Tractatus de Superstitionibus Contra Mal

Acerca de este libro
Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterías de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos años como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio público. El que un libro sea de
dominio público significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio público son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras señales en los márgenes que estén presentes en el volumen original aparecerán también en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.
Normas de uso
Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio público a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio público son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:
+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No envíe solicitudes automatizadas Por favor, no envíe solicitudes automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a
cabo una investigación sobre traducción automática, reconocimiento óptico de caracteres u otros campos para los que resulte útil disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envíenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio público con estos
propósitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribución La filigrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Búsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Manténgase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio público para los usuarios de
los Estados Unidos, lo será también para los usuarios de otros países. La legislación sobre derechos de autor varía de un país a otro, y no
podemos facilitar información sobre si está permitido un uso específico de algún libro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de
autor puede ser muy grave.
Acerca de la Búsqueda de libros de Google
El objetivo de Google consiste en organizar información procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de
Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podrá realizar búsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la página http://books.google.com
TRACTATVS
De Superftitionibus ,
CONTRA MALEFICIA SEV
SORTILEGIA QUAE HODIE

vigent in orbe terrarum : In lucem
nuperrime editus .
Auctore D. Martino de Arles :
In facra Theologia profeffore :

ac canonico & archidiacono Pamp .
ADIVVAT
TES
INA,
FO
F RT
, OR
Rome , Apud Vincentium Luchinum . 25594

D
*
จ
INCIPIT INSIGNIS ET
exquifitiffimus Tractatus de Su
perftitionibus ; editus per reueren

dum dominum magiftrum Martinum de Ar
les in facra Theologia profefforem meri
tisfimum : ac canonicum & archidia
conum vallis de aybar in Ecclefia
Pamp . Regni Nauaræ.
Vadam die cum peractis

diuinis officiis poft pran
dium intra hortos ame
nos huius noftrę ifignis

Ecclefię nonnulli ex fra
tribus concanonicis effe
mus fimul recreâdi caufa inter alias ho
neftas colloquutiones ortus eft fermo

de fuperftitionibus , que prodolor, ho
fte procurante antiquo his diebus vi
gent in orbe terrarum : cum ergo de
his confabularemur quefiuit a me vnus
ex eis fcilicet venerabilis dominus
Archidiaconus ' de vifum , mihi fra-
ter amantiffimus , narrando quod eft
a 2
TRACTATVS
Antiquus vfus in oppido quodam fui ar.

chidiaconatus : vt cú aliqua neceffitas
tempore ficcitatis fructibus terre ingru
erit : magna cú deuotione proceffiona
liter clerus & coloni cú hymnis & can
ticis ad fanctum Petrum de vffum : titu
lu videlicet fui archidiaconatus fe con
ferút : ibique miffa celebrata & oratio

nibus imaginem beati Petri ab altare
in dorfo vel brachiis ad oram fluminis
cum canticis & laudibus deferunt . Ali
ta
qui tamen eorum quęrunt ab ipfa ima
gine dicentes fancte Petre fuccurre
nobis in hac neceffitate pofitis , vt impe
tres nobis à Deo pluuiam & c . hoc.ii.
hoc.iii . Et cum ad fingula nihil re
fpondeat , clamant dicentes fubmer
gatur beatiffimi Petri imago fi nobis
apud Deum omnipotentem gratiam ex
poftulatam pro imminenti neceffitate
#
non impetrauerit . Refpondent ali
qui de primatibus non equidem ita fiet :
nam tanquam bonus paftor impetra
DE SVPERSTITIONIBVS. 2
bit gratiam prefatam & itercedet apud

Deum . Et ita datis fideiufforibus pro
parte beati Petri ( vt afferuut ipfi colo
g ni) nunquam fuerunt decepti neque de
On
ftituti in neceffitate & defiderio fuo pre
J
fertim pluuię quin infra , xxiiii . horas
pluuiam habuerint : ideo fuper hoc cu
O
piens a me imformari : quefiuit . Vtrum
tr in hoc committatur aliquod peccatum :
2
fecundú idolatrię fuperftitionis vel alte
rius huiufmodi ? Quam queftionem fra
ter venerande proculdubio tibi expla
nare & aliis exponere , fateor ingenii
C meivires excedere . Cum non videam
in me quid tuę & aliorum fapientię di

gnum aut elegantia dicendi aut fen -
tentiarum grauitate poffim afferre. Ve

rūtamen ( quoniá vires quas imperitia
OB negat , charitas adminiftrat ) vt faluti
animarum confulatur . Memor infuper
S
meę profeffionis pioque zelo fuccenfus.
Que dominus mihi miniftrauerit ex prę
cipuis & autenticis doctoribus paucula
·
2 3
TRACTATVS
colligere tibi curabo : in quo quidem

opufculo ( vt magiftri fententiarum vt
ar verbis ) in prologo non folum pium
lectorem , fed etiam liberum correcto
rem defidero quod vtinam tot haberet
zelatores aduerfus maleficia & fuperſti
tiones fenfualium hominum quot pro
dolor hoc noftro tempore reperitur
numerus phitonum & maleficiorum .
In primis frater venerabilis populus ip
fe(vt video) fub pretextu Religionis plu
ra mala committit que ex tua informa
tione elici poffunt : & ex alia quam a fi
de dignis illius loci perfonis accep
Nam primo commitunt actum fuperfti
tionis , Secundo facrilegium , Tertio
tentant Deum & ftulte agunt & canda
lum ex fuo actu committunt . De qui
bus omnibus per ordinem eft dicendu .
Et primo de fuperftitione .
DE SVPERSTITIONIBVS:
10 Quid fit fuperftitio

declaratur
Vperftitio enim vt habetur a docto

ribus & fuper illo paffu ad Colloce
Or .ii . que funt rationem haben
tia fapientię in fuperftitione eft Religio

1. fupra modum feruata habens rationem
fapientię non in veritate : fed in falfi
tate que eft abundans vbi nulla vtilitas :
fed per humanam fapientiam que vt di

citur lacob.iii . Terrena eft animalis &
diabolica . Item Gregorius ibidem in
glo.fuperftitio fimulata eft Religio vt vi
deantur vera que falfa funt : que men
tes in terrena humiliat ne erigan
tur ad fuperna . Et Nicolaus ibidem in
fuperftitione .i . fuperflua & vana Reli
gione . Ex quibus fequitur quod fuper
ftitio eft Religio fupra modü feruata.i .
modis & circuftantiis malis & defectuo
fis . Pro huius tamen ampliori decla

2 4
TRACTATVS
ratione notandum eft quod dicit bea

tus Tho . ii. ii.q. xcii . ar.i. fuperftitio
inquit eft vitium religioni oppofitum :
fecundum exceffum plus exhibens in
cultum diuinum quam vera Religio :
quia exhibet cultum diuinum ¿ vel cui

non debet, vel eo modo quo non debet :
prout in cultu diuino fit aliquid quod
fieri non debet . Sed actus fubmer
gendi imaginem ( quem ifti faciunt ) eft

huiufmodi . Nam in cultu diuino fa
ciunt illud quod fieri non debet : ergo
eo modo quo fieri non
cultus diumus fit co
debet . Et fi totus a &us eorum reddi
tur malus ex mala circunftantia : quia
fecundum Dionyfium de diuinis nomi
nibus bonum eft ex integra caufa : ma
lum autem ex fingularibus defectibus :
ergo ifti & alii huiufmodi comittut fu
perftitionem . Nam quod proceffio

naliter eant ad dictam Ecclefiam &
quod ibidem miffam celebrent . &c .

actus eft religionis cum religio fit vir..
DE SVPERSTITIONIBVS .
tus inclinans ad reddendum debitum
3 cultum & honorem Deo : ratione fuę

excellentie : vt ponit fanctus Tho.ii.ii.
q.lxxxi.ar . ii . & tam in cordis quam in
: corporis actibus .
A
07
Queſtio, religioni opponitur fuper
ftitio,declaratur .
Vic tamen actui pri

Hma fpecies fuperftitionis quam
ponit beatus Auguftinus in li
bro de doctrina Chriftiana : & eft quan
do diuinus cultus exhibetur Deo vero
modo tamen indebito . Nam fe
cundum quod diuinus cultus ordina
tur ad quandam directionem huma.
norum actuum , fecundum inftituta Dei
qui colitur , ad hoc pertinet fuperfti

tio quarumdam obferuationum vel.
obferuantiarum . Cum igitur fub
pretextu Religionis ifti imaginem fan

Ai Petri ad oram fluminis ducãt : eamq3
TRACTATVS
fubmergant , vel fubmergere atten

tent , inde fperantes fortiri fuum op
tatum effectum . Hoc fuperftitio-
fum eft , Nam illud quod a Deo vel
a fetis fpectare patienter debent & per

debita media impetrare , a creaturis il
licite & indebite requirunt per media
fuperftitiofa verbis & factis inordinatis
& ab aliis inufitatis . &c. Quod autem
in cultu diuino poffit effe aliquid fuper
ftitiofum probat doctor fanctus in libro
fupra nominato.q.xc.iii.ar.ii.vbi magis
declaratur diffinitio fuperftitionis :
primo dictam conclufionem probat au
&
toritate beati Auguftini.ii.de doârina
Chriftiana : vbi dicit quod bonus verus
2
que Chriftianus etiam in litteris fuper
ftitiofa figmenta repudiat : fed per fa
cras litteras Deus colendus oftenditur .
Concluditur ergo quod etiam in cul

tu diuino poteft effe fuperftitio ex ali
qua fuperfluitate . Vnde in corpore ar
ticuli dicit quod aliquid dicitur fuper
fluum dupliciter : vnomodo fecundum,

Cea
abfolutam quantitatem & fecundú hoc
Op
no poteft effe aliquid fuperfluú in diui
10
no cultu : quia nihil poteft homo face
rel
re quod non fit minus eo quod Deo de
bet . Alio modo poteft habere aliquid
fuperfluum fecundum quantitatem pro
da portionis quia fcilicet non eft fini
proportionatú , finis autem diuini cul

tus eft vt homo det gloriam Deo & ci ſe
ne
WW
fubiiciat méte & corpore . Et ideo quic
quid ho faciat quod ad Dei gloria perti
neat:& ad hoc quod més hoís Deo fubii
ciatur:& etia corpus per moderata refre
natione cócupifcétiarú fecúdú Dei Eccle
1
fieq3 ordinatione & cófuetudine corú :
quib9 hố Deo cóuiuit nõeft fuperfluú in
diuino cultu . Si aut aliquid fit quod quá
tú eft de fe :nó pertinet ad Dei gloria :ne
93 ad hoc quod més hoís feratur í Deú :
aut quod carnis cócupifcétię iordinatę
refrenétur:aut etiã fi fit preter Dei & ec
clefie iftitutione ; vel cótra cófuetudiné
J
TRACTATVS
communem : que fecundum Augufti

num pro lege habenda eft totum hoc
reputandum eft fuperfluum & fuperfti
tiofum : quia in exterioribus folum con
fiftens ad interiorem Dei cultum non
pertinet . Vnde Auguftinus in libro de

vera Religione inducit quod dicitur Lu
ce.xvii . Regnum Dei intra vos eft : lo
quitur contra fuperftitiofos qui fecun
dum exterioribus principalem curam
inpendunt . Hęc beatus Thomas .
Quod fubmerfio illa imaginum

quantumcunque cum hymnis &
caticis agatur pertinet ad in
juria fanctoru, & eft actus
1
fuperftitiofus .
Onftat auté quod fubmergere ima
Cginé beati Petri nó pertinet ad Dei

gloria qua laudatur dominus in fan
Ais eius, fed ad vituperiù & iniuriam ,ne
que fecundü Dei Ecclefieq; ordinatione
DE SVPERSTITIONIBVS :
t<
que ordinauit quod imagines fan&o

rum adorentur vt infra dicetur . Sed
-$
econtra nulla gens neque patria com
CO
muniter talia agere attentauit vn
101
quam ergo concludendú eft quod actus
ille per omnia eft malus & fuperftitio
1.
fus, quod fi aliquid numinis in fimili ob
feruantia adeft theologi viri Reli
giofi atque deuoti deberent iftam ob
feruantiam magis cognofcere & cufto

dire . Cuius oppofitü inuenitur : quia
diffuadent illam reprobant & prohi
bent : ergo talis ritus tranfit in fuper
ftitionem que nihil aliud eft quam va
na religio : vt fupradictú eft . Dicitur

autem vana : quia caret ratione & effe
Au . Vnde magifter lohan, de gerfon .
de directione cordis perte.iii. ponit
hanc regulam dicens .
Ponitur regula generalis ad cogno

fcendum quis fit actus illicitus ,
vel fuperftitiofus .
TRACTATVS
communem : que fecundum Augufti

num pro lege habenda eft totum hoc
reputandum eft fuperfluum & fuperfti
tiofum : quia in exterioribus folum con
fiftens ad interiorem Dei cultum non
pertinet . Vnde Auguftinus in libro de

vera Religione inducit quod dicitur Lu
ce.xvii . Regnum Dei intra vos eft : lo
quitur contra fuperftitiofos qui fecun
dum exterioribus principalem curam
inpendunt . Hęc beatus Thomas .
Quod fubmerfio illa imaginum

quantumcunque cum hymnis &
caticis agatur,pertinet ad in
juria fanctoru,& eft actus
fuperftitiofus .
U
Onftat auté quod fubmergere ima
gine beati Petri no pertinet ad Dei
Cei ne
gloriã qua laudatur dominus in fan
Ais eius, fed ad vituperiù & iniuriam,ne
que fecundú Dei Eccleficq; ordinationé
Iti que ordinauit quod imagines fan&o
hac rum adorentur vt infra dicetur . Sed
rit
econtra nulla gens neque patria com
con muniter talia agere attentauit vn
1103 quam : ergo concludendú eft quod actus
o je
ille per omnia eft malus & fuperftitio.
rla C
fus,quod fi aliquid numinis in fimili ob
7:10 ❤
feruantia adeft theologi viri Reli
(10 giofi atque deuoti deberent iftam ob
ram feruantiam magis cognofcere & cufto
dire . Cuius oppofitú inuenitur : quia
diffuadent illam reprobant & prohi
bent ergo talis ritus tranfit in fuper
ftitionem que nihil aliud eft quam va
:
na religio : vt fupradictú eft . Dicitur
autem vana : quia caret ratione & effe
au . Vnde magifter Iohan. de gerfon .
de directione cordis perte.iii . ponit
112 hanc regulam dicens .
Dei
an Ponitur regula generalis ad cogno.
70 fcendum quis fit actus illicitus ,
vel fuperftitiofus .
TRACTATVS
Mnis obferuatio cuius effectus ex

pectatur aliter quam per ratione
O
naturalem : aut per diuinú mira
culú vel voluntatem debet rationaliter
reprobari : & de pacto demonú expref

fo vel occulto vehementer haberi fufpe
Ata fic in quit determinauit tempore no
ftro facra theologorú facultas Parifien
fis vniuerfitatis hęc ille . Ex quibus infe
ram aliquas propofitiones . Prima quod
vicini illi de labiano qui fimiliter agunt
& proceffionaliter ducut corpus fan&ę
Felicię tempore ficcitatis : & tande fub
mergut habentes eandem falfam credu
litatem ficut predicti de lúbier : funt eo

modo fuperftitiofi & vani : quia talis a ❤
Aus caret rationibus in prędicta regula
pofitis & offenditur Deus . Nam fecun
dum Auguftinum. de decem cordis . Su
perftitio inquit eft de maximis feruili
bus operibus demonum : & contra di
uinam reuerentiam .
DE SVPERSTITIONIBVS.
Infert quafdam propõnes de fingu

one
laribus actibus fuperftitiofis pera
J'a
Aisi die fancti Iohanis bapti
ter
flę & beatorú Petri & Pauli .
Ecunda propofitio cũ in die feftiuita

tis fancti Iohannis baptiftę propter
Sis
iocúditatem multa pie agútur a fide
libus puta pulfatio campanarum : &
ignes iocúditatis : fimiliter fummo ma
I ne exeunt ad colligendum herbas odo
1 riferas & optimas & medicinales ex fua
natura & ex plenitudine virtutum pro
pter tempus : funt quidam vulgares ad
eo fuperftitiofi vt que fiunt ad folemni
tatem & iocunditatem fefti credant fie
ri ad remedia fuperftitiofa : vt pulfatio

nem campanarum adfeffugandos fpiri
tus vel maleficos que vulgariter broxe
nuncupantur : quidem ignes accendunt
in compitis viarum in agris ne inde
tales fortilege & maleficę illa nodę
TRACTATVS
tranfitú faciant : vt ego propriis oculis

vidi : alii enim herbas collectas in die
fancti Iohannis incendentes contra ful
gura tonitrua : & tempeftates cre

dunt fuis fumigationibus arcere demo
nes & tempeftates : quod commune eft
apud nos : & fepenumero in mea vifi
tatione reprehendere curaui : alii hoc:
alii illud : illa die fuperftitiofe agunt
in colligendis herbis & fcindendis ra
mis nucum vel aliarum arborum : cre
dentes per hoc guturnofos poffe fana
ri . Nec tamen negare debemus illas
herbas habere virtutem medicinalem
ad fumationes faciendas contra infir
mitates puerorum & etiam iumento
rum : non tamen hoc prouenit ex col
lecione precife talis diei : nec ex colle
atione ante folis ortu vel poftfolis ortú
( vt quidam fatue credunt ) fed ex vir
tute naturali earu herbaru quam etiam
co tempore iam attingunt : nec in col
со
lectione herbarum quaruncuq; medici
naliú
= 00 naliú quocúq; tempore aliquas obferua

5( tiones aut in cantationes licet accende
craf re nifi cu fimbolo diuino : aut dominica
es c oratione vt tantú creator & Deus om
den niú honoraretur , vt ait fanctus Tho . ii.
une! ii.q.xcvi.ar.iii.Nec video vnde ifti fabri

ferrarii fiue mulciberi die fancti Iohan
‫מ ננ‬ nis baptiftę : & die Apoftoloru Petri &

Pauli precife minuant vel fleubothoni
agu
is1 zent equos & alia iumenta potius quam
aliis diebus in eodem tempore : fed hoc
m‫; ו‬
videtur fuperftitiofum & a diabolo fua
fa
fum :vt dies & folennitates tantorú fan
Яorú foluantur contra diuinam reue
ale
rentiam . De fimilibus dierú obferua
infi
tionibus inferius tangemus . Alii enim
nto
balneant fe in illa die de mane : & fal
соль
tant fuper ignem herbarú illarü de no
olle
Ae : credentes per hoc carere prurigine
or
Vit & fcabie per totú illú annu . Alii hoc :
alii illud: fuperftitiofe & ifideliter agut
Jam
ok de quibus per ordinem
eft dicendum 4
Ch
Ꮟ
TRACTATVS
Quod mulieres fortilegæ & malefi

cę que vulgariter broxe nucupantur nó
transferútur localiter ad loca in quibus
fe fuiffe de nocte dicút :fed méta
liter & fantaftice tantum .
T primo de falfa opinione credenti

um illas maleficas & fortilegas mu
F
lierulas que vt plurimú vigent in re
gione bafconica ad feptentrionale par

tem montium pireneorum que vulgari
ter broxe nuncupantur poffe transfer
ri de loco in locú per reale mutationé.
Na re vera vt habetur.xxvi.q.v . Epifco
pi ex cócilio acquiren . tales perfonę nố
transferuntur a demone localiter in lo
ca in quibus dicunt fe fuiffe : credentes
cũ Diana vel herodia de nocturnis horis
equitare velfe in alias creaturas tranf
formare.Sed ipfe fathanas cú métem cu
ᎥᏲ
iufq; mulieris fimilis ceperit : hac per if
delitatem fibi fubiugauerit lico trasfor
mat ſe in diuerfarŭ formarũ ſpecies & fi
militudines creaturaru . reprefentat fan

tafie dormientis qui hmõi fuperftitioné
bu fequitur. Et métem quam captiuá tenet
• in fomnis deludes : modo per leta : mo
do
per triftia imaginarie folum deducit
noveraciter : & cum hoc fola anima pa
tiatur infidelis hec no i animo :fedi cor
pore euenire opinatur . Vnde queda mu
lierculę iferuietes fathane demonú illu
fionibus feducte credunt & profitentur
T nocturnis horis cum Diana paganorum
dea vel Venerei magna mulierum mul

titudine equitate: & alia nephanda age
re:puta paruulos a lace matris auellere:
affare:& comedere :domos per caminos
feu feneftras intrare : & habitantes va
riis modis inequitare.que omnia & con

fimilia folum fantaftice accidunt eis ..
A
Quod aliquádo mulieres etiapbai

probe patiútur cocubitu a déone icubo .
T non folum apud maleficas fed &

Ecicirca
rca alias probas mulieres accidit
b 2
TRACTATVS
hęc illufio: nam relatu cuiufdam facer

dotis habui his temporibus fibi in con
feffione reuelatú a quadam proba mulie
re coiugata: cui fepe i fomnis videbatur
realiter fuper iuméta equitare per cam
pos cũ aliis ¿ & fic incedendo fuper aqua
coire hominem cu ea & fentire inten
fam concupifcentiam in a&

tu & hoc fę
pe ei accidiffe : quod cú eius confeffor a
me quereret : quid aliud ad illam equi
tationem refpóderi potuit, quam quod
de predictis maleficiis non realiter fed
fantaftice acciderit fibi : & hoc illufio
ne demonis fecúdú prędicta . Vnde Au

guftinus fuper genefim ad litteram . Il
la enim que accidiffe vt quidam recor
darentur fe in quorúdam animaliú cor

poribus aut falla facta narrarentur aut
illufionibus demonŭ hoc in eoru ani
mis factú eft : fi enim contingit vt quis
in fomnis fallaci memoria recordaretur
fe aliquid fuiffe quod non fuit : aut fe

ciffe quod non egit : quid nimiru fi quo
DE SVPERSTITIONIBVS : 10
ac dam Dei iufto occultoq; iudicio finan

ca tur demones in cordibus hominù tale a
‫ש‬ liquid poffe . hec Auguftinus . Eadem
Dat de caufa ficta funt vt dicit Nider : & ima
" นี้ ginaria folú quando quedam in quatu

ad or temporibus fe in raptu dicút videre.
animas purgatorii : & plura alia fantal
mata que omnia hic interpofui ad tol
lendam falfam opinionem iftoru vulga
rium attribuentiú ea que Ecclefia ex pia
confuetudine facit ad opiniones fuper
Artiofas conuertere . Quod autem tam
ardenter fibi vifum fuerit hominem coi
re cũ ea in tanta concupifcentia học in

quam poteft procurari a demone incu
bo : vt probat fan&us Thomas.i.parte.
7 q.xi.arti.iii.ad fextum vbi allegat Augu
ftinu.xv. de ciuitate Dei : qui ait multi
fe expertos vel ab expertis fe audiffe có
firmant filuanos & faunos quos vulgus
I icubos vocat improbos fepe extitiffe mu

lieribus, & carú expetiffe concubitu at
queperegiffe . Vnde hoc negare impu
b 3
TRACTATVS
dentie videtur & infra : fi tamen ex hoc
coitu demonum interdú aliqui nafcun

tur, hoc no eft per feme ab eo deciffum
aut ex corporibus affumptis : fed per fe
men alicuius hominis ad hoc acceptũ :
vtpote quod idé de mo qui eft fuccubus
ad virú fiat incubus ad muliere ficut &
aliarú rerú femina affumunt ad aliquarũ
rerú generationé . vt Auguft.dicit iii.de
trini.vt fic ille qui nafcitur nõ fit fili9 de
mõis : fed illis hois cuius eft femé aceptú.
Quod pulfatio fignorú fiue campa

naru in nocte fanetę Agathę nó ad eui
tādu has fortilegas & maleficas fit vt qui
da fatue intelligunt : fed aliis de caufis .
Vnt aliqui qui attribuūt pulfationem

campanarú etiá in nocte fan&
Scam tę Aga
the fieri propter fimiles maleficas :
& quod illa nocte fpecialiter vagatur vt
dictú eft : fed hoc falfum eft & fuperfti
tiofum . Nam pulfatio illa fit ob deuo
DE SVPERSTITIONIBVS IJ
exh tione fancte Agathe propter miraculú

‫ש‬ factú ex incendio motis Ethne apud fici
iff lia quod videntes etiam pagani cocurre
per rút ad fepulchrú Agathe : & velum eius
inde trahetes corá incedio facto opponé
cepti
. ‫נוכב‬
tes miraculofe ceffauit : inde aft quod in
cuti aliquibus Ecclefiis habentibus deuotio
1QUE nem ad ipfam campanę pulfantur .
1
Glig
Quod fuperftitiofi funt qui credut
cep quofdam dies fanctorum aliquorum effe
infortunatos & periculofos fimiliter po
Mo nentes quofdam dies effe egyptia
de cos infauftos & periculofos .
100%
Ertio fuperftitiofi funt qui di
cunt & credunt quofdam dies
T
effe in fortunatos : infauftos &
nem
4.81% periculofos ficut dies egyptiacos vt
habetur in decretis xxvi.q.vii . non
Cast
obferuetis . Et dicuntur dies egyp
vt
tiaci vel quia illis diebus fuit per
10. cuffa egyptus & plagata vel quia

b4
TRACTATVS
egyptii primo inuenerüt dies : cauendos

tanquam infauftos . Etiam dies fancto
rũ martirum Iohannis & Pauli : & dies
beati Martialis . Diem etiam fanctorum
Innocentum vnde dicut fe tales dies ob
feruare tanquam peftiferos & infortu

natos ad aliquid inchoandú propter e
uentus & pericula que confueuerút eye
nire his qui inchoat aliquod opus vel i
ter vel aliquid aliud tali Die: fed hoc eft
vanum & fuperftitiofum .
Quod obferuatio prædi t &orum die

rum eft contra rationem natura
lé aftrologica & theologica.
Via aut aliqua ratione aftrolo

gica probaretur aut naturali
Q aut theologica . Sed nulla ifta
rum fufficiens eft caufa vt hęc ponatur
obferuatio : nec omnes : fimiliter talis
ergo obferuatio vana eft & reprobanda

De aftrologica probatur fic. Nam fi hçc
DE SVPERSTITIONIBVS . 12
"} obferuatio dierum interrogetur ab a

ftrologis refpondebunt hoc effe contra
riú fuis regulis & principiis . Quoniam
aftrologi variant fua iudicia fecundum
varietatem pofitionis fiderú : ita quod

non poffit confici almanach vnifor me
perpetuum : quia dies lune (exempli gra
tia ) que modo eft indifpofita vel infau
fta fecúdum regulas eorum : fi etiam c
rút verę erit in ebdomada fequenti di
fpofitionis alterius .
Quod in his que concernunt arbi

trii libertatem aftra non
imponít neceffitatem .
Ttento maxime quod i his que có

cernunt arbitrii libertatem aftra
A
non imponût neceffitatem iuxta
dictum Ptholomei quod fapiens domi
nabitur aftris & hęc ratio fieri folet
efficaciter contra fignationem que repe
ritur in Kalendariis de diebus egyptia
TRACTATVS
cis feu périculofis fecundú diſpoſitioné

fiderú que cótigunt temporibus ani : fed
quod dies fanctorú predictorum : vel dies

traflationis beati Martini que vulgares
dicut effe femper periculofum vocantes
fua lingua motana vel bafconica.lando
ne martie erroya . quod latine itellectu
idé eft quod fâús Martinus corruus :hoc
fuperftitiofum eft : quia no debet hoc iu
dicari fecúdú id quod eft de peraccidés :
fed fecundú quod eft de perfe: quod aŭt
tale feftú accidat tali die hoc eft de per
accidens poteft enim cótingere tale fe
ftum alia die fancta & bene conftellata .
Ponit conclufiones theologicas con

tra obferuationem huiufmodi dierum .
Onfequenter per locum ab autho

ritate fic argueretur de theologi
C
ca. Nam cuilibet experto in ua
arte credendum eft magis quam vel i
diotis vel infciis in illa fcientia : qui nec
intelligut nec affentiunt . Setétia enim

fit
Gregorii prefumptionem effe velle do
cere fe doctiorem . Aliud eft enim gari
eld
re que veniunt ad fantafiá . Aliud eft de
Can fcripturis facris proferre fermone. Iftud

cum artis fubtilitate fubfiftit.Illud dilà
Get
bitur finefirmitate . Ex hoc dixerim quia
funt quida fapientes huius feculi qui dũ
OC fe vidět honorarı pro aliqua fcientia fit

legum fit canonum:fit induftric muda
nalis :etiã quidá idiote de fuis diuitiis fu
perbientes laxat faciliter ora de fermo
nibus quos nefciunt : vt de theologia :de
aftrologia : qua fi verecundarentur , ali
quid ignoraretaut aliquando maiori de
mentiaq; no cognofcut infe defpiciunt :
1
i aliis tãquá fuperuacua & noxia ne vide
atur ea que funt vtilia nequaqua cogno
fcere. Magna enim pars fcieetie eft dicit
Hieronimus fcire quod nefcis magne
demû demētie taliter agnofcere : fic igi
tur contentus vnufquifque terminus
fue facultatis ne in aliis mordeat que
in fe penitus ignorat ,
TRACTATVS
Quod omnes dies anni boni funt: &

omni anno : & omni die: & omni ho
ra diei bonu & laudabile eft opera
quelibet fancta licita &
honefta inchoare.
Vnc ergo theologice probemus

obferuationem horum dieru eſſe
N
vanam & fuperftitiofam . Et hoc
ponendo aliquas conclufiones collectas
ex doctoribus precipue ex magiftro lo
hanne gerfon : quarum prima talis eft .
Omnes dies anni funt opera Dei altiffi
mi patet hoc ex textu facre Scrip❤

turę , Gene.i.vbi per totum capitulum
deducútur opera fex dierum : & quali
ter primo opera Dei fuerút dies & anni .
Primum autem bonum a bono & opti

mo cepit operari Deus altiffimus : & om
nium creator eft fummum & optimű :
ergo omnia eius opera bona funt. Gen.
i. Vidit Deus cúca que fecerat & erant

valde bona ergo'dies & anni cum funt
313
prima eius opera : hoc idem atteftatur

nt!
regius vates Dauid in pfalmo dicens . Tu
i ha
us eft dies & tua eft nox tu fabricatus es
era
auroram & folem . Quo circa canit Ec
clefia . Eterne rerum conditor noctem
diemque qui regis & temporu das tem

pora vt alleues faftidium . Secúda con
bem
clufio dies : anni boni funt : & omni an
-15
no & omni die & hora diei bonu & lau
Etha
dabile eft opera quelibet fancta licita &
led
honefta inchoare : facere operari & pro
об
se fiteri . Intellige nifi precepto dei vel Ec
clefie inhibeatur ficut in diebus feftiuis
Its
aliqua opera laboriola prohibétur . Pri
crip
ilar ma pars huius conclufionis patet ex di
uali is in precedenti cóclufione quia dies &

anni funt opera fummę & infinitę boni
‫ממ‬
tatis.Optimi autem eft optima adduce
re : dicere ergo aliquem diem effe ex na
-0
tura fua malum eft iniuriari Deo : qui
artifex eft dierum & annorum opus au
en.
té malum malicia arguit artificis . Se
ant
cuda pars patet quia ficut dies & ani &
unt
TRACTATVS
etia horę diei a Deo creatore procedúṭ

fic:& one opus sactu licitũ & hóeftú quod
ab oni die &hora ichoatur & perficitur
a domino dirigiturichoatur: & perfici
tur dicente domino . Sine me nihil pote
ftis facere, & rurfus . Oía per ipfum facta
funt & fine ipfo factú eft nihil . Ex quibus
fequitur quod fuperftitiofa & vana Reli
gio ac merito redargueda eft no inchoa
re operari vel perficere certis annis die
b op' bonu vel sactu ab Eccefia no prohi
bitú & iftud eft expreffe de mete Apofto
li cótra fimiles his quib' fcribebat ad Ga
la.iiii . & eft textus Auguftini.xxv.q.vii .
Quis vbi arguit & reprehendit illos de

galatia ita dicens : obferuatis dies & mé
fes & tépora & annos : fequitur . Timeo
autem vos ne forte fine cafu laboraue
rim in vobis predicando fecüdum fidem

catholicam que omnia ifta reiicit tan
quam fuperftitiofa & vana : non fi talis
obferuatio dierú fiat propter reueren
tiam & fanctitatem alicuius dies folen
Ot nis :vel propter deuotionem ad aliquem

fanctorum . Sed fi fiat talis obferuatio
propter euentus pericula : que confue
uerút euenire his qui inchoant aliquod
opus vel iter arripiut hoc vanum & fu
perftitiofum & fine aliqua ratione : quo
libet enim die & hora diei & anno bo
-k na & mala contingut, cui fententie po

teft adaptari . Quidam articulus Pari
fienfis quem ponit Gerſon in lib.de erro¨
ribus circa artem magicam : & eft.xx.
Quod imagines de ere plumbo vel

cera alba vel rubea vel alia materia bap
tifatę exorcizatę immo potius exfecra
tę per artes magicas & quod fub die
bus certis habeant virtutes mirabi
les in libris talium artium
que
recitatur error eft cótra fidé.
Vod imagines de ere vel plum

bo vel auro vel cera alba vel
3
rubea vel alia materia baptiza
te vel exorcitatę confecratę :
TRACTATVS.
immo potius exfecrate per artes magi

corum & fub diebus certis habeant vir
tutes mirabiles que in libris talium ar
tium recitantur Error . In fide in philo
fophia naturali & aftrologia vera arti
culus.xxi.quod vti talibus & fidem dare
non fit idolatria & infidelitas - Error .
Notandum tamen eft quod de imagini
bus aftronomicis que fiút certis tempo
ribus planetis exiftentibus in quibufdam

locis celi determinatis mouet fan&us
Thomas difficultatem.ii.ii.q.xcvi.ar.ii.
argu.ii.an fit illicitum tales facere : vel
eis vti ad corporum mutationem : puta
ad fanitatem vel aliquid huiufmodi . Ná
vt refert magifter Robertus holkot fu
per libros Sapiêtie .c.xiiii . lectione.clx.
quod temporibus fuis quidam in londo
nia dicebatur curari a quartana per ima
ginem leonis auream fecúdum certam

conftellationem factam : & dicit quod
hoc eft difficile dicere quod fit verum
propter mirabiles operationes corporů
celeftiú :
DE SVPERSTITIO NIBVS. is
celeftium : quia hoc eft certum inquit

te quod nihil eft huiufmodi illicitú quod
per naturam compleri poteft: fed refpo
det per fanctum Thomam libro.q, art, &
11257 locopreallegatis vbi fanctus doctor- alle
gat beatum Auguftinum . x. de ciuitate
Ert Dei quod opinio Porphirii fuit falfa
de talibus imaginibus conftruendis. Ve
rum eft autem quod res naturales for
mas fuas & virtutes confequütur ex cor
poribus celeftibustfed imagines artificia

les nullam virtutem cófequi poffunt ab
< arte nec aliam virtutem habere poffunt
1 nifi quam habent ratione materie : figu
ra autem non eft principium alterandi :
ideo non aliam virtutem caufandi ha
bet aurum talis imaginis quam aliud au

rum alterius figure. Sed fi alium effectú
habet hoc eft ex operatione demonum
qui funt ludificatores hominum fecun
dum Auguftinum . Ideo tales imagines
In དུ ། ། །” C
944
... TRACTATVS
aftronomice virtutem fortiútur per dę

monem cuius fignum eft quod opu il
lis imaginibus quofdam caracteres im,
primi:quia ad nihil naturaliter operan
tur . Vnde fciendum eft quod imagines
aftronomicę & nigromanticę in hoc dif
ferút quod in factura nigromanticarum

imaginum fiút expreffa quedam inuoca.
tiones demonum : vnde tales imagines.
pertinent ad expreffa pacta cum demo
nibus inita . Sed in factura aftronomo
rum funt tacita pacta cú demonibus per

quofdam caracteres & figuras ab ipfis dẹ
monibus adinuentas :ad quorum caracte
rum factionem demones facientibus fuf
fragantur . Hęc de fancto Thoma vbi
fupra exquibus expreffe apparet quod ta

les imagines & caractares habent effe
Aum ex operatione demonum & quod
vfus caraЯerum & omnium figurarum
(excépta figura crucis) & inuocatio no
minum incognitorum & alligatio cędu
larum de Euangelio circa collum pati
i entis cum ceteris conditionibus & mul.

ta talia ad uperftitionem pertinent fe
cúdum Aug. Et funt quedam relique ido
era latrię : fed de his cartulis circa colum .
od alligatis inferius dicemus .
36
an Quod inientes pactum cum demo.
JOC nibus tacitum vel expreffum funt
idolatre heretici & alieni a
catholica fide..
Ertia cóclufio . ficut vera & Chri

ftiana fides mirabilia operatur
T
in bene credentibus , fic & falfa
& mala credulitas Deo permittente eué
tus malos interdum operatur vel potius
demeretur . Primam partem ad logú
deducit per exempla . Apoftolus ad Hę
bre.xi.fed de virtute fidei ipfa Euange
lia multa loquútur . Reliqua partes con
O clufionis experitur quotidie in male cre

dulis & fuperftitiofis quos ita Deus pu
nit propter malam fidem . ´Immodum
C 2
TRACTATVS
cognofcit dominus nimiú adherere ali ❤

quibus vanis obferuantis permittit ali
quos euentus contingere.Et ita eos plus
confequentur firmari in tali opinione
vt maior fiat cecitas corú & in laqueum
cadant quem fibi parauerút. Per hęc igi
tur peccatúquod homines decipiuntur

per cooperationes demonum propter
eorum falfam credulitatem preceden
tem : & ideo obferuatores talium mul
ta incommoda recipiüt propter eorum
falfam fidem que alii nullatenus patiun
tur qui de talibus non curant.
Quod obferuates dies & annos per

fuam falfam imaginationem quic
➖➖
quid mali euenerit imputant

auguriantes malicię di
ei & anni .
Ręterea dú imagina tio taliú obfer

uantiú dies & annos ar&
tatur nimis
P
circa tales dies quicquid mali eue
nit imputant auguriantes malicie diei.

Exempli gratia. precipitabatur aliquis
ab equo effreni & indomito in via lubri
101 ca , vel flumine ſubmergetur confeftim
vulgares vt audierint affignabút huiuf
CU modi infortunii caufas diuerfimode que
tamé nullatenus caufe funt huius cafus .
៥.
Dicet vnus quod in exitu domus habue
rit vnum catum vel leporem ; vel quod
in egreffu domus offenderat pedem: vel
quod mane camifiam auerfam indueritt
aut calceus dexter pro finiftro acceptus
fuerit . Quod fignum Cefar Auguftus

-
reputabat infauftiffimum . Quibus om
nibus & fequentibus cum innumeris
1
aliis fuperftitiobnius potiffimum adhe
ret falfa credulitate gens illa hifpani
ca de prouincia lufitania vulgariter an
daluzia appellata ( funt etenim valde
fuperftitiofi fuper omnes alias gentes hi
fpanicas ) vnde dicit quifpia ipforú : ego
fic sóniauera . Crocitabat coru?fuper te
Au aut bubo cú ftridore fuperuolauerat
C 3
TRACTATVS
( quodaugurium lucius filla accepit de

morte fuatvt dicit Appianus de bello ci
uili)vel gallus pręter horam vocem de
derat . Vel fi pice garriant fignificatur
aduentas hofpitum . Dicet alius : ecce
mala dies erat vel infortunata vel ęgra .
Dicet alius lua quarta erat vel tertia aut
fol in ortu nubibus obuolutus palluerat:
aut ftella decidés per aerem micauerat .
Vel ficut apud comicum legitur introit
in edes alter alienusi catus anguis per
impluuium decidit de tegulis gallina ce
cidit : de quibus prolixe loquitur repro
bando beatus Aug.ii.de doftrina Chrifti
ana.c.i. dicens tales obferuationes fu
perftitiofas effe : ficut aliqui cum vident

caligas a foricibus rodi timent : & de ali
quo infortunio euenturo . Vnde legitur
Catonem quemdam derififfe qui fibi
pro mirabili figno infortuni núcianit
caligas per forices effe corrofas certè
non eft (inquit ) mirabile : fed mirabile
fuiffet fi calige forices corrofiffent ad i
DE SVPERSTITIONIBVS . 19,
fta pertinet fi homo furgens de lecto ad
cilo lectu redeat : quia fernutauit antequam
ma potuit le calciare . Item fi homini fin
50 gultieti dicitur teneas manu dextra pol

licem manus finiftre : vel ficut me vidiffe
fateor quofdam manu dextera mentum

tenere interim quod Euangelium can
er tatur? alios pedem dextrú eleuatum te
era nere:alius hoctalius illud. Item cũpro

101 malo accipitur duobus amicis fimul
ambulantibus puer medius intercurre
rit vel aliquod aliud animal eftimatur
enim quod eorü fit amicitia diuidenda .
Simile eft redire domů fi homo ftatim
procedens offenderit :& tales multas fa
tuas obferuantias ibidem recitat Aug.
desk: tale fimile eft his duobus quod venato

res fi eúdo venatu fratribus aut facerdo
tibus obuiant pro illo die de venatio
nem diffidút cũ igitur tales fignificatio

nes non fint a Deo inftitutę dicút docto
res quod tales obferuationes fignorű
Huiufmodi funt introduce ab humane
€ 4
TRACTATVS
vanitate cooperante demonum mali...

cia:qui gandent implicare homines in
vanitatibus & erroribus : & interdum ca
fu accidit quod tale fignú talis euentus
fequebatur: fed poftea quando homines
inceperunt talibus indulgere multa fe
quebantur per cooperationes demonŭ
vt homines magis fierent curiofi & ar
Aius in talibus fuperftitionibus traditi .
Vnde cum nulla ratio poffet effe quare
torú virorum venationem.
occurfus fan &
impediat quando modo eft licita & ex
perfonis conuenientibus licite exerce➡

tur manifeftú eft quod hoc & alia funt.
fuperftitiofa & erronea & vana : de qui
bus longu effet omnia profequi quibus :
fallútur & fallut homines ftulti & vulga
res profequentes experientiam quafi cer
tam. & fundant confitiones malas & fal:
fas : nec afpiciut ad ea que bene & pro-.
"
fpere fuccefferunt tali die adeò etiam :
Occupatur imaginatio eorum circa alı❤:
ma quis euentus minus bonos quod non po

33% teft conuerti ad alia bona que illo die
Hm contingunt .
EDE f
1.7
mot Quod merito permittit Deus ta
& an les augures & fuperftitiofos de
adi cipi & in laqueum fuç vane
incradulitatis incidere.
Grade
OD
8
Nde merito permittit Deus ta
ce
V les decipi , & in laqueo fue fal
/1
fe credulitatis cadere : quia Deo
edibiles funt . fecundum quod fcribi
tur. Pfalmo , ini. Odifti obferuantes
cet vanitates fuperuacue : vbi dicit Nico .

de lyra . per fomnia : auguria & con
efil
fimilia : per quarum obferuationem a
TO
liqui fperat euadere pericula & tribula
Jam
tioes;fed fuperuacue obferuat : quia talis
I
! TRACTATVS
obferuatio inutils eft & nociua :quia fu

,
perftitiofa . Hęc ille.
Quod obferuatores diei fan&

ti Vin
centii ; & conuerfionis fancti Pauli funt
vani & fuperftitiofi cum fuis ine

ptis verfibus : quibus dicunt .
Vincenti fefto , & c.Et cla
ra dies Pauli .
X quibus omnibus poffumus infer

re quod obferuatores dieru fancti
E
20 Vincentii & conuerfionis fancti
Pauli funt vani & fuperftitiofi cum fuis

verfibus ineptis quibus dicut . Vincenti
fefto fi fol radiet memor efto . Para tu
as cuppas : quia multas colligis vuas . &

vltra. Clara dies Pauli : multas fegetes
notat anni Si fuerint nebulę aut ven
ti erût prelia genti . Hoc enim non po
teft ftare : nec ratione naturali : nec the
ologica : nec aftrologica probari vt fu

pradictú eft ; quia quod illa die fol radia
15. uerit vel fint nebulę vel venti de per ac
cidens eft quod plures fint vindemię illo
anno vel animalia pereant : vel pręlia
contingant accidit non à tali die fefto :
fed vel potius à volútate diuina . Nam
lìFus
fępe contrarium videmus effe certius
DC
Quod fterilitas fructuum & anima.

liu & quod prelia vigeant non acci
dit a difpofitione quorudam die
Sint rú : fed a diſpoſitione naturę &
56 potius à volütate diuina effe
b tiuę vel permiffiuę .
&
mb
Vod autem interitus pecorú vel
Cen
abúdantia vel fterilitas feminú
a
proueniat à volútate diuina tan
s.d
quam à fuperiori caufa : & hoc propter
Pets
peccata patet lohelis.i.quando propter
en
peccata populi dicitur . Diffipata funt
00
horrea, diffipatę funt apothece.confu
fum eft triticu.ingemuit animal.mugie.
[u
rut greges armenti : quianon funt paf
dij
TRACTATVS
cua eis : fed & greges pecorum difperie

runt . & Aggei.i . Ponite corda veſtra
fuper vias veftras dicit dominus . Semi
naftis multum ,& collegiftis parum.Co
mediftis & non eftis faturati . Bibiftis &
non eftis inebriati : & infra . Refpexiftis
ad amplius & ecce factum eft minus . &
intuliftis in domum & ego exfufflaui il
Jud . Propter hoc (inquit)fuper vos pro

hibiti funt cali ne darent rorem : & ter
ra prohibita eft ne daret germen fuum:

& vocaui ficcitatem fuper terram & fu
per montes & fuper triticum & vinum
& oleum : & quicunque profert humus:
& fuper homines & iumenta : & fuper
omnem laborem manuũ veftrarũ . &.ii.
c.dicit.percuffi vos vento vrente & au

rugine : & omnia opera manuŭ veftra
rum& non fuit qui reuerteretur a me .
Hęc enim etiam proueniút ex conftel
latione celorum qui diuerfimode in flu
unt fecundum quod Deo feruimus vel
non . Vnde Leuiter.xxvi. Si non fe
ceritis mandata mea dabo celum vobis

VEE de fuperferreú & terram eneam & com
fumetur incaffum labor vefter . Si au
Sem
m.Co tem in preceptis meis ambulaueritis da
inst bo vobis pluuias temporibus fuis & ter

ra gignet germen fuum . Sed de bonis
exi
us.! que à Deo procedunt propter conuerfi
onem & penitentiam dicitur . loehs, ii,
Jurb
zelatus eft dominus terram fuam & pe
Osp
percit populo fuo : & dicit . Ecce cgo
&te
mittam vobis frumentü:vinum : & oleu :
Fur
& replebimini in eis . Et non dabo vos
vltra opprobrium in gentibus .
1
Lime
Quod victoria belli non diei fed
foli Deo attribuenda eft.
&
Ed de prelis qualiter in penam pec

Ars
catorum accidant & à Deo bono &
S
me
iuſto proueniant in vindictam ma
tel
lefactorũ & patiétiâ bonorú longú effet
flo
enarrare:quia tota facra fcriptura plea.
vel
Vnde & fi plura bella à malis hõinibus
fea
TRACTATVS.
vel a principe tenebrarú concitentur &

à Deo permittantur.victoria autem bel
li non diei:fed foh Deo attribuenda eft.
patet . Attribuere tantú opus vt eft vi

aoria diei : eft tollere honorem Deo de
bitú cuius eft vincere quod autem vico
ria fit folius Dehabetur in multis locis
facrę fcripturę:vt in libris Iofue. fudi
cú. Regu.Paralipomenon . & Machabe
orí . Hoc teftatur Salomon prouerb .
xxi.c.fic dicens . Equus paratur ad diem
.
belli dominus ad falutem tribuet . Inde
eft quod rex deuotiffimus Dauid quati

enfcúq; pugnaturus erat auxiliu Deique
fiffe & inuocaffe légitur . Inde eft pro
uerbiu vulgare. Los hombres hazen la
guerra idios la victoria hoc eft homines
faciut belli & Deus victoriam . Ex qui

bus omnibus concluditur quod obferua
tio dierú ad faciendú aliquem effe&ú qui
rationabiliter expectari non poteft à
Deo miraculofe operante nec a caufis
naturalibus debet apud Chriftianos ha➡
DE SVPERSTITIONIBVS , 29
beri fuperftitiofa & fufpecta de fecreto t

: pacto implicito vel explicito cú demoni
1
116 bus:& ifta eft doctrina fanctoru doctoru:
prefertim Auguftini in pluribus locis

Deal quibus has obferuationes valide conden
VIC nauit : vt.v.de ciuitate Dei.iiii . confel
fionu.ii.de doctrina Chriftiana. & reci
tantur multe in decretis.xxvi.q.v. &.

q.vii.pluribus capitulis .
I # sedia7
J
Quodfuperfttiofe funt quædã mu

liercule affigentes humeris peruu
lorú fpecula vel fruftula12cor-****
* ei vulpis vel melote ne
facinentur ab ocu
// lis vetularum.
Imiliter fuperftitiofę funt quedam

mulieres affigentes humeris paruu
S
lorú quedam fragmenta fpeculorú
vel fruftula vel peciolas ex corio vulpis
vel melote credentes per hoc tales par
Hulos non infici ab oculis : infactus : hoo
$8 ¿YUTRACTATVSE
vanú&fuperftitiofum eft : & fine vlla

ratione fecúdú naturálit aut aftrologi
ca aut theologica.vt fupradi&um eft.
Quodpueri realiter poffunt fafcina

ri hoc eft à malo oculo infici : fed
quale remediú fit adhibendů .
Vod autem paruuli poffint fafci

nari hoc eft malo oculo infici &
Q inde ledi . Tenet fanctas Tho
mas.i.parte q.cxviii.ar.iii.ad.iii.vbi di
cit quod ex forti imagine immutantur
fpiritus corporis coniucti : que quidem
immutatio ( pirit maxime fit in oculis
ad quos fubtiliores fpiritus perueniút :
oculi autem inficiút aerem continuu v
qad terminatú fpaciu : per quem modu

fpecula fi fuerint noua & pura contra
hút quandam impuritatem ex afpectu
mulieris menftruofe : vt ait Ariftoteles
libro de fomno & vigdia:fic ergo cú ali
qua anima fuerit vehementer commota
ad
DES VPERSTITIONIBVS. 24
ad maliciam ficut maxime in vetulabus

fine
role contingit : efficitur fecúdum modů prę
Fumet dictum . Afpectus eius venenofus & no

Xius & maxime pueris qui habent cor
GOOG
pus tenerum ac de facili recipiút taliú

impreffiones . Poffibile eft etiam ex per
icfed
miffione vel etiam ex aliquo facto occul
du,
to cooperetur ad hoc malignitas demo
nu cum quibus vetule fortilege aliquod
tfol
fedus habent . Hęc ille . Sed ad Galatas .
มา
iii.fuper illud quis vos faſcinauit veritati
sh
non obedire. Dicit gl.quod quidam ha
b
bent oculos vrentes in folo afpectu in
ta
ficiüt alios & maxime pueros ; hoc idem
UN
dicit Petrus de tarantafia fuper codem
paffu.Sut (inquit) aliqui qui habent ocu
los vrentes qui refpicientes paruulos te
neros ledût : ita vt cibum ex ftomacho
eiiciant & naufeam patiantur : & hoc.
Ta
fecúdum naturam poffibile eft . Anima
-A enim vehementer affecta immutat ocu
16 los.Oculus immutatus immutat aerem :
li acr immutat teneram carnem pueri i&
# d
TRACTATVS
fic ledit . Non tamen facienda eft aliqua

incantatio vel fuperftitio ad hoc remo
uendum vt faciút mulieres frequenter :
fed poffunt apprehendi aliqua verba fa
cra vt hęc . Dominus mihi adiutor non
timebo quid faciat mihi homo . vel ora
tio dominica cum figno crucis .&c.qua
re periculú eft firmare fidem & creduli
tatem talibus incantationibus que tol.
lut omne iudicium & rationem ad oppo
fitum.Vnde merito permittit Deus tales

decipi & in laqueum fuę falfe credulita
tis incidere, vt dictum eft .
Ponit quafdam ſuperſtitiones vt

per illas intelligere poffumus
innumeras alias .
Vnt alię innumerabiles & perticu

lares
Sta r fuperftitiones quibus hoftis ati
quus quotidie ad fe trahere nititur
genus humanu.Nam figere acus & fpin

tera cuida arbori apud bafilicam fancti
DE SVPERSTITIO NIBVS . 25
Chriftofori : que fita eft fuper montem

excelfum prope ciuitatem noftram l'ap.
te credentes per hoc quod per totú annũ
al fequente no patientur dolorem capitis :
-D vanú & fuperftitiofum eft abfq; vlla ra
la tione.Similiter puellas fufpendere capil
los fuos coram imagine fancti Vrbani in
clauftro noftro: credentes per hoc capil
los fuos non poffe cadere vel debere pul
OF chriores effe vel aliquid aliud huiufmo

di vanú & fuperftitiofum eft . Sed quam
J pie & religiofe egerit quidam ex fratri
bus noftris canonicis qui iam deceffit ab
humanis qui huius rei fuperftitionem de
t teftans poft matutinas quadam nocte ig

nem candele quam in manu geftabat ap
plicuit & fere omnes combuffit eodem
que modo fuperftitiofum eft quod fere
in omni hac noftra patria vane obferua
tur:vt dum femina eft propinqua partui
zonam vel corrigiam qua precigitur ac
cipiétes ad Ecclefia occurut : & cimbalú
mó
quo pofsút corrigia illa vel zona cır
d 2
: TRACTATVS
cúdant & ter percutientes cimbalum ſo

num illum creput valere ad profperum
partú: quod eft fuperftitiofum & vanú ,
fonet hoc po
Nam quod ter campana
tius fit vt ex hoc omnes audientes deuo
te orent pro tali parturiente & fere pe

riclitanti offerentes beatę virgini ter
Angelicam falutationem :vt illa que im
munis & libera fuit à tali dolore ficut
ab omni peccato . Liberet huiufmodi
mulierem à periculo illius hore .
Quod fuperftitiofæ funt quædã ve

tule affigentes cedulas fiue nomi
na vulgariter núcupata con
tra febres cũ quibufdam
vanis obferuationibus .
Imiliter fuperftitiofe funt quedam

vetule affigentes quafdam cartulas
S
fiue nomina vulgariter appellata
etiam cum verbis catholicis : fed dicen
tes has nihil proficere nifi fcribantur

in carta virginea & fufpendantur ver

fus folem cum tribus filiis tortis mani
yar bus alicuius puclle virginis nomine Ma

rię : & quod illi ligatur vel cui aliquam
herbam pro fanandis febribus comède
re dederint nihil hoc valere dicut nifi
verfus folem in fuo ortu genibus flexis
hoc accipiat vt mihi febricanti nonnu➡
quam quandam vetulam dixiffe memi
nithoc inquam fuperftitiofum eft & va➡

num & omni ratione carens.Nam vt in
quit loh . gerfon quid aliud fonant ifte

traditiones fcribant hoc in pergameno
virgineo portetur in figura triangulari

cum caracteribus incognitis & thurifi
cetur fufpendaturque ad collú & fiant
ifta certis horis ; túc infra triduu aut an
tequam triduum proueniet effectus ille

quem querimus abfq; dubitatione ; im
col mo hoc fub periculo capitis afferitur
hoc fuperftitiofum & diabolicũ eft.Vn
en de Auguftinus & habetur.xxviii.q.ii.c.
illud . vbi dicit quod ad fuperftitionem
d 3
TRACTATVS
pertinet omnes ligature & remedia que

medicorú difciplina condennat quibuf
cúq; rebus fufpendendu atq; ligandum .
Quod verba fan& ta & reliquias pof

fumus fufpedere in collo & per eafdem
benedicere infirmos homines vel
iumenta feruatis quinque

conditionibus.
Vod autem verba fanta poffint.

affigi in collo & benedicereinfir
mos homines vel iumenta vel
carmina fcripta vel verba facra :& quod

licitú fit eadem fecu defere & portare ,
hoc poffum per fan &tum Thomam.ii.ii .
q.xcvi.arti.iiii.quinq; conditionibus ob
feruatis . Prima vt caueant ne verba ali
qua contineant que pertineant ad inuo
cationes demonum, expreffas vel fubin

I
tellectas . Secüda ne contineant ignota
nomina : quia fecúdum Crifoftomũ talia
metuéda funt ne illis aliquid fuperftitio
fum lateat. Tertia ne materia verború
aliquid falfitatis contineat : quia fic eius

effectus non poffet expectari à Deo qui
non eft teftis falfitatis . Quarta ne ibi
contineantur vana vt caracteres infcrip
Ler ti pręter fignum crucis . Quinta ne fpes

habeatur in modo fcribenda vel ligan
1
di : aut in quacúq; huiufmodi vanitate
quę ad diuinam reuerentiam non perti
nent:quia aliter iudicaretur fuperftitio
njal fum.Vndein decretis dicitur.xxvi.q.vi.
non licet attendere nifi tantú fimbolo
divino aut dominicam orationem vt tá
tú creator & Deus omnium honoretur.
Pręter has quinq; conditiones ponit lo
annes nider duas alias in fuo pręcepto
rio.precepto primo.c.xi.quarum prima
.
eft vt in alligatione:prolatione:vel fcri
ptura diuinorum verborum refpectus fo
lú habeantur ad facra verba & ad intel
leau corú: & ad reuerentiam feu ad vir
1 tuté diuina a qua expectatur effectus : vel
។ ad fanctas reliquias quibus etiam prefata
d 4
TRACTATVS
expectantur fecúdario :licet à Deo prin

cipaliter . fecüda vt committatur effe
Aus qui expectatur diuine volútati quę
fcit : vtrú talis fanitas plus profit inuo
canti vel minus : vel an obfit. Et hanc
conditionem inquit ponit fanclus Tho .

prima.ii.in materia de gratia . & in.iiii.
diftin.xv.quòd fi nulla iftari feptem con
ditionú in opere intercefferit erit illici
tú . & prędicta probat illud Marci vltı
mo.Chrifto dicente.Signa eos qui credi
derint hçc fequentur . In nomine meo
demonia ciicient:linguis loquentur no
uis: erpentes tollent.Item non minoris
fanctitatis funt verba Dei quam fancto
rú reliquie.dicente Aug, Non minus eft
verbá Dei quam corpus Chrifti : fed fe
cúdum omnes licet reliquias fan&orú fe
cum reuerenter portare : ergo qualiter
cúq; nomen Dei inuocetur rite per o
rationem dominicam :per falutationem
Angelicam :vel alio modo licito fpes ha
beri poteft in eo committendo effectum
DE SVPERSTITIO NIBVS .
diuine voluntati.
qo Quod per diuina verba licitum eſt

‫טש‬ arcere lupos:ferpentes : & locuftas :
car & alia huiufmodi & quo hoc
licite fiat & quomo
*
do illicite .
CO
X quibus dicit fanctus doctor.ii.ii.
vbi fupra & etiam in quod libeto .
E
xii.arti.xiiii.quod prędictus ferua
tis conditionibus per diuina verba lici
tum eft arcere ferpentes & eadem ratio
ne quecúq; animalia fi folus refpectus ha
beatur ad facra verba & ad diuinam vir
tutem.Quibus conditionibus obferuatis
dico fimiliter quod licite poteft fieri có

iuratio contra lupos vt arceantur à rap
tu,vel pręda pecorú & aliorú animaliú.
Similiter contra locuftas & contra mu
1 res vaftantes fructus terrçtfi nihil fuper
ftitiofum dicut docent vel faciút : vt di
71 cit Guilhermus lugdunen . vnde fi quera

D
TRACTATVS
tur vtrum liceat adiurare irrationalem
creaturam ? Refpondet fanctus Tho.ii.

ii.q.xc.quod fic per modú conclufionis
que referri túc debet ad diabolũ qui in
nocumentu noftrú vtitur irrationalibus
creaturis:& talis modus adiurandi eft in
Ecclefię exorcifmis per quos demonú po

teftas excluditur ab irrationalibus crea
turis :fi enim referetur intentio ad irra
tionabile creaturam quo ad fe que nihil
intelligit ,vana effet : & hoc modo intel
ligitur illud quod fcribitur Gen efis , iti.
quod ferpens callidior erat cunctis ani
mantibus.que calliditas principaliter re
ferenda eft ad demonem qui in ferpente
apparebattad ferpentem autem non re
fertur nifi inquantum calliditate demo
nis agebatur.ficut lingua hominis alicu
ius dicitur erudita : quia prudenter mo
uetur ab intellectu vnde fequitur : & ait
Dominus ad ferpentem glofa.i , diabolu
qui occultabatur & loquebatur in ferpé
te:ita inferpente maledicitur.poffumus
tona ergo demones adiurare in irrationali
Tha bus creaturis per virtutem diuini nomi

nis & tanquam inimicos repellere ne no
bis noceant vel fpiritualiter vel corpo
1
Pa raliter fecúdú poteftatem datam à Chri
fto Lu.x.Ecce dedi vobis poteftatem cal
candi fuper ferpentes ; & fuper fcorpio
Cr nes:& fuper omnem poteftatem inimi

ci:& nihil vobis nocebit.Si tantum vta
mur licitis verbis & adiurationibus ficut
nik
per paffionem & crucem Chrifti & hu
iufmodi. quo Symonem & Iudam adiu❤
raffe dracones legimus : & eis precepiffe
.. vt irent in defertum locum.Si autem a
" liqua inutilia verba & ſuperſtitiofa facta

admifceantur verbis fanctis vt ifti incan
tatores equorú & iumentorú faciüt ver
men quendam fufpendentes & die lunę

crefcentis vel minuentis feruantes pro
hibendi funtqtalia agut :fecudum illud
Apoftoli.i.adThefa.v . Ab omni fpecie
mala abftinete vos , & extra de vita &
hone.cleri.cum ab omni ..
TRACTATVS
Quod dannabilis & igni tradendus

eft quidem libellus coniuratorius : qui in
aliquibus Ecclefiis reperitur propter
verba fufpecta & manifefta manda
cia que in eo continetur
& apparet.
X fupradictis videtur etiam dan

nabilis & igni tradendus libellus
E
quidam coiuratorius contra tem
peftates cum fuis fimilibus fi reperiantur
quem ego penes me habeo repertum in
quadam parrochia vifitationis mec qui
icipit fic. In nomine domini noftri Iefu
t9 terre
Chrifti ad faluádű fru& Chrifti
Chrifti : fed fortiter defcendifti ad
terram &c . Nam re vera inter bonas in
uocationes plurima continet verba fu

fpecta & fcandalofa : & ad inuocatio
nem demonú expreffam vel fubintelle
Etam pertinentia contra primam condi
tionem fuperius pofitam per fanctu Tho
mam ; verba obfura fufpecta & ignota
DE SVPERSTITIONIBVS . ;
contra fecúdam :verba etiam continen
ad
in tia falfitatem contra tertiam :& fic de a
1 liis:quibus fuperftitionibus & mendaciis.
ter
ferè totus hic libellus plenus eft . Nam
da
in fecúdo folio dicitur . Dominus dicit.
pax in celospax in terraspax fit in ifto:al
leoniraftem : drachon: falus tibi Deus
magnus Deus mirabilis: & infra. Con
iuro te:aligo te per elim per olin : & per
em faboan :per elion: per adonay:per alle

luya: per tanti: per archabulon : per te
ZO
tragrammaton : per mare:per múdú :per
crura per tibias : &c. & infra . Sed fitis
alligati & conftricti per ifta fancta nomi
na Dei Alleluya : hir :ellithabet :fat; mi;fi
lifgię, adrotii gudi; tat ; chamiteram; da;
yrida;fat;fathan. de lxx . Deus Agnus.
omnipotens . lefus Chriftus , aquila &c.
Núc autem oro quid fibi volút iſta nomi
na alleon; raften;& drachon; & fathan
&c . Inter nomen benedictú lefum &
adonay & tetragrammaton . Nam fem
cúdum Apoftolu.ii.ad Chorin.vi , Noa
TRACTATVS
eft communicatio lucis ad tenebras : &

Chrifti ad belial . Nonne fathanas tranf
figurat fe in Angelu lucis : vt dicitur.ii.
ad Choraxi. Sút & alia nomina in hoc li
bello longe obfcuriora & fufpectiora
que fcribere omitto properans ad falfita
tem quandam & manifeftam fuperftitio
nem circa finem libri:vt dicit fic . Coniu
ro te fabella que faciem habes mulieris
& renes pifcis caput tenens in nubę &

pedes in mari feptem ventos baiulas: dę
monibus imperas.Adiuro te fabella per
ifta nomina per baleftaco :per ariona. &
adiuro vos ductores ventoru per Deum
patrem &c. & infra . Sabella fabella alta
& excelfa :ventú validú contra illas quas
de terminis noftris eiiciat . Ex quibus pa
tet quod non folum ex verbis iftis igno

m
tis timendu eft in hoc tractatu effe
multa fufpecta & ſcandalofa verba . Ve

rum etiam ex inuocatione huius mon
ftri fabella apparere multa falfa & fuper

ftitiofa : immo pernitiofa & piarum au
Tium offenfiua, vt enim dicit Aug.in li
brugs
bro contra mendacium : maxime per
astra
CITURA nitiofum eft quod fit in his que ad Chri
in hot ftianam Religionem pertinet . eft au

tem mendacium cum aliquis exterius fi
falle gnificet contrarium veritati . eft autem

contrarium veritati adiurare fabellam ;
Com veritati inquit non folum phificę : fed .
ulie etiam theologicę phificę patet . Nam

nihil tali reperiri poteft inter res natu
rales que
fub certis generibus & fpecie ,
last
bus determinatis continentur . Nam
Jag
fecundum philofo.ii.de anima . Om
nium natura conftantium pofitus eft 4
Jo
terminus & ratio magnitudinis & aug
menti : & hoc ab anima . Vnde cum,
vnunquodque animalium habeat fuam
propriam fpeciem & quantitatem & o
10
perationem . Si ergo iftud monftrum
habeat caput in nubibus: & pedes in ma
ri : attingat à mari vfq; ad nubes : ergo.
nó conumerabitur iter res naturales per
regulam fupradictam . Repugnat etiam

TRACTATVS
veritati theologicę tale quid effe : quia

omnia creata in rerú natura à Deo cre
ata funt & inquantum hęc funt bona.

Gen.i. Vidit Deus cúcta que fecerat & e
rant valde bona. Ratio aut boni confi-
ftit in modo fpecie & ordine que perti

nent ad rationem cuiuflibet fpeciei ; vt
dicit fatus Thom.i.parte.q.vii.ar.v.per
modŭ autem fignificatur determinatio
fiue comméfuratio principioru fiue ma
teriarium feu efficientium ipfam . ipta
autem forma fignificatur per fpeciem ;
quia per formam vnúquodq; in fpecie
conftituitur ; ad formain autem confe
quitur inclinatio ad finem aut ad actio
nem ; aut ad aliquid huiufmodi ; & hoc
pertinet ad ordinem . Vnde ratio boni
tione con
fecúdú quod confiftit in perfe&
fiftit etiam in modo fpecie & ordine.i.
res inquam eft perfecta & bona & à Deo
creata & naturalis fiue corporea requi
ritur quod habeat principia effentia.i .

materiam determinatam in ordine ad
formam
B
formam determinatam que dat effe rei

070 & per quam ponatur indeterminata fpe
30% cie : & per confequens habeat propriam
& operationem :; fed nil eorum eft in hoc
Onb monftro fabella : ergo in eo nullú bonú
ETO eft : & per confequens non eft à Deo .
Patet quia in eadem queftione vt indu
Vipe cit beatus Thomas Auguftinum in libro
Jal de natura boni : hęc tria modus fpecies:
:
& ordo tanquam generalia bona funt í
C rebus à Deo factis : quod hçc tria vbi ma
gna funt magna bona funt vbi parua sút
parua bona funt . vbi nulla nullú bonú
eft : ergo à Deo non eft tale monftrum
in rebus naturalibus : fed nec erit Deus
ba vel Angelus : non Deus : quia nephas eft
CO Deo tales formas attribuere : quia Deus
Co fpiritus eft . Io.iiii . Cum ergo blafphe

miu fit attribuere Deo talem effigiem
non ergo effet in fpiritu & veritate in

uocare Deum : fed in manifefta falfitate.
Sed neq; Angelus bonus poteft effe ſa

bella : quia nihil monftruofum eft in cot
TRACTATVS
fed totus pulcherrimus & in naturali

bus & in gratuitis . Nec vnquam ad
fuam operationem legitur accepiffe ta
les formas monftruofas : ergo relinqui
tur quod talis inuocatio fit ad princi

pem demonu: quia etiam demonibus po
teft imperare : vt dicit magifter in.ii.fe
minaru.dift.vi.c.iiii.quamdiu inquit du
rat müdus : Angeli Angelis demones de
monibus homines hominibus pręfunt.
Relinquitur ergo quod tam ex parte no
minú ignotorú quam ex falfitate inuo
cationis huius fabelle cú ifta nomina fint
fufpecta & fcandalofa & fecúdú Chry
foftomú euitanda & cauenda . quod vbi
cúq; fimilis libellus coniurationis repe
riatur eft iure dannandus & igni traden
dus tanquam fuperftitiofus fufpectus &
fcandalofus : quod fi reperiantur talia
•
nomina in Hebraicis nominibus nos
veri Chriftiani non vtimur talibus ter
minis in Ecclefia. Immo magis eft fufpi

candú cũ & ipfi Hębrei neghandi & ma
CUT lefici vt plurimú fint & non folum ipfi :

120 fed & quidam noui Chriftiani ex ipfis
ad fidem conuerfi pro magna parte in
1.397 Hifpania infideles heretici & apoftate à
fide noftris temporibus reperti funt .
Non enim defunt nobis coniuria fan&ta
& honefta & catholice approbata per
confilia prouincialia & finodalia : qua
lia funt in noftra diocefi abfq; fufpitio
ne aliqua in quibus nihil continetur
nifi fanctu & catholicú .Neque in eis
·
vnú nomen reperitur ignota : fed in
uocatio folum fan&
tiffime trinitatis &
fanctorum . Neque obftat fi aliquando
inuocetur nomen trinitatis & mifce
antur aliqua nomina fan&
ta inter iftas
fuperftitiones quia etiam frequenter

multa iueniétur obferuarii artib9 magi
cis & fortilegis & fuperftitionibus que
sút fata & hóefta :vt ieiunare : caftú effc:di
cere Pater.no . & Euágeliú : quia vt dicit

Joa.gerfon i fuo prologo aftrologie the
ologizate quod fuperftitio táto peior eft
са
TRACTATVS
quanto plura mifcentur bona : quoni

am vnde deberet honorari Deus : hono
ratur diabolus .
Quod fuperftitiofæ fufpe t

&æ & fcan
dalofę funt quedam cedulę fine nomine
nucupate : date quibufdam fuper
ftitiofis quarú forma ponitur .
Imiliter fuperftitiofe & fpectę & fcá

dalofę funt quedam cedule une no
S
mine appellate que dantur à quibuf
dam fuperftitiofis de quibus alique per
uenerüt ad manus meas fub ac ferie H
on corifcion matatron Caladafő :
Corobam : Ozcozo : Vriel : vriel : Yo
fiel : yofiel : Michael : Azariel : Rapha

el : Daniel : Ya : Ya : Vba : Adonay : Sa
baoth : Heloim : & fimilia : & ratio eft
primo propter auctoritatem Chrifofto
mi dicentis quod non debemus vti no

minibus ignotis : quia talia metuenda
funt : ne fub illis fit aliquod fuperftitio
QUCE fum latens vt fupradictú eft : nam hoc

Paulus intelligit cum dixit ad difcipulú .
LIVE
Prima ad Thimo.viii.Prophanas vocum
nouitatis deuita . Qualiter verba facra
poffunt deferri quinq; códitionibus fer
uatis : dictú eft fupra : quod fi dicas funt
nomina gręca & facra . dico tibi quod
er nos latini ignorantes linguam gręcam
non debemus vti eis propter fufpitioné
non enim defunt nobis termini latini
fermonis vt queramus nobis terminos
gręcos & fufpectos in tali materia . Ea
dem ratione videri meo funt reproban
da quedam breuiola fine nomine nucu
pata que data fuerút olim contra febres
à quodam nebulone queftore : quarú for
ma talis erat. Ananifapta ferit mortem
que ledere querit . Eft mala mors capta
dú dicitur ananifapta . Ananifapta Dei
miferere mei : à fignis cali que timent
gentes . nolite timere : quia ego vobif

cú fum dicit dominus . Nam in princi
pio apparet falfitas: quia vbicúq; ifta di
e 3
TRACTATYS
Aio ananifapta reperitur i vocabularis

funt ifti duo verficuli . Ananifapta ferit
mortem que ledere querit . Eft mala
dú dicitur ananifapta : ana
mors capta du
nifapta autem vt dicit Guarinus mala
mors interpretatur : & quçlibet littera 1
reprefentat vnam dictionem fecúdú an
tidotu nazareni : auferat necem : in
toxicationis fanét ficet alimenta : po
cula : trinitas : alma . EA ergo fenfus
primi verficuli . Ananifapta . i . mala

mors Chrifti ex fuo genere vel ex parte
iudeorú preciofa.ex parte Der & fi actus

redemptionis ferit mortem.i.diabolum
que ledere querit.nam mortem noftram
moriendo deftruxit Chriftus non ergo
primus verficulus ille cedularũ concor

dat in forma verborũ nec in fenfu cũi
fto verficulo vero hic expofito immo ha
bet contrariú fenfum & verba vt patet
intuenti . Sunt eriam fufpecte ille cedu
le experte dantis . nam erat ille homo
apoftata à Religione fratru minorü:núc
abula fub habitu canonici regularis : núc fub

tale habitu fan&i Anthonii predicando ince
ti m dens . nam vt dicitur prouerbiorum.vi.
aa Homo apoftata vir inutilis graditur ore
PATS
peruerfo . Ex quibus fequitur quod que
cúq; fimiles cedule que à fimilibus vel a❤
lis idiotis hominibus tradútur debe
mir rent magna cu diligentia prius à fapien

tibus examinari . Similiter dicit Guil
lermus lugdunen , quod illa breuia que

continent huiufmodi verba fi quis por
tauerit hoc no peribit in igne vel aqua !
non morietur morte fubitanea vel pe
ut
olda fte : vel confequetur tale bonu : talia
ira funt reprobanda : & non portanda : &

peccant facientes & vtentes : confulentes
erev
1 & védétes:quia catholica fides nullate
nus debet admittere fimiles traditiões &
W
fuperftitiões que dicútur note fufpēte ad
collú: nifi de cófilio maioru & fapientiú
Id
quibus credere debemus : nó idoctis & im
10 piis idolatris nó hominibus datis in re

probum fenfum,
4
TRACTATVS
Quod funt quædam fpecies aliæ fu

perftitionú videlicet phitonu & malefi
corú : & diuinorú : & qui sut diuini phi
tones & malefici & vnde pro
uenit eorú diuinatio .
Vnt & alię fpecies fuperftitionú vide

phitonu & maleficorú quibus
S licet
prochdolor hac noftra tepeftate to
tú hoc regnú plenum eft : phitones enim
à phitone apolline dicti funt : que dice
bat effe auctor em diuinandi : vt Ifidorus
dicit.viii.li.ethimologiaru. Diuini enim
dicütur quafi dii pleni . Diuinitate enim
fe plenos fimulant . & aftutia quadam
fraudulentie hominibus futura conie.
Яant. Vnde diuinatio eft vna ipecies fu
perftitionis per quam quis aut occulta
aut futura inueftigare nititur per paca
aut occulta aut manifefta cum demoni
bus , & hęc diuinatio habet plures fpeci
es quas tangit beat? Thomas.ii.ii.q.xcv.
ar.iii.vbi dicit . Omnis diuinatio vtitur
ad precognitionem futuri euentus ali

屋
quo demonú confilio vel auxilio : quod

101 quidem vel expreffe imploratur :vel pre
ter intentionem hominis fe occulte de
0
mon ingerit ad prenuciandu futura quę
dam que hominibus funt ignota : eis au
tem cognita . Demones enim expreffe

Wi inuocati folent futura prenuciare multi
pliciter . aliquando preftigiofis quibuſ

dam apparitionibus afpectus hominum
AskUN" ingerentes ad pronúciandum futura ; &
for hęc fpecies vocatur preftigií ex eo quod
S oculi hominum preftringantur . In fe
cundo ar.precedenti dicit quod omnis
diuinatio ex operatione demonum pro
DIG uenit . vel quia expreffe demones inuo

cantur ad futura manifeftanda ; vel quia
demones ingerunt fe vanis inquifitioni
3 bus futororum ; vt mentes hominum
implicentur, de qua vanitate dicitur
in Pfalmo . Non refpexit in va
T nitates & infanias falfas.Hec

ex dictis fanéti Thome .
r
TRACTATVS
Quod nigromatici phitones & pre

ftigiofifint hi ad quos populares concur
rút vt futura agnofcant vel aut perdita
fibireftituantur & quod ifti femper mi
fcere conantur fan&
ta inter fuas fu
perftitiones & hoc inftin
atu demonum .
X quibus inferri poteft quod pre

ftigiofi & phitones & nigromanti
ci funt ifti ad quos quotidie popu
lus ftultus & infipiens concurrit vt futa
ra cognofcat vel aut perdita fibi reftitu
antur : quibus fiút vt comuniter dicitur.
Apparitiones demonũ in filialis vel anu

lis vbi veniût inuocati ad futura predi
cenda vel ablata manifeftanda : Et vt
fertur ifti arioli femper miſcere conan

tur fancta inter fuas fuperftitiones vt at
teftantur hi fimplices qui ad ipfos con
currút . Nam & infelices ipfi eodem
die quo fimilia nephanda perpetrare
non verentur facrificium euchariftie ce
DE SVPERSTITIONIBVS . $7
lebrare infeliciter audent : quod pro

bat magifter loan . nider dicens in fuo
Or
preceptorio . Malefici inftrumenta fue
malicie per facramenta Ecclefię vel per

alia diuina tangere procurant : vt filum
trahendo per crifma fanctum : imagi
nem terream fub pala altaris ad tem

pus ponendo & fimilia faciendo . Nam
facramento euchariftie vt fertur vtun
fr
J tur in fuis maleficiis & plurima alia ne
phanda committunt mifcentes res fan
Atas fuis fuperftitionibus ; fed ex inftin
Au demonis ifta fiunt triplici de caufa :
vt ponit idem doctor . Frimo vt non
folum homines per talia perfidi fiant :
-6 fed etiam facrilegi diuina quantum in
eis eft contaminando vt magis creato
[
rem fuum offendant & intimius animas
LIK
at propriás contennant & plures in pecca
ta ruere faciant . Secundo vt Deusfit
grauiter offenfus per homines fecúdum
beati Auguftini fententiam.Demon ma➡
iorem poteftaté in hojes malos tribuat a
TRACTATVS
quibus Deus concedit iratus quod dene

garet propitius . Tertio vt fic fub fpe
cie boni apparentis plures fimplices fa
cilius recipiant ; qui tacta diuinis rebus
& orationibus à Deo putant etiam ali
quid numinis obtuliffe ; vbi folum ma
iora peccata funt commiffa ; hec ille .
In aliis autem fuperftitionibus que fiunt
ab iftis ruralibus ; & fi demones non ex
Freffe inuocenturvt in propofita que
ftione & fimilibus.interferunt tamen fe
vanis actibus & fuperftitiofis vt mentes
hominum decipiantur .
Quæritur vnde dæmones fciant fu

tura interdum & vnde tam miros
effectus facere poffunt ; af
fignantur caufe .
Ed queritur ex quo ifti phitones &

diuini manifeftant occulta aut fu
S
tura ; & hoc ex pacto inito cú de
mone . Vnde & quibus ex caufis demo
出 nes fciant futura interdů ; & vnde tam
miros effectus poffunt cu Deus permittit
efficere . Ad quam refpondet Augufti
nus de natura demonŭ affignando fep

tem caufas ſententialiter : non quod fu
tura contingentia fciant ; quia hoc fo
lius dei eft ; fed coniecturant probabili
ter . Prima ; quia licet fint obtenebra
ti per priuationem luminis gratic . Sut
Sút
tamen lucidi lumine intelle&ualis natu
ea re. Secúda plura fciut quam nos pro
pter experientiam temporú . Tertia
propter celeritatem motus . demones
multa futura predicere poffunt que ho

minibus latent . Quarta fua potentia ;
OS că deus permittit poffunt morbos im

mittere ; & hos predicere . Quinta per
gna futura poffunt predicere fubtilius
quam medicus videndo pulfum & vri
-1 nam . Nam ficut medicus videt per fig
Fur na aliquid in infirmo quod homo fim
plex non videt . Ita & demon quod nul
0 lus homo naturaliter videt . Sexta ; ex
TRACTATVS
fignis que procedút ab animo homines

coniecturant ea que funt vel erút in ani
ma aftutius prudenti viro . Sciút enim
qui inftin&us eorum funt fimiliter fecu
turi . Septima : acta & fcripta prophe
tarum noſcút : ex quibus futura predi
cere poffunt . Et hęc tangútur.xxvi.q ,
iii.c.fciendum.in glofa . Et vt dicit fan
&us Thomas vbi fupra Homines in fe
ipfis effectus confiderare poffunt folum
dum,funt prefentes ficut homo videt
fortem currere vel ambulare : fed con
filerare huiufinodi in feipfis antequam
hant eft Dei proprium qui folus in fua

eternitate videt ea que futura funt
qua
fi prefentia . vnde dicitur Efaię.xli.An
nunciate que ventura funt in futurum
fcienius : quia dii eftis vos . Si quis
huiufmodi futura prenunciare aut
precognofcere quocunq; modo
prefumpferit : nifi Deo reue
lante manifefte vfurpat fi
bi quod Dei eft .
Vnde diuini dicuntur & diuinatio
Tut quam graue fit peccatum .
Tex hoc aliqui diuini dicuntur vt

terie
dicit Ifidorus in libro ęthimolo
E
giarum vt fupra notatum eft . Di
uinatio autem quantum fit peccatum 0
ftendit fanctus Thomas libro & queftio
ne fupra dicta.ar.iiii. Primo auctoritate
Sta
que fcribitur Deutero.xviii.vbi dicitur .
Tab
Non inuenitur in te qui ariolos fcifcite
tur : & phitones confulat , Ratione pro
dce
bat fic. Omnis diuinatio que fit per in
cantationes demonú eft illicita dupli
S12
ntof ci ratione. Quarum prima fumitur ex
parte principii diuinationis quod eft pa
ture Au expreffe cum demone initú per ip

fam demonis iuocatione; & hoc eft om
nino illicitú . Vnde contra quofdam di
20
citur Efayę.xxviii. Percuffimus fedus cũ
D
morte & cüinferno fecimus pactú : &
adhuc grauius effet fi facrificium vel re
uerentia demoniiuocato exhiberetur .
TRACTATVS
Alia ratio fumitur ex parte futuri euen
tus ; demon enim qui intendit per ditio

ni hominum ex huiufmodi fuis refpon
fis etiam fi aliquando vera dicat , inten
dit homines affuefacere ad hoc quod ei
credatur : & fic intendit perducere in
aliquid quod fit faluti humane nociuú.
Vnde Anaftafius exponens illud quod ha
betur Lucę.iiii.Increpauit illum dicens.
Obmutefce : quamuis illa fateretur dę
mon compefcebat Chriftus eius fermo
nem ne fimul cum veritate etiam fuam
iniquitatem promulget vt nos etiam af

fuefaciat ne curemus de talibus etiam
fi vera loqui videantur.Nephas enim
eft vt cum affit nobis fcriptura di
uina à diabolo inftruamur , hęc
beatus Thomas . vnde.i.q.
viii.Epifcopi à diabolo ca
ptiui tenentur : qui re
liato creatore à dia
bolo auxiliú que
20
runt .
Quod
Quod phitones iſti & nigromantici

funt apoftate à fide & qui ad eos concur
rút pro remediis rerum perditarű
& aliis huiufmodi funt fuper
ftitiofi & claudicant
à fide .
X quibus colligitur quod cum phi

E to tones ifti & nigromantici qui núc
nuc
vigent in hoc regno qui expreffe
demones inuocant ad futura manifeſtan
$ da : & alios effectus exercendos funt a
poftate à fide . Vt dicit fanétus Thomas
i fecúdo fentétiarum.d.vii.q.xliii.ar.ii .
fimiliter & qui ad eos concurrút pro ac
quirendis remediis rerum prędicarú &
infirmis & fanandis : vel ad cognofcen
da aliqua futura & qui pluuiam vel alias
neceffitates corporales obtinere procu
rant per fuperftitiofas obferuantias :
funt etiá fuperftitiofi & claudicant in fi
de catholica . Sicut enim vera fides me
retur dotari miraculis dum opus eft ad

f
TRACTATVS
edificationem . Ita falfa fides portentis .

& figmentis in fui dannationem vel a
liorum probationem demeretur illud
peccant etiam mortaliter : quia faciút
contra primum preceptum : & etiam
expreffe prohibetur . Deutero . xviii .
Non fit qui phitones confulat neque di
uinos . Hi enim qui phitones confulut
credut per illum actum realiter affequi
quod intendut puta alicuius furti re

uelationem vel futuri euentus preco
gnitionem pluuiam vel alicuius amoris

adeptionem . Certum eft quod qui ta
lia credut confequi per actum illum de
ceptum quod credant illum a&um ali
quid exiftere diuini numinis : & túc ta

lis fidem abnegat vt habetur per Augu
ftinum.xxvii.q.vii . non obferuabitis vbi
enumeratis multis fuperftitionibus : fic
concludit qui hanc & quafcúque obfer
uationes aut facta : aut auguria obfer

uat aut attendit aut confentit ob
feruantibus : aut talibus credit taut ad
domum eorum vadit : aut in fuam do
mum introducit : aut interrogat fciat

fe filem Chriftianam : aut baptifmum
preuaricaffe & vt paganu & apoftatam:
& Dei inimicum : iram Dei ineternum
TO, grauiter incurrere nifi Ecclefię peniten

tia emendatus & Deo reconcilietur .
Cock
Quod malefici magi incantatores
erthe
& diuini & nigromantici pro eodem
Surc
fupponit immo verius idem figni
ficant communiter .
all
Vnc vero dicendú eft de maleficis :
[gur:
mi quibufdam prefuppofitis primú :
N
quòd malefici & magi & incanta
um
tores & diufatores pro eodé accipiútur
tucs
404 coiter.xxvi.q.i.ergo & .q.v.fiquis . Ma
CIST lefici eni sút vt dicit magifter lohanes ni
der in fuo preceptorio.c.ix. qui nitútur
ble mutare corpora à fanitate certa gécrati
Stew onéípedire aima ad amorē vel odiũ cóci

tare: & his fimilia ficut dicit Ifidor9.viii .
ethimologiaru.c.xviii . Malefici dicútur
f a
TRACTATVS
ob facinorű magnitudinem : hi elemen

ta concutiút : & turbant mentes homi
num & fine vllo veneni aufu violentia
tamen carminis interiinunt .
Quod malefici dæmone operante

poffunt fuis maleficiis & incantationi
bus veraciter homines ledere : agros &
fructus eorú deuaftare .& in quibus
demones poffunt homines
fpecialiter ledere Deo
permittente .
Ro cuius maiori declaratione no

tandum • Primo vtrum malefici
P
poffint veraciter fuis malificiis &
incantationibus homines ledere agros
& fructus eorú deuaftare & fi fic quibus
modis . Ad quam queftionem refpon
dent doctores theologi : quod malefici
omnibus iftis modis poffunt procurare
lefiones in hominibus & eorú rebus co
operante demone . In quibus poteft de̱

DE SVPERSTITIONIBVS:
mon folú ledere & decipere principali

-inftrumentaliter vel mi
ter : & malefici
nifterialiter : quia vt dicit fanctus Tho
mas in.iiii.di.xxxiiii.ar.iii, maleficia ve
re fiút à demonibus non apparenter : ta
men & qui inducut eos ad hoc malefici
vocantur . Poffunt enim demones Deo
O permittente grauiter homines ledere :
ali & hoc quintupliciter vt dicit magifter
Johannes nider in fuo preceptorio.pre
cepto primo.c.xi.videlicet in rebust fa
ma : corpore : vfu rationis : & vita . De
rebus patet lob.1. & .ii. Cui pecora do

mú abftulit & liberos . De fama patet in
legenda beati Hieronimi originaliter .
Jes
iii.parte epiftolaru.tractatu.xv . epiftola.
Ixxxvi.ca.iii.quod diabolus fe transfor
mauit in formam fancti Siluani epifcopi
in nazareth amatoris fan&i Hieronymi.
Qui demon feminam nobilem nocte in
lecto precari & prouocari cepit ad lu

xuriam verbis & inde factis follicitauit
que cum clamaret demon in
ad malum JE
£ 3
.
TRACTATVS
fpecie epifcopi : ftatim fub lecto fe ab

fcondit vbi requifitus inuentus per luxu
riofa verba fe mentitus eft effe epifco
pum Siluanum in craftinum autem fan
Aus vir difparente diabolo diffamatus

eft grauiffime quia infamia tandem circa
6
fepulchrum fanti Hieronymi fatente di
abolo in poffeffo corpore purgatus eft .
De corpore patet in beato lob : qui per
cuffus eft à diabolo vlcere peffimo.Iob.ii
De nocumento vfus rationis & vexatio
ne interiorum fenfuum : patet in poffel

fis & arreptis per Euangelicas etiam hi
ftorias . De morte & quod vita etiam
quofdam priuet : patet Tobię.ii.de fep
tem viris virginis fare occifis propter
luxuriofum & effrenem appetitum in
virginem Saram qui eiufdem non
errant digni matrimonio .
Hęc nider : fed quibus
modis ledant .
Quod maleficatus à dæmonio impe

wit •
ditur ab actu coniugali fecúdu petitioné
shem 1 fortilege mulieris
& malefice .
Icit fanctus Bonauentura in.iiii.di.
Dxxxiiii.ar.ii.q.ii.in refponfione vl
timi argumenti loquendo de impe
farens
2103 dimento matrimonii per maleficium di
02 cit quod talis impeditus demonio impe

ditur quod abfiftit & fe obiicit fecúdu m
ck
petitionem fortilege mulieris & male
er
fice . Impetrante hoc merito infideli
tatis ficut fides impetrat vt Deus adfi
ftat ad facienda miracula : fic fortia
ria refpectu perfonę determinate fa
cit fortilegium : quia diabolus in actu
illo prefto eft : & tunc vel propria vir
tute : vel per herbam vel per lapi
demi vel naturam occultam vim im
pedit : ne in actum exeat non refpectu

alterius mulieris : quia ad hoc inuita
tus fuit : aut quia Deus non permittit .
Occultú enim Dei iudiciú hic latet:ficut
14
TRACTATVS
patet in vxore Thobie : hęc ille . Sed

quare poteftas maleficorú permittitur
demonibus in actu generatiue potentie:
potius quam in aliis . Refpondet fanctus
Thomas in.iiii.dift.xxxiiii.ar.iii . ad pri
mum: quia per eam peccatum origina
le transfunditur .
Quod herba & lapis & alia huiufmo

di quibus vtitur malefica nullam vim ha
bent ad effectum maleficii quamtu
eft de fe fed vtitur his male
ficus tanquam fignis pa
cti initi cu demone .
Ttende tamen herba : vel
A lapis : vel alia huiufmodi nullam

vim habent ad effectum malefici
quantum eft de fe : vt dicit fanctus Tho
mas.i.parte.q.cxv.ar . v. ad.iii. allegans

Auguftinu.xxi.de ciuitate Dei.quod de
mones alliciútur per varia genera lapi
dú : herbaru : lignorú : animaliú : caFL
minů : rituú : non vt animalia cibis : fed
vt fpiritus fignis inquantú fi hec eis ex

hibentur in fignú diuini honoris cuius
ipfi funt cupidi . His ergo rebus vtitur
maleficus vel malefica inftin&u demonis
per pacu inuocationis tacite vel expref
fe vel ad infamandu creaturas Dei : quę
de fe bone funt vel ad maiorem credu
litatem & deceptionem fidei animarum
hominú perditorú qui his & aliis vtun

tur ad demonú inuocationem : non igi
tur vtitur maleficus immo verius demó
huiufmodi tanquam rebus efficaciori
bus ad tale maleficiú : fed tanquam fi
gnis pacti illius inter fe & ipfum malefici

um quem iam vt fuum cultorem poffidet
tanquam hereticum & à fide alienum .
Quod inientes pactum cum dæmo

nibus tacitum vel expreffum funt
idolatre heretici & alieni à
catholica fide .
* TRACTATVS
Vòd autem ifti fint heretici eft

articulus de erroribus circa ar
Q
tem magicam quod inire pactú
cum demonibus tacitum vel expreffum
non fit idolatria vel fpecies idolatrię &
apoftafie . Error.& intendimus pa &um
effe implicitum in omni obferuatione
fuperftitiofa : cuius effectus non debet à
Deo vel natura expectari rationabiliter.
Vnde talia exercens idolatra eft : quia
inter alios articulos de erroribus circa
artem magicam quos ponit Gerfon .

quartus in ordine eft quod per artes ma
gicas deinones in lapidibus anulis : aut
fpeculis aut imaginibus nomine corum
confecratis# vel potius exfecratis indu
cere cogere vel arcere : vel eas velle
viuificare non fit idolatria . Error . &
articulus xix quòd fanguis vrupe vel he
di : vel alterius animalis : vel pergame
num virgineum aut corium leonis & fi
milia habeant efficaciam ad expellendu
demones minifterio huiufmodi artium .
Error.Intellige hoc vt funt res ; quia vt

fic funt & bone à Deo funt : fed vt dictú
eft vtitur his maleficus vt figno inuocati

[APE!
1 demonis tacite vel expreffe ; & quod di
co de his rebus intelligo de caracteribus
quibus fepiffime vtuntur in fuis fuperfti
113 tionibus .
F
Ville
Quod vbi per maleficium concubi .
tus non fequitur vel alterius alicuius ma
lefici effectus no ad nigromaticos :fed ad
Deú é recurrédú pro folutióis remedio.
Ttende tamen quod vbi per ma
or leficium Deo permittente occul

A
to iudicio : & diabolo procuran
te concubitus non fequitur inter cons
iugatos vel alicuius alterius maleficii ef
fectus apparet.no ad magos & nigroma
ticos & fortilegos eft recurrendu pro fo.
lutione & remedio vt i hac noftra tépe
Atate ad quofda nephádos facerdotes paf
fim ifti vulgares cocurrere no verentur ..
TRACTATVS
Sed ad Deum per humilem confeffio -

nem & deuotam orationem , Vt habe
tur.xxxii.q.i.c.vltimo . & Gerfon de er
roribus.circa artem magicam inter quof
dam articulos Parifius declaratos , po
nit quintum in ordine dicens quod lici

tum fit magicis artibus vel aliis quibuf
dam fuperftitionibus à Deo aut ab Eccle
fia prohibitis aliqua facere pro quocun
que bono fine . Error . Quia fecúdum
Apoftolum . Non funt facienda mala
vt bona eueniant.ar.vi . quòd licitum fit
etiam promittendum maleficia malefi
cis repellere . Error , & de hoc habes
exemplum in legenda beati facobi qua
liter foluit filetum à vinculis quibus her
mogenes maleficus eum arctarat : cum
non per incantationem : fed virtute il
lius oraculi : fcilicet Dominus foluit có
peditos : Dominus illuminat cecos.Do
minus eregit elifos &c. Cuius contra

rium fecit Saul : vt habet.i . Reg.xxviii.
vbi dicit quòd Saul phitonifam con
CVS DE SVPERSTITIONIBVS. 46
t
Dilemen
fuluerit : nec fperauerat in domino : pro
ne,m th pter quòd interfecit eum & tranftulit
&Gerbal regnum eius ad Dauid . Sed magifter
Johannes nider precepto.i.c.x . mouens

queftionem an licitum fit talia maleficia
en tollere : qui refpödet fub diftin &
tione co
formiter ad doctores quòd aut tolli pof
o autab& funt fine fuperftitiofis modis vt per lici
proq tu exorciſmű : aut per orationem vel
inaferid
per interceffionem fanctoru : vel per fa
aciend t cramentalem malefici confeffionem :vel
odlicitu per precifam oftenfionem feu indicatio
cia malk nem alicuius qui fcit vbi eft ima go : vel
hoch per folú motú localem vel modo con
acobi gruo.fimiliter & fic eft licitú aut non po
quibus teft tolli nifi per fuperftitiofum meum
Parati vel per noua maleficiorú operat & fic
virtute eft illicitú per auctoritatem Apoftoli fu
oluitd pradictam : non funt facienda mala & c .
ecos. Hęc ille .
Scontr Qd & fi nigromatici & malefici ali
.xxm quãdo vera dicat fepi? tamé fallut métiŭ
mcom tur quare ad illos non eft concurrendú ,
TRACTATVS
Vare autem ad predictos nigro.
Q máticos facrilegos & diuinos nul

lus debet concurrere vltra hęc
quod peccant mortaliter & participes

efficiútur culpe & dannationis ipforú .
Ratio eft :quia ipfi & fi Deo permitten
te aliquando vera dicút : corú tamen te
ftimonio non eft vtendú : quia fepius fal
lút & mentiútur . Patet quoniam in fpi
ritu veritatis falfitas non eft : in fpiritu
autem mendacii plurime quandoq; funt
veritates vt vnica latenti falfitate decipi
at ; vt dicit Gerfon de probatione fpiri
tuu. hac ratione (inquit ) prohibuerūtà
teftimonio veritatis quam fatebantur ;
& Chriftus demoniacos ; & Paulus phi
tonifam . Actuú.xviii . Et alibi theologi
zat aliquando demon (ait thimacas vt
patet in Euangeliis ) etiam coram Iefu
qué teptare prefumpfit & dicere fcriptú
eft . Angelis Deus mandauit de te . Et
nihilominus prohibuit eŭ Chriſtus vt di
Aú eft ne teftimoniú quamtŭlibet in fu
T DE SVPERSTITIONIBVS . 47
-editi perficie verú acciperetur à demoniacis

&Leas vel phitonibus vel magicis maledictis .
Nam que comunicatio lucis ad tenebras
revita
porti & Chrifti ad belial vt dicitur.ii.ad The .
vi . Ratio prima ; quia ifti phitones & ni
gromantici funt excomunicati . Secuda ;
quia nullú verú bono fine dicut.Tertia ;
lep quia continuo aut tandem falfitatem in
‫נמנ‬ geret & fimile premiferint veritati .

Non eft enim doctrina fallens que vera
tinfre
non mifceat ; tecúdú Bedam . Scien
tates dú tamen eft quod aliud eft inuocare de

monem ad aliquid fciendú vel agendum
hibuer ab eo (quod nuquam licet) Aliud eft ab
bipfo non inuocato occurrente aliquid
inquirere propter vtilitatem aliorú ; &
ulusp
heol maxime quando virtute diuina poteft co
gi ad dicendú aliqua vera ficut aliquan
a ml do fecerunt plures fancti .
ferg
Quod actus ille fubmerfionis ima
tek
a
Sn ginum & reliquiarum eft facrilegiu
inla & quid fit facrilegium .
TRACTATVS
Equitur núc qualiter actus ille : ſci

licet fubmergendi imaginem fan&i
S
Petri fit facrilegiú ? Nam vt dicit
fan&us Thomas.ii.ii.q.xcix.arti.i.Sacri
legiu eft facre rei violatio.i ,facre rei le
fio : & probat fic facrú dicitur aliquid ex
1.
eo quod ad diuinú cultú ordinatur . Si
cut autem ex eo quod aliquid ordinatur
in finem bonú fortitur rationem boni.
Ita etiam ex hoc quod aliquid deputa

tur ad cultú Dei efficitur quoddam diui
nú . Et fic ei quędam reuerentia debe
tur que refertur in Deum , & ideo omne
illud quod adirreuerentiam rerum fa
craru pertinet , ad iniuriam Dei perti
net : & habet facrilegii rationem . Hęc
ille . Sed quod talis fubmerfio imaginis
fit facrilegiu probatur per ipfum ex ter
tio arti.vbi ponit quod fpecies facrilegii
diftinguitur fecúdum res facras : & quod
facrilegiu diuerfos habet gradus fecüdü
differentiam rerum facrarú locorum &
perfonarum . Tanto enim facrilegium
eft
eft grauius quanto res facra in qua pec

catur maiorem obtinet fanctitate inter
res autem facras fummú locú obtinent
facramenta quibus homo fanctificatur

quorú precipua eft euchariftię facramen
tú quod continet ipfum Chriftum ; &
ideo facrilegiu quod contra hoc facra
mentú committitur grauiffimú eft inter
omnia . Poft facramenta autem fecú
dú locum obtinent vafa confecrata ad
facramentorú fufceptionem : & ipfę i

magines facrę & reliquie fantorũ quib⁹
quodammodo perlonę fanctoru vene
rantur vel dehonorantur Hęc ille .
Di
Conftat enim quod in illo dementiffi
mo actu fubmerfionis imaginis tanci
Petrivel alterius cuiufcúq; maxime il
luditur fan &us & dehonoratur : ergo
H committut facrilegiu & maxime illi qui

prodolor digniffimo & preciofiffimo la
cramento euchariftię abutútur ad fuas
fuperftitiones & fortilegia exercenda :
vt compertú eft illos nephandos phito
g
TRACTATVS
nes & nigromanticos in fuis maleficiis

frequenter abuti . Eft etiam fpeciale pec
catum diftin&um ab aliis vt idem doЯor
dicit ar.ii. prędicte queftionis : quia i eo

reperitur fpecialis ratio difformitatis !
quia fcilicet violatur res facra per aliqua

irreuerentiam & opponitur virtuti Reli
gionis ita quod ipfa irreuerentia & de
ordinatio que fit rei ficrę dicitur viola
tio.Sicut enim honor eft in honorante
no in eo qui honoratur : vt patet.i , ethi

corn. Ita irreuerétia eft i eo qui irreue
réter fe habet :quauis etiam nihil noceat
ci cui irreuerentiam prebet.Vnde etiam
res facra non violatur . Tamé quantú eft
in ipfo facrilego violat ea. Sicut & pur
pura regale indumentú facta honoratur
& glorificatur. Et fi quis hac perforauerit

morti dánatur quafi cótra regia maiefta
te ages ; quãuis nihil agat i regia perfoná
.fecúdú Damafcenŭ.Ita fi quis ré facrã vio
let ex hoc ipfo cótra Deú irreuerétiã fa
cit : & fic per irreligiofitatem peccat .
Hęc ille.
/ DE SVPERSTITIONIBVS .
"1
Quod vera fides imagines affumit
ad diuinum cultum in Ecclefia non vt
eis cultus latrie exhibeatur excep
ta imagine Chrifti : fed qué

dam fignificationem .
Era enim fides imagines quafdam

affumit ad diuinum cultum in Ec
V
clefia quas fideles adorant : & in
urri
30 tabernaculo erant imagines cherubin
etali (vt legitur. Exodi.xxv.q) uamuis neq; in

veteris legis tabernaculo feu templo ne
""
q; etiam nunc imagines conflituuntur :
อง
vt eis cultus latrie exhibeatur : fed ad
quandam fignificationem vt per huiuf

and
modi imagines mentibus hominum im
1&
primatur & confirmetur fides de excel
70
alte lentia Angelorum & fan&
torum . fecus
eft de imagine Chrifti : cui ratióe diuini
Maid
erf tatis latria debetur . Hęc fêtus Tho.ii.ti.
ram q.ccccxcini.ar.ii.ad primū.Sed núc po

nere imagines Chrifti & fetoru & adora
re eas licettquauis nói veteri teftaméto
СИ
8 2
TRACTATVS
vt idem doctor tenet in tertio fententia

rú & hoc adoratione dulie tantú.vt pro
bat.ii.perte.q.xxv.ar.vi.de reliquiis fan
&orú : ergo faciens irreuerentiam ima
gini facit fimiliter imaginato : quia vt

idem doctor tenet ar.ii.eiufdem quefti
onis . Damafcenus introducit bafiliú
dicenté imaginis honor ad prototipum
pertinet.i.exemplar.
Quod faciens irreuerentiam imagi

ni facit etiam imaginato
per ipfam .
Am vt idem doctor dicit.ii.ii.q.

lxxxi.ar.iii.ad tertiu quamuis i
N
maginibus non exhibetur Reli
gionis cultus fecüdü quod in feipfis con
fiderantur quafi res quedamı (cilicet de li
gno & lapide : fed fecúdum quod funt i
magines ducentes in Deum incarnatum
vel fanctos : motus autem qui eft ad ima
ginem prout eft imago non confiftit in
DE SVPERSTITIONIBVS. so
ipfa fed tendit in id cuius eft imago

Nam ex hoc quod imaginibus Chrifti
exhibetur Religionis cultus non diuer
fificatur ratio latriet nec virtus Religio
nis . Hęc ille . Si ergo fuo modo ado
randi adoratione dulie fit imaginibus
fanctoru : quia eodem modo quo fertur
quis in imaginem fandi honoris vel in
uocationis fit expreffe vel interpretati
ue in ipfum fanctu : vnde cum meritum
& actus Religionis confiftat in hoc quod
homo reuerenter fe habeat ad res fa-.
cras.fic ( vt idem doctor dicit in eodem
libro.q.xcix.ar.iii. ) peccatú facrilegii in

hoc confiftit quod aliquis irreuerenter
fe habeat ad rem facram . Debetur au .
tem reuerentia imagini facrę ratione
fanctitatis eius fancti cuius eft imago . I
deo neceffe eft quod irreuerentia exhi❤

bita ipfi imagini tendat in irreuerenti
am & iniuriam ipfius fancti . Cuiufmo
di eft actus ille de quo in propofito & a
liorum
wo plurimoru in fimili neceffitate
8 3
TRACTATVS
irreuerenter & fuperftitiofe baptifan.

tium imagines & reliquia fan&
torum .
Quod triplex pena eft ſacri

legorum .
Ed que pena fit phitonum facrile
ponit Thomas eodem

Libro & queftione fupranominatis.
ar.iiii.Et eft triplex . aliquando excom
municatio , aliqando pecuniaria pena :
aliquando decapitatio.Hoc intellige fe
cúdum gradus diuerfos facrilegii : vnde
fecúdum eúdem doctorem excomunica
tione vel pena pecuniaria debent fimi
les arcerià talibus nephandis operibus

& in quo quis peccat per ea torqueatur :
vt dicitur Sapientię.xi . & hoc modo có
ueniens pena facrilegi qui facris iuiuri
am infert eft excomunicatio per quami
facris arcetur : & quia pene quafi medi
cinę quedam infligütur : vt his territi ho
mines à peccato defiftant.Sacrilegus au.

DE SVPERSTITIONIB VS. st
TAN
tem qui facra non veretur non fufficien
ter videtur à peccato arceri per hoc
qua quod facra ei inter dicuntur . de quibus
non curat. Et ideo fecudum leges huma
naeft
nas adhibetur pena capitalis . fecundum
n. vero Ecclefię inftituta que mortem cor
quí
itoruml poralem non infligüt : adhibetur pena

pecuniaria vt faltem penis temporalibus
Thoma
homines à facrilegiis reuocentur .
upranonin
quandow.
Quod illi fubmerfores imaginum
cuniara
& reliquiarum tentant Deum : &
Joc intelli
quid fit tentare Deum .
crilegi
m excom
Binde dicendum eft qualiter ifti
debent
tentant Deum in fuo actu : di
D
nidisopt
centes fubmergatur beati Petri
a torq imago fi nobis apud Deum pluuiam in
ocmod
eminenti neceffitate non impetrauerit .
facris
Pro quo notandú eft quod vt dicit Tho
operqu
mas.ii.i.q.xcvii.per totų . Deum tentat
qualim qui experimentu fumit feu explorat per
isterribl
fua verba vel facta de dei potétia :fapiétia
s
crilege
8 4
TRACTATVS
pietate & bonitate vel volútate . Dici

tur enim qui experimentu fumit feu ex
plorat tentare : quia tentare eft experi
mentú de aliquo fumere : nullus experi
mentú fumit nifi de re ignota vel dubia.
Fx quo patet quod omnis Deum tentans
Deum ignorat vel dubitat de aliqua per

fectione eius quod femper eft peccatum .
Sumimus autem experimentú de aliquo :
verbis & factis . verbis quidem vt experi
amur an fciat quod querimus vel poffit :
aut velit illú implere . Factis autem cú
per ea que facimus exploramus alterius
prudentiam vel volútatem vel potenti
am . Vtrúq; horum contingit dupliciter
vno quidem modo aperte : ficut cũ quis
tentatorem fe profitetur ficut Sanfon .
Judicum.xiiii . propofuit philifteis pro
bleuma ad eos tentandú : alio modo in
fidiofe & occulte ficut pharifei tenta➡
uerüt Chriftum vt legitur Ma.x.quan
doq; vero interpretatiue : quando fcili
cet fi hoc non intendat : vt experimen
‫ال‬
tú fumati id tamen agit vel dicit quod

ad nihil aliud videtur ordinabile nifi ad
experimentum fumendum . Si ergo ifti

Deum tentant in fuo facto fuperftitiofo
& verbis & factis : non aperte ficut fan
716 fon : non infidiofe ficut pharifei : non
1987 expreffe : fed quafi interpretatiue quia

CO & fi non intendüt experimentú de Deo
expreffe affumere : aliquid tamé in hoc
1
petút vel faciut quod ad nihil aliud eft
vtile vel ordinabile nifi ad probandum
uten Dei poteftatem bonitatem : vel cogni
alter tionem . Nam prefigitur ibi terminus
OIC operandi ipfi diuine omnipotentie : prè

ftituitur modus quo quafi compellatur
phic
operari ipfi diuine fapientie ,ftatuitur e
tiam finis ipfi diuine bonitati & clemen
and
tie . Nam quid aliud fonant illa verba
aspar
fi nobis apud Deum non impetrauerit
do
ent pluuiam expoftulatam nifi tentare Deú
dubitando de fua omnipotentia &pre
Quan
figendo fibi terminum ad diuinam ope
rationem de fua bonitate & clementia
TRACTATVS
que ex fola gratia prouenit velle per illi

citos illos actus effectum attingere de fua
fapientia preftituendo modum fuperfti
tiofum quod quafi compellatur ad libs
tum eorum petitionem concedere. Non
fecundum ordinem fue fapientie que at
tingit à fine vfq; ad finem fortiter difpo

nit omnia fuauiter.Sapientie.viii . Scit
etenim Deus vtrum expediens ipfis illud
fit vel ne:fed in quantú tempus miferen
di Deo conftituut fimiles funt illis de qui
bus dicitur fudith.viii . Qui pofuerunt
terminum vt fi tranfactis quinq; diebus
Deus no mifereretur eis traderent fe &
ciuitatem fuam in manu Olofernis prin
cipis Affiriorum quos reprehendebat
Judith inquiens qui eftis vos qui tentatis
dominum , non eft(inquit)ifte fermo qui
mifericordiam prouocet : fed potius
qui iram excitet & furorem accendat.
Pofuiftis ( inquit ) vos tempus mifera

tionis diuine & in arbitrium veftrum
diem conftituiftis.vnde glofa dicit fuper
I
I
DE SVPERSTITIONIBVS . $3
hoc quod nec tempus nec modum pre

defua fcribere domino debemus . magis arbi
erfti. trio eius cuncta relinquamus. vnde qui
dem puerum in oratione fua dixiffe legi
No tur fili Dei ficut fcis & ficut vis miferere
eat mei. Sicut enim iudei illi quos repre

25
hendit ludith . grauiter pecauerunt pre

figentes Deo terminum miferationis . vt
dicit Nicolaus de lyra , Ita & ifti imagi
era num & reliquiarum fubmerfores , vtriq;
enim vifi funt explorare diuina illicite :
unt quod etiam probat factus Thomas. q.fu
bu perius dicta.ar.i.dicens quod talis ten
tatio eft peccatum : quia prohibetur in
lege Dei . Deuterono.vi . Nó tentabis do

minú Deum tuŭ & illud idem dominus
cótra diabolú Mat.iiii . Eft etiã actus vir
tuti Religionis oppofitus quia vt dicit.

$ glo.fuper illud Pfal. Et tétauerút Deum
in cordibus fuis .tentare Deum eft inor
dinate poftulate.Sed debito modo poftu

lare eft actus Religionis : ergo tentare
Deum eft actus Religioni oppofitus
TRACTATVS
Confirmatur quia finis Religionis eft

Deo reuerentiam exhibere . Vnde om
nia illa que direa pertinent ad irreue
rentiam Dei Religioni opponútur . Ma

nifeftum eft autem quod tentare ali
quem ad irreuerentiam eius pertinet .
Nullus enim prefumit tentare eum de
cuius excelentia certus eft . Vnde mani
feftum eft quod tentare Deum eft pec

catum Religioni oppofitum .
Quod tentare Deum , eft grauiffi

mum peccatum : non tamen
grauius quam fu
perftitio .
Am ad Religionem pertinet pro

teftari fidem per aliqua figna ad
N
diuinam reuerentiam pertinen◄
tia : & ideo ad Religiofitatem pertinet
quod ex incertitudine fidei homo ali
qua faciat que ad diuinam irreuerenti
am pertinent cuius eft tentare Deum
& ideo eft irreligiofitatis fpecies & gra

uiffimum peccatum non tamen gravius
Je quam fuperftitio : vt idem fanctus Tho
mas tenet in prędica queftione.ar.iii .&.
iiii.& dat rationem quia grauius peccat
fuperftitiofus & magis diuine reueren

tie aduerfatur qui fuo facto proteftan
tur errorem contra diuinam excellen
0 tiam quam qui proteftatur dubitatione

vt qui tentat Deum dubitauit de diui
na excellentia : videlicet potentia : fa
pientia vel bonitate vt dictum eft.

fcandalum committunt &
ftulte agunt .
X his enim fupradictis apparet qua
E liter predicti fuperftitiofi etiã ſcan

dulu committunt : quia fuis dictis .
vel factis minus rectis , aliis prebent occa
fionem ruine . Neceffe eft (inquit falua
tor Marci.ix .) vt veniant fcandala . Ne
TRACTATVS
ceffitas tamen hec eft confequentis non

antecedentis , non enim eft neceffarium
quod predicti illos inordinatos actus fa
ciant antecedenter fed neceffario fequi
tur quod plures faltem idiote ex illo a
&u fcandalizentur confequenter cum
ad eorum exemplum alii fimilia agere
intentent in hoc etiam grauiffime pec
cant(dicente Chrifto ibidem ) Qui fcan
dalizauerit vnum de pufillis iftis qui în
me credunt , expedit eivt fufpendatur
mola afinaria in collo eius & demerga
tur in profundum maris.fuper quo Nic

laus de Lyra loquitur inquit faluator
more palestinorum qui condennatos ad
mortem pro maiori crimine ligato faxo
ad collú precipitabant in mare : fenfus
eft ergo . expedit &c. i . melius effet hoi
mori temporaliter quam ex malo exem
plo fuo facere alium ruere in peccatum

mortale : quia ex hoc meretur mortem
eternam que grauior eft morte tempo
rali . ex quibus infero quod melius effet
DE SVPERSTITIONIBVS : SS
Isnot hos nephandos fuperftitiofos & nigro

manticos huius regni per rigorofam in
sf quifitionem punire quam quod per eos

tejak tot animę fpecialiter perirent & Deus
16& tot plagas nobis infligeret. Stulte quoq;

CUE agunt per talia media fuperftitiofa diui
num querere auxilium . Nam quid ftulti
agen
hoc actu fubmergendi imaginem in aqua
ep
& reliquias ad obtinendű pluuiam , quid
infanius quam alloqui imagini & prote
date ftari contra ipfam que aures habet & no

audit : & occulos & non videt : vnde de
erg
Ni ridet fpirituffanctus vel is qui per fpiritu
aco fan&um loquitur.Sapie.viii.c.fimiles fu

perftitiofos : cum dicit.Non erubefcunt
sa
loqui cum illo qui eft fine anima .
lis
ho Quodfacrilegia & maleficia habét
efficaciam ex quinq; •
Jm
W Bd quoniam falfa credulitate prę
m
diti & fimiles per tales actus illici
S
tos firmiter credunt infra certum
TRACTATVS
terminu obtinere pluuia vel alios effe

Aus . Nuc reftat declarare aliqua . Et
primo vnde fortilegia & maleficia fuú
fortiútur effectu , Ad quod refpondet
magifter Iohannes nider in fuo precep
torio pręcepto.i.c.ix, quòd fortilegia
& maleficia habent efficaciam ex quinq;.
Primo ex parua confidentia quam ho

mines habent in Deum : ideo permittit
cos à demonibus impediri fecúdú illud .
Pfalmus.cx . Quoniam in me fperauit &
liberabo eu : (cilicet iuftú : & per argu
mentú à contrario fenfu : qui non fpe
rant in Deú demonis poteftati relinquú
tur . Secúdo ex errore qui in homini
bus eft cuius pene frequenter eft effectus
maleficii fecúdú illud ad Rom.i. Cú co
gnouiffent Deum non ficut deum glori

ficauerut &c. & obfcuratú eft infipiens
cor eorum . Tertio vt fides probetur
bonorum fecundum Aug. quod probat
per illud Deutero.xii. Si furrexerit in
medio tui propheta ; aut qui fomnium
fe vidiffe
sef fe vidiffe dicat & prędixerit fignú aut

portentú & euenerit quod locutus eft ,
& dixerit tibi : eamus fequamurq; deos
ond alienos quos ignoras & feruiemus eis .

Non audias verba prophetę illius aut
Capp
fomniatoris quia tentat vos dominus
Deus vt palam fciat an diligatis Deũ an
non. Quarto propter pactú expreffum
vel tacitú cú demonibus initu & focie
tatem qualiter fit in omni fuperftitione
vt dicit Aug.de doctrina Chriftiana li
bro.ii. que focietas ( vt dicit ) ab omni
penitus fugienda eft Chriftiano.Quinto
ex defiderio diaboli qui conatur conti
nuo decipere.i.Petri.v.Aduerfarius vide
mic
tur diabolus tanquam leo rugiens cir
eda
cuit querens quem deuoret : cui refiftite
100
fortes in fide , &. c.xi . eiufdem prefcripti
lon libri dicit ifte doctor : & conformiter
Die ad fanctú Thomam in fecúdo circa dift .
vii.&.viii .& in.iiii.dift.xxxiiii , & com
muniter fecúdú omnes theologos ibi
10
dem fcribentes : quod malefici ( procu
Un
h
TRACTATVS
rante demone omnibus iftis modis pof

funt procurare lefiones in hominibus &
corum rebus cooperante demone qui
bus poteft de̟mo folú ledere & decipere .
Quod malefici non faciunt illos effe
Aus immediate actione propria ; fed ta

lia faciunt per demones expacto cum eis
inito . & hoc permittente Deo ad ce
citatem & in penam eorum qui fi
milibus vanitatibus nimi
um adherent .
On enim fiunt illa maleficorum

operatione propria & immedi
ate : fed talia fiunt per demones
qui (vifis maleficiis) immediate ex pacto
dudum cum maleficis à principio mundi
& tempore veris idolatrie habito (ciunt
qualem effectu debent ad intentionem
maleficiorú procurare : vt exempli gra

tia . fcopa quam maleficia intingit in a
qua vt pluuiat non caufat pluuiam : fed

=& demon talibus vifis.qui (fi Deus permife
Uk rit)poteftatem habet in omnia corpora
lia & in aere & ventos & nubes & fta
ra
tim talia procurare & caufare valet.ma
ga fiquidem dat fignum per fcopam.Sed
#
demon illud procurat & agit vt pluat
per demonis actionem cui magna mala
th
fide & opere feruit & fe tradidit obfe
quiis illius vel aliis fi quando imaginem
C
terream vel caracteres vel fimile alquid
ad maleficandum aliquem maleficus fa
cit vel aliquando maleficio alicuius in a
qua vel plumbo apparet quicquid mole
Atie infertur tali imagini tale experitur
fieri imaginato & omni maleficato : pu
ta punctura vel alia lefura quecunq; lefio
realiter quidem infertur imagini per
maleficum vel per alium hominem .
Sed inuifibiliter demű maleficatu homi
nem eodem modo ledit Dei permiffione
fi demeruerit reus , quod probat magift.
Gerfon.i.parte in triologio aftrologic
h 2
TRACTATVS
theologizate propofitione.xxi.fic inquie

Angelos prefertim malos in artibus ma
gicis & omnibus fuperftitiofis operatio
nibus que nec rationem naturalem nec
miraculú verum habent. Sed ex pacto

noto vel occulto non dubium operari :
ac effectum fortiri : vnde dicit in com
méto eiufdem propofitionis allegando

Auguftinum . Omnes tales obferuatio
nes tantomagis fufpectas & fugiendas ef
fe quanto fepius videntur fuum fortiri
effectum . Et idem doctor contra fu- *
perftitionem cuiufdam medici eodem li
bro.conclufione.vi . (vt fupradi&um eft)
quod ficut vera & Chriftiana fides mira

bilia operatur i bée credétibus : fic mala
& falfa credulitas Deo permittente e
uentus malos interdum operatur vel po
tius demeretur . Nam experimur quo
tidie in male credulis quos ita Deus pu
nit propter malam fidem . ). Immo dum
cognofcit dominus nimium adherere a
liquibus vanis obferuantiis permittit ali
quos euentus contingere: & ita eos plus

ma confequenter firmari in tali opinione
atid vt maior fiat cecitas eorum & in laque
no um cadat quem fibi fecerunt . Et de erro
Che ribus circa artem magicam.arti.xvii . fic
TH inquit. Quod per tales artes & ritus im
pios per fortilegia & carmina per inuo
cationem demonum : per quafdam in
uultuationes & geftus & talia maleficia
nullus vnquam effectus minifterio demo
num fubfequatur . Error . Nam talia
ĭ
quandoq; permittit Deus contingere vt ,
patuit in magis pharaonis vel alibi plu
j ries, vel ad probationem fideliú ficut ha
betur.Deutero.xiii , vel iniquorum ho
minum dignam flagellationem , vel quia
abutentes feu confulentes propter
malam fidem aut alia peccata nç
N
-pharia dati funt in reprobum
fenfum & demeretur fic il
1 ludi . Hęc ille .

h3
TRACTATVS
Quod ad dignam flagellationem

punitionem horum flagitiorum per
mittit Deus tot infirmitates : peti
lentias : & tempeftates : fterili
tates quoq; terrenafcentium
fructuum & interitum pe

corum & iumentorum
euenire .
ex o
Erigine hac noftra tempeflate tor
infirmitates peftilentie fterilitates
terre nafcentium fructuum frugum & vi
norum accidant totq; milia pecudum a
liorum pecorum continuo pereant tot
que grandines tempeftates & intempe
ries aerium & fulgurum eueniant , cum
(prochdolor ) in hoc regno prò maiori
parte ad hos diuinos phitones &
nigromanticos ( etiam pro
re minima reperieuda
vel fcienda ) paffim
concurut pufilli
magni .
em& Quodhis diebus hæc peftis fuperfti

tionú maxime viget in principibus :
прего
prelatis : & nephandis quibuf
dam facerdotibus .
Nde poteft verificari illud Efaię.i.

V de nobis quod omne caput langui
dú & omne cor merens à planta pe
dis vfq; ad verticem nó eft in co fanitas.
Per caput intelligütur principes fecúdŭ
que
illud quod fcribitur.i. Regu.xv. de Saul
ate rege caput in tribubus Ifrael factus eft.
Perpedes cor & totu corpus iferiores &

inf
mediocres i corpore myftico & ciuili in
dun
101 telligere poffumus : qui circa has fuper
ftitiones &demoniacas abhominationes
Up paffim & abfque vllo timore indies
concurunt : qui deberent ab hiis ftul
titiis per principes feculares vel Ec
clefiafticos & per fideles inquifitores
diftrictiffime arceri . Sed nihil ho
rum fit vt verificetur illud Gregorii

in paftori cum paftor per arrupta
h 4
TRACTATVS
vadit neceffe eft vt grex ad precipitium

trahatur. Sed ve illis quia (vt idem Efa
ias propheta. dicit.c.1x. ) Et difperdet
dominus ab Ifrael caput & caudam.i.ma
los principes & facerdotes obfequentes
eis fecundú Nicolaum in glofa morali .
Nam in textu exponens ipfe dicit Lon
geu & honorabilis ipfe eft caput & pro
phe.loquens mendacium ipfe cauda eft :
& qui funt ifti prophetę mendaces nifi
facerdotes qaidam nephadi phitones &
nigromantici ad quos populus ifte Atul
tus & infipiens paffim concurrit credés
ab eis in fuis infirmitatibus liberari: res
perditas per corú diuinationem recupe

rare fauentes male fidei & idolatrie ip
forú in fui dannationem & maximum
fcandalŭ aliorum ,fed ve illis omnibus :
quia (vt dicit Efaias.c.ftatim prenomina

to.) Et erunt qui beatificant populum
iftu & qui beatificantur.i.decipiút & de
cipiütur.precipitati fcilicet in foffam in
ferni. Dicuntur enim ifti phitones falfi

T
cauda : quia adherent diabolo tanquam

E principi eorú ficut adherentes principi
erda terreno vulgariter dicútur ire ad cau

dam eius & in ifta cauda.i.adherentia.
ente per mendacia fua incuruant populum à

rectitudine veritatis : & humiliant eum
rah
per falfas fuperftitiones ad immolandű
Lon
& adorandů demonibus vel expreffe fi
cut ipfi faciút vel fubintellectes ficut po
pulus facit credendo fuis maleficiis : fed
videant principes & nobiles huius tem
poris fi immunes funt ab hoc vitio ipfi
qui fimiles debent punire:& vtinam foli
quoniam volútarie fefe ducit: & alios fe
cú trahút . Nam vt dicit Iohan.gerfon

de fuperftitiofa obferuatione dierum
quod tempore fuo vnus principú cú in
duceretur vt quereret cófiliú à fapienti
bus quos fciebat effe tales & fibi beniuo
los : vtrú licite effent fuperftitiones quas

A
exercebat & credebatt refpondit cur in
quirerem à talibus . Ego fcio enim quod
difconfulerent mihi. Ego tamen fic a
TRACTATVS
gerè & fic credere penitus difpofuis nec

omittam & in hac infelicitate pofitus &
preuentus morte repentina deftitit vel
let nolet nunc agnofcens in inferno :
quoniam odit dominus obferuantes va
nitates fuperuacue, & contratBeatus vir
cuius eft nomen domini fpes eius & non
refpexit in vanitates & infanias falfas .
Hęc ille .
Quod fuperftitio tanto peior eſt

quanto in tali au plura mi
fcentur bona .
Ed dicunt ifti vulgares quod mul

ta iubentur illis obferuari ab iftis
S
nigromanticis in fuis actibus & for
tilegiis : que funt fan&
ta & honefta : vt
ieiunare : caftum effe & miffas celebraret
& dicere Pater nofter & Euangelium :

quod etiam ipfi nigromantici faciunt :
fed non attendunt miferi quod fecun
dum doctores theologos fuperftitio
met tanto peior eft quanto plura mifcentur

bona quoniam vnde deberet honora
vel ri Deus honoratur diabolus . Colitur
DO re vera demon per orationes & facrifi_

cia : & thurificationes iuffas fieri in ar
tibus magicis . Transfiguratur enim
09 angelus fathane in Angelum lucis ( vt
ait Apoftolus ) Immutando doctrinas &
obferuationes fanctas & amorem cafti
tatis & virtutis caufa vt fe ducat facilius
quam vt veneretur & colatur ficut Deus.
↑
Nam (vt dicit Iohannes Gerfon de paf
fionibus animę . parte.iii . confideratio
ne.xvi. ) propter quid aliud iubemus in
fuperftitionibus magicis fieri thuri
3 ficationes & orationes deuotas &
ieiunia petit quoque fieri
minifteria per pueros in
nocentes nifi vt effica
1 cius fallat & co

latur ficut
Deus .
TRACTATVS

& qui in coniuriis & incantionibus con
currút quotidie ad hos nigromanti
cos & ceteri in aliis fimilibus fi ex
fuis fuperftitionibus optineant

optatú effectu à demone acci
piunt Deo permitente .
X quibus omnibus etiam poterit

quis inferre.Vnde illi fuperftitiofi
E
fubmerfores imaginú & reliquia
ru & aliis fimiles credentes per fimiles
actus indubitater pluuiam obtinere tem
pore neceffitatis fuú obtineant effectum
quia à demone Deo permittente ad vin
dictam malefactóru & peruerie creduli
tatis illorú. Similiter vnde coniuria il
la nephanda que fupra nominata funt 8
& alie fuperftitiofe coniurationes ; vt ia
cere lapillos contra nubes in coniurati❤
one credentes per hoc repellere tempe
ftate(vt fateor me vidiffe quemdam fa
cerdotem fic facientem.) Effectus enim
DE SVPERSTITIONIBVS ,
AN fi quando veniat non ex vi illius con

iurationis fuperftitiofe euenit : fed ex
SCO
pacto demonis expreffo vel fubintellecto
1th
cú caufis predictis Deo permittente vt di
&ú eft. Habent enim demones efficacias
t
magnas ad mutandú corpora & elemen
ta : caufare pluuiam : & alios effectus &
actiones aliquas mirabiles tvt fcriptu
ter ra facra docet de magis pharaonis . Ex
Ite odi.vii.&.viii.c.qui per virtutem demo

nú veros ferpentes & ranas fecerüt : vt
11 ponit fanctus Thomas.i . parte.q.cxiiii .

ar.iiii.in corpore . Hoc idem ponit fu
td
per lob.c.i. Etiam poffunt vere natu
rales effectus producere : fed medianti
bus agentibus naturalibus vt idem do
&or tenet de potentia Dei.q.vi.ar.v. Si
militer ex hiis haberi poteft vnde hi qui
concurút his dibus fine vllo Dei timore
ad maleficos & diuinos iftos pro recupe

randis rebus perditis fi contigat aliquan
do reperiri:vnde hoc proueniat . Pof
funt enim
. Angeli mali quantü Dei pro
TRACTATVS
uidentia permiferit agere multa fimilia

ad Angelos bonos tam ob fubtilitatem
vigoremq; fubftantie fuę quam hoc per

fpicuitatem naturalis ingenii quam e
tiam propter experientiam diuturnita
tem . Nunc in naturalibus actionibus
furfum & deorfum in cælo & in terra
nunc in operationibus miraculofis An
gelorum & omnium fpirituum beato
rum quamuis errent frequenter . Exce
cat enim eos malicia amens fuperbia fre
mens fine lege & ordine liuor infaniens.
Excecat etiam eos potiffimum iuftum
Dei iudicium illudens eis peruerfionefq;
eorum & cognatus aduerfus
electos fuos cóuer
tens i vfum fuę

bonitatis.
Quæ autem & quot nephan'da iſti

higromantici committant in fuis diuina
tionibus referant ftulti illi qui paffim ad
illos concurrere non verentur .
DE SVPERSTITIONIBVS 73
M
Vę autem & quot nephanda ifti
atth nepharii phitones & nigroman

tici committunt in fuis diuina
pe
tionibus etiam fub pretextu Religionis
MA
Dit puta facrificii vel ieiunii nouarunt ftulti
f illi qui quotidie non verentur ad illos
DICE
concurrere contra fidei pietatem que
has omnes impias fuperftitiones dannat
excecraturq;. Vt enim dictum eft ſupra
ea
nec puder me iterum repetere quod fi
cut vera fides meretur dotari miraculis.
dum opus eft ad edificationem . Ita falfa
fides portentis & figmentis in fui danna
tionem vel aliorú probationem demere
コ
tur illudi.Non ergo in his actius phito
nú & nigromanticorú fpe ponere de
bemustfed in Deo dicentes illud Pfal. In
manib9 tuis fortes meę :que dat per hoc
intelligi non in fuperftitionibus & for
tilegiis fictis & plerüq; noxis effe confi
16
dendü . Recta enim fpes in Deo ponenda
eft: no in hujufmodi vanitatibus nec fuis
obferuatiis . Obfunt aliquádo reipublice
TRACTATVS
& viam ad herefes & idolatria aperiút .

Nam articulus eft Parifienfis inter alios
primo de erroribus circa artem magi

cam quam ponit lohannes gerfon prima
parte quod per artes magicas & malefi
cia & inuocationes nepharias querere

familiaritates & auxilia demonum cum
fit ydolatria. Error .
Querit vnde prouenit quod fœmi,

ne in maiori numero reperi
antur fuperftitiofe
quam viri.
Vinc querendum eft vnde proue

nit quod famine in maiori nu
N
mero reperiútur fuperftitiofe &
malefice quam viri. Ad quod refpondet
primo magifter lohan.nider in fuo pre
ceptorio quod triplici de caufa . Primo
quia prompte funt ad credendum . Fi
dem autem malam dę mon principaliter

querit.vnde Ecclefi.xix . Qui cito credit
leuis
DE SV PERSTITIONIBV S. 64
leuis eft corde. Secundo quia natura propter
fluxibilitate complexionis facilioris funt im/
preffionis ad reuelationes capiedum per im,
migh preffione feparatorum fpiritu vt dicit Gui
elmus lugdun. quia complexione dum be
ne vtuntur multum bone funt: dum male
def
peiores fut.Tertio qui a linguã lubrică habēt
Cran
& ea que mala arte fciunt. eis coparibus fær
minis vix celare poffunt.feque occulte(cum
vires no habent)per maleficia vindicare que
runt faciliter Vnde Ecclefia. xxv . Commo
rari leoni & draconi minus nocebit quà ha
bitare cu muliere nequam.breuis ois malicia
fuper maliciam mulieris. Hec nider. et Ioã,
gerfon cotra fuperftitiofã obferuationê dieru
dicit : quod vetulæ : pueri : & puellæ : &
idiote proniores funt ad tales fuperftitiones
credendum & obferuãdum vnde ortum ha
O
´buit illud epithetum vetule fortilege,
00 10
Queritur vnde prouenit o res predite vel fu
ratæ quas querunt fimplices cocurētes ad ni,
ra gromaticos i fpeculis & fialis fiue vnguibus
maleficorum ,& cur malefici ad fua maleficia
0
potius recipiuut virgines mares vel femi,
nas qm coruptos : & vnde ifti nigromāti .
te civt plurimu turpes habeat aſpectus ,
TRACTATVS
Veritur etiam vnde prouenit quod
res perditæ & furate quas querunt
Qfimplices concurrentes ad nigroman,
ticos appereant in fpeculis fialis fiue vngui ,
bus maleficorum nigromanticorum , & cur
malefici ad fua maleficia potius recipiunt
vergines mares vel feminas quam coru
ptos & vnde etiã prouenit quod ifti for
tilegi vt plurimum turpes habeant confper
&us.ad primam refpondet fanctus Tomas,
prima parte .q. cxiiii . arti.iiii.ad .. quod
hoc quidem poteft dupliciter contigere vno,
1 modo ab interiore fecundum quod demon
poteft immutare fantafiam omnis ; & etiam
fenfus corporcos vt aliquid videatur aliter
quam fit: hoc etiã interdù fieri dicitur virtute
aliquarü rerü corporearu ficut alibi ponit exe
plum quod quædã herba appofita ad lumem
candela faciat trabes apparere ferpentes, alio
modo ab exteriori fecüdum quod demo pof
fit forma & corpus ex aere cuiufcuque formæ
& figuræ:vt illud affumes in co vifibiliter
appareat pot cadê ratiõe circupõere cuiſcüq
rei corporeæ: quacunc formã corporea vt in
eius fpecie videatur.vnde demò qui i fatafia
honis formatu aliqua fpecié ipfe etiã pōt fimi
liter fpecie alterius fèfibus offerre, Hec ille,
Ja Sed & Guil.parifièfis i vltia parte de vniuer
TUT fo: dicit qopere deonu fit p plures modos
Tra Primo: naturali applicatioe alicuius rei: ya
poteftate het i hoc plufquà hò & fciētiã ma
xime quãdo deus pmittit exequi vt fupradi
tü eft Secudo modo affupto corpore poteft
&
fe oftëdere aliquã rẽ que non eft vt latucã: vt
accidiffe videtur moniali ; de qua refert Gre
gorius primo libro dialogoru q guftata ime,
diate a demone obfeffa eft.vel in maffa aurit
vt beato Antonio factu legitur vel lupu vel
vrſum vel alia hõi fe oftendere poteft. & fic
tegere re alienafuo corpore affumpto.Tertiò
pot turbare organum vifus vt videatur res
nubilofa eft clara & huiufmodi . Sicut etiã
poft fletum lumen apparet aliter quam antea
Quarto in imaginatiuam potentiam operan
do trafmutatione fpecierum fenfibilum vel
humores varios mouendo vt appareat ignea
vel aquea hmõi ficut í melaconicis natura
liter fit vel in demoniacis vt dicit fantus To
mas prima parte .q.cxi . artı .iii q. vt dicit
la Nider, virgines tamen ad hoc idoneos, vel
idoneas demon mentitur triplici de caufa li
11 1 cet coruptis idem oftendere valeret. Prima:
vt fingat falfo fe caftitate amare quam odit:
qui a caftiffima virginem fumme odit quem
Iii
TRACTATVS
contriuit caput ferpentis, vnde infidiatur cal,
caneo eius. vnde deus ait ferpenti . Inimici ,
tias ponam inter te & mulierem & femētu,
um & femen illius, ipsa conteret caput tuum
& tu infidiaberis calcaneo eius . Geй.in.hoc
etiã dicit fatus Thomas de potētia dei.q.vi.
arti.x.ad.iiii.quod dēones vocati a virgini,
bus veniut vt ducãt hõines í opinione fue di,
uintatis quafi mudiciam ament.Secüdo vt fic
animas maleficorù & eis credetiù decipiat
ad amiciciam demonis inclinatas p in fideli
tate vitiù ſub ſpecie boni , no ſub ſpecie mali.
Tertio vt corpora fic ledat inocêtiù vel mí,
nus vitiis infectoru na poftea( vt p experiêtia
partet tales habet vifù frequēter horibiliore
quã ãtea ex veftigijs demonù relictis i oculis
vel facie videntis. Hec ex doctoribus predi
tis fed & Ioan Gerfon de diftintione veraru
&
vifionu a falfis: parte prima fic iniquit. Ce
terum qui perfcrutatur acutius artium magi,
carum traditiones facrilegas & impias faci,
line nofcit plurima ibidein obferuanda pro
poni fuper imoderatis ieiunijs & alijs non ad
aliud qua ad fenfus & rationis perturbatione
quo fit vt etiam plerumq talibus dediti ca
dat in infaniã & vltus oculorumque errorem
terrificiam potiantur Hec ille , Sed & hoc na
DE SVPERSTITIONIBVS. 66 .
turali rõne & experiêtia videmus.Nam vt
dicitur per quendam concionatorem hifpa
TERIC nicum amarillo hazeel oro al que fige fumi
nero y tenblador el theforo dela azogue al
too del venero(quod e dicere )pallidum facit au.
ru ille qui fequitur fuum minerale: & tremu
tige lum qui tractat venam thefauri: viui argēti :
& fic de alijs mineralibus.Nam fi facies mo
fuet yfi fplendida facta eft ex confortio fermonis
of diuini.ita vt no poffent filij frael profpicere
ec in faciem eius propter claritate vultus illius,
ins vt habetur Exodi.xxxiiii.Nimirum fi facies
jer nigromanticorũ & facrilegorü iftoru turpes
V & teterrimæ appareantex cofortio tam horri
biliu vifionu demonữ vt turpiù animalium í
quibus appareãt: quorü vt dicit fatus Tomas.
fuper Iob,xix.c.lectione.f . de grauitate hu
ius pecatim in principio demones frequenter
apparet in figuris beftiarum quæ difignat co
ditiones corum ex prouidentia deı,
Fac
Tanta eft grauitas huius peccati: filicet
MA fuperftitionis.quod multiplis
10
si pena etiãfub pena mort?
il hoc proibitum eft.
TE
# Iiii
TRACTATVS
Vnc reftat declarare quæ & quãta fit
grauitas huius peccatis Pro quo notã,
N
dū eft primo; q multiplici pena ; etiã
fub pena mortis anime & corporis proibitù
eft vnde Leui.xix Anima que declinauerit
ad magos ariolos ; & fornicata fuerit in
eis ponam faciem meam contra eam & in
terficiam cam demedio populi mei . Item
ibide xx.c. Vir fine muliere in quibus phito
nicus vel diuinus fpiritus fuerit moriatur &
lapidibus obruent eos , fanguinis corum fit.
fuper cos.& Exo.xx) . precipitur. Maleficos
non patieris viuere.glo. Maleficos qui pre
fugis magice artis & diabolicis figmētis agut
coopatores & adiuratores diaboli . Scribitur
enim j. Reg xxvij. quod Saul abftulit ces
magos & ariolos de terra & interfecit eos
qui phitones habebat in ventre. Per hoc pec
catù ochozias rex ifrael morfus eft:quia in
firmus (preto deo vero mifit nuncios ad cons
fulendum beelezebub deum accaron.vt ha
betur.iiij . Regum .j.c. & faul quia poftea
phitonifam confulit nec fperauit in domino
propter hoc in terfectus eft & träfulit regnu
cius.j.Parali.x. pro quibus & fimilibus facit
illud quod feribit magifter Ioan. gerfon, de
erroribus contra artem magica.prima parte
fic iniquiens? Vt recedens peccator a deo dè,
o not clinetque i vanitates & infanias falfas: & ad
cat cum qui pater eft medacij tandem imprude
ob ter apoftado fe couertat. Sic demò õs qui fide
hater & opere abfo deo vero fut vt a deo falfo lu
LICEN dificetur neceffe eft vt fcribitur i legēda beati
Bartolomei . Ite fecüdu cãones fi diuiatoru &
maleficoru peccatù ocultù fit: impōitur penitè
‫الطر‬ tia.xl.dieru extra de fortilegis.c.1 . Si notoriu
21 fit:eis eucaristianegatur . de confe.dift.ij.pro
dilectione.Si fit clericus deponendus eft.fi la
ต้ icus excõunicãdus.xxvj.q.viij.zõ opem.tav
les etiã ifames fut & qui ad eos cocurrüt üde
nec ad accufatione debet admitti.n.q.viij.quis
ril quis.Ite tales fecüdü leges debet plecti pena
capitis & fi accedat ad domu alterius crema
10
# ri & bona corù debēt publicari.C. de maltfi/
cis.l.nemo.l.culpa. &.l.nulla Contra omnes
enim diuinatores & maleficos iura ciuilia
COO feuiffima funt. Sed & deus ipfe propter hec
peccata multipliciter punit peccatores fecur
Ad du pena fterilitat?fru &
tum: ficcitatis grandinu
venti vrētis & alioru huiufmodi imifionu per
‫או‬
gov agelos malos permiffiue, vt habetur pfalmo
cit Ixxvii. & in alijs locis plurimis facre fcrip
ture vt ení dicit factus Thomas pria parte.q .
TIS exiiij. art. ad.j.primum.demones mittuntus
Iiiii
TRACTATVS
a deo puniendum malos propter eíus iufticia
quamuis ipfi puniant ex odio & iuidia. Sed
beatus Auguftinus vt habetur. ij.q.vij.no ob
feruabitis cumeratis multis fuperftitionibus
fic concludit, Qui has & quafcique diui
nationes aut facta aut auguria obferuat aut at
tendit aut cofentit obferuantibus aut talibus
credit aut ad domum corum vadīt aut in fuā
domum introducit aut interrogat: fciat fefidë
Chriftiana & baptifmum preuaricaffe : & vt
paganum apoftatam & dei inimicum , iram
dei grauitur in eternu incurrere:nifi ecclefi
aftica pænitentia emedatus deo reconcilietur.
Hæc ille .
De remedijs padeptiõebonorü & euitandis
malis.
Quinque remedia licita adhibentur ad euitā
dum mala & adipiſcendum bona..
Ve autem funt remedia licita hois pro
adeptione bonorü quorumcunque &
Qpro cuitãdis malis qbuscuq reiectis
maleficis diuíatiõibus & fuperftitioibus Po
nit Ioh.nider precepto.j.c.ix . & fut quinque,
primò faciat (iniquit) homo id quod poffit
ex propria induftria ex propria potentia &
Viirum fuarum exercitatione per via natu
alis rationis & prudentiæ & artis quas fciue
C rit hoc vocatur facere quod in fe eft : ne vi
& deatur tenetari deus .quod apoftolus : ..ad
jod Cor ix. iubet dicens. abundetis in omne a
ad pus bonum.Secundò homo recurfum habeat
pro confilio ad alios homines qui funt in hoc
prudentiores & fuper hoc imploret auxiliu
potentioris: vt cum perito in arte medicandi
fi eft infirmitas naturalistideo Eccle.xxxvi
-it Honora medicum propter neceffitatem et
enim eum creauit altiffimus. A deo enim eft
omnis medela. Tertiò se comendet precibus
juftoru huius vitæ vnde Eccle.xxxvij.Cum
viro fan&to affiduus efto.quecunc cognoue
I
tis obferuante timorem dei cuius anima eft
ſecundùm animam tuam. Quartò deuotèin,
uocet fanctos patriæ.de quo Iob.v. dicitur.
Voca fi eftqui tibi refpondeat: & ad aliquem
fanctorum conuertere. Quintò ad deum pro
adiutorio imediate recurrat humiliter ficut
in veteri teftamēto ipfa virgo facrafecit.To
‫اش‬ biæ inj, que ait hoc pro certo habete omnis
qui colit te:quia vita eius fi in probatione fu
erit coronabitur : & fi in coruptione fuerit
ad mifericordiam tuam peruenire licebit;&
Iofaphat rex iuda in tribulatione inimicoră
exiftens..parali.xx , ait cũ ignoramus quid
agere debamus, hoc folum habemus refidui
TRACTATVS
vt oculos noftros dirigamus ad te & fi inten,
tum non adipifcitur quis per primam viam
addat fecundam : & fic (fi oporotet) tertiam
vfque ad vltimam quod fi perfeuerauerit: &
fi quod ad falutem eft rogauerit vtique ex
audietur aut in propria petiti forma aut ine,
quiualenti . Exempli gratia, fi vis carere viz
tio aut occafione eius aut habere virtutes: de
uotione:& huiufmodi (pupália bona: fiue ha
bere temporalia vel carere malis huius vite:
primo primů arripe fecundo adde fecùdù &
fic confequenter fed alia remedia querere fu
perftitiofum illicitum eft & diabolicum. Nă
articulus quidem eft in Ioan. gerſon : parte
prima de croribus circa artem magicam:talis
quod licitum etiam fit & permitendum ma,
leficia maleficijs repellere Error . Non enim
funt maleficis repellenda nam aliter fapere,
eft contra fidem defipicere. Sunt autë tria
quibus non prohibetur vti in remedium fili
cet herbis: lapidus: & fimilibus q naturali
ter habent virtutem, De quo fecundum natu
rales et medicos ratio reddi poteft vnde bear
tus Hieronimus dicit: & ponitur.xxvj.q.vij
demon fuftinenti licet petras habere &herbas
fine incantatione , Ite verbis facris fi alicuius
auctoritats fint & alijs facris rebus , vnde
DE SVPERSTITIONIB V S. 69
aliquis colligat herbam medicinalem cù fim
bolo diuino vel oratioe dominicali: vel fcriz
am bat i carta fimbolum vel oratiõem doinicalē
()cett vel verfus alicuius pfalmi & ponat fuper
rauent
aliquem infirmum vt fic in iftis tantum deus
creator honoretur, nõ reprobatur : dummodo
nulla alia fuperftitio admiſceatur: vt habetur
arch
í concilio Martini pape.xxvi.q.v. no liceat.
Tots
tertio iniciunis & orationibus & elemofinis
2:3
& alijs operibus que funt de genere bonorum
109 que certum eft placere deo.
Ter
Queritur his deficientibus folum remedium
icu reftat in dei mifericordia que
On qualiter impetrantur.
21
Vibus vis deficientibus vbi humana
one fubfidia defecerint folù refugiù reftat í
Q dei mifericordia & diuia poftulanda
eft gratia.de cõfe.dift.i.omnis hec autē no fu
perftitiofis . fed pis obferuationibus . No
demonu inuocationibus: fed vite emedatio,
ne & deuota afidua oratione exemplo char
nance mulieris . Matthei.xv.hec aute . (vt ait
Chrifoftomus no iuit ad diuinos: non quefiuit
2 ligaturas non vocauit ipoftatrices mulieres:
U
fed reliquit omnia diabolica tentamenta &
TRACTATVS
venit ad iefum. ad ipfum enim vt ait Gregor
rius primo confugiendù eft qui noftræ poffit
curare animæ paffiones . Non ad homines re
probos fuperftitiofos & incãtatores nam hoc
non eft ire ad Chriftum fed diabolu : vt often/
dit Auguftinus.xxvi , q.ij. illud quidem . Si
enim deum volumus mutare fententiam fuã,
noftram in meliorem mutemus vita.Reijciat
ergo fides catholica & iudicium expertorů
feu virorum litteratorum tales vanitates &
fuperftiofas obferuantias.
Exhortarur actor ad euitandum hec opera te

nebrarum: & propter quid .
Os etiã fratres Chariffimi viteus & abi

iciamus hec opatenebrarù ne cadat in
Ndignatio dei fuper nos : qa vt dicitur
ad Collo.in. propter hoc venit ira dei in
filios diffidentie.Nam fi indignatio principis
mors eft quãto magis dei.No queramus ab eo
Veritantem qui mēdax eft. non fperemus in/
fuper abeo pfperitate qui hoftis eft, nec inea
mus pactù cũ eo qui inuidus eft ,nec confortiu
cũ excôicato & apoftata nec fidem proditori
perfido adhibeamus ,fefellit reuera oĕs & fal,
lit qui fibi aut iftitutis fuis deditos íuenerit.
Qod humana impatientia aliquando nititur
reluctari contra Deum, & murmurare
co o obfecrando Deum ,ieiunia &
m! peregrinatione faciendo , non
exauditur :& vnde pro
uenit.
Ed humana impatiëtia plerunc contra di

Dent
uia prouidetia qui ideo difert exauditio
ale S
nem vt magis excitet affectione qod fecit
in muliere chananea pro filia deprecante: vt
dictum eft reluctari nititur dices obfecramus
P deum nec exaudit: ieiunamus & non afpicit:
humiliamus animas noftras & nefcit:peregri
nationem facimus & proceffiones nec attedit
qui impatientia impulit Saul vt confulet &
phitonifam in hendor.vt habetur primo Res
73 gum.xxviij.in Sufcitatione Samuelis , vnum
ei
& dicebat fiquidem philinifti pugnant aduer
fum me, & deus receffit a me & exaudire me
noluit neque in manu profectaru neque per
fomnia. Sic murmur refonat fic querimonia
iftorum vulgariuquafi gens que fecerit iu
for fticiam & que iudicium dei fui non dereli,
querit & quafi populus qui non aduerfus fu,
# erit a deo fuo per diuerfa peccata fic erecta
efi eeruice deu fuis petitionibus omnibus volunt
to
TRACTATVS
effe bonoxiu cu tamen veriffime fint populus
qui labis fuis deum honorat & vtinam hoc
inueniretur nec verius diceretur blafphemat.
cor autem eorum longe eft a deo dum ver,
bis & factis & diuerfis fuperftitionibus ip,
fum ad irà prouocat.
Queritur fi deus diferat aliquãdo petita dar

re no debemus côtra diuina prouidetiã fre
dere qui potius eius benigniatè patiēter
expectate: nec eidem termi
nů expectate mifericordie prefigere;fed
culpas noftras agnofcere
& Hagella pi paftoris
patienter fuftinere,
Onticefcat hec obftiatio diabolica fre

des côtra diuinā prouidētià qui potius`
C
patēiter expeccteus ficut agricola expec
tat preciofù fructu terre patienter ferens do
nec accipiat temporaneum & ferotinum.non
prefigamus terminum diuine mifericordie
juxta confilium facte ludith dicentis nos in
deum totiens delinquimus & in omnem in
iufticiam . Immo i omnes creaturas fuas cur
non tollerabimus flagella på patris,
DESVPERSTITIONIBV $.71
Vertat ergo has omnes fuperftitiones
diabolicas a nobis ille qui ad debellan,
Aduuaereas poteftates & demonù infi
hem
dias humilis apparere dignatus eft qui deus
benedictus cum patre & fpiritufancto viuit
&regnat per infinita feculorum fecula Amē
Cum licentia fuperioris,
ROMAE A PVD
VINCENTIV . M
LVCRIN VM
1560
‫ا‬
+
BIBLIOTHECA
RENA
MONACENSIS

Tractatus de Superstitionibus Contra Mal

Cargado por

Información del documento

Título original

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

Tractatus de Superstitionibus Contra Mal

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

Acerca de este libro

Acerca de la Búsqueda de libros de Google

CONTRA MALEFICIA SEV

SORTILEGIA QUAE HODIE

Auctore D. Martino de Arles :

In facra Theologia profeffore :

Rome , Apud Vincentium Luchinum . 25594

perftitionibus ; editus per reueren

Vadam die cum peractis

nos huius noftrę ifignis

neftas colloquutiones ortus eft fermo

Antiquus vfus in oppido quodam fui ar.

ferút : ibique miffa celebrata & oratio

bit gratiam prefatam & itercedet apud

in me quid tuę & aliorum fapientię di

tentiarum grauitate poffim afferre. Ve

colligere tibi curabo : in quo quidem

10 Quid fit fuperftitio

Vperftitio enim vt habetur a docto

tia fapientię in fuperftitione eft Religio

fed per humanam fapientiam que vt di

fis . Pro huius tamen ampliori decla

ratione notandum eft quod dicit bea

quia exhibet cultum diuinum ¿ vel cui

gendi imaginem ( quem ifti faciunt ) eft

perftitionem . Nam quod proceffio

quod ibidem miffam celebrent . &c .

tus inclinans ad reddendum debitum

3 cultum & honorem Deo : ratione fuę

Vic tamen actui pri

qui colitur , ad hoc pertinet fuperfti

pretextu Religionis ifti imaginem fan

fubmergant , vel fubmergere atten

a fetis fpectare patienter debent & per

Concluditur ergo quod etiam in cul

fluum dupliciter : vnomodo fecundum,

proportionatú , finis autem diuini cul

communem : que fecundum Augufti

pertinet . Vnde Auguftinus in libro de

Quod fubmerfio illa imaginum

Onftat auté quod fubmergere ima

Cginé beati Petri nó pertinet ad Dei

que ordinauit quod imagines fan&o

feruantiam magis cognofcere & cufto

na religio : vt fupradictú eft . Dicitur

Ponitur regula generalis ad cogno

communem : que fecundum Augufti

pertinet . Vnde Auguftinus in libro de

Quod fubmerfio illa imaginum

Mnis obferuatio cuius effectus ex

reprobari : & de pacto demonú expref

litatem ficut predicti de lúbier : funt eo

Infert quafdam propõnes de fingu

Ecunda propofitio cũ in die feftiuita

ri ad remedia fuperftitiofa : vt pulfatio

tranfitú faciant : vt ego propriis oculis

gura tonitrua : & tempeftates cre

= 00 naliú quocúq; tempore aliquas obferua

craf re nifi cu fimbolo diuino : aut dominica

es c oratione vt tantú creator & Deus om

den niú honoraretur , vt ait fanctus Tho . ii.

une! ii.q.xcvi.ar.iii.Nec video vnde ifti fabri

‫מ ננ‬ nis baptiftę : & die Apoftoloru Petri &