Mitos

Temimbo´e:
·Kevin Ovelar ·Helen Clerch
·Mario Britos ·Alan Franco
 Moñepyrũ
Taú upérō peteĩ ánga hekoñañáva oje añakaru peteí doncella i hera Keraná, peteí kuña porãiterei
(Marangatú tajyra) ojasa pe diaentero okente. Taú opyta rohayhu keraná ha para atraerla
ojekonverti petei karai porã. Pe i pyahu aprariencia ha´e ovisita chugui pokõi ára seguidos. Pe
último dia-guive, haé oñeha´ã pe kuña, ha Angatupyry (ánga del bien) oî forzado ojeinterveni. Ha
ha´e oñorairo taú pokõi ara. Finalmente, Taú ovense shupe . Ha taú ojeraha Keraná. Pea
oprovoka heta vy´ave´y pe tribu ha ha´e kuera ojerure peteĩ castigo ejemplar taú haĝua.
entonces pe angatupyry vuelve tomar cartas en el asunto ha ojapo de Taú peteĩ ñe´ĕngai. Tau ha
´e akue exiliado por Pytajovái (dios del valor y de la guerra). En su desesperación, Tau oraha
Keraná y ha Tupã omaldeci chupe. Tau ha oguereko Keraná ndi 7 ray´i con apariencia de
monstruos o fenómenos: pe 7 mitos.
 Teju-Jagua
Según pe mitología guaraní, “Teju-Jagua” ha´e pe ñande ypykuyéra Tau y Kerana, ha oguereko
ta´ãnga peteĩ tuicha teju ha jagua akarĕ. Se lo consideraba pe ñemomba´e itakua(cavernas-
guive). La i roga ha´e peteĩ abismo del legendario cerro de Yaguarón. Pe tuja kuera he´i oraha la
i victimas kuera pe parte mas profunda itakua ha ho´u chupe. Otra versión he´i que la i tete
ipohyi , ha ndoikatui ojapo heta ñe´ã, ha pe habitantes cerro he´i ho´u yva ha eiera silvestre.
Mbo´i tu´i
La i hera ha´e pecombinacion de mbói(vivora) ha
tuĩ(arara)Mbói tu'ĩ kova ha'e hina Tau ha Kerana memby
mokõiha. Ha'e hina peteĩ mboi iñakã gua’ãva, haku ha
ivaietérõ, Teju guýve ongoruru. Kóva rehe oje'émi: mba'e te'õ
rerekuára, pira, mbusu, ysapy, ha yvoty mbojerehára.
 Moñái
Moñái ha'e hina Tau ha Kerana memby mbohapyha. Mbohapy hague,
umi ñu ha yvytu jara, ipokovivare ija'éva ha mondahare avei
oñangareko.
Jasy Jatere
Jasy jatere kóva ha'e Tau ha Kerana memby irundyha, guarani mombe'ugua'u
hína. Oje'e ko mitã'ígui yvágaicha hesa hovy asýva ha kuarahy mimbícha
iñakãrangue sa'yju. Michĩ ramo oñe mbotavy jepe mborayhu añetégui henyhẽ,
ha oguahẽvo asajepyte osẽ omosarambi yvoty ropéicha, mborayhu eirete. Oje'e
hese opívo oikoha opa rupiete ha ipópe ogueraha ka'a rakã pehẽngue. Oje'e avei
hese oimeraẽ ojotopáro hendive ogueraháta mombyry chupe ha are rire opoíta
ichugui ha pe tapicha opytáta itavyete uperire ha ojapoarã.
kurupi
Kurupi ha'e Tau ha Kerana memby pohá. Ha'e ndajeko peteĩ karia'y karape'i
oikova asajepyte ka'aguýre kañyhápe. Oikóje okape oha'arõ mitãkuña osẽva
asajerei hógagui.
Sapy'ánte kuñatai ojejuhu ramo Kurupindi, tuichaiterei oñemondýi ohechágui
karia'y karape hete ha ipiru karãpáva. Ndaipóri kuñataĩ okañyse'yva ohechávo
karia'y vaiete. Tuicha py'a tytýipe okañyse hesa renondégui. Kurupi ojaará'ara
katuete ha ogueraha ka'aguy hesakahápe kapi'ipe hovyũ ha hyakuãvyreiva ári
arairõ ombotarova térã ojuka peve. Kurupi oguereko tembo tuichaitereíva ha
ipukuetereíva oliáva iku'are. Kurupi ha'e peteĩ ava tie'ỹ (atrevido).
Ao Ao
Ao-ao ha'e hína Tau ha Kerana ñemoñare poteĩha. Oje'e niko Ao-Ao oikoha kure
ka'aguýicha, aty-atýpe oñondive, ha oikoha yvypóra ro'óre. Upévare oiko tapia
ko'ãva rapykuéri.
Oĩ ramo ojupíva yvyra rakãre ani hag̃ua ao-ao ho'u chupe, ko'ãva oñemoĩ ojo'o pe
yvyra rapo oity haguãicha pe yvyra ha upéicha ho'u pe yvate oĩvape. Pindo'ýre
ojupívare katu mba'eve ndojapói, ku oguerokorõguáicha hesekuéra kurundu.
 Luisón
Luisõ hérava avei Avajagua ha'e peteĩ mymba jaguápe ojoguáva, ivai, hesa vera ha
iñakãnguasu. Pyhare pytévove oho ojapajeréi te'õngue ári, upévare hesa'yju ha ine.
Oje'e avei pyhare og̃uahẽha oturuñe'ẽ puku, maymáva ahendúvape omopirĩmba.
Sapy'a rei opokóvo nderehe ho'ysãva, upéva ha'e Luisõ nemomarandu
og̃uahẽmaha nde ára paha, oĩramo kuña imembýva pokõi (7) kuimba'e ijapytépe
oĩva'erã katuete Luisõ he'i la mombe'u gua'u. Luisõ ha'e pokõiha memby
Tau ha Keraná orekova'ekue.
Pombero
Pombéro ha'e peteĩ karai karape, hete haguepáva. Pyhare osẽva omondýi
hag̃ua ija'e'ỹvape, ha oñangareko hag̃ua ohayhúvape. Oñemoĩ chupe
tatakuápe: ka'a, petỹ, eíra ha guaripóla jajehayhuka hag̃ua hese.
Ñañemoirũ ramo karai pyharére, ikatúntema ñasẽ jaguata tape pytũ
ivaivévare, kuñataĩ porã, ñande kichita róga rekávo
Pombero ndaha´ei tau ha kerana ra´y