Acerca de este libro

Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterías de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos años como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio público. El que un libro sea de
dominio público significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio público son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras señales en los márgenes que estén presentes en el volumen original aparecerán también en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.

Normas de uso

Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio público a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio público son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:

+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No envíe solicitudes automatizadas Por favor, no envíe solicitudes automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a
cabo una investigación sobre traducción automática, reconocimiento óptico de caracteres u otros campos para los que resulte útil disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envíenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio público con estos
propósitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribución La filigrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Búsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Manténgase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio público para los usuarios de
los Estados Unidos, lo será también para los usuarios de otros países. La legislación sobre derechos de autor varía de un país a otro, y no
podemos facilitar información sobre si está permitido un uso específico de algún libro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de
autor puede ser muy grave.

Acerca de la Búsqueda de libros de Google

El objetivo de Google consiste en organizar información procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de
Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podrá realizar búsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la página http://books.google.com
Paed. Th .

‫وماا‬

Fiche
Paed . Th
669
Fiche Brunus
71215

ila
 PHILOIHEI

IORDANI
BRVNI NOLANI CAN
TYS CIRCÆVS AD EAM
memoriæ praxim ordinatus
quam ipfe Iudiciariam
appellat.
AD ALTISSIMVM PRINCI
PEM HENRICVM D'ANGOVLESME
magnum Galliarum Priorem , in Pro
uincia Regis locumtenente,& c.

OR
AB

Alejer:In
171.1

PARISIIS ,
Apud Egidum Gilles ,via Lateranenfi,
ſub trium coronarum ſigno,
M. D. LXXXII.
 o

Bayerische
Staatsbibliothek
München

59
 İLLVSTRISSIMO ' ALTISSI.
MORE PRINCIPI HENRICO
d'Angouleſme Magno Galliarum Priori,
Prouincie Gubernatori,ac Locumtenenti
generali,& totiusmaris orientalis pro Re
gia maieſtare Admiralio lo.Regnault ciuf
t dem Illuſtriſſimi à ſecretis Confiliarius.

U M ad manus
meas, Altiffimeprin
ceps, duplex de can
tu Circ & o co eius ad
memorie Artem ap
plicatione Dialogus
peruenerit.Cúmque artisipſius excel
lentia, & fructus non me lateat:dig
nifſima quænobilibus & generoſis in >

geniis comunicaretur exiſtimaui. Ma

teriam enim minime vanam ,de rebus
maxime deſiderabilibus cöprehendit.
Mitto quod preter titulum ,@ artis
elemenia nihil habet cü aliis hactenus
editis commune ::eáque admittit pro
pria,quæ Iordanum non folum anto,
rem ſed &frugiinuentorem teſtifica
ā ij
buntur. Ad hæcartis iftius editio ad
ciusfamam ,& iuftificationem perti
net :accidit enim eius exemplaria ſuc
ceſfu quodamfuiſſe vitiata: & conf
purcata circumferantur:quatenus ego
auctorreddatur vulgo fufpectus, ego
Ars minus commédăbilis.Conſultum
ergo mihi fuit cam ipſam artem ha
bentem pro titulo prohemium ( in quo
que promitti poſſunt proponuntur)
cumfuoprogreſu cuius eratexemplar
apudme,fideliffimeut olim quibuſda
di&tatafuerat,vtq;dialogo Circeocũ
eiuſdem applicationibus ad aug men
ntü
tum og non modicum orname &
claritatem facientibuspoftea perlor.
eft efformata in lucemedere.Cui qui
dem amicoconfilio atquefententia li
bentiffime vtpar eratconſentiuit lor
danusméqueroganit vt (cùm firipſe
grauioribus negociis intentus)egoeam
ipſam curamſuſciperem og cõplerem .
Poftigituraliamartemperipſum edi
tam , chriftianiffimo Regi dicatam :
quæ de umbris ideari intitulatur:bãc
ego edendam ſuſcepi,quæ quidê illud
habet peculiare,atquepropriü :vtme
moriam verborü feu dictionum quam
aliæartes intermillibusſuppoſitis ima
ginibus, &gcentū millibuslocisdifficile
cõplebant:iſta in centū, & vigintipre
cipuisformis ( vtipſe loquitur)ſubie
čtinandis: iuxta terminoru , ſentētia
tumque numerfacillimep
ü erficiet,de
terminatis operátionib. inſigniis,cir
cunſtantiis, & ad fiftentibus.Quibus
efficitur ut hæc ars promemoria ver
ború longe minus labore ,induſtria, &
exercitatione : quã cæteræ omnes que
legipoſſint indigeat.Adeo utfacilius,
ego certius hanc viam incedentibus
præſtent tres quatuorue menſes,quam
aliorum tramitem perſequentibus ,
tres quatuorue præflare valeant an .
ni. Quod ſaneartem hanc alijscom .
parare potenti nö poteft effe dubium .
Quodverò admemoriam rerú Efena
tentiarum attinet : fatis apertum eſt
quod mox auditis artis préceptioni
bus : quilibeteadempoffit pro fua vti
capacitate: & ab eiusprofectu non eft
iudicij compos qui excludatur.Dictas
igitur cum in ipſaſingularitates acce
perim dignüexiſtimaui vtſub tuino
minis fplendore curreret : quatenus
etiam obfequium perpetuæferuitutis
qua tibi ex totopečtore ſum addictus,
hocetiam ſigno perciperepoſſis :vt aque
fi qui fructüexhuius artis canonibus 1

emerent,ipſum ex partead te,cuiusſe 1

cundis auſpiciis eft edita,referane.In- .

terim celfitudo tuamuneris exiguita
tem , animi affectuſquemagnitudine
compenſer obſecro.Vale , & quam
diutiffime Regia Ma.Patriæ , &ad
miniftrationi tue,tuiſquefælix &gin
columis viue.

Tuæ amplitudini addictiſſ. & obſequen

tillimus feruus Io , REGNAVLT.
 IORDANVS LIBRO .

Iſurusmagam magni ſolis filiam ,

His procedens è latebris,
Ibis Circêum liber in hoſpicium ,
Haud arctis arctis cluſum terminis..

Balantes oues, mugientes & boues,

Crillantes hædorum patres ..
Viſurus ,vniuers' & campi pecora ,
Cunctaſque fyluæ beſtias .
Concentu vario errabunt cæli volucres,
In terra,in vnd' in aere.
Er te dimittent illæſum piſces maris,
Natur ali filentio ,

Tandem cauero, quando domum appuleris,

Inuenturus domeſtica:
Namque antè fores, aditumqu'ant'atrii,
Lmolum ſe præſentans
Occurret porcus,cui ſi fortè adhæſeris:
Limo,dentibù ,pedibus:
Mordebit, inquinabit ,inculcabit,
Et grunditu t'obtunder.
á iii
Iplis in foribus, in adituqu’atrii,
Morans genus latrantium :
Moleſtum fiet baubatu multiplici,
Et faucibú terribile,

Hoc ni deſipias, & nifi deſipiat,

Metu dentis, & baculi,
Tenon mordebit, ipſum non percuties,
Perges, nec tepræpediet. l

Quæ cum ſolerti euaferis induftria,

Inreriora ſubiens:
Solaris volucer te gallus excipiet,
Solis committens filiæ .

1
 సం
PHILOTHELIORDANI
BRVNI NOLANI CANTYS

Circæus ,ad memoriæ pra- ",

xim ordinatus. 5079
DIALOGVS PRI- M V S.
2'si
Interloquut. Circe & Moer is.
CIRCE.
Or quiilluftras omnia
folus. Apollo , carminis
author,pharetrare , ar
citenens,ſagitti-potens,
Pythie, lauriger , fatilo
que paftor,vates,augar,
& medice.Phæbe,rofee,
crinite,pulchricome,fia
ue,nitide,placide,cytharę decantor, & veridi
ce. Titā,Milefi,Palatine,Cyrrhæe,Timbræė,
Deli,Delphice,Leucadice,Tegæe,Capitolinc,
Smynthæe, Iſmeni, & Latialis. Quimirabiles
impertiris naturas elementis:quo diſpenſante
tumeſcút, & fedantur maria:turbátur, & fere
nantur aër & æthera: viuida quoque intendi
tur, reprimitúrque ignium vis atque potétia.
Cuius miniſterio viget iftius compago vni
à
 IORDANI BRVNÍ
uerk ; Infcrutabiles rerum vires ab ideis per
apiinä mundi rationes ad nos vſque dedu
cens& infra , vndevarię atquemultiplices
herbarum , plantarum cæterarum , lapiduque
virtatęs, quæ per ſtellarum radios mundanú
ad fe trahere fpiritum ſunt potentes.
Aacfto facris filiæ tuæ Circes votis. Si
inteneo , caftóque tibi adfum animo , li di
gnis pro facultate ritibus me præſento. En
tibi faciles aras ftruximus. Adſunt tua tibi
redolentia thura ,ſandalorúmque'rúbentiú
fumus. En tertio ſuſurraui barbara & arcana
carmina. Peractę funt luſtrationes. Septem
ſuffituum genera pro feptem mundi princi
pibus expedinimus. Solutiones & ligaméta
demorefuntperacta.Sygillauimus omnia.
$
vnumabeftvt præcationum quæpræcurrere
debuerunt,queque ad fuos repetitæ funt ni
merosconcupità proferamus : Mæri infpice
lingá , & vide an adhucaltum cæli fol teneat,
MOER IS.Nil abeft.
CIRCE. Conuertorigrad temeridia
nuin ſolem ,per mirabilem potentiam qua
vnys tam plurima facis.percocitatorú cquo
run tuorum curſus , qui vniuerſa detegens ,
duo latéria percūrris hemiſpheria :Quis que-.
ſo rerum modus eſt ? Ecce fub humano corti
ce ferinos animos . Cóuenit ne hominis cor
pus vt cæcum atque fallax habitaculum bef
tialein animam incolere : Vbi funt iura reru ?
vbi fas,nefalque naturæ ? Si repetiuit Aſtræa
 CANTVS : CIRCÆV s .
cælú,cuius ne veſtigium quidem terra videat:
cur non de celo ſalrem apparet Aſtræa ? Ecce
fubiuimus minimè occultuin Chaos.Cur no
miſcetur ignibus maria,& limpida nigris ter
ris aſtra : li in terris ipfis & earum guberna
culis nihil eft quod faciem demöſtret ſüa? Ip
fa ne nós mater natura decipit?Matré dixerim
an nouercam ? Veritati nil ipſa odibilius eſſe
debet fallitate: bonitati nil ipſa malitia mole
Itius. Non eft,non eſtcertè modicú ô clariſſi
ma mundilampas, quod & viſibiliú, & non
fenfibiliú , ratiocinantum circüueniamur in
geniis. Çur ergo ſimilé debuimus in ipſa na
tura ypocrifim experiri: Si'perpaucihominú
aniini func effincti,cur quæſo toc hominum
ſunt efformata corpora ? Couertere igirur ad
partes ruas o Sol, & cárú naturæ & dignitatis
tuę præiudiciú vindicato. Inſignito circé tuá
tu cęteríque prepotentes dii, vt eidē potentia
qua miniſterialibus fpiritibus proximiſque
corporú iſtorú formatorib' imperare valeat.
Adiuro vos per mendaces vultus errorum
miniſtros,per altam præſidú naturæ potentiá,
vt à fingulis brutaliú ſpecierú indiuiduis hu
manain abſtrahentesfacié,in ſuas ipſa faciatis
excrinſecas atque veraces prodire figuras. Si
quando repreſſum cursú obire debent flumi
na.Si quando altú ſuú arripere debent ignes.
Si nullum eſt æterno violentum, Sitandern
omnia ſuos ad terminos debér appellere , mu
tatur ne aliquid mæri ?MOER IS.nil prorſus.
a ij
 IORDANI BRVNI
CIRÇE . Adiuro vositerum quid trepi
datis quid heretis vectores formarú ,lygillo
rum naturæ falſificatores. Iuppiter verax,cu
ius per vos eſt læſa maieſtas vobis imperat.
cogit vospater hominú,in cuius virtute vos
ter, atque quater adſtringo. Impero quoque
vobis per cæteros qui ſupra cætera animan
tium generahabent imperium deos:vtſophi
ſtico hominum remoto yultu nó impediatis
quominusfingulorum in lucem cöfpiciendę
prodeant figuræ .Reſpice Mæri.MOERIS .
Nil adeftnoui. CIRCE.Tertiam igituradiu
rationem aggrauabo.
Iterú ad temanus,tendomeas, ô fol. En tibi
totaadlifto.Explica rogo teleones tuos, tuos
lynces,capros,cynocephalos, laros,vitulos,
ferpentes,elephantes & cętera animaliú iſto ,
rúad te pertinentiú genera.Alciones, hirudi
nes,coturniçes,coruos, cornices,capellas, ci
1
cadas , & ſcarabeos, cæteráque tui generis
volitantia. Teſtudinem , pholim , tumum ,
raiam , cethe, cæteráque id genus tua. Qui
vbius,Alexicacus,phanes,Horus, Apollo diçi,
Dionyſius noctis, & pieſpiter diçeris. Cuius
virtutem aurum ,hiacinthus,rubinus, & car
bunculus mihi vicariam ſubminiſtrant. In
medio regiminis planetarum reuerende,curſ
fum premonſtrans & cómonſtrans omnium ;
educens,producens, & maturansvniuerſa ;
-regnantium , & conſiliariorum domine , ful
gentibus radiis celeberrime. Si tu princeps
 1 CANTY S CIR CÆV S. 3
mundi, oculuscæli, ſpeculum naturæ ,archi
tectura anime mundi,& lygillus alti archite
&toris. Te quoquelunam appello. En & ad
fifto tibi." Profer( rogo te ruosmergulos,
grues , buteones,cyconias, graculos, anates,
anſeres, cæteráſque volucres aquaticas. Lu
macas,ligurinos,palmipedes,falpas, araneas,
ictices,iuerſas, lacertas,tuaquegeneris iſtius
vniuerſa: Rubetam ,ranam ,cancros, limacas,
ollolas,tuáque cætera natantium. Te appel
lo :quam Hecaten, Latonam ,Dianam ,Phæ
ben ,luciná, triuiam ,Tergemina,Deáque tri
formé dicimus.Siagilis,omniuaga, pulcher
rima,clara,cãdida,cafta,innupta,verecunda,
pia,miſericors, & intemerata. Iaculatrix,ho
neſta,animola venatrix, regina cæli,manium
gubernatrix, dea no &tis, rectrix elementorú,
terrę nutrix; animantium lactatrix,maris do
mina, roris mater,aëris nutrix, cuſtos nemo
rum ,fyluarum dominatrix,tartaridomitrix,
laruarum potentiſſima infectatrix , conſors
Apollinis . Adlis Menala , Euxina , Piſæa ,
Latona,Auentina .
En & tibi Saturne ſenex erigor.Affer (ro
go potentiam tuam)tuos aſinos,bubulos,ca
melos,ceruos,talpas,lepores,mures,ſues,ba
ſiliſcos,feles , limias,hienas, ſiluros, mures ,
bufones ,origes,cæteráque tui generis terre
Itria. Veſpertiliones, noctuas, gallinas, muf
cas,brucos,locuſtas,cuculos,aliaſquetui ge
neris aucs.Anguillā,polypu,ſepiam ,ſpongia,
a iij
 IORDANI BRVNI

& reliqua tui generis aquea,Falcipotens, gră

dæue,mature, lente;tarde, verende , falcate,
triftis,fapiens iudiciofe , profunde , penetra
tor,cimator, ſcrutator, cogitabunde, & con
templator. Ætatúdominator, agrorum cul
tor, falcis inuentor, temporum gubernacu
lorum moderator, currentisminiſter æterni
tatis ,emenſorum metitor ſpaciorum , dura
tione intranſibilem ęquans lempiternitatem ,
Deorum parentis pater, adportans, & aſpor
tans vniuerſa ſub voraci tempore, orditor
eorum quæ fiunt,feruator eorum quę durát,
& abfumptoreorum quæ intereunt. A quo
draconibus tractú toties ſum mutuata cur
rum. Qui Iouem igneo æthereóque cælo,
Iunonem aeri,Neptunum mari , & Pluto
nem inferno deos genuiſti. Adlis pater æta
tis aureę. Leucadie , Cretenſis, Itale ,Latie ,
Auentine.
Ad tuum quoque tribunal cóuertor ò lup
piter, cde(exoro te) tuas aquilas,percnopte
ros,pygargos,perdices,pellicanos, ciconias,
anthos, iliades, turdos,apes, cęteráfque tui
generis aues. Elephantos, lubulones, cer
uos,ſatherios,boues,cameleõres, aljáque ge
neris iftius animátia.Delphinos, filuras, mu
giles,glaucos & aliaquætibi degút in vndis.
Fulminator,inuictiſſimè,iudex,prętorie,ma
giſtralis, dux,princeps,rex,imperator, &mo
narcha.Opulente , xenie, hoſpitalis,verax,
& religioſe.Hilaris,liberalis,pie, regalis, ma
gnifice, miſericors, & iuſtificator. Deorum 1
1

1
 CANTVS. : CIRCÆV'S . 4
fortunatiſſime. Vniuerſam de fato felicitaté
contrahens , veritatis amator,promotor po
tentatum ,feruator maieſtatis , fonsvniuerfa
lætitiæ . Srator optime, tegiflaror populorú ,
conciliator deorum. Qui diuum omniü ipa :
ter appellaris. Cuius inceffu geminus mundi
cardo contremifcit .Adſis Olimpice, Dodo
næe,Pæanomphe,Idæe,rhrigie.Tarpeie,Ly
bice, Pyfæe,Gnidie,Moloſſe,Auſonie , Ely
fie, Latialis.
Te quoque Mauortem aduoco , nededi
gneris fuoshic promere ſcorpiones , ſerpé
tes,aſpides, viperas,hircos,hoedos, pardos,ca
nes, cynocephalos, apros, pantheras, lupos,
onagros, equos , hyppelaphos,vulpes, tual
que cæterasbeſtias atque feras. Accipitres,
falcones, labbuteones, ftruciones, gryphos,
percas, miluos, alias rapaces volucres & vel
pas.Fucam draconé, crocodilú , chroneum,
torpedinem , narum , & alia quę tibi degúr
in aquis. Gradiuum, bellicofum , maſculinú;
acutum ,terribilem ,collılatum ,villofum ,mi
1
nacem ,indomitum , truculentum ,belliparé
tem , cruentum ,infauſtum , impauidum ,fre
mérem ,ambiguum ,trucis aſpectus deu , latis
incedentem palibus,robuſtủ, horrificú, fer
reum ,armiſonum ,furentem , efferuin ,horri
dum , crudum , homicidam ,rabidum , tur
bidum , infeſtum , rapacem , atque fune
Itum . Ardentibus oculisterribilem, ignem è
naribus efflantem , magnæ grauitatis ducem .
a iiij
 IOR DANI BRVNI

bus,truculentę factionis glorioſum principé,

calliduin cordis litigantium incenſorem ,cua
ginato gladio omnemtibi vim adaperire po
tentem ,potentiarum & robuſtorum omnium
inuictum diſſipatorem , foliorum irrefragabi
lem euerſorem , cui obſiſtenti reſiſtit nemo ,
quem metus & diſcordia antecedunt,cui fu
foriráque miniſtrant, & quem mors fequi
tur,maximne omniuin formidanda.Adſis Scy
thonie, Threiicie,Biſtonie,Strimonie, Odry
fie, Melyte, Getice. Quirine.
Adlis & tu dea tertij cæli Venus,quam & ef
perum ,Boſphorú ,& luciferú dicimus.Oro te,
prome tuascolumbas, turtures, pauones , fi
cedulas,galgulos, paſſeres,pelecanes, harpas,
pifices, olores, cygnos ,palumbos , ſturnos,
chenalopices, & non nominatas aues tuas.
Lepores,hinnulos,equas,formicas,fringillas,
cæteráque fpecierumiftarum animantia. pho
cá, ruticillam ,ſagum , vitulum & vndicola ti
binatantia.Venus alma,formoſa , pulcherri
ma, amica, bencuola ,gratiofa dulcis, amena,
candida, fiderea,dionea , olens,iocoſa,aphro
genia, fecunda ,gratioſa, larga,benefica,pla
cida ,deliciofa , ingenioſa , ignita , concilia
trix maxima,ſuſceptrix optima, amoſum do
mina,harmoniarum miniſtra, muſicalium di
Carrix,blanditiarum præpofita, ſaltationum
moderatrix,ornamentorum effectrix,vniuer
forum compago, rerum vinculum . Tu ex to
ta primi deorum parentis Cælij propagatiua
 1
CANTVS ÇIR.CÆ VS. s
virtute exorta , tu continuam animantibus
ſucceſſionem præbés, tu voluptatum& gau
diorum omnium vniuerſalis propagatrix , tu
1 inaccefforú arduorúmque omnium penetra
trix , tu potens deorum omnium triumpha
trix.Adlis dea Paphia, Cypria, Ericina,Caly
donia,Samia,Idalis;Gnidia , Cytheræa, Ca
pitolina.
Ad meconuertere Mercuri, qui& Hermes,
& Stilbon, filius Maię,& Athlantis nepos ge
neroſus diceris. Coge,mc rogantetuas vpu
pas, apes, luſcinias ,meropes, orchilos, mo
nedulas, ardeolas, penelopes ,philomelas&
alias aues tuas. Item paros,pantheras , ligu
rinos,herinaceos,muſtelas,mulas, & eius ge
neris alia. Trochilum , ſquatină, cancellum,
.
murenam , paſtinacam cum cæteris eiuſdein
fpeciei. Mercuri caducifer, galerare,pinniger
alipes, iuuenis , pulcherrimè, virtuoſe,ſtre
nue , impiger, agilis, volucer, diligens, con
uertibilis,fapiens,ſcriba, pictor , cantor, va
tes , inuentiue , diſputator, numerator, geo
metra , aſtronome, diuine. Reconditorum
penetrator , occultorum elucidator,enigma
tum enodator, deorum interpres, nuncie fa
cundiflime, ratiocinator maxime,notarie fo
lis,fuperum , & infernorum conciliator,vtro
que lexu fæcundiſſime, mas maribus, fæmi
na fæminis , arbiter numinum , inuentor cy
tharæ,arţibus omnibus ſufficientiſline.Adlis
Arcas,Tegæc,Memphitice,Ægyptie,Athenie
{is , Palladie, Olimpice,
 IORDANI BRVNI
Adeſte ſimul omnes ſeptem mundi princi
pes, & in Circem veſtram intendite, vt veſtra
inutuatapotentia quam in vicariisveſtris her
barum fuccis , & ignium fumis, & lapidum
appenfionibus inſinuo) adminiſtratores figu
rarum valeam adſtringere , vt vel coacti fa
ciant alius generis viuentium fpecies latétes
(ementitahominis recedente figura)ex occul
tis in apertam prodire lucem.
Iterum ergo atque iterum coniurovos,at
que confirmo, vaſtatores iniqui , impuden
tiſlìmi , impij , pertinaces, non me fugie
tis. Recedant recedant vel inuitis nobis hu
mani vultus à beftiis. Potenter vobis impero
in conſpectu folis iftius,per louem altitonan
tem , & per deos omnes quiſegnitiem & ter
giuerfationem veſtram vlcifcentur. Creditis
itta deos non curare ? En literæ deorum ſa
cræ : quas in hac lamina oftendo. En quos in
aerem explico characteres. En veſtigium
magni lygilli. Mæri,explica membranam in
qua lunt potentiſlimæ notæ, quarum morta
les omnes latent mifteria . Hæc ſunt quibus
ipfas credimusnos poffe mutare natureleges:
cur non per iplaslicebiteafdemimpiè pro
phanatas inftaurare ? Adde ignibus thura,
fumigiorumque cæteras ipecies,hecque dum
ipta iubmurmurauero , reipice de teneitra
quid fe turba fiar:
MOERIS . Mirabile viſu Circe ,mira
bule , de tot quos vidimus hominibus , tres
 CANTVS: CIRC-£ -V - S :
quatuórue tantum ,qui trepidi ad tuta confu
giunt remanſere.cæteros omnes quorum alij
in proximas ſerecipiuntcauernas,alijin arbo
rum ramos aduolant, alij.ſe dedant in proxi
mum mare precipites, alij domeſtici magis ad
noſtras fores adproperant: in diuerſi generis
animantia video transformatos. CIR. Imò
proprias explicauere formas.Futurú eft vt in
culperMæri.beneficam Circen maleficam im
prudentes homines appellabunt.Ij qui adhuc
perftant veriſunt homines:illos nec vult, ne
que poteſt catus nofter attigiſſe.M O E R.ter
rore concutior mea diua & regina,quoniam
viſu terribiles nobis beſtiæ comminantur.
CoR.Paulo ante formidabas? Moe.minimè
quidem.Cur c e.Nunc igiturminortibi da
tur timoris occaſioMoE. Cur id : CIR.NO
enim differunt hæc quæ modo vides bruta &
beſtias( vt & ipſa noſti) ab iis quos paulo an
te videbas homines,præterquam quod aper
tos nunc habent vngues, dentes , aculeos, &
cornua quæ latebant.Imò & hoc tenon igno
rare volo,quod cú illo careantorgano,quod
eſt ad ipſa aniinorum intima ledenda effica
ciſfimum :longe minus nocua , atque formi-.
danda ſunt effecta. Moeris. Quid ipſum ?
Circe.Lingua. MOERIS , Dijmeament
quid fecerintmagis timeo quá quid dixerint.
Circe. Minus ideo fapis. At& hoc in
dicabotibi quod &núc pro eo in quo verſaris
formidinis genere minus debeas elleſolicita.
 IORDANI BRY NI
ipſi enim , quorum alios cornutos , alios 1

aculeatos, alios ita dentatos , alios letiferè

vnguitos aſpicis : erant omnes atque ſinguli
cornu ſimul & aculeo,& dente, & vngue ter
ribiles.lam diuerſa atque ſingularia quibusſe
tueri , & alios ledere poſſint arma nacti ſunt,
cùm priushaberet omnia.MOERIS,Quo
ná pacto id mihiſuadebis?CIRCE,Neſcis eú
qui manu armatur magis omnibus armari?
neſcis manum omnibus carere armis : vt
omnibus præpotens eſſe poſſit armis?ignoras
ipfam fibi & aculeos , venena, & cornua, &
dentes adaptanté, à nullis fibi timere beſtia
rum inſultibus , & eo tantum inftrumento
animantibus omnibus quæ videntur impera
re conſueuille : Temerè igitur & impruden
ter es facta timidior. Omnem igitur formi
dinem pelle ex animo , omnem abigas ambi
guitarem , & mecum in ipſorum examen per
gito. MOERIS , non poſſum non timere
præſentia, aprata, atque conuerſa contra nos
inermes atque debiles cornua , cæteráque
quæ video mortisinſtrumenta,
CIRc'e Tutò propera, facili carmineſu
perabimus omnia. MOER IS, Id fi dea po
tens polliceris,nihil heſitans pergo.
CIRCE , Principio iſthæcdomeſtica ve
ftigemus animalia.enproximos nobis porcos
qui fugam verſus tečta arripuere, facillimè
omnium iſtos ſub humano corticecognouif
ſes. MOERIS , Facillimè quidem ,
1 CANTYSC AVS 7
IRE

VAB
с
Y
X

D
I

FGIH
cz

F
O
T
O
X
$
IN W

CIRCE.Porcus enim eft animal A ,aua

rum.B, barbarum.C , cænoſum . D , 'durum.
E, erroneum . F, faridum. G, guloſum . H,
hebes. K , Kapitolum .L , Libidinofum . M,
moleſtum . N, nequitiofum . O, ocioſum . P,
pertinax. Q , quærulum .R , ruſticum ,S, ſtul
tum. T; turgiduin . V, vile. X, lunaticum . Y,
auricularum. Z , mutabile, ,non bonumy
niſi mortuum .
 IORDANI BR -VNI .

MOERIS.Cum elementarium porci

num inſtitueres Circe,vnum de mage necella
riis elementum prætermiſſti.CIRCE.Non
illud inconſulte factum , quia ipſum eſt cum
in aliis omnibus elementis implicirum , tum
& ipſorum elementum videtur elemento
rum . In vno ergo adferantur omnia , ficut in
omnibus allatum eſt vnum. A ingratum . B
immundum.Cinconfultum.D infidum , E in
conftans.F impaciens.G indiſcretum.H inci
uile. I impudens. K impetuoſum . L incau
tum. Minfauſtum . N ineptum . O iniquum.
Pinhumanum. Qimmite. R inuerecundum.
S inquietum. T infanum . V intemperatum.
X ignobile. Y incultum.Z inhoſpitale . im
memor .
MOERIS . E ego per numeros ex na
turalibus ipſum conliderabo. j. Paruos ha
bens oculos,hoſque non niſi gulæ inſeruien
tes . ij. acutás habet aures. iij. peramplas fau
ces. iiij. immunditias ad omnes nares adpo
ſitas. v. læliuos dentes . vj . auguſtum ,angu
ſtum volo dicere frontem.vij. cerebrúin pin
guiuſculum . viij. caudam ſempermobitem ,
femper adnodantem , nunquam verò nodan
tem, quaſi ſemper negociantem , & num.
quam proficientem . ix . větrem habet vnuin
& ampliorem . x. dentes nunquam amittit.
xi.intra eius oſſa nihil aut modicunt reperies
medullæ. xii. quadrupeduin omnium dif
ficile pilum inucat, aut amittit. x iij. habet
 CANTVS CIR CÆVS . 8
pediculorum genus familiare. xiiij. pro ,
priam habet ad coitum vocem . xv. fæmina
eius ipſo mare eſt vocalior. xxj. acerrimè
ſæuit tempore coitus. xvij. fæcundiſſimum
multorum animalium . xviij. non eft in vno
cibo conſtans. xix. facile in omnibus cibi
generibus aſſueſcit. xx. pabuli mutatione,
& varietate maximè gaudet, xxj. illius qui
glandibus eſt paltus caro , magis , meliúſque
lapit. xxij. in vrbanum & fylueftre genus
diuiditur, xxiij. ibi delicioſius degit vbilu
tum repperit. xxiiij. brutale omnino.
Totigitur indicia ſuicùmporcus habeat, quis
ipſum facilè ( quantumcumque ſub homine
lateat) non cognoſcet ? Si tibi videtur domi
na,cætera vnico ,magiſque adcommodato ſi
gno perſequamur: præſtare enim videtur le
uiusmulta tangere, quàm duo comprehen
dete,vel vnuin . Circe . Ita faciendum .
‫ لی ۔‬::
QVÆSTIO PRIMA.

Moer is. De pluribus quæ video canun

generibus,cæteris omiſſis vthac quæ mordax
eſt & propriè Cynica, quæ non minus eft ipſo
porco illuftris :quomodo iſtud ignauum ca
num genus ſub humana figura potuiffem ag
noſcere? CIRCE.Ipſum eſt genus illud bar
barorum, quod quidquid non intelligit dam
nat atque carpit : vt modo ignaui & ipſa fi
gura nori canes allatrant in ignotos omnes
 IORDANI BRVNI
etiam beneficos, in perditos etiam atque fcc
leitiflimos notos mitiores.

QV ÆSTIO II.
MOERIS, Aſinosmodo prætermittam :
de ipfis n. alias grauius, atquematuriuscon
ſiderabitur. Hos aſinorum filios putà mu
los,qua nota dinofcere potuiſſem ? CIR CE .
tj ſunt qui vtphilofophi haberentur& elo
quéntes:nec philoſophi nec eloquentes erät.
vt poëtam iactartes & oratorem: neutrum
effent. vt ſub titulo legiſtaram atque ſchola
fticorum :nec tales haberentur neque tales.
vt grāmatici & diſceptatores: in vtroque de
ficerent munere. vi mercatores & nobiles:
fecretius ignobilitatis genus incurrerent. vt
togati & armigeri:bello effent & literis inep
ti. vr aulici & religiofi: etherocliti generis
ſe præftarent animal. yt pulchri & terribi
les:neque fæminam ederent neque virum .
veluti modo ex equa matre & alino patre ,
non funt equi nec afini: & ruditum cuin15hin
nitu mixtum habent 932

QVÆSTIO 111.
Moer is. Hyrcosquid mihiſignificaſſet?"
CIRCE . Velodor hyrcinus, vel quod quá
diu viuunt , tamdiu coeunt,vel hoc quod ge
ſtiunt cum ſocium cum fua fæmina coeună :
tem vides
 CAN TVS CIRCA VS
tem viderint , tunc præ gaudio criſſant, &
exultant vt arietes.

QVÆSTIO IIII.
MOERIS. Quomodo potuiſſem fimias
obſeruare :Circe. Vel ab ipfo nalo, vel ex
hoc quod cùm optima quæque affectarent,vt
vel optimam poëlim ,vel fophiam ,veloratio
né,vel hyſtoriam :infæliciſſimè tamen in om
nibus fegerebant. Ex hoc inquam quòd ten
dentes ad optimum inciderint in peſſimnum .
vt nunc vides, quòd cùm hominem anima
lium pulcherrimum imitentur,hocipfo fiunt
maximè omnium deformes. MOERIS.Non
obſtante quod ſimiusfimio pulcher.
QVÆSTIO V.
MOERIS. Quomodo diſtinxiffem ab
iſto genusillud aliud fimiarum : Circe.Illi
in ſeriis grauibúfque rebus inutiles,magnati
bus adulando , & hyſtrionando ,& paraſitos
agendo placebant:vtmodo cùm non valeant
cum aſinis ferre onera , cum equis militare,
arare cum bobus,cum porcis mortui paſcere:
fic tantum vfuueniunt yr riſum faciant.

b
 IORDANI BRVNI

QVÆSTIO VI.
MOERIS. Eft & tertium ſimiarum genus
ſepoſitum ,refpice ad ripas fuuii , quid illud
indicabat ? CIRCE. Erat videre barbarum
parétum genus, inurbanos, inciuiles, & malè
natos educans filios, dum immodico & irra
tionali affectu moribus illorum indulgerent:
vr modo vides in propria forma catulos ſuos
ſtrictius amplexando necare.
QVÆSTIO VII.
MOERIS. Qua nota camelosaſpexiſſes?
Circ E. Dicam.Cùm ſub eo quod hominis
eſt latitarent, puris rebus minime'delectabá
tur , ſed cuncta ad morem ſuum conſpurcata
probabant:de quorum genere ſunt qui ſapie
tum monimenta puerilibus & fordidis infe
cta adiectionibusfuſciperemalunt,autſuſci
pi: vt modo totum camelum preferentes po
tu minime gaudent, niſi cùmpedum concul
cacione turbata fuerit aqua.

QVÆSTIO VIII.
Moer is.Iſti proximú genus & capite per
ſimile nó cognoſco.hæret enim cameli capiti
ceruix equina, maculíſque intincto dorſo ti
grim refert, & pedibus bouem.
Circe. Cameleopardales ipfosappellant.
 CANT VS CIR CÆ y S. 10

quos inde percipere potuilles,quia ritu quo

dam erát deorum cultores,voce carnifices,
vita diuerſo vitiorum genere immundi, ſcrip
turæ monumentis bubulci,
QV ÆSTIO IX.
MOER IS. Qui erant hienæ geſtus?
CIRCE. Blandiebantur obſequio ,vt in per
niciem traherent: vt modo humanam fciunt
referre vocem , & homines proprio quod au
dierint nomine aduocare, quosdiſcerpant.
QVÆSTIO X.
MOER IS . Videturadftare & aliud hienæ
genus. Circe. Ipſum idem ſub actionibus
diuerſis agnouiſſes. vides quemadmodú ad
currant ad hominis excrementa, quæ fi altius
eſſent(vt nequeant attingere)ſuſpenſa :porre
&u corporis laſſę interirent. Iiſdem cùm ho
mines referrent,fædiſſima quæque habeban
tur dulciſſima, & de optimis ipſum peſſimum
conſulebatur accipere. Sicut in faccis quibus
vina colantur apparet : ipſi enim vina effun
dentes,ſolas ſibi retinent feces.
QVÆSTIO XI .
MOER is. Ceruorum genus iſtud tam ce
lebriter cornutum : Circe. Iſti ſub quorú
dam principum tegumento latebant,quibus
fi quid placebat,id proculpercipiebāt:ſi quid
minus arrideret quamtumuis clamalles non
intelligebant. vt inodo ſi arrigant aures, acu
tiſſimo pollentauditu : fi demittant ſurdilli
mi ſunt.
bij
 2

IORDANI BRVNI

QV ÆSTIO XII.
Moeris . Quid nos in elephantum prof
pectum adduxiller:Circe.Hoc quod nares
habebant pro manu ,vel quod carentes ma
nibus,vtebantur naribus:nihil enim ipſi cùm
facere neſcirent :in aliorum factis iudicandis
tantummodo occupabantur.
QVÆSTIO XIII.
MOERIS. Quis vrſosiſtos olfeciſſet ?
Circe.Quicumque expertus effet illorum
naturam contumacem , barbaram,atque ferá:
quos pariendo,fouendo,nutriendo , & lam
bendo promouerit. Hoc enim animal quá
tumuis lingua aliíſque oris lenimentis ex in
figurato rudique partu formetur: ferum ta
men adoleſcit,durum , & alpeſtre. 量

QV ÆSTIO XIIII.
Moeris. Quis leones cognouiſſet ?
Circe . Qui conſideraller quod cùm prin
cipes eflent, à viribus infimorum conuitiis il
lis erat metuendum . veluti nunc naturaipſa
coguntur criſtam , vocêque galli formida
re.Moeris.Nunquid proprea in ferasſunt
mutari:CIRCE.minime,ſed erant ipſo addi
to furore leones.
 II
CANTV S. CIR CÆVS

QVÆSTIO XV.
MOERIS.Cætera illa maiora alias conſide
randa relinquo.Qua nota iſtricem mihi po
tuilles indicare? CIRCE. Nonne vides ip
ſum ariſtas ſpináſque ſuas non niſi prouoca
tum ,accitum ,inftigatum , & compulſum ia
culari? M OER is.Intelligo.
QVÆSTIO XVI
Moer is.Echinos facile cognouiſſem , quia
vt modo ſpinas,ſpinis circumquaque conte
cti ingrediútur :lic olim in omnibus negociis
acerbitatem feruabant, cùm animum intus
afperum retinerent. Circe. Verè quidem ,
QVÆSTIO XVII.

MOERIS. Vnde pro teſtudinibusillos di

uinallem . & quale teſtudinum genus( omiſ
ſis aliis) eſt iſtud ? Circe. Hiextiterantma
gnifica expectatione allectiad aulas principú,
quarum deliciisdelectari poterant, aduſque
vt eis poſtea liberè in ſuum ſe ocium at
que quieté recipere non licuerit:veluti nunc
humano depolíto velamine,& ſuo apparétes
cortice contectæ , cum meridiani folis oble
Etatę calore,totum illi excalfaciendú dorſum
expoſuerint,adeo potétia ſolis ipfarú cortice
b iij
 IORDANI BRVNI
exſiccauit, vt eodem quaſi ſupernatáte ſube
re repreſlæ : nequeant ad tutiores,interioreſ
que receſſus adnatare, vnde & nullo negotio
iam poſſunt à venatoribus captari. Hoc te
ftudinum genus Indicum appellant.
QV ÆSTIO XVIII.

Moeris. Quid ais de cancrisiſtis quos

pinnoteras appellant?Circe. Nonnevides
quemadmodum ſub inanibus ſe condunt co
charum teftis : minores ſub minoribus , ſub
capacioribus autem maiores?Iam videre lice
bat multos qui cum per ſeſe nihil valerent :
propria diffili ſufficientia,maiorum domino
rúmque ſuorum titulis tuebantur.

QV ÆSTIO XIX,
Moeris. Vidiſſes crocodilos? CIR. Cótra
plaudences ferociebant , concedebant autem
contemnentibus & obftantibus:vt modò ter
ribiles extant in fugaces,fugaces in terribiles,
QVÆSTIO XX.
MOER IS . Aſpides quoque? CIRCE.Hiin
parentes,magiſtros, & beneficos: contume
lioſi, ingrati,homicidæ:vt modò filij matres
m' orlibus enecant.
 CANTUS CIR CÆVS. 12

QVÆSTIO XXI.
MOERIS. Quomodo illuxiſſentiſtipro
chameleótibus ?CIR CE.Vel quia adulatores
& imitatores omnium præter quàm eorum
quæhoneſta & clara videntur: ficut núc prę
ter rubrum , atque candidum colores omnes
imitantur.Vel quia aura popularis eos alebat
nec quippiam aliud ab humana laude & glo
ria aucupabátur. Aſpice illos ore ſemperhiá
tes, vtque alio quàm aëre non paſcantur.Vel
quia intra maximum quem habent atqueca
paciſſimum pulmonem nil poſfident :veluti
iam præter ventofam iactantiam nil potuif
ſentanimorum notomiſtę in ipfis contéplari.
QV AE STIO XXII.

Moeris. Vno dic verbo,quis aſpectu ho

mines conuiciſſer elle, aquaticosiſtos ?
CIRCE .Dica .Qui illosmalorum turpiú
que libenter auditores & imitatores confi
deraſlet:ita.n . Sycias comperiffet, quę modo
id quod in corpore poſſimum eſt, & inſuaue
potenter attrahunt.Illos Polypos cognouif
Tent, fi vidiſſent quomodo diuerſoru ſe mo
ribus adcommodando, & animalium diuerfi
generis(vt aucupes facere conſueuere ) finge
do voces :rem domeſtica nouerant fimulando
augere, quemadmodum modo coloris mu
tatione venantur.
b iiij
 TORDANI BRVNI .

QVÆSTIO XXIII.

MOERIS . Dimiſſisiſtorum ſpeciebus aliis,

aliàs conſiderandis:leuemus oculos Circe ad
aues iſtas quæ ad proximam Syluam & emi
nentias aduolare. Qui erant hyrundines quæ
in ipſis nidulantur tectis:Suo latis vultu ipſas
cos figurare fertur qui vultum ſuum ſerenate
fortuna amicis aderant : qua ſæuiente & in
conſtantem obnubilante faciem ,terga dabất:
vt modo veris tempore nobis adſunt, hyeme
verò vrgente recedunt. CIRCE. Bene. Sed
& in hoc cognoſci poterant, cùm ſub homi
nis tegumento fimul cum veris conuerfaren
tur hominibus,& humanas adirent patrias,
atque domnos, de abiectis paleis , & feftucis
eorum ſe adcommodantes: ipfis tamen non
poterant aſſueſcere: ficut & mures nequeunt
cum hominibus conuenire, quantumuis fub
eodem degant atque viuant tecto .
QV ÆSTIO XXIIII .

MO E RIS. Pauones quoque fácilè cog

nouillem , videbam enim glorioſos altigra
dos , pennas coloréſque ſuos amplantes, in
flato pectore tumentes. Cir ce.Certe.Sed
&eos intelligere pauones debuiſſes , qui ni
hil niſi laudati faciebant : vt modo cum quis
eos laudauerit , fe pennis explicatis faciunt
perſpicuos.
 CANTVS “ CIRCÆVS ,

QV ÆSTIO XXV .
3
MOER I S.Luſcinias quoque non ignoral
fem . Erant quoddam loquacium hominum
genus,qui multum dicebant vtmultum ſape
re viderentur: quos quidem ftultorum ale
bar exiſtimatio :Sapientibus çque atque ftulti
contéptibiles,quibus illud non latetquod di
citur. VAS VACVVM MVLTVMSO
NAT. CIRCE.Optimè . Erat & quoddam
garrulum poëtarum genus , quod inanibus
modulationibus abundabat.

fris QVÆSTIO XXVI.

MOERIS. Quem refert auis puſilla quæ
vocem bouis imitatur? CIR . Iſtos cognouiſ
ſes cùm vilia , atque puſilla ſubiecta : ſuffi
cientia , animo , & natura viles : vocem ( de
rebus magnis loquentes,& decernentes) ma
gnificabant.
QV ÆSTIO XXVII.
MOERIS. Coccicesnoui,cum alienas vxo
res ſuorum facerent filiorum matres : vt nunc
videmus ouain aliénis ſupponere nidis.Cir .
Recte iudicafti.
 IORDANI BRVNI

QV ÆSTIO XXVIII.
MOER IS. Aquilam quam auem regiam
appellant, contortis rapacibúſque digitis ſa
tis ipſam ſe declarantem ,quis non cognouiſ
ſet ? quis ipfam ſub homine vociferantem nó
audiſſet? Circe. Certum eſt & aquilasmul
tas ſub quorundam potentum vultibus late
re. Omnes aquilæ ſunt potentes , atqui non
omnes potentes, aquilæ.Neque enim Circen
tuam ex hac parte aquilam dixeris,cùm deam
alleras,atque reginam . Morris . Minime
quidem ,ſed quid eſſet iniuriæ ?nonne & deo
rum pater iuppiter ipſe ſub,àquila latuit?
Circe. Recedis à propoſito ,iam de aquilis
quæ ſub homine latebant loquimur, non de
hominibus atque diis quifolent ſub aquilis
& animantibusaliis latere,
ui
QVÆSTIO XXIX .
MOER IS. Auem illam quæ aquilam vide
tur oppugnare,non cognoſco.CIRCE. Cy
bindum appellant. Aquila & Cybindus late
bant ſub lpecic principum , quicùm inter ſe
confererent, à tertio inuadente fubuerteban
tur: vt modo adufque cohærent vnguibus & 1

roſtro ſe dilacerantes : vt ad inferiora terræ

mutuo conflictu depreſli, ab aliis corripiátur.
 CANIVS CIRCÆ V s. 14
QVÆSTIO XXX.
Moer is. Dij optimi nunquam adeòma
gnam auim vidiffe memini. "CIRCE. Illa
eſt ſtruciocamelus auiú maxima,atqueftolidiſ
fima:quę cum frutice collum occultarit,late
re ſe exiſtimat. Tales ſunt & phaſiani, tales
ſunt & mugiles,in aquis . Ipfam afpicere po
tuiſſes cùm homo ingenti corpore onuſtus,
atque mole , minimum habens iudicij præ
ſentabatur,
QVÆSTIO XXXI.
MOERIS. Siquidem multis volatilium
cómunem eſſe conſtat rapacitatem & carni
uoracitatem , quónam Circe vultures ( ſi vul
tures ſunt quos video , ob ipſas enim quæſu
peruenere tenebras non bene polſum eas
quas ibi video nigras aues diſtinguere ) fi
gno ſcorſum ab aliis cognouiſſem ? Circe.
Ipſi ſunt vultures. Ipfi iam imminentes diui
tum captabant mortes, quas pluribus præce
dentibus annis olfaciebant : vt modo ad ca
dauera aduolant, quæ ante triduum futura
præſentiunt. Sed nos famem futuram non
præſenſimus, & nimium volatilibus iftis in
tentæ , non niſi in ipſo extremo ſentiuimus
crepuſculo: quęſtellarum nobis reddito conf
pectu , nos ab iftorum animalium intuitu di
ſtraxere. Tectum ergo cænaturæ repetamus,
 IORDANI BRVNI

Moeris . Craſtinam ergo diem ſi lubet

totam ad inſpicienda reliquadeſtinemus.
CIRCE. Ita , fi à magis vrgentibus non
auertar.
QV ÆSTIO XXXIII .
MOERIS. Sed diuerſi generis noctilucas
iſtas quæſo donnina Circe ne differas ſigni
ficare inihi, fub quibus latuiſſe poſſunt fa
ciebus? Circe . Fſti ſunt docti,fapientes,&
illuſtres : inter idiotas,afinos, & obſcuros.
QVÆSTIO XXXIIII .
Morris.Qui erant hoc adeo venuſtum ,
affabile, humanum , conuerſatile , & officio
fum animalis genus : quod ante nos vrgente
nocte ad perticas domeſticas aduolauit?Gal
los inquam iſtos quomodo cognouiſſein ?
Circe. Gallus cum fit animal pulcherri
mum ,canorum ,nobile,generofum ,magna
nimum ,ſolare,imperioſum &penè diuinum :
feipfo tamen abutitur, & ob id vnum melio
ri exuitur forma: quod cum ſimili atque co
forte , pro vilibus & ociofis gallinis vt pluri
mum in pugna commoritur,iſque qui victor
euadit aliisoblectamen fpectatoribus ,cantu
ſe teſtatur ſuperiorem . Iſtum vidiſſes in illis
latere, qui mutuis diffidiis mutuo ſe conſue
uerunt atterere , quique ſua in ſuos facinora
cæteris ridiculi iactabant.
FINIS.
 IS

PHILOTHEI
IORDANI BRVNI
NOLANI DIALOGVS II.
applicatorius ad Artem
Memoriæ .

Interloquut. ALBERICVS
BORISTA ,

ALBERIC VS.
MICE Boriſta, in le
ctione Circei cantus ,
eiufdémque fictorú ſuc
celſuum , exiguiquo vti
licet téporis triuiffe par
tem,non poteftmetede
re. Ibi non modicam re.
rum conſpicio varieta
tem , ibi multos in ipſo verborum cortice
ſenſus explicitos: intentiones quoque me
dullitus implicitas,innuineras elle coniicio ,
de quibus omnibus id quod fcriolum et ar
 IORDANI BRVNI 1

que præcipuum , ignorare me fateor. BOR .

Nec facile intelliges. A l B. De iis autem
in quorum captum poſlem promoueri , vnum
V duntaxat eſt quod ardenti animo concupiſco.
BO R. Quidnam ? A i B.vt eam ipfam quæ in
dialogi facie eſt varietatem valeam ( quate
nus per artem fieri pofle audio ) eodem quo
partafuit ordine , abſque negocij arduitate
memoriter fixam retinere.Ipſum eniin & per
laboris impatientiam labilémque (quæ à na
tura eſt ) retinendi facultatem , alioqui me
facere poffe diffido. Audio te ex Iordani in
uentis haud iſtrionicam quandam , qualem
iactant alij, ex conſiderationibus de vmbris
idearum expreſſam callere artem : quam mul
ti valdeardua, proprióque ſtudio inacceſſibi
lem iudicant . Nonnulli ex iis qui doctiores
vulgo videntur , ne ipſorum inſufficientia
deliteſcat, & cùm ſuampudeat eos fateri pau
pertatem , quod quippiam ex ipſis non perci
piant ad artem quam afferunt effe confuſam
referunt. B O R. Artem quidem inacceſſibi
lem, ſed ſine ſchala concellerim facile. Diffi
cilem quoque fateor , ſed non propterea ac
cufatione dignam : omnia quippe optima ve
limus nolimus, decreto deorum inarduis elle
ſita , non eſt quem lateat. Quod etiam docto
rum multi per fe ipfos eam non intelligant,
non eſt eorum ignorantiæ ,nec artis confuſio
ni tribuendum :nihilo enim minus abſque
iſtius artis intellectu doctiſſimi eſſe poſſunt.
 CANTVS CIR CÆV S. 16
quod enim ad ipſos attinet,illud eft in cauſa,
quod aliis in negotiis magis occupaci, modi
ca artis iſtius fententias legunt attentione.
Non enim ſatis eſt quod membra intentio
númque partes omnes intelligant:fed & inſu
per neceflarium eft eos dignari, vt circa eadé
conſiderent & contemplentur,necnon inten
tiones alias ad alias referát,relatáſquecú aliis
ita conferant,vtquali ex fimplicibusintentio
nibus, terminorum conflent combinationes,
& perſe ipſos ea quæ in propoſito inuentio
nis iudicij & memoriæ deduci poſſunt dedu
cant. Pro iis autem qui tantum ſubire labo
rem & ad tantam pertingere perfectionem
minimè valentes, aliqualem praxim tantum
modo captant:extat eius editio quçdam ,pau
cis quibuſdam amicis communicata iisquiin
huius generis artiú ſtudio ſunt verſati, facilis
ad intelligendum . vbi quid alienis addiderit
inuentis , quidquetotum adinuenerit ipſe ,
per te facile poteris videre . A lB.Propitij
ſunt mihi dij: rem mihi deſideratiſſima vide
bor eſſe per te conſecutus,fi dictisfacta reſpó
debunt. Bor.En exemplar aperio,ſis atten
tus animo, & audita conſidera , & fi quippia
non intellexeris , perquire. Habet libellus
) pro titulo ſuum proæmium . A l B. Lege.
 INTENTIO AVTHORIS .

BORISTA,

NTENTIO noftra eft,

diuino annuente numine,ar
tificioſam methodicámque
profequi viam :ad corrigen
tum defe&tum, roborandam
infirmitatem, & fubleuan
dam virtutem memoria nao
turalis : quatenus quilibet
(dummodo fitrationis compos , & mediocris parti
ceps iudicii )proficere poßit in ea,adeo vt nemo tali
bus exiſtentibus conditionibus, ab adeptione iſtius ar
tes excludatur. Quod quidem ars non habet aſeip
ſa , ncque ex eorum qui præceſſerunt induftria , à
quorum inuentionibus excitati : promoti ſumus diu
turnam cogitationem ad addendum ,tum eisquæ fa
ciunt adfacilitatem negotii atque certitudinem : tum
etiam ad breuitatem . Quandoquidem qua ſecundum
viam aliorum requirebant diuturnam exercitationě,
intenſam attentionem , quodammodo ab aliisftu
diis abdicationem ,adeo vtfeliciora ingenia tale ftu
dium dedignaretur:iäper nos Altißimigratia adeo
facile a illuſtre & dignum negotium proponitur:
vt nemoſana mentisfit,qui nedum artem amare de
beat : verum quoque toto appulſu atque neruis in
eitesfiudium incumbere.Quandoquidem ars iſta ad
iuuat oinnes alias , & oftendit viam , & patefacit
aditü ad inuentiones aliasplurimas.Siquidemitafan
ciet, ad
 CANTÝ S CIRCÆ VS. 17
ciet ad memoriam ,vt etiam maximé conferat ad iudi
cium . Sed quid in laude , & momento huius artis
detineor? Succeſſus rem ipfam comprobat. Vnum tan
tummodo eft difficile,vtaliquishæc ipfaperſe ipſum
poßit intelligere. A docente omnes intelligent.Quod
quidë nö euenit exeo,quianos difficultatiſtudeamus:'
ſed à nouitate rei & celebritate terminorum . Horta
tur autem Plato in Euthidemo vt res celeberrima
atque archana habeantur à philofophis apud fe ego
paucis,atque dignis communicentur. Aquaenim in
quit ille viliſsimo pretio emitur , cùm tamen omnium
rerumfit pretiofisfima. Idem nosamicis noftrisfaci
mus,atque intenfus:maiori etenim occafione ducimur
quàm Plato in eo propoſito duceretur. Idem omnia
bus iis, in quorum manus ifta deuenerint conſuli
mus : ne abutantur gratia dono eiſdem elargi
to . Et conſiderent quod figuratum eft in Prome
theo qui cùm deorumignem hominibus exhibuiffet,
ipforum incurrit indignationem . Carera qua in pro
amiis da ampullatis exordiis folentproponi, præter
mittimus : Sufficit enim neceſſaria adducere ea
quæ adpræfentis intentionis complementumfaciunt.
с
 IORDANI BRVNI

DIVISIO LIBRI.
1

ZA BET præſens negotium vt diui

datur in Theoriam & Praxim , vt
pote in rationem artis, & princi
piorum ipfius : Et præcepta illa
»- àquibu s maximè proximeque operatio pro
ficifcitur,
» Theoria habet tres partes, aliam quæ eſt de
» modo inquirendę artis in gubernanda phan
» tafia & cogitatiua,quæ funtportæ memorię:
» Aliam quæ eſt de ratione fubiectorum ſeu lo
» corum Aliam quæ eſt de ratione adiectorum
» ſeu imaginum .
» Praxisverò habet duas partes , Alteram quç
» reſpicit memoriam rerum: Alteram quæ reco
» picit memoriam verborum .
» DE THEORIA PRÆSENTIS
ARTIS
PRIMA PARS THEORIÆ .

CAP. I.

» Modus & ratiogubernandorumſenſuum internory

ad inftruendam & conftruendam memoriam .
$ 1. Orde potentiarum & organorum .
 ARS MEMORIÆ. 18
Atis famoſum eſt , atque con- ,,
quatuor elſe cellulas , pro ,,
ceflum :
quatuor ſenſibus internis . quarú ,
Prima, ſenſus communis appella
tur, ſituata in anteriori parte cerebri. Secun-,
da,vſquead cerebri medietatem ,phícaſiæ do
micilium nuncupatur. Tertia illam contin »,
gens cogitatiuæ domus dicitur. Quarta ve
rò memoratiuæ. Hoc modicum eſt vt ad
præſentem ſpectat conſiderationem :præter- ,
quam ea decauſa,vt habeamus ordinem ope
rationum iſtarum potentiarum ,ad perficien- >
dam memoriæ operationem .
§ II. Ordo operationumfiue a &tuum ,
Ordinantur igitur ita operationes iſtæ , vt ',
per aliam ,ad aliam progredi non valeamus,
vſque ad vltimum memoriæ cubile : niſi ſuc-»
celliuè incedéres ab vna in aliam ,eodem or-'s
dine quo per ſua organa , & domicilia à ma-,
tre natura fuerunt inſtitutæ , & ordinatæ ſe- »
cundum litum . Imaginentur enim vt qua- »
tuor cameræ ,ſeu cubilia non quidem ſepofi- ,
ta , fed vt altero intra alterum collocato , ita ,
vt in quartum pateat ingreſſus per tertium : » : ‫دو‬

in tertium per ſecundum ,in ſecundum per »

primum dico in propoſito vt nihil ingredia-,
tur memoriam , niſi per atrium cogitatiuæ : »
nihil cogitatiuam , niſi per atrium phantaſiæ: ‫اور‬

nihil phantalia,nifi per atriú ſenſus cómunis. »

с ij
 IORDANI BRVNI
i

Comparatio $ III .
‫رز‬ Habenda ergo ratio eſt in arte iſta eadem ,
>> cum ea quam naturam ipfam habere perſpi
‫رد‬ cimus : vt videlicet ars ipfa & imitetur , & le
quatur,emulerur , & adiuuet naturam.Idque
„iptum præſter in duobus. Tum videlicet in eo
„ quod faciat res memorabiles . Tum etiam in
eo quod eaſdem ordinatè memorabiles red
dat,atquepromptas. Primum efficitur bene
ficio imaginatiuæ :fecundum beneficio pháta
fiæ.Imaginatiua enim perficit imagines cum
rationibus ſuis , phantaſia vero pręſertim ac
>>
que proprie loca atque ſedes imaginum .
CAP. II.
De modo inquirende artis,inguber
nandaphantaſia.
Ogitatiua igitur formatur (vt natu
rrales volunt) per ſpecies non ſenſa
tas, quæ à fpeciebus ſenſatis educú
otur. Eft ianua, & introitus,& clauis
» vnica cubilis memoriæ.Vnde eorum tantum
» modo meminimus,quorum impulſu cogita
» tio follicitata fuerat(dico cogitationé vniuer
s > faliter dictam in genere ratiocinantum : hæc
, enim facultas in brutis æftimatiua dicitur ab
ipſis qui ſollénius philoſophantur ) per amo
» rem ,odium ,merum ,fpem ,triſtitiam ,lætitiam ,
» abhominationem,delectationem , & ſpecies
» aliarum affectionum animalia, quibus qui
 ARSMEMORIÆ .
19
dem memoria reddiqurhabilis ad receptioné
ſpecierum fenfibilium : & fpecies ſenſibiles
aptiſſimè actu ab eadem recipiuntur. >

Ecce quomodo fpecies redduntur memo

rabiles & formabiles.Iuxta quam facultatem
folam tantummodo hoc nobis feliciter fuc
cedit:vt ea quę vidimus nos vidiſſe recorde
mur cùm occurrerint. Alterum neceffariú eſt
pro vſu doctrinæ , vt ordinate & ad libitum
eorumdem recordemur.Et ideo ficut in fcrip
tura extrinſeca atque pictura quæ feruiunt
oculis extrinſecis duo requiruntur : ratio vi
delicet formę atque figuræ characterum &
imaginum , & materia atque ſubiectú in quo
formæ illæ& imagines poffint ſubfiftere,ma
‫در‬
nere & perdurare. Ita etiam in ſcriptura in
trinſeca atque pictura , quæ feruiunt oculis
intrinſecis, duo ſunt neceſſaria . Alterumquod"
habeat rationem figurarum , imaginum & li-”.
terarum : alterum quod habeat rationem libri
paginę,lapidis,atque parietis,vnde pendetra
tio proximè dicendorum ,

c iij
3
 SECVNDA PARS THEORIAE
CAP.I.

De his que faciuntad Theoriam ſubie

Storum &formarum .

Porter igitur pro bafi & fundamé

to iſtius,primo quaſi paginam ap
parare: deinde rationem adſcriben
‫נכ‬
dorum caracterum , & apponen
darum imaginum adferre & inſinuare modo
quo alia ad alia referantur.Facile fubinde erit
modiocribus conſiderationibus & conceptis,
prodire ad operationem .
S.I.
Deſubiectis: & primo quid fitfubie{tum .
Subiectorum ergo ratio,primo conſiderá
o da occurrit , ante quă promoueamur ad inſi
nuanda ea quç illis adueniunt.Subiectum er
„ go in propoſito non ſumitur fecundum inté
„ tionem logicam,vel philicam :ſed ſecundum
intentionem conuenientem quæ technica
appellatur,vtpote ſecundum intentionem ar
tificialem : & eſt ſubiectum , non formalium
prædicationú,quod diſtinguitur contra præ
dicatum.Non formæ ſubſtantialis , quod ile
dicitur,quod eſt materia prima. Nun forma
,, rum accidentalium , quodeſt compoſitú phy
‫رو‬ ſicum.Non formarum artificialium inheren
tium naturalibus corporibus.Sed eftſubiectú
 ARS MEMORIÆ . 20
formarum phátaſiabilium , apponibilium ,&
remobilium ,vagantium , & diſcurrentium ad
libitum operantis fantaſiæ , & cogitatiuæ. Ex
quo defumitur ratio ſeu definitio fubiecti
pertinentis ad hanc artem in ſua generali
tate: quod diſtinguitur in ſuas ſpecies, pacto
quod ſequitur.
$ II.
De Subiecto quod eft præfentisintentionis .
Subiectum vero iſtud (vtpote quod eſt ap-,
tum natum ad recipiendas formas memora
biles vt memorandæ ſunt)pro commodo eſſe
poteſt vel compoſitum naturale ,vel ſemima
thematicum , vel verbale poſitiuum . Ipſum
vero naturale.Velpoteſt elle communiſſimú,,,
extentum iuxta latitudinem ambitus vniuer
fi,Vel cómunius iuxta latitudiné Geographię ,,
Vel commune iuxta latitudinem alicuius co
tinétis , Vel propriú iuxta latitudinem politi
cam ,Vel proprius iuxta latitudinem domeſti
cam ſeu æconomică , Vel propriiſlimú iuxta ,,
multitudinem atque numerum partium do
mus ,& particularum eiuſdem . >

Tor exiſtentibus ſubiecti ſpeciebus: ipfæ ,,

quæ ſuntinfra latitudines proprietatis:maxi
3 mè ſunt ad vſum præſentem accommodatæ, ,,
licet etiam hæ quæ ſunt infra latitudinem
communicatis vſu venire valeant.Porro pra- ,
xis illarum ,vnacum praxi ſubiectorum ſemi
mathematicorum currere poteſt. De quibus ,
c iiij
 IORDANI BRVNI

» fortaſſe in regulis practicis aliquid commó

» ftrabimus. Núc autem conſequens eft in me
» dium afferre conditiones ſubiectorum per
>> ordinem.
CAP . II .
De conditionibus fubie&torum .
SI.

Vbiecta ergo ſenſibilia atque ma

> terialia , iudicio omnium qui de hac
‫د ده دد‬ arte hactenus bene dixerunt : priino
quò ad ſubſtantiam ita ſunt eligenda ,vt fint
» ad oculum ſenſibilia: quorum alia ſunt natu
„ ralia vt lapides, arbores & fimilia. Alia ſunt
artificiofa,vt aulæ ,columnæ, anguli,ftatuæ &
„ ſimilia , Alia ſunt vtroque modo ſeſe haben
» tia,vtquæ partim natura,partim arte conſtát.
$ II.
‫ور‬
Quò ad quantitatem eorum continuam ,
» ſubiecta propria debent eſſe non admodum
» magna, ne quaſi viſum obtundant & diſper
» dant, nec admodum parua ,ne quaſi viſum fu
giant:ſed mediocria ad hominis magnitudiné
talem , quæ fit iuxta altitudinem eleuatorum
& latitudinem extentorum brachiorum.
SIII .
9)
Quò ad quantitatem diſcretam ſint tot quot
» ſunt præcipuæ ſpeciesmemorandę. Modica
quidem atque pauca fufficiunt ad rerum &
‫رو‬ ſententiarum memoriam : plurima verò ad
» memoriam verborum requiruntur,
 ARS MEMORIÆ . 21

Quod etiam ad copiam ſubiectorum atti ‫נג‬

net,quoniam aliquando non ſufficere folent

ipſa quæ ex vna domo velædificio deſumi &
eligi poſſunt : confugiendum eſt ad actum
proportionalem ei ,quem ſcriptores ad ocu ‫رد‬
lum extrinfecum facere conſueuerunt. Vbi
>

quippe eis pagina yna non ſufficit ad integri ‫נכ‬

negotij expreſſionem , paginam paginæ adne

etunt atque conſuunt: vt quod tabella non
exprimit,liber exprimat.Itafermè nobis con
ſuliturin præſenti operatione , vt propria in
ftitutione loca communia locis coinmuni
bus connectamus. Er opere noftræ cogita
rionis, & phantaſiæ ,ea quæ re ipſa ſunt diui
ſa, diſiuncta, & ab inuicem elongata : vnian
tur , coniungantur , & aproximentur. Fiat
igitur hoc pacto.Fini& termino vnius,adhe s

reat principiú alterius vel adherere intelliga

tur. Nihil enim obſtar quo minus poſſis fini
atque termino tuæ domus, quæ eft in vna par
teciuitatis, apponere principium vnius ædifi
cij, quod eſt in alia parte ciuitatis . Pariter
nihil obftat quo minus valeas extremo loco
rum Romanorum adnectere primum loco
rum Pariſienſium , dummodo lit fixum apud
te , atque ſancitum , vt ſemper tali fini tale
principium intelligas ſuccedere.
 IORDANI BRVNI

§ IIII .
Quoad qualitaté,Subiecta vt volunt omnes
non debere eſſe nimium illuſtria,neque ad
> modum obſcura:ſed talia qualia non intelli
„ gantur excellentia ſua viſum turbare,vel de
fectu ſuo vifum minus mouere.

Sv.

» Quo ad differentia.Volunt vt caueatur tan

» quam ab igneà pluralitate ſimilium locorú ,
„ ſed in oinni electione commendetur varie
» tas.Vnde dimitte(inquiūt) plura inter colum
nia ſimilia , fimiles feneſtras, dimitte vacua
ſpatia. In quibus tamen ſi placeat aliquid
„ collocare : inſtituere potes aliquod recepta
culum cuiuſinodi eft altare , menſa , folium ,
cęteráque huiuſmodi.
SVI .

Quo ad Relationem. Subiecta debent in

telligi formata,mota, & alterata aduentu ima
ginum :vt eafdem valeant commodè repræ
Tentare. Intelligantur inquam affecta , ficuti
de facto afficitur pagina per aduenientem
litcram : vel fi fieri poteft, & melius,ficut affi
citur cera per nouæ imaginis impreſſionem .
Et hoc notalle valet ad id quod ſciri debet
„ quo ad actionem , & paflionem .
 ARS MEMORIÆ. 22

S VII .

Quo ad Ordinationem.ex omnium ſenten

tia loca fine delectu non ſunt aſſumenda : fed
ordinate : ſicut per ordinem fibi fuccedunt
partes , & membra ædificiorum .

S VIII.

Quo ad Situm,nó debent eſſe nimium pro-

pinqua, neque nimium diſtancia:ſed ad con
ueniens interuallum ſepolita. Alioqui ita co
fundent obturú & intuitum imaginationis:ſi
cut in ſcriptura oculari,confuſionem cauſant
literæ ſuper literas inſcriptæ , & literæ literis
inherentes.
Similiter etiam turbant ( licet non ita ) li
teræ à literis pluſquam mediocriter ſemotæ .' ,,
Bo r.Percepiſti neAlb.ſubiectorum rationé.
AL B. Percepi , & in ipſis quodad modos &
códitiones eligendorumlocorum ſpectat, ni
hil amplius adferre videtur præter id quod
hactenus ab aliis extat allatum . Bor . Rem
ſuperficietenus conſideraſti. Sed concellum
fit eum de iis que pertinent ad loca ſenſibilia
nihil permurare. Quid dices ſi hæc,quæ mor
tua prius habebantur, per ea quæ proximè
ſubſequenti capite habebuntur viuificare
doceat, ſubiectorú maximi faciendam ratio
nem adferens? Certe ſi aniinum applicueris:
 IORDANI BRVNI .
celeberrimam habebis artis fpeciem , ad ar
tium intentiones & ordinandas , & perpetuo
retinendas. A 1 B.Bene, ad propofitam appli
cationem faciendam progredere. Bor . Ita
fiet. Habes igitur ex arte communi quem
admodum adparanda ſint ſubiecta. Senſibi
lia . Naturalia. Artificialia. Mixta . Medio
cris ſpacij. Mediocris perſpicuitatis. Iuxta
memorabilium fpecierum numerum.Diuer
fa. Differentia. Congruas habitudines ad
apponendas formas ſeruantia. Ordinata.
Conuenientibus ſepoſita interuallis. AL B.
Habeo. Bo R. Modo, quo pacte viuificata
debeant haberi , percipito . A i B.Lege.
BORISTA.

CAP. III.

Cautela adfirmitatem fubieétorum pro formarum

retentione, qua paucisfuit nota & leuiter talta.
Et eſtquodpoteftpertinere adrationem ſub
je&torum ,quoad vltimum prædicamen
tum quod eft H A BERE.
I.
Vbiectorum alia ſubſtantiua , alia
>> adiectiua ſunt. Subiecta ſubſtan
tiua appello ea de quibus hacte
nus meminimus.Subiectavero ad
„, ie&tiua ſunt quædã quæ locis predictis adiici
pollunt differentia à ſuis ſubſtantiuis in hoc
 ARS MEMORIÆ . 23
quod illa perpetuo manent eadem & immo
bilia : hæc verò licet perpetuo inibi manere
debeant atque maneant: tamen pro occaſio
ne aduentantium formarum , atque imagi
num, mouentur , alterantur, & in varios,at
que diuerſos vſus aſſumuntur, dum per ea
aliquid fit , vel ipfi actioni eadem inferuntur
quoquo pacto. Iſta nimirum addere valent”
virtuti locorum quantum anima corpori,
adeo vt ſine iftis loca mortua habeantur:cum
iſtis verò viuentia.Adde igitur angulo pileú,
ſedi pugionem , feneſtræcyatum, cæteraſque 22

aliis huiuſmodi vtenſilia , atque mobilia: ‫נכ‬

quandoquidem nihil adeo modicum eft ,

quod ad innumeros vſus innumeras non >
valeat habere relationes . Nunc in angulo
dum vapulat Albertus pileus, vſu venit
ad munus ſcuti. Nunc dum pingit Ideus :
pileus deſeruit pro continentia colorú.Nunc'
dum fodit ruſticus : ligone Pileus inciditur,
& ita ſucceſſiue aliis alia agentibus, atque fa
ciétibus:aliter atque aliter pileus operationi
bus inſeritur.Hinc aliquando ſi non occurrat »

loco appoſitum ,quaſià reuelatore fideli, po

teris abipſoadiectiuo ſubiecto de re appo
ſita certior effici:cùm quęras quid factum eſt
į de te pileo ? quid factum eſt de te pugione?
A lB. Dij me amentBoriſta, eomagis hu
ius præceptionis induftriam laudabilem ar
gumentor,mihique perſuadeo,quo maturius
ſuper ifta cautela & viuificatione locorum à
 IORDANI BRVNI
celeberrimis antiquorum tacta quidem, fed
minime comprehenfa conſidero . Bor. Iam
incomparabilé habes inuentionem , cuius ne
veftigium quidem prioribus coniectare licet
artibus. ALB . Qua de re? Bor.De ordina
tione ſemimathematicorum ſubiectorum .
Al B. Audiam nouitatcm ſubiectorum femi
mathematicorum ,

CAP . IIII. S I.
De ratione fubicctorum ſemimathem.ticorum .
2 Vbiecta puremathematica vlu ve
nire nonpoſſunt, quandoquidem
abſtracta funt & ſuaabftractionc
phantafiam pulfare vel mouere nó
» pollunt , quandoquidem abſtractio pertinet
» ad fuperioré facultatem ,quá ſit ipfa phátalia.
§ II.

Illud ergo quod valent præſtare Mathe

» maticalia fecundum ſe, eft ordo folus : & hic
» in duobus inquiri poteft ( in quorum tamen
» vno feliciter ſuccedit ) in figuris videlicet &
» numeris. In figuris quidem procedendo à
» triangulo ad quadrangulum : à quadrangu
» lo ,ad pentagonum : hinc ad exagonu: hinc
» ad epragonum , & ita deinceps in innumerú
» per planas figuras. Similiter in folidis figuris,
» à corpore trilatero ad quatrilaterum , ab ipſo
» quod eſt trium ſuperficierum ,ad ipſum quod
 ARS MEMORIÆ .
24
eſt quatuor ſuperficierum : & ita deinceps ad
alia.Quiprogreſſus difficile formari poteft in
vſum præſentis artis.
$ III.

In numeris autem , procedendo à monade

ad dualitatém :à dualitate ad trinitatem : & ita
deinceps in innumerum . Veruntamé ipfi nu
meri non valent repreſentare : fed ordinem ‫رو‬
tantummodo inſinuare. Applicentur igitur
rebus aliquibus naturalibus, & per eafde co
lorentur,atque formentur. Deſtinentur ergo
pro primodenario linea,pro fecundo lignea,
pro tertio ferrea, pro quarto ænea,pro quin
to argentea,pro fexto aurea , pro feptimo fe- "
ricea , pro octauo pannea , pro nono coria- ”
cea , pro decimo pellicea. Vel pro primo or
gana agriculturæ , pro fecundo organa artis "
ferrariæ , pro tertio militiæ , pro quarto ve- "
ſtiariæ ,pro quinto lanionicæ ,pro fexto hor "
tenſis , pro ſeptimo coquinariæ , pro octauo
medicinæ, pro nono conſtrinæ, pro decimo ”
funerariæ , pro vndecimo facrificiæ , & ita ”
‫כל‬
deinceps.
§ IIII.

Quibus decadibus ordinatis & derermi

natis ,fiue iftiufmodi , fiue aliis modis ; fiue »
ſecundum hunc modum , fiue fecundum aliú : »
modicis aliquibus differentiis poteris tibi,
 IORDANI BRVNI
decernere , & diffinire differentias , ad infi
nuandos digitos numeros in ſingulis decadi
bus. Siquidem in ligneis, aureis, cęteriſque
huiuſmodi, ſunt differentia inſtrumenta, ar
que res.Similiter in coquinariis, hortenſibus
& ſimilibus.
.
sy.

Applicari igitur poſſunt intentiones re

» rum memorabilium rebus iftis ſuo ordine:: .
vnde non ſolum rerum meinoriam & ordi
» , nem : verum quoque & numerum , ſitum , &
regionem , cum intentione partium &capi
ostum poſſibile eſt retinere : fed rem fulius
quàm pareſſe videtur artis dignitati explicui
» mus .
Alb.Dij boni quàm prægnans inuentum
ipſum ſine tua declaratione percipio : clarius
n. non poterat nec debebat aperiri. Bor ,
Ipſum fané maturiori conſideratum iudicio
maturius & excellétius apparebit. Ipſum in
geniis etiam non admodum excitatis ad ma
ximos vſus notabilem offert occaſionem .
A l B. Illud etiam in re propoſita perpendas
velim : quod non ſolumn locorum ,fed & ima
ginum fæcundiſſimam rationem explicuit ,
vbi & loca per imagines, & imagines per lo
ca docuit viuificare . Hic etiam rationem
engraphicè habendarum artium infpicio .
ALB.deiis hactenus. Lege.
1 BORISTA .
 ARS MEMORIÆ .
28
BORISTA . ‫را از و‬
% VI. :: ‫اريد‬
( 11011117197

De locis verbalibus pofitiuisvę šie ?

2

De locis autem verbalibus poſitiuis, non

eſt preſentis negotii tractare: & nonnifi vio
lenter tractari poffent in parte iftius artis,de
ipſis enim conſideramusin libro clauis ma
gne,qui eſt de inuétione, & iudicio ſcientia
rú , & de arcana recétione & fixione.Sufficiaç
ergo in propoſito , proximè dicta Temima
thematicalia,quæ capitum ,fententiarum ,le
gum , velparagraphorum ,vel cuiuſcumque
rei elle poſſuntſubiecta:verum etiảm valent
ad hocipfum vtſint imagines numerorum 3
in allegationibus, cæteriſque huiuſmodi.
§ VII .

Illud etiam eſt conſiderandumquod pro

diuerſis materiis , & occaſionibus, ex diuer
fis generibus, ſemimathematicalia loca pof
funt atque debent diuerfimodè forınari :
quorum duos enumerabimus:aliíque multis
fimiliter enumerari poflunt.
AL B. Habes ne verbalium locorum ra
tionem Boriſta ?Bo R.Nullam prorſus, eám
que fi haberem non eſſet hic locus nec tépus
eiuſdem adducendæ. ALB. Quomodo
talem iudicas fi non cognoſcis ?
d
 IORDANI B R VNI
Bor.Id ergo non te prætereat, ad applicane
dum numerum Circeum ,vt iuxta capitalium
terminorum multitudinem ,‫ و‬locis ſenſibili 1
bus , à quocum tibi praxi eft exordiendum ,
apparatis : mox in rerum memorandarum,
quæ tum locorum ordinem , tum & à loco
rum ordiae conſequuntur , appoſitionéin
tendasanimum . A i B. Recte. Iam quafi pa
ginam iniqua ſcribendum , vel tabulam in
qua pingendum eft habeo diſpoſitam . Mox
igitur infçribendi, figurandíque rationem
explicato ...
BORISTA .

TERTIA PARS THEORIÆ DE

RATIONE ADIECTOR VM SE V
de formis.

CAP. I.

Quid fitforma, & quotuplex.

ORM A quoque in propoſito non
ſumitur ſecundú intentioné metha
phiſicam Platonicam vt potè pro
„ idea.Nec ſecundum intentionem Methaphi
„ ficam Peripateticam ,vt potè pro eſſentia.
Nec fecundú rationem phyficá , vt potè pro
„ forma ſubſtantiali vel accidentali informáte
» materia vel ſubiectum.Nec fecundum inten
» tionem technicam vtpote artificialem ad
 ARS-MEMORIÆ . 26
ditam rebus philicis actu exiſtentibus quas »
ſupponit. Sed fecundum rationem logicam
non quidem rationalé,ſed phantaſticam ( qua »
tenus nomen logices ampliusaccipitur )
teſpondente intentioni ſubiecti, quod fupra »
pariter diuidendo , & diſtinguendo ab aliis, »
diffiniuimus.

$ II .

Eft igitur formain propofito alíquod.com

gitatum vel cogitabile opere phátaliæ & co
gitatiuæ , adiectum locis ſeu ſubiectis iuxta
triplicem ſuperius illatam differentiam , tri
plicibus : ad aliquod repræſentandum , &
retinendum pro informatione , & perfe
ctione memoratiuæ facultatis.

$ III.

Formarum ergo aliæ funt naturales , aliæ ,,

ſunt poſitiuæ Naturalium intrinfecæ vlu ‫ در‬.
nori veniunt in propoſito : Siquidem (vt pa- ,,
tet)non ſunt imaginabiles, extrinfecæ verò, ';
quæ in ſenſibus obiiciuntur , nec omnes vſu ,
venire poſſunt , ſed illæ tantummodo , quæ ,
per viſum ,& auditú ſenſus internos ingrediú
tur ,, ſelectiſſimæ verò ſuntformæ vilibiles yj ,
Guſtus enim & ex intimis ſentit obiecta , ta- ºg
ctus verò extrinſecus adherétia ,olfactusmo .
dicum diſtantia , auditus diſtantiora ,viſus ve y
d ij
 IORDANI XRVNI
ro diſtantilima ab ipſis mundi imaginibus
obie &ta cócipit.Ideo omñiú fpiritualiſfimus,
& diuiniſſimus, ſicut naturaliter antecellit :
quideterminatin pręfenti propofito formas
‫رو‬ extrinſecas viſibiles, quæ quidē'licetnon fint
‫ رد‬formæ de quibus loquimuritamen ſunt fon
3 tes à quibus illæ emanant, & matres quæ illas
parturiunt. Vnde fi ipfæ exterioresveſtigia
appellantur idæarum :interiores vmbræ ap
pellantur earundem à nobis in libro quide
vmbris inſcribitur.

$ III.

Formæ verò aliæ quæ funt intrinfecæ , ex

trinfecaruriuuli atque filiæ ,quç per vehicula
& canales ſenſuum externorum ,fefe in phá
taſticã facultatem ingelſerunt, ſuntpreſentis
intentionis. Etiſtæ dupliciter ſumi poſſunt
vno pacto, ſecundum ſuam naturam ,nudita
tem, & puritatem , & eiuſmodi ſunt cùmi
ſenſum ipfum internum aggrediuntur: Al
tero pacto alteratæ , commutaræ , deordina?
tæ , & commiftæ , & ita dupliciter, vel ab in
tencionc , vel ab aliorum naturalium acci
dentium perturbatione. Primo modopof
fint eſſe artificiales , ſecundo vero minimé,
 ARS, MEMORIES 27
rice' , ،، ‫ܕ‬
$ .V. m.bas

1. Itaque duo funt genera imaginum . Aliæ 9

enimlunt fimiles rebus excrinſecis fecun- ,,
dú rotum velper integrú ,vt imago Socratis
vel Platonis,imagoequir, vel cauri.Aliæ ve '...
ro funt limiles rebus extrinſecis ſecundum
partes , ſed non ſecundum totum : vt imago ,
montis aurei,ceutquri, harpiæ , & fimilium .
Vtrumque generum commodum eſt ad pra
xim preſentis artificij ; fiue etiam neceſſáriú .
CAP. ILO !

i DeConditionibus formarum feuimaginum.

3 •་ " ༩ } { ཏུ ག ་། !
‫ܬܙ‬ in s 1.
Milli .
ORMÆ vero quod ad eſſentiam
& fubſtantiam attinér;debent eflc
ex eorum genere quæ maximèva
leant phantaliam pulfare,& cogi- ,
catiuam excitare.Genus verò illarum in proje
xime dictis eft manifeftatum .

$ II.

Quod ad quantitatem diſcrecam accinet,

iuxta multitudinem locorum ſunt multi
plicandæ : & ad commodum rerum inſiuna
1 d jij
 IOR DANI BRVNI
darum diſtinguendæ , plures inquam ſimul ,
vtpote in eodem loco non concurrant.
Hinc enim accidit vt aliæ alias confundant,
vt euenit in literis complicatis. Illud tamen
feliciter contingere poteſt";vt in eodéloco
plures ita collocentut'vt aliæ alias cöſequent
tes attingant;quæin antecedentibus ita conei
nebantur , ficut virtualiter 'in præmiſſis fùnt
" illationes. : 7 :9101 ! ...
$ 111 : 37
ir 1

Quod verò adquantitatem continuam'ats

tinet,caueto à paruis imaginibus, & ab im
modicis. Illæ enim ſenſum non excitant:iſtę
„ vero extenſione ſua viſum ,internumque ob
„ tutum difpergunt.Extrinfecumquippe ocu
lum non mouet , vel lente mouet muſca,
„ ægre verò formam ſuam inſinuat gigas in
» , magno pariete depictus. Ad mediocritatem
„ ergo contrahantur ampliora , & exţendana
tur cxigua. Ideo dicitur inlibro clauis.man
gnç.Aut modica , aut modificata. Aut mag
,, nifica , aut magnificata : vnde licer elicere
» quod ipfum fecundum fe modicum , & ima
„ potens ad mouendum :beneficio concomia
tantis reddi poteſt magnum atque potens,
Scutú & cadauer præſentabitmuſcam ,ſagit
J) tarius, ſagitt.Sutor acum , ſcriptor calamú,
i
10:cl : PILIES
be .
 ARS" MEMORIÆT 28

$ IIII.

Quod ad qualitatem pertinet, illud in ine

moriam reuocandum eſt: quöd tiles'éligen
dæ ſunt formæ, quales admirationein ;tuno
rem, amorein , ſpem ; abhominaciônem , fi
miléſque alios eius generis affectiis valeant
accire. Quod fi imago hocipfum de lui na
tură non præftet : faciat tua inftitutióne ,de
ftinatione, & fecunduin genus applicatione...
Ita enim mortuam imaginein ( nili adino
dum hebetis exres ingenij ,viuificare pote
Fis Hinc fi ex hominú genere inagis tibino
tos, atque celebres ,monſtruoſos,pulchros,
dilectos , exofos omnes adſumas : melius
vlu venire poterunt.Cúmque duo fint gene
ra formarum ,animata videlicet & inanima
ta : prima præſtant fecundis . Animatorum
quoque cùm duæ fint fpecies, rationalia vi- ..
delicet & irrationalia :prima ſecundum om
nem modum pręcedant vniuerfa iIpſis enim
omnis actio , omnis pallio , motus , omnis
tándem vfus poteft conuenire.
Quodcunque enim valent ferre cæteræ om
nes: hæ ſolæ poffunt, atque amplius.Vnde
& mundos eas appellare licer.
d iiij
 IORDANI BRVNI

§ . IIII .

3 Quod ad relationem vicifſim dicitur de

iſtis , quod ſupra de ſubiectis dictum eft .
Non inquam decipiaris aliquando non
collocans & putans te collocare, non af
figens ; & putans te affigere. Quandoqui
dem aliquando accidit ( imo vt plurimum )
vt per ininofem applicationé , ſiue intentio
,, nem naturali memorię committas,quod pu
,, tes te loco committere, id eſt cum quali in
aërem fundens excogitatam formam , ſubies
cto illam ininimè facis inherere. Contra quá
deluſionem ita reparandum eſt. Afſueſcent
habeas ſemper verá loci formam ob oculos,
& germanam formam collocandæ rei, vt in
," ſenecapillos albos, cutuum buftum ,tremu:
las manus, cæteráque huiuſmodi intuearis ;
Et cú iſtis omnibus eius applicationé ad los
cú,& habitudinem loci ad ipſum.quaſi dicas,
En vbi homo ille, En quid locus ille capit,
ſimiliter de alüs formis eſt iudicanduin .."
Proinde , mitto quod fupra dictum eſt de
locis adiectiuis
.
Sv.

‫در‬ Quod ad actionem & pafſionem atti

net . Intelligatur forma in locum aliquid
agere , vel aliquid pati à loco , aptum vel
ineptum : iucundum vel triſtè : conmo
 ARS MEMORIÆ . 29
dum , vel incommodum . Hinc enim pen- »
det robur & fixio adiecti cum fubiccto , &
eius quod proportionalæ eſt materiæ cum ,
co quod formæ proportionatur,
§ VI.

Mox, à fimilitudine & vniformitate non

minus cauendum eſt quàm à quolibet alio ,
quod minus fauer, atque contrariatur ratio
ni perfectionis imaginum . Turbat enim &
confundir crebra eiuſdem imaginis repe
titio , & appoſitio. Quod fi neceſſitas vr »
geat(diſtinctistamen interuallis) vt eandem ‫دو‬
formam iteratè accipias:recipias eam altera
tam ,alteram ,& aliis habitudinibus indutam.
Sicut enim natura ipſa abolet ſimilitudiné.
ipſam ( de ſimiliqudine numerali loquor ) ita
& ars. nunquam eniinnatura duos homines ))
ſimiles conſtituit, imo nec vnum hominem
omnino ſimilemperfeuerare facit, ſed quem
maneſumpfir ve vnum ,veſpere ſumir ſenſua-”
liter vt alterum .

ALB. De iis quæ ab antiquis neceſſaria

notarúque digna præcepta ſunt,quod faciat
ad facilitatem , ordinem ,atque ſufficientiam :
nihil eft quodprætermififfe videatur.B o R.
Nimirum præter errores,ineptias , & infan
cias quæ ab oſcuris & irrationalibus quibuſ,
 IOR DANI BRVNI
dam allata funt,omnia continet iſta conſide
ratio ,omniafufficienter diſtinxit, numerauit,
digellit in ſpecies, & ordinauit. Duo funt
quę ſibi peculiariter poteft vendicare. Alte
rum quod adeo ſi intelligatur ) ſpiritum ip
fum regulare docer : vt tantum abſit ne for
mas in ipſis doceat depingere ſubiectis, vt
mirum in modum quomodo eædem in ipſis
inſculpi valeant aperiat. alterum quodpau
cis aliorum inuenta perficiat, & ad vlteriora
promoueat.ALB. Profequere,
CA P. III.

Modi aliquot imaginum ad rerum figurationem

atque vocum ,

SI .
Xtant nonnulla rationes , atque
modi: quibus poffunt tum nomi
na,tum res ipfæ vnica imagine figu
rari.Primum quidé diſtinguendum
elt de modis in genere hoc pacto. Eorum à
quibus recipi poteſt ſignum rei repreſentan
dæ ,alia retinent ſimilitudinem fécunduin ré,
alia vero fecundum dictionem .
§ II.
j. „ . Collocamus ergo aliquandorem ipfam fi
„ ipſa eſt figurabilis à phantaſia;vt fcamnum
pro ſcamno , cquum pro cquo.
 ARSMEMORIÆ. 30
Aliquando vero fimilem in voce , pro fimt- » ij.
Hi Veplodé'collocamus rem figurabilem , quæ »
denominatione fua daulat memoriam rei in- ; ',
figurábilis, cuius nomen affine eft'nominis ‫وو‬

illius. Sic'apponimus equa ad equitaté me- >

morandam ,vitim ad vitam.
Aliquando verò per Ethnologiam , fo- ,; iij.
temus venari-illud à quo ipla defumitur ,vt- ,
potè infigurabileà figurabili, à Romano Ro
mam ,à montano montem .
- Aliquandò à ſimilitudin'e capitis ; vtpotè ‫ر‬s,‫ د‬iii ).
s
principij,dictionis , confueuimureuocare »,
memariain eius quod in fine eft diſliinile. Ita ‫دژ‬
per afinum locoappolitum folebam aſiłum
récordari,vel Afer .
Aliquando àtranſlatione nominis,quemad- sv.
mơdụın à Philippo loco'appoſito, venabar
miemoriam amatoris equorum vel e cóuerlo ,
aliquando. 15
Ab antecedente,venari ſolebam conſequēs j,‫ دژ‬vj.
quemadmodum naturaliter ab aurora folis 35
exortus concipitur, & à paſtu digeſtionem
figuratain concipimus. ..
Aliquando ex concomitante , licüt à ſo- ,, vij.‫او‬

cio focium qui ſemper ipli vnitur cogies si

aimus recordari . Vbị igitur aliquid" eſt
infigurabile , ficutmors , potelt figurari pet , ‫ور‬

cædem vel cadauer.

Aliquando a conſequente quod dicitur vi- „, viij.
ciſlim cum antedecenre: ficut à fumo nomi
tras ignein precedentem, & per ignein reco- »
 IOR PA NI BRYNI
limus fumum ſubſequentem ,
ix , Aliquando ab accidente ſubiectum , quem
admodum à ce alba appoſita , niyem lucrat
„ mur,à faltarioneſaltatorem .
X ... Aliquando à ſubiectoaccidés : ficutex al
ueo mellis collocato,recolimus dulcedinem ,
,, ex lcone ferocitatem ex vrlo iram ,
xj. „ Aliquando ex Hyeroglifico fuum defigna
tum : ficut ex lance & Itatera iuſtitiam . Ex
fpeculo prudentiam .
xij.,, Aliquando ex inſigni inſigniçum : vt ex
enſe Martem , ex claui Ianum .
xiij. » Aliquando ex ſinbolo ſimbolatum , vt ex
hominenaluto Tongilianum , de quo illud,
‫ود‬ Nil pręter nasú Tongilianus habet., Ex homi
„ nearmato Hannibale: ex togato,lacerata tunį
2 , ca, nudis pedibus, detectocapite, Diogené.
xiiij . » Aliquando ex contemporaneo, tempus,fia
„ cut ex floribus Aprilem :ex torculari Autum
,, num , & fic de aliis.
XV.12
Aliquando ex circumſtantia locum atque
>> ſubiectum ,vt ex certo habitu Theutonicum
ſeu Germaniam, Africanum , feu Africam .
xvj. » Ex proportionatoproportionale ,quemad
,, modum ex figulo ad luțum ,ſubit nobis con
ſideratio vniuerfalis plaſmatoris ad vniuers
ſum plaſmabile. in magno ſynapi hæc pro 1
‫ ܕ»ܕ‬pofitio. Modico in ſemine atque princi ;
„ pio maximi effectus præexiſtunt: vnde par
uus error in principio , magnus in fine.
xvij. Ex conuertente conuerſum ,quemadmodú
 ARS MEMORIA . 31
ex voce Maro clareſcit Roitia,ex'voce Re-,
mo more . .* ?

Expartibus totum ,excomponentibus có- ,, xviij.

poſitum ,vnde Dauus cùm viti obïicit infigu- ,
rabilc Dauid.
Ex capitis diminutione vel additione,cor- „ xix.
pus alteriusfignificati,ſicut ex Palatio latio ‫ور‬
clareſcit. "
Ex capitis ſimilitudine,capire adfimilatum , „ xx.
ſicut expartéte Paralipomeno liber clareſcit. ,,
Ex allolente proferre, vocabulum ipſum , ,, xxj.
vel fententiam : hincquidam qui dicere ſo
lebat omnia amicorum ſunt communia lo
co appoſitus redu cit te in memoriam fen- ,,
tentiæ illius. Et nota hic quod etiam ex tua ,
inſtitutione potes eiuſmodi ſententias, &
terminos quibuſdain accommodare, velu
ti vfu venire poteſt modus proximè fequens ,
arque magis.
y Ex ſubiecto recipiente verificationem , xxij.
fententiæ , vel ſignificationem termini , ſen
tentiam ipfam atque terminum , ficut mihi
quidam garrulus & malcdicus,nec benè for
tunatus:ſententiam illam pſalmiſtæ . vir lin
guoſus non dirigetur in terra.
Ex metaphora leu tranſpoſitione,tranſpofi- ,, xxiij.
tionis ſubiectum : ex argento lunam: explú
bo Saturnum . Ex ſtamno Iouem. Item & ex , ,
vulpe aſtutiam . Ex cane adulationem . Ex ,,
fimia imitationem & emulationem .
Ex propria paſſione , iplum cui appropria » xxiiij.
 IQR,DANI-BRVNI
tur,ficut ex boue mugitum , ex porco grun .
ditum.Ex quibus etiam aliquando tranllatio
fieri poteſt , ficus poftquain ex alino habe
, mus ruditum , ex ruditu haberepoſſimus fa
2 , tuum ſermonem ,co enim & alinilogos ſole
,, bam mihi deſcribere,
XXV . ' n Et inſtrumento artificem , & inſtrumentatú ,
1

ingenere,ficut ex íphera & aſtrolabio, altro

logum poffum qneminille.
xxvj . Exhabituato,habitum infigurabilé, ſicut ex
inuliere grammatica, quæeft fubftantia cum
>)
1
accidente, feu ſubiectum cum qualitate :ip
‫ود‬ ſam grammaticam quæ qualitas quædam
eſt conceptare poflem ,ſicur ex muſico , mus
„ ficam.Similiter ex habente id quod habetur,
,, vt ex predium habente , predium : ex princit
» pe principatum-: liçet lit aliud predicanient:
„ tum . Similiter in qualitatis gencre,exmodi
,, ficato ,modum : ficur ex recipiente rationem
alicuius aduerbii,ipſum aduerbium : ficut ex
benè faltáte, aduerbiúbenè occurrere poteft.
xxvij. Ex fpecic genus , licutex boue loco appo
fito figurabili,meminiffe poflum animalge
nus infigurabile.
xxviij. Ex relatiuo correlatiuum ,ficutex domino ,
ſeruum .
xxix ., Ex contrario , contrarium për antiphra
ſim : ſicut per aliquem inculte loquentem,
Demoſthenein ,per fatuum ,Ariftotelem .
XXX. , Ex agente , actum , velactionem : ficut ex
„ , furante, furtum.Siqui autem alij modi præ
 ARS MEMORIE .
ter iſtos imaginétur, omnes habeantur vt in
iſtis incluli & ad iftos reducibiles.Perfecta fi,
quidé enumeratione atque reſpectu ad talem ,
redacti ſunt numerum , vt patet callentibus ,
rationem magnæ clauis.
ALB. Certè alios difficile poffem imagina
ri modos qui(quatenus ſpectat adea quæ ſen
fibiliter mouere continger ) in enumeratis
triginta non contineantur. Bor . Cur dicis
fenlibiliter ? ALB. Quandoquidem ad re
miniſcentiam atque memoriam quam per
ordinem femimathematicalium ſubiecto
rum atque verbalium pofitiuorum : adipiſ
cimur , poffumus aucupari:ex prædictis tri
ginta diſcurſibus,quibus alia peralia pollunt
pręsétari, quatenus ex vniusappoſiti inemo
ria in alterius vel infigurabilis,vel egrè figu
rabilis lolemus promoueri ) nullus eſt qui
conducere videatur. BORIST A. Pace tua.
nullum eſt memoriæ genus in quo ali -
quod vel plura harum figurationum genera
non vſu veniant: ficut enim citra ſpccies phá
taſiabiles nec intelligere nec memorari pol
ſumus :ita nec citra vſum alicuius ex enume
ratis generibus. AL B. Conſiderabo lu -
per hoc, nunc ad alia.
 IORDANI BRVNI
BORISTA
PRIMA PARS PRAXIS.
CAP. I. S 1 .

A [ B. Certè nihil amplius requirebatur

ad praxim .Quis non videt quemadmodum
ipfius praxis ratió ſub titulo theoriæ latiſſi
me continetur & explicatur. Bor . Credo
hanc tituli diſtinctionem potius obordinem
doctrinæ,quàm ob aliain cauſam adduxiſſe
authorem : Sed audi hçc deinceps habebun
tur.ex iis enim non modicum pro vtriuſque
memorię ſpecie releuaberis.A L BERICVS.
Audiam.

BORISTA
PRO REBUS PRÆSEN
TANDIS ,

Quamuis his quę fupra allata funt fub ti

» tulo theoriæ ſufficientiffime etiam à me
» diocribus ingeniis ratio praxis tota poſſit
» educi:tamen per hæc quæ mox ſubinferri
mus ſuperiora confirmamus, & fuperiori
addimus.

II .
Pro rebuspræſentandis.
Paratis ergo diſpoſitis ordinatis, determi
natis , atque confirmatis ſubiectis: facile eſt
formas
 ARS MEMORIA .
formas ipſas apponere. Senſibilium quidem ,
ſenſibiles, non ſenſibilium verò etiam ſenli
biles. Porro ſenſibiles formæ relatæ ad fen
ſibilia obiecta , rationem veram imaginum
& exemplarum admittunt.Relatę vero ad no
ſenſibilia obiecta,habent rationem ſignorú ,,
notarum , & indiciorum . Quomodo autem
quælibet ſignificari poſſint, deſignari, & effi
giari, demonftrauimus ex parte magna,ma
gis quàm vnquam demonſtratum fuerit an
te nos. Vnum tantummodo abeft vt ſuccur
ramus iis terminis quiperprædi&tas imagi- ,
num rationes non poſſunt figurari : cum de
triginta modis illis nullum aliquando pollu
mus ad propoſitum adaptare:line difficulta
te prouenienteà nobis, fiue à re ipſa cuius
memoria eſt habenda, & cornmodam pręſen,
tationem quærimus. Modo igitur proxime
ſub inferendo prouidendum . Quiquidem
nullum memorabile excludit , ſiue lit ter
minus intellectus ſiuenon intellectus, ſiue
fignificatiuus. quomodocumque fit , dum
modo fir articulatus,
 SECVNDA PARS PRAXIS .
CAP. I.

De memorie verborum praxi.

SI .
Bı igitur res ipſas collocare nequi
mus, quiasútinfigurabiles :aptemus
nobisnominum ,vocúquequarum
Slibet inſcriptionem tali pacto ha
bendam . Primo ſinthomines,iuxta elemen
torum nuinerum diſtincti, quorum alij vnú,
aliud alij tibi deſignent elementu,ſiueex inſti
tutione vt pote ex appropriato : fiue ex ve
ritate, vt pote ex proprionomine.Sint inquá
tibi pro elemento A deſignando plures Ari
ftarchi.p ro elemento Bplures Bacchi.pro C
Ceſares ,qui quidem loco appofiti , hçc tibi
repreſentabunt elementa.
S II.
Sint proinde aliæ resinanimatæ quæ pof
funt vfu venire predictis hominibus:ita vt Ar
marium , auriculare, arcus, & fimilia ſignifi
cent tibi elementum A. Baculus B. Corbis,
C. fimiliter & alia inſtrumenta , & arma
menta , alia tibi deſignent elementa. Et ita
tum homines plures, tum etiam plurestibi
reliquas res & operationes ab hominibus
cótractabiles ordinabis,quibusquidé valebis
eidé loco integram committere dictionem .
S III .
Quod ſi dictio erit prolixior,poterisillam
 ARS MEMORIÆ .
in duobus vel tribus locis committere & ex
tendere, quod conſulimus quando extempo
ranea replicanda funt lecta vel recitata,
S IIII...

Vbi verò tu ipfe tuam tibi materiam dif- ,

poſueris,poteris vniloco dictionem quantú-
libet prolixam committere , apponédo duos,
vel plures homines ordinatos :qui cum fuis ,
inſtrumentis & ſignis & nominibus propriis,
literas repræſentando , quamcumque tibi ,,
proferant dictionem ,
BORISTA.Quod ad memoriam 'verbo
rum pertinet: àlabore inquem nos artes an
tiquiores impellunt , mirum in modum nos
releuare videtur. Quibus licet moditum
confiderantibus, modicum videatur addere:
melius tamen negocium perpendentibus lo
gè aliter apparebit. Elementa enim quæ
per antiquorum præceptioncs, ſingularia rain
tum docebamurpræſentare :nuncad fyllaba
rum & quaruincumque dictionum ex ipfis
complexarum complementum , vnico cui
cumque loco integrum ipſum docemur ap
ponere terminum. Armamenta enim & acti
ones ,non ociofa,leuia ,atque vaganunc infti
tuuntur:neque folumad memoriam excitan
dam homines hominibus adſtare , réſque
alias aliis applicari debere perdocemur : fed
aij
 IORDANI BRVNI

omniapluribus onuſta muneribus accipere,

ve quàm facilè commodéque quod antiquis
impoſſibile videbatur naci ſimus,non ſit dif
ficile videre. Audi quid ſenſerit Tullius in
ſuis ad Herennium.
Scio pleroſque gręcos qui de memoria ſcrip
feruntfecille vtmultorum verborum imagi
nes conſcriberent ,, vt qui eas diſcere vellent,
paratas haberent,ne quid inquirendo conſu
inerent opere. Quorum rationem aliquot de
cauſis improbamus, quarum vna eft quod in
verborum innumerabiliú multitudine, mille
verborum imagines ridiculum ſit compara
re : quantulum eniin poterunt hæ valere cú
ex infinita verborum copia modo vnum mo
do aliud nos verbum meminiffe oportebit?
Ex quibus fane verbis manifeftum eft il
lud Tullium exiſtimaſſe impoſſibile factu :
quod nó modo in ſe facillimum comperitur,
verumetiam vniuerſo negotio facilitatem
caufat. Cur autem hunc in modum Græcoru
illorum derideat induſtriain ,illud eft in caufa
quod iplum alio pacto fieri non poſſe exiſti
mabat , quá fingulis dictionibus ſingulas de
ftinando imagines. Quod tentare ridiculum
elt. Nos verò tantum abeft vt imaginum nu
merum multiplicemus : vt in fingulis perfi
ciendas atquecomplendas locis ad expreſſio
nem infinitorum terminorum fiue fignificá
tium fiue non:completas,paucas,determina
tas, & celebres ordinemusimagines . Habes
 ARS MEMORIÆ .
ergo facultatem qua tum res ipſas ſeu rerum
intentiones in Circæo cantu pofitas, tum &
ipſa quibus explicantur verba, locis valeas af
figere. Exerceri tui fimiles in iſtis ſecundis
no probarem . Ad vanam quippe atque pue
rile facere videntur iactantiá , quatenus enim
occurrétium figurandorum terininorum ne
ceſſicas exquirit:ſolertia, vſus triginta confi
gurationum ſuccurrerc poteris.In pueris au
tem & ftudiofis adoleſcentibus præter breue
iſtam viam & alias quas Iordanus inſtituit
nullam laudauerim , grauis.n.cura diuturná
que intentio , & abductio à ſeriis ſtudiis ad
quæ fortaſſe per ipfas redduntur inhabiles
(in ipſis. n.actibusexpediti , atque aptiſſimi
alioqui ſtupidi mihi comperti ſunt ) percep
tione fructus qui colligi pofſit in tardo len
tóque fine minimè compenſantur. Per hæc
i
autem noſtra ſtudiú non impeditur,memoria
naturalis non hebeteſcit, non láguet,ſed pro
ficere poteſt ingeniú. Interim ípero futuros
qui inuentionis iſtius ſemina multiplicent.
Porrò licet hæc conſideratio tanta fit ſi cum
antiquioribus cóferatur :ſine præiudicio gra
tiarum quas primis inuentoribus & viã præ
monſtrantibus habere debemus : nihil tamen
eft aliarum reſpectu, quarum integer inuétor
apparet iſte.quarum moxvná in breuibus co
tentam explicabo tibi.Sed hæc de arte,trede
cim quibuſdá amicis dictata ſufficiát. ALB .
Proferas rogo te aliã arté.B o R. Libéridime.
e iij
 1

IORDANI BRVNI NOLANI

ARS ALIA BREVIS C'ERTIOR
c expeditior ad verborum
memoriam .

Vppofitis iis quæ in complemento

communis artis de ratione locorum
& imaginum ſunt allata : núcin ali
quorum gratiam aliam produciinus arté, quę
ad noftram integra pertinet inuentionein.Ip
ſam perfecte ſubſequenti enunciamus'ænig
mate .

Bis duodena locum capiant ſeclufi'feorfum

Corpora,queargutum finxerit efficiens:
Spiritus adftantes habeant d'hinc fingulaqilinos.
Quis ſitquintuplicem promere poſe fontem .
Proind elementa duo dentconſiſtentia quinque.
Queisſolers medio, queſtaque calce dabis.
Quid fit ,quid faciat,quid habet, quid ſuſcipits ecje?
quid
Adfterproponantpoſita quinque tibi.
Iiſili perpetúan firmentin corporefedem :
Quos coniurator non queat eiicere.
Interea varias poterunt errare per oras.
Multáque confiando millikuseſe locis.

1
 ARS. MEMORIÆ .

I
E E
AА

ALB. Quid credis ipſum ſibivelle perhoc

ænigma? B O RIST A. Dicam vtpoflum .
Habeas ab inuicem ſepoſita ſubiecta qua
tuor & viginti, quæ vniuerſa non adiaceant,
non inhæreant, non contingant. Sed libera,
& ſolitaria vel lituentur vel fituara intelli
gantur.

111
 IORDANI BRVNI

Tuo ipfa tibi poteris eligere arbitrio, hu

ius tamen eſſe debent generis B. Arbor. C.
Columna. D. puteus. F. Ara. G.Patibulum,
H. Menſa, K. Lectus, L. Statua. M. Tribu
nal. N. Cathedra, P. Fornax. Q. Focus. R,
Incus.S.Archa.T.Saxum V.Pyramis. X. Ho
rologium .Y.FoucaZ. Sepulchrum. A Fere
trum . E Sacrarium I. Ignis. O Lapidum cu
mulus. V. Fons.Quæ quatuor & viginti tibi
deſignent elementa. !

Proinde ad conſtituendas eorum primas

coinbinationes addicas ſubiectorum dicto
rum ſingulis adſiſtentia quinque , quæ dupli
ci differentia præcedentem vel ſubſequen
tem tibi notain demonſtrent. Extant quin
que cardinales differétiæ . Occidentale,Orić
tale,Septentrionale , Auſtrale, & Medium ,
Extantaliæ quinque ſituales proſtare, flecti,
ſedere , cubare , iacere. Extant aliæ quin
que locales , ante , retro , ſurſum , deorſum ,
.
in medio. Quibus quidem trinis differentiis,
ſubiectum , inligne, & operationem quintu
plicare conſonando valebis.
Adſiſtentia quinque, per diuerſos actus ad
quatuor & viginti differentias multiplicatos
elementum ſonans atque conſonans addere
pollunt. Qui quidemdifferentiarum nume
rus , in diuerſis compleatur generibus , vt
commode veniat in vſum .
Pro liquidis mediantibus elementis, iis de
nique & aliis primam combinationem ex
duobus
 ARSMEMORIÆ . .33
duobus videlicet conflatamconſequentibus,
fimiliter per aliquot differentias prouidebis.
Quibus ita diſpoſitis,determinatis, &men
ti firmiter adfixis : promptè poteris ex mu
}
tuatis inſigniis , cæteriſque olim propriis
qualcunque combinationes effingere.
Iam vides quemadmodum ligna viginti
quatuor elementorum ,per quinariumdedu
cantur. Quam ſi conſideraueris induſtriain ,
in alias plures poteris per temetipfum pro
moueri.A L B.Propofitum videor faris(ni de
cipiar ) intelligere. Sed rogo te , aliquid ex
peditius pro cantu Circæo digneris elargiri.
BORISTA. Faciam .

APPLICATIO PRÆGNANS.

Habes in Circæo dialogo primo duas ge

neraliſſimas formas, alteram quæ cantum ,
alteram quæ multiplicem cantus includit
effectum . Harum alteram ad vnum genera
liſſimum ſubiectum , alteram verò ad alte
rum referas.
Secundo in prima formarum generaliſſima,
habes ſeptem deorum ypoſtales.Er in ſecun
da tria animantium genera. Illa generalia
ſub generaliffimis ſeptem : iſta adgeneralia
ſub fuo ſupremo tria referas ſubiecta.
Tertio habes ſub ſingulis ſeptem ypoſtaſeon,
tres terminorum ſpecies : quarum duæ funt
incomplexæ ,tertia verò complexa eſt. Ha
bes etiam , ſub ſingulis trium animantium
f.
 IOR DANI BRVNI
generum ,plures infimaspro commodo enu
meratas ſpecies. illæ in ſpecialibus ſubiectis
illorum multiplicentur in trinum . Iftæ verò
in propriis pariter ſubiectis deducantur,
Quarto lub trium terminorum fpeciebus
iſtis & illis ad ſingulas pertinentia fpecies ha
bens indiuidua , in indiuiduis pariter hæc &
illa ſubiectis ſituabis.
Itaque generaliſſima forma generaliſſimú
conſequatur fubiectuin :generalis, generale :
ſpecialis ſpeciale :indiuidualis, indiuiduale,
Adeo vt ſubiectum aliud, aliud includat &
contineat. & forma alia aliam includat &
contineat : & memoriam facilem non modo
cantus Circæi , fed & omnium quæ tibi
memoranda proponentur adipiſceris,
ALB, Experiar .
1

FINIS .

Bayerische
Staatsbibliothek
München
 1

1
 1

書。
2000 ,
Juni 8

1
09