Está en la página 1de 5

CENTRO VASCO DENAK BAT

MENDOZA – ARGENTINA
PERSONERIA JURIDICA: DECRETO 3728/57

MENDOZAKO EUSKARA-KURTSOA

KAIXO!

Hoy aprenderán quizás lo más importante: LA DETERMINACIÓN.


Sí, sí, esa simple palabra refleja la base del euskera, y expresa perfectamente su
lógica de funcionamiento. Con la determinación, podrán armar la más amplia
variedad de frases, y con una simpleza que los asombrará.
¡Solo hay que pescarle la vuelta! ¡Manos a la obra!

KONTUZ! (¡cuidado!)
Esta manera de funcionar es distinta del español; al principio puede costar un
poco. Pero una vez comprendida su lógica, tendrán en sus manos la llave de
este maravilloso idioma.

Si consultan un diccionario, observarán que las palabras aparecen “desnudas”. Es


decir, si buscan la palabra “casa”, el diccionario dirá: “ETXE”. Muy bien, hasta ahí
ningún problema. Pero, pero, pero…, si buscan frases con esa palabra, verán que la
misma aparece modificada.
Por ejemplo, si quiero decir “la casa es blanca”, la frase en euskera será “ETXEA
ZURIA DA”.
Entonces, ¿Cómo puede ser que el diccionario me diga que casa se dice “ETXE”,
pero luego en los ejemplos escribe “ETXEA”?
La respuesta es sencilla: PORQUE PARA PODER ESTRUCTURAR UNA FRASE
EN EUSKERA, SE DEBE DETERMINAR. SIEMPRE.
Y aquí empieza el asunto...

¿CÓMO DETERMINAR?

Muy bien, para ello el euskera utiliza un método sencillo, y sumamente práctico.
Imaginen una herramienta multifuncional. Pongamos por caso, un minitorno.
Si deseo ajustar o desajustar un tornillo, pulir un metal, hacer un agujero, lijar
madera, etc., el minitorno será adecuado. Ahora, ¿Cómo logramos realizar funciones
tan distintas con una sola máquina? Fácil, colocando en el cabezal la herramienta
que corresponda para cada CASO particular. Y, claro, no basta solo con ello, hay
que unirla, generando así una pieza única. De esta manera, el minitorno es ahora un
destornillador, luego un taladro, luego una lijadora circular, luego una pulidora, luego
un esmeril, etc., etc.
Utilizando esta analogía, vamos a generar un esquema visual sencillo con la palabra
“ETXE”. Así se darán cuenta de la lógica interna del euskera.

Barcala 643, Ciudad. Mendoza - Argentina - Teléfono (54-261) 4236429


CP: 5500 e-mail: cv@centrovascomendoza.org.ar
CENTRO VASCO DENAK BAT
MENDOZA – ARGENTINA
PERSONERIA JURIDICA: DECRETO 3728/57

Por supuesto, hay muchos casos, pero no se preocupen: como todos responden a la
misma lógica, basta con averiguar la MARCA de cada caso, y aplicarla. ¡Y ya está!

Cada caso tiene su tabla con las marcas correspondientes, y se pueden consultar en
cualquier diccionario, o internet, o libro de gramática.
El primer caso que aprenderán es el caso nominativo. En euskera recibe el nombre
de CASO NOR (o también caso ZER). La tabla de ese caso posee singular, plural e
indeterminado, y ya verán ejemplos de ello.

NOR / ZER (QUIÉN / QUÉ)  INTRANSITIVO


Marcas
Singular Plural Indeterminado
-A -AK -

etxeA etxeAK etxe

Barcala 643, Ciudad. Mendoza - Argentina - Teléfono (54-261) 4236429


CP: 5500 e-mail: cv@centrovascomendoza.org.ar
CENTRO VASCO DENAK BAT
MENDOZA – ARGENTINA
PERSONERIA JURIDICA: DECRETO 3728/57

Entonces, volviendo a “ETXE”, pero aplicando el caso NOR/ZER, haremos una


frase. Cual receta de cocina, los elementos a utilizar serán:

- UN SUSTANTIVO COMÚN: ETXE


- MARCA DEL CASO NOR/ZER, EN SINGULAR: -A
- UN ADJETIVO PARA SABORIZAR LA FRASE: ZURI
- UN VERBO YA CONOCIDO: DA (verbo IZAN, modo indicativo, en presente simple,
3ra persona sing.)

ETXEA ZURIA DA (LA CASA ES BLANCA)

Cambiando la palabra de ejemplo, dado que ya saben cómo se dice “número”,


retomaremos el tema. Cual receta de cocina, los elementos a utilizar serán:

- UN SUSTANTIVO COMÚN: ZENBAKI


- MARCA DEL CASO NOR/ZER, EN SINGULAR: -A
- UN ADJETIVO PARA SABORIZAR LA FRASE: ERRAZ
- UN VERBO YA CONOCIDO: DA (verbo IZAN, modo indicativo, en presente simple,
3ra persona sing.)

ZENBAKIA ERRAZA DA (EL NÚMERO ES FÁCIL)

Ahora, solo para variar un poco, haremos esos ejemplos en plural. Cual receta de
cocina, los elementos a utilizar serán:

- UN SUSTANTIVO COMÚN: ETXE y ZENBAKI


- MARCA DEL CASO NOR/ZER, EN PLURAL: -AK
- UN ADJETIVO PARA SABORIZAR LA FRASE: ZURI y ERRAZ
- UN VERBO PLURAL: DIRA (verbo IZAN, modo indicativo, en presente simple, 3ra
persona pl.)

ETXEAK ZURIAK DIRA (LAS CASAS SON BLANCAS)


ZENBAKIAK ERRAZAK DIRA (LOS NÚMEROS SON FÁCILES)

KONTUZ!
Como observarán, tanto el sujeto de la oración (“CASA / S” y “NÚMERO / S”)
como el predicado (“ES BLANCA // SON BLANCAS” y “ES FÁCIL // SON
FÁCILES”), se determinan.

Barcala 643, Ciudad. Mendoza - Argentina - Teléfono (54-261) 4236429


CP: 5500 e-mail: cv@centrovascomendoza.org.ar
CENTRO VASCO DENAK BAT
MENDOZA – ARGENTINA
PERSONERIA JURIDICA: DECRETO 3728/57

Ahora, seguiremos variando. Cual receta de cocina, los elementos a utilizar serán:

- UN PRONOMBRE PERSONAL: NI
- MARCA DEL CASO NOR/ZER, EN SINGULAR: -A
- UN SUSTANTIVO COMÚN: IKASLE
- UN VERBO SINGULAR: NAIZ (verbo IZAN, modo indicativo, en presente simple,
1ra persona sing.)

NI IKASLEA NAIZ (YO SOY ALUMNO/A)

KONTUZ!
Los pronombres personales ya están determinados en caso NOR / ZER, así
que no hace falta agregarles la marca -A // -AK.

Ahora, seguiremos variando. Cual receta de cocina, los elementos a utilizar serán:

- UN PRONOMBRE PERSONAL: HURA


- MARCA DEL CASO NOR/ZER, EN SINGULAR: -A
- UN SUSTANTIVO COMÚN: IRAKASLE
- UN VERBO SINGULAR: DA (verbo IZAN, modo indicativo, en presente simple, 3ra
persona sing.)

HURA IRAKASLEA DA (ÉL / ELLA ES PROFESOR/A)

KONTUZ!
Notarán que en euskera no existe el género.

Ahora, seguiremos variando. Cual receta de cocina, los elementos a utilizar serán:

- UN SUSTANTIVO COMÚN: MUTIL


- MARCA DEL CASO NOR/ZER, EN SINGULAR: -A
- UN ADJETIVO PARA SABORIZAR LA FRASE: POLIT
- UN VERBO SINGULAR: DA (verbo IZAN, modo indicativo, en presente simple, 3ra
persona sing.)

MUTILA POLITA DA (EL MUCHACHO ES LINDO).


Si lo pasamos al plural, sería:
MUTILAK POLITAK DIRA (LOS MUCHACHOS SON LINDOS)

Barcala 643, Ciudad. Mendoza - Argentina - Teléfono (54-261) 4236429


CP: 5500 e-mail: cv@centrovascomendoza.org.ar
CENTRO VASCO DENAK BAT
MENDOZA – ARGENTINA
PERSONERIA JURIDICA: DECRETO 3728/57

¡AHORA, ES SU TURNO!

ARIKETAK (EJERCICIOS)

1) BINAKA (DE A DOS). Whatsappen bidez kontaktatu adiskide batekin eta fitxa
osatu bere datuekin.(Contacta con un/a compañero/a por whatsapp y
completa la ficha con sus datos)

Izena: ______________________________
Abizena: ______________________________
Herria/Hiria: ______________________________
Posta-kodea: ______________________________
Telefono-zenbakia: ______________________________

2) BANAKA (INDIVIDUALMENTE). Idatzi zure aurkezpena eta zure


adiskidearena. (Ahora escribe tu presentación y la de tu compañero/a.)

Adibidez (Por ejemplo):

Ni Lautaro naiz. Nire telefono-zenbakia 261 659 9425 (bi-sei-bat sei-bost-bederatzi


bederatzi-lau-bi-bost) da eta diseinatzailea naiz.

Hura Dario da. Bere telefono-zenbakia 261 615 9679 (bi-sei-bat sei-bat-bost
bederatzi-sei-zazpi-bederatzi) da eta italiera-irakaslea da.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________.

Barcala 643, Ciudad. Mendoza - Argentina - Teléfono (54-261) 4236429


CP: 5500 e-mail: cv@centrovascomendoza.org.ar

También podría gustarte