Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Jaikuaami
Nemomaiteipaha(despedirse)
-Jahápy.
-Jajoecháta.
- Aháta aju.
- - Jajotopáta.
- -Jajoechajeýta.
- -Jajoechajey peve.
Maitei guaraníme
Guaraníme heta hendáicha ñañomomaiteikuaa.
Jajojuhúramo peteĩ ñande rapicha ndive ikatu Iporã
ha nde?
ñamomaitei ichupe:
• Maitei,maiteípa,mba'éichapa.
• Katu ombohovaikuaa ñandéve: Maitei,
• Maitei, mba'éichapa, iporã, iporãnte, iporãmínte. mba'éichapa
• Pype jajuhu mbo'ehao, ha tupão porã. • Pype ndajajuhúi mbo'ehao ha tupão poră.
Otra forma de expresar la negación en guaraní es a través de adverbios. Aquí presentamos algunos. Además, incorporamos los
de afirmación.
Tembiecharã:
Óga guasu.
Pe óga
Ñe’ẽtéva:
Tembiecharã:
che aguata, nde reguata
Ñe’ẽteja/ñe’ẽteykéva:
• Oguata pya’e
• Mandi’o morotĩ porã
• Oho mbeguekatu asy
Iñapỹivoma, oñemoĩ umi ñe’ẽ ojeporúva ojoaju hag̃ua ojuehe mokõi ñe’ẽ. Umíva hína:
YVATE GOTYO
N
S
ÑEMBY GOTYO
Ñanemandu’a hag̃ua:
Moõpa oime che mbarakaja Máva ndivépa ohóta ñane rembiapo Irü
- Oĩ mesa ári. - Ha'e ohóta chendive.
- Oĩ apуka guýpe. - Ha'e ohóta nendive.
- Oĩ karamegua kupépe. - Ha'e ohóta hendive.
- Oĩ ne renondépe. - Ha'e ohóta ñanendive.
- Oĩ korapýpe. - Ha'e ohóta orendive.
- Okehína muralla ári. - Ha'e ohóta penendive.
- Okaruhina amo óga ári. - Ha'e ohóta hendivekuéra.
Che mba’apohápe – En el trabajo
Jaikuaami hag̃ua
-Aháta Banco-pe
Voy a ir al banco (ta: futuro).
-Ajúne asaje.
He de venir a la siesta. (Ne: futuro).
Jaikuaami hag̃ua
-Aháta Banco-pe
Voy a ir al banco (ta: futuro).
-Ajúne asaje.
He de venir a la siesta. (Ne: futuro).
En guaraní las partículas de número y persona (a, re, o, ja/ña, ro, pe, o) van antepuestas al
verbo, como ya vimos anteriormente. Las partículas temporales, en cambio, van pospuestas
a la raíz verbal.
Techapyrã:
Recordemos que el tiempo indica el momento en que se realiza un proceso. Para facilitar y simplificarlo,
dividiremos el tiempo verbal en: presentivo, retrospectivo, prospectivo.
b) Retrospectivo: puede expresarse a través de morfemas específicos o del contexto mediante elementos deícticos.
Expresa un pasado cercano y el hablante no se implica en lo que enuncia, no le consta la acción o no quiere
comprometerse,
Expresa un pasado lejano y el hablante no se implica en lo que enuncia, no le consta la acción o no quiere
comprometerse.
c) Prospectivo: Se expresa también a través de morfemas especializados o algunos deícticos temporales.
Inminencia Ta
No inminencia Va'erã
- Che aikuaa che akã, che akãrangue, che syva, che tyvyta, che ropea ha che resa.
- Nde reikuaa nde rova, nde rovayke, ne tĩ, ne nambi, ne rañykã, nde ajúra, nde
ati‘y ha nde atukupe.
- ha‘e oikuaa ijahy‘o, hãi hãimbira, ikũ, iñapekũ, ha hembe.
- Ñande jaikuaa ñande jyva, ñande pyapy, ñande jyvanga, ñande jyvaguy, ñande po,
ñane kuã ha ñane pyapẽ.
- Oreroikuaa ore káma, ore pyti‘a, ore rye, ore puru‘ã, ore ku‘a, ore py‘a, ore
korasõ ha ore ryekue, ha ore revi.
- Peẽ peikuaa pene rakamby, pene rumby, pene rembo, pende rapypi ha pende rako.
- Ha‘ekuéra oikuaa hetyma, henymy‘ã, hetymaro‘o, ikupy, ipy, ipyta, ipytasã, ipysã
haipysapẽ.
Techapyrã
• Che akã peteĩ,
• Che po ha che py mokõi,
• Che jyva ha che retyma mokõi,
• Che ajúra peteĩ
Che Retã – Mi País
Paraguái,
herateéva Tavakuairetã Paraguái
(guaraní ñe’ẽme: República del
Paraguay), hína tetã opytáva América
del Sur mbytépe. Hyepýpe oĩ 17
tetãvore ha tavusu, Paraguay,
ombovóva ijyvy ape, ha oñembovóva
avei 259 tetãvore'ivépe. Itavusu
iguasuvéva héra Paraguay.
Paraguái,
apoukapyguasu hína tetã oikohápe arandueta ha
iñe'ẽkõi, oreko katu mokõi ñe'ẽtee
mburuvichapegua, guaraní ha castellano 94 %
mitãnguéragui orekóva 15 ary Paraguáipe
omoñe'ẽkuaa ha ava oiko haimete 78,1 ary peve
ha'éicha CIA World Factbook. Oime tenda 98-pe
yvypóra ñakãrapu'ã rechaukahápe 0,728 ndive
2020-me ha ko YÑR ijyvate.
Departamentos:
Tetãvorekuéra
Tetãvore:
- Capital.
Departamentos del país
- Tavusu.
- Tuichakue. - Extensión.
- Yvytenda ipypegua. - Regiones que comprende.
- Ysyrykuéra. - Hidrografía.
- Yvytykuéra. - Orografia.
- Tavakuéra. - Distritos.
- Tenda ojehecharamovéva. - Puntos de interés turístico.
Purahéijoa: Joyke'y Paraguái, ipomãma,anive máramo Coro:Paraguayos, república o muerte,nuestro brío nos
ñañesũ mbarete ha tĩndy ndaijavéirioĩhápe joja ha dió libertad, ni opresores ni siervos alientandonde
joayhu. (x2) reinan unión e igualdad. (x2)
https://www.youtube.com/watch?v=riEXdZNoI8g
Uso de cartelería bilingüe en Secretarías del Estado
¡¡¡Aguyje!!!