mdaille d'or
.Ag-ent gnral po ur la Rpublique Mexicaine
Compagni e G n. T ransati anti que, 5 Mayo 168.
Christlieb y Rbke, 2.
a
Monterilla 9, Agent es
de l a Mala Imperi al Alemana y Harrison
Li ne.
Pri nce Li ne of Steamers, Capuchi nas 8.
Wes t Indi a & Pacific S. S. Co., Agent e W. B.
Woodrown y C.
a
, Callej. Esp ri t u Santo 16.
V I DRI ERA S DECO RADAS
Ami g y C.
a
Hi jo de Eudal do R. , T api ner a 44,
Barcel ona (Espaa). Vase l Apndice B.
Espi nagosa Juan, Mol as 27, id. , id., id.
Ri gal t y C.
a
A., Mal l orca 261, id. , i d. , i d.
VI DRI O S PL ANO S Y H UECO S
( F B R I C A S Y D E S P A C H O S D E )
Aval os Camilo, Puent e S. Pabl o 1.
Araujo M., Soledad de Sta. Cruz 4.
D erfi ngl her y C.
a
, T abuca 4.
Ji mnez Mi guel , Soledad de Sta. Cruz 4.
- Martnez Chibras Joaqu n, 1.
a
Sto. D omi ngo 6.
Martnez y C.
a
, Fabrica en Apizaco; despacho,
Flamencos y Portacceli. Escritorio: Angel y
S. Agustn.
Pel l andi ni Claudio, 2.
a
S. F ranci sco 10.
Ponce Bernardino, 1.
a
Merced 29.
Zumpano Ni col s, Escal eri l l as 9 y 10.
VI NO S FI NO S Y CO GNACS
Al onso y Pajars Jos, Puert o de Sta. Mara
Espaa. (V. el Apndice B).
Bi dart D ., S. Juan de Letrn 11.
Boyer Ramn, Arco de S. Agust n 2.
Boyssel l Enrique, 2.
a
Damas 6.
Campany y Brugus, Barcel ona Espaa (Va-
se el Apndice B).
Christlieb y Rbke, 2.
a
Monteri l l a 9.
D evi gne G ., agent e viajero del cognac Mali-
faud, Pal ma 13.
D el motte Angel , Puent e S. F ranci sco 4.
D everdun H. , Esp ri t u Santo 2.
D omecq Pedro, Jerez, Espaa, ( V. Ap. B).
G arca y Cobin Sucesores, 4.
a
Moctezuma 58.
Herrmann y Naht , S. Jos el Real 17.
Hof f man Raf ael , Puent e G al l os 8.
Hmel Hi jo, Coliseo Viejo 20.
Hunsi nger y C.
a
, 2.
a
S. F rancisco 5.
Mackdelle y C.
a
, Pars.
Manzina Hermanos, Independenci a 9.
Pi gout Leopoldo, S. Juan de Let rn 13.
Pujol Pedro, Barcel ona, Espaa. ( Vas e el
Apndice B).
Repet t o Juan, 5 Mayo 22.
Rossi Claudio L. , 1.
a
Independenci a 4.
Rui z y Hno. Antonio R., Lerdo 2.
Snchez y C.
a
Val ent n, Al faro 12.
Si mn y C.
a
, S. Agus t n 20.
Wol f Jos, Medinas 10.
AHT0HI B. RUI I MRMAIO S
Lerdo, 2-MXICO-Apartado 65
Vas e el AP NDI CE B .
VI NO S DE MEMB RI L L O Y VI NA GRES FI NO S
( F B RI CA DE )
Areo Ramn, 3.
a
Ancha 16 /* (V. pg. 799).
ZA PA T ER A S PRI NCI PA L ES
Abrego F ranci sco, Puent e Q uebrado 8.
Al varez del Casti l l o, F l amencos 3.
Arcos Eduardo, Q uemada 9.
Arel l ano Arcadio, Vergara 9.
Arel l ano de Noceda, S. Andrs 17.
Arval o Juan, 2.
a
San Lorenzo 24.
Azcoi ti a Catal i na, 2.
a
Puent e Correo Mayor 3.
Bacar Cipriano, D . T oribio 12.
Barona Mariano, Est ampa Bal vanera 5.
Barrera Jos, Jess 6.
Barrera y C.
a
D ., 2.
a
S. F ranci sco 7.
Bel l o Alberto, Sepul cros Sto D omi ngo 10
3
/4.
Berena Antoni a, Puent e Legu samo 7.
Bermes Antoni o, Seminario y Escalerillas.
Bri seo Manuel , O rtega 24.
Bust amant e J. , Puent e S. F ranci sco 14.
Casti l l o Camilo A. , Bajos Portacceli 10.
Cedillo Jos M.
a
, Puent e Correo Mayor 1.
Celada T efilo, 1.
a
Reloj 8.
Centeno F . , 2.
a
Mesones 8.
Cervantes E., Bajos Portacceli 4.
Cervantes Vi cente, 2.
a
Indi o T riste 0.
Ci gal es C., Vergara 7.
Cogordau y C.
a
F . , 2.
a
San Juan 1.
Chacn y 0
a
G abriel, Vergara 15 y Coliseo V. 11.
D val os Val ent e, 1.
a
Rel oj 10 y Semi nari o 11.
D el gado Agust n, T acuba 16.
D az Jess, Coliseo 16.
Espi nosa Il defonso, Acequi a 12.
F ernndez Benjamn, Coliseo 11 '/,.
F ernndez y Li st e, 3.
a
Rel oj 7.
F l ores F ranci sco J. , Puent e Correo Mayor 7 */>
F ost er Juan R. , Puent e S. F ranci sco 4.
G arca Jos, 1.
a
Indio T ri ste 6.
G arca Paulino, T acuba 25.
G arca y C.
a
A. , 2.
a
F actor 2.
G aribay Antoni o H. , 2.
a
Indi o T ri ste 28.
G erardo Emi l i o, Sta. Clara 19.
G mez C. C., Sta. Cl ara 19.
G mez Eduardo D . , 1.
a
Mesones 25.
G onzlez Catal i na, Cuadte. Sta. Catarina 3.
G onzlez G ermn, Cerca Sto. D omi ngo 8.
G onzlez J. , O rtega 26.
G onzlez J. M., 1.
a
Indio T ri ste 5.
G onzl ez Muoz Miguel, Cadena 9.
901
r de B QUT A UD ne C . O T A R D de L A G R A N G E
PRECI OS CORRI ENTES
C O G N A C S E T FI N E S C H A M P A G N E S
e n f t s d e p u i s 8 0 l i t r e s
* F cs. 150 l'hecto l og.
* * 9 1 7 5
* * 9 2 4
* * * 2 0 0
* * * * 2 2 5 >>
* * * 3 0
RCO LT E 1893 3 0 0
* * * * 3 6 D
1 8 9 0
1 8 8 7


3 5 0
4 0 0
)

RSERVE 1 8 9 3 4 2 9
1 8 8 1 4 5 0 1 8 8 7 s 4 8 e
1 8 7 8 5 0 0
0 V 0 6 0
1 8 7 5 6 0 0
V 0
9 7 2
Plus vieux jusqu F cs. 2500 l'hecto. V 0 P 9 7 2 ))
C O G N A C S E T FI N E S C H A M P A G N E S
e n c a i s s e s
* F cs. 20 la C
6
e 12 B
! e
0.75
C o g n a c M A C K D E L L E & C
CO G NAC

* F cs. 100 l'hecto l og.


* * s 110
* * * 125
CO G NAC * F cs. 12 la C
M
812 B
liS
0.75
* * s 15
* * * 18 <
F . O . B. CHARENT E LA PALLI CE
Muy interesante ha venido siendo en nuestro pas tener una clase de
Cognac, que en relacin con su purez a rena la cualidad de ser barato
de una manera relativa, y la presente marca llena este vaco, pues si algu-
na de sus clases, aparentemente, es de precio elevado, desafa en costo
la que pueda igualarle.
Representante nico para toda la Repblica Mexicana:
ENRIQ UE B0YSSELLE
Calle 2.
a
de las D amas, n. O . Apartado n. 887
MXICO
( V a n s e p g s . 8 3 O)
FIN E CHAMP AGN E
Versein y Miiivielle
DE COGNAC
Calle San Juaii de Letru, 15
MEXICO , D.
i A t ent e para l a
d e l af amad o
I
a
E S P A A
Casa fundada en 1810
REAL PRI VI LEGI O
Especialidad en el
Gran Cognac Es-
pao l d el Real
Privilegio.
(Marca regi strada)
Cosecheros, Alma-
cenistas y Expor-
tadores de Vinos 5
Aguardientes.
REGISTRADA
G asa en Londres:
9, London Street
Mark Lane. D ireccin t e l e g r f i c a
en Jerez,
Londres
y Mxico:
ferez de la frontera
. An t . R. Ru i z y He r m a n o s
Lechuga, 8, Jerez.
Casa en Mxico:
Calle de Lerdo, n. 2
Apartado, 65
RUILOBA
G uadarrama Hermanos, Vergara 8.
Hi dal go y C.
a
S., 2.
a
S. F ranci sco 7.
Hormi go Manuel , Vergara y S. Andrs.
Hurt ado A. , Sta. Clara 16.
Ibarrol a M., S. Andrs 3.
It a Vi centa, O rtega 5.
It urri aga Roberto, 1.
a
Indi o T ri ste 7.
It urri aga E. , 1.
a
Reloj 6.
Iturri aga J. D . , 1.
a
Indio T ri st e 3.
Lpez Eul ogi a, Puent e Correo Mayor 8.
Luzarret a Juan, O rtega 25.
Madari aga A., Hospi tal Real 3.
Madari aga M., 2.
a
del F actor 2.
Macedo Carlos, Esp ri t u Santo 3.
Manjarrs y C.
a
R. , Coliseo Nuevo 11 '/,.
Manri que Cirilo, Sepulcros Sto. D omi ngo 10.
Martn Solis F ranci sco, F l amencos 18.
Mart nez Jos, 3.
a
S. Juan 3.
Mart nez Vi cente, Puent e Sto. D omi ngo 8.
Mayer Ernesto, S. Andrs 17.
Mayorga J. , Est ampa S. Lorenzo 9.
Moctezuma Hermanos, 3.
a
del Reloj 14.
Mol i na Hi l ari o, 1.
a
del Rel oj 4.
Montes de O ca Lzaro, 3.
a
S. Juan 16.
Morat A. E. , Moneda 2.
Morales Mximo, O rtega 13.
Morales Hermanos, Puent e Q uebrado 9.
Moreno Agapi to, Parque del Conde 11. (Vase
l a pg. 794).
Mller y C.
a
Sucs. , Vergara 11 y 1.
a
F actor 11.
Naval A. , 2.
a
F actor 4.
Nava Vi cente J., 1.
a
F actor 8.
Navas y C.
a
Vi cente, 1.
a
F actor 6.
Na veda Carmen, Moras y Sepulc. Sto. D omi ngo.
O jeda Magdal ena, 1.
a
Indio T riste 11.
O ropeza F ranci sco, 1.
a
Rel oj 6.
O rtiz y C.
a
, O rtega 8.
Pal aci os F ranci sco, O rtega 11.
Paz F ederi co, 1.
a
Indio T ri ste 4.
Peafl or M., Puent e Correo Mayor 7
Perea Jos M.
a
, 1.
a
Mesones 5.
Prez Cecilio, Vergara 13. (Vase l a pg. 801).
Pi cbardo y C."A. , Jess Nazareno 6.
Pi et rasant a Agust n, S. Hi pl i t o 10.
I Pi al Vi rgi ni a, O rtega 18.
Pi na Catal i na, Port al Sto. D omi ngo 4.
Q uiroz G orgonio, Sepulcros Sto. D omi ngo 1.
Rebonl et Lui s , 2.
a
S. F ranci sco y Vergara.
Rodr guez Adol fo, T acuba 12.
Rodr guez D . , Acequi a 21.
Rodr guez Mara, Coliseo Nuevo 406.
Romano T ames Manuel , Vergara, esqui na 5 de
Mayo.
Romero, Lpez y Corona, Hospi t al Real 6.
Romero y Hermano Arnul fo, 1.
a
Indep.
a
3.
Ruero M. , Bajos Portacoel i 3.
Rubio Hermanos Los Asturianos, Vergara 1.
Rubi o y C.
a
, Baj os S. Agus t n 2, y 2.
a
de l a
Monteri l l a.
Rui z M., S. Pedro y S. Pabl o 11.
Rui z y G arca, Vergara 1.
Rui z, Ri vera y C.
a
, Vergara 6.
Sal daa N. , Bajos Portacoel i 3.
San Esteban y C.
a
, 2.
a
de S. Juan 5.
Snchez F ranci sco, Bajos Portacceli 4 Va-
Santa Mara J. , S. Juan de D i os 3.
Santa Mara Luci ano, S. Hi pl i to 13.
Sant oyo Mariano, 1.
a
Pi l aseca 2.
Segura Manuel , Jess Nazareno, 4.
Sevi l l a y Vi l l agrn, 2.
a
Rel oj y Monteal egre.
Sieck y C.
a
L. , Coliseo Viejo 16 y Vergara 16.
S gal es C., Vergara 7.
Sobrino R. , Sucesor, Vergara 13. (V. pg. 801).
Solrzano y Solrzano, Joya 4.
Somera A. , Porti l l o S. D i ego 2.
Surez Victorio, O rtega 10.
T orres G uadal upe, O rtega 11.
T orres M., 1.
a
Indio T ri st e 11.
T orres M. de J. 1.
a
Mesones 7.
T rejo y C.* F ranci sco, 2.
a
S. F rancisco 2.
T rejo de Vega Bi bi ana, 1.
a
Reloj 11.
T Jgalde Bernardino, O rtega 31.
Varel a D ol ores, Hospi t al Real 2.
Vargas Pedro, 2.
a
Pi l aseca 4, y 4.
a
Rel oj 8.
Vzquez F ranci sco, Vergara 15.
Vi l l avi cenci o y C.
a
, O rtega 25.
Zapata R. , 1.
a
Aduana Vi eja 9.
Zet i na C. B. , S. F el i pe de Jess 15.
F amos o cal zado, prot egi do con PAT ENT E.
Es e l mej or en cl ase, duraci n y preci os . E SC OL AR
El cal zado ms fino y el egant e f abri cado l a medi da en l a capi t al .
F AB RI CANT E
MXI CO , D . F . Calle de Cadena, o. 9
i
AP N DICE B
N o t i c i a de l a s p r i n c i p a l e s c a s a s e s p a o l a s q u e s o s t i e n e n
i m p o r t a n t e s r e l a c i o n e s c o m e r c i a l e s c o n e s t a Re p b l i c a
G uadarrama Hermanos, Vergara 8.
Hi dal go y C.
a
S., 2.
a
S. F ranci sco 7.
Hormi go Manuel , Vergara y S. Andrs.
Hurt ado A. , Sta. Clara 16.
Ibarrol a M., S. Andrs 3.
It a Vi centa, O rtega 5.
It urri aga Roberto, 1.
a
Indi o T ri ste 7.
It urri aga E. , 1.
a
Reloj 6.
Iturri aga J. D . , 1.
a
Indio T ri st e 3.
Lpez Eul ogi a, Puent e Correo Mayor 8.
Lnzarret a Juan, O rtega 25.
Madari aga A., Hospi tal Real 3.
Madari aga M., 2.
a
del F actor 2.
Macedo Carlos, Esp ri t u Santo 3.
Manjarrs y C.
a
R. , Coliseo Nuevo 11 '/,.
Manri que Cirilo, Sepulcros Sto. D omi ngo 10.
Martn Solis F ranci sco, F l amencos 18.
Mart nez Jos, 3.
a
S. Juan 3.
Mart nez Vi cente, Puent e Sto. D omi ngo 8.
Mayer Ernesto, S. Andrs 17.
Mayorga J. , Est ampa S. Lorenzo 9.
Moctezuma Hermanos, 3.
a
del Reloj 14.
Mol i na Hi l ari o, 1.
a
del Rel oj 4.
Montes de O ca Lzaro, 3.
a
S. Juan 16.
Morat A. E. , Moneda 2.
Morales Mximo, O rtega 13.
Morales Hermanos, Puent e Q uebrado 9.
Moreno Agapi to, Parque del Conde 11. (Vase
l a pg. 794).
Mller y C.
a
Sucs. , Vergara 11 y 1.
a
F actor 11.
Naval A. , 2.
a
F actor 4.
Nava Vi cente J., 1.
a
F actor 8.
Navas y C.
a
Vi cente, 1.
a
F actor 6.
Na veda Carmen, Moras y Sepulc. Sto. D omi ngo.
O jeda Magdal ena, 1.
a
Indio T riste 11.
O ropeza F ranci sco, 1.
a
Rel oj 6.
O rtiz y C.
a
, O rtega 8.
Pal aci os F ranci sco, O rtega 11.
Paz F ederi co, 1.
a
Indio T ri ste 4.
Peafl or M., Puent e Correo Mayor 7
Perea Jos M.
a
, 1.
a
Mesones 5.
Prez Cecilio, Vergara 13. (Vase l a pg. 801).
Pi cbardo y C."A. , Jess Nazareno 6.
Pi et rasant a Agust n, S. Hi pl i t o 10.
I Pi al Vi rgi ni a, O rtega 18.
Pi na Catal i na, Port al Sto. D omi ngo 4.
Q niroz G orgonio, Sepulcros Sto. D omi ngo 1.
Rebonl et Lui s , 2.
a
S. F ranci sco y Vergara.
Rodr guez Adol fo, T acuba 12.
Rodr guez D . , Acequi a 21.
Rodr guez Mara, Coliseo Nuevo 406.
Romano T ames Manuel , Vergara, esqui na 5 de
Mayo.
Romero, Lpez y Corona, Hospi t al Real 6.
Romero y Hermano Arnul fo, 1.
a
Indep.
a
3.
Rnero M. , Bajos Portacoel i 3.
Rubio Hermanos Los Asturianos, Vergara 1.
Rubi o y C.
a
, Baj os S. Agus t n 2, y 2.
a
de l a
Monteri l l a.
Rui z M., S. Pedro y S. Pabl o 11.
Rni z y G arca, Vergara 1.
Rui z, Ri vera y C.
a
, Vergara 6.
Sal daa N. , Bajos Portacoel i 3.
San Esteban y C.
a
, 2.
a
de S. Juan 5.
Snchez F ranci sco, Bajos Portacceli 4 Va-
Santa Mara J. , S. Juan de D i os 3.
Santa Mara Luci ano, S. Hi pl i to 13.
Sant oyo Mariano, 1.
a
Pi l aseca 2.
Segura Manuel , Jess Nazareno, 4.
Sevi l l a y Vi l l agrn, 2.
a
Rel oj y Monteal egre.
Sieck y C.
a
L. , Coliseo Viejo 16 y Vergara 16.
S gal es C., Vergara 7.
Sobrino R. , Sucesor, Vergara 13. (V. pg. 801).
Solrzano y Solrzano, Joya 4.
Somera A. , Porti l l o S. D i ego 2.
Surez Victorio, O rtega 10.
T orres G uadal upe, O rtega 11.
T orres M., 1.
a
Indio T ri st e 11.
T orres M. de J. 1.
a
Mesones 7.
T rejo y C.* F ranci sco, 2.
a
S. F rancisco 2.
T rejo de Vega Bi bi ana, 1.
a
Reloj 11.
T Jgalde Bernardino, O rtega 31.
Varel a D ol ores, Hospi t al Real 2.
Vargas Pedro, 2.
a
Pi l aseca 4, y 4.
a
Rel oj 8.
Vzquez F ranci sco, Vergara 15.
Vi l l avi cenci o y C.
a
, O rtega 25.
Zapata R. , 1.
a
Aduana Vi eja 9.
Zet i na C. B. , S. F el i pe de Jess 15.
F amos o cal zado, prot egi do con PAT ENT E.
Es e l mej or en cl ase, duraci n y preci os . E SC OL AR
El cal zado ms fino y el egant e f abri cado l a medi da en l a capi t al .
F AB RI CANT E
MXI CO , D . F . Calle de Cadena, o. 9
i
AP N DICE B
N o t i c i a de l a s p r i n c i p a l e s c a s a s e s p a o l a s q u e s o s t i e n e n
i m p o r t a n t e s r e l a c i o n e s c o m e r c i a l e s c o n e s t a Re p b l i c a
* 5 -
< -o3 ai a rn a) G.
T3 s o -g - -
S "2
S
S 3 ce
c o .S ci
I t 85
o o s ^
O . U
s
w S. -
3 c
^ S O - -a - o
5 O
O
O
5
53
'3 3

.O
g. . f s
-O - 2
I l f s - ?
Q , f) <D
-
fl o -a
s*> O O
c ai C-.
e a 0
O
a.
be *
0
O

id
T3 cS

a>
a
0

id
t
cS

a
. 2 1 S ? S "
^ i I I
a . 3
a
<x>
r* i-i '-> <->
S = yj c
es a ci
h S
O fl Ol
i l s
a w . 2 *
91 ci 3
o a i
o
- "S
~' iS

<13
S
O
m
O
"t
O
M ~
1
g
r-
. 2 S
S* fcc
-Q . -
22 S
. 2 0 5
es o

H g
-
<0 - w - _
S JS 2 s s g s
Repres entante de lafbrica le papel
de Villaba (Pamplo na)
F bri
pro piedad de laSocic
s i tuad a e n l a vj>a
De s pacho e n B i gL Q/ \
Esta fbricase compc.
preparacin, siendo su n
z coa
)
40 45,000 piezas de tejic
verdadera novedad. En al
la firmez a de sus colorid
c
*
as e s
P
ara
productos con verdaderapecialmente
que esta casa desarrolla
copie ni aventaje en su ri
como en la produccin d
gurar que aun siendo las hj j j nq
sidad de sus gerentes 1
dos cadadacon ms fuerza.\Las con'cuciones que rene el edificio propiedad de
la Sociedad y construido expresamente para esta industria, es una garanta
para laperfectaproduccin, pues no se olvidaron detalles de luz y de canaliza-
cin de vapor que templan las temperaturas segn las dominantes exteriores.
Papeles de todas clases para
embalajes, registro s y escribir.
Paseo de G racia, 131, bajos
F B RI CA DE PI ANO S
DE
CO RO MINAS Y RIERA
n i m ^ Q de t odas cl ases reconoci dos
I 11\ I 1 L J O como superi ores.
^es de toda clase de piauos y armoniums. Catl ogo grat i s ,
i s a , 4 5 . B A R C E L O N A
T ALLER D E ESCULT URA RELIG IO SA
D . MI G UEL CAST ELLANAS
I . E a l me s , 5 ( Q - r ac i a) |
B A R C E L O N A
El crd i to y f ama que al canz aro n e n la Re pbl i ca, l as s agrad as i mge ne s tal l ad as e n Es -
paa, s e e xpl i ca po r mul ti tud d e ci rcuns tanci as que re ne n y l as hace n s upe ri o re s l as f rance s as
y l as d e cual qui e r o tra pro ce d e nci a; aparte d e que s u mri to art s ti co e s t re co no ci d o e n e l
mund o e nte ro y nad i e i gno ra
O que l a patri a d e Muriilo mar-
, cha la cabe z a d e l as naci o -
ne s e n I J que l a pi ntura y
e s cul tura re l i gi o s a s e re fi e re .
- Nue s tro s l e cto re s , po r l o
tanto , han d e agrad e ce rno s
k que d e mo s aqu no ti ci a d e l
f> tal l e r e s cul tri co ms acre d i -
O tad o e n Es paa, cual e s el d e l
o w Sr. Cas te l l anas , ya bas tante
g ^co no ci d o en Mxi co , e s pe -
razi ci al me nte po r el ve ne rabl e
?! cl e ro que po s e e e n vari o s te m-
^ p o s muchas i mge ne s tal l a-
j d as po r aque l i ns pi rad o ar-
ti s t.
q ,2 Sabi d o e s que e n la e s cul -
j 2 tura re l i gi o s a hay que d i s ti n-
< gui r e ntre el artista y el arti-
^ J ? ice. El pri me ro tal l a s u o bra
2 H s i gui e nd o un pl an pre co nce -
b ^ b'd o e n s u me nte y pro curand o
0) sentir el as unto para i mpri -
<J Jj^ mi rl e el s e l l o d e s u i ns pi ra-
^ _ cin, mi e ntras que el s e gund o
to ma un mo d e l o y l s e
arre gl a, haci e nd o una y mil
.9 co pi as i gual e s y l anz and o o l
i mercado i mge ne s que nad a
e xpre s an en s u fisonoma ni
O en s u acl i tud , mo nto nas

1
fue r d e re pe ti rl as ha^ta lo i n-
I finito.
O* t El br. Cas te l l anas no e s art -
C fice ni lo fu nunca; pe ro e s
. arti s ta yd e co raz n, ys us
rQ ' e s cul turas re fl e j an el ge ni o
1-1
|que l as ani ma, bro tand o vivor
s i s e no s pe rmi te d e ci rl o as ,
S - |al go l pe i ns pi rad o d e s u buri l .
D. Mi gue LCas i e l I anas re e i -
bi s u e d ucaci n art s ti ca e n
la capi tal d e l O rbe catl i co , y
* all, en me d i o d e e s a mul ti tud
d e o bras mae s tras que t'i d o s
j; lo s arti s tas d e l mu .d o y d e
r to d o s lo s ti e mpo s acumul aro n
' e n l o s te mpl o s y e n lo s pal a-
cio s d e la Ci ul ad E te r na,
e d uc s u gus to y me to d i z s u pas i n po r el arte , tratand o d e s o rpre nd e r e n las e s cul turas d e l o s
grand e s arti s tas el s e cre to d e l xi to . Que lo co ns i gui Cas te l l anas harto lo d e mue s tran l o s qui -
ni e nto s bo ce to s que l l e va mo d e l ad o s y d e l o s cual e s s e re pro d uj o la mayo r parte , uno s en-
mrmo l , o tro s e n mad e ra y al guno s en bro nce .
La Virgen de las Mercedes (en bro nce ) y el bus to d e Mo nturio l, ambas e s cul turas pre mi ad as
e n d i fe re nte s co ncurs o s , co ns o l i d aro n la re putaci n d e e s te arti s ta, ad qui ri d a co n o tra po rcin
d e o bras que fue ra pro l i j o e nume rar, re putaci n s anci o nad a, ad e ms , po r l o s pre mi o s que o btuvo
e n la Expo s icin Uni ve rs al d e B arce l o na (1888), y l ti mame nte e n l a Expo s i ci n I nte rnaci o nal d e
J e rus al n, d o nd e l e fue ro n ad j ud i cad o s e l Gran Pre mi o d e H o no r y una Med alla d e Oro .
L o s ce me nte ri o s d e Manre s a y Fi gue ras , e nci e rran tambi n al gunas mue s tras d e l tal e nto
d e e s te e s cul to r, y e n mucho s te mpl o s d e l a Amri ca l ati na s e ve ne ran pre ci o s o s Crucifijo s ,
Sagrad o s Co raz o ne s y o tras i mge ne s que po pul ari z aro n el no mbre d e D. Migue l Cas te l l anas .
H e mo s s o l i ci tad o y o btuvi mo s d e d i cho s e o r e l pe rmi s o ne ce s ari o para re pro d uci r e n e s tas
pgi nas una d e s us ms be l l as pro d ucci o ne s , y aun cuand o e l grabad o no pe rmi ta ve r pe que o s
d e talle s pri mo ro s o s que s e ad mi ran e n e l o ri gi nal , d ar s in e mbargo nue s tro s l e cto re s apro -
xi mad a i d e a d e s u mri to .
O tra co nd i ci n no tabi l s 'ma d e e s tas e s tatuas re l i gi o s as , e s el s i s te ma d e o rname ntaci n
po l i cro mad a que tanto l as aval o ri z a y que nad i e pud o has ta aho ra i gual ar e n e l d e l i cad o d i buj o
<ie l o s e ncaj e s y e n l a bri l l ante z d e l o s d o rad o s .
Al me nci o nar, pue s , e l tal l e r d e e s cul tura d e D. Miguel Cas te l l anas , cumpl i mo s nue s tro pro -
grama y al mi s mo ti e mpo tri butamo s un apl aus o s i nce ro al i ns p ral o e s cul to r e s pao l , cuyo
tul e nto y co ns tante e s tud i o han d e pro po rci o narl e an nue vo s y mayo re s tri unfo s .
Hassan
w m v
F B RI CA DE PI A NO S
DE
CO HO MINAS Y RIEUA
n i A MOde t odas cl ases reconoci dos
l I I i L J U
c o m o
s u p e r i o r e s .
Cambios y reparaciones de toda clase de piauos y armoniums. Catlogo grat i s .
Princesa, 45. BARCELO NA
Repres entante de l afbrica de papel
L A V ASCO -BEL GA
de Re nte r a (Guipz co a)
Papeles de to das clases para
i mpre s i o ne s yespecialmente
para embalajes.
Paseo de G racia, 131, bajos
Repres entante d e lafbrica de papel
de Vi l l aba (Pamplo na)
Papeles de to das clases para
embalajes, registro s y escribir.
Paseo de G racia, 131, bajos
DE ARTES DECO RATIV AS
wXXXW
HIJO de JACINTO GALSINA
Cas a f und ad a e n el ao 1872
y pre mi ad a e n cuantas Expo s i ci o ne s ha to mad o par t e
Po r cable: CALSI NA.Po r co rreo : APARTADO 189
Secci n de Es cul t ura s obre mrmol , y
s obre pi edras de t odas cl ases.
Pant e one s para I g l e s i a s y Cementeri os.
Se mand an pres upues to s , pro yecto s, d ibujo s y fo -
to grafas .
I m g e n e s de ma d e r a para el Culto Catlico .
Construccin de Es t at uas de m r mo l y pi e -
dra, para fro ntis de I gl e s i as , G as as particu-
lares y Cement eri os .
Po r cabl e : Ca l s i n a . Po r co rre o . Ap a r t a d o 189.
M I NS T I T UT O CRI S T I ANO
I I I B B @ B A 1? I F M
HIJO de JACINTO CALSINA
Im ge n e s de m a de r a p a r a el Cu lto Ca t lic o
Casafundadaen el ao 1872,
y premi ada en cuant as Exposi ci ones ha tomado part e.
Se cci n d e Es tatuari a d e tal l a s o br e mad e r as .
Se cci n E co nmi ca. Se cci n Pr i me r a. Se cci n Extra.
Crucifijo s d e to d o s tamao s , cl as e s y pre ci o s . I mge ne s d e l Nio J e s s .
I mge ne s d e la Vi rge n, e n to d as s us ad vo caci o ne s . I mge ne s d e to d o s lo s Santo s .
Las hay s e co ns truye n e n to d as d i me ns i o ne s , y pre ci o s d e l o s ms e c o n mi c o s y ba -
r at os , l as cl as e s ms art s ti cas . Mo d elo s e s pe ci al e s d e la cas a.
Las imgenes de esta casa se distinguen por su propiedad, belleza, y finura y har-
mona en su escultura y decoracin, debiendo notarse que aun las ms econmicas
de ms bajo precio son siempre dignas del culto y veneracin.
Se cci n d e Ebani s te r a, Carpi nte r a
y E s cul t ur a d e mo bi l i ari o par a I gl e s i as .
Director: Sr. Arquitecto D. Modesto Tauler.
Co ns trucci n d e Al tare s , Te mpl e te s , O rato ri o s , Re cl i nato ri o s ,
And as , Co nfe s o nari o s , Pul pi to s , e tc., e tc.
Co ns trui d o s e s pe ci al me nte para e xpo rtaci n, y co n facilid ad d e
armarl o s y d e s armarl o s .
{I ns talacin co mpl e ta y d e co raci n d e Capillas y O rato ri o s .
Ve ntas al po r mayo r y me no r.
Expe d i ci n pro vi nci as y Extranj e ro .
Se mand an grati s , cual qui e r no ta d e pre ci o s , pre s upue s to s ,
fo to graf as y d i buj o s .
Condiciones especiales Comerciantes
y Compradores al por mayor
T ALLERES, EXPO SICIN Y VENT A:
r i T a L e s . P a s e o d e G r a c i a , 1 2 0 , - B a r c e l o n a ( E s p a a )
F B RI CA DE CO RDEL ER A DE C AMO, ALGODN Y L I NO ^
BUENAVENT URA MIR
H ilo s to rcid o s dos y ms cabo s d e to d as clases y grueso s.
Especialid ad en el de lino para co ser libro s, y en co lo res para los guarnicio nero s.
nico Re pre s e ntante en to d a la Repblica Mexicana:
K / a . m . i D L c i S . 3 5 T . A r a l u c e
Cal l e j n d e Sta. I ns , 5 MX I CO D. F.
EL ART E CRIST IANO Vayreda y C.
O LO T (G erona)
Grand e s talleres d e e s tatuari a religio s a en Cartn-Mad era. Materia favo re ci d a po r un
d ecreto d e.la Sagrad a Co ngregacin d e I nd ulgencias d e l i o rna.- Privilegio exclus ivo po r veinte
ao s .
Med alla d e'Oro en la Expo s icin Univers al d e B arcelo na d e 1888. Diplo ma d e Mrilo Ex-
trao rd i nari o en la Expo s icin d e Lo nd re s d e 1889. Med alla Arts tica y Diplo ma en la Expo s i-
cin d e Chicago d e 1894. Segund a Med alla en la Expo s icin d e B ellas Arte s d e B arce lo na d e
1896. Med alla d e Oro en la Expo s icin Regio nal d e Lugo d e 1896.
Se mandan por correo Cat l ogos , F ot ogr af as y t oda c l a s e de dat os.
J. F URNELLS t i
ZINCOGRAFIAS, FOTOGRABADOS, AUTOTIPIAS, ETC. , P ARA L A IL USTRACIN
^ ^ _- _ DE P ERIDICO S. ' O BRAS
C l i c h s " " "
Ti pogr f i c os
Es ta re no mbrad a f;
mi e nto pro gres ivo no h
ri e nd o me rcad o s , graci
pe rs o nal .H o y re ne to "
d e s uperficie; ge ne rad o
v re fri ge rad o re s ; grand
cin d i ari a d e 22,500 lif
cultivo d el lpulo , y e s
Ti e ne vago ne s es pecial
Zarago z a, B arcelo na y
La pro d uccin s e
rad as . La Imperial, gig)
cre ad o po r la cas a; la
e s to macal y d e gran acepCTflou para e nfe rmo s
y ha alcanz ad o nume ro s as re co mpe ns as en cuantas Expo s icio nes ha figurado: B urd e o s , 1882:
Ams te rd am, 1883; Ambe re s , 1885; Zarago z a, 1886; Pars , 1887 y 1889: Gran Med alla d e la Acad e-
mia agr co l a, manufacture ra y co mercial d e Franci a; B arcelo na, 1888; Lo nd res , 1889; Med alla
Co lumbina, Chicago , 1893, etc. I ns cripcin en el Libro d e Oro d e Laure ad o s e n Expo s icio nes .
Es tas re co mpe ns as , s in e mbargo , co n s e r tan ho nro s as , prue ban meno s la bo nd ad d e l as cerve-
z as d e LA CRUZ B LANCA que la ge ne ral aceptacin que ho y alcanz an d e uno o tro e xtre mo d e Es -
paa y e n grand e s capi tal e s d el Extranj e ro y Ultramar, d o nd e s e ha abierto ancho campo y s lid a
fama, cuyo xito ha co ntribuid o en no pe que a parte el actual Di re cto r-ge re nte y co pro pie tario
D. Enrique Meng, auto r d e vari as o bras re l ati vas e s ta ind us tria, l aque had o mi nad o po r co mpleto .
APL I C AC I ON DE T ODOS L OS
P R O C E D I M I E N T O S F O T O G R A F I C O S
LA I M P R E S I N T I P O G R F I C A
L A CRUZ B LANCA e s pro ve e d o ra d e la Re al Cas a
l e Alcntara; o tro al tar d e 1b me tro s d e al tura, co ns truid o en ce d ro para
i s imge ne s d e gran tamao ; vario s al tare s en Vallad o lid , to d o s co n s us
j e ne s , o tro s en B ilbao , Santand e r, etc., etc.; en fin,pue s e s ta e nnume ra-
3, pue d e d e ci rs e que no hay pro vincia en Es paa en que no s e an s us o bras
ins tancias d e s us ad mi rad o re s , ha co ncurrid o el Sr. Cas la d i fe re nte s
l as d e s us o bras y en to d as ellas s e ha re co mpe ns ad o co n jus ticia s u ve r-
l e Suez alcanz d iplo ma co n med alla d e o ro .
res s e co ns truye n tambi n to d a cl as e d e al tare s y re tabl o s d e to d o s e s ti -
las in d ver alguno s d e ello s en co ns truccin, muy precio s o s , co mo
ba co leccin d e d ibujo s d e lo s que lleva ya co ns truid o s .
lne as sin re co me nd ar lo s amante s d el arte cris tiano tan re no mbrad o
tas e gurid ad d e que una vez s e s irvan d e l, que d arn co nve rti d o s e n pro -
3; tal es la bo nd ad d e las que s al e n d e s u buril, as co mo d e la fo rmalid ad
to s que s e le co nfan y la mo d eracin en lo s precio s , d ad o su valo r arts tico .
[tal l es, p das e el Cat l ogo i l ust rado que l a c as a remi t e
}s y f ranco de port e, qui en l o sol i ci t e.
PO R CO RREO
M. CASOLA, Balmes, 37 duplicado
B l C I L O K T
G RAN T ALLER D E ESCULT URA RELIG IO SA
D E f -
Gr a n Ex p o s i c i n J j f g ^ CAS O LA TAL L ERES:
D E I MAG ENES "
w
_ _ '" B almes, 37
6, Paja, 6 CASA FUNDADA EN 1880 du p l i c a do
H e aqu e l no mbre
d e un arti s ta d e m-
ri to po co me no s que
d e s co no ci d o e ntre no s -
o tro s , pe ro d e bi e nci -
me nt ad a re putaci n
en to d a Es paa y e n
la ge ne ral i d ad d e l as
Re pbl i cas Sud -Ame -
ri canas , A nti l l as ,
Fi l i pi nas yAs ia, Me -
no r, P O R S U S ' E S -
C U L T L R A S A K -
T I S I I U A S .
Es to no s ha mo vi d o
que re rl o d ar co no -
ce r nue s tro s co mpa-
tri o tas Me xi cano s , po r
e s tar s e guro s que s in
d i s puta pue d e co mpe -
tir co n l o s que ms
re no mbre hayan po -
d id o al canz ar e nt r e
no s o tro s , e n la d ifcil
e s pe ci al i d ad d e lare -
pre s e ntaci n d e lae s -
cul tura re l i gi o s a.
J o ve n to d av a, go z a
d e un no mbr e que
para s qui s i e ran al -
guno s que cre e n ha-
be r l l e gad o la me ta
d< la pe r f e cci n e n
e s ta cl as e d e traba-
j o s . En B arce l o na s u
patri a y e n la Acad e -
mi a d e B e l l as Arte s ,
s igui s us e s tud i o s
haci e nd o l a prcti ca
d e lo s mi s mo s baj o la
d i re cci n d e lo s ms
hbi l e s arti s tas d e la
capi tal .
Entus i as ta.ya e nl o s
al bo re s d e s u e d uca-
cin art s ti ca d e lae s -
cul tura re l i gi o s a, apa-
s i o ns e pro nto po r l as
o bras d e lo s ge ni al e s
arti s tas me d i o -e val e s
d e l o s cual e s has a-
bid o apro pi ars e el mi s ti ci s mo d e s us o bras y d e l as que te e he cho un co nci e nz ud o e s tud i o
he rmanand o co nlo s mi s mo s l o s ad e l anto s que le hano fre ci d o el tLis is d e laarque o l o g a enla
parte d e i nd ume ntari a para lave rd ad e ra caracte ri z aci n d e s us o bras . Debid o e s tas ci rcuns -
tanci as s e o bs e rvan e nl as e s cul turas d e l Sr. Cas l a, pe rfe cta re pre s e ntaci n d e l as i mge ne s
que s e pro po ne , ri que z a d e d e tal l e s enl as mi s mas yo rname ntaci n e xqui s i ta, e nl as cual e s no
s e s abe quad mi rar ms , s i lapul cri tud d e l trabaj o que hace s e co nfund a co ne l natural e l
e xtrao rd i nari o s e nti mi e nto d e ve ne raci n que s e re s pi ra co nte mpl nd o l as , po r ve rs e e s te re o ti -
pad as ene l l as l as vi rtud e s que ate s o raban l o s s anto s que re pre s e nta.
Nad a d e mue s tra ms lo que d e j amo s d i cho , que la s e nci l l a e nume raci n d e al gunas d e s us
EL ART E CRIST IANO - Vayi
O LO T (G erona)
Grand e s tal l e re s d e e s tatuari a re l i gi o s a en Cartn-Mad e ra. M
d e cre to d e .l a Sagrad a Co ngre gaci n d e I nd ul ge nci as d e B o ma. Pri vi !
ao s .
Me d al l a d e 'O ro e nlaExpo s i ci n Uni ve rs al d e B arce l o na d e 1888.
trao rd i nari o e nl aExpo s i ci n d e Lo nd re s d e 1889. Me d al l a Art s ti ca j
cin d e Chi cago d e 1894. Se gund a Me d al l a enla Expo s i ci n d e B ella;
1896. Me d al l a d e Oro e nl aExpo s icin Re gi o nal d e Lugo d e 1896.
Se ma n d a n por c or r e o Ca t l o g o s , F o t o g r a f a s y t o d a <
1
F B RI CA DE CO RDEL ERI A DE C AMO, ALGO DI
BUENAVENT URA MIE
o bras y s i ti o s e nd o nd e s e ve ne ran, pue s e l l a s o l a d i ce lave rd ad e ra i mpo rtanci a d e lo s trabaj o s
d e l Sr. Cas l a.
Una be l l s i ma i mage n d e la Pursima Concepcin e n l a parro qui a d e S. Miguel d e l Pue rto
(B arce l o na); unapre ci o s a Piedad ( d e m); un magn fi co Crucifijo tamao natural , e ncargo e s pe -
ci al d e l l i mo . Sr. Obis po d e lami s ma; unaSta. Eulalia, (Sarri ); un bajo-relieve d e ms d e tre s
me tro s d e al tura re pre s e ntand o la Virgen del Carmen s acand o l as al mas d e l purgato ri o , Po nce
(Cuba); muchas y no tabl e s o bras e nVe ne z ue l a, d e d o nd e e s e l arti s ta favo ri to ; unS. Francisco de
I sis yS. Francisco Solano que s e ve ne ran e n la i gl e s i a d e l Evange l i o en Emaus (Pal e s ti na ;
un pre ci o s o grupo d e laSagroAa Familia, para l o s RR. PP. Do minico s d e Fi l i pi nas ; unas magn -
ficas e s tatuas e n pi e d ra, d e gran tamao , re pre s e ntand o unSagrado Corazn de Jess yS. Igna-
cio de Loyola (Mad rid ); unal tar d gran tamao co nlaVi rge n d e Murillo d e tamao natural que
s e ve ne ra e nVal e nci a d e Al cntara; o tro al tar d e 16me tro s d e al tura, co ns trui d o e nce d ro para
J an, co ntre s pre ci o s as i mge ne s d e gran tamao ; vari o s al tare s e nVallad o lid , to d o s co n s us
co rre s po nd i e nte s i mge ne s , o tro s e nB ilbao , Santand e r, e tc., e tc.; en fin,pue s e s ta e nnume ra-
cin s e r a i nte rmi nabl e , pue d e d e ci rs e que no haypro vi nci a e nEs paa e nque no s e an s us o bras
co no ci d as .
Ce d i e nd o re i te rad as i ns tanci as d e s us ad mi rad o re s , haco ncurri d o el Sr. Cas l a d i fe re nte s
e xpo s i ci o ne s co n al gunas d e s us o bras y ento d as e l l as s e hare co mpe ns ad o co n j us ti ci a s u ve r-
d ad e ro mri to y e nlad e Sue z al canz d i pl o ma co nme d al l a d e o ro .
En s us grand e s tal l e re s s e co ns truye n tambi n to d a cl as e d e al tare s y re tabl o s d e to d o s e s ti -
l o s ; he mo s te ni d o o cas i n d ve r al guno s d e e l l o s e n co ns trucci n, muy pre ci o s o s , co mo
as i mi s mo unamagn fi ca co le ccin d e d i buj o s d e l o s que l l e va ya co ns trui d o s .
No co ncl ui re mo s e s tas l ne as s inre co me nd ar lo s amante s d e l arte cri s ti ano tan re no mbrad o
e s cul to r, e nlaco mpl e ta s e guri d ad d e que una ve z s e s i rvan d e l , que d arn co nve rti d o s e n pro -
pagad o re s d e s us o bras ; tal e s labo nd ad d e l as que s al e n d e s uburi l , as co mo d e l a fo rmal i d ad
d e l trato e nl o s e ncargo s que s e l e co nf an y lamo d e raci n enlo s pre ci o s , d ad o s uval o r art s ti co .
Para ms d e tal l e s , p d as e e l Catl o go i l us trad o que l acas a re mi te
po r co rreo , grati s yfranco d e po rte , qui e n lo s o licite.
.DI RECCI ON PO R CO RREO .
A jtST ^
M. CASOLA, Balmes, 37 duplicado
l C I L O N
m
i P J M O S
F O RT UJ 4 Y 3 B A R C E L O J , .
PI ANO S DE CO LAY VERT I CALES
A CUERDAS CRUZADAS Y CUADRO DE HIE RRO
EST I LO ^ O R T E >\MERF CANO
SE REMI TEfJ (AT LOGOS
o
UNI CO REPRESENTANTE PARA LA REPB LI CA MEX I CANA:
C a l l e j n d e S a n t a I n s , 5
Apartado 59 bis MEXICO D . F .
T T T T T T ' T f T T T i T T T T T T T T T T
PE DRO DOME C Q
Es ta cas a e s l a ms anti gua d e l as ho y e xi s te nte s e n J e re z d e d i cad as l a pro d ucci n, al -
mace nad o y e xpo rtaci n d e vi no s . Su fund aci n d ata d e 1730, y d e s d e e s a fe cha has ta e l pre -
s e nte s u d i re cci n ha e s tad o e nco me nd ad a lo que pue d e l l amars e una d i nas t a d e i nte l i ge nte s
y ho nrad o s co me rci ante s , que han acre ce ntad o e l pre s ti gi o d e s us pro d ucto s .
A ello co ncurre no s lo el trabaj o i nte l e ctual , s ino l o s me d i o s mate ri al e s co n que cue nta l a
cas a Do me cq. Go mo pro d ucto ra d e vino s cue nta co n uno s vi e d o s d e ms d e 700 aranz ad as , la ma-
yo r parte d e e l l as e n e l pago Macharnud o , el ms afamad o para la pro d ucci n d e vi no s e s co gi d o s .
Es e e xte ns o vi e d o s e cul ti va e s me rad ame nte co n la mi ra co ns tante d e o bte ne r lo s mo s to s
d e s upe ri o r cal i d ad to d a la co marca.
En la co ns e rvaci n d e ello s no e s me no s ce l o s a la cas a Do me cq, que hace al ard e d e po s e e r
l o s vi no s ms vi e j rs que s e co no ce n e n J e re z y s upe ri o ri d ad i nco nte s tabl e . El s i s te ma d e aad as
y s o l e ras , cui d ad o s ame nte vi gi l ad as , y co n me j o ra co ns tante d e ge ne raci n e n ge ne raci n hace
que e s ta cas a pue d a o fre ce r vi no s ge nui no s , ci i ad o s e n s us vias y co ns e rvad o s en s us bo d e gas
co n l as as o mbro s as e d ad e s d e 50, d e 60, d e 80 y 100 ao s y ms . Al guno s d e e s to s vi no s ti e ne n
f ama uni ve rs al , e\ Napolen, Washington, Georges IV, Pitt, Nelson, Wellington, e tc., e tc., s o n
co no ci d o s d e l mu Dd o e nte ro . El Botaina, el Oloroso J. C. W. C., el P. P. y W. Macharnudo, Ce-
rrn, e tc., e tc., s o n s o l i ci tad o s po r el Co me rci o que apre ci a l a s i ngul ar co ns tanci a y pe rfe cci n
e n lo s vi no s d e e s ta cas a.
Cuand o l o s pre ci o s d e lo s ri co s vino s d e J e re z d e s ce nd i e ro n d e una mane ra i nj us ti fi cad a,
l e j o s d e co ntri bui r s u d e s pre s ti gi o la cas a Do me cq, d i s mi nuy s u e xtracci n po rque no qui s o
s e gui r la l ucha po r la ba r a t a r a , s ino que pre fi ri co ns e rvar s u crd i to po r la c a l i da d.
La cas a Do me cq figura la pri me ra co mo d e s ti l ad o ra, s i e nd o s u acre d i tad o aguard i e nte d e
vino , e s ti l o d e Co gnac, e l ms s e l e cto y e l ms anti guo que s e pro d uj o e n Es paa. El favo r d e l
pbl i co ba re co mpe ns ad o co n us ura lo s s acri fi ci o s d e capi tal , d e trabaj o y d e i nte l i ge nci a.
De s us grand i o s as bo d e gas d a i d e a el grabad o que ante ce d e .
La cas a Do me cq, po r Re al O rd e n d e 18 d e O ctubre d e 1824, ti e ne el d e re cho d e us ar e n
sus marcas l as armas re al e s . Es una d is tincin co nce d i d a hace 72 ao s , lo que prue ba que s u
crd i to y la e s ti maci n d e s us vi no s , l e j o s d e s e r i mpro vi s ad o s , e s tn ci me ntad o s d e s d e hace
mucho s ao s .
F brica de Sederas
D B
P U1G WI E C H E R S
S. en O.
Traf al gar, 2, y J unque ras , 18
PL AZA URQUI NA O N A
BARCELO NA
FABRICA EN REUS
mo ntad a co n to d o s l o s ad e l anto s mo d e rno s
E N
to da clase de tejid o s de seda
y s us mez clas
TANTO EN NEGB O COMO EN COLOBES
VARI OS PRI VI LEGI OS Y PREMI OS
en diversas Exposiciones
F brica de Vidrieras de colores
ART ST I CAS
cS
<Pl
c3
ft
r a
M
PS
O
rt
J-.
<D
S
rt
t-.
A.
?
f t
p
f t
<3>

O
DE
i i j o d e i ud al d o l .l mi ggl !
S. n C .
ESPECI AL I DAD
en Vid rieras e s mal tad as al fuego .
para i gl e s i as , capi l l as , s al o ne s y gal e r as .
No ved ad enel grabad o s o bre cri s tal .
Vid rio s mus e l i nas .
Se curvan vid rio s y cri s tal e s .
Pre mi ad a co n 5me d al l as d e o ro , 4d e pl ata y4d e co bre .
7 d i pl o mas ho no r fi co s y d e d i s ti nci n
D E S P A C H O : T A L L E R :
Tapi ne r a, n. 44 Co rtes , nm. 102
B s g i & e i
R E P R E S E N T A C I O N I E C A S A S E X T R A N JE R A S
ESPECI ALMENTE EN
I ro guera, f ro d ucto s qumico s y l e e ro s co lo niales
PRO DUCTO S POR I NDUSTRI A Y TI NTORER A
FRANCI SCO NUB I OLA
P u e r t a f e r r i s a , n m . 1 7
B ^ R O E L O I X ^ ( E s p a a )
'allorca, 375y 377BARCELONA
Direccin telegrfica: THOMASO Telfono 3583
para la impres in d e etiquetas en fo to tipia para caj as
d e cerillas , marcas , envo lto rio s , etiquetas -anillo s en
relieve y tarj e te r a-re cl amo para fbricas de tabaco .
de to d a clas e de d ibujo s , cuad ro s , acuare las , es cultu-
ras , cartas geo grficas , plano s , ms ica, es tampera,
vis tas d el natural , mo nume nto s , bro nces y tapices
para lailus tracin de o bras , revis tas , catlo go s , pe-
rid ico s , etc., etc.
UNICA CASA EN ESPAA en su clase que ha obte-
nido las ms altas recompensas en todas las Ex
posiciones universales que ha concurrido.
BELLO T Y G ARCIA
Palma de Mallorca (ESPAA)
ESPECI AL I DAD EN
DRIL ES YHO L AN DAS
PARA LA EXPO RT ACIN
mde iorcios y lene
EN RUB
PICH Y AG UILERA
B r uc h, I , pr al . (e ntre Trafalgar y Ro nd a)
E S P E C I A L I D A D E N T E JI D O S D E S E D A Y S E D A Y A L G O D O N
para forros, en negro |y colores
mo-wmm&mmm ^J K M ^ S I O I A
Damass, Glass, Failles, Surats, Granadinas, Rosetes, Polonesas
y Velos granadina, lisos y bordados
EXPED I CI O NES A. T O D O S PUNT O S
A. RIG ALT Y C^
Especialidad en Vid rieras de co lo res yCristales grabado s
M a l l o r c a , 2 6 1 Telfono 637 B A R C E L O N A
PRO V EEDO RES DE L A R E A L CASA
Med alla d e pri me ra clase en cuantas Expo s icio nes se ha pres entad o
58
G randes T alleres de Escultura Religiosa
Gas a e s pe ci al e n la co ns trucci n d e i mge ne s tal l ad as e n mad e ra, ve s ti d as y s i n
ve s ti d o , y e n mrmo l y pi e d ra. Al tare s , o rato ri o s , pante o ne s y to d o lo co nce rni e nte al
cul to catl i co .
L a cas a d ar cuanto s d e tal l e s d e s e e n l as pe rs o nas que l a ho nre n co n s u co nf i anz a.
Ref er enci as en todo el mundo. PRECI OS MODERADOS
G R A N D H O T E L
D E FR A N C E
Plaza Minas, CADIZ
<
Luz elctrica en todas l as habitaciones
T elfono, Bao, Intrprete
Servicio de Restaurant para todos l os pasajeros
O mnibus la llegada
de t o d o s l os t r e n e s j v a p o r e s
Jos Paredes * Ed. Romn
Propietario D irector G erente
F BRICA D E PAPEL D E T INA
P A R E R A YC,
A
4 5 , S a i l e n , 4 5
BARCELO NA ( Espaa)
CL A SE S
Bl anco, Berro,
Chorrito,
O rozuz (pectoral ),
Paja de T ri go,
Brea,
Caas, Maz.
DEPSITOS BU LOS PUNTOS
CONSUMI OS ES PAA V AMtfel&AS
MA RCA S
l a s 1r e s
rGunstanGias,
l a iom petidora,
l a Sabana,
11 B a l a n , e t c , e i e .
G ran Especialidad en Bobinas
gusto del consumidor
o *
MAsff TI NTO aO EPCNASi
X J L i . J L X X X X X X X X X X i
Casa establecida en 1870
PUERTO de SANTA MARIA
(ESPAA)
La gran expo rtacin de los vinos de mi marca se debe en un todo s us
exquisitas calidades, esmerada preparacin y precio s equitativo s. Siendo la
Repblica de Mxico uno de los principales mercado s d e esta casa, puedo o fre-
cer condiciones ventajo sas mis favo recedo res.
o
#
o
$
&
&
o
&
&
O
o
o
o

FA B R I C A D E T UR R O N E S Y D UL C E S
DE
Mi l m
C A SA F U N D A D A E N 1854
Exportacin todos puntos de Ultramar
ESPECIALMENT E EN MEXICO
M e d a l l a j ! | S
j r i j r O T V ^ ( E s p a a )
nico Repres entante en to d a la Repblica Mexicana
R A M N D E S. N. A R A L U G E
Callejn d e Santa I ns , nm. 5. MX I CO
iim-oao
" A rcas para caud al e s , B s cul as d e
to d as cl as e s y f ue rz as , B al anz as , Ro -
S^ manas , Pre ns as d e hi e rro f o rj ad o para
f f co pi ar cartas , Ce rrad uras d e s e guri -
| d ad , Se cre to s y d ems o bjeto s pertenecien-
te* tes este ramo .
Camas, Cunas, So mmierJ Perchas , Mo squitero s,
Sillas, So fs, B ancos, Mesas, Lavabo s y to da clase
de artculo s pro pio s para cas as -to rres y jard ines
DE -
CUATRO DIPLOMASOt HONOR
CASA FUNDADA EN 1871
T ALLERES: T ravesera, 27 (G racia)
Plaza Catalua-Fontanella, 4
BARCELONA -
SE HACE TO DA CL ASE DE RECO MP O STURAS
Rancios, Moscatel y Malvasia (Sitjes)
P RO P IO P ARA EN FERMO S
Cape l l ane s , n. 7
BARCEL O N A (E S P A A )
Especialidad en vinos para la celebracin
del santo sacrificio de la Misa
PI ANOS
o O RT IZ & CUSSO
m a r c a
P r i m e r a y n i c a f b r i c a e s p a o l a
m o n t a da p a r a l a p r o du c c i n a n u a l de
w I. 20 0 P IAN O S
CIN CO MO DEL O S V ERTICAL ES YDO S DE CO L A
CUERDAS CRUZADAS
EX P O RTACIO N UL TRAMAR
TALLERES, SALONES DE VENTA Y OFICINAS
C a l l e Ra m a l l e r a s , 19. - B ARC E L ONA
C AFE RE ST A U RA NT
C ARTA, e s m e r a d o s e r v i c i o
AB ONOS p r e c i o s r e du c i do s
GRAN SAL N P ARA BO DAS YBAUTIZO S
SE SI RVE .A. DO MI CI LI O
Vergara, 1 y Balmes, 2 BARCELONA
J . SEN DRA YCO MP ;
V I CH (Ba r c e l o n a Es p a a )
NICO REPRESENT ANT E EN T O D A LA REPBLICA MEXI3ANA
RAMO N D E S. N. ARALUCE. Cal l ej n Je Sant a Ins, m . 5 . - M X I C 0
Especialidad en lomos enteros
E X P O RT A CI N U L T R A M A R
C A S A F O N D A D A E N 1850
A
N TIGUA FBRICA DE TEJ IDO S
Y T A L L E R D E B O R D A D O S : PARA
muraros M I G L E S I A
F BRI CA
Vidrieras Artsticas
para igles ias , s alo nes y galeras
Cristales grabados,
Muselinas, etc., ele.
Ju a n
Mo l as , 27
B A R C B L O USTA.
F A B R I C A E I S T B A D A L O N A
DESPACH O : Cal i , n. 6. B ARC E L ONA
O rnamentos confeccionados en -todas clases
Casullas bordadas en oro y sedas
Albas, So brepellices, Ro quetes, Amitos, Lavabos, Purificad o res y Sabanillas para
altar.Cngulo s, Fiado res, B o rlas y Fleco s en to das clases. Encajes en hilo y bo r-
dados en o ro .Cintas para Amito s.Tercio pelo s, Raso s, Damascos, I mperiales,
Tercianelas, Noblez as, B ro cateles, Espo lines, Moar, Gro s, Glac, Lamas y telas
plata, Tises en o ro y plata parabo rdar, Merino s, Casimires, Anasco tes, Estameas
para trajes talares, Clices, Custo dias, Candelabro s y dems artculo s d e metal en
to das sus calidades, I mgenes de talla en to das clases.
^ BARCELO NA r^
El Abogado y Procurador con anza
Don Vctor Bellera,
DESPACHO: Sta. Ana, n. 11
BARCELONA (Espaa)
Se encarga de toda clase de asuntos tanto mer-
cantiles como judiciales, testamentarias, litigios, etc.
Cuenta con personal numeroso para despachar
con la mayor rapidez los asuntos que se le confian.
El a b o r a c i n de C p s u l a s y P e r l a s m e di c i n a l e s de t o da s c l a s e s
V E NTA A G RANE L YE N FRASC OS
La fbri ca ms i mport ant e de Es paa
d e
RAMN SOL YROI G E , f a r m a c u t i c o
C o r t e s , 3 3 6 ( f r e n t e . l a U n i v e r s i d a d ) - B A R C E L O N A

Nue s tras CPSULAS- PERLAS tie ne n unafo rma e s pe cial, e l e gante , caracte r s -
tica, que no pue d e co nfund i rs e co nl as d e ms ; s o nre d o nd as , pe que as , co nvejiguilla
d e lgad s ima, trans pare nte , muy eupptica; es tn bien s o l d ad as , no s e d e rrama el lquid o
co ntenid o , no s e apl as tan ni e nmo he ce n co mo s uced e co n o tro s pro d ucto s s imilares d efec-
tuo s o s ; es tn e l abo rad as co nme d i came nto s puro s , d e o rigen, y l as ced emo s pre cio s
mucho ms eco nmico s que o tras cas as , s iend o las nicas que re ne n to d as las co nd icio -
ne s ape te ci bl e s para lo s e nfe rmo s . Po re s to lo s s e o re s md ico s yfarmacuti co s d eben
ped ir s ie mpre CPS ULAS - PEBLAS SO L co n pre fe re nci a o tras marcas .
P DA NSE MU E ST R A S Y PRO SPE CT O S
DEP SITO GEN ERAL :
FarmaciaSol, Cortes, 226 (frente laUniversidad).-BARCELONA
AN SDEL MO N O
EN TODAS
L A S
EX PO SI CI O NES
Vicente Bosch
B ADALONA (Es pafl^
Aguardientes anisados, Caramanchel y Mallorca
L I C ORE S E X T RA FI NOS Y SU PE RFI N OS
d e B O S C H YF U S T E R
.BAD ALO NA (Espaa)
a r c a s SPORT , DU C DE L A C ROI X D' OR *
o o y E S P U M A DE O R O
K
i i ^ ^ m ^ J i H B ^ B f i s ^ S M^ s a p
DE L O S
Herederos de Vicente Juan (Ribas)
DE PSI T O S:
Calles H errera, 28 y 46, y San Nico ls, 14, 16 y 18
PAL W I A DE MAL L ORC A ( I SL A S B A L E A RE S)
ESPAA
Casa M a t a principios de este sillo La ms ant i pa Se Mallorca
PREMI ADOS CON MEDALLAS DE ORO Y PLATA
en todas los Exposiciones que han concurrido.
PROVEEDORES DE LA REAL GASA
Estaacreditadacasafabricatodaclase de tejidos de lanay algodn,
como son Driles finos de puro hilo para trajes de caballero, H olandas
superiores, mezclas retorcidas de hilo, lana y algodn, listas de reto rt
para camisas, guingas cuadritos, rayadas y mezclas, inglesinas de
hilo, fondos distintos colores, y todaclase de tejidos de hilo y algo-
dn para trajes de seora y caballero.
Tambin elaboraCutes para colchones, desde 70 180 centme-
tro s de ancho, as como manteleras, brinets, damascos para po rtiers,
reps paraforro de carruajes, y toda clase de lonas y cotonas para
velmenes y toldos.
Especialidad en mantas de lana de todos tamaos, con cenefas
lisas de varios colores, con cenefas bordadas, todas bordadas y con
motas; mantas para viaje de diferentes colores y dimensiones y para
el Ejrcito, Marineray H ospitales. Adems puede fabricar cualquier
encargo caprichoso que se deseare.
Estaantigua y acreditada casa, por su gran importancia y anti-
gedad, se encuentra en condiciones superiores todas las dems de
estaisla que se dedican lafabricacin de estos artculos, y puede
competir con las ms impo rtantes casas nacionales y extranjeras.
Su gran importancia le permite servir con pro ntitud cualquier
pedido por impo rtante que sea, tanto en tejidos de hilo y algodn
como en mantas de pura lana.
Expe d i ci o ne s l a Pe n ns ul a y Ul tramar.
flUStgnlS^lllB ii^liiii^gniii .. mini '
1
''-
11
-^^^^ iMir^^rnlT
T^T T^T T^R T^T TJ J R T^T T^T T^T T^J T^T T^T T^T TJ J T "^.T
N I C O I M P O R T A D O R E N M X I C O :
Ramn d e S. N. Aral ue e
Cal l e j n d e Santa I ns , nm. 5
mmmxo o D . F.
POSTRE H I SPANI A
Ri e ra San J uan, 33, pral. B A RCEL O NA
Exquisito pro d ucto , co no cido desde el tiempo de lo s
rabes , po r reunir cualid ad es higinicas y nutritivas
altamente reco mend ables, que lo hacen un po stre exce-
lente y de gran crd ito en cuanto s pases se co nsume.
En su elabo racin entran pro d ucto s puramente vege-
tales , tales co mo lo s mejo res higo s de Es paa, esco gido s
co n el mayo r esmero y mez clado s con almend ras , nue-
ces y pistacho s, aro matiz ad o el to d o co n limn, naran-
j a, ans y vainilla.
Su preparacin esmerad sima, permite la expo rtacin
del P ostre H i spani a to d as las latitud es .
Se prepara en tablitas de fo rma cuad rilo nga, de 400
gramo s de peso .
K
i i ^ ^ m ^ J i H B ^ B f i s ^ S M^ s a p
DE L O S
Herederos de Vicente Juan (Ribas)
DE PSI T O S:
Calles H errera, 28 y 46, y San Nico ls, 14, 16 y 18
PAL W I A DE MAL L ORC A ( I SL A S B A L E A RE S)
ESPAA
Casa M a t a principios de este sillo La ms ant i pa Se Mallorca
PREMI ADOS CON MEDALLAS DE ORO Y PLATA
en todas los Exposiciones que han concurrido.
PROVEEDORES DE LA REAL GASA
Estaacreditadacasafabricatodaclase de tejidos de lanay algodn,
como son Driles finos de puro hilo para trajes de caballero, H olandas
superiores, mezclas retorcidas de hilo, lana y algodn, listas de reto rt
para camisas, guingas cuadritos, rayadas y mezclas, inglesinas de
hilo, fondos distintos colores, y todaclase de tejidos de hilo y algo-
dn para trajes de seora y caballero.
Tambin elaboraCutes para colchones, desde 70 180 centme-
tro s de ancho, as como manteleras, brinets, damascos para po rtiers,
reps paraforro de carruajes, y toda clase de lonas y cotonas para
velmenes y toldos.
Especialidad en mantas de lana de todos tamaos, con cenefas
lisas de varios colores, con cenefas bordadas, todas bordadas y con
motas; mantas para viaje de diferentes colores y dimensiones y para
el Ejrcito, Marineray H ospitales. Adems puede fabricar cualquier
encargo caprichoso que se deseare.
Estaantigua y acreditada casa, por su gran importancia y anti-
gedad, se encuentra en condiciones superiores todas las dems de
estaisla que se dedican lafabricacin de estos artculos, y puede
competir con las ms impo rtantes casas nacionales y extranjeras.
Su gran importancia le permite servir con pro ntitud cualquier
pedido por impo rtante que sea, tanto en tejidos de hilo y algodn
como en mantas de pura lana.
Expe d i ci o ne s l a Pe n ns ul a y Ul tramar.
flUStgnlS^lllB ii^liiii^gniii .. mini '
1
''-
11
-^^^^ iMir^^rnlT
T^T T^T T^R T^T TJ J R T^T T^T T^T T^J T^T T^T T^T TJ J T "^.T
N I C O I M P O R T A D O R E N M X I C O :
Ramn d e S. N. Aral ue e
Cal l e j n d e Santa I ns , nm. 5
mmmxo o D . F.
POSTRE H I SPANI A
Ri e ra San J uan, 33, pral. B A RCEL O NA
Exquisito pro d ucto , co no cido desde el tiempo de lo s
rabes , po r reunir cualid ad es higinicas y nutritivas
altamente reco mend ables, que lo hacen un po stre exce-
lente j de gran crd ito en cuanto s pases se co nsume.
En su elabo racin entran pro d ucto s puramente vege-
tales , tales co mo lo s mejo res higo s de Es paa, esco gido s
co n el mayo r esmero y mez clado s con almend ras , nue-
ces y pistacho s, aro matiz ad o el to d o co n limn, naran-
j a, ans y vainilla.
Su preparacin esmerad sima, permite la expo rtacin
del P ostre H i spani a to d as las latitud es .
Se prepara en tablitas de fo rma cuad rilo nga, de 400
gramo s de peso .
ACEIT ES D E O LIVAS
E D E N T E S D E L A S H A C I E N D A S Y F B R I C A S P R O P I E D A D
EXG MO . SR. D . MANUEL PO RCAR Y T IO
PREMIADOS CON 106 MEDALLAS DE ORO
e n l as Expo s icio ne s Uni ve rs al d e Lo nd re s , Pari s , B rus e l as , Mad ri d , Y i e na, Spo l e s , Ambare s , Fi l ad e l fi a, Chi cago , Sue s ,
L i o n, B arce l o na, e l e ., tr.
G ran me dal l a de oro, ni ca concedi da l os acei t es , en el Concurso de ac e i t e s pur os de ol i va
Exposi ci n uni vers al de Ni za. Pai s product or.
PREMIO EXT RAO RD INARIO D EL MINIST ERIO D E F O MENT O
PRO VEED O R D E LA CASA REAL D E ESPAA
La Real Academia de medicina y ciruga de Barcelona y el Colegio de Farmacu-
ticos de Catalua han emitido extensos dictmenes, recomendando con grandsima efi-
cacia el consumo de dichos aceites para la alimentacin, pues por su gran pureza, exqui-
sita y perfecta elaboracin, asi como por su sabor dulce y agradable y olor delicado y
caracterstico, no slo son superiores todos los aceites que se fabrican en Espaa, sino
los de Italia y Francia.
Company
y
Brug-us
Sucesores de
J OS A. NADAL Y Vi
y
e D. ANTONIO MI RALLES
Vi nos para coupages Vi nos finos bl ancos y t i nt os
Bo de g a s p r o p i a s de l a c a s a e n Sa n Ma r t i n de P r o v e n s a l s
De s p a c h o C e n t r a l : Pr i n c e s a , 58, B ARC E L ONA
T T r T f T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T
kLL AJ b JL

H
F A B RI C A N T E S DE
Hilados y torcidos de Estambre y lana
Tej idos de Estambre, lana y sus mezclas
Pl az a J u n q u e r a s , 2. B ARCEL O NA (Es paa)
tjjsria.A- Eisr ESPAA
F B RI CA DE TODA CLASE DE TELAS I MPERMEAB LES
montada con todos los adelantos modernos, de
JO S QMmmm*i* r vaaomuu
PRIVILEG IO EXCLUSIVO
GR A C I A
Tal l e re s para la co nfeccin d e abrigo s y cubre-po lvo s , i mpe rme abl e s para
s e o ras , cabal l e ro s y nio s ; s o baque ras , d e l antal e s , go rras para-bao , ti rante s
y to d o lo co nce rni e nte al ramo . Es pecialid ad en abrigo s i mpe rme abl e s para
s e o ras , ecles is tico s y mi l i tare s .
P ATEN TEEN L O S IMP ERMEABL ES DEFORRO AISL ADO
Despacho: Plaz a J unqueras, 5? 1. (esquina calle Co nd al ). B A RCEL O NA
c r o ^ - Q , T J I 3 S T G - A - S . A . S
50, Claris, 50. BARCELO NA
Fabricante y Exportador de tapones de corcho. Serrn y virutas de corcho.
Fabricacin de tapones de todas clases y dimensiones.
Corcho virgen, fabricacin de objetos de corcho y figuras de barro parabelenes.
CO MI SI N Y EX PO RT A CI N
en frutas frescas y secas del pas, conservas y aceites de oliva.
Cuenta co rriente co n el B anco d e Es paa Direccin telegrfica: MONSENY, Claris, 50
O RNAMENT O S para EL CULT O CAT LICO
Se pone en conoci mi ent o del res pet abl e cl ero mexi cano, qne
Callejn de Santa Ins, 5 MXICO, D. F.,
&
ti e ne la re pre s e ntaci n para e s ta Repblica d e una d e las ms anti guas cas as d e B ar-
celo na (Es paa) que s e d ed ica la co nfeccin y fabricacin d e to d a clas e d e o rname n-

to s , co mo cas ul l as , capas , te mo s , palio s , hbito s para i mge ne s , pe nd o ne s , guio -


ne s , etc., e tc.; y en una pal abra, to d o lo que pue d a o curri rs e re fe re nte al ramo ; d e s d e
la cl as e ms s encilla la ms rica que pue d a d e s e ars e .
G ran F brica Modelo, Vapor
para laelaboracin del legtimo y reputado
AGUARDIEN TE DE O J N
Marca Hoja de Parra y Carroza T ri-uuifal
PRO PI ETARI O EX CLUSI VO :
Eijo de Pedro Morales
Trinidad Grund, 19
M L AGA (Es paa)
Fabricacin especial de laacreditada Gi ne bra L A FA MA
RO N, CO GNAC Y L I CO RES
Crianzay exportacin de Vinos finos. Especialidad en los de Mlaga.
El gran crdito y
famaque desde 1830,
gozaeste exquisito
higinico ani s ad o ,
superior todos los
conocidos por su pu-
rez a, finuray aroma,
j han hecho que cier-
| tos fabricantes, am-
I parndose del nom-
II bre genrico de O JN
den sus aguardien-
I tes, elaborados su
II manera, este mismo
nombre, sin parecr-
sele en nada.
Ojo para no ser
sorprendidos!
Di ri gi d l os pedidos su f abr i cant e
Sr. H I J O d PEDRO MORALES
Trinid ad Grund , n. 19. MALAG A (Espaa)
Slo laCasa
Hijo de Pedro Morales
de Mlaga (Espaa)
puede legalmente
usar en sus envases
esta etiqueta, por te-
nerladepositada. Fi-
jarse bien ens us
detalles para no ser
s o rpre nd i d o s po r
groseras imitaoiones
y falsificaciones.
De ventaen todos
los buenos almace- i
nes de abarro te s , '
co nfi te r as , cafs , I
crculos, etc.
I NDI CE ALFAB TI CO
DE L AS PERSO NAS MENCI ONADAS ESPECI ALMEMTE EN ESTE TOMO
Aco s ta Caye tano , Mxi co
Achi l l e Dae s s l , Durango
Agui l ar Manue l M., Mxi co
A gui rre Raf ae l , i d
A gul l ana Cl e me nte , B arce l o na
A humad a Co ro ne l Mi gue l , Go be rnad o r d e l
Es tad o d e Chi huahua
Al arcn Co ro ne l Manue l , Go be rnad o r d e
Mo re l o s
Al be rt yC." Suce s o re s J ul i o , Mxi co . . .
Al Nmero Uno, Canti na yRe s taurant. . .
Al o ns o Vi ce nte , Mxi co
Al o ns o yPaj ars J o s , Pue rto d e Sta. Mar a
(Es paa)
A l tarri ba B aud i l i o B ., Ve racruz
Al varad o Al be rto M., Durango
Al varad o J o aqu n, San L ui s Po to s . . . .
Al vare z Franci s co , Durango . . . . 186 y
Al vare z yH no . Manue l R., Co l i ma . . . .
Ame ri can Ne ws Age ncy S. A. Mxi co . . .
Ame ri can Pho to Suppl y Co ., Mxi co . . .
Ame z cua Mo re no J . M., i d
Ami g yC.
a
, H i j o d e E. R., B arce l o na. . .
And ue z a Pe d ro , To l uca
A ragn Enri que , Di re cto r d e La Fraternal .
Aral uce Ramn d e S. N., Mxi co
Ara Cl aud i o Vi ud a hi j o s d e , B arce l o na.
Arao z J o aqu n d e J ., L i c., Mxi co
Archi ga Ge ne ral J e s s , Go be rnad o r d e Za-
cate cas
Are l l ano Raf ae l , Go be rnad o r d e Aguas ca-
l i e nte s
Are na Al e j and ro , Te s t." d e , Mxi co . . . .
A re na Vi ud a d e B e ni to , i d
Are o Ramn, i d
As uns o l o Franci s co , Ge re nte d e l B anco d e
Durango
Atri s tai n Dar o , Pi no te pa Naci o nal . . . .
B abco ck yWi l co x, Mxi co
B acco nni e r Enne munnd , San L ui s Po to s . .
B al s a H no s ., Ve racruz
B anco Ce ntral Me xi cano , Mxi co
d e Durango , Durango . . . . 135 y
d e So no ravH e rmo s i l l o
B and al a Ge ne ral A braham, Go be rnad o r d e
Tabas co
B ao s mi ne ral e s d e Rancho Co l o rad o , Pue -
bl a
B arre ra I gnaci o , Durango
B as i l J o s M.
a
, Dr. Li c., Mxi co
B as s o co J ul i n d e , i d
B ayo nne Emi l i o , i d
: P gs.
. 879 B e l l e ra V cto r, B arce l o na 930
. 154 I B e l trn H no s ., Mxi co 845
. 816 B e l l o t yGarc a, Mal l o rca ( E s p a a ) . . . . 921
. 819 B e z auri Ul i s e s , Chi huahua 101
. 909 B i d art D., Mxi co 899
B l anco Franci s co L ., i d 769
95 B o re l l y, Cre z yC.
tt
, Durango 147
B o s ch Vi ce nte , B ad al o na (Es paa) . . . . 931
S70 B s e L ui s , Durango 153.
891 B o ys s e l l e Enri que , Mxi co 830 y 901
787 B racho Carl o s , Durango 135
387 B ravo yC.
a
Manue l , Mxi co 841
B ri ngas Al mad a J ., Gnad al aj ara 244
924 B ri s bi n C. B ., Mxi co 837
725 B run J o s , Guad al aj ara 286
145 B uche r B e rnard o , Chi huahua 119
546 B s i ng yC.
a
Gui l l e rmo , Suce s ., Ve racruz . . 705
156 Cahuantz i Co ro ne l Prs pe ro , Go be rnad o r
81 d e Tl axcal a 667
857 Cal d e rn Dr. J o s M.
a
, Pue bl a. . . . . . 483
774 I Cal d e rn Dr. J uan B ., i d 473
844 Cal s i na H i j o d e J aci nto , B arce l o na . . 910y 911
918 Cami ns Pare ra J o s , i d 925
314 | Campo Ni co l s d e l , Tampi co . 646
762 Cantn Ge ne ral Franci s co , Go be rnad o r d e
765 j Y ucatn
935 | Cantn Ro s ad o Franci s co , Mri d a 745
384 Cae d o Ge ne ral Franci s co , Go be rnad o r d e
Si nal o a
750 ; Capd e vi l a H no . Suce s o re s , Ve racruz . . .713
; Carbaj al Anto ni o , Mxi co 792
11 j Carbo ne l l yPas cual J o s , B arce l o na . . . 935
377 Crd e nas L i c. Mi gue l , Go be rnad o r d e Co a-
391 hui l a
799 Card s J ai me , Guad al aj ara 253
Carranz a I gnaci o , Mxi co 858
135 | Cas are s J o s , i d 896
442 Cas as J o aqu n, B arce l o na 935
825 i Cas l a M., i d 914
54fi j Cas te l l anas Mi gue l , i d m
709 Cas tro L i mn Manue l , O ri z aba 680
820 j Cas tro To ms , Ve racruz 704
148 Ge ntro Me rcanti l , Mxi co 760
597 j Ce rve ce r a Cruz B l anca, S a n t a n d e r . . . . 913
i Mo cte z uma, O ri z aba 715
617
I ' San L ui s , San L ui s Po to s . . . 540
So no ra, H e rmo s i l l o 595
497 ! Co l e gi o d e l a Pur s i ma Co nce pci n, Mxi co . 781
152 Co l e gi o Sal e s i ano , i d 775
852 Co l o mbre s H no s . L ui s R., Pue bl a 497
831 Co l l i gno n yC." J ul i o , Guad al aj ara . . . . 246
893 | Co mpany yB rugus , B arce l o na 934
Gr a n F b r i c a Mo de l o , V a p o r
para laelaboracin del legtimo y reputado
AGUARDIEN TE DE O J N
Marca H o j a d e P a r r a y C a r r o z a T r i - uui f al
PROPI ETARI O EX CLUSI VO:
Eijo de Pedro Morales
Trinidad Grund, 19
M L A(xA (Es paa)
Fabricacin especial de laacreditada G inebra LA F AMA
RO N, CO GNAC Y L I CO RES
Crianzay exportacin de Vinos finos. Especialidad en los de Mlaga.
El gran crdito y
famaque desde 1830,
gozaeste exquisito
higinico anis ad o ,
superior todos los
conocidos por su pu-
reza, finuray aroma,
j han hecho que cier-
| tos fabricantes, am-
I parndose del nom-
II bre genrico de OJN
den sus aguardien-
I tes, elaborados su
II manera, este mismo
nombre, sin parecr-
sele en nada.
Ojo para no ser
sorprendidos!
Di ri gi d l os pedidos su f abr i cant e
S r . H I J O d P E D R O M O R A L E S
Trinid ad Grund , n. 19. MALAG A (Espaa)
Slo laCasa
H ijo de Pedro Morales
de Mlaga (Espaa)
puede legalmente
usar en sus envases
esta etiqueta, por te-
nerladepositada. Fi-
jarse bien en s us
detalles para no ser
s o rpre nd i d o s po r
groseras imitaoiones
y falsificaciones.
De ventaen todos
los buenos almace- i
nes de abarro te s , '
co nfiteras , cafs , I
crculos, etc.
IND ICE ALF ABET ICO
DE L AS PERSO NAS MENCI O NADAS ESPECI AL MEMTE EN ESTE TOMO
Aco s ta Caye tano , Mxico
Achille Dae s s l , Durango
Agui l ar Manue l M., Mxico
Agui rre Rafae l , id
Agul l ana Clemente, B arce l o na
Ahumad a Co ro ne l Migue l, Go be rnad o r d e l
Es tad o d e Chi huahua
Al arcn Co ro ne l Manue l , Go be rnad o r d e
Mo re l o s
Al be rt yC." Suce s o re s J ul i o , Mxico . . .
Al Nmero Uno, Canti na yRe s taurant. . .
Al o ns o Vicente, Mxico
Alo ns o yPaj ars J o s , Pue rto d e Sta. Mari a
(Es paa)
Al tarri ba B aud i l i o B ., Ve racruz
Al varad o Al be rto M., Durango
Al varad o J o aqu n, San Lui s Po to s . . . .
Al vare z Franci s co , Durango . . . . 186 y
Al vare z yH no . Manue l R., Co lima . . . .
Ame ri can Ne ws Age ncy S. A. Mxico . . .
Ame ri can Pho to Suppl y Co ., Mxico . . .
Ame z cua Mo re no J . M., id
Ami g yC.
a
, H i j o d e E. R., B arce l o na. . .
And ue z a Pe d ro , To l uca
Aragn Enri que , Di re cto r d e La Fraternal .
Aral uce Ramn d e S. N., Mxico
Ara Claud io Viud a hi j o s d e, B arce l o na.
Arao z J o aqu n d e J ., Lic., Mxico
Archi ga Ge ne ral J e s s , Go be rnad o r d e Za-
cate cas
Are l l ano Rafae l , Go be rnad o r d e Aguas ca-
l i e nte s
Are na Al e j and ro , Te s t." d e, Mxi co . . . .
Are na Vi ud a de B e ni to , id
Are o Ramn, id
As uns o l o Franci s co , Ge re nte d el B anco d e
Durango
Atri s tai n Dar o , Pi no te pa Naci o nal . . . .
B abco ck y Wi l co x, Mxico
B acco nni e r Enne munnd , San Lui s Po to s . .
B al s a H no s ., Ve racruz
B anco Ce ntral Mexicano , Mxico
d e Durango , Durango . . . . 135 y
d e So no ravH e rmo s i l l o
B and al a Ge ne ral Abraham, Go be rnad o r d e
Tabas co
B ao s mi ne ral e s d e Rancho Co lo rad o , Pue -
bl a
B arre ra I gnaci o , Durango
B as il J o s M.
a
, Dr. Lic., Mxico
B as s o co J ul i n d e, id
B ayo nne Emilio , id
Isf: : PgS.
. 879 B e l l e ra V cto r, B arce l o na 930
. 151 I B e l trn H no s ., Mxico 845
. 816 B e l l o t yGarc a, Mal l o rca ( E s pa a) . . . . 921
. 819 B e z auri Ulis es , Chi huahua 101
. 909 B i d art D., Mxico 899
B l anco Franci s co L., id 769
95 B o re l l y, Crez yC.
tt
, Durango 147
B o s ch Vicente, B ad al o na (Es paa) . . . . 931
S70 B s e Luis , Durango 153.
891 B o ys s elle Enri que , Mxico 830y 901
787 B racho Carlo s , Durango 135
387 B ravo yC.
a
Manue l , Mxico 841
B ri ngas Al mad a J ., Gnad al aj ara 244
924 B ri s bi n C. B ., Mxico 837
725 B run J o s , Guad al aj ara 286
145 B uche r B e rnard o , Chi huahua 119
546 B s i ng y C.
a
Guille rmo , Suces ., Ve racruz . . 705
156 Cahuantz i Co ro nel Prs pe ro , Go be rnad o r
81 de Tl axcal a 667
857 Cald ern Dr. J o s M.
a
, Pue bl a. . . . . . 483
774 I Cald ern Dr. J uan B ., id 473
844 Cals ina H i j o d e J aci nto , B arce l o na . . 910y 911
918 Camins Pare ra J o s , id 925
314 | Campo Ni co l s d el, Tampi co . 646
762 Cantn Ge ne ral Franci s co , Go be rnad o r d e
765 j Y ucatn
935 | Cantn Ro s ad o Franci s co , Mri d a 745
384 Cae d o Ge ne ral Franci s co , Go be rnad o r d e
Si nal o a
750 ; Capd e vi l a H no . Suces o res , Ve racruz . . . 713
; Carbaj al Anto nio , Mxico 792
11 j Carbo ne ll yPas cual J o s , B arce l o na . . . 935
377 Crd e nas Li c. Miguel, Go be rnad o r d e Co a-
391 hui l a
799 Card s J ai me , Guad al aj ara 253
Carranz a I gnaci o , Mxico 858
135 | Cas are s J o s , id 896
442 Cas as J o aqu n, B arce l o na 935
825 i Cas la M., id 914
54fi j Cas te l l anas Miguel, id m
709 Cas tro Li mn Manue l , Ori z aba 686
820 j Cas tro To ms , Ve racruz 704
148 Gentro Me rcanti l , Mxico 760
597 j Ce rve ce r a Cruz B l anca, S ant and e r . . . . 913
i Mo cte z uma, O ri z aba 715
617
I ' San Luis , San Lui s Po to s . . . 540
So no ra, H e rmo s i l l o 595
497 ! Co legio de la Pur s i ma Co ncepcin, Mxico . 781
152 Co legio Sale s iano , id 775
852 Co lo mbres H no s . Lui s R., Pue bl a 497
831 Co lligno n yC." J ul i o , Guad al aj ara . . . . 246
893 | Co mpany y B rugus , B arce l o na 934
Pgs.
Co mpa a Ce rve ce ra d e Chi huahua . 100y 119
Ce rve ce ra d e To l uca y Mxico ,
To l uca 311
d e fund i ci o d e hi e rro y manufac-
ture ra, Mo nte rre y 429 |
I nd us tri al Me xi cana, Chi hua-
hua 101y 123
I nd us tri al S. A., To rre n . 56y 66
I nd us tri al El Lucero, S. A., San
Lui s Po to s 545y 553
Me tal rgi ca Naci o nal , Guad al a-
j ara 275
Naci o nal Me xi cana d e hi e rro y
ace ro , Durango 135
d e navgaci n d l o s r o s d e So ta-
ve nto , Ve racruz 699
Co o k Ge o rge W., Mxico . 757 j
Co ri a Ti burci o , I gual a 201 j
Co ro i ni nas y Ri e ra, B arce l o na 909 !
Co rral Ramn, Go be rnad o r d e So no ra. . . 592
Co s Di o ni s i o S. d e, Ve racruz . . . . . . . 718
Co s ca y C.
a
Pe d ro , Guaymas 600
Co s tas B arto l o m, B arce l o na 929
Cre e l Enri que C., Chi huahua 10)
Cre e l J uan A., i d 105
Cruz y Amo re vi e ta, Tampi co 610
Cue s ta Gal l ard o Manue l , Chapal a . . . . 258
Cui l ty Carl o s , Chi huahua 118
Curi e i Ge ne ral Lui s C., Go be rnad o r d e J a-
lis co 234
Chante aud Numa, Pari s 843y 868
Chapa, Gme z y Qui ro ga, Mo nte rre y . . . 425
Charpe nti e r y C.
a
J . C., Maz atl n. 567, 584y 585
Chas s ai gne frre s , B arce l o na 916
Chri s tl i e b y R bke , Mxico 832
De he s a/Te o d o ro A., Go be rnad o r d e Ve racruz 677
De l gad o Re nte r a Anto ni o , S. Lui s Po to s . 513
De s o rmaux y C. \ Ve racruz 7ii2
De uchl e r y K e rn, Mxi co 773
De vi gne G., i d 899
D az d e Le n Franci s co , i d 851
D az Mace d o ni o , Pi no te pa Naci o nal . . . 442
D az Ramn, S. e n C., Mo nte rre y 430
Di -B e l l a y B arri o s , Tampi co 615
Di e ne r H no s . La Perla, Mxico 776
Do me cq Pe d ro , J e re z 916
Dri ve t Franc.", Restaurant Jardn, Mxi co . 888
Ducas s e Suce s o re s A., i d 778
Dupo nt L o urtau y C.
a
, i d 780
Durn Armas J e s s , i d 789
El co ro y C.
a
Suc. Val e nt n, San Lui s Po to s . 539
El Norte S. A., I mpre nta, Chihuahua-, . . . 118
El l e Paul , Mxi co 793
Empre s a d e hi e rro gal vani z ad o , i d . . . . 837
Es co ntri a I nge ni e ro B l as , Go be rnad o r d e
San Lui s Po to s 532
Es pi nago s a J uan, B arce l o na 928
Etche garay B e ni to , San Lui s Po to s . . . 539
Ete he garay y C.
a
Suce s o re s , Le n . . . . 179
Ez z ao ui y C.
a
J -, San Lui s Po to s . . . . 542
Fabbi Dr. H ., Mxi co 818
Fabre gat y C.
a
, Mxi co 833
Fbri ca d e H i l ad o s y Te j i d o s , La B e ne fi -
cencia, Pue bl a 486
Fbri ca d e H i l ad o s y Te j i d o s , S. Fe l i pe ,
S. Lui s Po to s 535
Fbri ca d e H i l ad o s y Te j i d o s , S. Fl i x, Pue -
bl a 489
Farj as I nge ni e ro J o s , To rre n . . . 56y 66
Pgs .
Fe rnnd e z I nge ni e ro L e and ro , Go be rnad o r
d e Durango 129
Fe rnnd e z Ramn, Mxi co 381
Fe rnnd e z d el Cas ti l l o Manue l 670
Fe rnnd e z Go nz l e z Manue l , Ve racruz . . 724
Fe rrat A., To l uca - . . . 313
Fe rre i ra Manue l , H e rmo s i l l o 596
Fe rre r I nge ni e ro Carl o s A., Maz atl n. . . 574
Fe rro carri l e s d e Mri d a Val l ad o l i d . . . 744
Sud -o ri e ntal e s d e Y ucatn. . 745
Fi gue ro a I s auro A., Mxi co 833
Fl amand Pe d ro y Lui s , Mxi co 798
Fl o re s Ne me s i o , O ri z aba 681
Fl o re s Ns to r, I gual a 203
Fo rto ul Chapuy y C.
a
, Guad al aj ara. 240,238y 289
Fo urcad e y C.
a
A., Mxi co 783
Fuchs I nge ni e ro Erne s to , Guad al aj ara . . 250
Fue nte Parre s J uan d e la, Mxico . . . . 318
Furne l l s J uan, B arce l o na 915
Gabarro t y C.
a
E., X al apa 686y . 711
Gal l e go s Ad o l fo , Mxi co 885
Garay Dr. Ad ri n d e, Mxi co 862
Gi rci a Manue l P., Ve racruz 712
Garci a Paul i no , Mxi co 779
Garc a H no s ., Pue bl a 489
Garc a Mart ne z Co ro ne l Rafae l , J e f e Po l -
ti co d el Di s tri to Sur d e l a B aj a Cal i fo rni a. 28
Garci a Pe l e z Lui s , Le n 169
Garci l l an C., S. en C., Mxi co 790
Garz a H no s . y C.
a
, Durango 149
Go d i ne z y C.
a
Franci s co , Guad al aj ara. . . 250
Gme z L e o nard o , I gual a 202
Gme z Gal l ard o J ., Guad al aj ara 249
Go nz l e z J o s , Mxi co 878
Go nz l e z Gral . Mart n, Go be rnad o r d a Oa-
xaca 436
Go nz l e z Suc. J ., Mxi co 823
Go nz l e z B l anco Manue l , Mxico 850
Go nz l e z Co s o Franci s co , Go be rnad o r d e
Que rtaro 522
Go nz l e z H o z R., Mxi co 840
Go nz l e z H o yo s , y C.
a
Li no , Le n . . . . 166
Go nz l e z Muo z M., Mxico 904
Go ro wy B . F., Mxi co 857
Graf Santi ago , To l uca 311
Gruni g Ge o ., H e rmo s i l l o 595
Gui l he marnaud Ed ., Ve racruz 722
Gurtubay Al varo d e, I gual a 212
Gus i H i j o s d e Mi gue l , B arce l o na 928
Guti rre z Ge naro P., Aguas cal i e nte s . . . 25
Guti rre z y C." J ul i n, Mxi co 822
Guti rre z Me. Gre go r Carl o s Go be rnad o r d e
Campe che 40
H aci e nd a d e Ate qui z a, Chapal a 258
Cuaute ngo , O tumba 319
Go go rrn, San L ui s Po to s . . . 535
L a Pro vi d e nci a, I xtl ahuaca. . . 318
d e Ro que , Ce l aya 171
San Anto ni o , O me tus co . . . . 321
San B arto l o m d el Mo nte , Cal pu-
l al pam 669
H aro Manue l , Tampi co 644
H e rnnd e z Fe rnand o , Mxi co 792
H e rnnd e z H no s . Suce s o re s , Gmez Pal aci o . 155
H e rnnd e z Me nd i a Suce s o re s , Maz atl n. . 570
H e ymann Suce s o re s S. e n C., Maz atl n . . 572
H e ys e r y K ue hne , Mxico 854
H o te l Arz apal o , Chapal a 256
Co me rci o , O ri z aba 723
P &ES.
H o te l Di l i ge nci as , O ri z aba 723
Gran Co nti ne ntal , Te huacn . . . . 495
Gran H o te l , X al apa 726
H o te l Gran H o te l Ce ntral , San Lui s Po to s . 542
Gran So ci e d ad , To l uca 314
Gue rre ro , I gual a 204
Du L o uvre , Mxi co 780
d e Mad ri d , Ve racruz 725
d e Mxi co , Ve racruz 722
O ri e nte , Ve racruz 724
I nge ni o d e az car Cuahui xtl a . . . . . 384
H o s pi tal . . . . . . 387
s
Rancho Nue vo . . . . 387
Santi ago Zacate pe c . . 377
* San Ni co l s Obis po . . 380
San Vicente . . . . . 374
Sta. B rbara Cal d e rn. 387
" Santa Ro s a d e Tre i nta. 385
Temis co <81
I ns ti tuci n Md i co -e l ctri ca, Mxico , . . . 790
I ns ti tuto Si nal o e ns e , Maz atl n 574
I s us i J o s I gnaci o , Tampi co 642
J uan Vi ce nte , H e re d e ro s d e . . . . . . . 932
J ure z Dani e l , I gual a . 204
K e s s e l Le o po l d o Vo n, Chi huahua. . .106y 108 1
La Co nco rd ia S. A. fbri ca, Chi huahua. . 106
La Co nco rd ia, Re s taurant, Mxico . . . 799
La Frate rnal Sc. d e Se guro s , Mxico . . 762
L a Mo d e I l l us tre . Pars 883
La Paz S. A., fbri ca, Chi huahua. . . . 106
L as tra y C.
a
Sucs . Di e go d e l a, Tampi co 639y 652
L aure ns , B run y C.
a
, Guad al aj ara, 242,290 y 291
L avi l l e tte A., Mxi e o 839
L e bre y 0.
a
A., Guad al aj ara 240
L e ngo Mi gue l , Barcelona 909
Le n Co ro ne l Franci s co , Go be rnad o r d e
Chi apas gg
L e yari s ti J o s , Le n 193
L i ne ra Franci s co A., Ve racruz 713
Lo hs e y C.
a
Sue . G., Mxi co . . . 870, 871y 872
Lpe z Vi cto ri ano , O ri z aba 723
Lpe z y C." A., X al apa 726
Lpe z y L ugo Te l e s fo ro , O ri z aba 698
Lpe z O rni l l a Mxi mo , Mxico 827
Lo z ano Anto ni o , San Lui s Po to s . . . . 537
Lo z ano Cami l o E., San Lui s P o t o s i . . . . 537
Mackd e l l e y C.
a
, Pars 901
Mac Naught J . A., Zi tcuaro 346
Mad raz o y Co rrarles, Ve racruz 713
Mai ne ro Li c. Guad al upe , Go be rnad o r d e Ta-
maul i pas 537
Manue l E., Mxi e o 775
Mart ne z Lui s A., Guaymas 598y 609
Mart ne z Ge ne ral Muci o P* Go be rnad o r d e
Pue bl a 47^
Mart ne z Rafae l , Mxico 819
Maus y O ro pe s a, Ve racruz 714
Maz o H no s . Sal ti l l o 54
Me l che rs Suce s o re s , Maz atl n 567
Me ng Enri que , Santander 913
Me rcad o Ari s te o , Go be rnad o r d e Mi cho acn 335
Me rce nari o Ant., Go be rnad o r d e Gue rre ro . 197
Mi j are s y O l ai d e , Mxico 835
Mi ramn Dr. Carl o s G., Mxi co 865
Mi r B ue nave ntura, Barcelona 912
Mo l i n, B arce l y C.
a
, Mxi co 812
Mo l i no s d e Ci l i nd ro s d e Mo nte re y . . . . 426
Mo l i no s El Fni x S. A., Sal ti l l o . . . . 54
Mo ne rri s H i j o d e Anto ni o , Jijona 924
PgS.
Mo ntano J e s s , Mxi co 793
Mo ntao J o s M.
a
, Mxi co 846
Mo nte s Franci s co A., Ciud ad Camargo . . 121
Mo nte s Suce s o re s , Maz atl n 57&
Mo nte ys y Capd e vi l a, Barcelona 860
Mo ra y Lpe z d e L ara, Guad al aj ara . . . 243
Mo ral e s H i j o d e Pe d ro , Mlag 936
Mo re no Agapi to , Mxico 794
Mo re no Gabri e l H ., Mxico 880
Mo s l e r, B o we n y Co o k,'Suce s o r, Mxico . . 757
M l l e r Max, H e rmo s i l l o 597
M l l e r Suce s o re s G., Ve racruz 708
Muo z J o s , Mxico 895
Muri e d as Fe l i pe , San Lni s Po to s . . . . 535
Nage l Suce s o re s H ., Mxico 883
Ne gre te y C.
a
, Mxi co 829
No ri e ga y C.
a
Cas i mi ro , Mxi co 795
Nuvi o l a Franci s co d e P., Barcelona . . . . 918
I O bre gn Go nz l e z J o aqu n, Go be rnad o r d e
Guanaj uato 163
O l al d e O l e gari o , San Lui s Po to s i 539
Ol i vi e r Lui s , Pue bl a 490
O tto y Arz o z , Mxi co 884
I O rs o l a, So l y C.
a
, Barcelona 858
O rti z y Cus s , Barcelona 926
Pae z Al be rto , Mxi co 795
Pagaz a J uan, J o j utl a 380
Pal anca Franci s co , Ve racrnz 727
Pare d e s J o s , Cdiz 922
Pare ra y 0.
a
, Barcelona 923
Pas te l l s y Re go rd o s a, Barcelona . . . 906y 907
Paul l y C.
a
H . T., Mxi co 796
Pe re d o Franco , Tampi co 645
Pre z B e ni to , Mxi co 887
Pre z Cecilio , Mxico 801
Pre z Suce s o re s Se ve ri ano , Mxi co . . . . 924
Pe re z cano Lui s G., Mxi co 770
Pe yro t Al fre d o I ., O ri z aba 681
Pi ch y Agui l e ra Manue l , Barcelona . . . . 921
Pi go ut Le o po l d o , Mxico 902
Pi nto L . y H ., Ve racruz 710
Pi e i ro T., O ri z aba 700
Pl az a, Go nz l e z y C.
a
, Co lima 80
Po ns J ai me , To l uca 314
Po ns Pe d ro , San Lui s Po to s 540
Po rcar y Ti , Barcelona 934
Po rras Pabl o J ., Chi huahua 117
Prte l a y J i mne z , Tampi co 647
Po rti l l o Vi ud a d e , L e n 167
Prat J ., Ci ud ad L e rd o 148
Pri e to y C.
a
J us to , Ve racruz 721
Pri nce , To rre s y Pri nce , Gme z Pal aci o . . 150
Pro al Ed ., Mxi co 797
Pue rtas Evari s to , Mxi co 852
Pui g y Wi e che rs , Barcelona 918
Puj o l Pe d ro , Barcelona 926
Qui xal J o s , Barcelona 922
Rbago y C." F., Mxico 787
Rabas a Al vare z C., Mxi co 897
Rai go s a J e naro , Mxi co 17
Ram re z D az Manue l , Mxi co . 785
Range l d el Campi l l o R., Mxi e o . . . . . . 782
Re bo ul e t y M l l e r, Mxi co 881
Restaurant del Hotel Jardn, Mxi co . . . . 888
Restaurant Josende, B arce l o na 927
Re ts y C.
a
M., Maz atl n 586
Re ye s Gral . B e rnard o , Go be rnad o r d e Nue-
vo Le n 407
Ri chte r y Se nd e l , Mxi co 834
PAgs .
Ri gal t y C.
a
A., Barcelona 921
Ri ve ro Suce s o re s V., Mo nte rre y 427
Ro bl e s Luci o , Guad al aj ara 247
Ro cha y Po rt Gral . Pabl o , J e f e Po l ti co d e
Te pi c 656
Ro d r gue z Dr. Ad ri n, Mxico 867
Ro d r gue z Ave l i no , Tampi co 643
Ro d r gue z Pe d ro , Pi no te pa Naci o nal . . . 442
Ro d r gue z Pe d ro L ., Go be rnad o r d e H i d al go 218
Ro j as Li c. I s i d ro , Mxi co 810y 811
Ro l l a A., La Concordia, Mxi co 799
Ro s e nz we i g Fe rnand o , To l uca 314
Rui z y H no . Anto ni o 'R-, Mxico 903
Sai nt Marc Suce s o r P., Mxi co 797
Sai nz d e Durn Emi l i a, Maz atl n 587
Sal ce d o y C.
a
, Mxi co . 156,181,277, 367, 512,
[707y 836
Sal i nas y Ri ve ra Pbro . Rafae l , Mxi co . . 781
Sal varre y y 0.
a
J ., X al apa 706
Sampe d ro Franci s co , Mxico 826
Snche z De l f n Y i ud a d e, Mxi co 374
Snche z J o s M.
a
, Chi huahua 120
Snche z y Fe rnnd e z , Mxi co . . . . 761y 814
Snche z Gavi to Uno s ., Pue bl a 486
Snche z Navarro Manue l , H ac. Cuautengo . 311)
Sangi ns Co ro ne l Agus t n, J e f e Po l ti co d el
Di s tri to No rte d e B aj a Cal i fo rni a. . . . 28
Santacruz Co ro ne l Franci s co , Go be rnad o r
d e Co lima 71
Santamari na Li c. J uan, Go be rnad o r i nte -
ri no d e Durango 129
Se he l te ma y K e be l , Ve racruz 701
Se nd ra y C.
a
J ., Vich (Es paa) 927
Se pti n J uan, Te huacn 495
Se rrat y Po n H i j o s d e Franci s co , Barcelona. 919
Se rvi n Enri que , Mxi co 779
Si e me ns y H al s ke , Mxico 771
Pgs .
Si gno re t, H o no raty C.
a
, Mxi co 755
Si mbe ck Ramn, Durango 154
Si s ni e ga Fe d e ri co , Chi huahua 106
So bri no R. Suce s o r, Mxi co 801
Sociedad Cooperativa de Ahorros, Mo nte rre y. 424
So l y Ro i g Ramn, Barcelona. . . , . - 930
So l rz ano y Arri aga F., Mxi co 824
So rd o , No ri e ga y C.
a
, Mxi co 786
Sorpresa y Primavera Unidas, Mxi co . . 783
Spaul d i ng Suce s o r D. S., Mxi co 841
Tal l e ri Euge ni o , Mxico 815
Tant d e B uck e t Fi l s C., Pars 889
Tho mas J ., Barcelona 920
Ti e l ve y L az cano , Mxi co 802
To rre s Ad al i d I gnaci o , Mxico 321
To rre s Gral . Lui s E., Go be rnad o r d e So no ra. 592
Tre vi o Li c., Carl o s , Mo nte rre y 423
Ui hl e i n J o s Suce s o re s , Mxi co 784
Uri be Ni co l s , Te xco co 317
Urqui o l a y H i j o . J ., Ve racruz 720
Urruti a L z aro , Mxico 859
Val d s H no s ., Ve racruz 719
Vayre d a y C.
a
, Olot (Es paa) 912
Vz que z y C.
a
Se cund i no , V e r ac r u z . . . . 717
Ve ga Ramn J . d e l a, Co l i ma 84
Ve ga y C.
a
J o s Lui s d e la, Le n . . 168y 191
Ve l as co Manue l , Le n 169
Vi ce nte J uan H e re d e ro s d e , Palma . . . . 932
Vi l l a Pe d ro , O ri z aba 716
Vi l l ad a Gral . J o s Vi ce nte , Go be rnad o r d el
Es tad o d e Mxi co 305
Vi ya H no s . Suce s o re s , Ve racruz 703
Vo ge l y C." Arn., Co l i ma 83
Vo l quard s e n Carl o s L., Maz atl n 572
Wagne r y Le vi e n Suce s o re s A., Pue bl a . . 510
Warte nwe i l e r J o rge , Guad al aj ara . . . . 242
Wo hl e r B artni ng Suce s o re s , Maz atl n . . 573
t
k
I ND I CE G E N E R A L
PAgs .
Carta d el Sr. Ge ne ral D. Po rfi ri o Di az al
e d i to r d e e s te l i bro , mani fe s tand o s u o pi-
ni n s o bre el pri me r to mo d e l a o bra . . 5
A nue s tro s l e cto re s 7
Es tad o d e Aguas cal i e nte s 9
Te rri to ri o d e B aj a Cal i fo rni a 27
Es tad o d e Campe che 39
Co ahni l a 49
Co l i ma 69
Chi apas 87
Chi huahua 93
" Durango 127
Guanaj uato 161
Gue rre ro 195
H i d al go 215
J al i s co 233
Mxi co . . . . 303
Mi cho acn d e O campo 333
Mo re l o s 36*9
Nue vo Le n 405
O axaca 433
Pue bl a 469
Que rtaro 521
San Lui s Po to s 531
Si nal o a 555
So no ra 589
Tabas co 615
Tamaul i pas 635
Te rri to ri o d e Te pi c 655
Es tad o d e Tl axcal a 665
Ve racruz 673
Y ucatn 737
Zacate cas 749
A P N D I C E A, Di s tri to Fe d e ral 753
DI RECTORI O DE
Abarro te s 893
Abo gad o s 805
Acci o ne s d e Mi nas 809
Ace i te (vas e Molinos de aceite) 809
Afi l ad ur as 809
Age nte s d e Ne go ci o s 813
Age nte s Vari o s 809
Aguard i e nte s y l i co re s 813
Al bayal d e (Fbri cas d e) 813
Al f are r as 813
Al mi d n 813
Al pargate r a 813
Al qui l e r d e cabal l o s , bao s y pe ns i o ne s . . 813
Al umbrad o (Empre s as d e) 815
Al umbrad o (Art cul o s para) 815
Pgs-
Arme r as 815
Arme ro s 815
Arqui te cto s y co ntrati s tas d e o bras . . . . 815
Art cul o s para ro pa 818
B anco s 821
B anque ro s 821
B ao s 821
B arni ce s y pi nturas (Fbri cas ) 821
B al e s 821
B az are s 821
B i ci cl e tas (Ve nta y al qui l e r d e ) 822
B i ci cl e tas (Tal l e re s para co mpo s tura d e). . 822
B o ne te r as 823
B o rd ad o s (Tal l e re s d e) , . 823
B o ti cas 823
B uj as e s te ri cas (Vas e velas) 826
Cafs y B i l l are s 26
Caj as d e Cartn (Fbri cas ) 826
Cartn (Fbri cas ) 826
Caj as d e hi e rro 826
Caj o ne s d e ro pa (Vas e Artculos para ropa).
Cal d e ras d e vapo r 826
Camas d e hi e rro y l atn (Fbri cas ) . . . 826
Cambi o d e mo ne d as (Cas as d e) 826
Cami s e r as (Fbri cas y d e s pacho s ) . . . . 827
Cami s e tas (Vas e Gneros de punto) . . . . 827
Canti nas (Vas e Restaurants y Cantinas) . . 827
Carbn y Co k (Vas e Combustibles) . . . . 827
Carro ce r as 827
Carruaj e s finos (Fbri cas y ve nta d e ) . . . 828
Carruaj e s d e al qui l e r 828
Cepillo s (Fbri cas d e) 828
Ce re r as (Fbri cas y d e s pacho s ) 828
Ce ri l l as Fo s fri cas (id ). 828
Ce rve z a (Fbri cas ) 828
Ci garri l l o s (Fbri cas d e ) 828
Ci garro s puro s (Fbri cas y d e s pacho s ). - . . 828
Ci garre r as 828
Co gnac (Vas e Vinos y Cognacs) 828
Co l a (Fbri cas d e) 828
Co l cho ne r as (Vas e Tapiceras) 829
Co l e gi o s parti cul are s 829
Co mbus ti bl e s 829
Co mi s i o ni s tas 829
Co mpa as e s pe ci al e s 837
Co rre d o re s 837
Co rs e te r as 839
Cri s tal e r as 839
Curi o s i d ad e s me xi canas 839
Curti d ur as 839
Cho co l ate r as 842
De nti s tas 842
Do rad uri as 842
P Ags .
Ri gal t y C.
a
A., Barcelona 921
Ri ve ro Suce s o re s V., Mo nte rre y 427
Ro bl e s Luci o , Guad al aj ara 247
Ro cha y Po rt Gral . Pabl o , J e f e Po l ti co d e
Te pi c 656
Ro d r gue z Dr. Ad ri n, Mxico 867
Ro d r gue z Ave l i no , Tampi co 643
Ro d r gue z Pe d ro , Pi no te pa Naci o nal . . . 442
Ro d r gue z Pe d ro L ., Go be rnad o r d e H i d al go 218
Ro j as Li c. I s i d ro , Mxi e o 810y 811
Ro l l a A., La Concordia, Mxi co 799
Ro s e nz we i g Fe rnand o , To l uca 314
Rui z y H no . Anto ni o 'R., Mxico 903
Sai nt Marc Suce s o r P., Mxi co 797
Sai nz d e Durn Emi l i a, Maz atl n 587
Sal ce d o y C.
a
, Mxi e o . 156,181,277, 367, 512,
[707y 836
Sal i nas y Ri ve ra Pbro . Rafae l , Mxi co . . 781
Sal varre y y 0.
a
J ., X al apa 706
Sampe d ro Franci s co , Mxico 826
Snche z De l f n Y i ud a d e, Mxi co 374
Snche z J o s M.
a
, Chi huahua 120
Snche z y Fe rnnd e z , Mxi co . . . . 761y 814
Snche z Gavi to H no s ., Pue bl a 486
Snche z Navarro Manue l , H ac. Cuautengo . 311)
Sangi ns Co ro ne l Agus t n, J e f e Po l ti co d el
Di s tri to No rte d e B aj a Cal i fo rni a. . . . 28
Santacrnz Co ro ne l Franci s co , Go be rnad o r
d e Co lima 71
Santamari na Li c. J uan, Go be rnad o r i nte -
ri no d e Durango 129
Se he l te ma y K e be l , Ve racruz 701
Se nd ra y C.
a
J ., Vich (Es paa) 927
Se pti n J uan, Te huacn 495
Se rrat y Po u H i j o s d e Franci s co , Barcelona. 919
Se rvi n Enri que , Mxi co 779
Si e me ns y H al s ke , Mxico 771
P&gs.
Si gno re t, H o no raty C.
a
, Mxi co 755
Si mbe ck Ramn, Durango 154
Si s ni e ga Fe d e ri co , Chi huahua 106
So bri no R. Suce s o r, Mxi co 801
Sociedad Cooperativa de Ahorros, Mo nte rre y. 424
So l y Ro i g Ramn, Barcelona. . . , . - 930
So l rz ano y Arri aga F., Mxi co 824
So rd o , No ri e ga y C.
a
, Mxi co 786
Sorpresa y Primavera Unidas, Mxi co . . 783
Spaul d i ng Suce s o r D. S., Mxi co 811
Tal l e ri Euge ni o , Mxico 815
Tant d e B uck e t Fi l s C., Pars 889
Tho mas J ., Barcelona 920
Ti e l ve y L az cano , Mxi co 802
To rre s Ad al i d I gnaci o , Mxico 321
To rre s Gral . Lu s E., Go be rnad o r d e So no ra. 592
Tre vi o Li c., Carl o s , Mo nte rre y 423
Ui hl e i n J o s Suce s o re s , Mxi co 784
Uri be Ni co l s , Te xco co 317
Urqui o l a y H i j o . J ., Ve racruz 720
Urruti a L z aro , Mxico 859
Val d s H no s ., Ve racruz 719
Vayre d a y C.
a
, Olot (Es paa) 912
Vz que z y C.
a
Se cund i no , V e r ac r u z . . . . 717
Ve ga Ramn J . d e l a, Co l i ma 84
Ve ga y C.
a
J o s Lui s d e la, Le n . . 168y 191
Ve l as co Manue l , Le n 169
Vi ce nte J uan H e re d e ro s d e , Palma . . . . 932
Vi l l a Pe d ro , O ri z aba 716
Vi l l ad a Gral . J o s Vi ce nte , Go be rnad o r d el
Es tad o d e Mxi co 305
Vi ya H no s . Suce s o re s , Ve racruz 703
Vo ge l y C." Arn., Co l i ma 83
Vo l quard s e n Carl o s L., Maz atl n 572
Wagne r y Le vi e n Suce s o re s A., Pue bl a . . 510
Warte nwe i l e r J o rge , Guad al aj ara . . . . 242
Wo hl e r B artni ng Suce s o re s , Maz atl n . . 573
t
k
I ND I CE G E N E R A L
Pgs-
Carta d el Sr. Ge ne ral D. Po rfi ri o Di az al
e d i to r d e e s te l i bro , mani fe s tand o s u o pi-
ni n s o bre el pri me r to mo d e l a o bra . . 5
A nue s tro s l e cto re s 7
Es tad o d e Aguas cal i e nte s 9
Te rri to ri o d e B aj a Cal i fo rni a 27
Es tad o d e Campe che 39
Co ahui l a 49
Co l i ma 69
Chi apas 87
Chi huahua 93
" Durango 127
Guanaj uato 161
Gue rre ro 195
H i d al go 215
J al i s co 233
Mxi co . . . . 303
Mi cho acn d e O campo 333
Mo re l o s 36*9
Nue vo Le n 405
O axaca 433
Pue bl a 469
Que rtaro 521
San Lui s Po to s i 531
Si nal o a 555
So no ra 589
Tabas co 615
Tamaul i pas 635
Te rri to ri o d e Te pi c 655
Es tad o d e Tl axcal a 665
Ve racruz 673
Y ucatn 737
Zacate cas 749
A P N D I C E A , Di s tri to Fe d e ral 753
DI RECTORI O DE
Abarro te s 893
Abo gad o s 805
Acci o ne s d e Mi nas 809
Ace i te (vas e Molinos de aceite) 809
Afi l ad ur as 809
Age nte s d e Ne go ci o s 813
Age nte s Vari o s 809
Aguard i e nte s y l i co re s 813
Al bayal d e (Fbri cas d e) 813
Al f are r as 813
Al mi d n 813
Al pargate r a 813
Al qui l e r d e cabal l o s , bao s y pe ns i o ne s . . 813
Al umbrad o (Empre s as d e) 815
Al umbrad o (Art cul o s para) 815
Fgs .
Arme r as 815
Arme ro s 815
Arqui te cto s y co ntrati s tas d e o bras . . . . 815
Art cul o s para ro pa 818
B anco s 821
B anque ro s 821
B ao s 821
B arni ce s y pi nturas (Fbri cas ) 821
B al e s 821
B az are s 821
B i ci cl e tas (Ve nta y al qui l e r d e ) 822
B i ci cl e tas (Tal l e re s para co mpo s tura d e). . 822
B o ne te r as 823
B o rd ad o s (Tal l e re s d e) , . 823
B o ti cas 823
B uj as e s te ri cas (Vas e velas) 826
Cafs y B i l l are s 26
Caj as d e Cartn (Fbri cas ) 826
Cartn (Fbri cas ) 826
Caj as d e hi e rro 826
Caj o ne s d e ro pa (Vas e Artculos para ropa).
Cal d e ras d e vapo r 826
Camas d e hi e rro y l atn (Fbri cas ) . . . 826
Cambi o d e mo ne d as (Cas as d e) 826
Cami s e r as (Fbri cas y d e s pacho s ) . . . . 827
Cami s e tas (Vas e Gneros de punto) . . . . 827
Canti nas (Vas e Restaurants y Cantinas) . . 827
Carbn y Co k (Vas e Combustibles) . . . . 827
Carro ce r as 827
Carruaj e s finos (Fbri cas y ve nta d e ) . . . 828
Carruaj e s d e al qui l e r 828
Cepillo s (Fbri cas d e) 828
Ce re r as (Fbri cas y d e s pacho s ) 828
Ce ri l l as Fo s fri cas (id ). 828
Ce rve z a (Fbri cas ) 828
Ci garri l l o s (Fbri cas d e ) 828
Ci garro s puro s (Fbri cas y d e s pacho s ). - . . 828
Ci garre r as 828
Co gnac (Vas e Vinos y Cognacs) 828
Co l a (Fbri cas d e) 828
Co l cho ne r as (Vas e Tapiceras) 829
Co l e gi o s parti cul are s 829
Co mbus ti bl e s 829
Co mi s i o ni s tas 829
Co mpa as e s pe ci al e s 837
Co rre d o re s 837
Co rs e te r as 839
Cri s tal e r as 839
Curi o s i d ad e s me xi canas 839
Curti d ur as 839
Cho co l ate r as 842
De nti s tas 842
Do rad uri as 842
Pgs .
Dro gue r as 842
Dul ce r as y Pas te l e r as . 842
Encuad e rnad o re s 843
Es cul to re s (Tal l e re s d e) 843
Es cul turas re l i gi o s as , e n mad e ra 843
e n cartn pi e d ra. . . 843
Es pe c fi co s 846 :
Expre s s (Y as e Transportes) 846 i
Farmacuti co s 846
Fe rre te r as (Vas e Merceras y Ferreteras). 848
Fe rro carri l e s 848
Fl o re s arti fi ci al e s (Fbri cas d e) 818
Fo to graf as 848
(Art cul o s para) 849 j
Fund i ci o ne s 849
1
Gal o ne r a 849
Gal l e tas (Fbri cas d e) 849 ,
Ganad o s (Co mpra y ve nta d e) 849
Gne ro s d e punto (Fbri cas ) 849
Grabad o re s e n me tal 849
H i e l o (Fbri cas y d e s pacho s ) 849
H i e rro gal vani z ad o 849
H i l ad o s y te j i d o s (fbri cas ) 849 i
H i l o para co s e r 849
H o te l e s y Cas as d e hus pe d e s 849
I mpe rme abl e s 851
I mpre ntas y l i to graf as 851
I nfo rmaci o ne s co me rci al e s y co ns e cuci n
d e. pate nte s 852
I nge ni e ro s 853
I nhumaci o ne s (Age nci as d e ) 855
I ns tal aci o ne s e l ctri cas 855
I ns ti tuto s parti cul are s (Vas e Colegios) . . 855
I ns ti tuto md i co -e l ctri co 855
I ns trume nto s ci e nt fi co s y o rto pd i co s . . . 855
I ns trume nto s d e Ms i ca 855
J abn (Fbri cas d e) 855
J e rz (Vas e vinos y cognac) 855
J o ye r as 855
J ugue te r as 856
L ad ri l l o s (Fbri cas d e) 856
L i bre r as y pape l e r as 856
L i bro s e n bl anco y tal l e re s d e rayad o s . . . 856
L i co re s (Vas e Aguardientes y licores). . . . 856
L i to graf as (Vas e Imprentas y Litografas). 856
L o te r as 856
Mad e re r as 856
Mqui nas agr co l as 857
Maqui nari a d e to d as cl as e s 858
Mqui nas para co s e r. 858
Mqui nas para e s cri bi r 858
Marmo l e r as 858
Mate ri al para fe rro carri l e s 858
Mate ri al e s para co ns trucci n 858
Md i co s al patas 860
ho me patas 869
ve te ri nari o s 869
Me rce r as y Fe rre te r as po r mayo r y me no r. 869
Mi nas (Co mpa as e xpl o tad o ras d e). . . . 873
Mo d as (Mo d i s tas y ti e nd as d e mo d as ). . . 873
Mo l i no s d e ace i te 874
Mo l i no s d e caf 874
Mo l i no s d e ma z 874
Mo l i no s d e tri go 875
Pgs.
Mo s ai co s hi d rul i co s 875
Mue bl e r as po r mayo r y me no r 875
Muni ci o ne s y pe rtre cho s d e gue rra y caz a. 875
Nai pe s (Fbri cas d e) 875
No tari o s 875
Opal o s (Vas e Curiosidades niexicanas) . . . 875
O pti co s . . . . 875
O rname nto s para i gl e s i as 876
Pape l d e to d as cl as e s (Fbri cas ) 876
Pape l e r as 876
Pape l tapi z 876
Parag e r as &76
Parte ras 876
Pas amane r a (Fbri cas ) 877
Pas tas al i me nti ci as 878
Pate nte s y pri vi l e gi o s (Age nte s ) 878
Pe l e te r as y co rambre ri as 878
Pe l uque r as y barbe r as 870
Pe rf ume r as 881
Pe ri d i co s y Re vi s tas
Pi ano s y O rgano s . .
Pi nto re s . . . . . . .
Pl ate r as y re l o j e r as
Pl o me r as 885
Publ i caci o ne s (Age nci as d e) 885
Re bo ce r as 887
Re pe rto ri o s d e ms i ca 87
Re s taurants y canti nas 887
Sas tre r as 887
Se d e r as 890
Se guro s co ntra acci d e nte s 892
i n c e n d i o s . . . . . . . . 892
d e vi d a 894
co ntra ri e s go s mar ti mo s 894
Sello s d e go ma y d e me tal (Fbri cas ) . . . 894
So mbre re r as (Fbri cas ) 894
So mbre re r as (De s pacho s al po r me no r). . 894
Tal abarte r as 894
Tal l e re s d e d o rar, ni que l ar, e tc. 0 896
Tal l e re s me cni co s 896
Tapi ce ro s y co l cho ne ro s . . 896
Te l fo no s . . 897
Te l grafo s y cabl e s s ubmari no s 897
Ti nto re r a * . 897
Ti po s d e i mpre nta 898
Tl apal e r as , 898
To ne l e r as , 893
To qui l l as (Fbri cas ) 898
!
To rne ro s e n me tal 898
Trans po rte s te rre s tre s 898
mar ti mo s 898
Vi d ri e ras d e co rad as 900
Vi d ri o s pl ano s y hue co s 900
Vi no s finos y co gnacs 900
Vi no d e me mbri l l o y vi nagre s 900
Zapate r as 900
A P NDI CE B . Pri nci pal e s cas as me rcanti l e s
I e s pao l as que s o s ti e ne n re l aci o ne s co -
me rci al e s co n l a Re pbl i ca 905
S I nd i ce al fabti co d e l as pe rs o nas me nci o na-
d as e s pe ci al me nte e n e s te to mo .
I I nd i ce ge ne ral .
11
mm
Compila ie Secaros de l a r Accifleates
O F I C I N A S :
Calle del Seminario, n. 6
Apart ado pos t al n. 750
(Vase el anuneio en el D irectorio del D is-
trito F ederal del presente volumen.)
CAPI LLA ALFONSI NA
U. A. N. L.
Esta publicacin d eber ser d evuelta
antes d e la ltima fecha abajo indi-
cad a.

También podría gustarte