Está en la página 1de 143

ANDE

Li Guasu

Editado por Decidamos, Campaa por la Expresin Ciudadana Coln 1700 esq. Pars Telfono: 425 850/2 Fax: 421 888 Diseo y diagramacin: diseo tercermundo Compuesto en la familia tipogrca Jeroky, 9/11pts. Tirada: 1.000 ejemplares Mayo 2007 con el apoyo de:

Techaukaha
endy
16 19

Moepyrmby vore w . Kuaapyr Mopyrendaha rehegua, Derecho, Deber ha Garanta-kura rehegua t e p y s p . Kuaapyr Mopyrendahakura rehegua art .1 . Estado ha tekui rehegua art .2 . Puakapav jeheguiete rehegua art .3 . Estado ha tekui rehegua t e p y s pp . Derecho, Deber ha Garanta-kura rehegua moakha i . Tekove ha Tekoha rehegua pehngue a . Tekove rehegua art .4 . Derecho ojeikovvo rehegua art .5 . Tortura ha ambue tembiapo vai rehegua art .6 . Yvypra rekove por rehegua pehngue aa . Tekoha rehegua art .7 . Derecho tekoha resi rehegua art .8 . Tekohre eangareko rehegua moakha ii . Tekos rehegua art .9 . Yvypra rekos ha jeiko kyhyje rehegua art .10 . Tembiguiramo jeiko rehegua art .11 . Libertad jepea rehegua art .12 . emonambi ha embokoty rehegua art .13 . Devehre preso jeho rehegua art .14 . Li pyahu embojevykuaa rehegua art .15 . Justicia jejupe apokuaa rehegua art .16 . Defensa juicio-pe rehegua art .17 . Proceso-hapegua derecho-kura rehegua art .18 . emombeu rembirupity rehegua

20 21 21 21

22 22 22 23 23

24 24 24 24 25 25 25 26 26 27

. Prisin preventiva rehegua . Maerpa pena rehegua art .21 . Tekove embokoty rehegua art .22 . Proceso jekuaauka rehegua art .23 . Aetegua jehechauka rehegua art .24 . Libertad, religin ha ideologa rehegua art .25 . Teko tee eanduka rehegua art .26 . Jee jeesva ha ikatva oemombeu rehegua art .27 . Tembiporu marandu mosarambiha rehegua art .28 . Marandu jehupity rehegua derecho art .29 . Tekos periodismo-pe embaapo rehegua art .30 . Seal electromagntica jerereko rehegua art .31 . Marandupavha Estado mbava rehegua art .32 . Libertad atyr ha eandukar rehegua art .33 . Derecho teko aohapegua rehegua art .34 . Koty oembotvare ndojepokivo rehegua derecho art .35 . Kuatia mva kuaaukaha rehegua art .36 . Kuatiakura ha comunicacin privada rehe ndojepokivo rehegua art .37 . Derecho oembotovvo pyaremiandu oipotava rehegua art .38 . Derecho oepysyrvo opavavpe ou porva rehegua art .39 . Derecho oemuengovivo perjuicio rehegua art .40 . Derecho oembaejerurvo mburuvichakurape rehegua art .41 . Derecho ojeguatvo ha ojepytvo tekohpe rehegua art .42 . Libertad joaju apo ha@ua rehegua art .43 . Derecho de asilo rehegua art .44 . Tetme ojehepymeva rehegua art .45 . Derecho ha garanta-kura ojeeva rehegua
art .19 art .20

27 27 28 28 28 28 29 29 29 30 30 31 31 31 32 32 32 32 33 33 33 34 34 34 34 35 35

moakha

iii . Jojareko rehegua . Yvypora-kura pete^chapanteha rehegua art .47 . Joja reko aete rehegua art .48 . Derecho joja kua ha kuimbavape @uar rehegua moakha ij . Derecho oguerekova familia rehegua art .49 . emoanga rehe eangareko rehegua art .50 . Derecho ojererekvo familia rehegua art .51 . Menda ha joajurei rapykuere rehegua art .52 . Joaju menda rupi rehegua art .53 . Mitngura rehegua art .54 . Mit angareko rehegua art .55 . Sy reko ha tva reko rehegua art .56 . Mit pyahukura rembiapor rehegua art .57 . Tekove ikaarmava rehegua art .58 . Tekovekura o^mbava derecho rehegua art .59 . emoanga mbae teva rehegua art .60 . Mbaretgui epysyr rehegua art .61 . Mit reru yvy ri ha kua imembva resi rehegua moakha j . Ypykura Ret rehegua art .62 . Ypykura ret ha ijatykura rehegua art .63 . Ypykura reko tee rehegua art .64 . Imbae rereko oondivepa rehegua art .65 . Derecho ojeparticipvo rehegua art .66 . Tekomboe ha pytyv rehegua art .67 . Jejopy rehegua moakha ji . Tesi rehegua art .68 . Derecho tesi rehegua art .69 . Tet remimo^mby tesir rehegua art .70 . Tekopormba ojoapytpe rehegua art .71 . Kaamonge evende, hiu ha jekuera jey rehegua art .72 . Mbaeapopykue jehecha rehegua
art .46

35 36 36 36 37 37 37 37 38 38 38 38 39 39 39 40 40 40 41 41 41 41 42 42 42 42 43


jii . Tekomboe ha Aranduka rehegua . Tekomboe jehupyty ha maerpa rehegua art .74 . Derecho arandu kuaa pyhy ha eporombovo jejoko rehegua art .75 . Mva ppepa o^vaer tekomboe rehegua art .76 . Estado ojapvaer katuete rehegua art .77 . e tepe eporomboe rehegua art .78 . Aporeko ehekomboe rehegua art .79 . Universidad ha mboeha yvateve rehegua art .80 . Viru tekomboe pytyvor rehegua art .81 . Tet mbae teva tembikuaa rehegua art .82 . Iglesia Catlica-pe tembiechakuaa rehegua art .83 . Tetygua mbaekuaa mosarambi ha impuesto jepaga rehegua art .84 . embosaraikura ratapya rehegua art .85 . Igure presupuesto-pe o^vaer rehegua moakha jiii . Mbaapo rehegua pehngue a . Mbaapo rehegua Derecho-kura art .86 . Derecho o^va oembaapvo rehegua art .87 . embaapopaite rehegua art .88 . ombojoavy rehegua art .89 . Kuangura mbaapo rehegua art .90 . Mitmbaapo rehegua art .91 . Ara oembaapo ha ojepytuvaer rehegua art .92 . Mbaapo jehepyme rehegua art .93 . Mbaapohrape @uar pytyv rehegua art .94 . emongui jehepyme rehegua art .95 . Seguridad social rehegua art .96 . Mbaapohra joaju rekosy rehegua art .97 . e omejoa rehegua art .98 . Huelga ha paro apo rehegua art .99 . Mbaapopegua li emoaete rehegua art .100 . Derecho ga jeguereko rehegua
moakha
art .73

43 44 44 44 45 45 45 45 46 46 46 47 47

47 48 48 48 48 49 49 49 50 50 50 51 51 51 51

aa . Tet rembijokuaipy rehegua Estado-pe ombaapovakura rehegua art .102 . Derecho oguerekva Estado-pe @uar ombaapva rehegua art .103 . Jubilacin rehegua art .104 . Oemombeuvaerha katuete ojererekva ha oeganva rehegua art .105 . Moki sueldo jererekokuaa rehegua art .106 . Estado-pe ombaapva responsabilidad rehegua moakha ik . Derecho Econmico ha Reforma Agraria rehegua pehngue a . Derecho econmico rehegua art .107 . Mbaapo he emumegua libertad rehegua art .108 . Mbaerepy gueroguata jejoko rehegua art .109 . Mbae tee reko rehegua art .110 . Derecho mbae apoha ha apytu rembiapo rehegua art .111 . Empresa Pblica eme particular-pe rehegua art .112 . Estado mbava rehegua art .113 . Cooperativa-kura rehegua pehngue aa . Reforma Agraria rehegua art .114 . Reforma agraria rembireka rehegua art .115 . Reforma agraria ha okaraygua akrapu pyrenda rehegua art .116 . Yvyguasu rekorei rehegua moakha k . Tet emboguatar Derecho ha Deber art .117 . Derecho tet emboguatar rehegua art .118 . Voto mo^ rehegua art .119 . Voto mo^ atyha mich^vvape rehegua art .120 . Poravokura rehegua art .121 . Referendum rehegua
pehngue
art .101 .

52 52 52 53 53 53

54 54 54 55 55 55 55 56 56 58 58 59 59 59 59

pogupe hoava rehegua Tetygua ikatuha omoepyr li apo rehegua art .124 . Partido Poltico-kura reko ha rembiapor rehegua art .125 . Joaju poltica pegua rekos rehegua art .126 . Partido ha Movimiento-kura ikatuva ojapo rehegua moakha ki . Tembiapor tee rehegua art .127 . Li emoaete rehegua art .128 . Opavave rembipota itenondevaerha ha pytyv o^vaerha rehegua art .129 . Servicio Militar rehegua art .130 . Tet pysyrhare rehegua moakha kii . Jeroviakura Leiguasu pegua rehegua art .131 . Jeroviaukakura rehegua art .132 . Ohova Leiguasre rehegua art .133 .Habeas Corpus rehegua art .134 . Amparo rehegua art .135 .Habeas Data rehegua art .136 . Juez-kura ikatva ojapo ha hova hesekura rehegua
art .123 .

art .122 . eporanduguasu

60 60 60 61 61 61 62 62 62 63 63 63 65 65 66 68

ww . Tet rekui emohenda rehegua p . Tet ha estado rehegua moakha i . e ropytakura rehegua art .137 . Leiguasu puakapav rehegua art .138 . Orden jurdico epysyr rehegua art .139 . Tet reko rechaukaha rehegua art .140 . engura rehegua moakha ii . Tet ambue ndive omoir reko rehegua art .141 . Tet ambue ndive eme rehegua art .142 . eme emondoro rehegua
vore tepys

69 69 70 70 70 71

. Tet ambue ndive omoir reko rehegua . orair mbotove rehegua art .145 . Tet arigua leikura reko rehegua moakha iii . Tetygua reko ha Ciudadana rehegua art .146 . Tetygua tee rehegua art .147 . Mva tetygua jepeakuaa rehegua art .148 . Derecho emboparaguair rehegua art .149 . Nacionalidad heta rehegua art .150 . Nacionalidad re jepyta rehegua art .151 . Nacionalidad honoraria rehegua art .152 . Ciudadana rehegua art .153 . Ciudadana jeporu jejoko rehegua art .154 . Poder Judicial aoite ikatva ojapo rehegua moakha ij . Tet Yvy emohenda rehegua pehngue a . Apoukapy opaichagua rehegua art .155 . Tet yvy puakapav ha embohasakuaa ambue akre rehegua art .156 . Estado smbyhyr emohenda rehegua art .157 . Capital rehegua art .158 . Servicio tetme @uarva rehegua art .159 . Departamento ha municpio-kura rehegua art .160 . Regin-kura rehegua pehngue aa . Departamento-kura rehegua art .161 . Departamento smbyhyha rehegua art .162 . Oekotevva rehegua art .163 . Tembiapor rehegua art .164 . Viru tembiappe @uar rehegua art .165 . Intervencin rehegua pehngue aaa . Municipio rehegua art .166 . Jekue jehegui rehegua art .167 . Municipalidad smbyhy rehegua art .168 . Tembiapor katu rehegua art .169 . ga ha yvy jererekre, jehepyme rehegua
art .143 art .144

71 71 72 72 73 73 73 73 74 74 74 74

75 75 75 76 76 76 76 77 77 78 78 79 79 80 81

. Guerokopy angareko rehegua . Categora rehegua moakha j . Fuerza pblica rehegua art .172 . Ipype o^va rehegua art .173 . Fuerza Armada-kura rehegua art .174 . Tribunal Militar-kura rehegua art .175 . Polica nacional rehegua moakha ji . Estado poltica econmica rehegua pehngue a . Tet akrapu rehegua art .176 . Akrapu mongakuaa rehegua art .177 . Apopyr reko akrapur rehegua moakha ji . Viru eorganiza rehegua art .178 . Mbae herekopy Estado mbava rehegua art .179 . Tributo-kura emo^ rehegua art .180 . Impuesto joa rehegua art .181 . Tributo jojareko rehegua t e p y s pp . Estado yta ha iorganizacin rehegua moakha i . Poder Legislativo rehegua pehngue a . Opaichagua disposicin art .182 . O^va ipype rehegua art .183 . Congreso-pe embyaty rehegua art .184 . embyatykura rehegua art .185 . Cmara aty aondiveguva rehegua art .186 . Comisin-kura rehegua art .187 . Poravo ha ieime pukukue rehegua art .188 . Juramento tr eme rehegua art .189 . Senador-va hekove pukukue aja rehegua art .190 . Reglamento rehegua art .191 . Jepoko rehegua art .192 . Informe jerure rehegua art .193 . eheni ha ehakio rehegua art .194 . Voto de censura rehegua art .195 . Comisin myeskhar rehegua
art .170 art .171

81 81 82 82 82 83

84 84 84 85 85 85

86 86 87 88 88 89 89 89 89 90 90 91 91 91

10

. Ojoguerahava rehegua . Ikatuva rehegua art .198 . Ambue ikatuva avei rehegua art .199 . Mbaaporeja mone^ rehegua art .200 . Mburuvichakura poravo rehegua art .201 . Tekokuaaha jepea rehegua art .202 . Ikatva ojejapo rehegua pehngue aa . Leikura apo ha imone^ rehegua art .203 . Moepyr reko rehegua art .204 . Leir emone^ha ikuaauka rehegua art .205 . emone^ jeheguirei rehegua art .206 . Aporeko embotovepaitr rehegua art .207 . Aporeko moambuepar rehegua art .208 . Mbotoveite rehegua art .209 . embotovepaite rehegua art .210 . Jehecha pyae rehegua art .211 . Oemboajva ijehegui rehegua art .212 . Jehejarei rehegua art .213 . emboaje ha jekuaauka rehegua art .214 . e ojeportava rehegua art .215 . Tembiapo atype embohasa rehegua art .216 . Presupuesto guasu Tet rehegua art .217 . Presupuesto ojeporvaerva rehegua pehngue aaa . Congreso pegua Comisin Permanente rehegua art .218 . Ipypeguakura rehegua art .219 . Hembiapor rehegua art .220 . Tembiapokue mombeu paha rehegua pehngue ab . Diputado-kura Cmara rehegua art .221 . Ipypegua rehegua art .222 . Diputado Cmara aoite rembiapor rehegua
art .196 art .197

92 93 94 94 94 94 95 97 97 97 98 98 99 99 100 100 101 101 101 101 102 102

103 103 104 104 105

11

b . Senador-kura Cmara rehegua . Ipypegua rehegua art .224 . Cmara de Senadores aoite rembiapor rehegua pehngue ba . Juicio Poltico rehegua art .225 . Aporeko rehegua moakha ii . Poder Ejecutivo rehegua pehngue a . Presidente de la Repblica ha Vicepresidente rehegua art .226 . Imboguata rehegua art .227 . Vicepresidente rehegua art .228 . Tekotevva rehegua art .229 . Are pukukue rehegua art .230 . Jeporavo rehegua art .231 . Tetsme jejupi rehegua art .232 . Tets japyhy rehegua art .233 . Pore rehegua art .234 . Tet Smbyhyha rehegua art .235 . Ikatuha rehegua art .236 . Ikatuha Leiguasu contra-pe oes rupi rehegua art .237 . Ojoguerahava rehegua art .238 . Repblica Presidente rembiapor tee ha hembiapor katu rehegua art .239 . Repblica Vicepresidente rembiapopyr katuete ha ikatva rehegua pehngue aa . Ministro-kura ha Ijaty rehegua art .240 . Tembiapor tee rehegua art .241 . Tekotevva, tekojogueraha ha jepoko rehegua art .242 . Ministro-kura rembiapo tee ha hembiapo katu rehegua art .243 . Ministro aty ha hembiapor tee ha hembiapor katu rehegua
pehngue
art .223

105 105 106

107 107 107 108 108 108 108 109 109 110 111 111 111 113 114 114 114 115

12

aaa . Repblica Procuradura General rehegua . O^va pype rehegua art .245 . Tekotevvakura ha imo^ rehegua art .246 . Tembiapor tee ha tembiapor katu rehegua moakha iii . Poder Judicial rehegua pehngue a . Opaichagua disposicin rehegua art .247 . Tembiapor tee ha ipypegua rehegua art .248 . Poder Judicial kue jeheguiete rehegua art .249 . Viru poru jehegui rehegua art .250 . eme rehegua art .251 . Juez-kura mo^ rehegua art .252 . Juez-kura emongui rehegua art .253 . Juez jeprocesa ha jeity rehegua art .254 . Ikatuva rehegua art .255 . Jepoko rehegua art .256 . Juicio apo rehegua art .257 . Tekotevha oepytyv justicia rembiapo regegua pehngue aa . Corte Suprema de Justicia rehegua art .258 . Ipypegua ha oekotevva rehegua art .259 . Tembiapor tee ha tembiapor katu rehegua art .260 . Sala Contitucional rembiapo tee ha rembiapo katu rehegua art .261 . Ministro-kura Corte Suprema de Justicia pegua emongi rehegua pehngue aaa . Magistratuta Consejo rehegua art.262 . Ipypegua rehegua art.263 . Oekotevva ha tembiapo arekue rehegua art.264 . Tembiapor tee ha tembiapor katu rehegua art.265 . Tribunal de Cuenta ha ambue Magistratura ha temimo^ pytyvrngura rehegua
pehngue
art .244

115 115 116

116 116 117 117 117 118 118 118 119 119 119 119 120 121 121 122 122 123 123

13

ab . Ministerio Pblico rehegua . Ipypeguakura hembiapor rehegua art .267 . Tekotevva rehegua art .268 . Tembiapor tee ha tembiapor katu rehegua art .269 . Jeporavo ha jeiko arekue rehegua art .270 . Agente Fiscal-Kura rehegua art .271 . Cargo jejapyhy rehegua art .272 . Polica Judicial rehegua pehngue b . Justicia Electoral rehegua art .273 . Ikatva ojapo rehegua art .274 . emo^mba rehegua art .275 . Tribunal Superior de Justicia Electoral rehegua moakha ij . Ambue organismo-kura Estado pegua rehegua pehngue a . Tetygua pysyrha rehegua art .276 . Tetygua pysyrha rehegua art .277 . Tae ae, emo^ ha emoingi rehegua art .278 . Oekotevva, jogueraha ha jepokuaa rehegua art .279 . Tembiapor tee ha tembiapor katu rehegua art .280 . Tembiapor tee rehegua pehngue aa . Contralora General de la Repblica rehegua art .281 . Heko, hetakue ha o^ arekue rehegua art .282 . Mombeu ha jehechakue remiandu rehegua art .283 . Tembiapor tee ha tembiapor katu rehegua art .284 . Jepoko, ikatuva ha emongi rehegua pehngue aaa . Banca Central del Estado rehegua art .285 . Heko hembiapor tee ha hembiapor katu rehegua
pehngue
art .266

123 124 124 125 125 125 125 125 126 126

127 127 127 128 128

129 129 130 131

131

14

. Ikatuva rehegua . Ijoaju reko ha iemongue rehegua t e p y s ppp . Estado de Excepcin rehegua art .288 . Kuaapyr, mbaicharpa, ipukukue ha arapangura rehegua t e p y s pq . Leiguasu embopyahu ha iemyatyr rehegua art .289 . embopyahu rehegua art .290 . emyatyr rehegua art .291 . Tet Atyuguasupav mo^mbahra pokatu rehegua t e p y s q . Temimo^ ipahapegua ha sapyagua art .1 . art .2 . art .3 . art .4 . art .5 . art .6 . art .7 . art .8 . art .9 . art .10 . art .11 . art .12 . art .13 . art .14 . art .15 . art .16 . art .17 . art .18 . art .19 . art .20 .
art .286 art .287

131 132

133

135 135 136 137 137 137 138 138 138 139 139 139 140 140 140 140 141 141 141 141 141 141 142

15

endy
Aporeko: Ara pa: Arandukuaa: Ary Jevyjevy: Ary: Hae ae: Jerovia repy: Kyhyje: Mar: Mbaekuaaver: Mbotove: Mboereko: Mone^: av: ekuavejoja: Nembojevykuaa: emoanga: embohasahra: eme: engra: Poguype: Pokatu - Puaka: Puakapav: Pysyr: Procedimiento, tcnica. Plazo. Cultura. Cada ao, Anualmente. Ao. Libre, por s solo. Fianza. Seguridad. Mancha, defecto, impureza. Fines cientcos. Denegar, rechazar. Sistema Permitir, consentir, aprobar. Cada. Reciprocidad. Irretroactividad. Familia. Intrprete. Promesa. Abogado. Independiente. Poder: Soberana. Defender (oepysyr: se deende).

16

Teko Marangatu: Tekoavy repy: Tekome, tembiapoukapy: Tekos: Tekongatu: Tekui: Tekuaitra: Tembiapokue rechaukaha: Tembiapor katu: Tembiapor tee: Tet rembijokuai: Tetve tee: Tetave tee: Tuva reko: Yta: Jeroviauka: Monyrhra: Rangavoaha: Gueroro: Ijapy: Tembiasakue: Mbohapy vorgui moki: Irundy vorgui pete^:

Dignidad humana. Multa. Ley, resolucin. Libertad. Accidente, catstrofe. Gobierno. Gobernador. Prueba Atribucin. Deber. Funcionarios o empleados pblicos. Mayora absoluta. Mayora simple Paternidad. Base, estructura, fundamento. Garanta. Reparador. Sello. Condenar, Censurar. Su lmite. Historia, trayectoria. Dos tercios. Cuarta parte.

17

18

Moepyrmby

Tet Paragui, hra tepe oembyatva rupive Tet Atyguasupav Mo^mbahrape, imanduvo Tupre, ohechakuavo teko marangatu, omoaetepotvo tekos, joja ha tekokatu omoaetvo tekui tetygua remo^mbva, tembijokui rupiguva, omonguva tetygua voi ha ijahpe maymva, omombae jeyjevo ipuakapav ha ijeiko hae ae, ojehevo mayma tetre, omoaete ha omboaje ko Leiguasu. Paraguay, jasypote^, 20, 1992-me.

19

Vore w Kuaapyr Mopyrendaha rehegua, Derecho, Deber ha Garanta-kura rehegua.

20

Tepys p

. Kuaapyr Mopyrendahakura rehegua

artculo

1 . Estado ha tekui* rehegua Paragui Repblica opaite rama oikta hae ae* ha poguype*. Hae Estado ojeikohpe leietre ha oeangarekohpe tetygure, ipete^ ha oembojaokuava ha oguerekopava pete^ hendpe ipokatu* smbyhyr, Leiguasu ha leikura heihicha. Paragui ret oipuru iemboguatpe tekui tetygua remimo^mbva, jokuaihra rupiveguva, ijahpe tetygua maymva, opaichaguva, ha ipyendva teko marangatu* jehechakuape. 2 . Puakapav* jeheguiete rehegua Paragui retme puakapav o^ tetyguakura ppe, ha va oipuru ko Leiguasu omohendahicha. 3 . Tet puaka* rehegua Tetyguakura oipuru ipuaka vto rupive. Tekui omboguata oondive Poder Legislativo, Ejecutivo ha Judicial; maymva oguereko hembiapor tee, omandare ojuehe; oomoir, oopytyv ha omaa ojuehe. Mavavva ko Poder ndikati ome ijupe tr ambupe, tr pete^ yvypra r yvypra atpe, pokatu o^va lipe, tr ombyatypa ipogupe puakva o^va. Dictadura oste voi ligui.

artculo

artculo

K uaapyr M opyrendahaku ra R ehegua

21

Tepys pp . Derecho, Deber ha Garanta-kura rehegua Moakha i . Tekove ha Tekoha rehegua Pehngue a . Tekove rehegua
artculo

4 . Derecho ojeikovvo rehegua Mayma yvypra oguereko ijeheguiete voi derecho oikovvo. Ko derecho iaetvaer, ikatma guive, maymvape oikove ypy guive isy ryeppe. Juez ndaikati ojukauka avavpe hembiapo vaikure. Estado oangarekvaer mayma tekovre oembyai ha@ua hete ha iakme, hra ha heraku porme. Lipe o^vaer mo mevpa pete^ tapicha ojapokuaa ojaposva hetgui oipytyvmbotvo mbaekuaaver tr tesir.

artculo

5 . Tortura ha ambue tembiapo vai rehegua Avavre ndojepuruvaeri tortura tr embosari vai ojojava yvypra rekre. Jejukapaguasu, tortura, yvypra embohapykuerekay mbaretpe, ha jeporojuka polticakure, jepeve arma oiko hague, ndopytareivaeri. 6 . Yvypra rekove por rehegua Estado oehane yvyporakura rekove ipor ha@ua, ha upevar omo^ne tembiapor ohechakuava o^ha imboriahuetva, o^mbaporva, imititerei, ha ikaarmava. Estado oipytyvvaer avei oemyesak ha@ua opa mbae

artculo

22

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

tetygua reko rehegua, mbaichapa upva ojoaju akarapu ndive, tekoha embyai ndive, ha yvyporakura reko porve ndive.

Pehngue aa . Tekoha rehegua


artculo

7 . Derecho tekoha resi rehegua Mayma yvypra oguereko derecho oikovvo tekoha hesivape, oguerekopva tekover. Tenondetegua tembiapor, tekohre eangareko, oembyai ha@ua, ipor porve ha@ua, ha picha omoir ha@ua yvypra akarpu. Ko tembipota rapykuri okuvaer leikura ha tekuaitra rembiapo.

artculo

8 . Tekohre eangareko rehegua Li ohechvaer tembiapo ikatva opoko vai tekohre. Ikatu voi ojoko umva umi tembiapo ohechakuar ombyane ha@ua. Ko tetme ndojejapovaeri arma atmica, avei arma ahapva ha onvenenva tekoha; kova ndaikati ojejapo, ojegueru ambue tetgui, ojejogua, ojeguereko tr ojepuru; upichante avei ndaikati oemoinge ko tetme koichagua veneno rembyre. Li omo^ngekuaa voi ko ikatuva ojeguereko apytepe hetave mbae ombyaikuava tet resireko. Lipe o^vaer mbaicharpa oiko delito tekoha contra-pe ha mbae castigo-pa oguerekvaer. Oembyar tekoha oemopor jey ha ojehepymevaer.

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

23

Moakha ii . Tekos* rehegua


artculo

9 . Yvypra rekos ha jeiko kyhyje* rehegua Mayma yvypra oguereko derecho oeangarekvo hese ilibertpe ha kyhyjere oiko ha@ua. Avavpe ndikati ojejopy ojapo ha@ua Li omandava, tr ojejoko chugui ojapvo Li oproiviva.

artculo

10 . Tembiguiramo jeiko rehegua Ndaikati ojeguereko tembigui ramo yvyprape; upicha avei ambue pogupe jeiko, tr jejogua ha evende mvape. Lipe o^vaer jokuaipy ikatva ojejapo Estado-pe @uar. 11 . Libertad jepea rehegua Avavgui ndaikati ojepea hekosy tr ojeprocesa hekope; o^vaer mbarepa ha oikvaer heihicha Leiguasu ha ambue leikura. 12 . emonambi ha embokoty rehegua Avave ndikati ojejoko ha oemonambi, mburuvichaetva nomei rire ramo kuatia upevar, ndahai ramo ojejapyhva hembiapo vai javete. Opaite oembokotva oguereko derecho:
1

artculo

artculo

Oemombevo chupe, mamo ojejapyhyhpe, mbarepa ojereraha preso; ndojejopivo oe ha@ua ha oipytyvvo chupe pete^ engra* ijeroviaha. Oporomonambi jave, mburuvicha ohechaukvaer kuatia heva ikatuha upva ojapo;
24
D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

2 3

Pyae ojekuaaukvo hogaygupe tr hae oipotvape, opytaha oembokoty; Ojehejvo chupe oe oesva ndive, noimima guive pete^ Juez heva ndaikatuiha ojuecha avave ndive. Jepmo o^ incomunicado iengra ndive ikatvaer oe, ha mbaevichar ndaikati hiarevvo lipe hevagui; Oomo^vo chupe, oikotev ramo, e mbohasahra*; ha Oemo^vo juzgado pogupe veinticuatro aravo ohasa mboyve, ojejapo ha@ua lipe heva.

4 5

artculo

13 . Devehre preso jeho rehegua Avave ndaikati oemonambvo idevehre. Juez heramo upicha ha@ua mante, nombohasi hagure hogaygupe hiupyr, tr ohepymerngue tekoavy repy* ha jerovia repy*.

artculo

14 . Li pyahu embojevykuaa rehegua Mbaevichagua li ndaikati ojeporu hae os mboyve oikovaekure; oime ramo ou porve procesado ha condenado-pe mante.

artculo

15 . Justicia jejupe apokuaa rehegua Avave ndaikati ojapo justicia ipo rupi tr ojerure iderecho mbaretpe. Ha katu oemboaete pysyr tee ijeheguva opavavpe.

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

25

artculo

16 . Defensa juicio-pe rehegua Avavgui ndaikati ojepea idercho oepysyrvo juiciope. Maymvape ohuzgavaer tribunal ha Juez upevar o^va, ijeheguva oporombojojva. 17 . Proceso-hapegua derecho-kura rehegua Proceso-pe tembiapo vaikure, tr mamo ikatutahpe oecondena, maymva tapicha oguereko derecho:
1 2

artculo

Ojererekvo hembiapovaiva ramo; Ojehuzgvo emihape; ikatuvaer ambuehicha Juez ohecha ramo tekovha, oepysyrmbotvo ambue derecho-kura; Noecondenivo juiciore, li osvaekue ojeprocesa mboyve rupi, ndaikati avei ojeprocesa tribunal oemo^va chupe @uar ante rehe; Ndojehuzgajoivo pete^ mbare. Ndaikati oemoepyr jey pete^ proceso opamavaekue, o^meramo ojejuhu ikatva ou porve oecondenavaekupe, li proceso rehegua ohechaukahpe; Oepysyrvo hae aete, tr oepysyrukvo ijeroviaha hae oiporavva rehe; Omevo chupe Estado reiete ipysyrharar ndoguerekiramo ohepyme ha@ua ijehegui; Oemombeupaporvo ichupe, oepyr mboyve, mbapa oemboja hese ha upicha avei, oemevo chupe kuatia iproceso rehegua ha opaite oikotevva, oembosakoi ha@ua oepysyrvo ha tojehecha chupe toe oesva ndive;
26
D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

5 6 7

8 9

Oikuavevo, ojapvo, oguerekvo hespe ha ombotovvo hembiapokue rechaukaha*; Ndojepurivo hese tembiapokue rechaukaha ha opaite mbae ojehekiva lipe o^hicha; ohecha haete tr iengra* rupi opaichagua kuatia iproceso rehegua. Umva ndaikati mbaeveichavr ojejapo emihpe chugui ha sumario ndaikati oho pukuvvo lipe hevagui;

10 Ikatvo

11 Ohepymevo

chupe Estado, sapynte oecondenareramo, Juez ojejavy rupi.

artculo

18 . emombeu rembirupity rehegua Avave ndaikati ojehekojopy hei ha@ua ivava ijehe, hembirekre, imna tr hekoirre, ha ipariente a@ui rehe. Tapicha rembiapo vaikue ndohupiti hogaygua tr iparientekurape. 19 . Prisin preventiva rehegua Nambis sapyarer @uarguva ojepurukuaa tekotev jave mante, oipytyvramo oho por ha@ua juicio rehegua tembiapo. Mbaeveichavr ndaipukuvevaeri pena mich^vvagui, ikatuva os chupe hembiapo vaikure.

artculo

artculo

20 . Maerpa pena rehegua Umi tekojejopy oipeva tekos ojeaplicta jahechpa noemboguatajei tape pot^re umi hembiapo vavape ha avei ojeproteje ha@ua sociedad. Ndaiporimovima arakaeve pena-ramo propiedad jepea ha tetgui emos.

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

27

artculo

21 . Tekove embokoty rehegua Opaite oembokotva li rupi ojererekvaer ga upeicharichagupe ojeheahpe kua ha kuimbava. Imitva ndaikati oembotvo kakuaavakura ndive. Umi ojepyhvaekue ojekuaareka ha@ua hembiapokue, ndojererekovaeri oecondenmava apytpe. 22 . Proceso jekuaauka rehegua Ojekuaauktar marandu rupi umi proceso judicial o@uah mboyve hume, ojejapvaer ojeere mbapa oepensa hese ha mbaichapa vaicha opatahna. Ojeprocesvare ndojeevaeri haeha katuetei mbae vai apohare os mboyve icntrape sentencia ikatuvemava oembojevy.

artculo

artculo

23 . Aetegua jehechauka rehegua Umi juicio ojejapva o^gui publicacin oheja vava mva rra, heraku por tr heko por, har delito privado tr conducta privada ijahpe Juez-kura pokatu, hegui upicha ko Leiguasu tr li sai, ndojeporuvaeri aete rechaukaha ramo umi mbae vai oiko hague aetehpe tr ojee hagure ojekuaapaha voi. Ko prueba ikatu ojeporu tet rembigui rembiapo vaikure ha avei umi li heihpe ikatuha ojepuru. 24 . Libertad, religin ha ideologa rehegua Ojehechakuaa opaite tapichpe hembireroviapykura maymva, ndohima guive ko Leiguasu ha leikura contra-pe. Estado nahembireroviapi. Estado ojoguerahne

artculo

28

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

iglesia Catlica ndive tae ae opytyv ha poguype rupi. Oemoaete tae ae ha poguype maymva tupo ha mbaereroviappe; ko Leiguasu ha leikura heihicha ikatu oembaapo ha ojerereko umi tembireroviapy. Avave ndaikati ojejopvo odeclara ha@ua imbaereroviapy tr ijideologa kusare.
artculo

25 . Teko tee eanduka rehegua Maymva tetygua oguereko derecho oeandukvo oipotahicha heko tee, oguenohvo iapytu poty ha ojekuaaukvo haechaite. Oemoaete ikatuha o^ opaichagua ideologa. 26 . Jee jeesva ha ikatva oemombeu rehegua Ikatu ojee ha oemosarambi oimehichagua temiandu ha apytu poty, oecensurare, ndohapejokima guive ko Leiguasu; upvare noeguenohvaeri li ojokva ko derecho. Ndaiporimoi delito de prensa, o^tar jepe delito comn oikva prensa rupive. Maymva oguereko derecho omohei, ombyaty, tr omosarambvo oimehichagua marandu, ha ikatu avei mbaer ojeguereko opaichagua tembiporu, proividoma guive.

artculo

artculo

27 . Tembiporu marandu mosarambiha rehegua Tembiporu marandu mosarambiha, o@uah rupi opavavpe, ndaikati oemboty ni ojejoko hembiappe. Ndaikati o^vo prensa ismbyhyhra jekuaava. Noembojoavyvaeri avavpe oeme tr oevendekuvo chupekura oikotevva prensa-pe @uar, noehe-

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

29

nondeavaeri radio e rape, ndojehapejokovaeri mbaeveichavr peridico, libro, revista ha opaichagua publicacin oguerekma guive responsable hesegua. Oemoaete marandu opaichaguva Li omohenda porvaer publicidad rehegua tembiapo ojeprotege porve ha@ua mit, kariay, kuata^, umi oleeva ha kua derecho-kura.
artculo

28 . Marandu jehupity rehegua derecho Oemoaete maymvape iderecho oemevo chupe marandu aeteguva ha hendpe por ojeva. Ndaiporivaeri avei jejoko oimerava ohupity ha@ua oimehaichagua marandu mburuvichakuragui. Lipe oemo^vaer mbaeichaitpa ojejapta kva ko derecho ojepuru ha@ua. O^r opyta vava marandu ijapva, tr hesak porva rupi, oemosarmbivaekue, oguereko derecho oguenohuka jevo iepyr hagueichaite ambue marandu oheja por jeyvaer ichupe, ha ikatu avei ojehechakuaa chupe oimerava mbape perjuicio oikva hese.

artculo

29 . Tekos periodismo-pe embaapo rehegua Oembaapo ha@ua periodismo-pe, tahae haehicha, o^ libertad ha nakotevi oemone^ ra. Umi perdiodista, ojapokuvo hembiapo, ndaikati mavave ojopy chupekura ojapo ha@ua iconciencia heihicha, ahnirir katu omombeu ha@ua imarandu mamguipa oguenohrae. Umi ombaapva marandpe ikatu ohai oguenoh hemiandu, hra reheve, pe Medio ombaapohpe, ojeporavore ichugui hembiapokue. Huvicha katu omombeu kuaa ojoavyha upe temiandu ndive ha ojeheki upicha responsabilidad-gui. Periodista-kurape oe-

30

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

rrekonose haeha hembiapokue jra, tahae tembiapo arandu, mbae jegua, tr taanga rehegua, tahae aporeko oimehichagua, li heihicha.
artculo

30 . Seal electromagntica jerereko rehegua Umi mbae jehechava omyenyhva arapy ha ojeporva oemosarambi ha@ua yvytre e, tyapu ha tanga, umva Estado mbae; ha hae, omoaetvo tet puakapav, ombohapvaer ojeporupaite ha@ua, tet mbae tee rupi, ha omohendahicha em haipyre ambue tetngura ndive. Li oaseguravaer, oporombojuavyre, ikatuha maymva oiporu umi mbae ha tombipurukura hesegua avei, ombyaty ha omyatyrva marandu tet rehegua; li hevaer mbaichapa ojeporta, ha jekopyty tet ambue ndive aoite ikatu omopychi^ ko mbae jeporu. Mburuvichakura oasegurvaer ani ojepurtei ko mbae oembyai ha@ua mva reko, hogaygua reko, ha avei oenega ha@ua derecho aete ko Lei Guaspe o^va.

artculo

31 . Marandupavha Estado mbava rehegua Umi marandupavha Estado mbava, li hevaer mbaichapa oembohekta ambaapo ha@ua, ha oemoaetvaer ikatu ha@uicha maymavva aty oipuru pete^chapa , ojeporavore ha eporombojoavyre. 32 . Libertad atyr ha eandukar rehegua Mayma yvypra oguereko derecho oembyaty ha oeandukvo pyaguappe, armare ha iporvar, tekotevere upevar ojerure emone^; upichante avei oguereko derecho ndojejopivo chupe ko atyr. Li saive hevaer

artculo

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

31

mbaichapa ojeporta ko derecho kva, mbae aravo ha guataha rupipa, ojeho ha@ua ambuekura derecho contrape ha emohenda li omo^va contra-pe.
artculo

33 . Derecho teko aohapegua rehegua Ndaikati ojepoko aohapegua ha ogapypegua teko rehe, ha avei emboaje o^vaer teko ogapy rehe. Yvypra reko ndohiramo hna embohenda tetpypegua contra-pe, tr ambuekura derecho contra-pe, ndoi mburuvicha pogupe. Oemoaete mayma yvyprape angareko heko ogapre, heko marangatu ha manduapor hesegure.

artculo

34 . Koty oembotvare ndojepokivo rehegua derecho ga imbaeme ndaikati mavave oikntevo Ikatuvaer jepe ojeike tr onembotyete, Juez ojapouka ramo lipe heihicha. Ikatta avei ojeike oiko jave uppe tembiapo vai, tr upva ojejokopotvo oikta katuetr, avei ojejoko ha@ua ivava oiktar tapicha tr imbae tee rehe. 35 . Kuatia mva kuaaukaha rehegua Avavgui ndaikati ojepea kuatia ikuaaukaha tr omombeva hembiapo r hembiapokue. Mburuvichakura ndaikati oheja umi kuatia noimiramo li upicha heva. 36 . Kuatiakura ha comunicacin privada rehe ndojepokivo rehegua Ndaikati ojejavyky umi kuatia pete^ tapicha mbaeteva, upichante avei imarandu tr iomongetaha carta, tel32
D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

artculo

artculo

fono, telegrama ha opaichagua, avei hemiongatupy pe mvape @uarnte ovalva. Ndaikati ojehecha tr ojepea chugui ndaipriramo orden judicial upevarite osva ha tekotevtar katuete oemyesak ha@ua juicio-pe oikva. Li avei heivaer mbaicharpa ikatne mburuvichakura ohecha libro comercial ojerahahpe contabilidad tr registro mbaapo rehegua. Opaite mbae hekope ojekuava, ndovali ojepuruvaer juicio-pe. Opaichavvo ojeguerokirir^vaer umi mbae oguerekova relacin oemyesaksva hna ndive.
artculo

37 . Derecho oembotovvo pyaremiandu oipotava rehegua Maymva ikatu omomar tembiapopy ohejava chupe ojapo ipya remiandu ha itupandu ko Leiguasu ha leikura ombohapma guive. 38 . Derecho oepysyrvo opavavpe ou porva rehegua Mayma yvypra oguereko derecho, haeo r ambuekura ndive, ojerurvo mburuvichakurape tomo^ tembiapor oipysyrva tekoha, oembyai ha@ua; avei o^ ha@ua tesi, angareko tet reko tee rehe, ha consumidor-kura derecho rehe; toipysyryr tekove comunidad reko iporve ha@ua. 39 . Derecho oemuengovivo perjuicio rehegua Mayma yvypra oguereko derecho Estado omuengovivo chupe, hendpe ha hekpe por, perjuicio chugui ohupitva. Li saive omohendavaer ko derecho kva.

artculo

artculo

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

33

artculo

40 . Derecho oembaejerurvo mburuvichakurape rehegua Mayma yvypra, haeo tr ambuekura ndive, oguereko derecho ijeheguiete ombaejerurvo, kuatia rupive, mburuvichakurape, ha kova ombohovaivaer ra pame li heihicha. Nombohoviri ramo upe ra pame heise noemoe^riha ojejerurva. 41 . Derecho ojeguatvo ha ojepytvo tekohpe rehegua Mayma paraguayo oguereko derecho oikovvo hetme. Tetyguakura ikatu oemongue ilibertpe por tetpre, ova hga tr hekohgui, oho tet ambure ha upi ou jey hetme, ogueru imbaekura tr ogueraha kogui, ojapma guive li kova rehegua heihicha. Jeike ha es rehe oevaer umi li hesaivva, oguerekokuvo hesa renondpe ko derecho. Pytaguakura jeike ovaitere kope, lipe oemo^-vaer ojehechakuapype tetngura jekopyty kova ko mbae rehegua. Pytaguakura opytaitmava, ndaikatuvmai oemos kogui Juez nomeir kuatia upevar.

artculo

artculo

42 . Libertad joaju apo ha@ua rehegua Mayma yvypra ikatu oomoir ha ojoaju iporvar; upicha avei avavpe ndaikati ojejopy oike ha@ua pete^ atyhpe. Li heivaer mbaichapa profesionalkura ojoajta. Ndaikati ojejapo joaju emi, ha umi aty paramilitar. 43 . Derecho de asilo rehegua Paragui omombaete asilo eme ijyvpe ha iembajdape umi hetgui oemuvape poltica kure ha opaite
34
D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

artculo

mbae upva rehehpe ojapo hagure, hemimo ha hembirerovire. Mburuvichakura omevaer chupe pyae por, kuatia hra kuaaukaha ha salvoconducto oemongue ha@ua. Mavave ojeasilva poltica-kure ndaikati ojererahvo mbaretpe upe tet oemua hagupe.
artculo

44 . Tetme ojehepymeva rehegua Avave ndaikati ojejopvo ohepyme ha@ua tetme tr ombaapvo chupe @uar, oimema guive lipe, tapykuevma osvaekue. Ndojejopyvaeri avavpe ome ha@ua jeroviarepy hateitareva ha tekoavyrepy ipohyirasva. 45 . Derecho ha garanta-kura ojeeva rehegua Derecho ha garanta oembohysiva ko Li Guaspe, ndeisi oembotoveha umi ambue asva voi yvypra rekgui, jepevnte kope noemo^ri. Ndaipri hagure li orreglamentva, ndeisi oembotove kuaaha tr ndojejapi ha@ua mbaevr umi derecho ha garanta.

artculo

Moakha iii . Jojareko rehegua


artculo

46 . Yvypora-kura pete^chapanteha rehegua Opaite oikva ko Repblica-pe pete^chapnte hekokatu ha iderchope. Ndaikati oeporombojoavvo. Estado ojapne tekotevva upicha oiko ha@ua. Joja rehe angareko ndojehechavaeri oeporombojojava ramoguicha.

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

35

artculo

47 . Joja reko aete rehegua Estado amoaetvaer maymvape:


1 2 3

Jojareko justicia rovake; upevar oipene umi ohapejokva; Jojareko leikura rovake; Jojareko oike ha@ua ombaapo tet rembijokuir, ojeikeha rupi, voto rehe ae, ikatupyrma guive tembiaporme; ha Jojarekpe ohupity ha@ua yvy remimo^ngue, opaite herekopy ijapopyre ha arandukuaa.

artculo

48 . Derecho joja kua ha kuimbavape @uar rehegua Kua ha kuimbae ojoja idercho-pe: oporoporavvo, ojeporavvo, oemombavo hekpe, mbaerekoppe ha arandukuape. Estado ojapovaer tekotevva upe jojareko upva iaete ha@ua, oipevo opaite mbaeojokva ijapo ha ombohapvo kuangurape oike ha@ua ombaapo opa mbape tet tuichakue javeve.

Moakha ij . Derecho oguerekva familia rehegua


artculo

49 . emoanga* rehe eangareko rehegua emoanga omopyenda tetygura aty. Estado ojapovaer tekotevva, oeangareko pormbaite ha@ua hese. Ojeguereko avei emoanga ramo, kuimbae ha kua

36

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

joaju mbarete, tayrakura ndive ha comunidad oikva emoare sy reheve ao tr tva reheve ao.
artculo

50 . Derecho ojererekvo familia rehegua Maymva oguereko derecho oguerekvo hemimoanga, ha upva appe, kua ha kuimbae pete^chante hambiapor katu ha tembiapor tee.

artculo

51 . Menda ha joajurei rapykuere rehegua Lipe o^vaer mbaichapa ojejapta omenda ha@ua kuimbae kua ndive, mbapa oekotevta upevar, mbaichapa ikatu ojueja jey hikui, ha oparei jerpa mbae hapykuere; o^vaer avei lipe mbaichapa ojeporta mbae oguerekva hikui; hevaer avei mbae mbapa hembiapor katu ha hembiapor tee mokivva. Umi ojoajureva, ikatma guive omenda ojuehe, ha oikma guive hikui omendaitvaicha, oheja hapykuere ku omendaitr guicha, ndohima guive li contra-pe.

artculo

52 . Joaju menda rupi rehegua Kuimbae ha kua joaju, menda rupigua, hae emoanga yta tee pete^va ha tenondetegua. 53 . Mitngura rehegua Tva ha sykura oguereko hembiapor katu ha hembiapor teva ramo oangarekvo mitngura iemoare rehe mich^ aja, omongarvo ha ohekombovo. Lipe o^vaer tekojopy umi ombohasavape @uar imitngurape hiupyr. emoare okakuaapa pyre oangareko ha oipytyvvaer isy ha itvape, kova oikotevr. Lipe
D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

artculo

37

havaer mbaichapa oepytyvta iemoare retvape ha kua imenavape, omyakva hogapy. emoarekura pete^chapa li renondpe. Kva omone^vaer jeporeka tuvareko rehegua. Ndaikati oemo^ kuatia kuaaukahpe pe mvapa mitrei terpa omendva emoare.
artculo

54 . Mit angareko rehegua emoanga*, tapicha aty ha Estado omoaetvaer mitme okakuaa por ha@ua ha oipuru ha@ua mayma tekokatu: ndojehejavaeri haeorei prupi, tr iembyahi, oeembosari hese, ojejopyeterei hendive, oevende tr oemombaapo vaipa. Kova mbae oikr, oimerava ikatu ojerurejopy mburuvichpe opa ha@ua ha ojehekojopy ha@ua ijapohakura. Mit rekokatukura itenondvaer ambue tekokatu rovi, o^r ontende. 55 . Sy reko ha tva reko rehegua Sy reko ha tva reko ohechagiva hembiapor rehe, Estado oangarekvaer ha oehane omo^ tekotevva umi mbae ojejapo por ha@ua.

artculo

artculo

56 . Mit pyahukura rembiapor rehegua Estado oehavaer ikatu ha@uicha mit pyahukura oike ha ombaapo avei ambuekura javeve tet ha tetygua akrapurre, opaichagua tembiappe.

artculo

57 . Tekove ikaarmava rehegua Maymva tekove ikaarmava ohvo oguereko derecho oipytyv ha oangarekvo hese hogayguakura, tetygua

38

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

aty ha Estado avei. Mburuvichakura aehavaer ojuhu jeiko porve ichupekura, jeykeko rupi, ohechakuavaer hemikotev okaru ha oepohno ha@ua, ga oiko ha@ua, hekoarandu ha hekorei omyenyh ha@ua.
artculo

58 . Tekovekura o^mbava derecho rehegua Oemoaete tekove o^mbavape iderecho oeangarekvo hese, hesi, oehekomboe, oiko pytuu rory ha@ua, ha avei oembokatupyry ha@ua oimerava tembiappe ikatu ha@uicha oike ha ojehea hapichre. Estado omo^vaer mbaichapa oehenondeta mbae vai ikatva ojehu umi tekovpe, o^mbava hetpe, iakme ha heteandpe, ha oipytyvvaer opicha kovape hemikotev ohupity ha@ua. Ojehechakuavaer ko tekovpe opichagua tekor ko Leiguasu omeva mayma yvypra tetpre oikvape, oembojoavyre, ikatu ha@uicha ogueropuaka por hekove ku o^mbaitr guicha. 59 . emoanga mbae teva rehegua Ojehechakuaa pe emoanga mbae teva tekotevha o^ oiko porve ha@ua tekovekura oondivepa; lipe havaer mbaichapa oemohendta. Nemoanga mbae tevape oike ga oijeikoha tr yvy oeemitha, tembiporu ogapypegua ha mbaapohapegua, ha va mbae ndaikati ojepea devehre mbaeveichavr.

artculo

artculo

60 . Mbaretgui epysyr rehegua Estado ombohapevaer ani ha@ua mbarete oike ojohogayguakura pame, ha upicha avei ani ha@ua oike ijapytepekura mbae vai ikatva omoingo me@ua oondive.
D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

39

artculo

61 . Mit reru yvy ri ha kua imembva resi rehegua Estado ohechakuaa tekor katu yvypra oguerekva ijeheguiete oguervo mit yvy ri, hetakupe ha ypyingupe; avei ahupitvo tekomboe, embohape kuaapyrme ha angareko hekoitpe, tet rembijokuaipy epytyv rupi. Oemo^vaer aporekor hesi ha@ua oemova, kua imembva ha mit mich^ imboriahuvva apytpe.

Moakha j . Ypykura Ret rehegua


artculo

62 . Ypykura ret ha ijatykura rehegua Ko Leiguasu ohechakuaa o^ha ypykura ret, pete^cha heko teva, o^mavaekue voi oiko mboyve Estado paraguayo. 63 . Ypykura reko tee rehegua Ojehechakuaa ha oemoaete tekor katu ypykura ret oguerekva oangareko ha omombaretvo heko tee hekohaitpe. Upicha avei oguereko derecho oiporvo, apytire, heko yma, tekoha emboguatpe, jeiko oondivpe, mbae jererekpe, teko rechaukahpe, ha mbae reroviappe. Upichante avei oikovaer heko ymre nomomarima guive umi tekor katu o^va ko Leiguaspe. Indgena rekokue emyesakme ojehechvaer ha ojeporu hekor katu imbae teva.

artculo

40

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

artculo

64 . Imbae rereko oondivepa rehegua Indgena retngura oguereko derecho oiporvo yvy oondivepa tuichakupe hemikotev hei hicha, ha iporngupe heko tee rehegua angareko ha imyakrapu ojerurehicha. Estado ome rentevaer chupekura ko yvy, ha va ndaikati ojejopy, oembojao, oembohasa ambue akre; ndaikati avei o^ oembojrava hese arma oipuru hagure, tr ojepea devehre, tr ojepuruka; ndopagavaeri avei impuesto. Ndaikati oemos tr ojeguerova hekohgui haekura nomone^ri ramo upva ijeheguiete. 65 . Derecho ojeparticipvo rehegua Oemoaete indgena retngurape tekor katu oikvo tet Paragui rekovpe, herekopyr appe, jeiko porme, tet sambyhpe ha arandukuape, teko yma, Leiguasu ha leikura heihicha.

artculo

artculo

66 . Tekomboe ha pytyv rehegua Estado omoaetvaer ypykura reko yma, tenonderite tekomboe rehegupe. Oeangarekne avei, ani ha@ua ipokve ohvo, oembyai ha ykyapa ha@ua hekoha; ani oemombaapo reipa chupekura, ha ani ha@ua teko ambue ojapyhy vai. 67 . Jejopy rehegua Indgena-kura ndojejopvaeri ojapo ha@ua tembiapo Estado mbava, ha cuartel-pe jeho; ndohupiti avei chupekura umi tet rembiapoukapy* o^va lipe.

artculo

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

41

Moakha ji . Tesi rehegua


artculo

68 . Derecho tesi rehegua Estado oangareko ha omombarete tesi, hae rupi kva yvypra derecho tenondegua ha comunidad rembipota. Avavpe noemboykvaeri Estado angarekgui, ojehapejoko tr oemonguera ha@ua mbaasy opaichagua tr plga; avei oiko jave sarambiguasu ha tekongatu*. Mayma yvypra ojapvaer katuete tembiapor li omo^va tesir, nomomarima* guive teko marangatu.

artculo

69 . Tet remimo^mby tesir rehegua Estado omboguatvaer temimo^mby tesir ikatuhpe tembiapokura oomoir ha oomo^mba; tomo^ avei tape ikatu ha@ume o^ ejoja, ha opytyv Estado ha tetyguakura oondive. 70 . Tekopormba ojoapytpe rehegua Li rupive oemohendvaer tembiapo tetygua reko porr ha imboguatpe ipyendvaer tekomboe tesir ha tekohayguva omoirme. 71 . Kaamonge evende, hiu ha jekuera jey rehegua Mburuvichakura ojopvaer ani ojejapo ha oevende kaamonge ha opichagua droga tekove mbyaiha; upicha avei ojokvaer pirapire umvagui guare ani ojeporu. Ojopne avei ani ha@ua umi droga ojeporu ojeporu ha@ume. Li hane mbaichapa ojeporvaer poh ramo. Oemo^ne apopyr oemboe ha@ua ani ojeporu

artculo

artculo

42

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

droga ha oemonguera jey ha@ua umi ojepokuaamavaekupe hese, atyha tet mbae pytyv reheve.
artculo

72 . Mbaeapopykue jehecha rehegua Mburuvichakura ojapne tekotevva ipor ha@ua mbae apopyre: Hiupyr, poha@ua, kmikova ha opaite mbae tekove reheguva, ojejapohpe, ojereru jave ambue tet rupigui ha oevende jave. Upicha avei, Estado ojapvaer ikatva mboriahu ohupity ha@ua umi poh tekotevva.

Moakha jii . Tekomboe ha Aranduka rehegua


artculo

73 . Tekomboe jehupyty ha maerpa rehegua Maymva oguereko derecho oemboeukvo hekpe por, tekotevhicha, ojejapohicha voi opavave tetygua emboeukpe. Tekomboe rembiapor hae: yvyprape omongakuaapvo hekpe, tekosa embyaire ha pyaguapyr; hae avei tekojoja ha opytyv jepyso ha tetngura joaju emombarete por; oemboaje derecho humano ha democracia pyenda, oemombarete tet rayhu, oemombae guasu Paragui reko; oemomgakuaa apytu rembiapo; oemombareteve teko marangatu ha tapicharayhu; upicha avei, ojepeapaite umi mbae oporombojojava arandukuape. Kuatia moekuaa opaitvaer ha oembokatupyrvaer maymvape ombaapo kuaa ha@ua.

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

43

artculo

74 . Derecho arandu kuaa pyhy ha eporombovo jejoko rehegua Oemoaete tekor katu ojekuaa pyhvo arandu ha tekojojpe por ikatvo maymvape ija ohupitvo yvypra rehegua ikuaapy, opichagua mbaekuaa ha mbae apo kuaa rehegua katupyry. Oemoaete avei oeporombovo tekosme por; upevar tekotevnte upe oporombova ikatupyry aete hembiappe ha heko por, upicha avei oguereko derecho ombovo tembirerovia ha temiandu iambuva.

artculo

75 . Mva ppepa o^vaer tekomboe rehegua Tekomboe o^vaer tetygua aty ppe ha tenonderite emoanga, municipalidad-kura ha Estado ppe. Estado ombohapvaer tembiapopy mitngura temimboe omokarapachi ha@ua hembiu mboehape ha avei ohupity ha@ua hemikotev mboehape umi oguerekokatuva hepyr. 76 . Estado ojapvaer katuete rehegua Mit mboe oikvaer katuete. Mboehao tet mbavape, upva revaer. Estado oipytyvvaer oiko ha@ua emoporomboe mbytepegua, oeporomokatupyry ha@ua mbae appe, mbaapo kokupe, mymba mongakuape, industria appe ha pe yvatevegua tr universitaria-pe; upicha avei arandu pypukuve ha mbae apo kuaa rekpe. eporomoarandu rehegua tembiapo, hae Estado rembiapor tee. Ha ijappe oikvaer avei tetygua aty. Upe tembiapo ahupity tet jokuappe ha jokuaipype, mboehape ha mboehaope.

artculo

44

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

artculo

77 . e tepe eporomboe rehegua Mboehaokurape iepyrr mitme oembovaer hogaygua e tepe. Upicha avei oemoarandvaer chupekura mokive Paragui eme. Umi tapicha, tetygua aty imbovyvva, noeiva guaranme, oiporavo kuaa Paragui e pete^va oemboeuka ha@ua.

artculo

78 . Aporeko ehekomboe rehegua Estado oipytyvvaer maymva ikatupyry ha@ua mbaappe, oemboe rupi chupekura upevar, ikatu ha@uicha tet oguereko oikotevva oakarapu ha@ua. 79 . Universidad ha mboeha yvateve rehegua Universidad ha umi mboeha yvateve oguerekvaer hembiapo tenondete ramo, oporomoarandu pypuku porvo, ohekvo arandukuaave ha aporeko kuaave, ha upicha avei, omosarambvo universidad rembiapo. Universidadkura oiko ijehegui. Oikuane haekueraite mbaichapa oesmbyhvaer, oikuane mbapa ombovaer ombojojma guive tembiapor ehekomboe rehegua Estado omo^vare tet akrapur. Oemoaete eporomboe tekosme. Universidad-kura tahae tet mbae tr imbae, oikoypyvaer li rupive, heva mbae mbapa oembovaer ipype, ha mbae tembiappe @uarpa tekovta ttulo universitario.

artculo

artculo

80 . Viru tekomboe pytyvor rehegua Lipe hene oemo^vaeraha viru oepytyv ha@ua arandu kuaa, mbae apo kuaa ha arte-pe @uar tenondete umi imboriahuvva ykekor.
D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

45

artculo

81 . Tet mbae teva tembikuaa rehegua Ojejapvaer tekovetevva antei oembyai umi mbae, kuatia haipyre ha tenda tet rembiasakue rehegua, arte ha monumento ymaite guarva, tekove ha mymba yma retepore, mbae por ha kuaa arandu apopyre ha upicha avei umi kova jerre o^va, hava tet mbae teee ha oembyar katu oemyatyrjevaer. Estado oikuaa ha omboguapvaer kuatipe umva umi mbae ojekuava o^ha kope, ha o^r tet ambure, ajererukvaer kope. Tet rembijokui upevar o^va oguenohvaer tesarigui umi tetygua mbaekuaa ojehaiva ha umi manduar ojererekva tet mbae tee; oipytyvvaer ijehegui ombaapvape ko mbae pysyrme. Ndojeporvaeri oimehaicharei umi tet mbae tee, noemoambuvaeri, ndojeguerovvaeri henda ypgui ha noemevaeri virre ojererahauka ha@uicha tet ambure. 82 . Iglesia Catlica-pe tembiechakuaa rehegua Ojehechakuaa Iglesia Catlica-pe hembiapo porngue tet emongakuape ha tetygua mbaekuape.

artculo

artculo

83 . Tetygua mbaekuaa mosarambi ha impuesto jepaga rehegua Estado ha Municipalidad nomo^vaeri impuesto umi mbae, henohmby ha tetygua mbaekuaa rerekua rehegua ri. Lipe o^vaer ko exoneracin ha oemokyrevaer tembiapo ojereru ha@ua tetme opichagua tembiporu tekotevva oembaapo ha@ua arte-pe, investigacin cientca ha tecnolgica-pe ha

46

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

avei oemosarambi ha@ua ko mbae tetpre ha tet ambue rehe.


artculo

84 . embosaraikura ratapya rehegua Estado ohatapyvaer embosari, tenonderite umi ndahaiva profesional, ha omokyreva tete mboe reko; omembotvo pytyv omo^vaer lipe impuesto jepaga ko mbare. mokyrevaer avei tetygua oho ha@ua umi oha oikohpe tet ambue rupi.

artculo

85 . Igure presupuesto-pe o^vaer rehegua Viru tekomboer o^va Presupuesto de la Nacin-pe nambovyvevaeri sgui mokipa (20%) mayma viru Estado-pe @uar oikvagui, ojepapare ojeporva ambue tetgui ha aomerenteva tetme.

. Mbaapo rehegua Moakha jiii Pehngue a . Mbaapo rehegua Derecho-kura


artculo

86 . Derecho o^va oembaapvo rehegua Maymva tetygua iderecho oguerekvo oimehichagua tembiapo iporma guive, oiporavovaekue ijeheguiete ha omboguatva t^ndyre tekojojpe. Li oipysyrvaer mbaapo opaichagua ha umi derecho ameva mbaapohrape ndaikati hae oiporuvo.

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

47

artculo

87 . embaapopaite rehegua Estado oipytyvvaer o^ ha@ua tembiapo maymvape @uar ha oembokatupyry ha@ua hembiappe tapichakura, tenondete voi umi mbaapohra tetyguvape. 88 . ombojoavy rehegua Noembojoavyvaeri mbaapoharakurape ijypykue rei rehe, kuimbae tr kua hagure, ituja, i@uai@ui, tr imit hagure, itupandu rekre, henda sociedad-pegure ha poltica tr mbaapohra aty ijeroviahre. O^mbava hetpe tr iakme rembiapo oepysyrvaer pete^rre imbaappe. 89 . Kuangura mbaapo rehegua Kua ha kuimbae ombaapva pete^chante hembiapor katu ha hembiapor tee mbaappe, ha syreko katu oemotenondvaer pytyvme; oeangarekvaer sy rehe ha opytuvaer tekotev hicha, mbovyvr doce semana. Kua ndaikati oembogivo imbaapohgui hyeguasu aja ha opytuvaer imemby mboyve ha imemby rire avei. Lipe hane kuimbae ikatuha ndohi imbaapohpe hembireko imembyha ra.

artculo

artculo

artculo

90 . Mitmbaapo rehegua Oemotenondvaer mit mbaapo rehegua derechokura oemoaete hegu chupe okakuaa porvo, oemoarandvo ha oemboheko porvo.

48

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

artculo

91 . Ara oembaapo ha ojepytuvaer rehegua Hetave oembaapr ndohasavaeri ocho aravgui pete^ rape ha cuarenta y ocho aravo pete^ semana-pe, arakupe ramo; lipe o^ne mbaicharpa ikatu oembaapo hetave. Lipe o^vaer avei mbaichapa oembaapta umi tenda hesiha rupi, ipeligrosoha rupi, ipohyiha rupi, pyharekue oembaapr ha umi tembiapo oemondohoha rupi. Pytuu sapyagua ha umi ary pahpe guva, ojehepymevaer li heihicha. 92 . Mbaapo jehepyme rehegua Ombaapva oguereko derecho ojehepymevo chupe hekpe hembiapokure, ikatu ha@uicha hae ha hogaygua oikove jejopyre ha teko marangatu ojerure hicha. Li hene mbovpa igure tekotev oegana, ha pva okuevaerha ha oguerekvaer avei mbaaporepy mbojoaha ao pahapegua, hogaygupe ojehechakuaaha ramogua, jehepyme mbaapo hesiva tr ipeligrsova rehegua, ra ipukuvr rehegua pyharekue ha pytuuha ra jave rehegua. Pete^chagua tembiapre pete^cha avei ojehepymevaer. 93 . Mbaapohrape @uar pytyv rehegua Estado ohechakuaa ha omokyrevaer empresa-kurape kova ome ramo imbaapohara-kurape sueldo ri ambue pytyv. Kova ndoikeihna umi jehepyme tapiaguvape ha ambue pytyvngura li voi omo^vape.

artculo

artculo

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

49

artculo

94 . emongui jehepyme rehegua Oemoaete ambaapvape noemongirivo imbaapohgui, li heva ohupityha peve, upicha avei ojehepymevo chupe virpe sapynte aemosr mbaevere.

artculo

95 . Seguridad social rehegua Lipe o^ne mbaapohra ha hogaygua oguerekovaerha katuete seguro social. Oeehavaer kva ohupity ha@ua mayma tetygupe. Seguridad social ikatu o^ Estado tr particular r katu mokivva ppe tahae hava, Estado tapiaite oguerekvaer hespe. Viru ijatva seguro social-pe @uar ndaikati ojeporu ambue mbape, o^vaer tapiaite ojepru hua@uicha hendpe; hetave ha@ua mante ikatu oemohenda o^ por ha@ume.

artculo

96 . Mbaapohra joaju rekosy rehegua Mayma ombaapva Estado tr particular-pe @uar oguereko derecho ojapvo sindicato oikotevere upevar permiso. Ko derecho ndohupyti Fuerzas Armadas ha polica-kurape. Upeichaitnte avei umi oporombaapva ikatu ojapo ijatyha. Avavpe ndaikati ojejopy oike ha@ua pete^mbaapohra atyhpe. Estado omoaete ha@ua pete^ sindicato ha pva oemo^ ha@ua hembiapo tepe, tekotevta ojehai hra institucin del Estado upevar o^vape, ha upvantema. Sindicato smbyhyhra mo^ ha iemboguata ojejapvaer democracia rekpe, lipe o^hicha; li avei omoaetvaer sindicato smbyhra okui ha@ua imbaapohgui.

50

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

artculo

97 . e omejoa rehegua Sindicato-kura oguereko derecho omo^vo oondivegua tembiapor ha oemo^vo pete^ eme poromombaapohra ndive tembiapo emboguatar. Estado oipytyvvaer oe@uah ha@ua jekopytpe ha oiko ha@ua ejoja o^ jave ontende mbaapohpe. Ikatu ojejerure mohendahra pytyv. 98 . Huelga ha paro apo rehegua Mayma ombaapva Estado ha particular-kurape oguereko derecho ojapvo huelga, sapyante o^ramo ontende imombaapohakura ndive. Upicha avei, oporomombaapva oguereko derecho ojokvo mbaapo umcha jave. Ko derecho kova, huelga ha paro rehegua, ndohupyti Fuerza Armada ha polica-kurape. Lipe o^vaer mbaichapa ojeporta ko derecho opoko ha@ua umi apopy opavave oikotevva rehe.

artculo

artculo

99 . Mbaapopegua li emoaete rehegua Leikura emoaete, mbaapo, eangareko ha mbaapoha pot^ rehegua, hae mburuvichakura rembiapo tee; kova oguerekvaer hespe leikura remimo^ngue; haekura avei amevaer tekojopy umva umi li aemomar ramo. 100 . Derecho ga jeguereko rehegua Mayma tetygua iderecho oguerekvo ga hekopeguva. Estado ombohapvaer iaete ha@ua ko dere-

artculo

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

51

cho; ha upevar omboguatne tembiapo ga emopu rehegua, oikotevvape @uar, ipuaka ha@uicha hese hepymeme.

Pehngue aa . Tet rembijokuaipy rehegua


artculo

101 . Estado-pe ombaapovakura rehegua Mayma tet rembijokui o^ tetygua rembijokuaipy ramo. Mayma paraguayo oguereko derecho ombaapvo Estado oporombaapohpe tr ojupvo mburuvicha ramo. Li rupi oemohenda porne mamo mampa ikatukuaa oembaapo Estado-pe @uar, tahae Judicial, poromboe, diplomacia, consular, arandu hypyve ha apokuaa reka, tetygua pytyv, militar ha polica tr ambue hicha.

artculo

102 . Derecho oguerekva Estado-pe @uar ombaapva rehegua Opaite ombaapva Estado-pe @uar oguereko umi derecho omo^va ko Leiguasu mbaapohrape, tekojojpe opaichagua embaapoha ndive, li heva ohupityha peve, opytarere tekorngatu ohupitmavaekue.

artculo

103 . Jubilacin rehegua Li omohenda por vaer mbaichapa umi tet rembijokui ojejubilta tet remimo^mby epytyv aete rehegua ryeppe, ojejapo ha@ua ko tembiapo kva Estado eangarekpe, ha upvape teike avei maymva, to-

52

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

mbaapo rae hna ombaapohicha Estado rembijokuir. Li omoaetne jubilacin ojoja ha@ua opaite ra, umi Estado-pe @uar ombaapva gueteri hna rehe.
artculo

104 . Oemombeuvaerha katuete ojererekva ha oeganva rehegua Opaite ombaapva Estado rembijokui ramo, umi ojupivaekue voto rupi jepeve, umi tet rrape ombaapva ambue tet ndive, umi tet empresa heko jeheguvape mombaapva, ha amo ipahpe opaite ogana tapiva Estado-gui, omombevaer oguerekva ha oganva quince da ahasa mboyve ojupi hague ha oheja hague guive imbaapoha. 105 . Moki sueldo jererekokuaa rehegua Oimehichagua ombaapva Estado rembiguir ndaikati oguerekvo moki tr hetave mbaapo repy oondive, ndahai ramo eporomboe repy. 106 . Estado-pe ombaapva responsabilidad rehegua Opaite ombaapva Estado-pe @uar ndaikati ojehekivo hembiapokugui. Ojehekoavy tr hembiapo vai ramo ombaapohpe, hae omyatyrvaer jehepyme rupi; upicha avei Estado o^ta responsable omyengovia ha@ua upe mbaeavykue ha ikatu oho hembijokui ri upe rire.

artculo

artculo

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

53

Moakha ik . Derecho econmico ha Reforma Agraria rehegua Pehngue a . Derecho econmico rehegua
artculo

107 . Mbaapo he emumegua libertad rehegua Maymva oguereko derecho ombaapvo ombaaposvape, hekopeguma guive, tekojojpe por. Oemoaete opavavpe oemu jojvo. Ndojehejavaeri avavpe ombae monombaguasu, ha avei ojehupi ha oemboguejvo hekope mbaerepy ombohasvaer emu joja por. Viru poruka hepy ha mbaerepy oporombyava eme, ohekojopvaeri li. 108 . Mbaerepy gueroguata jejoko rehegua Opaite mbae ojejapva tetppe, ha umi ambue tetgui hekpe por ojererva, ojegueroguatakuaa jejokore tet tuichakue javeve. 109 . Mbae tee reko rehegua Oemoaete mbae tee reko, ha li havaer mamo pevpa, ojehechakuaa pype o^ha akrapur ha jeikoporr ha tekoteveha ohupity opavavpe. Mbae tee reko rehe ndojepokvaeri. Avavgui ndaikati ojepevo imbae tee, ndahai ramo sentencia judicial rupi, ikatu jepe ojepea tet ha tetygua oikotevramo, li rupive. Li avei omoaetvaer jehepyme ojepea mboyve, pete^ eme ijra ndive, r katu sentencia judicial rupi, ndahai ramo yvyguasu rekorei ikatva ojepea Reforma Agraria pe@uar, heihicha li upevar o^va.

artculo

artculo

54

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

artculo

110 . Derecho mbae apoha ha apytu rembiapo rehegua Opaite mbae apohra, mbae moepyrhra tr emuhra, hae hembiapokue jra tee, lipe o^hicha.

artculo

111 . Empresa Pblica eme particular-pe rehegua Estado ombohasta ramo pete^ empresa pblica tr imbae o^va pype, sector privado-pe, omotenondvaer ijogupe umi ipype ombaapovakurape ha avei umi sector upe empresa ndive ojoajvape. Li hevaer mbaichapa oikta upe emotenonde. 112 . Estado mbava rehegua Estado mbavaer opaite mbae yvygupe o^va ijehegui voi, hidrocarburos, ha opaichagua mineral, tahae hatva, hykva, tr ot^mbva, ojejuhva tet tuichakue javeve; ndahaima guive ita, yvyrei ha cal-kura. Estado ikatu ome mvape tr umi empresa tet mbae, imbaevape ha ojehevape, apeguva ha tet ambuepeguvape, oikuaa ha, oheka, ojepovyvy, ojoo ha oguenoh ha@ua umi mbae, oemeha ra peve chupekura. Lipe oemone^ne mbaichapa ojejapvaer ko mbae oupor ha@ua Estado-pe, umi empresa oemehpe ha yvy jarakurape. 113 . Cooperativa-kura rehegua Estado omokyrevaer ojejapo ha@ua cooperativa ha ambue hichagua joaju ojejapo ha@ua mbaerepy ha tembiapo techakuaar, oemopyrendva opytyvmbpe ha akrapu oondiveppe, ha vape oemoaetvaer

artculo

artculo

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

55

oiko ha@ua ijeheguiete ha poguype. Umi pyenda ypyete omombaretva cooperativa reko, oemosarambvaer tekomboe tet ojapva rupi.

Pehngue aa . Reforma Agraria rehegua


artculo

114 . Reforma agraria rembireka rehegua Reforma Agraria hae pete^ mbae tenondete omopyrendva akrapu, okarayguakurape @uar. Upevar okarayguakurape oike aetne tet rembiapoguasu akrapurme. Oemevaer yvy oeporombojoavyre, oembohapvaer viru jeporuka ha pytyv aporeko, tekomboe ha tesirme; oemokyrevaer cooperativa apo chokokura apytpe ha opichagua ambue joaju; ha oeehavaerha hetave ha@ua mbaerepy, toeindustrialisa ha ievende tojejapo hekpe ikatu ha@ua oakrapu opicha okaraygua.

artculo

115 . Reforma agraria ha okaraygua akrapu pyrenda rehegua Reforma Agraria ha okaraygua akrapu oemopyrenda kovape:
1

O^vaer impuesto jepaga omokyreva okaraygupe oprodusive ha@ua ha omokangva yvyguasu jereko; oemoaetvaer umi yvyi ha tuichaiteva jerereko, ha ijra akrapu, ikatuhicha ha mamo ikatuhpe; Ojejapo ha oemohenda porve vaer yvy jeporu ha emit reko, ani oembyai ohvo yvy, ha oeehavaer avei ajeprodusi pyaeve ha oeot hetave mbae;

56

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

3 4

Oemokyrevaer aty emitr mich^va ha tuichaiteva; Oemohendvaer okaraygupe; oeme chupe ijyvy teer, hama guive Reforma Agraria-pe mbae jarar ha ojechvaer opytaite ha@ua pete^ hendpe, o^pa tape ha upicha avei oehekomboe ha oepohanouka ha@ua; Oemo^vaer sistema ojehepyme por ha@uicha chokokupe imbaerepre; Ojeporukvaer viru, hepyeteva ha oporopandyvare, emitr tr mymba emongakuaar; Oepysyr ha oeangareko por vaer tekohre; Oemo^vaer seguro agrcola; O^vaer pytyv kua okaraygupe tenonderite umi kua ga omyakvape; okaraygua oikvaer kuimbae ndive pete^cha Reforma Agraria rembiappe;

5 6 7 8 9

10 Kua

11 Okaraygua mbaapohrape oehendvaer Reforma Agra-

ria ojejapokuvo ha oemotenondvaer iorganizacin oepysyr ha@ua hemikotev, ijeykeko ha hembikuaa;


12 Oemotenondvaer tetygua Reforma Agraria rembia-

ppe;
13 Oehekombovaer

chokokue hahogaygua ikatu ha@uicha ikatupyry ha ombaapo kyre tet akrupurre; atyha ojekuaaha ha@ua yvy, ha ojekuaa mbapa oeotta umi yvy umvape;

14 Ojejapovaer

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

57

15 Oembohapvaer

epytyv o^ ha@ua emit ha mymba emongakuaa, ha ojejapo atyha katupyryr tembiapo okaraygua rehegua, ha hendpe, tetpre ojehechakuavo tetygua retakue, tekotev vaite ha jeikoondive.

16 Oemokyrevaer okaraygua jeva pete^ hendgui ambue

artculo

116 . Yvyguasu rekorei rehegua Ikatu ha@uicha opa ohvo mbeguekatpe umi yvyguasu rekorei, li omavaer umi yvpa ome opu por ha@ua kga, o^pa tekotev yvypra oasingva kokure apytpe ha ojekuapa ojejapvaer okakuaa joja ha@ua tembiapo emit, mymba mongakuaa, yvykura ha industria rehegua; ha upicha avei ojeporpa hekopete ha tekotev haichaite umi mbae omeva ijehegui voi ha oeangarekpa tekohre. Ojepea ha@ua ijragui umi yvyguasu rekorei, tekotevva Reforma Agraria-r, asvaer li pete^te^vare ha ojehepymevaer hae heihicha, mbaichapa ha arakapa.

Moakha k . Tet emboguatar rehegua Derecho ha Deber


artculo

117 . Derecho tet emboguatar rehegua Tetyguakura, kua ha kuimbava pete^cha oguereko derecho oikvo tet emboguatpe, ijeheguiete tr

58

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

ambue rupi, heihicha ko Leiguasu ha leikura. Oembohapvaer kua oike ha@ua umi tet rembiappe.
artculo

118 . Voto mo^ rehegua Mburuvichakura jeporavo hae tetygua rembiapor tee ha hembiapor katu. Omopyrenda democracia rekpe; oguata voto rupive, ha pva hae maymva rembiapor, jejopyre, jejokuaire, mvarepa, pete^chapa; voto jepapa oikvaer tesarekohra renondpe, ha umi ojeporavva ojepoka voto retakure ha oikvaer joja rame. 119 . Voto mo^ atyha mich^vvape rehegua Umi partido poltico, umi sindicato ha organizacin social smbyhyhra ojeporavo ha@ua, ojejapovaer yvate ojee haguichante avei. 120 . Poravokura rehegua Hae poravohra voto rupi mayma Paraguayi oikva Paraguipe, oembojoavyre, ombotma guive 18 ary. Mayma tetygua, ikatuhicha oiporavo mburuvichar, ikatu avei ojeporavo mbaevichagua jejokore, ndahaima guive umi o^va ko Leiguasu ha ambue Leikurape. Pytagua oikoitva ko tetme oguereko avei derecho ovotvo municipalidad-kuera smbyhyhra emo^me.

artculo

artculo

artculo

121 . Referendum rehegua eporanduguasu li rupive ojapva Congreso, ikatu oemoaete tr nahniri. Li oe vaer hese.

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

59

artculo

122 . eporanduguasu pogupe hoava rehegua Ndaikati oiko eporanduguasu kovare:


1 2 3 4 5

Jekopyty ambue tetngura ndive, ha eme oikva hendivekura; Jepea ijragui imbava; Tet pysyr; Yvre emo^ mbaicha pevpa ojeguerekokuaa tuichakupe; Impuesto embyaty rehegua; avei tet viru ha banco-kura rembiapo rehegua; viru ojeporukva Estado-pe; tet presupuesto guasu; ha Jeporavoguasu tetpypegua, departamento ha municipiope ojejapva.

artculo

123 . Tetygua ikatuha omoepyr li apo rehegua Ojehechakuaa umi ovotakuavape okuvo ijehegui ha omo@uah Congreso-pe lir. Lipe havaer mbaichapa upva o@uahvaer ha mbovy poravohrapa omo^vaer hese hra. 124 . Partido Poltico-kura reko ha rembiapor rehegua Partido poltico-kura hae mva li renondpe. Ijvaer ipype opaichagua tetygua, ha hembiapor hae: oipytyv mburuvichar emo^me, ombohape Estado rembiapor tet tuichahicha ha ipehnguehicha; ha oipytyv tetygua ehekombope.

artculo

60

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

artculo

125 . Joaju poltica pegua rekos rehegua Mayma tetygua oguereko derecho ojoajvo jejopyre Partido ha movimiento Poltico appe, oipytyv ha@ua, democracia ojerure hicha, mburuvichar jeporavpe, ko Leiguasu ha ambue likurape o^hicha; avei ombohape ha@ua Estado-pe hembiapor. Li oevaer Partido ha movimiento Poltico-kura emohenda ha emongue rehe ikatu ha@uicha oguata democracia heihicha. Juez mante kuatia rupive oipeakuaa Partido ha Movimiento Poltico-kuragui imva reko li renondpe. 126 . Partido ha Movimiento-kura ikatuva ojapo rehegua
1 2 3

artculo

Oepytyvuka virpe tr hembiapor embohappe atyha r Estado pytaguvape; Ojapo joaju ojeporu ha@uicha mbarete poltica appe; ha Oemo^ omyengovia ha@uicha mbaretpe tekos ha tekui tetygua remimo^mbva tr omo^ peligro gupe Repblica rekove.

Moakha ki . Tembiapor tee rehegua


artculo

127 . Li emoaete rehegua Mayma yvypra ojapvaer li hava. Ikatu ojee ojeesva lire, ha katu ndaikati ojee ojejapo ha@ua hembiapoukapy.

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

61

artculo

128 . Opavave rembipota itenondevaerha ha pytyv o^vaerha rehegua Mbaeveichavr umi pete^te^va rembipota ndosakuai opavave rembipota ri. Mayma tetygua oipytyvvaer oho por ha@ua ko tet, ha ojapvaer katuete umi tembiapor tetyguahicha li oitva hiarikura. 129 . Servicio Militar rehegua Mayma Paraguayo oembosakoi ha oearmvaer oipysyr ha@ua tet. Pevar oemo^ servicio militar obligatorio. Lipe hevaer mbaeichaitpa ojejapta ko tembiapor kva. Servicio militar apokuvo oemboajvaer tekovereko. Ha orairguasu mbae ndoikr, ndaipukuvevaeri dse jasgui. Kua ndojapvaeri Servicio Militar, oipytyv peve vaer, tekotevr, orairguasu aja ambue tet ndive. Umi oikuaaukva hembireroviapy ndohejaiha chupe ojapo, umva ojejokuivaer ambue henda tekoteveha rupi. Oemboheko ha aemboguatvo ko derecho, ndojejapvaeri chugui tekojopy ha ndaipohyivvaeri servicio militar-gui. Ndaikati ojejapo servicio militar lipe o^va, tr pete^ mva r entidad privada provechornte. Lipe o^vaer pytaguakura pytyv rehegua tet pysyrme.

artculo

artculo

130 . Tet pysyrhare rehegua Umi oorairvaekue Chkope ha ambue tet ndive orair oiko jey ramo, tet pysyrpotvo, umva ojehecharamo ha oemombaeguasvaer, oemo^vaer chupekura pensin oiko ha@ua jejopyre, itenond-

62

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

vaer tesi angarekpe, ha pva rentevaer. Viru jehupitpe opytvaer hekovia ramo hembirekore mit aky tr o^mbava; kope oikvaer avei umi omanmavaekue emoare ko Leiguasu os mboyve. Ndojepokvaeri temime oemo^va tet pysyrharpe rehe, ha oemevaer ojekuaa rehe voi haeha chakore. Umi boliviano prisionero-kuva, ijeheguiete opytaitvaekue ko tetme chakoreichantnte avei ojeguerekvaer viru jehupitpe ha tesi angarekpe.

Moakha kii . Jeroviaukakura Leiguasu pegua rehegua


artculo

131 . Jeroviaukakura rehegua Ojeporu aete ha@ua maymva derecho o^va ko Leiguaspe, oemo^ avei jeroviaukakura hysiva ko moakha kvape; li ombohapvaer ijeporu. 132 . Ohova Leiguasre rehegua Corte Suprema de Justicia ipokatu havo o^merava li ha o^vva tembiapoukapy juez-kura oguenohvaekue, ndohoiha Leiguasre. Omboguatvo kva ko tembiapo, nosvaeri ko Leiguasu ha li havagui.

artculo

a r t c u l o 133 . Habeas Corpus rehegua Kva ko jeroviauka ikatu ojerure tapicha ojejopva, ijehegui tr ambue rupi, tekotevre ome pokatu upe-

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

63

var; oimerava juez de 1ra. Instancia-pe ikatu ojerure ko jeroviauka. Habeas Corpus ikatu ojerure:
1

Sapyarer @uar: kva rupi, o^merava tapicha, ohechr oemonambta katueteha mbaretpe, ojerurekuaa oehesaijo por ha@ua ikatpa aete oiko hese pe hae oimova; ikatu avei ojerure juez-pe opi ha@ua pe tekojopy o^va hiri; Moyrhra: kva rupi, oimerava tapicha oemonambvaekue hekope, ikatu ojerure oemyatyr ha@ua mburuvicha jejavykue. Juez hevaer ojereru ha@ua hendpe pe detenido mburuvicha imonambihare marandu reheve; pva oikvaer mokipa irundy aravo ahasa mboyve ejejerure hague guive. Ndojereri ramo Juez rendpe, kva ohvaer detenido o^ hpe ha uppe ombohapvaer tekojoja, ku ojereru ramo guicha hendpe pe detenido, mburuvicha marandu reheve. Ndaipri ramo mbarehepa oemonambrae pe mvape lipe heihicha, opoiukvaer chugui pyaepor; o^ ramo kuatia pe emonambir omevaekue pete^ Juez, ojererahaukvaer kvape kuatiakura detenido rehegua; ha Genrico: kva rupi, oimerava tapicha ikatu ojerure oemyatayr ha@ua oikvaekue hese, oemonambi rupi, tr oikomovaekue hese, ndahaima guive pete^va umi moki kso tenondeve ojehechvaekue. Upicha avei, ko jeroviauka ikatu ojejerure ojejopy vai ramo pet^ tapichpe ombyai ha@uicha hete, iak tr heko por, jepmo leitre oikrae iemonambi. Li ombohape ha hevaer mbaeichaguaite Habeas Corpus pa o^ta ha haekura ikatvaer ojeporu Esta-

64

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

do de excepcin aja avei. Iemboguata pyae, mbyky ha revaer ha ikatvaer voi Juez omboguata avave ojerurere.
artculo

134 . Amparo rehegua Maymva tekove oimo ramo oikoha hese mbae vai tr ohecha ramo oikta katuete hese, tr ojepeta chugui iderecho tr jeroviauka o^va ko Leiguasu ha ambue lipe, o^gui pete^ mburuvicha tr mburuvicha ojapva mbae hendape, tr ndojapiva ojapvaer, ha ndaikati ramo Juez omohenda ikso jepiveguicha, tekotevgui ojehecha pyae oiko mboyve ivava, ikatu ojerure Amparo Juez upevar o^vape. Tembiapo upva pyae, mbyky ha revaer ha ikatvaer omboguata tetygua aty, upeichavaerha hei ramo lipe. Juez oguerekvaer pokatu oipysyr ha@ua derecho tr jeroviauka, tr omohenda jey ha@ua oes ramo li rapgui. Umva oiko ramo jeporavor rehegua rehe, tr organizacin poltica rehe, juez oguerektava pokatu, haevaer justicia electoral-pegua. Amparo ndaikati ojejerure juicio mbytpe ni rgano Judicial-kura rembiapo contra-pe ni umi li appe. Li ombohapvaer aporeko kova rehegua. Juez heva Amparo jerurpe, ikatu ojehecha jey ha oemoambue avei. 135 . Habeas Data rehegua Mayma Tekove ikatvaer oikuaa marandu ha dato-kura hesegua tr herekopy imbava rehegua o^va umi Registro ocial tr privado-ha rupi; ikatvaer avei oikuaa mbaichapa ojeporu umi mbae ha maerpa ojeguereko. Ikatu ojerure juez upevar o^vape oembopyahu, oe-

artculo

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

65

moambue tr oembyaipaite ha@ua umi marandu ha datokura no^ri ramo hekpe tr opokta ramo iderchore.
artculo

136 . Juez-kura ikatva ojapo ha hova hesekura rehegua Juez oguerekva pokatu ndaikati ohechagvo recurso ojejerurva chupe umi artculo kva mboyve o^va heihicha. Ndohechasi ramo mbaevere, oenjuicivaer upvare ha tekotev ramo, oemongivaer. Juez hevaer avei hembiapoukappe mamo mevpa oho mburuvicha jejavykue ha ojejuhu ramo mbaevai apo pe tekoavpe, amonambiukvaer mbae vai apoharpe ha ojapvaer tekotevva oemoaete ha@ua pe responsabilidad. Oguereko ramo pokatu omoepyrvaer sumario omyesak ha@ua mbae vai apokue ha omombevaer Ministerio Pblico-pe, r katu ombohasvaer kuatiakura hesegua hapicha juez ipokatvape ombosyryry ha@ua upe tembiapo.

66

D erecho , D e b er ha G arant a - ku ra rehegua

67

Vore ww Tet Rekui emohenda rehegua

68

T et ha E stado rehegua

Tepys p

. Tet ha Estado rehegua

Moakha i . e ropytakura rehegua


artculo

137 . Leiguasu puakapav rehegua Repblica li pav hae Leiguasu. Constitucin, emembyre ambue tetngura ndive, oemoe^ ha oemoaetvaekue, leikura Congreso remimo^ngue ha tembiapoukapy oemoe^vaekue avei upe rire, kova hae derecho positivo Paraguipe ha ojererekvaer ovalekupe kope hysi hicha. Oimerava omoambuesva kva ko temimo^mby tape omo^va Leiguasu rehe oguatare, ojekoavy ha hembiapo vaikure, li ohekojopvaer chupe. Ko Leiguasu ndopytareivaeri oemomar hague rehe mbarete rupive tr ojehejareise ramo hape tee rupi. Ndaikati oembovale mbaevichagua tembiapoukapy ha tembiapokue opuva ko Leiguasu rehe.

artculo

138 . Orden jurdico epysyr rehegua Mayma tetygua ikatu ojepytaso, opaite mbae ohupitva reheve, umi hekope tets ojapyhva renondpe. Oimerava tr tekove aty, tahae hava rrape, o^r ko Li Guaspe, ojapyhy ramo tets, ndaikati ombovale hembiapoukapy ha upvare, tetygua iderechope por ikatu opu hesekura ha ndojapi haekura heva. Tet ambuekura ojokupytva oimerava mbare umi mbaretpe ajapyhvaekue tets ndive, ndaikati upe rire ombohra umi tembiapor omoir hague, ojopy ha@ua tet Paraguipe omoaete ha@ua umi e membyre.

T et ha E stado rehegua

69

artculo

139 . Tet reko rechaukaha rehegua Kova hae tet Paragui mva reko rechaukaha:
1 2 3

Tet Poyvi; Tet Raangavoaha (sello) Tet Puraheiguasu. Lipe oemo^ne mbaeichagua vaerpa ha mbaichapa ojeporne umi tet mva reko rechaukaha o^va upe Congreso General 25 de Noviembre de 1842 rembiapoukappe.

artculo

140 . engura rehegua Paragui hae tet hembikuaa arandu heta ha ie mokiva. Estado e tee hae castellano ha guarani. Lipe havaer mbaichapa ojeporta mokivva. Mayma ypykue emoare e ha opaite imbovyvva e hae tet rembikuaa arandu avei.

Moakha ii . Tet ambue ndive omoir reko rehegua


artculo

141 . Tet ambue ndive eme rehegua Umi eme ambue tet ndivegua oemoaete por ha oemone^vaekue li rupi, hesegua kuatia oemohasmava ojupe, opyta avei tet leikura apytpe ha oemohendne ko Leiguasu omohendahicha artculo 137-pe.

70

T et ha E stado rehegua

artculo

142 . eme emondoro rehegua Umi eme ambue tet ndive, derecho humano reheguva ndaikati oemondoro oimehicha rei, ojejapmantevaer Leiguasu emyatyrr aporeko rupive.

artculo

143 . Tet ambue ndive omoir reko rehegua Tet Paragui iomoir rekpe omboaje derecho internacional ha ojehekombojoja ko mbae rupive:
1 2 3 4 5 6 7 8

Tet jeiko poguype; Tetngura jeiko ijehegui; Tetngura ombojoja por; Tetngura opytyv ha tembiappe omoir; eangareko derecho humano-re; Ysyryguasu ojepysva heta tetre jeporu joja; Tetngura jeike ojohekovpe; ha Opichagua dictadura, tet oporojopva ha imperialismo, gueroyr.

artculo

144 . orair mbotove rehegua Paragui ombotove aete orair, ha katu omone^ tet epysyr hekopeguva. Upva nombyari derecho ha emembyre, oguerekva Organizacin de las Naciones Unidas ndive, Organizacin de Estados Americanos ndive, tr umi tet omoir rembiapo ndive.

T et ha E stado rehegua

71

artculo

145 . Tet arigua leikura reko rehegua Tet Paragui, jojpe por ambue tetngura ndive, omboaje leikura o^va tet ri jey ogarantizva derecho humano, tekoguapy, tekokatu, opytyv akrapur, tekuipe, mbae jererekpe, jeiko ondivpe ha arandu kuape. Ko mbae oiko ha@ua oemo^vaer ooeme mokive Cmara Congreso pegua, tetave tee rupi.

Moakha iii . Tetygua reko ha Ciudadana rehegua


artculo

146 . Tetygua tee rehegua Paraguayo tr paraguaya teete hae:


1 2 3 4

Opaite onacevaekue tetppe; Mva isy tr itva paraguayo-va, onacvaekue ombaapo jave Estado-pe @uar tet ambupe. Isy tr itva paraguayo-va, onacvaekue ambue tetme, ovo Paraguipe opytaite; ha Umi mit ojejuhu reva tetpre, ojekuaava itva ha isy. Oemoaete paraguayo-ha, pe peh mbohapyhpe o^va, oikuaauka hagure ipyapy, omboty vove 18 aos. Nomboti ramo gueteri katu, tva tr isy ikatu oe hese, upi hae okakuaapa rire omoaete.

72

T et ha E stado rehegua

artculo

147 . Mva tetygua jepeakuaa rehegua Mavave Paragui emoare tegui ndaikati ojepevo inacionalidad, ikatu jepe hae orrenuncia ijeheguiete chugui. 148 . Derecho emboparaguair rehegua Pytaguakura ikatu oemboparagui naturalizacin rupi; ohechaukma guive ko mbae pe hysiva:
1 2 3 4

artculo

Okakuaapamaha; Oikmaha igure tres aos ko tetme; Ombaapomaha ko tetme o^merava mbape; ha Teko por, lipe heihicha.

artculo

149 . Nacionalidad heta rehegua Nacionalidad heta ikatu ojeguereko eme rupi ambue tet ndive. Ikatu avei, upicha hegui pytagua ret Leiguasu. 150 . Nacionalidad re jepyta rehegua Umi Paraguio naturalizado ikatu opyta jey inacionalidare iporeramo kogui, oire mbarepa, tres aos aja pukukue, upicha her Juez, tr ojapyhy ramo ijehegui ambue nacionalidad.

artculo

T et ha E stado rehegua

73

artculo

151 . Nacionalidad honoraria rehegua Pytaguakura oipytyv aete vaekue Paraguipe, ikatu ojehechakuaa potvo, li rupi oeme chupekura nacionalidad honoraria. 152 . Ciudadana rehegua Hae ciudadano tr ciudadana:
1 2

artculo

Tekove paragui teetva, dieciocho aos omboty guive; ha Tekove oemboparaguivaekue naturalizacin rupi, ohasa rire 2 aos oeme hague chupe upe nacionalidad.

artculo

153 . Ciudadana jeporu jejoko rehegua Ojejoko ciudadana tetygugui:


1 2 3

Ojejapyhr ambue nacionalidad, no^rima guive ekuaavejoja hesegua; Juicio rupi ojer upe mva hasyha iakme ha ndaikatuiha upvare ojapo mbaeve ijeheguiete; O^ro tekos reheve, Juez ome rupi chupe jeheko jopy. Ciudadana jejoko opa, opr avei umi causa hesegua lipe oemboysiva.

artculo

154 . Poder Judicial aoite ikatva ojapo rehegua Lipe o^vaer mbaicharpa ikatu ojejapyhy nacionalidad ha avei mbaicharpa ikatu ojejoko ciudadana. Poder Judicial aoite oguerekta pokatu kova mbae omohenda ha@ua.
74
T et ha E stado rehegua

Moakha ij . Tet Yvy emohenda rehegua Pehngue a . Apoukapy opaichagua rehegua


artculo

155 . Tet yvy puakapav ha embohasakuaa ambue akre rehegua Tet Paragui yvy arakaeve ndaikati oemevo, oembohasvo ambue okre, ojeporukvo, ha mbaeveichavr ojehejvo, tasapynte jepe, mavave tet ambupe. Umi Estado oguerekva tet Paragui ndive relaciones diplomticas ha umi tet atyha o^hpe avei hae, ikatu ojogua kope yvy vore oikotevva omopu ha@ua ipype ga irrepresentacin-kura rendagu, ha upva ojejapvaer lipe heihicha. Upicha ramo jepe umi yvy peh akinte opyta tet puakapav pogupe. 156 . Estado smbyhyr emohenda rehegua Ikatu ha@uicha oesmbyhy ha oemboguata Estado, tet yvy oembojoa Departamento ha Municipio-pe, ha va ko Leiguasu ha leikura haiha peve oikvaer ijehegui iemboguatpe, ha hekor emo^me ha ijeheguiete oipuru hagu opaite mbae oguerekva. 157 . Capital rehegua Tva Paraguay hae tet Paragui tavaguasu ha Estado pokatukura renda. Hae pete^ municipio, o^va mavave departamento-pe. Lipe o^vaer mamo mampa ijapy.

artculo

artculo

T et ha E stado rehegua

75

artculo

158 . Servicio tetme @uarva rehegua Departamento ha municipio-kura ryeppe oemo^tar apopyr ohupitva tetygua maymavpe, upe guive oemboguata ha@ua, li rupive oemo^vaer. 159 . Departamento ha municpio-kura rehegua Oemo^ yptar, ha avei oembojoaju tr oemoambuta ramo Departamento ha itavaguasukura, municipio ha distrito-kura, li rupive ojejapvaer, ojeguerekvo tesa renondpe mbaichapa o^ iakrapume, yvypra retakue ipype ha tekoha rekpe, kuaaha rechaukapy ha tembiasakupe.

artculo

artculo

160 . Regin-kura rehegua Departamento-kura okatu ojoaju ha ojapo hikui regin, upva rupive ikattar oakrapu pyaeve umi comunidad hyeppe o^va. Li hevaer mbaichapa upva oikta ha okuta.

Pehngue aa . Departamento-kura rehegua


artculo

161 . Departamento smbyhyha rehegua Departamento oismbyhvaer pete^ Tekuaitra ha pete^ Junta Departamental. Kovape oiporavo ha omo^vaer tetyguakura upe departamento pegua ivto rupive, jeporavo guasu tetppe oiko jave, ha o^vaer hembiappe cinco aos pukukue. Tekuaitra hae upe Departamento-pe Poder Ejecutivo rrape omboguatva tet

76

T et ha E stado rehegua

rembiapo. Ndaikati ojeporavojoa. Li hane mbachapa oemo^vaer Junta Departamental-kura ha mbapa hembiapor.
artculo

162 . Oekotevva rehegua Tekuaitra ramo ojeiko ha@ua tekotev:


1 2 3 4

Tahae paraguayo teete; Tombotma treinta ao; ha Tonace rakae upe departamento-pe, ha toikoitma rae uppe pete^ ao guivnte jepe; Tekuaitra ramo ndaikati oiko umi Presidente ha vicepresidente ramo ikatuva avei. Ndahair upe Departamento-gua voi, tekotevta oikma uppe cinco onte jepe. Mokive ara pa ojepapvaeri jeporavo oiko mboyve guive. Junta Departamental miembro ramo ojeiko ha@ua tekotev Gobernador-pe @uar oemo^vante avei; edad-pe katu veinticinco ao omboty guive ikatma.

artculo

163 . Tembiapor rehegua Departamento rekui rembiapor hae:


1

Ombojoaju municipalidad-kura rembiapopy upe Departamento pegua; omboguata umi apopyr upe Departamento-pe oekotevva, tape apo, energa emo^, y hesiva jeguereko hambae; omomivaer municipiokurape ojoaju ha oopytyv ha@ua hembiapo tepe;

T et ha E stado rehegua

77

Ombosakoi apopyr Departamento akrapuar rehegua; pva aguatvaer apopyrguasu tetmegua ndive; ojapvaer avei presupuesto ao jey jere oike ha@ua tet presupuestoguasu ryeppe; Omboguata Departamento rembiapo pytyvme Gobierno Nacional ojapva ndive, tenonderite voi tesi ha tekomboe rehegupe; Omo^mba ombaapo ha@uicha umi Consejo de Desarrollo Departamental; ha Ambue tembiapor Leiguasu ha leikura omo^va.

4 5

artculo

164 . Viru tembiappe @uar rehegua Viru oikotevva Departamento hembiappe @uar hae:
1 2 3 4

Umi impuesto, tasa ha contribucin vore, ko Leiguasu heva; Umi viru ombohasva chupe Gobierno Nacional, Umi viru haete omonova lipe heihicha, ha avei temime ha hejapyre chupe @uarva; ha Umi ambue viru monor recurso li omo^va.

artculo

165 . Intervencin rehegua Poder Ejecutivo ikatu ointerveni Departamento ha municipio-kura, omone^ rire Cmara de diputado, ko ksope:
1

Ojerurr Junta Departamental tr Municipal, teta teeve rupi;

78

T et ha E stado rehegua

2 3

Oembojaopr Junta Departamental tr Municipal ha upicha rupi ndaikatuvi ombaapo; ha Ojeporuvai ramo iviru, upicha herire Contralora General de la Repblica. Intervencin oikva ndaikati ipukuve noventa das-gui, ha uppe hesakr oiko hague upe punto 3-pe hava, Cmara de Diputado, tetave tee rupi, ikatu omongi gobernador tr Intendnte-pe; upichar Tribunal de Justicia Electoral ombosakovaer jeporavo ipyahva upgui os ha@ua okuivaekue rekoviar; pva oikvaer umi noventa das ovape Cmara de Diputado oguenoh hagupe tembiapoukapy.

Pehngue aaa . Municipio rehegua


artculo

166 . Jekue jehegui rehegua Municipalidad hae temimo^mby smbyhyr tetyguva hendapegua oguerekva; hae mva li renondpe, ha hembiapor ryeppe okue ijeheguiete mburuvicha emo^me, tembiapo emboguatpe, ha ili teer appe, avei hae aetntee okue viru embyaty ha iporpe. 167 . Municipalidad smbyhy rehegua Municipalidad-kura oismbyhvaer pete^ intendente ha pete^ Junta Municipal, ivto rupi ohupva umi ikatva hekopete ovota.

artculo

T et ha E stado rehegua

79

artculo

168 . Tembiapor katu rehegua Municipalidad-kura rembiapor yjyvpe ha li hei hicha, hae kova:
1

Tekosme ombaapne opaite mbae ikatva appe, tenondete tva moporme, tekoha angarekpe, tekotevmby emo^me, emoporombope, teko jechaukpe, oha vype, mbohupa rembiecharme, tesir ha jeiko porr angarekpe, viru jeporukar emo^me, aty jesarekor ha polica emo^me; Oiporukuavo imbaerekopy ha ojapvo chugui ojaposva ohecha porve hicha; Ojapvo presupuesto oikvaer rehe ha ojeporuvaer rehe; Oguerekvo avei imbaer tetme @uar oikvagui, Omohendvo hekpe por mbopa ojehepymevaer chupe servicio ojapo aete vaekure, ahasare hepykugui ijapopyr; Oguenohvo ordenanza, reglamento ha opaite tembiapoukapy; Ikatvo ojeporuka chupe viru, Estado mbava ha mbaeva, tetppe ha ambu tet rupi; Ombohekorvo ha oguerekvo hespe tetygua emomi opichagua mbayru jeiko; ha Ojapvo opaite mbae omo^va chupe @uar ko Leiguasu ha ambue leikura.

2 3 4 5

6 7 8 9

80

T et ha E stado rehegua

artculo

169 . ga ha yvy jererekre, jehepyme rehegua Municipalidad-kura ha umi Departamento-pe @uar opytapaite impuesto inmobiliario repykue. Opyta avei ippe imono. Cien oemonovagui, setenta opytvaer municipalidad-pe, quince departamento-pe ha quince hembva katu oembojaovaer municipalidad-kura iviruivvape, lipe o^hicha. 170 . Guerokopy angareko rehegua Mbaevichagua institucin del Estado, tahae rae umi oiko poguypeva, tr umi ijeheguietva viru jerereko ha iporpe, tr umi descentralizdova, ndaikati oemombae Municipalidad-pe @uar oemonovaekure. 171 . Categora rehegua Municipalidad, rekor ha pete^te^va mbae categora-pa oguereko, hevaer li, ahechakuapype tekove retakue, iakrapu katu, mamoitpa o^, hekohpa mbaicha, mo mevpa ikuaarandu, mbapa hembiasakue, ha opaite mbae ikatva oipytyv opu ha@ua. Municipalidad-kura ikatu oomoir ojapo ha@ua oondive hembiaporngura ha, li rupi, ambue tetmegua municipalidad ndive.

artculo

artculo

T et ha E stado rehegua

81

Moakha j . Fuerza pblica rehegua


artculo

172 . Ipype o^va rehegua Fuerza pblica-pe oike fuerza Militar ha Fuerza Policialkura aoitnte. 173 . Fuerza Armada-kura rehegua Fuerza Armada-kura hae pete^ institucin oemohenda tembiapor tapia @uaricha, profesional, ikatuva ijatye, ierendva Estado-pe ha Leiguasu ha ambue leikura hevape. O^ oangareko ha@ua ani jepoko tet yvre, ha oipysyr ha@ua mburuvichakura vto rupi ojehupivaekupe, hei hicha ko Leiguaspe ha ambue leikurape. Lipe hene mbaichapa oeorganizvaer ha mbonepa ypypeguakura. Militar-kura servicio activope o^va ombaapne hei hicha li ha reglamento-kura oemo^va, ha ndaikati ojealivo partido tr movimiento poltico-pe, ha nombaapivaer mbaevichagua poltica-pe.

artculo

artculo

174 . Tribunal Militar-kura rehegua Tribunal Militar-kura ohuzgvaer tembiapovaikue militar pamegua mante, umi ojehechva upeichaha li rupi, ha ojapva militar o^va servicio activo-pe. Umi Sentencia omo^vaekue Tribunal Militar, ikatu ojehecha jey Justicia Ordinaria-pe. Oimva tembiapovaikue ojehechva voi ojecastigavaerha mokivva tribunal-pe, ndohasvaeri tribunal Militar-pe, noimi guive upe tembiapo vai ojaprae pete^

82

T et ha E stado rehegua

militar o^va servicio activo-pe. Ndojekuaapori ramo mbaetpa, ohasavaer delito comn-va ramo. Oeorair jave ambue tet ndive mante ikatukuaa ohuzga civl-pe ha militar retirado-pe, hei hicha li.
artculo

175 . Polica nacional rehegua Polica nacional hae pete^ institucin profesional ikatuva ijatye oemohendva tembiapor tapiaricha, ierendva mburuvichakura Poder Ejecutivo omo^vape oangareko ha@ua antei oiko sarambi tetppe. Ko Leiguasu ha umi ambue leikura hevare o^ oangareko ha@ua antei oiko sarambi, oemboaje ha@ua maymva derecho ha ojepoko avavre hekome, ha upicha avei opaite oguerekvare; o^ ojoko ha@ua ani oiko tembiapovai, ojapo ha@ua mburuvicha imo^mbyre heva, ha omyesak ha@ua, Juez-kura pogupe, tembiapovaikue. Lipe oembohysine mbaeichaitpa oemohendvaer ha mbapa hembiapor. Polica nacional-pe oismbyhvaer pete^ ocial mburuvicha ipypeguavova. Polica-kura ndaikati ojealivo mbaevichagua partido tr movimiento poltico-pe ha ndoguerekivaer actividad poltica. Polica ijeheguirekva, ikatu o^ li rupi, hevaerva avei mbaerpa oemo^ ha mbapa hembiapor, ambuekura Estado pokatu ryeppe ha municipalidad ryeppe

T et ha E stado rehegua

83

Moakha ji . Estado poltica econmica rehegua Pehngue a . Tet akrapu rehegua


artculo

176 . Akrapu mongakuaa rehegua Tet emboguata herekopy rehegua ohekavaer tet akrapu oondivepa ha arandukuaa pe@uar. Estado oehavaer omongakuaa akrapu, oipurukuavo opaite mbae oguerekva upevar, ikatu ha@uicha okakuaa mbarete por tet economa; omo^vvo oembaapo ha @ua ha heta hetavvo herekopy ha oasegurvo ipor porve ha@ua ohvo tetygua rekove. Upevar oembohysine tembiapor tet tuichakupe @uar, ikatvaer omopete^ ha ombohape opaichagua mbaapo tet economa mopuhar. 177 . Apopyr reko akrapur rehegua Apopyr oemo^va tet akrapur, particular-kura ikatu omboguata tr nahniri ha Estado pe@uarngura katu oemboguatvaer katuete.

artculo

Pehngue aa . Viru eorganiza rehegua


artculo

178 . Mbae herekopy Estado mbava rehegua Estado, ojapo ha@ua hembiapor tee, omo^ impuesto ha ambue hichagua viru emono ha mbae jerereko; oguenoh haete tr ambue rupi umi mbae rekopy o^va ipogupe, ha omo^ mbaichapa ajehepymevaer

84

T et ha E stado rehegua

chupe umi mbae rehe, tekojojpe ha oupor ha@uicha tet remikotevme; omo^ ha omohenda hembiapor ha omono hembiapo repy; oiporu viru kogui tr ambue tetgui ombaapo ha@ua tet akrarapurre; omo^ por tet viru jerereko ha ojapo mboereko* viru rehegua.
artculo

179 . Tributo-kura emo^ rehegua Maymva tributo, tahae haehichagua ha tahra hra hicha, oemo^vaer li rupive aoitnte, ahechakuavo viru reko ha oondive jeiko rehegua tekojoja, emongue tet akrapurme ou porva. Li aoite avei amo^vaer pe tributo pyrenda, mva umi ohepymetava ha mbaichatapa pe mboereko tributo rehegua. 180 . Impuesto joa rehegua Ndaikati pete^ impuesto pyrenda ojeporu jevo oemo^ ha@ua ambue impuesto. Tet ambuekura ndive, Estado ikatu, ekuave joja* rupi, oemo^ pete^ eme ani ha@ua oiktei pe impuesto joa.

artculo

artculo

181 . Tributo jojareko rehegua Jojareko hae tributo pyrenda. Mbaevichagua impuesto ndaipohyietereri vaer ipuaka ha@uicha hese tetygua. Oemo^vo, ojehechakuavaer mboy pevpa ikatu ohepyme pete^ tetygua ha avei tet economa mbaichapa o^.

T et ha E stado rehegua

85

Tepys pp

. Estado yta ha iorganizacin rehegua

Moakha i . Poder Legislativo rehegua Pehngue a . Opaichagua disposicin rehegua


artculo

182 . O^va ipype rehegua Poder Legislativo omboguata Congreso ha kva ryeppe o^ Cmara de Senadores ha Cmara de diputados. Umi miembro teete ha ipyruharakura, mokive camara-ygua, ojeporavovaer tetygua ijeheguiete, lipe heihicha. Umi miembro pyruhra oipyrvaer titular-kurape kova omanr, ohajr icargo tr ojepea ramo chuguikura ipokatu, periodo constitucional rembyre pukukue aja, tr o^ aja pokatu hiarikura. Ambue caso-pe, jepyru oemohendvaer pete^te^va cmara reglamento-pe hei hicha. 183 . Congreso-pe embyaty rehegua Mokive Cmara mante ijatvo Congreso-pe, ikatu ojapo ko mbae:
1

artculo

Ohendu eme ojapva Presidente de la Repblica, Vicepresidente ha Corte Suprema de Justicia peguakura, ojapyhvo hembiaporngura, Omone^ tr ombotove Repblica Presidente oheja sapya ha@ua icargo ko Leiguaspe heihicha.

86

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

Omoe^ pytagua ffaa -pe oike ha@ua tet ryeppe ha os ha@ua okpe ffaa koapeguva, ndahaima guive mbaepor rechaukavorente. Omo@uah mburuvichakura Estado tr smbyhyha ambue tet rupigua; ha Oimevva tembiapor hava ko Leiguaspe. Presidente Cmara de Senadores pegua ha Cmara de Diputados pegua omyakvaer umi congreso embyaty; amva Presidente ramo ha kva katu Vicepresidente ramo.

4 5

artculo

184 . embyatykura rehegua Mokive cmara Congreso pegua oembyatvaer jepiveguicha ary pukukue aja, primero de julio guive 30 de junio peve, ha opytuvaer 21 de Diciembre guive primero de marzo peve, ha pva pe rape omombevaer hembiapokue Repblica Presidente-pe. Mokive Cmara oohenivaer aty hiarapeguar tr oipysvaer iembyatykura upicha her iryndy vorgui pete^ voto rupive oimerava umi Cmara; ikatu avei ko mbae oiko Comisin Permanente del Conreso upicha her mbohapy vorgui moki voto rupive, tr Poder Ejecutivo her decreto rupive. Presidente Congreso pegua tr Comisin Permanente-gua ohenivaer embyatyr 48 aravo ohasa mboyve. Upichante avei ojejapovaer o^ta ramo aty embojoapy. Umi aty oikva hiarape aehenivaer ojehecha ha@ua pete^ tr hetave mbae ojekuaa porva, ha opvo tembiapo, oembotyjevaer.

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

87

artculo

185 . Cmara aty aondiveguva rehegua Cmara mokivva ijatvaer oondive upicha ohechaukahpe ko Leiguasu tr Congreso embohekor, ha pva avei ombohapvaer mbaichapa oemonguta. Ovale ha@ua upe aty o^vaer uppe mokivva Cmara retakugui mbyte rupi ha pete^ve hiri, noimi ramo ko Leiguasu ojerure tetave tee tuichavva. Tembiapoukapy osvaer umi o^va apytgui omone^ ramo hetavva. Congreso pegua Camara-kura jevotahpe ojerereko mayora simple ramo mbytere ri o^ve ramo pete^ ipypeguakuragui; mayora de dos tercios heise mbohapy vorgui moki ojepapvo ipypeguakura o^va atpe; mayora absoluta heise quorum legal ha mayora absoluta de dos tercios mbohapy vorgui moki ojepapvo pete^te^va Cmara pegua retakue. Ijaty ramo oondive mokive Cmara pichante avei oentendvaer mayora-kura rehegua. Pichante avei aontendvaer quorum ha mayora oimehichagua temimo^mby ojeporavovaekue voto rupive, tahae hava, o^ hicha ko Li Guaspe. 186 . Comisin-kura rehegua Cmara-kura ombaapvaer oondivepa ha avei atyivpe pete^ Cmara pegua tr mokive pegua oondive. Opavaite umi atype oikvaer, ikatuhaguicha, bancada-kura retakue o^va pe Cmara-pe, jojarame. Oepyrvo tembiapo, ary pyahpe, mokivva Cmara omo^vaer icomisin-kura ipytyvhra. Kova ikatu ojerure informe tr temiandu opichagua tapichpe ha tet remimo^mbpe tr haevape, omopyenda ha@ua hembiapo ha oguata porve ha@ua Congreso rembiapotee.

artculo

88

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

artculo

187 . Poravo ha ieime pukukue rehegua Senador ha Diputado-kura, titular ha suplente, ojeporavvaer oemo^ jave avei Presidente de la Repblica. Ko li apohakura o^vaer cinco ary pukukue hembiappe, primero de julio guive, ha upi ojeporavokuaajey. Oime ramo Cmara de Diputado pegua iporeva, oikvaer hekovia ipyruhra upe Departamento peguva; Cmara de Senadores-pe katu oikvaer umi ipyruhra Tribunal Electoral omoaetevaekue.

artculo

188 . Juramento tr eme rehegua Senador ha Diputado-kura, oike ypvo pete^va Cmara-pe, ojapvaer juramento tr eme ombaapotaha hekoitpe upe apykpe ha ojapotaha ko Leiguasu heihicha. Mavavva Cmara ndaikati omoepyr hembiapo ijatypaite mboyve tetave tee. Mbovyve o^r, kova ikatu ojopy umi ouvape ijaty ha@ua, pe Cmara rembiapoukappe hei hicha. 189 . Senador-va hekove pukukue aja rehegua Umi Repblica Presidente ramo o^vaekue, tetygua remimo^nguva, oikta chuguikura senador oikove aja pukukue, noimi ramo rae oiko hesekura juicio poltico ha ojejuhu hembiapovai hague. Ndoiki haekura ojepapvo quorum-r. Ikatu oe ha ndaikati ovota. 190 . Reglamento rehegua Mokivva Cmara ojapovaer iembohekor. Mbohapy vorgui moki voto rupive hema guive, ikatu oemo-

artculo

artculo

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

89

e tr ohovaapi o^merava ipypegupe, ndojapir hekpe hembiapo, ha ikatu voi omboyke chupe sesenta ra peve dietare. Tetave tee rupive ikatu omongi chupe noimbaporir hetpe r iakme, upicha hei rire Corte Suprema de Justicia. O^ ramo ojehekiva hembiapgui, ikatu Cmara hei mbapa ojejapta, mbytere ri pete^ve voto rupi.
artculo

191 . Jepoko rehegua Mavave Congreso-yguva ndaikati ojegueraha Juez renondpe heivaekure hembiapohpe. Mbaevichagua Senador tr Diputado ndaikati oemonambi ojeporavoha ra guive hembiapo paha ra peve, ndojejuhi mbar hese ojapo javete mar omeresva embokoty. Upicha ojehr, mburuvicha oangarekoukvaer hese hgape, pvape oemo@uahvaer kuatia hesegua. Juez omoepyrtr juicio pete^ Senador tr Diputado contra-pe, tenonderite omo@uahvaer Cmara o^hpe kuatia heva tembiapovai oembojaha hese. Pe Cmara ahesaijvaer ha mbohapy vorgui moki voto rupive hevaer opytpa r nahniri justicia ppe. Opyta ramo justicia ppe, ojepeavaer ichugui jepokokuaa oguerekva li apoha hekpe. 192 . Informe jerure rehegua Mokive Cmara ikatu ojerure ambuekura Estado pokatpe, mo^mbyre ijeheguvape, oemboviru teva ha descentralizado-kurape, ha avei tet rembiguaikurape, tomombeu tekotev jave umi mbae kuaapyr opavave oikuaasva. Umi picha oeativa, tekotev ombohovi arapa oemo^vape, ndaikativa mich^ve quince ragui.

artculo

90

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

artculo

193 . eheni ha ehakio rehegua Pete^cha mokive Cmara, tetave tee rupive, ohenoikuaa ha ohakio pete^te^va Ministro-pe ha ambuekura tet rembigui omanda guasvape; avei umi amyak r omboguatvape mo^mbyre ijeheguva, oemboviru teva ha descentralizado-kura, umi empresa o^hpe hetave viru Estado mbava, particular mbavagui, oemyesak jave pete^ li tr oehesaijo jave hembiapokura reheguva. Porandukura oemo@uahvaer pe oehenivape cinco ra mboyvnte jepe. Ndaipri ramo ojoko vaite mbava chupe, umi oeheniva oho katuetvaer, ombohovivaer umi porandpe, ha omyesakvaer opa mbae ojekuaasva. Li hevaer mbaichapa ija hetavva ha imbovyvevakura umi porandu appe. Ndaikati oeheni ha oehakio Repblica presidente, Vicepresidente-pe ni Poder Judicial mboguatahakurape hembiapo tee rehegure.

artculo

194 . Voto de censura rehegua Pe aeheniva ndohi ramo Cmara oehenoihpe, tr pvape nahesakiramo heva hembiapokure, upichar, mokivva Cmara, tetave mbohapy vorgui moki voto rupive, ikatu hei ndojapoporiha hembiapo ha ojerure Repblica Presidente tr pe tet rembigui ruvichpe oemongi ha@ua. Noeguahir pete^ eme jejaor ndaikatumoavima ojepoko upe tema-re, upe Ministro r tet rembigui oeheniva rehe, upe ary pukukue. 195 . Comisin myeskhar rehegua Mokivva Cmara omo^kuaa oondive Comisin oehava omyesak opavave mbae ojekuaasva, ha avei
E stado yta ha iorgani z acin rehegua

artculo

91

miembro-kura reko reheguva. Oguahvaer umi Cmarape ha omo^vaer ippe kuaapyr ha kuatia oikotevva; umi omyak ha omboguatavakura Estado mo^mbyre ijeheguva, ha oemboviru teva ha descentralizado; umi imo^mbyre omombaapva viru Estado mbava; avei mbaeapoha hetavehpe viru Estado mbava; tet rembijokuaikuraha ave particular renteva. Lipe o^vaer mbae tekojoppa oemeta umi ndojapivape ko tembiapor kva. Ndaikati oehakio Repblica Presidente-pe, Vicepresidente, Ministro ha Juez-kurape, hembiapo tee rehegupe. Comisin-kura myeskkar rembiapo ndopokvaeri Poder Judicial rehe, tembiapo hamante ojapvare; ndaikati avei ambyai umi derecho ha moaetekura omo^va ko Leiguasu, hembiapgui osva ndojopi Tribunal-kurape ha nomomich^ri juezkura hevape, pva ndeisi umi osva investigacin-gui ndaikatuiha oemoguah justicia-pe. Juez-kura ojapoukvaer, lipe heihicha, umi tembiapo emyesakr chupe ojejerurva.
artculo

196 . Ojoguerahava rehegua Ikatu ojeporavo, ha katu ndaikati ombaapo li appe: mbohapeharakura institucin del Estado peguva, jokuaipy ha ambue mbaapohra ohepymeva chupe Estado tr Municipio, o^ aja pukukue hembiappe. Ndoiki ko mbae ikatuvape: mbaapo ijykpe tekombope ha arandukuaarekpe. Mbaevichagua diputado tr Senador ndaikati o^ umi mbaapoha ojapva tet rembiapoppe, tr Estado-gui oguerekva hembiaporme, ni oiko mbohapehra tr oiko umva rrape, haete voi, r ambue tekove rupive.

92

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

artculo

197 . Ikatuva rehegua Ndaikati oemo^ candidato ramo senador tr diputado-r:


1 2 3 4

Umi ojehekojopva sentencia aete rupive ha ojepeva chugui tekos, hiareha javeve hekojopy; Umi ojehekojopva ikatu ha@ua ombaapo Estado-pe @uar, ipuku aja javeve hekojopy: Umi ojehekojopva hembiapovaikure mburuvicha jeporavpe, hekojopy pukukue javeve; Juez-kura, umi ombaapva Ministerio Pblico-pe, Estado-pegua Procurador General, tva pysyrhra, umi o^va Contraloria General de la Repblica-pe, ha umi o^va Tribunal Superior de Justicia Electoral-pe; Opaite omohenondva tupandu rehegua tembiapo; Umi mbaapoha myenondehra, tahae tet mbava tr tet ambuegua oimva ombaapo Estado ndive, tr ichupe @uar, r katu, umi oguerva Estado-pe hemikotev; Militar ha polica-kura hembiapo tepe o^va; Umi o^vahna candidato ramo presidenter tr Vicepresidenter; ha Umi momaranduha opavaitpe @uar jra ha ijra joyvy. Umi tetygua ikatuva oiko candidato ramo, heihicha nmero 4, 5, 6 ha 7 pe opvaer pe ikatuha, noventa das mboyve rupi oemo^ ha@ua hra Tribunal Superior de Justicia Electoral kuatipe.

5 6

7 8 9

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

93

artculo

198 . Ambue ikatuva avei rehegua Ndaikati avei ojehupi Senador Tr Diputado ramo, Ministro-kura Poder Ejecutivo-pegua ha umi Subsecretario de Estado; umi omohenondva mbaapoha poguypemegua, ha umi omohenondva mbaapoha Estado oguerekva ambue tet ndive tr multinacional oikva ijehegui, tr umi mbaapoha hetavehpe viru Estado mbava, umi gobernador ha intendente avei ndoheji ramo ijapyka, noventa ra mboyvnte jepe, oiko mboyve jeporavo. 199 . Mbaaporeja mone^ rehegua Senador ha Diputado-kura ikatukuaa oho Ministro tr Diplomtico ramo mante. Upevar ojerurne oehembiaporeja ha@ua upe Cmara o^hpe, ha ikatu oho jey uppe opa vove ambue tembiapo aemevaekue chupe. 200 . Mburuvichakura poravo rehegua Cmara-kura, pete^te^, omo^vaer imyenondehra ha haekueraite oiporavovaer hembijokuairngura.

artculo

artculo

artculo

201 . Tekokuaaha jepea rehegua Senador ha Diputado-kuragui ojepene hekokuaaha umi ojechmavaekue voi yvate rehe, ha ko mbae kope oembosysiva rehe:
1 2

Os ramo, ikatuha ha nahembiapomokivaerhgui, ojeehicha ko Leiguasu kvape; ha Ojehecha aete ramo oiporuha hekope imbaapoha.

94

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

Senador ha Diputado-kura ndojehekojopivaer ojapo katuete ha@ua pete^ mbae.


artculo

202 . Ikatva ojejapo rehegua Congreso rembiapora hae:


1 2 3 4 5 6 7 8

Oangareko oiko ha@ua opaite mbae heva ko Leiguasu ha ambue leikura; Ojapo Cdigo ha leikura, omyatyr tr oipea Leiguasu oipotahicha; Hei mbaichapa oemohendta ko tet, regin-pe, departamento ha municipio-pe; Hei mbaichapa tetygua maymva omevaer membyr tetme; Omone^ li tet presupuestoguasu rehegua; Ojapo li mburuvichakura jeporavo rehegua; Omo^ li rupi mbaichapa ijra ambuekuaa herekopy tet mbava, umi departamento ha Municipalidad mbava; Oguenoh tembiapoukapy ha ejoja; oikuaauka hemiandu ikatuhpe ojapo; tr ombotove umi umi eme ambue tet ndive ojapva Poder Ejecutivo; tr ombotove viru jeporu ojejapva;

9 Omone^ 10 Omone^ 11 Omone^

ojeheja ha@ua, ra ojehaiha peve, tetygupe tr tetyguavape, ypopekura tet rembiapopy, tr omombaapo ha@ua tet mbava, upicha avei oguenoh ha oiporu ha@ua mineral hatva, hykyva, tr ot^mbva;

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

95

12 Ojapo

li heva mbaichapa ojehekomo^vaer ko Repblica, mbaichapa ojejapvaer tet mbaapoha pete^ hendpe meme, ha hendpe por, ojeporuka ha@ua viru Estado mbava; li tekotevva haa jave tetre sarambi ha mbaete ojopy vaipva tetygupe;

13 Oguenoh 14 Ohendu

eme ojapva Tet Rendotaguasu, Vicepresidente ha opaite ambue tembijokui oemo^va ko Leiguasu rupi; mbaichapa ohohna tet, mbaichapa ombaapohna mburuvichakura ha mbae mbapa oemo^ ojapvo tenonder ko Leiguaspe o^hicha;

15 Ohendu Presidente-gui imombeupy ary ahasva rehegua,

16 Omone^ 17 Omone^

tr ombotove Tet Rendotaguasu ha Tet Renondotaivpe oheja ha@ua hembiapo;

terakura ha oporomo^ umi tekotevhpe; upicha avei, omo^ ohvaer Congreso rrape ambue henda rupi Estado ryeppe heihicha ko Leiguasu; mvape hembiapovaikue;

18 Ohejarei

19 Oembopyapete^ oguerova ha@ua tavaguasu tet capital

ambue hendpe tetppe; upevar oekotev mbohapy vorgui moki voto Cmara-kura pegua retakugui;
20 Omone^

tr ombotove, tuichahicha tr ivore, Contralora General de la Repblica oikuaauka rire, mbaichapa oike ha os viru presupuesto jeporpe; mbayru emboguata ysyry rupi, para rupi, yvate rupi ha arave rupi; ha oimevva tembiapor heva ko Leiguaspe.

21 Ombohekor 22 Ojapo

96

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

Pehngue aa . Leikura apo ha imone^ rehegua


artculo

203 . Moepyr reko rehegua Lei apo ikatu oepyr oimerava Cmara-pe, ipypeguakura haivare, tr Poder Ejecutivo rembijerure rupi; ikatu avei ojejerurgui tetygua aty apytpe ha Corte Suprema de Justicia ohecha ramo tekotevha, ko Leiguasu ha ambuekura li ombohapehicha. O^ li oepyrvaer katuete Cmara pete^vape mante, tr Poder Ejecutivo rupive mante, ha umva o^mbamavoi ko Leiguaspe. Opavaite lir ipyrenda ha hembireka emombe-vaer. 204 . Leir emone^ha ikuaauka rehegua Oemone^ vove leir Cmara oemoepyr hagupe, pyae ohasvaer ojehecha ha@ua ambue Cmara-pe. Kva omone^ ramo avei, upe leirgui oikmane leiete, ha Poder Ejecutivo ohecha por ramo, hae omone^ne ha oikuaauka cinco ra mboyve. 205 . emone^ jeheguirei rehegua Ojerereko omone^va ramo Poder Ejecutivo, opaite leir noembojevivaekue Cmara oemoepyr hagupe; seis ra pukukupe, upe leir oguereko ramo diez artculo peve; doce ra pukukupe, artculo-kura oho ramo once guive veinte peve; ha veinte ra pukukupe, artculokura ohasa ramo veinte. Picha ramo, upe leir opytma leiete ramo ha ojekuaaukntemavaer.

artculo

artculo

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

97

artculo

206 . Aporeko embotovepaitr rehegua Pete^ Cmarara-nte omone^ ramo li pyahur, ha ambue mbotovepaite, oembvaer pe oepyr hagupe ojehecha jey ha@ua. Upe Cmara oepyr hague omone^ jey ramo, tetave tee rupive, ohasa jene ambupe ha pva ikatta ombotove jey tetave tee rupive mante, ha ndohupytir upva, opytma leiete ramo. 207 . Aporeko moambuepar rehegua Pete^ leir oemone^vaekue oepyr hagupe, ha oemone^mbava ambue Cmara-pe, ojevvaer oepyr hagupe ha uppe ojehecha jey umi oemoambue haguntema. Koicha jave:
1 2

artculo

Ojejuhu por ramo umi oemoambue hague, oikma chuguii li; Umi oemoambuehagupe oembotovepaitr tetave tee rupi, ohojevaer Cmara oemoambue hagupe; ha uppe, oembohat ramo hikui heivaekupe tetave tee rupi, oikma chugui li; ndohupyti ramo tetave tee katu, oiko avei chugui li pe Cmara oepyr hagupe haihaguicha; Umi oemoambuvagui, oime ramo oemone^ha ha ambue aembotovva, upe leir ohasa jevaer pe Cmara oemoambue hagupe, mamo ojehechavaerhpe umi oemoambue hagunte ha oemone^ ramo tetave tee rupi, tr oembotove ramo, upe leir opyta leiete ramo pe Cmara oepyr hagupe haihicha. Pe leir, oikvo chugui li, oimerava umi ojee haguicha ko artculo-pe, ahasvaer Poder Ejecutvope omboaje ha oikuaauka ha@ua.
98
E stado yta ha iorgani z acin rehegua

artculo

208 . Mbotoveite rehegua Pete^ leir, ombotovepaitevaekue Poder Ejecutivo, ojevvaer Cmara oepyr hagupe ojehecha ha@ua umi oembotove hague. Ko Cmara nomone^ri ramo tetave tee rupi, umi imbotovepyre, pe leir ohasvaer Cmara revisora-pe. Kva ombotovr avei tetave rupi, upe leirgui oikta li pe Cmara hei haguicha iepyrmby guive ha Poder Ejecutivo oikuaaukvaer cinco ra mboyve. Mokive Cmara noemo^ri ramo pete^ eme Poder Ejecutivo mbotovepyre rehe, pe leir ndaikatuvima upe arpe ajehecha jevo. Umi imbotovehague, mokive Cmara ikatu ohecha por tr ahniri, o^hichape r ipehngupe, imbotovepyre oemone^ ramo katu, o^hichape tr ipehngupe, mokive Cmara ikatu hei, tetave tee rupive, oemone^mbaite ha@ua, ha upicha ramo Poder Ejecutivo oikuaaukntemavaer. Umi oembotoveha, ojehechvaer Cmara omoemoepyr hagupe, sesenta ra ohasa mboyve, ha upicha avei Cmara Revisora-pe. 209 . embotovepaite rehegua Pete^ leir ombotovepaite ramo Por Ejecutivo ojevvaer Cmara oepyr hagupe, kva ahecha pyahuete jevvaer ha oemohat ramo tetave tee rupive, ohasajeyvaer Cmara Revisora-pe; kva avei omoe^ ramo tetave tee rupive, Poder Ejecutivo oguenohne ha oikuaaukntemavaer. Mokive Cmara hemiandu joavy ramo pe mbotovepaite rehe, upe leir ndaikati ojehecha jevo upe arpe.

artculo

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

99

artculo

210 . Jehecha pyae rehegua Poder Ejecutivo ikatu ojerure ojehecha pyae ha@ua pete^ leir ombohasva Congreso-pe. Upichar, pe Cmara ojererahauka hagupe, oepyrvaer ohecha treinta ra mboyve, ha Cmara Revisora upicha avei ojapvaer treinta ra ouvva ohasa mboyve. Umva umi arapame noembotovi ramo, pe leirgui oiko li. Poder Ejecutivo ikatu avei ojerure ojehecha pyae ha@ua pete^ leir omoguah rire Cmara-pema, tr oimerava ra ojehecha aja hna. Koichar, pe arapa oepyrta ojepapa ojejerure hague guive. Pete^te^va Cmara mbohapy vorgui moki voto rupi, ikatu ohejarei, oimerava rape, leir jehecha pyae, ha upichar, upete guive, ojapyhy jey hembiapo jepiveguaichaite. Perido legislativo ordinario-pe, Poder Ejecutivo ikatu ojerure Congreso-pe ojehecha pyae ha@ua mbohapy leir peve ha ikatu avei Cmara omoepyrva mbohapy vore ri moki voto rupive, omoinge jehechapyape ambue leir. 211 . Oemboajva ijehegui rehegua Pete^ leir oikva oimerava Cmara-pe ha oemone^ma aty hiarapegupe, ohasvaer Cmara Revisora-pe, kva ohecha ha oguerojevvaer katuete mbohapy jasy mboyve. Upicha rire ha pe Cmara de origen myenondehra omomarandu rire ramo, kuatia rupi ambue Cmara myenondehrape, upva heista Cmara Revisora omone^maha, ha ombohasntemavaer Poder Ejecutivo-pe omboaje ha oikuaauka ha@ua. Pe arapu ojeva ndojepapamoi 21 de diciembre guive 1 de marzo peve. Cmara Revisora ikatu oguenoh upe leir aty hiarape-

artculo

100

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

gua ovape oepyrva 1 de marzo, ijma guive chupe upe mbohapy jasy, ikatuva ohove, pame.
artculo

212 . Jehejarei rehegua Poder Ejecutivo ikatu oheki jey Congreso-gui umni leir oguerahaukavaekue tr heiuka ohejareiha, ha opytarei nimi rire Cmara oemoepyr hagupe omone^ jepma rae. 213 . emboaje ha jekuaauka rehegua Li ndoporojopi noemboaji ha ndokuaauki aja. Poder Ejecutivo nombyaji ha ndoikuaauki ramo heihicha ko Leiguaspe, Congreso myenondehra tr Cmara de Diputado myenondehra, oguenoh ha opikuaaukntemavaer. 214 . e ojeportava rehegua ejoaju ojeportava oemone^vo umi li hae: Tet Paragui Congreso omone^ li rekoetpe. Ojekuaauka ha@ua katu ojeevaer: Tojeguereko Repblica lir, tojekuaauka ha toemboguapy Registro Ocial-pe.

artculo

artculo

artculo

215 . Tembiapo atype embohasa rehegua Mokive Cmara, tetave tee rupive, ikatu oheja umi atyivpe ohecha ha@ua umi leir, tembiapoukapy ha temiandu mombeur. Tetave tee rupi ikatu oheki umi atygui, to^ o^hicha, neir ramo haekura omone^ tr ombotove, umi tembiapo. Ndaikati ojehejvo atype aheja ha@ua tet Presupuesto guasu, cdigo-kura, ejekopyty ambue tet ndive, impuesto rehegua leir ha militar-kura eE stado yta ha iorgani z acin rehegua

101

mbohekor, umi Estado pokatukura rehe oeva ha umi oepyrva tetyguakura emongue rupi.
artculo

216 . Presupuesto guasu Tet rehegua Tet Presupuesto guasu rehegua leir, omo@uahvaer Poder Ejecutivo 1 de Setiembre ohasa mboyve, ha Congreso omboykvaer omboykva omotenonde potvo upe leir jehecha. Ojejapvaer pete^ atyive mokive Cmara-guigua, ohachavaerva ha hemiandu reheve, ombohasa mokive Cmara-pe sesenta ra mboyve. O@uahvo umi tembiechakue, Cmara de Diputado oepyrvaer ombaapo hese, aty o^mbahpe ipypeguakura, ha ombohasmavaer ambue Cmarape quince ra mboyve. Cmara de Senadores oguereko upva upe arapante avei ohecha ha@ua pe proyecto ha umi emoambue ojapva hese Cmara de Diputado, ha ohecha por ramo, opytma li ramo. Ndaupichai ramo, ohasa jevaer ambue Cmara-pe ikatu ha@uaicha ojehecha umi oembotovevaekue aoitnte ha diez ra mboyve omohuvaer hembiapo ha ojapo pe artculo 207 haihicha, inciso 1, 2 ha 3-pe. Ko mbae ojapvaer diez ra mboyve. Umi arapa kope oemo^va opa vove, opma ha umi oembotovevaekue ojeguerekta ku oemone^va ramoguicha. Umi Cmara ikatu, mbohapy vorgui moki o^ haguicha voto rupi, ombotovepaite leir ombohasva Poder Ejecutivo. 217 . Presupuesto ojeporvaerva rehegua Sapynte Poder Ejecutivo nomo@uahi mbae ramo Poder Legislativo-pe, arapa upevar o^vape, Presupuesto guasur tet rehegua, tr upva oemboto-

artculo

102

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

vramo artculo kva mboyve heihicha, upichar ojeporu jentevaer Presupuesto upe arpe ojeporva voi hna.

Pehngue aaa . Congreso pegua Comisin Permanente rehegua


artculo

218 . Ipypeguakura rehegua Quince ra omohu mboyve hembiapokura pete^te^va Cmara oiporavvaer, tetave tee rupive, Congreso pegua Comisin Permanente-r: seis Senador tee ha mbohapy pyruhar, avei doce Diputado tee ha sei pyruhar. Ko comisin kva ombaapvaer Congreso pytuu aja. Ijatyvove ko Comisin Permanente omo^vaer imyakhar ambue muruvicha hyeppe @uar ha upva oemomaranduvaer pokatukura Estado-pegupe, kuatia rupive. 219 . Hembiapor rehegua Congreso pegua Comisin Permanente rembiapor hae:
1 2 3 4

artculo

Oangareko tojejapo Leiguasu ha leikura heva; Ombosakoi embohekor ijupe @uar; Oheni Cmara-kurape ijaty ha@ua ha omo^ tekotevva Congreso rembiapo oepyr ha@uicha hirape; Oheni ha ombosakoi aty hiarame @uarva mokivva Cmara-pe ko Leiguasu heihicha;

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

103

Omone^, Congrso opytuu aja, tet Rendoguataguaspe oho sapya ha@ua ambue tetre, heihicha ko Leiguaspe; ha Umi ambue tembiapor o^va ko Leiguaspe.

artculo

. 220 Tembiapokue mombeu paha rehegua Congreso pegua Comisin Permanente, omo@uahvo hume hembiapo, omombevaer hembiapokue pote^te^va Cmara pe ha oykekvaer ojapo tr ojapoukvaekue. Pehngue ab . Diputado-kura Cmara rehegua

artculo

. 221 Ipypegua rehegua Diputado Cmara hae Departamento rra pegua kura o^ha. Oguerekta mbovyvr ochenta ipypegua teva ha ochenta pyruhar, ojeporavvaekue pete^te^va Departamento-hre. Tva Paraguay oguerekta avei herapegua upe Cmara-pe. Mayma departamento orekta pete^ Diputado teetnte jepe ha pete^ ipyruhar. Tribunal Superior de Justicia Electoral, jeporavo oiko mboyve, ha ojehechakuavo poravohra retakue pete^te^va departamento-pe heta mboy diputado-pa oguerekta pete^te^ departamento-pe. Li ikatu ohupi Diputado retakue, hetavvo avei poravoharakura. Diputado tee ha ipyruhar ramo ojeiko hagua tekotev hae paraguayo tee ha veinticinco ary ombotvaekue.

104

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

artculo

. 222 Diputado Cmara aoite rembiapor rehegua Diputado Cmara aoitnte ojapokuava hae ko mbae:
1 2 3 4

Omoepyr leir jehecha Departamento ha Municipiokura rehegua; Omo^ tr opropone tembijokui opaite Poder pegua, heihicha ko Leiguasu ter leikura; Omone^ omoinge ha@ua ipo tekui departamento-ha rupi gupe tr municipalidad-gupe; ha Ambue tembiapo ko Leiguasu omo^va chupe @uar ante.

Pehngue b . Senador-kura Cmara rehegua


artculo

. 223 Ipypegua rehegua Senador-kura Cmara-pe o^ta cuarenta y cinco ipypegua teva, mbovyvr, ha treinta pyruhra, ojeporavva voto rupive tetpy tuichakue javeve. Li ikatta ohupi senador-kura retakue, hetavvo avei poravoharakura. Senador ramo ojeiko ha@ua tekotev hae paraguayo tee, treinta y cinco ary ombotyvaekue. . 224 Cmara de Senadores aoite rembiapor rehegua Senador-kura Cmara mante ojapokuava hae ko mbae:
1

artculo

Omoepyr jehecha oemo^ ha@ua li omone^va eme tetngura ojapva;

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

105

Omone^ polica ha militar-kura ojupive ha@ua igrdo-pe coronel tr ijojaha guive, ha comisario principal guive polica-pe; Omone^ oemo^ ha@ua tet remimondo tet ambue rupi @uar; Omo^ tr ombohape Juez-r ha tembijokui mayma ko Leiguaspe heihicha; Omone^ militar-kura jeho ha ie^me ambue tetme ha upicha avei pytaguva o^ ha@ua ane retme; Omone^ oemo^ ha@ua Banco Central smbyhyharakura; Omone^ oemo^ ha@ua smbyyhra paraguayo-va umi tembiapoha tet mbae ondivvape; ha Ambue tembiapor omo^va ko Leiguasu chupe @uar ante.

3 4 5 6 7 8

Pehngue ba . Juicio Poltico rehegua


artculo

. 225 Aporeko rehegua Tet Rendotaguasu, Ministro-kura Poder Ejecutivo pegua, Corte Suprema de Justicia pegua, Fiscal General del Estado, Tetygua pysyrhra, Contralora General de la Repblica, Sub-Contralor ha umi Tribunal Superior de Justicia Electoral pegua, oikekuaa juicio poltico-pe ndojapi ramo hekpe hembiapor, hembiapo vai ramo oiko aja mburuvicha ramo, ha o^mehichagua tembiapo vaikue rehe. Tembiapo vaikue oikuaaukvaer Cmara de Diputado, ipypeguakuragui mbohapy vorgui moki
106
E stado yta ha iorgani z acin rehegua

voto rupive. Cmara de Senadores katu ojapvaer juicio poltico, ipypeguakuragui mbohapy vorgui moki voto rupive avei, ha ojuhu ramo hembiapo vaiha, omongi ha ombohasa hembiapo vai rechaukaha justicia ordinaria-pe.

Moakha ii . Poder Ejecutivo rehegua Pehngue a . Presidente de la Repblica ha Vicepresidente rehegua


artculo

. 226 Imboguata rehegua Poder Ejecutivo omboguata Tet Rendotaguasu.

artculo

. 227 Vicepresidente rehegua Tet oguerekvaer pete^ Tendotaive oipyrvaer Presidente pe opaite mbae hae ojapvape, ku ndaikati jave, tr ipore sapya ramo tr ojepyta ramo hese.

artculo

. 228 Tekotevva rehegua Tet smbyhyhra, Presidente tr Vicepresidente ramo ojeiko ha@ua, oekotev:
1 2 3

Paraguayo tee vaer; Ombotmavaer treinta y cinco o; ha Ndaiprivaer mbaeve ojokva iderecho-kura, poltico ha tetygua hicha guva.
E stado yta ha iorgani z acin rehegua

107

artculo

. 229 Are pukukue rehegua Presidente ha Vicepresidente hiarvaer tetsme cinco ary, ikatuvemava ojepyso, 15 de Agosto jeporavo guasu oiko rire guive ha ndaikatuvima mbaeveichavr ojehupi jey. Vicepresidente ikatu ojeporavo Presidenter, oheja rire ramo ijapyka si jasy oiko mboyve jeporavo guasu. Presidente o^mavaekue dse jasy ijapykpe ndaikati ojeporavvo Vice-Presidenter. . 230 Jeporavo rehegua Tet smbyhyhra Presidente ha Vicepresidente-pe oiporavovaer tetyguaete voi, voto retave rupi, jevota guasu oikvape, noventa ra guive ciento veinte peve ohupity mboyve tet smbyhyha oemyengovia ha@ua.

artculo

artculo

. 231 Tetsme jejupi rehegua Sapynte, Presidente ha Vicepresidente ndojapyhi ramo tets pe ra ojupivaerhpe hikui, ko Leiguaspe o^hicha, tr ojehejarei rire ramo jeporavo guasu, pe Presidente oemyengoviatahna ohejvaer tets Corte Suprema de Justicia myenondehra ppe, omboguata ha@ua tet rekove, oiko peve tets embohasa; upe aja ohejne hembiapo tee justicia rehegua. . 232 Tets japyhy rehegua Presidente ha Vicepresidente ojapyhyvaer tets Congreso rovake, omevo ie omboaje vaerha hekopete ha tetrayhpe tets jejapyhyha rape, Congre-

artculo

108

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

so-ygua retakue tekotevva ndohupyti ramo aty teer, ojapyhne hikui Corte Suprema de Justicia rovake.
artculo

. 233 Pore rehegua Presidente, tet myenondehra tr ipyruhra, ndikati osvo tetpgui omomarandure Congreso ha Corte Suprema de Justicia-pe. Ipore ipuktar cinco ra, omemantevaer chupe permiso Senador-kura Cmara. Cmara-kura opytuu aja katu, ombokatvaer chupe Comisin Permanente Poder Legislativo pegua. Mbaeveichavr ndaikati ipore jojvo tetgui Presidente ha Vicepresidente.

artculo

. 234 Tet Smbyhyha rehegua Sapynte oime ramo ojokva ichupe tr ipore ramo, Presidente-pe omyengovivaer Vicepresidente, ha ipore ramo avei kva, Senado pegua Presidente oismbyhvaer tet, r Cmara de Diputado myenondehra tr Corte Suprema de Justicia peguva, kope oembohysi hicha. Vicepresidente ojeporavvaekue omyengovine Presidente-pe, kva oguapy rire tr oguapy mboyve, tets opyta rei ramo, ha ogueroguatne tet ohupity peve ra oguejy ha@ua o^hicha Leiguaspe. Vicepresidente iporeete ramo mbohapy ary jave ojupi hagupe, oehenivaer jeporavoguasur ojehupi ha@ ua hekoviar noventa ra ohasa mboyve. Ipore ramo moki ary ombopaha mboyve hembiapo, Congreso oiporavvaer hekoviar tetave tee voto rupive, ha pete^ ojupvaer opa peve umi ra eime pukukue apykpe.

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

109

artculo

. 235 Ikatuha rehegua Ndaikati oekuave tet Rendotaguasur ha tet rendotaiver, kova:
1

Ministro-kura Poder Ejecutivo pegua, Vice-Ministro tr subsecretario-kura ha umi tembijokui haeichaguakura umi Estado-pe @uar oembaapoha myenondehra, upicha avei Congreso pegava, gerente ter administrador entidad henda pete^ memeva rehegua, umi mbaapoha tet viru ijehegui oiporva, poguypemegua, umi tet ambnue tr heta tet ndive oembaapoha, umi Empresa tet viru hetaveha pegua; Juez-kura ha umi Ministro pblico pegua; Tavaygua pysyrhra, Repblica Contralor General ha Sub-contralor General, Consejo de la Magistratura pegua ha Tribunal Superior de Justicia Electoral pegua-kura; Umi omohenondva mbaapoha paraguiva tr ambue tet mbava omboguatva Estado rembiapopy tr oguerekva ipogupe tet rembiapoukapy r oguerva Estado-pe hemikotev; Opaite omohenondva Tupandu rehegua tembiapo; Gobernador ha Intendente Municipal-kura; Militar hapolica tembiapo tepe o^va, ndahai ramo umi ohasmavaekue retiro-pe pete^ ary jeporavo guasu oiko mboyve; Opichagua momaranduhapav jrakura r ijra joyvy; Presidente rekoir ha ipariente a@uin@ura, o^ ramo tetsme oiko jave jeporavoguasu, ha avei o^ rire ramo ary ohasa vaekupe jeporavo mboyve.
110
E stado yta ha iorgani z acin rehegua

2 3

5 6 7

8 9

Umi ikatuha oembohysiva tapykueve nmero 1, 2, 3 ha 6-pe, ikatvaer jepe oheja ramo ijapyka seis mesesnte jepe jeporavo guasu oiko mboyve, ndahai ramo Vicepresidente emoir inandiete jave ijapyka.
artculo

. 236 Ikatuha Leiguasu contra-pe oes rupi rehegua Umi mburuvicha militar tr partiku ojapva golpe de Estado, tr oporomopuva mboka reheve tr o^mehicha ombyai ha@ua tekor omo^vaekue ko Leiguasu , ha upicha rupi ojapyhva tets Repblica Presidente ramo, Vicepresidente ramo, Poder Ejecutivo pegua Ministro ramo, tr mando militar-pe ocial guasu ramo, opyta ndaikatuvivo ojupi cargo pblico-pe moki periodo constitucional aja ha upva ojehechare gueteri mbapa ikatu ohupity hembiapo vaikure. . 237 Ojoguerahava rehegua Repblica Presidente ha Vicepresidente ndaikati ombaapo ambue hendpe tahae Estado tr particular-pe @uar, hepre tr rei, o^ aja mburuvichr. Ndaikati avei ombaapo comercio-pe, industria-pe ni iprofesin tepe. Haekura omo^mbaitvaer ijehegui o^ aja pukukue mburuvichr. . 238 Repblica Presidente rembiapor tee ha hembiapor katu rehegua O^va Repblica Presidente ramo oguereko ko tembiapor tee ha tembiapor katu:
1

artculo

artculo

Orrepresenta Estado-pe ha oismbyhy tet rembiapo tuichicha;

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

111

2 3

Omoaete hae voi ha omoaeteuka opavavpe ko Leiguasu ha ambue leikura; Ko Leiguasu ohechaukahicha oike ambue-kura li appe, omboaje ha oikuaauka, ombohape ha oangareko imoaetre; Ombotove tuichakure tr ipehme li osva Congresogui, ha omombeu mbarepa; Oguenoh Decreto tekotevva ha omorma ondive Ministro upe tema pegua, ikatu ha@ua ovale; Omo^ ha omongi ijeheguietnte Ministro-kura Poder Ejecutivo pegua, Repblica Procurador General, ha ambuekura Estado rembijokui, noimima guive li ombohape ambue hicha kova emo^; Oguereko ipogupe tet joajuha ambuekura tet ndive. Sapynte okguio o^ ramo jejopy, ha omone^ rire chupe Congreso, odeclarakuaa Estado de Defensa Nacional tr ojapo jekopyty pyaguapyr. Ombohape ha ombojoja e ambue tet ndive tratado rupive. Omboaje ipuaka mayma mburuvicha tet ambuekura rrape oembovape ha omone^ cnsul-kurape ombaapo ha@ua ko tetme. Senado omone^ ramo chupe omo^ embajador-kurape; Omombeu Congreso-pe, oepyrvo jepi atyrysi, mbae mbapa ojaprae Poder Ejecutivo ha mbaichapa o^ tet tuichahicha ha mbapa ojejapose; Hae Fuerzas Armadas ruvichavete, ikature pva oguerova avave akre. Li ombohape hicha, omo^ tekor militarkurape, omongue chupekura, ha omohenda. Ijehegui omo^ ha omongi Fuerza Pblica ruvichakurape. Omohenda ha ombohape tet oepysyr ha@ua tekotev ramo.

4 5 6

112

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

Ijehegui ome grado militar Teniente Coronel ha imbojojaha peve, ha Senado emone^ rupi upe rire guva;
10 Ohejarei

tr omyengovia jehekojopy omo^va Juez ha Tribunal-kura, li ombohapehicha ha ohendu rire mbapa hei Corte Suprema de Justicia; Congreso-pe, ijaty ha@ua hiarape, oimerava Cmara-pe tr mokivpe, ikatu ha@ua va ohecha upe ojejerurva chupe, ha upva pevnte; Congreso-pe leir, ha ikatu voi omya@e ijehecha, Leiguaspe o^hicha;

11 Oheni

12 Opropone

13 Omonouka viru Estado mbava ha omohenda omboha-

pehicha tet Presupuesto General ha leikura; ha upva omombeuvaer katuete Congreso-pe cada ao;
14 Ombosakoi 15 Omoaete 16 Opavaite

ha opresenta Congreso Cmara-kurape, proyecto de Presupuesto Anual tetme @uarva;

mayma tembiapoukapy omo^va mburuvichakura oguapva ko Leiguasu rupi; ha tembiapopyrva, katueteguva ha ikatva, omo^va ko Leiguasu.

artculo

. 239 Repblica Vicepresidente rembiapopyr katuete ha ikatva rehegua O^va Repblica Vicepresidente ramo oguereko ko tembiapopyr katuete guva ha avei ikatva ojapo:
1

Omohendague pyae por Repblica Presidente-pe umi caso ko Leiguasu ohechaukahpe;

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

113

Oho Presidente rrape tetpre tr okpe, hae omondo ramo chupe, ha umcha jave opaite mbae heva ha ojapva ojererekvaer ijokuaihra ojapo ramo guicha; ha Oparticipa Ministro-kura atpe ha oangareko, ha omohenda tembiapo Poder Ejecutivo ha Poder Legislativo jegueraha por reheguva.

Pehngue aa . Ministro-kura ha Ijaty rehegua


artculo

. 240 Tembiapor tee rehegua Poder Ejecutivo Ministro-kura ppe oemo^ opavaite tet mbaeapopy, haekura omyak ha ombohapvaer; mbovpa o^vaer ha hembiapo teerngura o^ne lipe. Ipore sapya javr omyendaguvaer chupekura umi Vice-Ministro upepegua. . 241 Tekotevva, tekojogueraha ha jepoko rehegua Ojeiko ha@ua Ministro ramo oekotev umi mbae Diputado-rme ojejerurva. Tembiapo ojoguerahava hembiapo ndive o^ma voi ha umva hae Presidente de la Repblica ikatuva ojapo, ndahai ramo eporomboe. Ndaikati ojepoko ilibertre, ndahai ramo umi oembohysiva parlamentario-kurape @uaricha. . 242 Ministro-kura rembiapo tee ha hembiapo katu rehegua Ministro-kura omyak administracin iministriope, ha upe guive, presidente pogupe ha iere, omongue ha ojapo hembiapor tee. Opaite mbae ambue ndive ojap114
E stado yta ha iorgani z acin rehegua

artculo

artculo

va rehe oguereko responsabilidad jojpe por. Ary jevyjevy javeve omo^vaer Presidente ppe hembiapokue rysi ha upva ojekuaaukvaer Congreso pe.
artculo

. 243 Ministro aty ha hembiapor tee ha hembiapor katu rehegua Presidente eheni rupive, ijaty Ministro-kura consejo-pe, ombojoe ha@ua tembiapo, omboguata Gobierno poltica ha oguenoh oondivepa tembiapor. Upe Consejo rembiaporva hae:
1

Ohendu opaite mbae tet remikotev, Presidente omboguejva hesakura renondpe, oemongue oondivepa, ha ohecha umi proyecto oembohasvaer Congreso-pe; Oikuaauka erenoh rupi, sapya pya hembiapoukapykura.

Pehngue aaa . Repblica Procuradura General rehegua


artculo

. 244 O^va pype rehegua Repblica Procuradura General o^ procurador General ha ambuekura tet rembijokui li heva ppe.

artculo

. 245 Tekotevvakura ha imo^ rehegua Procurador General oguerekvaer opaite oekotevva Fiscal General del Estado ramo ojeiko ha@ua. Ohupi ha omongi chupe ter Rendotaguasu. Umi ikatuha oemo^vaer lipe.
E stado yta ha iorgani z acin rehegua

115

artculo

. 246 Tembiapor tee ha tembiapor katu rehegua Procurador General Rembiapor tee ha hembiapor katu hae:
1 2 3 4

Oemo^ tet rrape ha oipysyr opaite mbae tet mbava, tahae Justicia rupive tr okpe chugui; Ome hemiandu umi li hesakhpe, ojejerure ramo chupe; Oipytyv li emyesakme Administracin Pblica pe tuicha hicha; Ambuekura tembiapo li ombohapva.

Moakha iii . Poder Judicial rehegua Pehngue a . Opaichagua disposicin rehegua


artculo

. 247 Tembiapor tee ha ipypegua rehegua Poder Judicial hae ko Leiguasu angarekoha. Omoe ha omyesak, omboaje ha omboajeuka. Justicia emboguata o^ Poder Judicial ppe ha kva oismbyhy Corte Suprema de Justicia, Tribunal ha Juzgado-kura, omohendahicha ko Leiguasu ha ambue li. . 248 Poder Judicial kue jeheguiete rehegua Poder Judicial omboguatvaer hembiapo ijeheguiete. Hae aoite ikatu omyesak o^ jave ontende. Mbaeveichavr ambue Poder-pegua, r ambue tet rembi116
E stado yta ha iorgani z acin rehegua

artculo

jokuaikura, ndaikati ome ijupe tembiapo justicia mbava, nomei aete ramo chupekura ko Leiguasu; ndaikati omomyi jey umi proceso opma vaekue, tr ojoko umi oguatva hna, tr omo^ngue ipo juicio oikvape. Ko mbae ojapr opytvaer oikova ramo guicha. Kova ndopoki mohendaha particular ikatva ojapre derecho privado ryeppe, lipe heihicha ojeasegura ha@ua pysyr ha emohenda oporombojva. Umi oipurva hendape Poder Judicial-pe ha Juez-kurape, ndaikatumoavima ombaapo Estado pe @uar cinco ary pukukue; hone avei hiarikura castigo lipe o^va.
artculo

. 249 Viru poru jehegui rehegua Poder Judicial okue ijeheguiete viru rehegupe. Oemo^vaer chupe @uar Presupuesto de la Nacin-pe namboyvyvivaer sgui mbohapy (3%) Administracin Central-pe @uargui. Congreso omone^vaer Poder Judicial presupuesto, ha Contralora General de la Repblica omavaer viru porre. . 250 eme rehegua Oepyrvo hembiapo, Corte Suprema de Justicia pegua Ministro-kura oemevaer Congreso rovake. Umi Tribunal ha Juzgado peguakura katu ojapvaer Corte Suprema de Justicia rovake.

artculo

artculo

. 251 Juez-kura mo^ rehegua Mayma Juez o^va tribunal ha juzgado-kurape havaer Corte Suprema de Justicia remimo^ngue; upevar Congreso de la Magistratura omo@uahne chupe mbohapy candidato ichuguikura oemo^ ha@ua pete^.
E stado yta ha iorgani z acin rehegua

117

artculo

. 252 Juez-kura emongui rehegua Juez-kura ndaikati oemonguvo imbaapohgui o@uah mboyve ra ahejvaerha. Haete voi momone^ ramo, ndaikati ojererovvo ni oembopokatuvvo. Oemo^ chupe cinco ary richa, oemo^ha ra guive. Umi juez oemoaete ramo moki periodo pukukue, ndaikatuvima oemongue ohupity mboyve edad oheja ha@ua imbaapoha, heihicha Corte Suprema de Justicia. . 253 Juez jeprocesa ha jeity rehegua Juez-kura ojeprocesa ha oemongi hembiapo vai jave ha ndojapi ramo hekpe hembiapo tee, lipe o^hicha, upicha he^r pete^ Jurado upevar oemo^va. Ko Juradope o^vaer moki Corte Suprema-ygua; moki Consejo de la Magistratura pegua, moki Senador ha moki Diputado, ko irundy tapykuevegua engravaer. Lipe o^ne mbaichapa omboguatvaer hembiapo ko Jurado ojeprocesva juez-kurape. . 254 Ikatuva rehegua Juez-kura, o^ aja pukukue hembiappe, ndaikati oguereko ambue tembiapo tetmeguva tra tetmegua, ojehepymeva r renteva, ndahai ramo eporombope ha arandukuaa rekpe. Ndaikati avei ombaapo mbae emme, mbae appe ter profesin, tr ombaapo mbaevichagua poltica-pe; ndaikati avei omyenonde pete^ temimo^ Estado mbava tr imbaeva.

artculo

artculo

118

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

artculo

. 255 Jepoko rehegua Mbaevichagua Juez ndaikati ojehovaapi r oeporandu chupe tribunal-pe hembiapo rehegua heva rehe; ndaikati avei ojepoko hekosre, ndojejuhi mbae ramo chupe ojapo javete mbaevai ikatvar upvare oemonambi. Upicha ojehr, oeangarekoukavaer hese hgape, osekuaare upgui, pyae oemomaranduka Corte Suprema de Justicia-pe, ha oemoguah kuatiakura hesegua juez upevar o^vape. . 256 Juicio apo rehegua Juicio ikatu ojejapo e rupi ha opavave renondpe upicha ikatuha hei ramo li. Mayma Juez rembiapoukapy asva oemopuendver Leiguasu ha leikura hevare. Ikatu ojee ojeesva juez heva rehe. Mbaapo rehegua proceso ojejapvaer e rupive ha oemboguata pyae pete^ juez ppe meme.

artculo

artculo

. 257 Tekotevha oepytyv justicia rembiapo regegua Institucin-Kura Estado-pegua ojapvaer li heva ha mayma ombaapva ichupe oipytyvvaer justicia-pe ikatva guivpe, omoaete ha@ua hembiapo. Pehngue aa . Corte Suprema de Justicia rehegua

artculo

. 258 Ipypegua ha oekotevva rehegua Corte Suprema de Justicia oguereko nueve miembro. Oeorganiza Sala pete^te^me, ha umva apytgui pete^
E stado yta ha iorgani z acin rehegua

119

Leiguasu rehegua vaer. Ipagui oiporavvaer cada ao ipresidenter. Ipypeguakura oeheni vaer Ministro ramo. Ojeiko ha@ua Ministro ramo Corte Suprema de Justicia-pe oekotev: Paraguayo tevaer, ombotmavaer treinta y cinco ao, oguerekvaer ttulo universitario Doctor Derecho pegua ha ojekuavaer imbaporha. Upicha avei, ombaapo aote vaer rae iprofesinpe, mbaapvo magistratura Judicialpe tr ombovo universidadpe likura rehegua, diez ao pukukue, ko tembiapo ikatu omboguata jojaprae r pete^ti.
artculo

. 259 Tembiapor tee ha tembiapor katu rehegua Corte Suprema de Justicia rembiapor kova:
1

Omyenonde Poder Judicial rembiapo ha hei mbapa ojejapvaer pete^ tembiapo nahesaki jave mva Juez ppepa opytvaer pete^ tembiapo; voi ojapo irreglamentor ombohasa ary rasa pete^te^vo hembiapokue rehegua marandu Ejecutivo-pe ha Poder Legislativo-pe, ha mbaichapa o^ ha mbapa oikotev justicia tetmegua; ha oresolve mbapa ojejapvaer opite mbae jerure tapiaguvape, hehicha li;

2 Hae

3 Ohecha

4 Ohecha ha hei

oikvaer oepyrhpe voi, umi hbeas corpus, ombyaire ojokore pokatu ogueredva ambue juez ha tribunal-kura; ha hevaer, oime ramo ohova Leiguasu-re;

5 Ohecha 6 Ojecha 7 Oipea

ha he oikvaer, oime ramo ojerurva ojehejarei ha@ua sentencia, li ohechaukahicha; hembiapohgui sapyarei ramo @uar, tetave tee
E stado yta ha iorgani z acin rehegua

120

rupi, umi juez ojeprocesvape, ojoe peve mbapa oikta chuguikura;


8 Oguereko 9 Ohecha

hespe umi Instituto mvape ojejopyha hembiapo vaikure;

ha omohendvaer jekopyty o^va Poder Ejecutivo ha tekui departamento-kura rupigua, ha kova ndojokopytyir avei municipio-kura ndive; ha mba omo^va Leiguasu ha leikura oimevva.

10 Opaite

artculo

. 260 Sala Contitucional rembiapo tee ha rembiapo katu rehegua Sala Constitucional rembiapor hae dova:
1

Ohecha ha hevaer mampa umi li ha opave tembiapoukapy ndohi ko Leiguasre ha hevaer umcha ramo ndaikatuiha ojeporu maymva tembipoukapy o^va ko Leiguasu cntrape; pe Sala heva ovalta upe caso pe@uarnte; ha umi Juez rembiapoukapy ikatumava opyta rei ohpa Leiguasre ha ndaupichai ramo hevaer opytareha. Aporeko ikatu oepytyr Sala Constitucional-pe ha sapynte oimerava instancia-pe ha upicha ramo oemo@uahvaer Corte-pe kuatiakura hesegua.

2 Hevaer

artculo

. 261 Ministro-kura Corte Suprema de Justicia pegua emongi rehegua Ministro-kura Corte Suprema de Justicia pegua ikatu oemongi juicio poltico rupi mante. Haekura oheja vaer imbaapoha omboty vove setenta y cinco ary.
E stado yta ha iorgani z acin rehegua

121

Pehngue aaa . Magistratura Consejo rehegua


artculo

. 262 Ipypegua rehegua Magistratura Consejo-pe o^:


1

Pete^ Corte Suprema de Justicia pegua, hae omo^va; Poder Ejecutivo pegua; Senador ha pete^ Diputado, Cmara-kura omo^va; engra* omo^va iirngura voto rupi;

2 Pete^ 3 Pete^

4 Mok 5 Pete^

mboehra Facultad de Derecho Univesidad Nacional peguva, ojeporavo vaekue voto rupi iirngura moehra apytgui; ha veinte ary hembiappe, Universidad privada-kura pegua, ojeporavva voto rupi, iirngura mboehra apytgui.

6 Pete^ mbohra umi Facultad de Derecho, omboguatmava

Leipe hene mbaichapa oiko vaer ko jeporavo.


artculo

. 263 Oekotevva ha tembiapo arekue rehegua Magistratura Consejo-pe oe^me ha@ua oekotev; Paraguayo tee vaer. Ombotmavaer treinta y cinco ary oguerekvaer titulo engaraha, ha 10 ary aja pukukue ombaapmavaer rae profesin-pe, tr Magistratura Judicialpe; tr omboe rae leikura rehegua Universidadpe; ko tembiapo ojapvaer rae oondivepa, pete^te^ tr ojoapykueripa. Mbohapy ary o^vaer hembiappe ha ndaikati ojepoko hesekura umi Corte Suprema de Justicia peguicha avei. Li hevaer umi tembiapokuaa hesekura guva.
122
E stado yta ha iorgani z acin rehegua

artculo

. 264 Tembiapor tee ha tembiapor katu rehegua Magistratura Consejo oguereko hembiapor tee ha hembiapor katu ramo:
1

Oiporavo mbohapy candidato Corte Suprema de Justiciape @uar, ohecha por rire ikatupuryha ha opaite mrito oguerekva, ha ombohasa Cmara de Senadorepe, omone^ ha@ua, pete^ eme Poder Ejucutivo ndive; avei ikatupyrykue ha imeritokura, mbohapy candidato rra oemo^vaer pete^te^ Tribunal ivpe, Juzgdope ha Fiscalape;

2 Ombohasa Corte Suprema de Justicia-pe ohechapor rire

3 Omo^hekor 4

haete voi; ha

Opaite oimevva, ko Leiguasu ha ambue lei kura omo^va.

artculo

. 265 Tribunal de Cuenta ha ambue Magistratura ha temimo^ pytyvrngura rehegua Oemo^ Tribunal de Cuentas; lipe o^vaer ipypegua ha hembiapor rehegua. Mbaicha vaerpa ha mbaichapa ombaapovaer ambueve Magistratura Judicial ha organismo ipytyvharakura, ha upicha avei Escuela Judicial, lipe o^vaer. Pehngue ab . Ministerio Pblico rehegua

artculo

. 266 Ipypeguakura hembiapor rehegua Ministerio Pblico omyengovia tetygua atpe, rganos jurisdiccionales del Estado renondpe, ha ombaapo ijeE stado yta ha iorgani z acin rehegua

123

hegui ojapopa por ha@ua hembiapor tee ha hembiapor katu. Omyenonde Fiscal General del Estado ha umi agente Fiscal ojehechaukahicha lipe.
artculo

. 267 Tekotevva rehegua Ojeiko ha@ua Fiscal General del Estado ramo oekotev; tahae Paraguayo teete, treinta y cinco ary ombotvaekue, tahae engra (abogado), ombaapo aete rae iprofesin-pe tr Poder Judicia-pe, tr omborae Univesidad-pe leikura rehegua cinco ary pukukunte jepe; Ko tembiapo ikatu omboguata rae ojojapa, pete^te^ tr ojoapykuri. Umi Poder Judicial peguichante avei o^me ikatuha ojepoko hesekura ha umi ikatuva ojapo. . 268 Tembiapor tee ha tembiapor katu rehegua Ministerio Pblico rembiapor tee ha hembiapor katu, hae:
1

artculo

Oangareko oemboaje ha@ua derecho ha garanta-kura ko Leiguasu pegua; accin penal pblico oipysyr ha@ua tet ha tetygua mbaerekoeta, tekoha ha opaite mbae osva chugui, upicha avei derecho oguerekva ypykura aty; ambue hendgui, ikatu ramo jepe avei juez tr tribunal ojapo upva ijehegui, li hei hicha;

2 Omboguata

3 Omboguata accin penal natekotevi hpe oemoepyr

4 Ojerure marandu umi funcionario pblico-pe ojapo aete

ha@ua hembiapo; ha
5 Ambueve

li omo^va.

124

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

artculo

. 269 Jeporavo ha jeiko arekue rehegua Fiscal General del Estado ndaikati oemongi hendgui cinco ary aja pukukue, ha ikatu ojeporavo jey. Poder Ejecutivo omo^ chupe, pete^ eme Senado ndive, mbohapy candidato ombohasva Magistratura Consejo apytgui.

artculo

. 270 Agente Fiscal-Kura rehegua Umi Agente Fiscal oemo^ Juez-kura oemo^hicha ha Leiguasu heihicha. Hiare hembiappe ha ikatu oemongi juez-kuraicha.Upicha avei o^ umi ikatuva ijapo ha ndaikati avei ojepoko hesekura, umi Poder Judicial peguichante avei. . 271 Cargo jejapyhy rehegua Fiscal General del Estado ojapvaer ieme Senado rovake ha umi Agente Fiscal-kura katu Corte Suprema de Justicia rovake. . 272 Polica Judicial rehegua Li ikatu omo^ pete^ Policia Judicial ombaapovaer Poder Judicial pogupe, oipytyv ha@ua ministerio pblico-pe.

artculo

artculo

Pehngue b . Justicia Electoral rehegua


artculo

. 273 Ikatva ojapo rehegua eheni, jehuzga, emohenda, esmbyhy, emaa ha angareko, maymva tembiapo jeporavor rehegua, taE stado yta ha iorgani z acin rehegua

125

hae jeporavoguasu tetppe, departamento ha municipio hre, ha umi derecho ha ttulo taicha ojeporavvaekue oguerekva, umva o^mbaite Justicia Electoral pogupe aoite. O^ avei ipogupe umi tetygua remiandu ova eporandu guasukugui; upicha avei jeporavo ha emongue Partido ha Movimiento poltico-kura rehegua.
artculo

. 274 emo^mba rehegua Justicia Elctoral-pe o^ Tribunal Superior de Justicia Electoral, umi Juzgado-kura, umi Fiscala ha avei umi li remimo^mby; li avei omohendvaer hekor ha hembiapor.

artculo

. 275 Tribunal Superior de Justicia Electoral rehegua Tribunal Superior de Justicia Electoral oguerekta mbohapy miembro oemo^tava ha ikattava oemongi umi Corte Suprema de Justicia-pe guichante avei. Tribunal Superior de Justicia Electoral-pe oeime ha@ua oeikotev: Paraguayo tevaer, ombotmavaer treinta y cinco ary, oguerekvaer ttulo universitario doctor derecho pegua ha ojekuavaer imbaeporha. Upicha avei ombaapo aetevaerrae iprofesin-pe, ombaapvo Magistratura Judicial-pe tr ombovo universidad-pe leikura rehegua, diez ao pukukue. Ko tembiapo ikatu omboguata jojaprae r pete^te^. Li hevaer mbaicharpa ikatta hembiapoukapy ojegueraha ohecha ha@ua Corte Suprema, ha omohenda ha@ua mbykyvehicha.

126

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

Moakha ij . Ambue organismo-kura Estado pegua rehegua Pehngue a . Tetygua pysyrha rehegua
artculo

. 276 Tetygua pysyrha rehegua Tetygua pysyrha hae pete^ Parlamento rembijokui oguerekva hembiapor apytpe derecho humano epysyr, tetyguakura jerure ehendu ha hembipotre eangareko. Mbaevichar ndaikati ojapo Juez-kura rembiapo tee ha mburuvichakura rembiapo tee. . 277 Tae ae, emo^ ha emoingi rehegua Tetygua Pysyrha ombaapo hae ae ha ndaikati oemongivo o^mehicha rei. Iemo^ ojapo Diputado-kura Cmara, mbohapy vorgui moki voto rupive, oiporavokuvo mbohapy candidato apytgui; kovape oikuavevaer Senado ha o^ta cinco ary hembiappe ojoja ha@uicha Parlamentario-kura jeporavo rare. Ikatu ojehupijey ha ikatu oemongi avei hembiapo var ijapykpe; upevar ojeporta aporeko juicio poltico-pe @uar o^va ko Leiguaspe. . 278 Oekotevva, jogueraha ha jepokuaa rehegua Tetygua Pysyrha oguerekvaer umi ojejerurva Diputado-rme, hembiapo ndojoguerahi ambue tembiapo ndive ha ndaikati ojepoko hese, umi juez-icha avei. O^ aja ijapykpe ndaikati oguereko ambue tembiapo Estdo-pe @uar ha ndoikvaeri poltica partidaria-pe.

artculo

artculo

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

127

artculo

. 279 Tembiapor tee ha tembiapor katu rehegua Tetygua Pysyrha oguereko ko tembiapor tee ha ko tembiapor katu:
1

Ohendu ha oikuaareka mbaevai apokue, emombeu ha jerurekura derecho humano rehegua ha ambueve mbae ko Leiguasu ha li omo^va; mburuvichakurape, iguyrpe ha yvatevegupe, polica ha maymva angarekohpe, marandu oikotevva ikatu ha@uicha ojapo porve hembiapo; ndaikati oeomvo chugui mbaeve. Ikatu oike opa rupi, o^ma guive denuncia tekotevva omysak, ha ikatu avei ojapo umi mbae ijehegui, o^re denuncia; tetpre o^ ramo mbae vai ojejapovaekue derecho humano contra-pe;

2 Ojerure

3 Ogueroyr

Omombeu av ary hembiapokue moko^ve Cmara Congreso pegupe; ha omosarambi marandu derecho humano rehegua, o^ ramo hae ohechahicha, mbae oikotevva tet jehechakuaa; ha mbae lipe ojeva.

5 Ojapo

6 Maymave
artculo

. 280 Tembiapor tee rehegua Lipe o^vaer hembiapor ikatu ha@uicha iaete, ha ikatu avei oemo^ pysyrhra Departamento ha Municipio-pe.

128

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

Pehngue aa . Contralora General de la Repblica rehegua


artculo

. 281 Heko, hetakue ha o^ arekue rehegua Contralora General de la Repblica omavaer a mbaichapa oemboguata tembiapo, tet, Departamento ha Municipio-kura viru rehegua, Leiguasu ha ambuekura lipe heihicha. Okue ijeheguite hembiapo ha iviru porpe. Contralora mboguata o^ pete^ contralor ha subcontralor ppe; kova havaer Paraguayo teete, treinta ary ombotvaekue, ha ojegraduavaekue Derecho tr Ciencias Econmicas, Administrativa tr Contablepe. Mokivvape omo^ Cmara de Diputado, teta tee rupive, mbohapy candidato omo^va Cmara de Senadores apytgui, teta tee rupive avei. O^ hembiappe cinco ary pukukue, ha upva ndojojivaer tet Rendotaguasu e^me pukukure, ha ikatu o^ve ambue cinco ary, Senador ha Diputadokura upicha omone^ ramo. O^ aja pukukue ndaikati oemongi, ndahair hembiapovai ha hembiapo tee mboguata vaikure.

artculo

. 282 Mombeu ha jehechakue remiandu rehegua Tet Rendotaguasu hae rupi Estado mboguata myakhra, omo@uahvaer Contralora-pe irundy jasy ary pyahu oepyr hagupe, mbaichapa ojeporrae Presupuesto ary ohasavaekupe. Cuatro jasy uperiregupe Contralora omoguahvaer Congreso-pe imombeu ha ijehechakue remiandu, ohesaijo ha@ua pete^te^va Camara-kura.

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

129

artculo

. 283 Tembiapor tee ha tembiapor katu rehegua Contralor General de la Repblica rembiapor kova:
1

Oguereko hespe opaite herekopy Estado mbava, mo^mbure regin pegua tr departamento pegua mbava, municipalidad, Banco Central ha ambuekura Banco del Estado r Estado omo^ha iviru; umi imo^mbyre ijeheguite okuva, umi iviru teva ha empresa Estado mbava r katu iviru omo^ha mbava; Guasu Tetmegua;

2 Omaa mbaichapa ojeporu ha oemohu Presupuesto 3 Omaa mbaichapa ojeporu ha oemohu umi mo^mby-

rekura presupuesto oemboysiva punto 1-pe; avei ohesaijo kuatia o^ha iviru ha imbaerekopy;
4 Omaa mbaichapa omo^ kuatire viru rehegua umi em-

presa tr mo^mbyre heta tet mbava o^hpe Estado viru, iemengura heihicha;
5 Ojerure

tomombeu hembiapokue mayma tekove r herekopy opaichaguva, omombaapva viru r servicio Estado peguva; avei mo^mbyre regin peguva, Departamento peguvape, ha municipio-kurape, ha kova omo^vaer katuete ippe mayma kuatia ha tembiapokue rechaukaha oikotevva; rekopy rehegua; oongatu kova; ha hei ojokupytpa iemombeu ohejakuevogua hembiapo ndive;

6 Ohendu eme umi Estado-pe ombaapvagui imbae-

7 Omo@uah

justicia ha Poder Ejecutivo-pe mayma tembiapo vai hae oikuava hembiapo tee omboguatvo; hoa vaikuaa avei chupe umi mbae hendape ojap-

130

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

va temimo^ngura ipogupe o^va, sapynte hae voi ndojap^r hekopete hembiapor; ha


8 Umi

ambue tembiapor omo^va ko Leiguasu ha ambue leikura.

artculo

. 284 Jepoko, ikatuva ha emongi rehegua Umi juez-chaitnte avei, contralor-kura rehe ndaikati ojepoko, ha ndaidati oguereko ambue tembiapo. Oemongitar katu ojejapvaer juicio poltico hei hicha.

Pehngue aaa . Banca Central del Estado rehegua


artculo

. 285 Heko hembiapor tee ha hembiapor katu rehegua Oemo^ pete^ Banco Central Estado mbava, aporekpe haevva. Hae mante ikatu ojapo tet viru; ha economa emboguata Gobierno ojapva ryeppe, oike ambuekura organismo tcnico Estado pegua ndive, ombohape ha@ua viru emboguata, iporuka ha iemu rehegua; hae responsable imboguata ha imongakuaa rehe, aangarekvo hepyreko tapia ha@ure.

artculo

. 286 Ikatuva rehegua Banca Central del Estado ndaikati ojapo:


1

Oiporuka viru Estado rembiapre ojepaga ha@ua oire presupuesto-pe; ikatta:


a

Ome voive sapyar viru upe arpe @uar impuestokure ijatva;


131

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

Or pete^ jehasa asy guasu tetppe, Poder Ejecutivo hei ramo upicha ha Cmara de Senadores omone^ ramo.

2 Ojapo mbaevichagua jekupyty, tembiapor tr temiko-

tevr oporombojuavva, mva rehegua mbaapoha ha mo^mbyre ombaapo jojva pete^ mbape rehegua;
3 Ombaapo

mva ndive ha temimo^nguekura ndive oikeva tet viru rekpe, ter mo^mbyre viru emonguer apegua tr ambue tet mbava.

artculo

. 287 Ijoaju reko ha iemongue rehegua Lipe o^ne mbaichapa oemohenda ha ombaapvaer Banca Central del Estado, ombohapehicha ko Leiguasu. Banca Central omo^vaer Poder Ejecutivo ha Congreso Nacional ppe hembiapotee emboguata rehegua marandu.

132

E stado yta ha iorgani z acin rehegua

Tepys ppp . Estado de Excepcin rehegua


artculo

. 288 Kuaapyr, mbaicharpa, ipukukue ha arapangura rehegua Oiko ramo orair ambue tet ndive, ojedeclara tr ojedeclarava, tr oiko ramo sarambiguasu tetppe ombyaikuava Leiguaspe tr institucin hae omo^vape, upichar Congreso tr Poder Ejecutivo odeclarakuaa Estado de Excepcin, ohupitva tetppe tuichakue javeve r pete^ vornte, hiarekupe ndaikativa ohasa sesenta ra hetave ramo. O^mr rae odeclara Poder Ejecutivo, Congreso upva ikatu omone^ r mbotove cuarenta y ocho aravo ohasa mboyve. Upe sesenta ra pukukue ikatta ojepysove ambue treinta ra rysi peve, mokivva Cmara upicha hai ramo tetave tee rupive. Congreso ndaijati aja, Poder Ejecutivo ikatu omo^ pete^ jey, Estado de Excepcin ndaipukuveivaer treinta ragui, ha katu tekotevta omo^ upi Congreso-pe rembiechar umi ocho ra ovape, omone^ tr ombotove ha@ua; ijaty ha@ua upevarite li voi oheni Congreso-pe. Decreto tr li oemo^ha Estado de Excepcin, omombevaer mbarepa oemo^, arakae pevpa o^ta, mamo pevpa ohupyty tetppe, ha mbae derecho rehepa opoko. O^ aja pukukue Estado de Excepcin, Poder Ejecutivo ikatva ojapo, Decreto pete^te^ rupive, hae: Oemonambi umi tekove oembojva hese oikeha o^merava umi mbape, ojereraha pete^ hendgui ambue hendpe tetppe, ha ndojeheji ojejapo aty ha eandukapaestado de e x cepcin rehegua

133

guasu. Opaite koichar, tapicha oembojaha umi mbae, ikatta osse ramo os ko tetgui. Poder Ejecutivo pyae omombevaer Corte Suprema de Justicia-pe umi oembokotva Estado de Excepcin rupi, mampa oembokoty, tr mampa ojeguerahrae, ikatu ha@uicha Juez-kura oho ohecha. Umi oemonambva Estado de Excepcin-rupi ojeguerekvaer vai tenda hesi ha ipot^hpe, ndahaiva mbae vai apohakurape @uarva, r ojehejveer hogaitpe. Ojeguererovva katu oemo^vaer umi ojeikoha rupi ha o^ katuha rupi mbaasy. Estado de Excepcin emo^ ndopokovaeri umi Poder del Estado rembiapo tere ha ndohejareivaeri Leiguasu heva, tenonderite Habeas Corpus emoaete. Congreso, tetave tee rupive, ikatu omopu Estado de Excepcin, ohechakuaa ramo ndaiporiveimaha mbarapa o^ ha@ua. Opa rire Estado de Excepcin, Poder Ejecutivo omombevaer Congreso-pe, cinco ra ohasa mboyve, mayma ojapvaekue upva o^ aja.

134

estado de e x cepcin rehegua

Tepys pq

. Leiguasu embopyahu ha iemyatyr rehegua

artculo

. 289 embopyahu rehegua Ko Leiguasu ikatta oembopyahu diez ary oemboaje hagupe. Ojerurekuaa oembopyahu ha@ua, irundy vorgui pete^ li apohakura o^merava Cmara pegua, tet Rendotaguasu, r treinta mil poravohra, omo^ ramo hra kuatire upevar. Ojekuaauka ha@ua tekotevha oembopyahu omo-ne^vaer katuete mbohapy vorgui moki tetave tee rupi mokivva Cmara pegua. Ojekuaauka rire tekotevha oembopyahu, Tribunal Superior de Justicia Electoral ohen^vaer jeporavor tetppe, ciento ochenta ra mboyve oembojoare jeporavo ambue ndive. Tet Atyguasupav Mo^mbahra retakue ndaikati ohasvo Congreso pegua retakugui. Lipe hene mbaeichagupa ojeporavovaer ha umi mbae kova ojapokuaava. Convencional-kura rehe ndaikati ojepoko umi Congreso peguaichaitnte avei. Oemoaete vove Leiguasu pyahu, upete guive oemboaje ijeheguiete. . 290 emyatyr rehegua Ohasa rire mbohapy ary ko Leiguasu oemboaje hague, ikatma oemyatyr ojerure ramo irundy vorgui pete^ (25%) li apoharakura oimerava Cmara pegua, tet Rendotaguasu, tr treinta mil poravohra, kuatia rupive. Opaite emyatyr ha@ua tekotev oemone^ Cmara oemoepyr hagupe, tetave tee rupive. Upe rire, tekotevta upeichaite avei ojejapo ambue Cmara-pe.
L eiguasu em b opyahu ha iemyatyr rehegua

artculo

135

Oimerava Cmara pe ndojehupyti ramo tetave tekotevva, ojeguerekta oembotovva ramo upe emyatyr ha ndaikatumovima ojehecha pete^ ary ohasa mboyve. Omone^ rire emyatyr mokivva cmara, oemo@uahvaer haipyre ipyahva Tribunal Superior de Justicia Electoral-pe, ikatu ha@uicha ciento ochenta ra ohasa mboyve, oeheni tetygua oiko ha@ua pete^ eporanduguasu. Uppe oemone^ ramo, upe emyatyr oemone^ma ha opytaitma Leiguaspe. Oembotove ramo katu ndaikatuvima ojepoko jey upe pnto upvare mbohapy ary mboyve. Ndaikati ojeporu aporeko* oemo^va emyatyrr, embopyahur mante, umi oeehpe mbaichapa oikvaer mburuvichakura jeporavo, iemo^, hiarekueha hembiapor katu rehegua, maymva pokatu Estado pegua-kurape, tr umi ojeva moakah a, aa, aaa ha ab, tepys aa, parte a-pe rehegua.
artculo

. 291 Tet Atyuguasupav mo^mbahra pokatu rehegua Tet Atyguasupav Mo^mbahra noasingi ambuekura pokatu o^mava rehe. Ombaapo pukukue embopyahu tr emyatyr appe, upvante ojapvaer, ambue mbape oikere. Noemombavaeri umi Estado pegua Pokatukura rembiaporre, ha ndaikati omongi mburuvichakurape, omombykyve tr oipysove hiare pukukue.

136

L eiguasu em b opyahu ha iemyatyr rehegua

Tepys q

. Temimo^ ipahapegua ha sapyagua

artculo

1 . Ko Leiguasu kva ovale ko ra guive. Oemboaje ijehegui opvo ko ra. Aporeko ojeporvaekue ko Leiguasu appe, iemo^ ha ikuaauka, ha tembiapoukapy ipypegua, ndaikatuvima ojehecha jey ha oemoambue, ndahaima guive embopyahu tr emyatyr aporekpe. Leiguasu aemo^vaekue 1967-pe Agosto 25-ramo, ha emyatyr oikovaekue 1977-pe, ojepeaitma jepnte oikovaer gueteri ko ttulo-pe heihicha .

artculo

2 . Tet Rendotaguasu, Congreso ha Corte Suprema de Justicia Presidente omevaer ie ojapo ha ojapoukataha ko Leiguasu heva, tet atyguasu pav mo^mbahra rovake 1992-pe junio 20-ramo.

artculo

3 . Repblica Presidente, Senador ha Diputado-kura ohovta hese pete^te^va hembiappe, mburuvichakura ojeporavva 1993-pe ojupi peve. Hembiapor tee ha hembiapor katne opaite heva ko Leiguasu Presidentepe @uar, Congreso pegua kurape @uar. Upe Congreso ndaikati oemohendague. Ojupi peve Senador ha Diputado-kura ojeporavva 1993-pe, tembiapo li oemo^ ha@ua oikne ohechau-kahicha umi artculo 154 guive 167 peve, Leiguasu 1967-pe guarpe.

T emimo ipahapeg u a ha sap y ag u a

137

artculo

4 . Jeporavoguasu oiktava ojehupi ha@ua Republica Presidente, Vicepresidente, Senador ha Diputado-kura, Gobernador ha Junta Departamental peguakura oikvaer ojejapopaite pete^ rape omo^vaerva Tribunal Electoral Paraguaipegua, Abril 15 ra ha mayo 15 arapame, 1993pe. Ko mburuvicha oguapvaer Agosto 15 ramo 1993pe, ndahaima guive Parlamentario-kura, oguaptava Julio 1 guive upe arpe.

artculo

5 . Ambuekura mburuvicha ha opaite tembijokuaikura omboguatavvaer ohvo hembiapo ohupity peve ra os ha@ua, oheja haguicha Leiguasu 1967-pe guare, ha o@uahvo upe ra ne^r ramo oemo^ hekoviarngura, ombaapovvaer ohvo oike peve ipyruha. Haekura ikatu oemohendague, ambue tembijokui ha Juez-kura rupi, oemo^va sapyamiricha ha ohechauka hicha Leiguasu 1967-pe guare. Umi picha ojehupva hiarne hikui ojeporavo peve hekoviarngura, heihicha ko Leiguasu kva. Upicha avei ombaapovvaer ohvo Contralor General ha Sub Contralor, oemo^ meve hekoviar, ohechaukahicha artculo 281 ko Leiguasu pegua.

artculo

6 . Oiko mboyve jeporavoguasu voto rupive tet tuichakure, 1993-pe, oiporavo ha@ua Repblica Presidente, Senador, Diputado, Gobernador ha Junta Departamental peguakura, ojeporta umi organismo electoral-kura ko@a o^va voihna: Junta Electoral Central, Junta Electoral Seccional ha Tribunal Electoral-kura. Kova okuta Cdigo Electoral heihicha no^rima guive ko Leiguasu contra-pe.

138

T emimo ipahapeg u a ha sap y ag u a

artculo

7 . Tet rembijokui ha Juez-kura emo^ oikotevva jehechara Congreso tr oimerava Cmara-pe, tr omyenonde ha@ua tembiapo pyahu omo^va ko Leiguasu, r katu imohenda iambue ramo Leiguasu 1967-pe guare omo^vaekugui, ndaikati ojejapvo ojupi mboyve mburuvichakura ojeporavva 1993-pe, ndahai ramo umi artculo 9, kva ko ttulo-pegua ohechaukva. 8 . Juez-kura oemone^va hembiaporme ohechaukahicha kva ko Leiguasu, opytma okuive ha@ua, heihicha vore mokiha artculo 252-pe Juez-kura emongui rehegua, moki jeyha oemone^ hague guive. 9 . Umi Juez-kurape ohakitava ha hembiapokuerakue ohesaijtava ojeporavvaer pete^te^ha pete^te^ pokatukura ekuave rupi, sesenta ra ohasa mboyve ko Leiguasu kva oshague. Noemo^ri aja pukukue Consejo de la Magistratura, ipypeguakura oikvaer ipype, pete^ mboehra, cada Facultad de Derecho-pegua Consejo Directivo kuave rupi. Kva ko Jurado-pe oembohasvaer ahecha ha ohakio ha@ua denuncia o^va guive koa@aite Corte Suprema de Justicia-pe. Nosi aja pukukue upe li upva, ovalnte heva rehegua Ley 879/ 81, Cdigo de Organizacin Judicial. Jurado de Enjuiciamiento de Magistrado oemo^va kva ko artculo rupi, hiarne ijapykpe li osva upevar heihicha.

artculo

artculo

T emimo ipahapeg u a ha sap y ag u a

139

artculo

10 . Procurador General oemo^ aja, umi Tembijokui ombaapovahna ko@a uppe, hembiapor katne artculo 246 heihaichaite.

artculo

11 . Os mboyve li omohendva Departamento emboguata, umi Gobernador ha Junda Departamental ojeporavva, okuta ko Leiguasu hehichante. Umi Delegado de Gobierno ko@a o^vahna ha umi o^vaekue upva upe apykpe, 1991 ha 1992 aja, ndaikati ojeporavo gobernador-r ni Diputado-r jeporavo guasu oiktavape 1993 arpe. Os mboyve li omohendva departamento emboguata, Junta Departamental-kura oguerekta mbovyvr siete miembro ha hetavr veintin miembro. Tribunal Electoral Paraguaipegua hevaer mboy miembro-pa oguerekta umi Junta Departamental; upevar omavaer tetygua oporoporavokuava retakue umi pete^te^va departamento-hre. 12 . Ogakura o^hpe ko@a umi Delegacin de Gobierno ohasa ijeheguite, Gobierno Departamental akre ha opytma imbaerite ohepymere mbaeve hese. 13 . O@uahr primero de Octubre de 1992 ha umi Departamento Chaco ha Nueva Asuncin ne^rar gueteri oemohenda jeporavor, mokive Diputado imbava ojeporavta Colegio Electoral Departamento-pe. Presidente Hayes, Boquern ha Alto Paraguaipegua rupi; ojehechvaer upevar poravohra tetygua retakue umi Departamento-pe.

artculo

artculo

140

T emimo ipahapeg u a ha sap y ag u a

artculo

14 . Senador vitalicio reko ohupity Repblica Presidente-r o^vape oemoaetvo ko Leiguasu ha ndohupiti avave hae mboyve guarpe.

artculo

15 . Oiko mboyve aja pukukue ambue Tet Atuguasupav Mo^mahra, maymva o^vaekupe kva ko Constituyentepe, ojeevaer Ciudadano Convencional. 16 . Mbaekura herekopy ojoguvaekue Convencin ha umi oeme revaekue chupe, ohasapa Poder Legislativo-pe ohepymere mbaeve. 17 . Banco Central del Paraguipe ojeheja ha uppe oeangarekvaer hese, opaichagua kuatia, diario ha acta-kura osvaekue atyguasu ha Comisin Redactora-gui, Poder Legislativo rrape. Uppe o^ta kuatia os meve Li heva oembohasapa ha@ua Archivo Nacional-pe. 18 . Poder Ejecutivo oguenohukvaer Estado rrape ko Leiguasu 10.000 ejemplares; castellano ha guaranme. Nahesaki ramo guaranme imbohasapyre, ojehechavaer haipy castellano-pe. Tetrekomboe rupi oehesaijovaer ko Leiguasu. 19 . Hesak ha@ua mamoite pevpa o@uah ko Leiguasu heva jeporavo jore, oemoinge avei kva ko periodo constitucional maymva Estado pokatpe oguapvape @uar.
141

artculo

artculo

artculo

artculo

T emimo ipahapeg u a ha sap y ag u a

artculo

20 . Tet Atuguasupav Mo^mbahra omotenondva ha ipytyvharakura, omboguapvaer hra Leiguasu haipyre tenondegure. Convencin Acta pahaitegua oemoaete ha ojehaihpe ko Leiguasu ipukukue javeve rehe avei, omboguapvaer hra Convencin Nacional Constituyente Motenondehra ha ipytyvoharakura. Umi Convencional omboguapysva hra avei upe acta-pe, ikatu ojapo ha upicha o^ ha@ua pete^ documento ante, opytavaer Poder Legislativo-pe oeangareko ha@ua hese. Iaetma ko Leiguasu. Henohmbyre Tet Ayguasupav Mo^mbahra koty mbaapohgui, Junio 20 jave 1992-pe, tet Paragui tavaguasu, tva Paraguape.

142

T emimo ipahapeg u a ha sap y ag u a

143

También podría gustarte