Está en la página 1de 5

UNIVERSIDAD NACIONAL DE SAN ANTONIO ABAD DEL CUSCO CENTRO DE

IDIOMAS
QUECHUA

CURSO: QUECHUA-CICLO III


TEMA:
Pronombres interrogativos, adjetivos comparativos, adverbios
de tiempo y lugar

INTEGRANTE:

APELLIDOS Y NOMBRES

 HUAMÁN HUAMÁN TANIA


CENTRO DE IDIOMAS QUECHUA

Pronombre INTERROGATIVOS :TAPUKUQ SUTIQ RANTINKUNA


Estos pronombres sirven para realizar frases u oraciones
interrogativas, como se muestra en el cuadro.

Singular=ch’ulla Plural= askha Qhawarichiykuna


Quechua Castellano Quechua Castellano Pin hamusqa?= ¿Quién ha venido?
Imata apamusqa? = ¿Qué cosa había traído?
Pi?
Ima?
¿Quién?
¿Qué cosa?
Pikuna?
Imakuna?
¿Quiénes?
¿Qué cosas?
Mayqenmi allin qanpaq? = ¿Cuál es bueno para ti?
Mayqen? ¿Cuál? Mayqenkuna? ¿Cuáles? Maypin waka kashan?= ¿Dónde está la vaca?
May? ¿Cuál? Maykuna? ¿Cuáles?
Maypi? ¿Dónde? Maykunapi? ¿En qué lugares? Imaynan chay waka kashan?= ¿Cómo había sido esa vaca?
Imayna? ¿Cómo? Imaynakuna? ¿Cómo son?
Hayk’a? ¿Cuánto? Hayk’an watan kanman?= ¿Cuántos años tendrá?
Hayk’aq? ¿Cuándo? Hayk’aqkuna? ¿Cuándo sería?
Hayk’aqmi ñak’asunman?= ¿Cuándo podemos degollar?
Pikunan ñak’asunman?= ¿Quiénes ´podemos degollar?
Imaynakunatan apamusunman ñak’anapaq?= ¿Qué cosas
podemos llevar para degollar?
Mayqenkunan chay apamuqkuna?= ¿Cuáles son los que han
traído?
CENTRO DE IDIOMAS QUECHUA

Adjetivos comparativos Qhawarichiykuna


Comparativ  Pedruqa Ernesto hina llullallañan= Pedro es tan mentiroso
Comparativo como Ernesto.
os
• Indican De igualdad.  Mariaqa Marujacha hinan pujllaysikillañan= María es tan
comparación
juguetona como Marujita.
• Hina= así-como  Wasiyqa wasiyki hinan qasqallanmi= Mi casa es tan igual
de
inferioridad, que tu casa.
igualdad y
superioridad.
De inferioridad.  Kay sipasqa qanmanta pisi sonqo= está joven es menos
amorosa que tú.
• Pisi sonqo= con poca  Kay sipasmi qanmanta nishu pisi sonqo= está joven es
amabilidad. menos amorosa que tú.
 Isidroqa manan Juana hina kusikusichu= Isidro no es alegre
como Juana.
De superioridad.
• Aswan = mejor  Alqoyqa aswan hatunmi alqoykimantaqa= mi perro es mas
grande que tu perro.
• Nishu= mucho  Kay warmiqa aswan askha qolqeyuqmi kasqa
• Sinchi=demasiado ñañanmantaqa= Esta mujer había tenido más dinero que su
hermana.
CENTRO DE IDIOMAS QUECHUA

ADVERBIO DE TIEMPO: PACHAMANTA


RUWAYCHIQPA K’ASKAQNIN

Q’aya= tiempos no identificados


Qhawarichiykuna
Qayna p’unchay= ayer
Qayninpa=antes de ayer
Ñaupa( p’unchay, killa, wata)= día, mes, año pasado. Naqha illariyta hamurani Juanachata maskhaq= vine en la madrugada a
Ñaupaq p’unchaykuna= días anteriores buscara a Juana.
Tuta= noche
Robertucha wiñaypaq wiñayninpaq kausachun= Robertito que viva para
Ch’isi tuta= anoche
Naqha illariy= esta madrugada la eternidad.
Naqha tutamanta= esta mañana
Minchhata Lima llaptata ch’usasaq= pasado mañana viajo a Lima.
Kunan p’unchay= hoy día
Kunan p’unchaykuna= estos días Wiñaypaq kharu llaptata ch’usasaq=para siempre viajaré a un lugar
Kunan tutamantata= hoy por la mañana lejano.
Sukha= tarde
Kunan sukha= esta tarde Kunan sukhata wasiyta Ernesto Juanapuwan hamunqaku= esta tarde
Paqarin= mañana Ernesto y Juan vendrán a mi casa.
Minchha= pasado mañana
Wiñapaq= para siempre
Wiñaypa wiñayninpaq= eternamente
CENTRO DE IDIOMAS QUECHUA

ADVERBIO DE LUGAR: K’ITIMANTA RUWACHIQPA


K’ASKANINKUNA
Qhawarichiykuna
Kaypi= aquí
Wichaypi= arriba
Chaupipi= al medio Kaypi ch’uyata runa simita yachasaq= aquí aprenderé claramente el
Hawapi= afuera quechua.
Qhepapi= detrás
Tomás wayqenwan haqaypi chajrata llank’ashan= en aquel lugar Tomás
Lloq’epi= en la izquierda
Chaypi= ahí y su hermano están trabajando.
Uraypi= abajo
Santusachaq alqonmi ñaupaqeyta purishan= el perro de Santusita está
Ukhupi= adentro
Ñaupaqpi= adelante caminando por mi delante.
haqaypi= en aquel lugar Raulchaq wasin Qhepapi wana khuchi wacharusqa=detrás de la casa de
Pañapi= en la derecha
Raulito había parido la chancha negra.
Soniaq wasin ujupi qowi yañurusqa= dentro de la casa de Sonia había
muerto un cuy.

También podría gustarte