Acerca de este libro

Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterías de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos años como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio público. El que un libro sea de
dominio público significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio público son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras señales en los márgenes que estén presentes en el volumen original aparecerán también en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.

Normas de uso

Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio público a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio público son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:

+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No envíe solicitudes automatizadas Por favor, no envíe solicitudes automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a
cabo una investigación sobre traducción automática, reconocimiento óptico de caracteres u otros campos para los que resulte útil disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envíenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio público con estos
propósitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribución La filigrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Búsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Manténgase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio público para los usuarios de
los Estados Unidos, lo será también para los usuarios de otros países. La legislación sobre derechos de autor varía de un país a otro, y no
podemos facilitar información sobre si está permitido un uso específico de algún libro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de
autor puede ser muy grave.

Acerca de la Búsqueda de libros de Google

El objetivo de Google consiste en organizar información procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de
Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podrá realizar búsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la página http://books.google.com
 at. 601
verfa fonacense
eem . So fógai.
con 393);
atres latini
Felgentius
Jee. VI.florS05
joaq .1289 .
< 36604778 460019

Bayer. Staatsbibliothek
 BEATI
VLGENTI
1
EPISCOPI RVSPEN
I
SIS IN APHRICA , PRIS
SCORVM ECCLESIAE DOCTO.

rum nulli non confe

ndi, re
OPE RA,
quæ extant, omnia : diligens
ter conquiſita.
Quorum Catalogum poft Præfatios
ACCESS reperies.
ERUneNm T HAC PRIMVM
D
edition libellus.D.PETRI IACONI de In
carnatioe,
STI : FVneL& Gratia Do , noftri I ESAV CHRI.
GENTI ui libror rgumen
Paragraphæ ſeu annIotattai:uncul muamrginale ,ta:
æ s
& alia nonnulla,de quibus PR AE
FATIO monebit.
Cum INDICE gemino.
CYM GRAT. ' ET PRIVIL. CÆSARBO .

- SBE
ASIL E AE,
PER B ASTIA
N VM
HENRIC
PETRI .
.

Ritisborempi bre!
BIBLIOTHECA
REGIA

MONACENSIS ,

1
j
INTEGERRIMO Vla
RO : PIETATE , PRVDENS
TIA ET ERVDITIONE PRAE
STANTI DN. CHRISTIANO VRSTISIO,
Baſilienſis Reipub . Archigramma
teo,Domino & Patrono ſuo
multum colendo.
S. P.

Von de fimilibus da
Etionum humanarum
euentisſapienter olim
& verè pronunciauit
Thucydides,V ir amplif:
fime,mihiğ multis no
minibus obferuande,id
ego ad theoretica mortalium ſtudia haud
ineptè transferri poſſe ſemper exiftimaui.
Quemadmodum enim cùm eadem est ho
minam natura , eadem fæpenumero fierico
tingit:itaquog, dum ingeniorum humano.
rum eadem est conditio , eafdem de rebus
opinionesin omni diſciplinarūgenere na
ſciatgfubinde renaſci neceffe eft. Quod că
ſapientia Ariſtoteles a
parens ille humana nimad

?
 PRÆFATIO .
nimaduerteret, in Meteorologicis eafdem
mortalium opiniones nõfemel veliterum ,
vel fecüdum paruum aliquem numerum ,
fed infinitiesavocxvxAsiatc &in orbē quaſi
rediredifertètestatus est. De Philoſophia
quidē & prophanis diſciplinishocab homi
ne Ethnicoprolatum effenödiffiteor:verī
vtinam neidem quoqz in Sacroſancta no
ſtraTheologia &iamolim experta eſſet &
nostrofeculo magnofuo incommodo expe
rireturEccleſiaChristi. Nam , vtde noſtris
faltem temporibus quædam dicam , an non
Anabaptiſtæ hodie Enthuſiaſtarum ,Noua
tianorum ,Catharorum , Donatiftarum d
fimilium inſana deliria tuentur ? Samoſa
tenicos & Photinianos furores nónne Ser
uetus, Gentilis, Blandrata & fimilesreno
uarunt? an non Pelagiana dogmata, Li
bertini:Neštorij errorem ,Stancarus: Euty
chetis hæreſim Hofmannus, Suencfeldius
in thea
&bona exparte nostri Vbiquitarij
trum reduxerunt? Antitrinitariorum de
nig & Arrianorum blaſphemias à multis
hodie apud Sarmatas & Pannoniosin lucē
reuocariquis ignorat? Hydre infernalisca.
pita
 PRÆFATIO .
pita effe hac impiarum opinionum porten .
ta,earumģimpurosauthores,haudimme
ritòquifpiam dixerit , quorum vno reciſo
mulia alia repullulent,quod deLerneabe
ftia Poëtæ olim fabulatiſunt.
Hæc verò eum infinem à me dicuntur,
vt ostendamprifcorum Ecclefiæ doctorum ,
quos Patresappellare folemus,fcripta,qui.
bus contra ſuitemporis hærefesacriter,ne.
que minore ſucceſſu quam zelo,depugna
runt,meritò nobis quoque commendata eſ
fedebere.Non quod fundamenta religionis
nostræ inde petenda , autparem jscu ſcrie
pluris Canonicis authoritatem tribuena
dam cenfeam ( placet enimfummopere il.
lud B. Augustini:Negquorumlibet difpu ,
tationes quamuis Canonicorum & lauda
torumhominum veluti Canonicas
fcriptu
ras habere debemus, vt nobisnon liceat fal
ua honorificētia , quæ illis debetur homini
bus, aliquid in eorumſcripturis improba
re , fi fortèinuenerimus quodaliter fenſe
rint,quāveritashabeat, diuinoadiutorio
vel ab alijs intellecta, velà nobis )ſed vt
fcripturam Propheticam etApostolică
post
Ø 3 perpe
 PRÆFATIO .
perpetuoquog,eruditeantiquitatis cöfen
fuinfide orthodoxa confirmemur& aduer
Jus varios errores nunciamur.Quemadmo
dum enim in Philofophicis diſputationibus
antiquorum testimonia veritati non funt
praiudicio,& , vtapudPlatonem & Ariſto
telčobſeruare licet, non niſi folidisantici.
patis rationibus adducuntur,veritatis illu
ftriusſtabilienda gratiâ : ita quoq, Theolo.
gisrationum loco effedebet Sacroſancta di
uinitùs inſpirat& Scriptura authoritas,qua
fola ad tuendam pietatem & confutandos
errores vt neceſſaria est , ita fufficere quogz
potest:nihilominus tamen S.Patrum lucu.
brationes non repudianda,fed fuoloco ad
confirmationem ſinceredoctrinaadhiben
de, ita tamen vt ex ijs honoraria magis,
quàm neceſſaria veritatis testimonia peti
meminerimus, & proinde tum demum ea
audienda,cum S.literarum Canoni confen
tanea dixerint,ſciamus.
Monstrat fanènobis & fuo exemplo ap.
probat hancde rebus facrisdifferendi me.
thodum B. Fulgentius, dumnon rarò ea
quæprimùm S. Scriptura authoritatefuf
ficienter
 PRÆFATIO .
ficienterdemonstrauit,moxetiam Cypria .
nivel Augustiniteftimonijs confirmat: ip
ſequoginter præcipuos Ecclefia fuitempo
ris pwsagasfulgőseruditione, doctrine fin
ceritate,morum integritate,tolerantia fub
cruce,conftantiainconfeßione et defenfio
ne orthodoxe fidei nullifecundus . Cuius
fcripta ideo noftristemporibus videturef
ſeaccomodatiora, quia easque hodie graf
Santur hærefes,fiue S. Triados mysterium ,
fiue Christi perſonam ,ſiue denigsprædesti
nationis da liberi arbitri doctrinam per
Etes, tūquogEccleſiamChriſti exercuiſſe
coſtar: vtproindelibrihi,quib.dicta here
ſesaccuratè & folidèrefutatur,noftriquo
quetemporisAntitrinitaris,Arrianis, Eu
Nestorianis, Libertinis da Semi
tychianis,
pelagianis magnacū fructu opponipoßint. 1

• Hec nimirum cauſa fuitque te quoque,

Vir Clarißime,Superiori anno mouit, vt
pro fingulari tuo antiquitatis ſtudio de
hocpotißimùm Authore illustrando cogi.
tares. Atg utinam peroccupationes tibili.
cuiffet böcce tuum non minus vtile quàm
lašdabile inftitutum perfequi:elegantiorē
Q 4 fine
 PRÆFATIO .
fine dubio & multis modis ornatiorem ha
beremusFulgētium . Quia verò postquam
antemenfes aliquot Dei prouidentia incly
tæ huius Reipub.archiud,magna bonorum
omnium cum congratulatione & applau «,
ſuprafeétus eſſes v,rgentibus grauioribus
negocijs,quibus offici ratione nunc disti.
neris ,telam hanc à tepræclarè inceptam
mihivtcüq;pertexendam reliquisti :aquí
iam effe arbitror, me tibi operæ hacin re
pro virili pofitærationem reddere.
Tuis igiturvestigisinſistens primum lo
ca Scripturæ , quibus creberrimèvfus est
mosterFulgentius,peculiaribuscharacte
ribus à reliquo contextu diſcerni,& ,neil
lorum inquiſitio tadioſaſtudiofos in eius le
stione remoraretur , librorum nomina do
capitum numerosin margine apponi cura .
vi. Postmodum vt lector fastidio,quodex
continua orationis textura oboriri potuif
ſet, aliquo modo leuaretur, fimulý, argu
mentorum ordo & rerum cöſequentia me
liùs perſpiceretur, ſuislocispracipualibro.
rum membra distinxi, ipſum contextum
quaſi in paragraphosdiuifi.Inſignioresgno
mas
 PR £ F A TI O.
mas dzuyhoasvirgulis ad marginemap
poſitis notaui.Paragraphorum & argume.
torum ſummasbreuesadmarginem afcri.
phi,quibus lectoresnon parum ,vt pero,ad
luuabuntur. Etſi verò hæc ipfa fe iampri
dem prestitiſſeloannes Cochleus in Præfaa
tione quadam huic operi inſerta testetur:
exemplaria tamen illa non puto extare
amplius:mihifanè nullum licuitvidere ha
denus.De tuo quog, conſilio libelli P. Dia .
coni,adquem Fulgentius libro de Incarna
tione Gratia Domini noftri Iefu Chriſti
refpondet,fuo loco inferui. Vitam authoris
ex Eccleſiasticis fcriptoribus collectam o
peri prepofui,cuietiam vtftudiofihaberēt
oniczfabia quandam totius voluminis
paucispaginis comprehenſam ,ſingulorum
librorum periochas,quibus breuiter & res
rum ſummaexponitur & argumentorum
ſeries monstratur, retentisquoad eius fieri
potuitauthorisverbis,adiunxi. Indicem
denigs geminum ,vnum rerum & verborü
memorabilium , alterum locorã Scripture
à Fulgentio explicatorumadieci.
His laborib.qualibuſcung:perfunctus,cã
s cogita .
 PRÆFATIO . A

cogitarem de Patrono,cui illospro morecão

fecrarem , tu mihi, Vrstiſi prestantißime,
ftatim inmentem venisti: vtpote cui mul
tisnominibus eram obftrictus & obligatus.
Primùm enim ſi Dimidium facti, quibe
ne'cæpit,habet: tibifanè quinon tantùm
feceras ,fèd &mihieius
initium præclarè
quodadhucreliquam erat abſoluědifuisti
author & fuafor,tibi inquam iurè acceptă.
referri debet,ſi quid vtilitatishincadalios
redierit, aut fi quid leuamentiex hiſcela.
borib.alij fenferint. Deinde tot täta iam .
à multis annis tua in me merita , tamálu .
culenta extitêre tuæ erga me beneuolentia
fpecimina ,vt occaſionem meüerga te ftu
diã e obferuantiamquoquo mododecla
randi diu captatam ,auidèarripuerim.ob.
Herfatur enim adhucanimomeograta mea
moriaomnium eorum beneficiorum , quib. 1

me diſcipulum tuumante annos aliquot or

nare e promouerequibufcungspoterasra,
tionibus ftuduisti.Postea cùm à Proceribus
alme nostre Academie , inter quos & tu
non postremoeras loco, in ordinem Profef
forum cooptatus effem ,tum quoquememi
rim :ling
 PRÆFATIO .
nimum Collegarum tuorum mira huma.
nitatecomplexus et ab eo tempore omni of
ficiorum genereprofecutuses.lamveròpo.
Steaquamtuomeritoàprudentißimo Rei
pub.huius Senatu adarduŭilludet illuftre
Archigrāmateiofficium es vocatus,protuo
candore,planèantiqužobtines:vtomnino
confidamme,quếprimùm Præceptoré opti
mum , mox Collegāhumanißimü expertus
Jum ,deincepsPatronăbenignißimžhabitu
rū.Accipeigitar, Vir clarißime,ſereno vul
1x, hocquod candido tibi offertur anima
mutuiamoris & debiteobſeruätia quale
cung,monumentā , & hoſce meos imò tuos
labores aduerfres Stygi illius Momi licen
tiā,quaneg; Deorü,neg,hominum operib.
parcit,tuêre:eius enim obtrectationes faci
le contemnă, fi quodpræstareconatusfum
tibivni, quiinštar multorü mihi es,place
re intellexero. DeusOpt.Max.te ad Ne
ſtoreos vfque annos faluum atque incolu
mem conferuet , vt ea chariſmata quibus
hactenus Gymnaſio nostro docendo tàm
facra quàm prophanaſtudia & moresiu.
ventutis gubernando', res Academicas
admir
 PRÆFATIO .
administrando, & qualibet officia magna
cum laude obeūdo plurimùm profuifti:im .
poſterum vniuerſa Reipub.commodo de
molumento pari cumdexteritate &fuc
ceffu impendere poßis. Vale feliciter, Vir
amplißime, & me Clientemtuum officio
lißimum folita tua beneuolentia fouere
perge. Perſcriptum Bafileæ ,postridie Cal.
Ianuarij, Anno vltima Deipatientiæ
1587.cuius felicem decurſum
tibi tuisý exanimo
precor.

Tui nominis ſtudioſiſsimus,

Henricus luſtus
Baſilienſis.

B.FVL.
B. FULGENTII V lo
TA , EX SCRIPTORIS
BVS ECCLESIASTI :
cis collecta.

Eatvs Fulgentius Afer fubi.

nitium fextinouiſsimitempo

B ris ſeculi claruiſſe ſcribirur,A.

naftafio Dicoro heretico Imp.
qui ab anno Chriſti 494. ufq;
ad annum 521. Orienti præfuir. Natuseſt
Telleptæ Numidiæ oppido: uel ut alij fcri
bunt,in Toletana ciuitate,Fulgentio claro
Carthaginenfium ſenatore & Marciana no
bili femina parentibus :à quibus ftatim in
ipſa puericia optimis traditus præcepcori
bus,literis tàm Gręcisquàm Latinis Tedu.
lam nauauit operam , feliciſsimo cum luc.
cellu . Primùm autem à Fauſto Epiſcopo
factus eſt Monachus. Reli &to dein mona .
ſterio , quod & uitæ inculpatæ teſtimonio
& eruditionis laude multos alios ſupera
ret Epiſcopus Ruſpenſis in Aphrica ſeu
Numidia noua defignatus eft . Cùm uerò
contra Arrianos quorum dogma cum to.
tam peruaſerat Aphricam , & alios hæreti.
cos acerrimè pugnaret, mulca ab aduerſa:
tijs paſſus eft pro fide osthodoxa tuenda:
tandem
 B. FULGENTIR
rádem cú Vandali, qui per ca temporarerú
ibi pociebantur, in gratiam Arrianorú Or.
thodoxos perſequerentur,cædibus & exi.
lijs affligerét, cempla illorú ubias claude.
rét,ipfe quoq;unà cú alijs220.Epiſcopisin
Sardinia inſulá à Trafimúdo Vandalorum
rege Arriano relegatus eft.Fa & ú eft hoc cir
ca annum Chriſti 503. Anno 2. Symmachi
Rom .Epiſcopi, quiillis quotidiana ſubfi
dia miniſtrare nó deftitit, Fulgétio ſuosaſ
fiduè docére,hortáre & in tanta calamitare
cololante.Ab exilio hoc primo à Traſimú .
do regereuocatus,non multo poft fecúdd
in exiliú abire cogitur.Cauſa huius nó ofté
dicur, ſed tamen hiſtoriæ Eccleſiaſticę Scri
prores ſufpicantur,illü libro aduerſus Pin .
tam Arrianum edito Traſimundum offen .
diſſe. Ab hoc tamé quoq; exilio reuocatus,
à Carthaginenfib.qui ei redeúti magna fré
quentia obuiam proceſſerunt,benignè ex
ceptus, in ſummo poftea honore habitus
fuit,ita ut merebatur eximia eius eruditio,
quam ſcriptis editis etiá pofteris teſtatam
fecit,maximèverò uirę ſanctimonia & mo
rú integricas.A'ſuperbia enim & faſtu erat
alieniſsimus: modeſtiæ & humilitatis ftu .
dioſiſsimus. Hypocriſim ueheméter dere.
ftabat, In uictu & ueftiru fugiebat delitias
&
 Vita ai
& fplendorem . Cibis adeò abftinebat ucin
fyncopeo aliquádoincideret : carne nó ues
ſcebat, ſed olerib. & ouis.Vnica rancú uette
ucebarur hyeme & ęſtare,etiá in facris pera
gédis : Corda ,inquiés,pocis quá ueftiméta
muráda eſſe. Vindi&tæ nó fuitcupidus. Cũ
enim aliquando unà cú Fauſto Epiſcopo à
Felice Arriano malé cractaret, & ſuaderetur
ei uc actioné iniuriarú apud iudice experi
ret,refpódir: Chriſtiani eſte nó ulciſci lefe,
Deú enim ulcurú iniuriá fuis illaram. Non
igitur mirú illú (uc teftatur Vincétius)in Sy
nodo Viocéli omniú aflefforú iudicio, Epi
ſcopo Quoduuldeo prelará eſſe.Tandéue
rò cura Ecclefiaftica abie &ta in Cercinnáins
fuláfeceſsit, & in ea legédo,fcribédo & Deo
inſeruiédo,reliquú uiręcépus tráſegit.Cúý;
in morbú ex quo 7o. dies grauirer decubu .
ir incidiſſet, medicis fuadentib. ut balneis
uteretur:Pucarísne,inquit,balnea hominis
mortalis faca impeditura:crebrò eciam has
uoces ingeminaſſeſcribitur: Domine , hic
da mihi pænitentiá, poftea indulgenciam.
Obdormiuitaút in Domino placide annú
çtatis ſuę agés 65.ipfis Ianuarijs Calendis,
cùm Eccleliæ pręfuiſſer annos 25. Præno
mina eius uarie (cripta reperiuntur: incer
dú hoc modo, F.P.Fulgentius:nonnunquá
ica ,
 B. FULGENTII
icasFabiusFulgentius Placiades: aliquádo
deniq; hoc pacto Publio Furius Fulgérius.
Vixit & alius Fulgétius eodéſeculo Eccle .
ſiæ VericulanęapudAnchoniranos Epiſco
pus , qui Totilá regéhofté habuit.Claruit
item Fulgétius quidá cognométo Audax,
natione Anglus, circa annú Chriſti 211. qui
fcripfit Oraciones de Romanorú iniurijs:
pro uindicãdalibertate & alia quędā. Scri.
plit & hic nofter Fulgentius multa præter
ca quæ hodie extant, quorú Catalogú qui
uidere cupit, adeat C. V. Conradi Geſneri
Bibliothecam . Senſit piè & orthodoxe de
pręcipuis Chriftianę religionis capitibus,
utpote deDeo,de Trinitate,de Prędeftina
rione,deCreatione,de Lapſu hominum &
angelorum ,deLibero arbitrio ,dePeccato,
dePerſonaChriſti, de lufticia hominis co
rá Deo,&c. uc pauca hæc eius ſed præclara
ſcripta,quæ patrú memoria inter reliquias
Bibliothecæ Ioánis Tritcenheimijreperra ,
à doctiſsimo uiro Bilibaldo Birckeimero
primú in lucéedica ſunt, abundè ceftantur.
Cuius rei ur guftum quendam percipiant
atq ; ita ad lečtionem tá eximij Eccleſię Do
&oris inuitentur ftudiofi, liber eius quan
dam oxiaspaciap & ſingulorum librorum pe:
riochas breuiſsimas ſubijcere.
TYPV'S
1

TYPVS ORDINEM LI.

BRORVM HVIVS OPE
RIS INDICAN S."

Primus eft dePres

deſtinatione Deibo
norum adgloriam ,
malorum ad panā,
fol...
Secundus de ob
ad Monis latione Sacrifice),de
mű libros miſsioneSpiritus S.
ites , quos de fipererogaz
TUM tione Apoſtoli Paus
!
li, fol. 73
Tertius de uerd ex
poſitione illius difti
Prima Euangelici : Ec
Diſtribis Verbū erat as
mus unt:
pud Deum ,fol.
werfum 119.
Opus in
fer qua:
lifetio: Librum unum ad decem Arrias
nes. Con norum obiectiones totidem res
tinet 4H : fponfiones continentem 2, folio
teru I3 .
Secunda

1
 2

CATALOGVS LIBRORVM
ſ Primus eft de Perfona Chrifti
Secunda li: duas naturas in una hypoftaſı
bros tres integreretinentis, fol.210.
ad Trafi : Secundus,de immenfitate diuinis
müdum , tatis eius, fol. 264.
quorum ' Tertius,deeiufdem Paſsione,fo
lio 329 .
r
Prima eft de debito co:
iugaliouoto conti:
nentia, fol. 424.
Secunda , ad Galla de
confolatione ſuper
mortemariti et deſta His ad .
tu uiduarú, fol.444.
Tertia, ad Probam de iú &tus eft
Virginitate ♡ Hu: de Trinis
Tertia, militate, fol.479, itatis
Epiſto: Qua rta,ad eandem de incarna .
lasſepré, Orat ione o Cõpun tionis my
quarum ctio ne cordis,fol.sar. fterijs ad
Quinta,ad Eugyppiú Don
libe
atú
de Charitate o eius ไ r us
dilectione , fol.53 5. rus, fol.
Sexta ,ad Theodorum 583 .
Senatore de Conuer
fione à ſeculo,fo.547.
Septima,ad Venantia,
de recta panitentia,
Ofuturaretributio:
ne, fol. 558 .
Quarta
 AVIVS OPERIS,
Primus eft de difpenfatoribus
Domini, fol. 610 .
Secundus de duplici natiuitate
Chriſi:una eterna ex Patre:
altera temporali exVirgine,
fol. 625
de laudibus Maria
Tertius,
Quarta fers ! partu Saluatoris, fol.635.
mones quin Quartus , de S. Stephano pros
que , quo : tomartyre,ubi ude conuer .
rum
fione Pauli quædam , fos
lio 619 .
Quintus, de Epiphania ubiet
de innocentúnece o muneris
bus Magorum nonnulla , fos
lio 648.

Quinta librum de Incarnatione o Gratia Dos

mini noſtri Ieſu Chriſti,feu de Gratia o Lis
bero arbitrio ad P. Diacor um oc. fol. 689.
Cui præmiſſus eſt Petri Diacom libellus de
codemargumento , fol.663.
Sexta libros tres Mythologiarum , ad Catum
Presbyterum Carthaginenfem , fol.8o9.

ARGV.
 ARGVMENTA SINo
GV L OR VM L IS
BROR V M.

Libri tres ad Monimum .

ONIMVS diſcipulus B. Fulgentij per
literas obiecerat quaſda Præceptoriquier
ſtiones , ad quas tribus hifce libris res
Sponder.
Primo igitur libro toto Prædeſtinas
tionem explicat. Status eiusſeu principalis quaſtio eſt hæc:
Vtrum Deus ut ſanctosadiuflitiam , quam coronetin ipſis
prædeſtinauit , ita quoq; iniquos ad malaopera,pro quibus
cos condemnet,prædaſinaſſecredendus fit?Hancquaftioné
deciſurus in utrifef ,tàmiuftis, quàm iniuſtis conſideranda
effe hæctria docet: initium uoluntatis, progreſſum operis
finem retributionis , ut in his ea tantum Deo tribuamus
quæ iuſtaſunto bona,ea aute Deoindigna iudicemus, quæ
nes luftitiam neq Miſericordiam eiusſapiunt. Prædeſtinas
tionem Dei mhil aliud eſſe quam miſericordem o iuſtam
futurorum operum eius ſempiternam præparaiionem ſeu
diſpoſitionem : ita ut in pradeſtinatione exæternitate diſpos
fiorisſuæ iam feciſſeiudicetur, quae temporecongruo uel
miſericorditer , uel iufte facienda diſpoſuerit: 0proinde id
quod núquam fuerit in opere eius ,feuquod nófaciatDeus,
nunquamfuiſſein eius pradeſtinatione. Quod igitur Sana
Etos concernit,quoniam Gratiaſeu Miſericordiæ opusfit ex
malis facere bonos , idcirco Prædefiinationi diuinæ recte
tribui
 ARGVMENT A.
tribui(iuxta illud Rom. 8. Quos enim prædeſtinauit eos
uocauit,oc.)Vocationem ,lufificationem , Glorificarios
nem ,h.c. bonæ uoluntatis initium , bone operationis incres
mentum ofuturæ retributionispræmium ,et idcirco nos nes
que in fideneg in operibus debere tanquam noftrum aliquid
nobis uendicare. Deum enimcoronare in fan &tisiuftitiam ,
quam eis gratisipfetribuerit, gratis feruauerit,gratis pers
fecerit,atq; ita opera fua glorificare.Quod uero ad Reproa
bos attinet, quoniam ,neq
Miſericordiæ,neq; luſtuiæ opusfit
exbonismalos facere,luftitiæ uero ſpontaneam iniquitatem
punire:idcirco Prædeftinationi tribēdum non quidem mda
Leuoluntaris initium ,autoperis maliprogreffum,fedretris
butionis iuſtæ pænam . Nam etfi Deus o præſciuerithomis
nempeccaturum , opeccare, àfe difcedentemiuifte deferens
do,permiſerit:non tamenprædeſtinaſſe eum quenquamad
peccandum ,cum ficutnon omniapromiſiu queprædixit: ild
non omniaprædeſtinauerit quæpræfciuit :neq; etiã potuerit
bominé pradeftinaread hoc quod ipſe diſpoſuerat; o prær
cepto prohibere, o mifericordia diluere, o iuftitia punire,
luftitiam Dei non iuſtamfore,ſipuniendum reum non inues
miſſe, dicatur,fed feciffe:maioréuerò iniuſtitiamfuturani.ſi
Lapſo Deusretribueritpænam ,quemſtantem prædeſtinaſſe di
caturadruinam .Quamuis uerò Deus non fuemalus o inius
ſtuspeccati author,effetamen eum mali o bonumſeu mſes
ricordem Ordinatorem , dum malis hominum operibus
bene uritur, o iuſtum V lorem dum in reprobis iudicium
fuun deſertione inchoat,cruciatione conummat. In res
probis igitur Deum impietatem uel iniuſtitiam , quam ipſe
rion fecit,punire oopera nonfuacondemnare, o idcirco
eumprædeſtinaſſe illos ad malum non culpæ,fedpænæ : ad
B 3 interitum
 IN LIBROS FULGENTII
interitum nö delicii , ſed ſupplicij:admortem animænon pri
mam ,quæ eftiniquitatisſeu impietatis,fed fecundam quæeft
ater, & damnationis.
Secundus liber trium quaſtionum explicationem cons
tinet.Primum enimcontra Arrianos, qui ex eo quodfacrifi.
cia Chriſtianorum foliPatri immolentur , Filium Patri ina
æqualem eſſe natebantur oſtendere,teſtimonijs o exéplo Pda
triarcharú acProphetarú, etſi perſona Patris tantum offe:
rangurſacrificia,a Chriſtianistamen totam Trinitatem co is
pro honorari,declarat.Deinde cur Ecclefia in S. Cænæ ads
miniſtracione Spiritus S. miſsionem potiſsimum à Patre
poſtuler oftendit, o primum #poorwpias inxa miſsioneſeu
aduentum SpiritusS. quemadmodumcum nonminorem fa
ciał Patre,ira non localiter fieri: item ' Spiritus S.appellas
tione in ſcripturis non rarò dona eius intelligi monſtrat.
Poſtea docet quandocunque Eccleſia Spiritum S.fibi mitri
poftulet, petere cam donum charitatis et Vnanimitatis(hoc
enamubicunqueſit,ibiipſum Spiritum S.eſſe, cum cætera
donaſint ctiam ubi Spiritus Sinó eft)ſibi à Deo cóferri. Ideo
uerò ritè dono Spiri'usſanctusCharitatem peti, quia ipſe
fit commun : 0 Charitatis inter Patrem o Filium : quia
neceſſarium ſit, utſicut ex Spiritu S. conceptuseſt Chriſtus,
quãdo Deus unigenitusin utero uirginis unitus Hominiſuo,
tanquamſponſusproceſsir de thalamoſuo :fic Ecclefia dos
no Spiritus S.adhærcat Chriſto,tanquam mulier uiro ſuo et
tanquam corpus capiti ſuo. Hoc autem ipſum nunquam op
portunus fieri quam eo tempore, quo corpus Chriſti Eccles
fra myſticum illud Euchariſtia facrificium offert. Tum co
nimfideles quando ut unum corpusmultiſunt,ita de uno pa
neparticipant oex unopoculo bibunt, dignièpecunt,utqua
graid
 ARGVMENTA :
gratiâfa &tum eft quo Eccleſia Chrifti corpusfieret, eadem
boat,ut omniamembra,Charitatismanente cópage,in unitate
corporisperfeuerent. Tertiaparte, ut excufet ca quecontra
fententiaD. Auguſtiniex Optati placitisde Pauli Apoſtoli
ſupererogationeſcripſerat,oftendit:quædãinScripturismul
tiplicéinterpretationé,fine ueritatisdifpendio, admittere.
Tertio libro de Elſe Filij apud Patrem contra Arrianos
difputat.Craſsi quidam Arriani id quodinprincipio Euan's
gelij loannis legitur,Verbam apudDcú elſe,interpretabās
tur extra Deumefje whanc ſuam impiam
ſententiam exéplo
birri ( pileiſeu ueftisgenusfuiffearbitror) quod nonin eo,
fed extra eum exiſtat,apud quemſui,conformabant.Aduerſus
hanc ineplam interpretationem difputans Fulgentius, Pria
mùm exemplo nimis craſſo in diſputatione de Deo ab Arria
nis allato opponit aliud,etiam àcreatura fed fubtiliori,fcil.
Spiritu hominis, qui cum apud hominem ſir,nihilominus in
co eſſe rectè dicatur,petitum . Deinde abſurda duomons
ftrat quz ex Arriana interpretationeſequantur, quorum
prius eftnos,qui in Deofumus,potiores eſſo Deifilio: poſte."
rius fafturam ,quæ in Deoeffe dicitur,preponendamfaktos
ri. Tertiò oftenditprolixe in Sfcripturis Apud aliquem els
ſe nonſignificare Extra aliquem eſſe, addu&tis aliquoteius
rei argumentis. 1. Cogitare apud fe,non eft cogitare
extra,fed intra fe. 2. Sapientiaapud homines o Deum
nota :nonigitur exterius,ſedinterius eft, aliâs nota noniſ,
ſet. 3. Pater o Pilius apud dileétoremmanent non exi
terius,ſed interius,ficut o Spiritusſanctus apud fidelesmda
net o tamen in ipſis eft. 4. Apud Deumo in Deo ef.
fe æquipollere ex Paulo , Dauide o Moſe codem spio
sicu afflatis liquet. s. Apud Deum non eſſe tranſ,
B mutatio ,
 IN LIBROS FULGENTII
mutationem : pro, In Deo nullam effe mutationem dici.
6.à minore. Si apud hominem dicitur eſſe, quod in eo eft,
multò magis apud Deum eſſe dicitur, quod in ipſo eft, 7.
Prou.rb.z.Cogitatio mala,h.e.peccatú apudmortem , ..
in morte,apud inferos,h.e.in inferno eſſe dicitur. Coni ludit
tandem ſimili modo intelligendum dictum loannis : Et Ver:
bú erat apud Deum , prafertim cú ipfeDei Filius alibiers
prefsèteſtetur ſe in Patre elſe. Quartò coron:dis loco explis
catquomodo Filij Elſe apud Patrem ſu intelligēdum . 1. rio
ita quemadmodum homo dicitur apudhominem eſſe,fedſi
cur in mente uerbum qui in cordeconſilium , 2. non comodo
quo homo in Deo o apud Deum eſſe dicitur.De nobis enim
cum hoc dicatur non naturalem umtatem ,fed uelpotentiam
Creatoris,uelpietatem Redemptoris intelligi.Mulcum igitur
diſtare in re,quod unum fonatin nomine. Verbumenim eft
Deus,Filius, Vnigenitus naturaliter:Nos Dij, Fili,Geniti no
natura,fedgratia.
Reſponſiones ad Arrianorum
Obiectiones.
Libros ad Monimum excipiunt decem Arrianorum obe
ieftiones o totidem Pulgentij reſponſiones, in quarum pris
ma oſtendit Patris « Filij appellationes cum relatiuæ fint,
non Eſſentiæ ,cuius nomen unum eſt,ſed perſonarum diſcris
mina innuere. In ſecunda inenarrabilia eſſe mulia , quæ ta
men non fine ignota : ita quoq Filij Dei generationem ines
narrabilem quidem , quia una illicuminenarrabiligenitore
ſubſtantia,non tamenignotam ,quia uerè faétaſit. In tertia
docet cum in Chriſto duplex ſpectetur natiuitas, uma quæ
initium non habet fempiterna diuinitatis : altera qua in ſea
culo
 ARGVMENT A.
ulo fecundum carnem creatus eftex homine, fideliter eſſe
uftinguendum quid eternitatio quid temporalitaticonues
nut. In di&to igitur Prouerb. 8. Chriftum dici genitum
furdatum antefeculafecundum diuinam naturamcreatum
auten ſecundum hunanamgenerationem. antc enim æter:
mataron diuinæ natiuitatisarguere,fecundum quamdicatur
geratus ex Patre cum è diuerſo ſecundum carnem crearus
Doméno af formetur.Primogenitum uerò creaturæ puta nó
condile ,ſed reparatæ,h.e. eorum quos in fratres ſibiperfie
dem digrictuseſt adoptare, eundem ab Apoſtolo Colo 1 .
dici ſecundum incarnationismyfterium ,fecundum quodes
uidentiusprimogenitus ex mortuisab eodem nominetur.V's
nigenitum ueroex Patre loan . i. fecundum diuinitatem dia
ci.illuddenie: Pf. 2.Filius meus es tu,hodiete genui,fecun :
dumincarnationis myfterium intelligendum ,partim ex ipſo
textu,partim ex loco Alt. 1 3.probat.lñ quarta 1. FiliúDei
deſubſtantiaPatris natum atq; adeò Patri conſubſtantiale
efle primum a cultu et adoratione,quiſoli Deo Vniet Trina
fecundum Efaia, Moſis, Dauidis,Pauliteſtimonia debetur:
deinde authoritateſacra probat.2. Opinionem aduerſarios
rum dilemmate confutat. In quintaPatrem o Filium nec
duos ingenitos nec duos genitos effe,necperſonaliter cong
fundi, nec fubftantialiterſeparari : ſed quia de Patre immus
tabili,eterno,
perfectofilius immutabilis, coæternus o pere
fectus genitusſu, ideò Filium Patrenon minorem ,ſed ties
qualem eſſedocet. In ſexta eam eſſe Parris o Filij æquas
litatem ,ut quicquid uniderogetur alteri quoq; detrahatur.
Ideocùm Arriani Filium folum Lumen appellent,ut cum à
Patris æqualitate diſcernant ,fimul eos Patri nomen Lumis
miso proinde fubftantiam Deitatisdenegare.Lumen autem
B 5 efte
 IN LIBROS FULGENTII
effem Patrem u Pilium hunc in illo,illumų in hoc a prou
indeutrumque æqualisDeitatis. In ſeptima uocem Alias AS A
in facrof.Trinitateperſonas diſcernere ,non naturas diuides D
PEH PANEL
se.Gignentis enim æterni ogeniti coæterniperfonam dier:
fam ,fubftantiamunam eſſe. Siuerò uox Aliuspotioremſis EPICT
6
gnificet,ſequiSpiritumS.Filiopotiorem , quodcúfalfum,
1 neq; Patrem quia aliusà Pilio, hocipfo poriorem dicendú.
Patrem u Filium unum effe non tantum uoluntate,fedo derashere , derisa
fubftantia, o hanc obcaufam priſcos ómorois uocabulum
ufurpaſſe, quæ licetnon ſecundum literamin S. literis repes Related respons pourcars 1

fenfum tamen,ut multa alia,in ijfdem cone

riarur,ſecundum LAA : 1.20
tineri. In octaua fidem orthodoxam ,quæ ftatuitpropter stu
Deitatis immutabilitatem Filium Patri, Spiritum S. utrią eundrer nen neessa the
fvara
ar 2.
aqualem ,Dermnon iniuria afficere,fedhonorare:illos por omanda wa daras tl: 14
rius in Deum iniurios , qui cum creatore creaturam colant. be a pa
In nona ut locum illum Pſal.2 20.Erutero ante luciferum a kemua ncadenas ares
genui te,de æterna tovaó,8 generationeintelligendum dos contu Fr V
ceat,quid uterus,Lucifer ,ſplendor ſanctorum ſignificetexe printieromfaciarewoanse ecosIcTiaA
plicai. In decima tres diſtinctas eſſehypoftaſes in unaels prasate ciascun
gu, o
ſentia divina multis S.ſcripturæ lociso D.Cyprianiteſtimo w
Terg naluda, a ishคน
nio confirmat, funulá Filij diuinitatem afferit,c orthodo: ice,
xos non unum Deum extribuspartibuscompoſitum , ſed Fi
lium de Petre genitum oab utroq procedentem Spiria moppu on Fuge,mila
Gracie siendo
tum S. Deum unum nec diuifum effentia , nec cr
ratione ve.cscan eatenen,
confufum perſonis colere, Co om men
mlum te
M
oſtendit. calRaappena Alpuldizi , afrdiAn,mpanieen
pa mer ee, ca
LIBRI fede f
hotel,Palompornacce das ubacet
e
тринеадaаture, аedреneнsде
n te
. Ponde4
to enlreaf ünsterparoppaſiom palq maar
dase undos ofuit, romotor

libro
 ARGVMENTA.
LIBRI TRES AD TRA ,
SIMVNDVM VANDAL O.
tu
t's rum regem .
ino Liber primus .
Raſimundus Vandalorum in Aphrica rex , Arrias

int
T norumpartium ,isqui,utfcribit Procopius,Chriſtias
nos nonfupplicöso corporispanis,fed beneficijs o
præmijsad deferendam hdem inuitauit,uolumen quoddam
Det
obtuleratFulgentio, iubenscum illicoreſpondere. Cuma
hic ſparium uniusnoétis ad librinordineperlegendumoba
ift
tinerenópoffet, ad quæftionen tamen ex principioillius cos
13
OS
gritamrefponderetribus hiſce libris decreuit. Initiò igirur
huiusprimilibriſolicitecaptar beneuolentiam : partimafue
11.

Em
perfona,ſenon arrogantia autcontumacia impulfum ojiens
01
dens,fedneceſsitate perfeſsioniso officij ratione coaétum
adrefpondendum :parrim à perſona regis, cuiusrarum
{ingulareſtudium fapientiæ ita laudat, ut illudipfum niz
ofs firectauia ad ueritatem ingrediatur, hæreſesá uel Chriſti
19
perfonam,uel Sacrof. Trinitatem oppugnantesfugiat , utile
if
non eſſemoneur.Pofteaproponit omnes ferèhæreſes inde or
taselle,quodmyſterium incarnationisuel non crediderini,
ulnon reftecognouerint. Chriſtum enim lapidemeffe
offenfionis adquem impegerint ludai , Manichæi, Pho.
tinusoalij, quorumdogmata Apollinariſtiset Arrianis có
muria recenfetquidem ,ſed nomina confultò fubricet. Po.
| firemosiguur hos , quinórow nonnatura ſednuncupatione
Filium Dei,corpus fineanima affumpfiffeftatuebant, atque
ita naturasconfundebant « Deitatem paſsioni ato mutes
tioniſubýciebát,cü fibi refutandospropofuerit,primohoc
libro
 IN LIBROS FULGENTII
tbro firmiſsimisS.Scripturæ teſtimonijs in perſona Chriſti
diuina humanaq ſubſtantiæfeu naturæ perfectionem des
monſtrat,potiſsimum ueró Chriſtum perfečtú eſſe hominem ,
o non ſolum corpus,fedo animam fufcepiſſe humanam ,
refutatis aduerſariorum argumentis,prolixèdeclarat.
Liber ſecundus.

Infineprimilibri refert Fulgentius, quoſdam carnaliter

o nimus craſsè de Chriſtocogitantes, eius diuinitatem locai
liter de cælo ueniffe ad inferos deſcendiſſe, docuiſſe.Ho:
rum igitur errorem ſecundo hoc libro confutaturuspluris
mis 054 ſolidiſsimis argumentis oſtendit , Filium Dei per
quem ſolum nobis pateatacceſſusad Deum Patrem , fecuna
dum divinitatem Patri eſſe æqualem coæternú o coimmens
fum ,ac proindenequetempore circumſcribi,neo loco inclu
di,refutatisetiam aduerfariorum obiectionibus. Deinde cú
in ſcripturisS.aſcéfus o defcenfus Chriſtoſæpiſsime tribuas
tur,nenaturæ confundantur,docet, quomodohæc eiſecuns
dum diuinitatem o quomodoſecundum humanitatem con:
ueniant. Afcenfum o deſcenſum tribui Chrifto etiam fecun :
dum diuinitatem aſſerit, ſed tum non ſignificari motum lo :
calem ,fed manifeftationis Deio agnitionis noſtræmodum .
Deinde unum u eundem Chriſtum ſecundum diuinam natus
ram effequidem innmenſum w habitare in nobis , quemada
modum u rola Trinitas æqualiter immenſaſu onobis inha
bitet,uerum ſecundum humanitatem illum non ubiq , ſed cir
cum ſcriptum ſeulocalem fuiſſe o olje , non tanrim olim cú
in his terris effet,fed etiam nunc in cælo,quó corporaliter as
frenderit, undecorporaliter uenturusfitad iudicium .
Liber
 ARGVMENTA .

Liber tertius.
Reflar illud Arrianorum dogma, quo in Chriſto , quem
Patre minorem eſſe fingebane,naturas cófundentes,Paſsios
nem diuinitari eius, qua loco animæ fuerit, attribuerunt:
quod ita confutat hoclibro Fulgentius, ut orthodoxamdos
Srinam de Vrione perſonali duarum naturarum in Chris
fto plenè, dilucide accurate fatisexponat.Principiourig
natura ſuasproprietates attributurus ne credaturcú Neſto:
rio duos Chrifios facere, aut quartam Trinitati perſonam
inferere,fidem ſuam deperfona Chriſtiexplicat odocet:nás
poreſſe Patriconſubftantialem , cundem ſine fuimutatione
in unionemperfora afJumpsiffe integramhumanam naiura,
ita u in uno Chriſto ſit ueritas utriuſque naturæ in.confufa,
fed unita.Sicut enim Pater o Filiusunus Deusſuntnatura:
ira humanitatem o diuinitatem inum effe Chriftum perſoa
nå : « quemadmodum perfonalisdiftinétio non faciatduas
naturas in Patre o Filio , unitas autem naturalis non cong
fundatperſonas: itain Chrifto naturarum diſtinctionem nó
facere duos Chriſtos, o unitatem perſone non confundere
naturas.Deindeperſonalis unionis rationem explicat o do:
cet eam non tollere nalurarum difcrimen o proinde alteri Communio
naturenonreipſa ineſſe,quodcum uniusproprium ſit, deals catio idio.
teralamen propter unionem perfonære&tè prædicatur, at niatum .
ficquoqueDeum in carne paffum ,non tamen diuinitatécara
ni compasſam eſſe. Tertiòmatorem ,triftitiam gaudium ,
olemilespaſsiones, quæ de totaperſona dicuntur,nondiuis
nitatis,fed anima humanæproprias eſſe,mortem oſepultus
tam ad folam carnem pertinere oſtendit,o uniuerſum redés
ptionis opus ita exponit , ut quid de tota perfona dicatur,
quid
 IN LIBROS FULGENTII
quidfingulis naturisſieproprium indicet. Subfinem poſlqud
uarios errores circa perſonā Chriſti enumerauit,Pneumaid
machos refutat o Spiritú S. Patri o Filio confubftantiala
ex operibus,quæ cum ipſis communia habeat, demonſtrat.
EPISTOLÆ .
Rima. Vxor cuiufdam cum extreme laboraret,perpe
P.tuam uouitcontinentiam.poſtquã autemcomaluiſſet
carnisfragilitas aetatis in porētia uoto obluctátur.
In triuio igiturcogitationú cóftitutusmaritus conſiliú petità
Fulgentio,qui ei hac Epiſtolareſponſurus,quædam de Con
iugio o de Votis anticipar. Prin.um igitur docet no in coniu
gio,ſed in coniugum immoderatione uitium eſſe. Deinde có
iugium inſe honeftum o licitum eſſe probatS.literarum tes
ſtimonio. Tum definibuso recto uſu cóiugij , itemą, de uitio
quod ex accidente commixtioni carnali adhærcat,fidelibus
samen non adpeccatú imputetur,diſſerit.Adextremumforó
nicationis turpitudinem notat. Tranſitpoſtea adVota upri
mum ea licetin tribulatione promiſſaDeo reddenda eſcos
ftendit ,adeò utetiamres perſelicitæ interuenienteuotofiảe
illicita, o idcirco continentiæ uoto obftri&tis nuptias quos
illicitasfieri.2. Coniugesnon poſſe uouere , niſi idfoutex us
triuſg conſenſu. 3. Tantùm abeſſe utſimulatio excuſet, ut es
tiam magis damnabilem reddat úouentem . 4. Vnum:quemą
qui res Deo deuotasuel reperatuel retineat non effelegitie
mum reiſuæpoſſeſſorem ,fed diuiniiurisinuaforë.Hispras
miſsis reſpondet ad quaftionem ſibioblatam appellans coría
quibus conſulit conſcientiam : fiquidempariconſenſu uoue
rint, omnino uotum feruandum o contra carnis infirmitate
diuinum auxiliumimplorandum : ſın uerò unus fine altero
noueris

1
 ARGVMENTA.
nouerittemeritatem uori agnoſcendam odebitum coniugi
reddendum . Subfinem afpergitprecepta quædamconiugas
lis, o docet quomodo fideles coniugesin reddendo debito
coniugalifegetere debeant:an fideli ſi ducida uzor:quod'.
namſu fidelismariti ingubernandafamilia,educandeslibes
ris officium :quod deniq fidelesconiuges aduitanameliore
afpiraredebeant.
Secunda.Epiftola hæc ad Gallam fæminam Romanam
loco ut apparet illuſtrinatam ſcripta ,wapauv@oxů naj nas
pertixà eft. Primum enim eam ſupermortemariti ravenis
confolatur, á propitiæ Deiprouidentiæconſideratione, ques
fratut omnianobis in bonum cedant. Sic Deúquoq marité
ipfiuspiumaiuuenéadhuc in caleſtépatriam tranſtuliffe,ut
billigaudia æternauitæ conferret Galla facultatem me
lius uiuendi concederet. Deinde aſpefuturæ refurrectionis,
que nopermittatfidelesultra modítriftari. Neq; enim atrā
diem auferre fidelcs,ſedimpios, qui in extremo dienon has
beantconfolationem :neq eriam Chriſtianum hominem etſi
adhuc iuuenis moriatur funere mergi acerbo , cum non
longe,fed bonauitahominiprofit. Terriò àdonorum Dei
comparatione o fidei natura. Dona enim Dei aliapöjseffe
propria; fiue in hac tantùm uita neceſſaria fint, ut fideso
operamifericordiæ: fiueinfutura uita perficienda ,ut caria
tas, ueritatis agnitioofimilia:aliapijscumimpös commu :
nia quibus beneo malè utipoſsimus,quæq; à Deo tempora:
literuttribuanturfic auferanturtam bonis,quàm malis. Sic
lobúin utraqfortunabeanmfuiffe:Lazarum in Euägelio
beariorem diuite. Et hisannumerari etiam nuptias pro.
inde bene has ocontemni o ſuſcipipoffe. Cúigiturfidesnó
temporalib.fedmernis intētaſuí, boniconſulendăChriſtiano
amiſo
 IN LIBROS FULGENTII
amiſsionem donorum Dei, quæ ſunetemporalia w indiffea
rencia.Poftea Gallam in propoſto ſuoconfirmaturus,prunú
ftatum uidualem laudat ex collatione coniugij : coniugia
Chriſtianorum ſancta quidem eſſeafferens ,ſed tamen innus
ptas in altioridignitatisgradu collocatas.Deinde eandem
quoqueinſtruit præceptis o exemplis.Præceptis,cum eamui
dualis officijamonet 1. in tota uitaiubés illam á mundanis
curis liberam San&tam eſſe corpore o spiritu,adhærere Dco
o inſtare orationibus. 2.circa opes , quibus non debearele
intenta,fed thefaurizare in cælo non interra. 3.in uiētu ,ami
Etu conuiétu, in quibus omnibus delicias non carnis,fed
cordis ſectaridebeai, ſuperuacaneaſibiſubtrahere,ut ers
ga pauperes eò liberalior eſſepoſsit. Exempla ei proponit
partim aliena,ex Teſtamento ueteri, luditham : ex nououerò
Annam Prophetiſſamı : partim domeftica ,ſororem Probé.
Subfinem eam monet utfugiat iactantiam in bonis operis
bus o laudem hominum , quo Deus in ipſa laudetur, uia nia
hil propriæ uirtuti, fed omnia gratiæDei accepta referal,
neq tamen de diuino auxilio in aliquo diffidat . Concludit
Epiſtolam exhortatione ad uiriutem , fiudium S. literarum
w humilitatem.
Tertia.Scripta eſt hæc de humilitate o uirginitate Epia
ftola ad Probam nobilem uirginem Romanam ,idipſum -ſtus
diosèpetentem , antequampræcedentem ad fororëeius Gala
lam exaraſſet. Exordiū ſatiseſtprolixú.Duo enim aim fine
actionumhumanarú principia,Voluntas o Facultas,oſtens
dit Fulgentius,fequod ad uolítatem partim deſiderio Pro:
balaudabili moueri, partim Charitate inſita , per quam mea
bra Chriſtiſibi inuicem feruiredebeant,compelli:quod uerò
ad facultatem ,fe quidem agnoſcere uiriumſuarum imbes
cillitatem ,
 ARGVN EN TA.
cillitatem ,cófideretamen in auxilio Dei,quod fperetſibi ads
juto precibus Probænon defuturum , cum Deus ex quo non
falsem posſe noftrum ,ſed o uelle , atque adeò omnisnoftra
ſufficientia,gratifs uadona largiaturfidelibus. Quapropter
ea quæ fatisfa turafint, diuinæ fufficientiæ:quæ uero minus
placitura,fua indigentiæ aſcribi modeſtepoſtulat. Rem por
cómendat 2.ab au
ſtea aggreditur'oprimùm Virginitatem
eius o ſpoſo Chrifto,2.ab
thore Erymologiauocis:uirgine,
inquiés,quaſıuiraginem ,uiraginéà uiro,uirum à uirtute dis
si.Sic Ecclefiam quod cuius typusſit Eua o uirginem o ui
rú dicio à Chriſto Chriſtianam denominari,cuius reſpectu
nonſaltem uirgo,fed o materofponfa nominetur. 3.d gra
tia donationis,quæmaiorſit in uirginibus, quam alijsmema
bris,quoadgloriam , non quoad uitam . 4. excomparatione
celibis o coniugalis uite .San & itatem uitæ non quidem ita
afcribiuirginibus,afferens,utconiugatis denegetur, cum a
nuptiæ non fine peccatum ,ſed opusdonum Dei : ueruntas
men inter dona Deidifcernendum , nec eum qui potius dos
num magis laudat, inferius damnare.Vitam igitur cælibem
à cóiugalidiftarenó usàmalis bona, ab immundismunda,
prophanisſancta :fed urà bonis meliora, a mündis mundios
sad fanétis fanctiora.Coniugijenim multa effe incommoda
circa prolem corporalem ,quæ mentem ad terrena deprimăt:
sumécontra multa bona ſont uirginitatiscirca prolem ſpis
ritalem , quibus etiã caro ad cæleſtia ſubleuetur.Deinde ad
Humilitatem uirginitatisinternam uirginitatem tranſiturus,
Virgines medium uirtutis callem tenere o neque ad finiz
foram ,quam carnalium obſideatturba uitiorú , neq; ad dex:
fpiritalium occupet iaétantia ſuperba uirtutum ,
tram ,quam
declinare deberemonet, Ad finiftram enim diabolum ſub
Specie
 IN LIBROS FULGENTII
Specie blandarum uoluptatum măſtrare illismolliorecliuo
latioris uia defcenſumo ideo fugiendasdelicias carnis in
uicłu w amiétu. Hoſté uero ex hac parteſuperatú,ad dextra
quò occultiuseopericuloſiuspararepræcipitium , dum uira
tutem qua ſeſuperariuidet laudat, ut ui&tuspoſsit capriuare
uincentem ,perfuperbiam ,quæ omnis peccatifitinitium. Cú
enim fuperbia aliafuemanifeſta,corumquiuelpalam peccát,
uel peccare ſecallidè diſsimulát:alia occulta, eorumqui uel
aliosdeſpiciunt,uel bona opera proprijs uiribus attribuunt,
diabolum illaanimas in carne iacentes opprimere , hacuerò
decarneuolantes deijcere. Proinde uirgines debere utcors
poris integritaté, ita multo magis animæ humilitatem cuſtos
dire, cum utramqChriſtusSpõſus o Dominus uirginu exis
gat.Aduitādam ueròfuperbiam hominem debere fenóalijs,
ſedſibüpſi comparare a exemplo Dauidis propriaconſidea
rare indigentiamo informitatem . San &tosenim quogfen
tire peccatireliquias,à quibus tamen liberentur gratia Dei
quæ humilibusgratisdetur. ConcludittandemEpiftolam
exhortatione ad humilitatem , in qua illudſedulò inculcat
gratiam Dei in nobispræuenire omne bonum opus.
Quarta. Exemplo Probe cómendatpijs omnib.iugeprea
cum exſancta cordis compun &lioneſeucontritione o uera
humilitate conceptariiſtudium ,caufas aliquothuiusreigra
uiſsimas enumerăs,utnimirú mitigetur Deus,qui frequenter
à nobisoffenditur:utà Deo , qui omnis boni operis in nobis
eft author , adiutor w cuſtos,auxilium gratuitum impetrca
mus,o ita in hac uita proficiamus,netaméquicquãproprijs
uirib.aſsignemus,fed humilicorde à Deo accepti muneris cu
ftodiam petamus , cùm homofine Dei gratia nihilboni uelit
uel operetur,fed initium bonæ uoluntatis, o facultasbon
niopee
 ARGVMENTA
ni operis,o perfeuerantiabonacomuerfationis à Deofit:ut
haqueosdiaboli quos nunquam nonnobistenditeffugiamus,
non proprijs uiribus confidentes, ſed ſecuritatem fugientes,
co nomine lachrymis orationibuso continuacordishumi
litarepugnantes : utfemina bonorumoperum rigantesflus
minelachrymarumo terram carnalis concupifcentiæ inſus
dore uultus exercentes, fru tum capiamus o adefum panis
noftriueniamus,h.e. uictoriade cupiditatib. noſiris ex diuis
neuirtutis opitulatione obtineamus:ue deni& quoniã in hac
uita partim ſumus Deofubditiper gratiā,partim adhucnon
fubdiciperculpă, ( Sanctosenim quogméteferuirelegiDei:
camelegipeccati)ograti ſmus ipſipro donis in nos collas
tis,o propriam infirmitatem agnoſcetesgemamus atoficas
muscorăillo, donecnos à concupiſcétia carnispenitus libes
fatosperducat ad perfectăſubie&tionéæternæ beatitudinis.
Quinca.De Charitatis dile&tione, quă feer leftione lites
tarú Eugyppij cócepiſſeinicio teſtarur, hac Epifiola queda
ad Abbaté fcripturus,primú Charitatem fpiritaliúdonorú
precipuumeſjedocer:deinde oftéditnô omnes qui cammirás
turo laudăt continuòillam quoq diligere, neg enim poſſe
Charitatediligi,niß ab ijs qui illáhabeãt,quodprobarà diſ
funili,Nam 1.nóita Charitatediligi,ut uiſibile oculiscorpos
vis videtur, ubi aliud eft quo uidemus , aliud itë quoduides
mas.Charitatem.n. nónifiàfeipfa diligi. 2.Nóita diligicha
ritatem ,quemadmodúpecuniasaut aliasres externas diligie
mus,quasetſinó habeamus,famé fæpediligimus o deſideras
mus. 3. Non etiãita quemadmodú alia dona ſpiritalia pros
phetia,lingua ofamilia, qua oipſa poſſunt diligi,nechabe
ri.Caufam huiusrei affert hanc quod cætera dona etiãſine
bonauolütatehaberipoſsins, ita uthabenteonerentporius,
quam
 IN LIBROS FULGENTII
quã honorét, Charitas minimè. Ex quo colligitmaleuola ani
mum Charitatem neą alteri impendere, nequeſibihabere:
fed beneuolum efſe Charitatis domiciliun. Voluntatemaus
tem bonam uel malam non ex officio, fedexfine effe afliman
dam : non enim ex eo quod quisfaciat,fed ex eopropter
quod facit,qualitatem uoluntatis dijudicari. Inferttandem
charitatis dilectionem nihil aliud eſſe quam Deim proxis
mi,in quibus Charitatem inueniamus, dile &tionė, o idcirco
irrationalibus, quæ ut ratione ila Charitate carcant, no dea
beri. Subfinem hortaturEugzppium titex mutuo Charitas
tis affectu proſe inſtanter oraredignetur.
Sexta.Excufatſeprimum quod fcribatad ignotum :pos
ftcagratilatureideconuerſione,propter quam angelorum
cætus ei applaudat, diabolusueròlugeat,cosmagis quod
ercmpla optimatum poſt ſe trahant multitudinem inutrams
que partem.Conuerſionem autem docet Dei opuseſſe, quiſes
cundum incommutabile conſilium ſuum ordinemmutabis
lium rerum regat o difpenfet. Deum enim eſſe immutabis
lem ,c proindeeos,quircrum mutabilium amore cótempto,
in illius dilectionem tranſeant, perpetuò forébeatos , licce
huic uitæ mortui,licer hicpauperesatquehumilesſmt. Hus
militatem uerò hanc non habere eos quiuelmundum dilis
gunt,uel contemptímundiproprijs uiribusaſsignant. Pro ,
inde nonet Theodorur ut cumiam Deo dante didiceritea
in mundo funtcontemnere, non proprijsuiribus attris
bu at hunc conteniptum ,quoni non natura,ſed gratia tribuat
homini,itaà Deo facto ,utnon ſemper ſit,quod eſſepoteſt.
Gratiam Dei opcrari itinobis omnia,ipſum eriam orationis
affeftum , ideoa; omněquidemfuperbiam deteſtabilem eſſe,
maximè tamen illam ,quiafibi tribuit homo,qua Deus honia
nido :
 1

ARGUMENTA
widonat. Veram autem Chriftianiſublomitatemeffe humis
16
litatem,quam itacommendatTheodoro, utfimulcum ad S.
Literarum lectionem hortctur.
13
Septima. Venantiam rebus aduerſis debilitatam atque
itt
fractan, de remiſsionequo peccatorum atq; æterna ſalute
6
dubitare cæpiſſe uerifimleeft. Fulgentiusigiturhac de uiça
sis
74 conuerfionisnatura o futureretributionis viciſsitudine
TTO
Epiſtolacamerečlurus o confolaturus , initiò ſibiperfalas
den fationis Lumilli literis infertæ indicium Venantie Charis
14
istem , arborem nimirum ex fructibus,innotuiſſe oſtendit.
Subinde Charitatis eam uim eſſe docet, ut non folum pres
00:
fentia,peccata uitari,fed opræterita relaxariefficiat:hanc
im
canena fuperbisocontumacibus, qui ciim omnempropria
vod falutisfpem abiecerint, aliorum quosconentur perturbas
fe confcientias,repudiari.Magnun uerò effefacrilegium fia
fes
gere ,Deum omnipotentem o fummèmiſericordemhomini
bis peccataetiam poftbaptiſmum commiſſa non remittere, cum
biz S. litere teftentur quoduis peccatum remitti comerfo, qui
-0% deſperando indulgentiæ ofiiumſibi non præcludat.Salubre
ditemcameſſeconuerfionem , quænefciat Speio Pantena
tiediuortium.luda panitentiamfuiſſe ſineſpe, aliorumfpe
is finepanitentia,ſednequehancab illa, neque illam ab hac
Separandameſſe. Omne uerò tempus uitæ præfentiselle pas
1 mitentiaaptum multis confirmat authoritatibus, atqueras
is
tioribus,deſumpris:à temperamento iuftitiæ o miſericors
dieDri:exparabolis Samaritani o Operariorú in uinea :
是ll
1 ezeo quodduritiacordis grauiter in peccatoribusreprehen
datur:ereo denią quodDeusnunquamnon nosperaduerſu
ad penitentiã inuitet. Exemplo autemDiuitisuLazari dos
cet,cosquigaudijstemporalibus oble&tarituræternis igiribus
Con
 IN LIBRO'S FULGBNTII
concremandos: cosuero qui mala huius ſeculi cum timore
Dei patienter tolerent aterna quietepotituros, atq ficfutu.
ra retributionis uiciſsitudine neq; bonos nes malospriuatás
iri. Feſtinandum igitur utad Deum conuertamur,in conuer
fione autem de remiſsione peccatorum nödefperandum : ada
uerfa nonſolumpatientertoleranda, uerum etiam in ijs Deo
gratias agendas effe.
LIBER AD DONATVM.

Onatú iuuenem ,abhæreticis tentatú,neq tamen ui.

Stú in fiderecta deTrinitatiso Incarnationis myfte
rjo cófirmaturus ,primú ueramo orthodoxam fententia de
perſonarum in diuinis Trinitate eſſentia unitate proponit
ſacrarum literarum teſtimonijs probat.Poſtea contra he
reticos diſputat , primum quidéPatris o Filij æqualitatem
contra Arrianos aſſerens:Deinde Spiritum S.Patri ~ Filio
æqualem eſſe contra Macedonianos oftendens. Contra Aro
rianos quidératiocinatur ex dicto Deut.6.Audi Iſraël, Do :
minus Deus tuus Deus unus eſt,in hunc modum : Pater et Fix
lius aut unusſunt Deus ,aut duo,Deusmaior fc.o Deus mi
nor. Atqui nonfuntduo. Si enim duo effent tum aut Patrem
folum Dominum Deum fuum dicerent, aut Filium . At Pa :
trem Dominum Deum fuum non negant Arriani, cum ei
diuinitatem Filijfubijciant,Filium ueròſi Dominum Deum
fuum negauerint 1. reclamabit authoritas Prophetica o
Apoſtolica 2 Chriſtianosſeeffe fimul
negabunt.Pater igis
turo Filius unusfuntDeus,oproinde nec hicfine illo,nes
que ille ſine hoc colendus.Secundò ex di&to Matth.4 Domio
Dum Deum unumadorabis o eifoliferuics. Quem adoras
re

1
 ARGVMENTA .
no cuiferuirenos Scriptura iubet,isutiqueueruseſtDeus.
Crestaremim nec adoratio neg feruicusdebetur.AtquiFi
kúDei adorare cią feruire S.fcripturaprecipit: Ergo,or.
Tertiò.VerareligioeftuniusueriDei cultus.Vt enim ueritas
la eft, ita o Deus unus. AtquiS.ſcripturaut Patremitaa
Filium uerumDeumeffeexpreſsèdocet : Fatendum igitur
Patrem Filium eſſe unum uerum Deu naturaliter. Quar
tò refpondet addi&tum loan, 14.Patermaior me eft: Chris
ftum effe o dici Patreminorem fecundum humanitatem ,
eidemtamiæqualem eſſeſecundum diuinitatem ,reſpectu cu
ius dicat loan. 10. Ego o Pater unum fumus. In Chrifto
tin effe duasnaturaso minorationé eius adhumanaper.
tinere. Cótra Macedonianos ueró docet Spiritú S.uerúDeú
proin Patrio Filio æqualem 1. quia fu creator. 2. quia
immenfus.3.quianos templum eiusfimus . Pofthæcrepetit
breuier orthodoxam
fententiam defacrof.Triade, cią ope
ponit tres hærefes Sabellianorum perfonarum trinitatem ,
Arrianorum effentiæ unitatem ,o Macedonianorunt Spiris
tusS.diuinitatem negantium . Sub finem Incarnationis
mys
ſterium pauciſsimis perſtringit, oftendens Chriftum o uca
rum Deum eſſe ouerum hominem in una perſona:cosuerò
quific Chriftum uerum Deum eſſe faceantur ,ut ueram eius
carnem negent Manichæos :cos item quiſicin Chrifto humas
ne natureucritatem prædicent, ut eiufdem deitatemnegent
Protinianos eſſe harcticos., Mediatorem utriuf& nature
paruicipem effe.
SERMONES.
Rimo ſermone explicătur duo loci ex i 2.ca. Luca
PSprimú parabola difpéfatoris uerſu43.traditadeinde
> cxhorta
 IN LIBROS FULGENTII
exhortatio Chriſti uerſibus 33. 34. O 35. comprehenſa .
Quodparabolamattinet oſtendit Dominum eſſe Chriſtum :
familiam autem eſſe Ecclefiam :diſpenſatores nonfaltem A.
poſtolos,fed ocæteros Epiſcopos: menſuram ueró tritici
à Paulo appellari menſuram fidei, quam miniftri Ecclefize
difpenfent,auditores accipiant. Ad hancpertinere exhortas
tionemillă Chriſti: Vedite quæ poſsidetis,oc. Docet igis
tur Chriſtianis omnibus conuenire ut in melius proficient, cí
fint arboresin agro dominico,quas Deus cælitus gratia ſpis
ritalicompluat ocolat : omnis autem arborſterilis excidas
tur comburatur.Adperfeétionem omnes aſpirare debere,
ita tamen ut quiſummum gradum nonpoſſunt attingere,os
peram dent quò ſecundum locum obtineant. Qui igiturnos
dum eoufa progreſſus ſit, utpoſsit omnia fuauendere, eum
tamenpoſſe eleemofynam dare,atqita terrenapaulatim cós
temnendo theſaurum in cælo ponere,quod tumfiat, fi lumbi
noftrifint præcincti o lucerna ardentes,h.e. utregius Pſal.
tes interpretatur ,fi declinemusà malo ofaciamus bonum :
ficoncupifcentiam malam cohibeamus a reétæ fideiregua
lamferuemus.
Sequentes duo ſermones die natiuitatis Chriſti habis
tifuêre.Priore duplicé Chriſtinatiuitatemperfequitur,alte
ram æternam o inenarrabilem , qua de Paire natus eſt alter
in perſona, non alius in natura : alteram temporalem , hos
minisprærogatiuam præangelis o Dei dileétionem erga ge
nus humanummanifeſto iudicio prodentem , qua ex uirgine
natus eſtuerus homo,utquodprimus Adam perdiderat,ipſe
Secundus Adamreſtauraret. Pofteriore laudes B. uirginis
Mariæ ex incontaminato,mundo o falutiferopartu Saluat
toris.
Quartus
 ARGVMENTA .
Quartus ſermo eft de S.Stephanoprotomartyre, in cus
isprincipio pulchram inſtituitcomparationem Chriſtinas
frenciso Stephanimorientis.DeindedocetStephanum inui
ctú fuſſe,munimine nimirú regio ſeptum ,h.e.Charitate,quã
ceu anariuum Chriſtusmilitibusſuisdiſtribuat. illumes
sam inmicos dilexiſſe o cum pro eis oraret o cum eos cors
riperet , & itaexemplumpofterisreliquiſſe,maximè uerò mi
mopris Exclefia , ut ipſiquoq peccantes corriganto pro ijs
Oresa . Arminem igiturdeberehorum correptionibus offena
di auerit mare ideo charitatem frigefcere illos enimCha
i tre compulſos hortari o bonos ut perſeuerantiam Stea
prsni , o malos utconuerfionem Pauli,quiiam cum Stepha
so triumphet,imitentur.Concludittandem homiliam exhor
tatione ad charitatem .
Initio quinti ſermonis oftendit Epiphaniæ feftum nos
men inde traxiſſe , quod eo die Chriſti natiuitasgentilibus
Magismanifeſtata fuerit.Ideo uerò hanc nontantumpaftos
ribus ludæorum , fed oſapientibusgentiumfuifſe reuelas
tam docet , utſignificareturin Chriſto diſcrimen Iudæorum
o gentium ſublatum eſſe. Magosigitur quafiuiſſe regem lu
deorum adorandum , non Herodem autciusfilium Arches
laum ,ſed lefum pauperculæ filium cuius regnum nonfuerit
dehoc mundo. Vndeelegantiapoſtropha adHerodem res
gem inftitutauanum opræpofterum eius timorem furos
som redarguit, qui neque infantibus occiſis nocuerit, neque
Chriftofugiendineceſsitatem impofuerit, cùm ideo morino
lzerit cum paruulis,utuoluntaria mortepoſſetpeccataMía
dierpiare.Deitatem uerò Chrifti àſtella haud obſcurè fignia
fricatamfuiſſe,quemadmodúetiá Magorú munerib. odiuis
na cius maieftas,et regiapoteftas et humana mortalitasfucs
5 rir ins
 IN LIBROS FULGENTII
rit indicata,cótra Arrianos,Manichæos,Neftoriúo Exy
chetem .

LIBER DE INCARNATIONE
ET GRATIA DOMINI NOSTRI
Ieſu Chriſti.
EatusPulgentiusnomine cæterorum Aphricæ Epis
,ſymmyſtarú ſuorú, libro hoc P.Diacono
BВ oſcoporum
collegis ita refpondet,ut fuăde Incarnatione uLi
bero arbitrioſeu Gratiafaluatoris fententiam Græcorú cós
feſsioniprorfus imójpopelje oſtendat.
Primú igitur de Incarnatione docet in Chrifto effe quidé
duasnaturas , fed unam perfonam :nósop enim cú in forma
Deieſſet,h.e. naturâ Deus,ſemetipfum exinaniuiſſe,nóDei:
tatem quæ fitimmutabilisminuendo uelamittendo,fedfors
ſerui,h.e.naturam humanam accipiendo, nonfolú in,
mam
uerim etiãexB.Virgine Maria, qua ( cú Chriſtusſitetſi ins
confuſus naturis, tamen indiuiſus perſona ) Deú conceperit
pepererit, ita ut Incarnatio Verbi u Virginis Conceptio
codem temporis momentopera&ta effeiudicentur. Eundem
licet uerèfinetamenpeccati labeconceptum et natum effe,in
ea carne, in quaetiam uerèmori debuerit,propeccatis homi
num . Accepiſſe eum in Incarnatione nonperfonam nouam ,
ſed naturam , quam fineconfuſionein umonem perfona aſ:
fumpferit.Neq enim Verbú ira aſſumpfiffe carnem ut nófies
ret caro,aut us in illo homine Deusſaltem effet,quemadmos
dum in ſanctiseſſedicitur:fed eundem Deum ,hominem eſſe,
fibią mirabiliterhumanitatem utriuſq; naturæueritatefer:
usia uniuiſſe. MariamigiturVerbum Deum ſecundúquod
Euro faftum eft ineffabiliter , ſed tamen ucrè concepiſſe,
76.00
 ARGVMENTA.
Greatoremuniuerforum ,eundem & incarnatumpeperiſſehos
minumredemptorem :fica Deum qui ueneritpeccatacollere
infimilitudinecarnis peccati, de carnepeccatinatum , utde
virginis carne non traxeritpeccatilabem , fednaturaaccea
perit integram ueritatem . Beatam uerò uirginem concea
ptionem hancpartumnon humanismeritis,fed Dei dis
gnatione promeruiffe. Deum enim natum ex homine ut
homines ex Deo nafcerentur o ideo Filium Deifactumeſo,
fe filium hominis, utfilij hominumfierentfilij Dei: Vitam
ad mortem natam , ut nospoſt mortem renafceremurad uis
tam . Mortem enim Chriſti utramque in nobis mortem des
ftruxiffe : eiufdem reſurrectionem utramquenobis refurres
stionem attuliffe. Verbum igitur caro fa£tum unum eſo
feoplenum Chriftum ,ſiquidem carnisnomine,ſicut oanis
me Scriptura S.fæpenumerò totamnaturam humanam ing
telligiuelit. Ante Incarnationem Verbumfuiffe Deum non
Chriftum : in ipſa Incarnatione non aósòp à came aſſume
ptum , fed potius hunc affumpfiffe carnem : poft Incars
rationem ueró Verbum o Carnem unum effe Chriftum,
Incarnatam denique eſſenor totam Trinitatem re * Patris
uel Spiritus fan &tis perfonam ,ſed ſolum Deiflium , qui
cùm in formaDei effet, ferui formamacceperit. Conclue
die tandem priorem libri partem ,fummam orthodoxe do.
Arina deperſona ChriſtiMediatoris,in quaſinenatura ins
confufau indiuifa etiam poſtrefurrectionem , breuiter res
petens.
Capite 12. tranſitad alteram diſſertationis huius parte,
que eſt de Gratia Dei , non ea qua homines nafcimur,
fed qua à uinculispeccati originalis oa tualisliberamur.
Hominem igitur ait ab initiocrcatum à Deo nonſaltem
bonum ,

!
 IN LIBROS FULGENTII
bonum,fed o libero arbitriopraditum , eis optionendas
lan uita,joobediret,o mortis,ſepeccaret. Poftlapfum auté
comdemfacultate bona cogitationis o uoluntatisamiſſa mi
ferabiliteruulneratum o ſpoliatum f,aftum effe peccatiſer
uum fimulquoq; uniuerſam ſuam pofteritatem adhancmor
tiferam ſeruitutem adftrinxiſſe.Vrigituràpeccato originas
liliberaremurdatumnobis effeMediatorem ,quifimulDeus
ohomo eſſet, Chriftum Dominum, quifueriemaſculusada
aperiens uuluam ,dequo Exod. 13.Expeccato autem primi
hominis non tantumpanam,fedetiam culpam propagatam
effe inpoſteros, w proinde infantesquognon ſinepeccato
effeprobar obliquèprimum.Sequeretur enim ni hoc itaeffet
1. Deuminiuftum qui infantes morifacit,cum morsſitpec:
cati ſtipendium.2.carnem humanam non eſſe carnempecce
ti, operconſequens, Chriſtum aſſumentem carnem peccati
non aſſumpfiffe bumanam naturam. 3.paruulos no indigere
opeMediatoris,utPelagius docuit. 4. coſdënon baptizans
dos.Deindedireétèteftimonijs aliquotfacræ Scripturæ idem
confirmat. Liberari autem nos à peccatofolafide Filij Dei,
feu Gratia Dei per Chriſtum :non autemlege,quæpeccatum
etiam augeat:neg libero noftro arbitrio . Hoc enim neque
fanum potuiffeferuaremandata Dei, necuulneratum de les
gefumerequantulumcung remedium. Deum uerò impium
iuſtificarefidem non inueniendo,feddando. Fidem enim no
ce in nobis ſineconuerfione: conuerfionem autem effe Dei
donumgratuitum . Non igiturrectè dici : Meum etaelle
credere,Deiautem gratiæ adiuuare: cùm potiusdicédum
fie: Gratix Dei eft adiuuare ut ſit mcum uelle credere.
Gratiam enim Dei in nobis non inuenire,ſed facere bonain
uoluntate probatà gratiæ naturâ,authoritate facra o excm
plo D. .

i
 ARGVMENTA .
ploD.Pauli.Liberum arbitrium in hominepoſtlap
umano
teregenerationem eſſe liberum ,fed non bonum ,efſelibercem
nonſub Deo,fedfineDeo o proinde feruiliterliberum ,uts
rè autem liberum reddi gratia feruatorisin ipſa regeneratios
ne , in quanemo habearbonam uoluntatemmotuproprio,
cum reformatio noſtri nonfitexnobis. Fidem enim qua fac
initium nofbe renouationis effe donum Spiritus S.à que
Chriftusformeturincordibus noftris fecundum fidem ,fick
excoden in utero uirginis ſecundum carnem fuerit conces
peus:ita utgracia donancisinfundaturpriufquam homoime
cipiatuellecredere: quemadmodum B.Maria gratia plena
appellata fuerit,priufquamſe concepturam agnofcence:imo
Chriftumfeipfumformarein cordibus noſtris,fideig effe o
authorem oconſummatorem. Hominem igirursiamſuams
nec habereneque corrigere,fed utrumqueàGratiaprouca
nire,qualiberian arbitrium non tollat ſed Janet.Obijciencia
bus autem Deumperſonas reſpicere cùm non omnesfaciat
uellecredere refpondet 1. in Deo non eſſe perſonarum refpe
flum ,cum in pemine inueniat bonam uoluntatem . 2.Nonfes
qui Deum :finó omnibus,idcirco neminidare fidem .Figulú
haberepoteftatem et eademmafjaluci facerealiud uas inho
norem , aliud in contumeliam . Ne autem quis exiſtimet,hoa
minem à creaturis rationecarentibusnon differre,docet,bus
manam naturam ut infidelitatis ita o fideicapacem: poſle
ci meſſecredendi poſsibilitatem ,ſed tamen opoſsit illamha
bere, à Deo perendum o ſperandum . Hominem enimeſſe
Oriculam errantem ,quæà paſtore illo bono quæraturutip
fa querat: cią Gratia donum fanitatem reſtituere,quam erfi
eaſenon habear,haberetamenpoſsit.Sicenim naturam hos
biais nitiatam, utà Deo fanari poſsit,cùm incredulitasfit
contra
 IN LIBROS FULGENTII
contra naturam eius, w proinde illius remotio poſsibilis
non homini , fed Deo . Hominem namque non omnia,
que habere poſsit, exfe habere poffe. Quemadmodum
enim carohabere poſsituitam ,non exſc,fed exanima: ita e:
tiam nos habere poſſefidem ,non exnobis,ſed ex donantis
gratia. Etdehisquigratisperfidem iuftificatietiam ad bez
nè operandum ſubſequentis gratia auxilium accipiunt , non
deincredulis intelligendum locum Pauli Rom . 2. degenii
busnaturaliter quæ legis ſuntfacientibus,in quorum cordis
bus ſcriptú fitopus legis legisnimirúfidei,nonfaftorum,ue
cognofcant Deum perceptionefidei ad hoc utſint inaccuſat
biles, non quemadmodum illi qui Deum finefidecognitum
non ui Deum glorificant,ita utfantinexcuſabiles, dequibus
Rom . 1.Legemenimfactorum quaetiamnaturaliterpoſsie
eſſe incordibusinfidelium noniuſtificare: Legem autemfie
dei, quam Deus fcribatin cordibusfidelium,non per nature
conditionem , fed per gratielargitatem , folam iuftificare.
Quodautem Deus nonfaciat omnes uelle credere, hocad
fecreta eius iudicia pertinere , qua non fcrutari,ſedads
orare debeamus «in ijs quifaluanturmiſericordiam Dei,
in ijs qui damnantur eiufdemiuſtitian agnoſcere oprædis
care.Errare uerò cosquiDei uolútatem ,quauult omnesſala
uosfieri, æqualiteraddamnandos o faluandos referant,is
ta ut in hominibus abfolutè fitumfit ſalutem uel amples
fi uel repudiare. Deum enim qua uelit facere oproinde
quos uelitfaluosfieri,eorum uoluntates mutare , neque exs
peftare donec incipiant uelle, ſedtribuere ijs ut uelint, quod
exemplo paruulorum , quorum alij damnentur, alij fjaluens
turdemonſtrat. Proinde omnes cos, quos Deus uclie fale
uosfieri,faluari o uocem Omnis ad uniuerſalitatem fals
uandos
 ARGVMENT A.
uandorum reftringendam , u dmoret non omnia horris
Rum indiuidua , fed omnium etatum , conditionum , fea
Tuum , prouinciarum , oc. homines, quæ loquendiforma
Scriptura Sacre admodum fit familiaris. idcirco igitur
dici,Deum omnes homines uelle faluosfieri,ut agnos
foamus neminem , niſi ex gratuita es
ius bonitate, sale
Marin

INDEX
INDEX RERVM ET
VERBORVM MEMOS
RABILI V M.
A
Bnegatio . Aduétus Dei eft gratiæ ma
nis ſpecies nifeftatio 297, non los
eft ueritate caliter fit ୨୦
diſsimula . Aduentus Spiritus S. non
re 211 eft localis 93
Abraham Deo à ſe uiſo ſa : Ægyptus Ildis nauigium
crificauit 81 , non ex Os colit 845
peribus , ſed ex fide iu: Aftas 862
ftificatus 776 Aëllo 833
Achilles Thetidis , filius Aër maritat in glebis,pro:
897 ducit in folijs , & graui:
Achillis talus a quis Sty: dat in folliculis 863
gijs non tinctus S98 Agaue 873
Altaon 835.886 Aglaurus 872
Actiua uita 852 Alce 858
Adam uidens , nudum ſe Alce , præſuniptio 849
non uidet 895 Alceites & Admeti fabula
Adami creatio ,lapſus,pos $ 48
ſteritas qualis 677 Alcinena 858
Adami primi & ſecundi Alecto 832
comparatio 631.633 Alius , diſcernit perſonas
Admeti & Alceftes fabula non diuidit effentiam
848 Deitatis 188.189
Adonis & Myrrhæ fabula Alphei & Arethuſæ fabula
899 908
Altiora
 I N D
Altiora nobis non quzré. Anima Chrifti,uide Chrids
da 788 Anima interdú totum ho.
Amor creatoris uera fas mincm fignificat 254 .
pientia creaturæ ratio- faluari non potuit,ai des
Dalis 37. cum periculo fuit anima Saluatori 234 .
887. inordinatus initiú 236
peccati 42.iuucnilis nó Anime uoce fæpe totus
diu durat $$ 7. mundi homo intelligitur in las
cur uitioſus 42. peres cris 716
gripari facit mentes 898. Animam ponere dilection
potentibus non ftabilis nis proprium eſt 383
891 Animal irrationale hő has
Amoris illecebra tribus bet Charitatem 545
modis trahitur 567.tres Anna Prophetiſa 468
ordines 884.trcs uncias Annæ Prophetiſfæ & ludi .
babent airi, nouem fæ , thæ comparatio 469
ming 661 Antæi & Herculis fabula
Amphitrite 831 860
Anacreon
Apaſimenes 845 Anté, cùm diuina natiui ,
886 taś Chrifti demöftratur ,
Anaximander
838 initium omne przuénit
Angeli noftris animabus 165
potiores 369.ſuarà pec Ante luciferú ġenitusChri
catis & paffionibus libe ftus
197
ci 370. omnes potuiſs Anthedon
869
ſent labi Anthropopathicæ locutio
269
Angelorum lapſus nes
196
Angelica natura hominis Antia 882
reparationi non fufficis Abrichriftüs 882
168
αφροδίτη 856
Apolli.
 IN DE' X.
Apollinariſta 215 excidetur is
Apollo Pater line barba Arbores ſuccinum ſudans
842 tes 841
Apollinis fabula 835 Arc. Noæ myfterium ab
Apollinis & Marfix fabula Auguſtino diuerfimodè
:
900 explicatum 114. &
Apollophanes $ 29 feq.
Apud aliqueni efle non Arcus & fagitta Apollinis
eſt extra aliquen elle 841
12S Arethuſa ibid .
Apud Deum effe & in Arethuſa & Alphei fabula
Deo effe æquipollent 908
135.& feq. Argus 844
Apud Deum effe , non eft Aristaus 907
extra Deuin eſſe 123.8 Ariſtophanes Athenxus
ſeq.fed in Deo effel 35 . 894
& feq. Arriana interpretatio ini:
Apud hominem effe dicũ tij Euangelij ſecundumi
tur quæ funt in homine loannem ‫ܪܘܐܐ‬ eius
140 rclutario 122. & feq.
Apud ſe cogitare , non eft abſurda qux ſequantur
extra ſe cogitare 129 . 5

125 & ſeq.

ſed intra le 130 Arriani creaturam crca.
Apuleius Pſyches & Cupi : Inri non folùm æquant,
dinis fabulam propofuit fed & præferunt 127 .
891 · refutantur 589.592
A quila in ſignis bellicis Arrianorum hærefis 605 .
845 obiectiones decem con
Arbor ex fructibus co : tra Orthodoxos 148 de
gnoſcitur 558. ferilis feq.
Artes
 IN DÊ X.
Artes primæ & ſecunda tur ad petram ibidi
fant in omnibus diſcipli Baccha 873
nis 805 Baptizamur in nomine Tri
Arafpicina 906 nitatis 603
A'lay 854 Baptizantur in nomine
Athenarum conditrix Mi. & inorte Chrifti , qui
Derua 854 in nomine facræ Tha .
Atropos 833 dos abluuntur 722
Artis & Berecynthiæ fabus Beari mortui , pauperes,
la 888 humiles in hac vita
Agarus ftultus eft 870 551
Auguſtinus myſterium Beatitudo futurę uitç qua •
Arcz Noz diuerfimo . lis 534
dè explicati 14. & ſeq. Beatitudo rationalis creae
Auguſtinus in doctrina tura 3+
przdeſtinationis à Gal . Bearinius augur 87Ź
lis oppugnatur , à pro , Bellerophontis fabula
ſpero defenditur 71 881
Auguſtini teftimonium de Benedictio ex corde pros
dilectione Charitatis dit 239
543 Beneuolus Charitatis dos
Autonoi 873 miciliuin 54
Autannus 862 Berecynthia & aitis fabus
de Auxilio Dei non diffis ta 883
dendum 477 Bona cogitatio & uolun
tas ex Deo 683
B Bona in nobis licet nos
Itra Gint, Deo tamen aus
Babylon confufio 532. itori accepta referenda
paruuli eius elidun 30
m 2 Bona
 I N D E X.
Bona in uita ſua recipere Centauri 875
quid 574 Centhippi 878
in Bonis têporalibus qui Ceres 834
lætantur , his Scriptura Charitas creſcit in eo qui
minatur exitium 57 $ illam erogat , ab eo qui
illam Gibi habet diſcedit
C 541. dilectione diligis
tur 5 38. primus fructus
Caci & Herculis fabula fpiritalium donorú s3 6.
859 principale Spiritus fana
Calais 908 cti donum 97. non ita
Calliope 839 diligitur, ut uifibile oca
Calliopes & Fulgentijcollis corporis cernitur
loquium 816 537. non diligitur ficut
Calliopes comites Vrania pecunia § 3 8. non licut
& Philoſophia 428 alia duna ſpiritalia 5 39.
Caro humana, el caro pec fine bona uoluntate no
cati 741.in ſcripturis to poteft haberi, ut catera
tum hominem fæpe fis dona $ 40
gnificat 716. nonnuns Charitatis augmentū 95 .
quam totum hominem dilectio 537.domiciliu
fignificat25 3. paruulo- homo beneuolus 541 .
rüm,nó eft qualitate dis donum per Spiritum ſan
uerſa à caine adultorum ctum ritè petimus cæ:
041 nam Doinini celebratus
Caltitas Sapientiæ juncta 11 104. & feq. multiplex
872 1 commodú aduerſus pec
Caftor ex ouo natus 875 . catum 559.mutuæ debi
unde dicatur 877 tum 483 , uirtus mirabis
Celano 633 lis 119
Charij
 IN D B X.
Charitatem neque impen tus ex Patre 167. CUF
dit ncq; habet animus Deus & homo 713 .
maleuolus 540.non has 725 cur deſcenderit ad
bet animal irrationale infernum & ſepulchrum
945 399. fructus huius rei
Charitate armatus Stepha 400. cur non cum infan
nus uicit 642 tibus occiſus , & tamen
Charices 857 poftea mortuus 655 .
Chrillus , uide filius Dei. cur fecunduin carnein
Chriftus adoratur ab an • matrem, ſecundum deia
gelis & hominibus tatcm patrem habeat
200 . animam fuam 284. de Patris utero : id
pro nobis poſuit 381 , eſt , ſubſtantia genitus
cur animam non aſſum- 198. defpondit fibi non
pſerit caufa nulla eft carnem ſolam , ſed & a.
246. ante ļuciferum ges nimam 235. Deus & ho
nilus 197. eft fidei & mo , una perſona : ex
conſummator 762. ca. duabus naturis incon.
pue Ecclefix236 . carné fuſus fed unitis 706.
ucram aſſumplit,ſed car Dçus , præter quçın non
nis inquinamenta non eft alius 205. diçs de
Sen fic 223 die: id eft, Deus de Dco
Cæpit codurikari & ma, 628. & carncm & ani.
fus efle 369.pauere tiça main ſuſcepit 377, stiä
dereģ; ibid. creatus ini, poft reſurrectioncm u.
tium uiarū Domini 163 , tramq; naturam oftédit
aon ur nouam crcatu - 725 eft Deus effentia .
sam conderet, ſcd ut uc: liter , fempiternus, ima
ruſtam innouaret 164. menſus, altiſsimus 271,
crcatus à Domino ,genis Patri igitur æqualis 272,
d 3 cft
 INDE X.
eft noftrum & aliment in fe & carně oftédit &
tum & præmiū 614: ex aniinā 259. ipſe ſe fore
humanitate & diuinitas matin credentib 761. ju
te compo licus 668. exis bertéplum ſui corporis
naniuit fe & cainē pleng foluere, & c. 364 maſcus
gratiæ & ueritatis milic lus eſt adaperies uuluă
340. ex Spiritu s.cõces 737. mediatorideo4;
ptus 99. filius Dei & ho Garapano 247.248.no
minis 157. formatur in luit ſe tági 303. & tamë
corde ſecundú fidë co pedes fibi teneri permis
Spiritu,quo ſecundúcar ſit 306 nö cælefte corpo
ne conceptus fuit in ute ſuſcepit 358.non mutas
ro 760 habet animæ po bilis 306.no ſola Chrifti
nendæ ac reſumendæ po humanitas tradira eft
teftatem 378. homo di: 391 panis angelorum &
cirur Dei filius 35 3.ho , hominú 629.paffus fecú
mo eft nós & naturâ dú aninsă & corpus 362.
Deus 673.hoininis filig paſtor nofter 140. idem
à Petro filius Dei uiui ap quoq ; ouis & agnus 241.
pellatur 361. illam natu Patri æqualis , ſecundú
rain aſſumpſit, qua rede- diuinitaté : eodé ininor
mit 234. 244. in carne ſecúdú huinanitaté 597.
pa Nus 349 inconfuſus 600. peccată non fecit
& indiuiſus 701.in fors 2 3 8.non eft magna laus
ma Dei æqualis eſt Patri si de diuinitate dicatur
600.in forma Dei cú er. hoc ib . peccata propria
fet, femetipfum exinani no habuit, aliena porta
uit 694. in G militudine uit 396.plenus Deus &
carnis peccati , de carne homo 38 s.plenus gratię 1
peccati natus 709. ipie & ueritatis 33.6.potifex 1

nofter 1

1
 1 X D B X.
nofter 142.per omnia te caro 719. in cælū aſcens
tatus 243 pro nobis põti dens no deferuit 722. in
fex & hoftia factas 401 . forma Dei & ſerui ibid.
puer & filius dicitur ab uoluntarias & ueras has
Efaia 258.quib : alcēdes buit carnis infirmitates
rit ad Patre,& quib.non 385.quare 386.Deitati no
308.creaturę primogeni conueniunt 392
tus 167.primogenitus ex Chrilti anima, caro , diuini
mortuis 169 rex iuſtitie, tas in Lazari reſuſcitatis
pacis 282,facerdos & uis one oftéditur 362. itē in
Atima 241. ſaluauit quod 9
paſsione eiuſdé 363.ca.
perijt 245, ſapiétia ante ro & anima aſſeritur esii
fecula fu data 165.fecúdo denter à Petro in A &is
homo de cælo cæleftis - 261, caro corrüpi no des
398,ſemetipfum faſcita buitnee ánima derelin.
uit 411, fine patre & ma qui in inferno 3 99.4 ós.
tre 282. fine genealogia cóceptio & natinitas G:
285. line peccato fuſceps ne labe 635.conceptio
tus 169. Colus & angelos mirabilis 70 8. deſcēlus
ftabilire & homines re: qualis 270 dies duplex
parare poteſt 270. Osáv: 628.diuina natiuitas 343.
@pwtos 285. 228 & ſeq.to : diuinitas aſſeritur 334.di
tus fuit in inferno & fe , uinitas humanitari nec
pulchro , ubi tota huma, compaſſa nec cótriftara
sitas nö fuit 411. ueritas 367 diuinitas impaſsibis
353.uerus Deus 179. uerg lis 389. diuiniras neq;
Deus & homo 607.uerá carne in ſepulcro, neqjas
animná ſuſcepit 36.9. 381. nimă in inferno deſeruit
uerá carne affumpfit 223. 40s. diuinitasno eft paſſa
yous & idé eft uerbü at 348. immutabilis eſt 349.
d 4 diui .
 INDEX.
diuinitas non localiter tio 165. natiuitas hums
ad inferas deſcédit 263 . na ducit nos in cognis
diuinitas ubiq; 3 24. dis tionem diuinæ 264 nas
uinitatem non paſſam tiuitas ineffabilis , fide
effe quædam appellas ſaltem cognofcitur 285.
tiones eius demonſtrát paſsio uoluntaria 380.
395. duplex natiuis perſonam qua'nam hæs
tas 599. minoratio ibi. reles infeſtent413.pers
fuga in Ægyptum 655. ſona cur tot erroribus
gaudium, defiderium ad hæreticorum oppugne:
animam pertinent 376 . tur219.perſonauna,abr
generatio de qua in que naturarum confu :
Fſal. 2. ſecundum carnč fione 359.351
intelligenda 170. 171 . de Chriſti perſona ſente
humanitas animâ non tia uera 262. perſonam
fuit deftituta 229. 230 . quę potiſsimùın hereſes
& ſeq. humanitas loco adortæ fint 221. & ſeq.
circumſcripta 3 22. hus de Chrifti perſona rectè
manitatcm localein , die ſentiendum 217. regnū
uinitatem immenſam er non de hoc mundo 653.
ſe confirmatur S. ſcriptu ſponſa Ecclefia 236.tris
tæ teſtimonijs 320. & ftitia ad animam perti :
feq. net 37 ; .una perſona,ge
de Chrifti humanitate ors mina tamē natura & nas
thodoxa ſententia 412. tiuitas 2 83. un &io ad
naſcentis & Stephani hominem referēda 354 .
morientis comparatio non ad diuinam natură
639. natiuitas æterna & 355 .
maieſtas immenſa 286. Chrifto capiti , Ecclefia
natiuitas diuina fine ini corpus adhæret per ſpis
ritalem
 IN DE X.
ritale gratit 101. & feq. diuinitas humanitati us
nos quoq; compatimur nita 345.duæ naturæ no
402.comorimur403.cú confufa , fed unitæ 665.
co à doloribus inferni li duæ naturæ una perſona
beramur ibid. quod a. 693.346.25 8. genitum
lijs tribuit, non eft dene à creato diftinguendum
ganduin 392 166.ludzi & gētes coa•
quz Chrifto refpectu hu . luêre 649. natura non
manitaris tribuuntur , confulæ , fed unitæ 342.
Deitati in fe no conue. naturas diſtinguit, perſo
niunt 366 næ unitatem fatetur lo.
Chriftum affumpfiffe pets annes 3 36. Paulus 3 88,
feciam naturam homj. naturas diſtinguit Paus
Dis 229.234 . & feq. lus 372. non ſunt duz
& Deum & hominem perſonz 729. naturæ
appellae scriptura 248. non diuidendæ 727. ua
Patri e qualem qui non na non natura,fed perſo
credit , à corpore eius na 365. ut carnis ita &
quod eft Eccleſia arces diuinitatis ueritas agno
tur 309. tangere quid ſcenda 2 24.utraquc nas
308 tura propria fua ita ſero
de Chrifto contraria dicá uat at perſonz unitas
tur propter unioncm hy non diuidatur 333. 1.
poftaticam 341 tra que natura ſuas reti .
in Chrifto diuinitatem as net proprietates 319.
Aimam & carnein often , duplex natiuitas fpecta
dit Eſaias 397. dux na- tus 162. duplex natura
turt iaconfulz & iqdi. agnofcenda 172, non
niſz 723.daç paturę ing eft alius & alius , fed'as
tegiz 344. quomodo liud & aliud 365
ds Chri.
 IN D B. X ,
Chriſtianus,uide Fidelis. Compunctio cordis & ps
Chriftiani uera ſublimi: ratio necellaria , fed à
tas ett humilitas 557 Deo infunduntur . 5.22
Chriſtianus à Chriſto , ut Conceptio uirginis & in,
nirgo à uiro 488 carnasio verbi fimul
Christiani præcinctos lum funt tempore 702

bos & lucernas ardētes Conceptio Chrifti , uis

habeant 622 de Chrifti conceptio . ,
Chriſtiani proficere des Conceptio & natiuitas
bentio melius 614 ſunt Chriſti uera , fed fine
arbores in agro Domini peccato 703. mirabilis
ibid. 708
Chronos dicitur Saturnus Concupiſcentia mala qon
S56 ex De9 41.ra dix malorü
Chymn ära 884 35
Circe 867.869 Caniuges fideles ad uită
Clio 838 meliorem aſpirent 443 .
Clotho 833 in redditione debiti cõs
Çlymene 840 jugalis quomodo fe gea
Cænam Domioi celebra : .
rerc debeant 439
turi charitatis donum Coniuges non pofluntuo
per Spiritum S.ritè petis - ucre 436. , nil id fią
mus 194 & feq. at cx conſenſu utriuſq;
Cogitatio inala apud mor 437
tein & inferos 141 . Coniugum exceſſus uis
, 141 . folius animæ eft tioſus 426
129 3 Coniugium donum Dei
Cognitio Dei duplex, alia non tamen præcipuuin
cum fide, alia înç fidc 45.9 .honeftum eft 426 .
?$ 0 illicituin uoto contine.
ciz
 INDE X.
tiz obArietis 434 licitú Conuerfio Dei opus << 0.
elle 426. & feq. Salubris quz 564
Coniugium licitum & il : Cor nouum à Dco is
licitum 433. niedetur Coruus in cụcela Apollis
infirmitati carnis 429 nis 836
Conjugij fides ſeruata ma Creatio interdum pro ho.
culam libidinis diluit minum innouatione acs
430.finis procrcatio fos cipitur 164
bolis 428. incommoda Creatum à genito diſting
circa prolem corporale guendum in Chriſto
497.accidit libido 428. 156
quoinodo eo recte uten Creatura non adoranda
dum ibid . 992 , omnis initium ha :
Coniugia Chriftianorum bet 281 , reparata non
ſancta ſunt 452 condica 167.169
Coniugale debitum 427 Credere uelle non poffum
Coniugalis commixtio fi : mus niſi gratia Dei adiu
I delibus non imputatur uante 750
ad peccatum 429 Cupidinis & Pſyches fa :
Coniugalis poteftas 427. bula 691
pudicitia donum Dei Cupiditas,malum aureum
444 897
Confolatio uiduæ fuper Cupiditatibus sefiftendo
more mariti 445.454 fatigamur 530
Contemplatiua uita 651 Curiofitas periculorú gers
Continentia uidualis do . mana 886
rom Dei 454 Cybele 890
Conuerſario noftra in cæ:
cygno clamante reliquæ
113
2; S aues tacent 875
Cöuerfio,uide pænitétia. Cynthos 889
Cypriani
 LINDE X.
Cypriani teftimonium de Deus alios facit credere ,
Trinitate 207. teftimo .
aia de immenſitate filij
Dei 316
Cythara quinq; habet fym
phoniarum gradus go z
D bonarum naturarum eft
2
Dæmones unde diai
S89
Danac 845
Daphne 836
Dauid excmplum humilis
tatis 514
Debitum mutua Charita .
tis & orationis 483
Defectu à fummo bono
fe perdit iniuftus 40
Delectatio in facris literis
quærenda 478
Deſcenſus Chrifti , uide
Chrifti defcenfus
Defccnſus Chrifti ad in .
fernum & fepulchrum
399. fructus eius 400
Defiderium Chrifti in ani .
ma 376
Deſperatio res impia & fa
crilega 560
alios deferit 680 bene
utitur malis nperibus
seproborum 61. bonus
& fuauis 49.bonam ho
minis uoluntatem non
expeétet,fed tribuit 793 .
conditor 36. cur gratis
nobis largiatur ſua bc.
neficia 435. curolin in
forma uifibili apparues
rit 80.dat cornouũ is .
deſcendere quomodo
dicatur 296. donis do .
na rependit 19. eft agris
cola 615. eft lux & ues
ritas 558 , factus eft hos
mo , non homo factus
cft Dcus 674. immen .
ſus 263. immutabilis
550. improbos ad peca
catum non prædeftina.
uit 34. iniquitatis ultor
nő author 41.inenarras
bilis , non ignotus 159
in nobis habitat & inam
bulat 3 26. in faluandis
miſericordia in condē,
nädis iuftitiam ſuam des
klasat
 IN
clarat 789. iuftè des
ſeritpeccatorem 25.iu :
ftificat fidem inſpirang
do 749.iuftus & miferis
cors 368. lus eft 184.
mala hominum uolun.
tate benè utitur 792.ma
lur quomodo uideat &
non uideat 292, non au
thor ſed ordinator mali
55. non corporco mo:
do uider 293. don cru :
delis in infantibus, nec
iniuftus in adultis dama
bandis 796, non eſt
ofusvägakalus 765. no
ex tribus partibus com:
pofitus 306.non inues
bitur nifi ipſe nos excis
tet ut quæratur 3. non
ita in Chrifto, quemads
modum ja ſanctis 709.
bon quantitatem faculs
tatis, fed qualitatem uo :
luntatis ſpectat473. no
ómnia proniilit qua
przdixii s 2 , cur s 3.non
tcuclatur fine Spiritu S.
198.omnia implet291 .
quid Deus operetus in
DE X.
ſanctis & quidin impijs
26. paſſus & mortuus
non Dcitas 391. pallus
in carne , fed carninon
compaſſus 352. paſſus
rectè dicitur 347. pa
ſemetipſum iurat 202 ,
præſciuit omnia opera
hominú fola mala prea
deftinauit 51
qua Deus promifit,iam fa
eta dicinus 24. quædã
videt , quædani non uis
det 292.ubiq; eft & ali:
cubi non eft, ibid. quz
uult, poteft 24. qui ho .
minem fecit, poteſt eur
deni mütarė 79 i . quos
modo author boði opes
jis in nobis 523. quos
modo deſetat peccanté
55.quomodo permittat
peccatum ibid . quomos
do dicatur requieuille
302. quomodo homi:
nibus apparuerit 391.
quomodo operetur per
reprobos 61.quomodo
ies uideat 291.quomos
do ubiq; effe & delceng
dere
 I N D E ' x.
dere ad nos dicatur 301. omnipotentia & Gratie
i quos vult faluos fieri 627
eorum uoluntates mue in Dei promiſsis nulla fal
tat 793. unus 594. ſem : Gras 24.25
per delectatur conuer: Dei Verbi una natura in :
fione noſtra 570.571 . carnata 666.unitas ſcrie
Trinus & unus 421 pruræ teftimonijs confis
Dei aduentus eſt gratia matur 588
manifeſtatio 297. Deo à le uiro ſacrificarunt
aduentus nó fit loci mu Abraham 81.iſaac 8 2 ia
tationc 90. aſcenſus & cob S3 . deuota res non
defcenfus funt άνθρωπος repetenda uel retinena
πάθαι 301 da 438. gratiæ agens
de Dei auxilio non diffi- dæ, idemq; inuocandus
dendum 477 $ 33 . partin ſubiecti
ad Dei cognitionem per ſumus , partim nó ſub .
humilitatem aſcenden : diti 5 3 2. quomodo uia
dum 267 mala ignora 63
Dei dilectio erga genus ex Deo bona cogitatio &
humanum Dei 632 uoluntas 683
Dei donuide Dona Dei . de Deo diſputandum non
inter Dei dona diſcernen fecundum craſsiora coi
dum 495 pora huius mundi 122.
Dei dona ſunt &fc7apsauga 123
T® 806 , exaltatio 309 . ex Deo eft interitus pæne
ſanctificatio 310 , iudi . non culpa 39
cia incomprehenfibilia ex Deo non eſt concupi :
681.789. miſericordia ſcentia mala 41.jnordis
gratuita , ira jufta 58 . narus amor 43
oculi omnia uidét 196. à Deo non faltem benefis
cium
 Í N DÊ X
tíum ,led & adiutoriuin cij 448
petendam 515.præpara Dilectio Dei erga gerus
ta ' bona voluntas bo . bumianum 631
Da opera & uita æterna Dilectio Dei & proximi
17.uelle & facere bonú eft Charitatis dilectio
15 544
apud Deum & in Deo effe qui Diligit fratrem , diligit
homo quoniodo dica- Charitatein 543
tur 145 Diogenis apophtegma de
Deos fingulos obtinuére ijs qui ad ainphitheatrú
apud Ethnicos lingulæ currebant 861
hominis patres 897 Dionyfij fabula S73
Diaboius quatuor ſuper Diplafon 903
• biz generib . animas uel Dirce 867
opprimit cel deijcit 510 Difpenfatores Dei qui fint
Diaboli laqueos proprijs ' 612
uiribus cuadere no por: Difpenfatores parabola,
ſumus 5 27.uictum felis quæ Luc . xij . habetur,
mulaatis ut uincar techa explicatur 611
öz soś Diuinitas Chrifti , uide
aduerſus Diabolum ora: Chrifti diuinitas .
tione ex compandione Diuitis & Lazari compara
Cordis pugnandum $28 tio 458
Diapaſon 902 Diuitiæ prægnantes ſunt
Diapente ibid. 855
Diarefferon ibid . Donatus ab Arrianis tēta .
Dies Chriſti duplex , alter tus 588
• zternitatis, altertempo: Donú Charitatis per miſs
tis 628. magnitudinis fioné Spiritus s.ritè peti
eft dics éxirsini iudi , ing in s.cæna 104 & feq.
Spiritus
 IN DB X.
Spiritus S. præcipuú eft fti corpus gratia S. Spiri
Charitas 97 tus ună permanet 102.
Dona spiritus S. 95. au. Chriſti ſponſa 236.Chri
gentur & minuunturib , ftiana à Chriſto ut uirgo
Spiritus S. elle poſſunt, à uiro dicitur 48 8. cor;
ubi ipſe Spiritus S. non pus Chrifto capiti ſuo
Gt 98. Dci cur gratuita per fpiritalem gratiam
485. diſsimilia 495.ins adhæret 101. & ſeq.eft
differentia 457. exem : fainilia Domini 612,
pla corum ibid. & ſeq. ſponſa , mater & uirgo
non ſuntæqualia 616. 489.toti Trinitati ſacri .
funt άμιταμίλκα 8ος ficat 83
Donorum Dei tria genera Ecclefiaftçad reſpódenda
455 parati effe debent 213
Donatiuum Chriftus dif: Ecclefiaftici doctoris offi :
tribuit 644 cium eft corrigere pecs
Duritia cordis in pecca: cantes & pro ijs orare
toribus grauiter repre: 644
henditur 571.peccatos Endymion 880
rum 569 Endymionis & Troſerpinę
Dromocrides 878 fabala 879
Epicharmus 884.889
E Epicharmus comicus
839
EBrictatis quatuor gene: Epiphaniæ feftum 648
ra 873 Epiſcopi Sunt diſpenſatos
Ecclega ab Apoftolo & res Dei 613
uirgo & uir dicitur 488. Epitritos
appellatur columba 421. Epogdous ibid .
Chrifti corpus 23 6.Chri Equi Solis $ 35
pas
 IN DE X.
ápa 830 nem
$ 40
izangs 858 Exinanitio Chrifti 340
Erato 839 Exinanitio Filij Dei quoi
Enchthonias 871 modo intelligenda 695
Erythrzus 835
Eſaias myfteriam media: F
toris plenè explicat
225 Fama uolucris 849
Eſe & poffe in creaturis Fatigamus concupis
ſunt ſeiuncta 554 fcentijs repugnando
Elle filij apud patré quo: 530
modo intelligendum Faufti Galliarum Epiſcopi
143 libri contra prædeſtina:
Ele in & apud aliquem tionem 688
12S Deum 135. hoini- Fides Dei donum gratui.
nem 140 tuin 680.749. & ſeq. &
Ena Ecclefiæ typus 487 operatio poft hanc uită
Euz & Marix comparatio definent 456. iuftificat
632 776, juſtificans qualis
Euz tria mala,a tribus bo: fit-767. non temporali:
nis Mariæ excluſa 637 bus,fed æternis fitinten
Euryale 846.547 ta 460. noftra eadem cú
Eurydice gos fide Patrum 77. ſola nos
Europa taprus 845 liberat à peccato origis
Eucerpe 8 38 nis746.Spiritus s.donú
Euxemenes 838 759
Esaltare Dominum quid fidei abrahæ fequacesbè .
310 nedi &ionis & gratię par
Exeinpla optimatum cra: ticipes 78. augnientum
hunc poft ſe multitudi- 95. debet adhærere Cha
ritas
 i N D
ritas 690.rationem red:
dere debent Ecclefiaita .
213
Fidelis ſuperuacanea ſibi
ſubirahere debet ut co
liberalior effe poſsiter .
ga pauperes 471
Fideles de Chrifto & de
Trinitate rectè fentiant
217. demortuis nó córri
ftentur ut infideles 446 .
niente feruiunt legi Dei,
tarne legipeccati 5 32 .
templum ſunt Dei & spi
ritus S. 93. non aufert á:
tra dies nec merguntur
funere acerbo 449 447
Fidelibus uita nonolonga ,
fed bona prodeſt 450
Filius Dei , uide Chriſtus.
Filius Dei adorandus 592.
carnem immaculatà alz
ſumpfit 703. cordium
fcrutator 317. corpus
terrenum aſſumpſit 414.
cur principium & finis
279 cur unigenitus 336 .
pienus gratiæ & ueritas
tis ibid . 344. de ſub .
ftantia Patris natus 173 .
E X.
176. 177.178 . dicitút
crucifixus , interemptus
353. finem non habet
278 in principio & ip
ſum principium 276.
lux eſt 186 mortuus &
reſurrexiffe dicirur 400.
Patri nihilominus elt is
Možno 407. neg; tems
pore neq, loco capitur
284. non ex uoluntate ,
fed ſubſtácia patris nato
178. ucrus Deus 179 .
principium & finis non
tamen cæprus , neq ; fiº
niendus 277. quanquá
geaitus , patri tainen æ
qualis 181. quomodo
de coelo deſcéderit 359.
hominis filius appella
tur ibid. quomodo in
mundo fuifle & in mun .
dum ueniffe dicatur 313 .
ficut Pater inuifibilis 3st,
& immutabilis ib ſolus
incarnatus 720. unius
naturæ cum Patre, fed al
terius perſona 626
Filij Dei aſcenfio & dercé
fio immenfitatem eius
10
 I N D B X.
1
Doh euertunt 296. aſcé :
fus eft noftræ fidei pro
ct
fe& us 309.generatio ins
??
enarrabilis,non ignota Filius hominis , filius eſt
199
Filio Dei cadem opera tri
buuntur quæ Patri 407.
& feq.
Filium DeiPatri æqualem
elle S 1.82
Filij Dei adoptiui differút
3 non uita, ſed gloria 3 37
Filius & pater apud dile :
ctorem manent, & in ip:
ſo lunt 133. æquales
189. 191. uerus Deus
594.anus Deus 273
Filias non eft præter Pa:
trem 205. fplendor Pa .
ceré 7ep alonog la clt 180
Filiú effe unú cú Patre con
tra Arrianos 589.59 %
Dei uiui 360 ,
Fulgētig ſpiritalis negocia
tor 2. ueritatis ftudiolus
7.8.amouer à ſe arrogans
tiæ ſuſpicionč z 13. cõiu
maciæ 2 14.ad Probă ſcri
bere diſponit469. de lui
teinporis miſeria queria
tur 810
Fulgentij & Calliopes col
loquium 8 16. modeſtia
4854 carinen 815
Fulgétio liberà Traſimúdo
cui refpondeat oblatus
210

tris 294. Patri coæters Furiæ 832

DIS 274.Patri coiminen Furto prçeſt Mercurius 843
ſus 294. à Patre & Spiri : Furta uſq; in cælum perue
tu S. miffus 89 nille 864
Filij Eſſe apud Patré quos Fornicatio graue crinien
modo intelligendú 143. 431
& feq. G
Filio & Patri uel derogae Galerus Mercurij 843
sio uel honorificentia Gallæ uiduæ Romanz
coinmunis 183 nobilitas 471 , niariti e .
Eilia & Patre ingenitos di ius laudes 44 5
Gal:
 IN DE X.
Gallus in tutela Mercurij ne 13. hominiinfundi :
843 tur antequam incipiat
Ganymedes 845 credere uelle 761 libes
Gaudium Chrifti in ani . fum arbitrium non au:
ma 376. impiorum lu. feit, ſed fanat 764. non
étus perennis excipiet reperit in nobis bonum
573 uoluntatem 752. & ſeq .
Generatio diuina patrein in Paulo reperit nó tans
& filium nõ leparat , ſed tùm i credulitatem ,fed
diftinguit 272 & ignorătiam eius 754 .
Genitum à creato in Chri Dei nos liberat à peccas
ſto diſtinguendum 166 ti lege 517. humilibus
Geometria prior Arithmic datur ibid facit ut humi
tica 905 les eſfe incipiamus &
Glaucus 863 non definamus ibid 0:
Gloria uera unde 33 peratur omnia in nobis
Glorificatio eft grati 0 . 554. præuenit omnc 0 :
pus 33. & pradicta & pus bonum in nobis 519 .
proinilla 53 54 quid 20. miſericordia
Glorificationis & luſtifica appellatur ibid elecios
tionis diſcrimen ‫ܙܐ‬ præuenit & ſubſequitur
Gurgones 846 21.una angelorum eſca ,
Grica fallitas ornata 877 hominú mediciná 269 .
Grecia honeftè niendax Gratiæ Dei exemplum in
$ 44. quantum ftupenda anima & carne noftra
mendacio ,tārum elt ad . 773 operatio in honia
nuranda commento 862 ne 14. opus elt giurifica
Gralia les grans donatur tio
indigno in jullificato: Gratiam pro gratia ace ;
ne,digno in glonticatio. Drullus is .
abros
 IN DE X.
abſq; Gratia Dei nemo Hecate
at
quicquam boni poteit Helene ex ouo nata 875
operari ueluelle 525 Heilanicus 830
Gracià Jaluatoris libera : Herculis & Oinphales fas
1 muradımnatione 675 . bula 857
inc qua huinand quidẻ Hermes 839.843 . cur di:
non autem diuina cogi: catur Mercurius 643
tamus & uolumus 679 Herodes infantibus à re
Gratias Deo agere debe : occiGs profuit 654
4 nus 533 Herodis uanus timor re:
darguitur 652
5 H Herus & Leandri fabula
887
Habitatio S. triados in Heiniolius 902
nobis no localis, fed Hoino Chriſtus, Dei filius
immeola 325 347
Habitat in nobis Filius Homo cur non adiuuetur
Pater 3 24. & spiritus S. à Deo in ipſo cauſa eſt
325 66 67 68 cur non ita
Hzreles Perſonam Chriſti creatus ut peccare non
- oppugoantes 413 poßet 73 3. de Deo fuffi
Heretici in eo uincere uos cienter loqui non po
lunt, in quo facilimè uin teft629 eſt ouicula era
cuntur 75. ſeipſos dam : tās 768 in Deo & apud
nant 86. Spiritus S. gra: Deum eſſe quomodo di
tiâ carent 107 catur 145. ne confidat
Hæreticorum cxcitas 75 in uirtutelua 553. non
Harmonia 903. ueteris & omnia quæ habere po:
. noui teſtamenti 251 reft ex fe habet 77 3. per
Harpix 833 hominem reparari non
j potuit
 IN
potuit 267. neque per
angelos 268. poft laps
juin peccati ſeruus fa ,
ctus 73 4.ſe & pofterita :
1
tein ſuam perdidit735.
proprijs uirib . laqueos
Diaboli euadere nó pos
teſt 5 27. non tamen res
curus effe debet ibid.
qualis creatus 7 3 2 qua
tenus ad fidem fit ido ,
neus 774. quomodo à
Deo erret 231.quomo
do ueram fidē amirerit
768 , ex re ſanitatem no
habet, fed habere poteſt
769. Teipſuin perdit 40 .
ſe nõ alijs,fed libijpfico
paret5 12.line gratia Dei
nihil boni operari uel
uelle poteſt 5 25.fuá na :
turam no plenè cogno :
fcit 266. muliò minus
Dei 267.101us peccaue :
rat & perierat 24 5.ujain
ſuam non habet , neque
corrigit 763
Hominis lapfus 36
Homini curaternitas & ra
tio indulta 266. uita &
DE X.
mortis libera optio ob :
lata 732
Hominem totú affumpfit
Chriſtus 247
Hominum prærogatiua ex
incarnatione Verbi 630
Homouliani olim dicti
ſunt orthodosi 193
Hoftias fpiritales offerunt
fideles noui teftamēti 84
Humanitas Chriſti , uide
Chriſtus
Humana natura capax eft
fidei & infidelitatis 766,
ita uiliata ut pofsit lanas
ri 770 , nil Deitati unita
eſſet, non potuiffet pec .
cata mundi tollere 705
Humiles Deus facit dana
do gratiam 38
Humilitas uirginitatis in
ierna uirginitas sis.es
ius præcepta pro uirgis
nibus ibid .
Humilitatis exemplu Da .
uid 514
Hyems 861
I
Acinthus 889
lacob Deo å ſe niſo ſacri :
ficauit
 IN DE X.
ficauit 83 In Deo quæ faciamus 16
lactantia fugicnda in bo : Indigetes $ 89
nis operibus 471 Indi uino dediti 874
lanus bifrons 863 Indos uicit Bacchus 874
Idola unde dicatur Inenarrabilia multa , quæ
$ 27 non ſunt ignota 159
Idolorum & cultus eorum Infantes alij damnantur,
origo ibid . alij faluantur 794. non
leiunijs adhibenda tempe, lu't line peccato 738 .
ries 502 & les peccarunt & non
Immenfitas Dei,uel Chris peccarunt 745
fti,uide , Dei uel Chriiti Infidelitas nö ex Dei pres
immenfi'as deſtinatione 71

Immenfitas Dei Patris 91. Infirmitates humanas Chri

Filij ibid. Spiritus S.92. frusleras habuit & uos
Trinitatis totius ibid. luntarias 355 . Deis
Immenfum cum fempiter . tari tribui non pofiunt
no conueritur 289 392
linpioruin gaudiú , luctus In homine & apud honi:
perennis exeipiet 573 nem eſſe æquipollent
Incarnatio Chrifti , uide 149
Chriſtiincarnatio . - Iniiium uiarum Domini
Incarnatio 100. Verbi & creatus filius Dei 163 .
conceptio uirginis liorul non ut creaturam nas

funt tempore 702 uam conderet , fed ut

Incarnationis fructus 710 . uetuſtain renouaret
myfterium 693. typus 164
730 . Insupra in altiori gradu
In Deo & apud Deum ef- cſt quam nupta 453
ſe zquipollcat 136 ino 873
Intca
 IN DE X.
Interitus pænæ non culpæ luftitia alia legis,alia fidei
ex Deo 39 785
Interpretationem multipli luftitia Dei auerſos dam
cem adınittunt quçdam nat , conuerſos faluat
in ſcripturis 113 569
Inuocare in nomine Do- luftitis, pro opere iuftitiæ
mini Dei quid 79. So 13
lobin utraq; fortuna bca: luftitia uera ex Deo 34
tus 457 luftitiam Chrifti imitari
Ira Dei iufta 58 , non effe non poſſumus G eius cs
poteft, nifi præcefferiti- xemplum in'anima non
niquitas 57 præceſsit 239
Ira , pro condemnatione Ixionis fabula 877
26.27
Iris 855 L
Iſaac Deo à re uiſo facrifi :
cauit 833
82 L Achei
luba 857 Lada $ 75
ludz pænitentia fine fpe Lampetuſa 841
564 Lampos 836
Iudæi in Chriſtum impege Lapſus Diaboli 35.hoini,
runt 221 nis 36
Iudith , uidua ſanéta 466 Latina ueritas gratioſa
Judithx & Annæ Prophetiſ 877
fæ comparatio 468 Laurus in tutela Apollinis
· Iuno 830. 854.regnorum 836
Dea 877 Laus hominum negligens
Iupiter 830 da ut Deus laudeturin
luftificatio à Glorificatio : nobis 474
ne quomodo differat 22 Lazari & Diuitis compara
tio
 I N D E X.
tio 458 di 863
lazari reſuſcitatio 362 Libidinis locus principas
Landri & Herus fabula lis 898
187 Licitæ res poft uotun fiút
Lechantes 838 illicira 433
Lexictorum poteft effe só o ,videVerbuin
in cordibus infidelium sózo carnem affumpfit
784. non iuftificatibid . non caro nórop 7 18. cú
fidei quz 757.in cordi : carne unus ex Trinitate
bus ſcribitur per gratiá 672. paflus, crucifixus
986. iuftificat ibid.pec: carne 672
catum nó adimit ſed au Abso gemina natiuitas
get 747 675
Liber Pater 873 Loci & temporis creator
Liberi quomodo educan neutro capitur 287
di 443 Loci Scripturæ pugnantes
Liberum arbitrium non conciliantor 475
nos liberat à peccato Lucernæ ardentes 620.
748. quale fit in homi: 622
ne ante regenerationem Lucifer 197
756 poſt regenerationé Lumbos præcingere 620,
757.graciâ non aufertur 621
ſedlanatur 764 Luna cur Proſerpina dicas
Libido 857.860 . dulce tur 879
nihilum 898. eſt maic: Lunæ detrimenta & aug .
ftati contraria 875. ho : menta ſentiunt hæc infe
neftatis nouerca , inaie : riora 879
Atari contraria 875. inui Lux & fplendor ciuſdem
( tam ſuperat uirtutein natura 295
858.859, uxor fordis Lycomedes 898
$ 5 Масс .
 IN DE X,
M nitus 222. hærefis 607
Macedonianorú crror Maria concepit Verbumn
606 quatenus caro factū700 .
Magi rege ludæorú qux- Deum concepit & pipe
runt adorandū 650 , no rit 701.705 . Deur ges
Herodem redierum 651 nuit 693. feneftra cæli
Magorum munera quid fi- 636 ſcala coleftis ibid .
gnificent 658. ex ijs er: reſtauracio faminarum
roris conuincuntur Ar: 637. faluatorein conci :
riani,Manichæi , ib . Ne: pere & parere non hug '
ſtorius,Eutyches 659 manis meritis,fed Dei di
Magiftratui honor exhibe : gnatione promeruit 70 .
dus 214 θεοτόκυς 667
Malchio presbyter contra · Marix caro, caro fuit pec .
Samoſatenuin 669 cati 702
Maleuolus quis 541 Mariæ & Euæ comparatio
Maleuolus animus Chari 632
tatem nec impendit ne: Mariandes 902
que habet 540 Mariti fidelis officiú 441
.
Malum aureum 897 Marliæ & Apollinis fabula
Mala recipere in uita ſua 900
575 Matheſis prior Aftrono :
Malitia omnis fumum cru mia 905
ctuat S59 triplici modo Matrix 859
nocot ibid . Medea $ 67
Manichri nihil de Christo Mediator ad quid nobis
in ueteriteltainento có : datus 736
tineri allerunt 114 Mediatoris myſteriu :n 262
Manichæorum error 221 . Mediatoris myfterium pul
prius extinctus quàm ge chrè explicatú 343 & feq.
Media
 INDEX.
Medicinæ partes gnoftice debet ibid.
& mantice 905 Mintanor 828
Medura 846.847 Miſsio Deinon fit locimu
Megara 832 ratione go . Spiritus S.
Melchifedech Chrifti typg cur potiffimú petatur in
280.jpjiono caruit282 Sacrificijs Chriftianorú
Meliffus Euboicus 875 88. & feq.Spiritum S.no
Melpomene 838 facit minorem &S
Membra Chriſti Gbi inuicē per Miſsionē,SpiritusS. ri
feruire debent 482 tè petimus donú Charis
Mens quomodo uerbum tatis in S.cæna 104
generet 144 Miſſo inittens non eft po:
Mens (perat Præſumptio- tior 89
nis coniugium 849 Mnareas 880
Menſura tritici 613 Mors animæ duplex prima
Mercurij fabula 842 & fecunda 62.63. eft fti
Meroita num uinum 874 pendium 18. impietatis
Miſericordia Dei gratuita non eſt à Deo 10. ſed pu
58. gratuita cauſa præde nitur à Deo monte du:
ftinationis ſanctorú 44. - plici 11. peccari pana
omnipotens 563 734. peccati ftipendiu
de Miſericordia Dei non 738
defperandum 560 Mortis Chrifti fructus 714
Miſericordiæ opera poft Mortem primam animç
hancuirá definent 456 Deus nanuult 63
Mimus uita $ 78 Mortē ſecundam qui pas
Mineria
85 3.971 tiantur 9
Miniftroruni Ecclefię offi. Mulieris illecebra , maior
cium 644.eorum corres eft inundo 858
ptionibus nemo offend. Mundus pro hominib . 41
Mundi
 IN DE X.
Mundi amor cur uitiofus nis 634
42 Natiuitatis Chrifti & nos
Mult 837 fræ pulchra antithetis
Muſicæ partes 903 71t

Mulicorum tria genera Neptunus $ 31

902 1
Nobis neque iņ fide nes .
Myda 904 que in operibus debe .
Mydæ regis fabula 869 mus quicquain uendica
Myrrha arbor 899 re 3.1

Myrrhæ & Adonis fabula Noctis periphraſis 823

‫ووه‬ Nuptiæ donum Dei indif
Myrrhinum poculum 900 ferens 459
Nuptiæ ſunt donum & 0 .
N pus Dei 495

O
Natiuitas Chriſti, uide
Chriſti natiuitas
Natiuitas Chrifti cur pas Bedientia fubleuatur
ftoribus ludæis & genti creatura racionalis
libus Magis manifeſtata 37
65.0 , diuina fine initio Oculi Dei 196
165 Ocypite 833
Nariuitas duplex in Chris Odium naturale , cauſale ,
Ito 162 , filij perſonam officium Doctoris Eccles
non naturam à Patre diſa fiaftici 644
tinguit 3 34 gemina uer accidentale 8 32
bi Dei 675 Olei nomine Spiritus ſan .
Nariuitatis Chrifti dies Ctus fignificatur 357
635 in eo decet nos me Olor unde dicatur 875
miniffc diei reſurrectio : Omnes quos Deus uult ial
WOS
 1 D E X
aos fieri , faluantur ferunt, iufti non ſuar
797 781
Quereix uox unde nata Operum bonorum remi .
191 in ſcripturis s non na riganda Aumine la .
ad literam , ſed ſecun : chrymarum 529
dum ſenſum continetur in Operibus bonis fugica
192 da iactantia 472 nemo
Omphale 858 ît ſegnis aut fterilis
Omoipotentia Dei miferi 618
cors 563 Operariorum in uinea pa•
Omnis denotat non fingu rabola 570
la generum , ſed genera Oratio coram Deo eft om
fingulorum 798 ne opus bonum 464
Opus bonum à Deo in no Oratio & compunctio cor
bis & in Deo à nobis 15 . dis neceflaria,fed à Dco
non propriæ uirtuti, ed ' donantur 522
gratia Dei acceptum res Oratione & cordis coms
ferendum 476. omne punctione aducrſus Dia
coram Deo eft oratio bolum pugnandum s 27
464 Orationis mutuz debitum
Operis boni quomodo 483
Deus author fit in nobis Orphei fabula 905
923 Orihodoxa fides Deum
Opera bona præparata à non iniuriat ſed hono ,
Deo 17 rat
194
Opera miſericordiæ quòd Orthodoxi de Chrifto &
ualeant 430 poft hanc de Trinitale rectè renti .
uitam definent 456 re debent 217.olim dia
Opera ſua qui ad finem fi, ati Homouliani 193
dci & Charitatis non sco Ouis perdita error qualis
intel
 I N D É
intelligendus 231
Ouis perdite parabola
23 1. totă humanam nas
turam à Chrifto aſſum-
pram teſtatur ib. & feq.
P.
Pactolus fluuius 870
Pandora 865.872
Parca 833
Paridis iudicium $ 51
Pars pro toto interdi po :
nitur in ſcripruris 253
Paruuli Babylonis elidun.
tut ad petram 532
Paſiphac 866
Faſsiones triftitiæ , moro ,
sis ,tæ dij, & c. ad animæ
ſubſtantia pertinent 373
Pater & Filius æquales
189.191.apud dilecto :
rem manent non exte :
rius ſed interius 133.00
rus Deus 594.unus Des
US 273
Pater lux , Filius ſplendor
dicitur 294. non minus
lux, quamn Filius 1 84.185.
non eft incarnatus 720
Patris perſona quando ins
uocatur , tota Trinitas
X.
honoratur 83
Patri & Filio uel deroga.
tio uel honorificentia
communis 183
Patrein & Filium ingenis
tos dicere τιραθολογία
eſt 180
Paulus Apoftolus eundem
Spiritum habuit qué Da
uid & Moſes 136. nunc
cum Stephano triūphác
646
Pauli Apoſtoli conuerlio
malis imitanda 645
D.Pauli fupererogatio à di
uerlis diuersè interpre
tatur 11t
Taulus Samoſatenus cur
damnatus 668
Pauo in tutela lunonis 855
erga Pauperes ut limusli .
beraliores ſuperuacanea
nobis fubtrahamus 47 i
Peccare eft à Deo difcede
re
19
Peccatum aculeus mortis
939. in homine ex pro :
pria uolun :ate 61. non
eſt ex Deo 12. omne ex
corde lumit initium 233 .
quoda
 IN DE $ .
quoduis cöuerfo remit tur ibid .
titur 563 Perfe& ionis primuni gras
Peccati initium inordina- dum qui non aſſequuns
tus amor 42.origo 35 . tur,fecúdum locum oba
reliquias lentiūt etiam tincant 614
ſancti 526 Perſeus 846
à Peccato liberamar ſola Perſona Chrifti, uide Chri
fide 746.non legc 747. fti perſona
neq; libero arbitrio 7 43 Perſonam Chrifti quæ hæs
in peccato non opus Dei, sefes adortæ fint 221 .
fed iudiciuin 70 & ſeq .
Peccata etiam poft baptiſ: de perfona Chriſti uera
mum commiffa , ſunt res ſententia 262
miſsıbilia s 62. præſcita Perſonæ tres in Trinitate
sed unus Deus 587. in
non pozdėſtinata 65 .
24. quædam ſunt pænæ una diuina effentia 199
peccatorum 69 Perſonarum Trinitatis nos
Pegaſus 347. 8 83. Mulis mina diuerla fit ollătur,
fontem rupic 848 quod abfurdú ſequatur
Pelei & Theridis fabula 1.55
896 Petrus Apoftolus Zachæo
Mat, lutum 896 diuiti prxponitur 433
Peneus ft. 836 Petri confeſsio 360
Perdicis fabula 885 Petrus Diaconus quis fue
Perfedi & imperfe & i qua- ric 662
tenus fimus 31.32 Phædra 867
Perfexti qui non poffunt . Phaetontis fabula $40 fo
elle, non tamen fintpelo sores eius 84 1.eiuſdein
ami 615 Triphus & fagitta ibid .
Perfectio paucis dona. Pkilogeus 835
Phinei
 IN DE X.
Phinci fabula .
907 Polymnia 839
Phocinianorum error607 Polyxene 898
Phorcus rex 846 Pontifex iuxta legem peta
Phoiini hæreſis 224 fectus homo effe debet
Piorum triftitiam , lætitia 242
æterna excipiet 573 Poldon 831
Piſander 838 Poffe & Eſſe in creaturis
Pluto 831 ſunt ſeiuncta 554
Plenitudo Chrifti 341 Potentia diuitum mater
Pneumatoma chorum hæ : Sgo
relis 414 Poteſtas plena eft ſola di .
Pæna impiorum non pros uinitas 382
inifla,ſed prædicta 53 . Prædestinati ſunt quidam
54 ad interitum 5.6 . ſuppli
Pænitentia , uide conuer : cij non deliai 8.9
fio Prædeſtinati ſunt reprobi
pænitentia & fpe, neque non ad primam anima
hæc ab illa ſeparanda mortein ,ſed ad fecundá
565. Dei donum 751. 62
Judæ ſine rpe 564. nulla non Prædeftinatum effe
ſera apud Deum 568 hominem ad opus inalú
Pænitentiæ omne tempus 43
huius uitæ aptum.566 prædeftinatos eſſe repro
ad Pænitēriain nos uocat bos propria malitia pec
Deus per aduerſa 572 cantes ad intericum 56
Polluc.bilitas,h , c . hunia. & feq.
nitas $ 29 non Prædeftinata peccata
Pollux unde 829. 876 cx fed præſcita 74
ouo natus 875 Prædeſtinatio à Præſciena
Polycarpe SS6 tia differt 72. cum præs
ſcientiz
 IN D X.
ſcientia Dei non recis
procatur 52
Brzdeftinatio Dei S67. in
fanétis fe extendit ad is
pitium uoluntatis 2 8. ad
progreffum operis 29.
ad finem retributionis
39.3 i . quid 43.44.56 .
74. fine præſcientia effe
non poteft 69
Pizdeftinationis ad pecca
tum cauſa nulla ad Dei
gloriam faciens poteft
aſsignari 46
Prędeſtinationis in ſanctis
caufa iniſericordia gra:
tuita Dei 44.45
Brædeſtinationis nomine
quid intelligendum 1 2
de Prædeſtinatione Augus
ftini teſtimonia 66 &
feq.
in Prædeftinatione iam fe
cit , qux tempore con
grao facienda diſpofuit
';
ex predeſtinatione ſi pec-
caſe homo, iniuftè pu.
Diretor 60
quid Prædeftinauerit De-
us & quid non
an Prædeftinauerit Deus
ut ſanctos ad opera bos
na, ita inalos ad operà
mala 27. deciſio Pulgen
tij " 28 & feq.
Prædeftinauit Deus nemis
nem ad culpam 2 5 lolà
bona,præſciuit etiã mas i
la opera s 1. uocationis
initia, iuſtificationis aug
menta & glorificationis
præmia 21
non Prædeftinauit Deus
hominem ad malain uo
luntatem 39.47 . & ſeq .
improbos ad peccatuan
3 4.50
Præſcientia à Prædeſtinas
tione differt 72. Dei cú
Prædeſtinatione non eft
reciproca 52. fiue præs
deſtinatione eſſe poteft
6‫و‬
Præfciuit Deus omnia o:
pera hominum, ſed ſola
bona prædeſtinauit si
Præſumptio 849
Preces ad Deum fundena
da 533
3 Prinos
 IN DE X.
Primogenitus creaturæ to Pſalmi 101.locus de ætet
tius 167. ex mortuis na τού λόγo generatione
169 intelligendus 195
Primogeniti & Vnigeniti Pſyches & Cupidinis fabu
differentia 170 la 892
Principium uerum quod · Pugna cum uitijs rara 86 2
276 Pythagoras perfectiſsimus
in Principio eſſe quid 275 907
Probæ uirginis humilitas Pytho ſagittis Apollinis
$ 21 . Romanæ laudes interemptus $ 41
470
882
Q
Prærus
Proficere debemus in hac Qvadriga ſolis 835

uita 524 R
Promethei fabula 863 REgeneratio 758. in ca
Promiſsio quid 53 nemo habet bonam
Proinifit Deus non omnia uoluntatem motu pro .
quæ prædixit 52.53.54 prio ibid.
Prophetę futura ſub forma Regnum Chrifti,uideChri
præteriti narrant 163 fti regnum
Proſerpina 834 Relationis nomina à ſube
Proferpinx & Endymionis ftantiæ nominibus dil ,
fabula 879 cernenda 15 S
Proſper defendit Auguſtis Relatiuanomina iss.no
num contra Gallos 71 naturarü, ſed perſonarú
Pralmi ſecundi locus de diuerfitatem oftendunt
generatione Chriſti ſe : 196
cundum incarnationis Reprobi uaſa iræ non cule
myfterium intelligédus pæ dicuntur 57. Eur
170 60
Repros
 INDEX.
Reprobos propria malitia Salomonis locus de Mer
peccantes ad interitum fia explicatur 163
deftinatos effe 56,& feq. Saluationis, cauſa no funt
Requies quomodo Dco - mcrita noftra , ſed Dei
tribuarur 302 uoluntas 805
Res Deo deuota non repe Salus uera eft recta in Deu
tenda uel retinenda 438 fides 690
Rcfurre & io Chrifti , uide Samaritani parabola 568
Chrifti refurre & io . Sanctificare nomen Dei .
Reſurrectionis Chrifti frus 310
ftus 714 Sancti quoq; fentiunt pec
Retributione futura nec cati reliquias 5.16
boni nec mali priuabun Sapientia æterna incoin
tur 576 quinabilis 223. apud
Roſz ja turcla Venetis 857 homincs nota 13 2. infis
S nita 290
Sabellianorum hærefis Sapientia bona conſultas
605 tionis foos 883. iuncta
S.literarum ftudium in ius caſtitas 872.natura que
uenc laudabile 583 854
cui Sacrificarunt Patriar : Saturitas creat libidinem
chz cidem & Chriftiani 856
79 Saturnus dicitur Chronos
Sacrificium Ecclefiæ fpiri- ibid .
tus contribulatus 110 Saturni fabula 828. fillj
Sacrificia ſpiritalia offerat 830
fideles noui teſtamenti Satyri caprinis cornibus
tàm Filio quàm Patri 84. pinguntur 884
toti Trinitari offeruntur Scientiæ ueftibulum ,ſcire
83.87 quod neſcias 821
Sci .
 I N D B
Scriptura S.noftro intelle.
qui ſe accomodat 296.
fibi non repugnat 292
Scripluræ loci pugnantes
conciliantur 291. 300 .
306
in ſcripturis multa ſunt no
ad literam , ſed xar'loos
dewapiap i92. quçdam
multiplicem interpretas
tionem admittunt 113
Scylla fabula 868
Semele 873
Sempiternum cum immé :
ſo conuertitur 289
Senectus libidinem extin ,
guit 888
Seraptenum uinum 874
Serræ inuentor 885
Seruitus peccato noxia ,
Deo bona 480
Seruiunt ſancti mente le :
gi Dei, carne legi pecca :
ti 5 32
Simeon figuram gerit prçs
ſentis qui 219
Solmaturat in granis 863
SolVeneris adulterium cũ
Marte Vulcano prodic
866
X.
Sol unde dicatur 83 Ś
Solis cqui ibid. filiæ 866
Solicrates 870
Solides 889
Spadonibus melior locus
in doino Dei promitti .
tur 491
Speculum Perſei 847
Spes à pænitentia neque
hæc ab illa ſeparanda
-565. fine pænitentia
ibid.
Spiritus S. aduentus non
eft localis 93
Spiritus S. à Patre & Filio
miſſus89.90.apud fides
les manet & in ipfis eft
134. creat 415. uiuifis
cat ibid. regenerat 416.
Charitas eius eft in nog
bis 417. habitat in no .
bis ibid . dat gratiam ib.
templú eius ſumus 418.
ibi eft , ubi Charitas eft
98. in ſanctis operatur
unitatem 106. hoc qui
carent faciles ſunt ad di
uifioné 107.nó eft incar
natus 720. nó eft prçter
Patrein & Filium 206.
Par
 IN DE X.
Patri & Filio opório les 93.uocabulo Charis
415. & feq. tas intelligitur 108
cùm Spiritus S. poftulatur Spiritum duplicem fibiHe
aduentus, quid poftules lifeus popoſcir 96
tur ab Ecclefia 96.99 Ex Spiritu S , renatum eſt
eur Spiritus S.poftulet ads corpus, de quo caput eſt
uentum Eccleſia 99. & natim 10O

ſeg. Splendor & lux eiuſdem

Spiritus S. uerus Deus, natura 295
quia creator 601. quia Splendor ſanctorum 197
immenfus,& quia tem : Sponſa Verbi Dei 234
plum eius ſumus 602 Stella ſignum deitatis in
Spiritus S. dona eſſe poſs Chrifto 657
funt ubi ipſe Spiritus S. Stephanus inimicos diles
non fit 99 poffunt auge xit , & cùm pro cis ora
ri & minui 95. quomo- uit & cùin eos corripuit
do dicantur augeri & mi 643
nai 96.donum prçcipu- Stephanus Protomartyr
umu eft Charitas 97. miſs inuictus 640. quibus ar
fio cur taniùm petatur mis munitus 641
in ſacrificijs Chriftiano . Stephani moriétis & Chri
rum 88 & feq. fti naſcentis comparatio
Der Spiritus S. miſsionem 639. perſeuerantia bos
donú charitatis ritè pe : nis imitanda 645
simys in S. cæna 104 Stheno 846.847
& feq. Srilbos , ftella Mercurij
Spiritus S. nomine nõnun 844
quam dona eius intelli- Sufficientia noftra ex Deo
guntur 94. reuelatio 484
298.templum ſunt fides Superbi Charitatem repus
3 3 diant
 IN D. X.
diant 559 mendatus 584
Superbis Deusrefiftit 38 Theopaſchitæ Chriftâ ane
Superbia cauſa uitiorú 68. gelis ſubijciút 371. 00:
dereftabilis 556. initium rum hærels 331
peccati 3 5.506 ,manife. Theſaurizandum in cælis
Ita duplex 507. occulta 473.619 ( 896
duples so8 . métis infi . Thetidis & Pelei fabula
diatur uirginibus 500 Tibiam Minerua abijcit ,
Superbiæ duo genera 352. Marſya aſſumit 904
quatuor generib.diabos Timor ſapiêtiç initiú 883
lus animas uel opprimit Tireſiæ fabula 861
uol deijcit 510 TiGphone 632
Supererogatio D. Pauliin Tonus 902
Synechdoche partis Scris Tranfmutatio nó eft apud
pturæ familiaris 252 Deum,h.c.in Dco 138
Syrenes 868 Trafimúde Fulgétio librű,
T cui reſpõdeat, offert 210
Talaria Mercurij 842 Trafimundum Fulgentius
Tangere quid 307 honorat 215
Tangere Chriftú quid 308 Trafiinūdi regis laus 216
Tangi ſe Chriſtus prohi . Tridens Nepruni 831
bet 303.306 Trinitas habitat in nobis,
Tantalus 878.890 nõ localiter 325. honora
Teinporis & loci creator tur, cú ad Patre ſermo diri
neutro capitur 287 gitur 87.immutabilis & in
Terra noſtra profert fpi- cóprehéfibilis 265. nõelt
nas 530 incarnata 720.patefecit fe
Terroris tria genera 847 aliquo modo in creatio :
Thalia 839 ne 266.quomodo ueniat
Theologiæ fudium com- & abeat 299
Trinis
 1 N
Trinitatis affertio ex Efaia
174 , Mofe ibid. Pfalmis
175.Paulo ib, immenſi
tas ex forına baptıſıni Vaſa iræ 57.cur non cul
demonftratur 327
Trinitatis myfterium bres
uiter explicatum 199 .
535. 605. perſonz 2:
qualiter immenſz 314.
una eis eft reuelatio 298.
cius unitas , aqualitas,
cbaritas 105
Trinitati offeruntur facris
ficia 87
de Trinitate Cypriani teſti
monium 207
ja Trinitate diuerſitas no:
minum perfonaruin non
effentiæ diuerſitaté ins
nuit 154
in Trinitaie nomina ses Verbú Dei quçdá paftoribi
lationis ,à ſubſtantię nog ſolis, quędá & his & oui
mine diftinguenda 158
in Trinitate quam uim has
beat qox:Alius 188.189
Triftitia Chrifti ad animi
pertinet 373
Triftitia duplex 446.eft in
anima 374
Triftitiam piorum , lætitia
D B X.
æterna excipiet 575
Triticum ſpirituale 613
V
pxuaſa dicantur 60
Vala miſericordiæ , cur no
dicátur uafa iuftitięs8.59
Velle & facere bonum , a
Deo 15
Venæ quæ in calo ſunt per
tinent ad rencs , femora
& uirilia 898
Ven9855.ci9 adulteriú 365
Verbum ,apud Deum quo•
Summodo lit, Arriana inter
pretatio 120.ciuſdē res
futatio 122, antequá caro
fieret nö fuitChrifto 718
Verbum caro factum , Chri
ftus eft 715.717
bus præcipit 610. omni
atati & conditioni ho .
minum congruit 611
Verbii , habitat in nobis &
1pecialiter in anima 256.
humanitatē fibi inirabis
liter uniuit707.incarnas
tú,de Maria uirgine pat,
lá
 INDEX.
çft 613. quale fit Dei fi .
di ſunt 452
lius 625 Viduz conſolatio 454. of
Verbi Dei fponfa 234 : ficium adhærere Deo &
Ver 862 inftare orationibus 464
Veritas de terra orta 359 Viduarum ornatus & habị
pro opere ueritatis 16 tus qualis effe debeat
ut Veritas una, ita Deus us 462 ,fan & arum duo exč
nus 594 pla 466
Veritatis diſsimulatio abs Vinú Seraprenum uel Me .
negationis ſpecies eft roitanuin 874
221.ſtudioſo errorì ſco . Virga Mercurij 843
puli cautè uitandi 217 Virgo unde dicatur 487.d
Veritatem Dei in menda ., uiro , fic Eccleſia Chris
cium commutare quid ftiana à Chriſto 48 8.fus
595.ore qui defendei , giac delicias carnis soo.
nequeunt , corde deui. in altiori gradu quàm
tent errorein 585 nupta 453.neq ; ad dexa
Veftes uiduarum quales eſ tram , neq; ad finiftram
Te debeant 463.uirginū declinet 499. ut integri
quales eſſe deceat 502 taté ita multo magis hus
Via Domini quę 232. mala militatem cuftodiat 511.
quomodo Deo ignota 63 hoc earum dominus &
Vidua non fit cogitationis ſponſus Chriftus cxigit
bus mundanis implicita ibid .
461. quomodo in cibo Virginis filius uirginitatis
& cõuiuijs ſe gerere des author & fponfus 486
beat 465. litlaneta ſpiri Virgină inaior gloria491 .
tu & corpore 451 , cur ueſtes ‫ܐܘ ܟ‬
innupra dicatur ib.non Virginibus nó ita aſcribio
cogitat quæ huius muns tur ſanctitas, ut coniuga
tis
 IN DE X.
tis denegetur 493
Virginitas commendatur 1
ab authore 486. ab etye
mo uocis ibid. à largios
te gratia donationis
490, à comparatione
celibis,coniugalisq; ui
tz 492. cordis,uirginita
ti carnis præponderat
504. utramq; ſed maxis
mè priorem oppugnat
Diabolus ib. quomodo
& quantum nuptijs prę:
tet 496
Virginitatis bona circą
prolem fpiritalem 498 .
ornatus 499
de Virginitate Paulus non
przcepta, fed confilium
erogauit 112.113
no longa,fed bona pros
deft fidelibus 450
Vitę æternç dederio,prça
ſens contemnenda 5 51.
gloria omnibus huius ui
tæ paſsionibus antepos
nitur 19
Vlyſsis & Syrenum fabula
867
Vmbilicus libidinis ſedes
858
Vna Dei uerbi natura ing
carnata 666
Vactio Chrifti ad quam na
turam referenda 354. &
ſeq.
Vnigenitus Dei filius quis
339
vnigeniti & primogeniti
differentia 170

Virtus à Chrifto quomodo Vnio naturarum in Chris

exierit 312. pro operç fto effentialis ſeu natus
uirtutis 15 ralis 667
Virtutibus quomodo ing: Vnionis hypoftaticæ in
dietur Diabolus sos Chriſto quæ ſit ratio 346
Vita æterna à Dco præpas Vniuerſalis interdum re:
rata 17.elt gratia 18.19 ftringenda 799
Vita humana trjum generú de Vnitate Dei teftimonia
$ 51.conteinplatiua ib . 588
Adida 852.Voluptaria ib. Volūtas à Dco præparatur
3 5 14. bona
 INDEX.
14. bona uei mala non ſunt reddēda, etiá in tria
ex officio ,fed ex fine æs bulatione promiſſa 432
ftimanda 541. creaturæ Vox quibus formetur in:
rationalis fine amore ftruméus 837. uiua 901
non poteft effe 37. Dei Vrania 839
omnipotens 790. non Vierus metaphoricè quid
æqualiter fe habet erga ſignificet 196
faluandos & damnados Vulcani & Mincrux fabula
ib.mala bonitatem exſc 870
non poteft zignere 791 Vultur Promethei quid fie
Voluntaté Dei facere quid gnificet 864
16 Vxor fitnc ducenda fideli
Voluptas carnis uirginib. 440
ad finiftrâ infidiatur 499 Vxoris bonæ & mala com
Voluptarta uita 852 paratio 84 %
Voto continentiæ obftris Y
ctis coniugium fit illici, Yusuparia 876
rum 434 Z
Vota non faltem uirginú, ZAchæo Petrus pręponi
fed & uiduarum & con : tur 473
iugum ſunt ſeruäda 435. Zetes 908
fimulata dănabilia 437. Zivs 830

LOCOR V M SCRIPT VA
RAE HOC OPERE EXPLICA ,
torum Elenchus.
En.12 . Viſuus est Do Exod . 3. Ego fum qui
- minus Deus Abrahæ fum
G & dixit ei : Semini
fuo dabo terram istam , & c.
350
Num.6 . Benedicat te Domi
nus O custodiat te,oC. 174
78 ofeg. Dext.6.Audi Iſraël Domi
O
 ELENCHVS LOC. SCRIPT. EXP.
sus Deus tuus, Deusvnus eft quod non est hominis via e
‫وهو‬ ius, C. 763
Pfal. 2. Dominus dixit ad Ezech . 36.Et faciam vt in
re: Filius meus es tu,06.170 iustificationibus meis ambu.
PS-38. Tota die contrišta , letis,cc. 29
tus ingrediebar, & c. 528 Matth. 4. Dominum Dei
P1:44.Vnxit te Deus Desis tuum adorabis, c. ' 592
tuus eleo, c. 354.6 ſeq. Matth.6.Sanctificetur no .
Pf-49. Qui cöfidunt in vir men tuum 310
tæte, c. 352 Matth.6.Vbi thefaurus ve
PS. 109. Qui propitiusfit fter est,ibi, c. 619
omnibus iniquitatibus tuis Matth. 13. Tum iufti fits
OC. 361 gebunt,ficut sol, c. 197
Pſ.110.Ex vtero ante luci Matth. 16. Quem me dio
ferum genui te 195 cunt homines effe, c. 359
Prois. 8. Dominus creauit Matth.19.Omnis quireli
me initiuna viari , & t. 163 querit domum , & c. 460
Sap. 3.Nec indiemagnitu . Luc. 8. Ego noni virtutem
disasalloquutionem 448 de me exile 312
Sap. 7. Splendor est enim Luc. 12. Vendite queporo
lucas eterne fpeculum fine fidetis,date eleemofyram ,etc.
macula , & c. 290.294 verf. 33:34.35.fol. 617.619
ibid. Attingit à finevſque Luc.12.Parabola diſpenſa
adfinem 290 torisquem Dominusfamilie
Ecclef.10. Initiſ omnis pec fua præfecit 611
ceti fuperbia 35 Luc.rs. Parabola ouispero
Efa.5. Sanétus , Sanctus, dite 231
Sanétus Dominus Deus Sa. Luc. 16.Fili recordare quia
baoth
174 recepiſti bona ,& c. 574.pule
Ef4.7. Ecce virgo in vte. chira Divitus & Lazari copa.
10,66. 228 ratio 458
Efa. 9. Puernatus est no- loan. 1. In principio erat
bu, or 258 verbum & verbii,cc. Inters
Efa.53.Domine quis credi pretatio Arriana 1 20.eiusreo
dit audituinostro , 397 futatio 122.feq.
& vera ino
Jerem , 10. Scio Domine terpretatio 14%
Joan .
 ELEN CHVS LOC. SCRIPT. EXP.
loan . 1. In principio erat, tis peccato,& c. 757
fol.249.275: Ibid.Stipendium enim pec
Ibid. Verbum caro factum cati mors eft, & C. 18
637 habitauit in nobis 256 Rom . 8. Quia miſit Deus
loan. 1. plenum gratie& Filium ſuum in fimilitudine
veritatis 336 carnis peccati 709.explicatur
loan. 2. Soluite templum etiam 741.742
boc o in tribus, & c. 364 Rom.9 . Non eſt volētis ne .
loan.s. Aequalem fefaciés
181
que currentis,fed, c . 755
Deo ibid. Quod fi volens Deus
Ioan . 10. Ego Pater v- oſtendere iram ,& c. S7
pum fumus 190.343 Rom . 1 1.Conclufit Deus os
Ioan.11,Iefusautëfremuit mnia in incredulitate 800
Spiritu ,& c. 362 1.Cor.7.Devirginibus au
loan.19. Poft hæc autěro- tëpreceptum non habeo ,& c.
gauit Pilatum Iofeph , & c. III

386 Ibid. Mulier innupta og

loan.20.Noli me tangere, virgo folicita eft, c. 451
OC. 303.307 1. Cor. 13.peccatum acu -
Ioan . 21. Simon loannis leus mortis 739
diligis me,c. 384 Phil.z. Qui cum in forma
Rom . I. Cognoſcentes Deis Dei effet , non rapinam arbi
non ficut Deum glorificaue- tratus eft ,or. 694
runt
780 Col. 2. Qui fufcitauit illis
Rom. I. Qui commutaue . à mortuis vos,oc. 409
runt veritatem Dei in menda 1.Tim.2 .Qui vult omnes
cium 193 bomines faluos fieri,etc. 790
Rom. 2. Cùm enim gentes Heb.7 . Hic etenim Melchi
que legem non habent,natu- fedech ,Rex Salem ,& c. 281
raliter,cc. 775 Heb. 12. In authorem fidei
Rom.s.Sicutper vniusdes confiimmatore lefum 701
liftum iit omnes homines,etc. 1. Ioan , 2. Si quis diligit
801 mundum , non eft charitasPa
Rom.6 .Că enim feruiolje- tris in eo,cc. 41 .
FINI S.

BEA
Beati Fulgentij
AD MONIMV M
LIBRI I'Í.

Primus, de Pradestinatione Dei,

bonorum ad gloriam , malorum ad
pænam .
Secundus, de oblatione Sacrificij,
de mißione Spiritus S.& deſuperero
gatione Apostoli Pauli.
[ Iỷ sÔ Ê M

Liber decem refponfiones ad toti

dem obiectiones Arrianorum contja
nens .

BEA
BEATI FVLGENTII,
IN TRES LIBROS
A D MONIM V M,
Præfatio .
Ratias ago Domino ,quod de bos
no theſauro cordis bona proferre nondes
ſinis,o lingud Eucharis,quæ in bono hos
mine abundat , puritatem tui cordis inſie
nuat : quc licet diuinitus conceſsis elo .
quentiæfluentis eruberet, non tamen tantum credofermos
nibus exprimi quantum fciocordis tui penetralibus contines
ri. Diuinocienim igneſuccenſus,ſic nobisiugiter compas
teris, ut etiam illas tribulationes, quæ licetacceſſerint no.
bis, Domino tamen adiuuante fueruntſuperata, tu ſic eas
pro nobis penè ſemper pateris,utquotiens eas corde reuolues
ris, totiens easpatiquodammodo compellaris. Ecce quan ,
tum bonicharitashabet ? Ecce quácum laudern coram Deo
o hominibus poſsider: Vedum dolet quod acciditilli quem
amat ,frequentius recordando magisipſa ſuſtineat. Hoc
ergo ſupereſt, ut quòd ipfa charitas facere confueuit ,pro
nobis iugiterfaciatis. Quid autem eft aliud , niſi ut illum ,
in quonospurè diligitis, ipſum pro nobis oretis : Semper es
nim charitas pro his, quos diligit poſcit, dum etiam illa ,
quæ tuta funt,metuit. Metuit autem non cotimore , quem
ipſa forasexpellit : nam perfecta charitasforas mittittimo.
rem : fed illo timore, quem non ad timorem , ſed ad amo:
rem habere conſueuit. Timet ergo non timido amore , fed
caſto . Non enim timet formidine criminis,fed robore pus
ritaris wfirmitate uirtutis.
Exie
 PRAIATI O.
Exigis à me præterea debitum, quod me celeriter, Dos
mino adiuuanie,ſpondeo redditurum.Nonenimhocdebia
tum fic proficeor quemadmodú dequodamtuus Maro mes
morat, quod ipſe fatebatur,fedredderepoljenegabat. Sed
illo me debere fateor,inquome redderepoſſenon nego,fed
Spondeo. Ipfeenim mihi donatunde reddam , qui donauit
ut debeam . Nifi enim ab illo acciperemus , non folum rede
dere,fed necipſum deberepoffemus. Quid enim nobisina
uicem niſi charitatem debemus? Quod utique beatus Pau
lus,hac loquens fidelibuseuidétius oftendit : Nemini quico Ad RO. 140
quam debeatis , niſi ut inuicem diligatis . Quis autem
fateatur debitum , fi neget acceptum ? In eo igitur ,quòd
nosdebere dicimus, profecto nos accepiſſe monftramus.Dis
cit quippè beatus Apoftolus : Quid eniin habes , quod 1 Cor. 4.
non accepifti ? Quia gloriaris , quafi non acceperis ?
Namo alio loco reſtatur: Quid charitas Dei diffuſa eftin Rom . s .
cordibus noftris , per Spiritum ſanctum qui datus eſt
nobis . Qui ergo nobis dedit , quòd reddendo debeamus,
ipfe nobis donabit facultatem , qua poſsimus reddere quod
debemus. Illeigitur author eftdebiti,quiauthor eftdoni.
Nam ofeipfum ſua largitate dignatus eft facere debitoré
Non quia indigens abaliquo accepit ,fed quoniam abun
dans largiter tribuit. Seminecem quippè ſuoiumento ime
poſium ſ,tabulario curandum tradens, duobus denarijs
daris , ita fe debitoremprofitetur, ue diceret, fi quidſuper:
erogaueris, cum uenero , reddam tibi. Quideſtautem ,ſo
quid ſupererogaueris,niſi fiquid à me magis acceperis ?
Namoipſe,qui ſupererogabat, in eo quod non acceperat
præceptum ,feddabat ex charitate cöfilium , miſericordiam
feprofiebatur itaq; conſecutum , Ait enim : De uirginibus
autem
 Ś PREFATIO
1.Cor.7 . autem præceptum Domini non habeo, fed confliú dó,
tanquam miſericordiam conſecutus à Domino, ut fim
fidelis. Miſericordiam eft igitur conſecutus , non ſolum ut
erogādum acciperet,uerumetiam ut ampliuserogaret . Ecs
ce qualis eft Dominus nofter,ut donando debeat,oquanto
magiscum debitorem eſſe non pigeat.In quárum enimgras
tis largitur,intátum debitor inuenitur. Necenim poteftalia
quis debitorem habere,niſiin eo , quodipſedignatusfuerit
gratuita largitate conferre.
Ipſumigiturpro me iugiter poſce ut mihi largiatur rede
dendi debiti facultaté, quidonauit,ut in ipfo Charitatis tibi
liberam debea feruitutem . Vt enim uerè tuo cordi, quod cor
meum eft,totú fatear,quoniā,ſıcut cordi meo ita cordi tuo,
aliquid calarenonpoſſum ,reddendidebiti tarditaté illamia
hi ratio procurauit. Quoniam aduerſus cuiuſdam hæretici
uaniloquiareſponderecompulfisſum , quinoſolum meum
nomen, ſub Fotiani erroris nota, non dubitauit laceſſere,
quinetiam fanétorum Auguftini o Hieronymi dieta , tans
quam meæprofeſsioni cótraria,in me uoluit retorquere.Cu.
jus nomen nunc literis inſinuare diſtuli,fed potesipſeprocul
dubio recordari. Namibi te nobiſcum apud Carthaginem
poſito,mihi di& ta eius allata ſunt, ( li benè recolo) eciamini
tuam notitiaperuenerüt. Nihil enim te ibipofito legerepof:
ſem ,quod tibi recenſendum offerrenopoſſem . Eoſdemigis
tur libellos,ſi Doming uoluerit veſtræ charitaticeleriterdes
ſtinabo.Et non dubito quòd meam tarditatem in tuo debito
digneris patienterferre.Quoniam ſcio,quantum dele&teris,
uel quantumnosſempercompellas, ut nos, Domino
adiuuante,non pigeat hæreticis
reſpondere.
BEATI
Beati FULGENTII,
AD MONIMVM, DE PRÆDE .
STINATIONE DEI, BONORVM
ad gloriam ,malorum ad
penam ,
LIBER I.
ITERÆ tuæ , fili charir.
ſime Monime, quantum Excufai res
demonſtrant delectabi. Spófionistar
ditatem
lem tui animi fyncerita .
tem , laudabilemą ſtudij
fpiritalis ardorem ,tātum
noſtræ refponfionis, querula benigni.
cate , uidentur arguere tarditatem : tan
quam in eo , minus quàm debeo ,te ui
dear diligere, quòd inquiſitionibus tuis
non curauerim celeriter reſpödere. Sed
crede mihi,ficut in charitate Chriſti per.
fonam tuam nequaquam in corde meo
contemptam , ſicreſponſionem meam,
non uiolãcate,ſed occupationum uarie
tate dilacam.Veruntamē inter ipſas oc
cupationes , quas inuitus tollerare co.
pellor, tantum ftudio cuo congratulor,
А quart
 2 DE PRÆDESTINATIONE ,
quantum tua charitate delector: cò ma.
gis amplectens ſanctum auiditatis tuæ
propoſitum , quòd ( ſicut uere fpiritalis
negociator ,interioris hominis lucra cõ.
ſectans,& cæleſtium mercium quęſtus,
magis amplificare deſiderans) primum
quod àmeflagitas debitum ,ſubindecu
mulas fænore quæſtionum :ut ſcilicet,
tuorum commodorum militer incremē
tis, ipſa noſtrę neceſsitas tarditatis.Pro
inde confido in miſericordia Dei noſtri:
quia ſi quid mihi huius inquiſitionis ac
diſputationis opere pro meo merito no
conceditur,pro tuo mihi deſiderio con
cedetur. Neq enim inquiſitionē tuam
Deus inuentionis effectu fraudari ulla
tenus ſinet, qui te ad inquirendum ſpi
ritaliter inflammauit , dum ipſius fidele
promiſſum , nulla ratione calfetur, dicē
Luc.'11 .
cis : Petite & accipietis , quærite & inue .
nietis,pulfate & aperietur vobis.Internus
igiturMagiſter à quo ſubſidium doctri
næ cæleftis accipimus,non ſolum inqui
rentibus nobis fuorum aperit arcana ſer
monum : ſed ut etiam quæramus , ipſe
gratis inſpirat affectum .Quia necelu
rire
 AD MONIMUM , LIBER T. 3
tire panem illum , qui de cælo deſcen
dit, poſſumus, niſi ab ipfo faftidientia
bus eſuries detur, qui ſe ad faciandose
ſurientes donare dignatur . Ab ipfo
etiam nobis eſt; quod ad fontem ficiens
tes currimus, qui ſenobis tribuit;ucbir
bamus. Ipfeigiturlaudandus eſt, in un
triuſque muneris gratia :ſiue cum nos
ad fe quærendum dormientes exſuſcit
tat,feucum ſeinueniendum nobis que
rentibus donat. Qui profectò nulla :
tenus inuenitur , niſi ipſe nos excitet,ue
quæratur. This

Reuoluens igiturfcripta tua,tanquã Quaftiones

chirographa mea, ut ex bis inſtruerer, hoccelibro
quot,uelquarā tibi eſſem debitor quæ . pertraciano
ftionum : duas ad præſens epiſtolas po da .
tui reperire. Vnam, continentem ſancti
Auguſtini uerba,quæ in libro deperfe
&tione luftitiæ hominis ,de his quiadme
ritum predeſtinatiſunt,inter alia poſuiſ
fecognoſcitur. Cui alceraſtatim ſubiun
ctamquæftionem uideorinueniſſe,hoc
eſt,deSacrificio, quod ſolopatri quidam
exiftimant immolari. In altera ueroepi
A ſtola
4 DE PRADESTINATIONE,
ſtola policam inquiſitionê inueni: Quid
eft quod Apoftolusduobusdenarjs quosac.
cepit fupererogare potuerit ? Cả ergo has
tátummodò duas epiſtolas inuenirem ,
tertiæ quoc ſum protinus recordatus ,
quæ mihi à Notario non fuit oblata . In
qua memini unam contineri de Sancto
{piritu quæſtionem : Cur fcilicet à patre
mittendus ad confecrandum facrificium
corporis & fanguinis Domini,poſtuletur.
Hæ ſunt interim quatuor quæſtiones,
quarum tres ex duabus epiftolis tuis ,u
nam ueròmemoria ſuggerente recolui.
Quod ſi poſitęſunt alię,quas nobis mi
ſiſti foluendas,necin hocinuenis opere
poſitas aut ſolutas: quæſo , non ad con
temptum uel faſtidium redigas, fed ob.
liuionipatienter ignoſcas: Præſertim ,
cum illam de Spiritu ſancto , quam ego
etiam epiſtolanon inuenta, recolui,li.
lētiopręterire nequiui.Sed quia tu cun
ctarum (ſiquæ forſitanſunt) ſine dubio
meminiſti, non tepigeat,ut teſcribente
commemorer. Et ſpero, quia ,in quan .
tum Dominus adiuuerit,noftra reſpon
fio }
 AD MONIMUM, LIBER I. 3

ſio fubſequetur, ſi præcedentis ueſtræ

orationis adiutorio fulciacur.
Primæ igitur quæſtionis intelligen- RepetitMo.
tiā, in illiusnominequæſiturus, de quo nimi obica
Ftiones.
ſcriptum eſt: Quia Dominus dat ſapien . Prou, a,
siam , & à faciceiusſcientia &intellectus:
hoc conuenientius atc commodius ar
bitratus ſum , ut tam uerba cua , quàm
beati Auguſtini, quæ in dua epiſtola po
luiſti,reuoluerem ,ut his relectis,faciliùs
agnofcatur tàm intentio quam ſolutio
quæſtionis.
Legenti me (inquis)librum deperfe.
ctione iuftitiæ hominis , teſtimonium
prophetæ , in ordinem relegens auditu
cauto , pedetētim paululum retractaui,
ubi ait: Non eft qui faciat bonum , non eft Prou. 3
Pfal. 14.
vfque ad vnum .Etfinealiqua nebula ,li
ne aliqua dubitatione expreſsit , inter
pres ipſe ueriſsimus, genus tale eſleho
minum , quod non faciat bonum . Illud
prædeſtinacum itaque ad interitum.At
que (ut tuus ſermo præfati ſancti uiri ful
ciretur eloquio ) eadēuerba, quæ àbea
co Auguftino ſunt dicta, ſubnectens:
A 3 Ait
 DE PRÆDESTINATIONE,
Ait enim ( inquis ) idem glorioſiſsimus
Auguſtinus: De illo enim bono, dictâ
Pfal.codem. id debemus accipere , quod ibiait: Deus
filios hominū, vt vi.
de cælo reſpexit fuper
deret,fieft intelligens, autrequirēs Deum .
Hoc ergo bonum , quod eſt, requirere
Deum , non erat qui faceret, nõ erat uſ
ad unữ, ſed in eo genere hominū,quod
prædeſtinatum eſt ad interitum.Hic di
Ĉta ſancti Auguſtini determinans, & ad
meintentionem tuarum dirigens litera
rũ,dicis : ſentire meiam , cur iterum hæc
inculces,ſcilicet, quod ſępius reluctanti
temihi, prædeſtinationem non tantum
in bono dici , ſed etiam in malo, dum in
malo prædeſtinationem terelegiffe di
ceres.Ipſe docensaiebam , ad pænã de
bitam ,non ad malum faciendum poffe
dici aliam prædeſtinationem . Quod e
tiam tu ,ſicutſcripſiſti, confirmas. Scire
te tamen aſſeris,quid & hîc reſpõdeam ,
ut tuear fententiam meam , hoc eſt inte.
ritum nö dici,niſimortem . Etadiungis,
interim legiſſe te hoc, & adfeueralle e
tiam ,prædeſtinatum populum adinte
ritum,
 AD MONIMUM , LIBER I. 7
ritum.Deinde admones, ut conſiderem
ipfius loci ſermonem : & utdoctor meo
rum diſcipulorum , non ut affertormea
rum propofitionum , faciam uos ſequê.
da cognoſcere.
Ego quidē chariſsime, Domino gra- Suu cognos
tuitam gratiam largiente, modulű pro- ſeenda ueria
priæ paruitatis agnoſcens, ſub illo uno tatis ftudiis
Domino atqueMagiſtro ineiusſchola explicat.
poſitus, non fratrum meorũuocari ma
giſter aut doctoraffecto, quorû in ueri
tate cõdiſcipulus ſemper effe delidero .
Quapropter hoc ab illo uero Domino
acMagiſtro noſtro poftulare nõdeſino ,
ut ea me,ſiue pereloquia ſcripturarūſua
rum , feu per ſermocinationem fratrum
condiſcipulorum meorum , ſed etiam
per inſpirationis ſuæ internā ſuauiorēc
doctrinam (ubi ſine ſonis fermonum , &
ſine elemētis literarum , eò dulcius , quo
ſecretius, ueritas loquitur ) ea me docere
dignetur , quæ fic proponā , ſic aſſeram ,
ut in propoſitionibus atq; aſſertionibus
meisVeritati (quęnec fallit necfallitur)
ſemperinheream ,ſemper obediens co
A 4 fen
 8 DE PRADBSTINATION ,
ſentiensos reperiar. Quoniam utuerita
ci obedire atque conſentire ualeam , ipſa
ueritas illuminat, ipfa adiuuat, confir.
mat. Ab ipſa poftulo doceri multo plu-,
ra quæneſcio , à qua accepi pauca quæ
ſcio.Ipſam rogo,utpræueniente aclub
ſequente miſericordia , quæcunque fac
lubriter ſcienda neſcio ,doceatme: in his
quæ uera noui, cuſtodiat me: in quibus
ut homo fallor, corrigatme: in quibus
ueris titubo , confirmerme,& à falſis ac
noxijs eripiat me : ut in cogitationibus
ac ſermonibus meis, quod falubriter do
nat , inueniat. Et ea faciat de ore meo
procedere, quæ ſintcoram ipfo princi
paliter grata, & ſic fiant fidelibus cun
Ais accepta .
Quantum igituripſa ueritate ( queue
rũlumen eft) illuminate tenebras meas,
in huius queſtionis ſcrutatione,facultas
mihi eft hactenus intelligendi conceſſa,
Nit prædeftinihil aliud accipiédum exiſtimo, in illo
natio fuecau S.Auguſtini ſermone,quo ad interitum
fa peccati, quoſdā prædeſtinatosfirmat, niſi adin
eus impiorí. teritãſupplicij,non delicti.Neg adma.
lum ,
 AD MONIXVM , LIBER I.
lum ,quodiniufte' admittunt, fed ad cru
ciatum , quem iuſtiſsimèpatientur. Nec
adpeccatum , quo primæ reſurrectionis
beneficium ,aut non accipiunt, aut amit
tunt:ſed ad tormentum , quod illis pro
pria iniquitasmale parit,& æquitas di.
uina bene retribuit.Nec ad mortem ani
mæ primam ,in qua naſcuntur paruuli,
uel in quam ( ſicut beatus Iacobus dicit) lacob...
cócupiſcentia ſua abſtracti & inlectire.
cidunt criminoſi: ſed ad mortem ſecun
dam , quâ neceſſe eſt patiantur,retribué
te iuſtiſsimo iudice : ſeu qui ante perce
ptam gratiam baptiſmi diſcedunt deſe
culo :fiuequi in uacuũ gratiam Dei reci.
pientes poft acceptūbaptiſmum ,uſg in
finē præſentis uitęmalunt ſerui eſſe pec.
cati,necuolâtdum tempus eftaccepta.
bile, & dies ſalutis ,conuerti àuia ſua ma
la, ut uiuãt:& ignorātes,quoniam beni.
gnitas Dei ad pænitentiâ eos adducat, Rom .s .
ipli ſecundum duriciam ſuam , & impe
nitens cor, theſaurizant ſibi iram in die Necmorsme
iræ & reuelationis iufti iudicij Dei. De quepeccati
Dei opus
Maergo morte, quâ ſibipeccatoresma
AS aibus
 TIONE ,
10 DE PRÆDESTINA
nibus & uerbis accerfierunt, & æſtiman
Gap. 1 . tes eam amicam defluxerunt,dicitur:No
lite zalaremorte in errore vite vestra ,ne
que acquiratisperditionem animarum ve
ſtrarum ,quoniam Deus mortem nonfecit,
neque latatur in perditione virorum . Ec
alio loco dehacmorte dicitur : Inuidia
Gap. 2.
autem diaboli mors introiuit in orbem ter
rarum . Imitantur autem eum , qui ſunt
ex parte illius. Quam mortem ,ut ab o
pere ac prædeſtinatione Deiagnoſcere.
mus alienam , Deus ipfeſicloquitur per
Exe. 18.
prophetam : Conuertimini, & auertite
vos ab omnibus impietatibus veſtris, & no
eruntvobis in pænam iniquitatis. Proijci
te à vobis omnes iniquitates vestras , quas
impièfecistis aduerſus me , & facitevobis
Ibid. 33 . cornouum & fpiritum nouum.Er,Vt quid
morimini domusIſraël? Quoniãnolomor
tem morientis ,fed vt auertatur ipfe à ſua
via mala , em viuat anima eius. Hæceſt
mors impietatis, quam non fecit Deus,
quæ per diabolum introiuit in orbēter:
rarum . In hac eum imitãtur , qui ſuntex
parte illius. Huic uni morti, quam pec
cator
 AD MONIMVM, LIBER I. . If
cator ſibi per contemptum diuinæ iuf
fionis iniuſtè concupiſcendo arceſsiuit,
duplam Deus mortem iuſtè iudicando
retribuit:hoceft primam ,in ſeparacio
ne animæ & corporis: Secundam ,inæ
terna cruciatione animæ & corporis.
Ac per hoc primam, qua diſcedente ani
ma, caro ſola moritur: fecundam uero ,
quando rediens in carnein anima,in ea
dem cũeadē , in qua peccauit carne tor
quetur: ut cum qua comunicauit mor
tē peccati, quod Deibonitas interdixit
homini,cum ipfa communicet mortem
fupplicij, quod parauit diuina iuſtitia
peccatori. De hac morte Saluatorno .
Iter dicit : Nolite timere eos ,qui occidunt Match.io
corpus,animam autem nopoſſuntoccidere.
Magisautem eum timete,quipoteft & ani
mam & corpusperdereingehennā.Quod
ergo ante gehennā mali pereõt , non eſt
diuini operis,ſed humani: quod autê in
gehenna pericuri ſunt, hoc facit Deix
quicas, cui nulla placet peccantis iniqui
tas. Quienim diligit iniquitatem , odit a- Pfal.10,
nimam fuam .Ec dicit loannes: Quia om- 1. loan. si
nis
 Iz DE PRÆDESTINATIONE,
wisqui facit peccată , & iniquitatem facit,
Ezech. 18. pecc
& atü eſt iniquitas.Ec Deus perPro
phetā dicit: Quia anima quæ peccauerit,i.
loan. 3. Pſa morietur.Defilio autē Dei loan. di
cit : Scimusquia ille apparuit, vt peccata
tolleret, & peccatü in eo nõ eft. Sicut ergo
peccatum in eo non eſt,ita peccatumex
eo non eft. Quod autem ex eo non eft,
NB.
opus eius itaqnon eſt. Quod autê nun
quã eſt in opere eius , nunia fuit in præ
deſtinationeeius.Non ergo prædeſtina
ti ſunt mali adhoc, quodmalèoperatur,
à concupiſcentia ſua abſtracti & illecti;
ſed ad hoc , quod iuftè patiuntur inuiti.
Pradeſtinas
Predeſtinationis enim nomine,non ali
qua uoluntatis humanæ coactitia necer
tioniscauſa. litas, exprimitur:ſed miſericors &iufta
Deipropofi
tim . futuri operis diuini ſempiterna diſpofi
tio ,prædicatur.Deo autem mifericordiã
& indicium cantat Eccleſia, cuius hoc
opus eſt in homine,ut occulto uolunta.
tis ſuæ , non tamen iniuſto conſilio , aur
gratuitam miſericordiam preroget miſe
ro : autdebitam iuſtitiam rependatiniu .
fto.Imò,aut miſericorditer debitori do.
net,
 AD MONIMUM , LIBER S.
net, quod, fi uellet, iuftèpofletexigere:
autiuftè cum uſuris,quod fuumeſtexi.
gat, &iniquo debitori,quod debeturi.
niquitatibus, reddat. Acfic aut iuftum ,
prorſus indignum miſericordia ,præue
niat, autillum iradignum inueniat.Ipſe
enim donat gratis indigno gratiâ , qua
iuſtificatus impius,illuminetur munere
bonæ uoluntatis,& facultate bonæ ope
rationis : ut præueniente miſericordia ,
bonum uelleincipiat, &ſubſequêtemi
ſericordia ,bonum quod uult,facere ua.
lear.Vtrung autempredeſtinado Deus
præparauit in illa incommutabili uolun
cate, in qua fic futurum effectum homi.
nis renouandi diſpoſuit, ut eius uolun
tas in opere nouo, noua eſſenon poſsit.
Donacetiam gratiam digno, in retribu
tione mercedis æternæ u
, c ſcilicet, fiue
cùm impium piệiuſtificat, iuſtus: quia
deipfo Apoſtolus dicit : vtſitipſe iuſtus, Rom. s.
& iuſtificans eum qui ex fide eft lÉSV: Omnesnon
ſeu cãiuſtum iuſteglorificat, pius.Quia ftrafalucir
quos iuſtificauit, illos & glorificauit. Deo debemo
Eadē ſiroperacio gratiæ, quæ mericum tur.
ho
14 DE PRÆDESTINATIONE ,
hominis bonum , & initiatad iuſtitiam ,
& cõſummat ad gloriã. Primò inchoas
in homine uoluntatem bonam ,deinde
eandem uoluntatem adiuuans inchoa .
tam, ut eadem uolūtas , & diuino dono
bonaſit, & diuino adiutorio malam ſu :
perareconcupiſcentiam poſsit, & Deo
perficiente talis poſtmodum ipſa uolő .
cas ſit,ut malam concupiſcentiam habe
renon poſsit: ac licin præſenti uita gra
tię adiutorio infirmitati non cedat,in fu
tura autem , gratiæ beneficio infirmita
tem non habeat: Et nunc recreetur con
tinuo iuuamine medicaminis , tuncue .
rò fruaturæterna plenitudine ſanitatis.
Hæc aất Deus, ſicutin prædeſtinatione
ſemper babuit,ſic per gratiam ,ficut præ
deſtinauerat,facit.Prædeſtinationisica .
que ipſius inſtituatur agnitio, cum dicit
Scriptura: Etpraparaturvoluntas à Do.
mino.Non autem ob aliud præparata di
citur,niſiquia danda prædicitur.A quo
enim præparatur per bonitatem ſempi.
ternam ,ab ipſo datur perindebitam gra
tiam . Quodipfe Dominus Ezechielis
yati
 AD MONIMVM , LIBER I. is
uaticinatione teſtatur , dicens : Dabo Ezech.6.
vobis cor nouum , & fpiritum nouum da .
bo in vobis, & auferetur corlapideum de
carne vestra : Et dabo vobis cor carneum ,
& fpiritum meum dabo in vobis. Etfa.
ciam , vt in iustificationibus meis ambu .
letis. Etiudicia mea obferuetis & facia.
tis.Dat ergo Deus cor nouum, ut in iu
ſtificationibus eius ambulemus, quod
pertinet ad bonæ uoluntatis initium .
Dat etiam ut iudicia eius obſeruemus
& faciamus,quod pertinet adbonæ o
perationis effectum . Vnde cognofci
mur Dei eſſe, ut bonum facereuelimus,
& ut bonum facere ualeamus . Cui fen
ſui Dauid omnino concordat , gratiam
benè uolendi ſic oftendēs,diuinæ largi
tatis directione donari : Å Dominogref. Pfalm.37.
fus hominis dirigentur,et viam eiusvolet.
Opus quoc bonum non niſi à Deo in
nobis , & in Deo à nobis fieri proteſta
tur, dicens : Confirma hoc Deus, quod o- Pſalm. 6o.
peratus es in nobis. Et alio loco : In Deo fa
ciemus virtutem , id eſt,opus uirtutis.Sic
autem hic pro opere uirtutis uirtutem
dixit fieri,ficuc loannes pro opere iuſti
tiæ
 16 DE PRADESTINATIONE,
1.loan.s. tiæ iuſtitiam dixit fieri.Ait enim : Quifa
cit iuftitiam iuftus eſt,ficutille iuſtuseſt.
Paulus quo@ optat à nobis Dei fieriuo
Hebr. 18. luntatem , dicens: Deus autem pacis qui
eduxitèmortuis paſtorem magnum ouiü,
in fanguineteftamenti eterni,dominūno.
ſtrum Ieſum ,aptetvos inomnibono, vt fa .
ciatis voluntatem eius.Quideſt autem fa
cereuoluntatem eius,niſi facere opera
quæ nobis inſpirat, & in nobisoperatur
uoluntas eius ? Talealiquid &in ipſius
redemptoris noſtri ſermonibus inueni
mus dum ueritatem fieri dicit, pro ope
loan. 3. reueritatis. Sicenim loquitur: Omnis
quimalèagit, oditlucem , &non venit ad
lucemut non arguantur operaeius. Qui
autem facit veritatem , venitad lucem ,
vi manifeſtentur eius opera , quia in Deo
funtfačta . Hoc autem in Deo faci.
mus,quod Deo in nobis faciente dacur
nobis utfaciamus. Quod euidenter in
epiſtola ad Hebrços oftéditur,ubi,cum
Hebr.s. de Deo dictum eſſet: Aptet vosin omni
faciatis voluntaté eius,continuò
bono,vt
fequitur: Faciatisin vobis quodplaceat co
ramfe.Omneigitur opus,quod à nobis
in
 AD MONIMUM , LIBER I. 1%
in Deo fi:, Deus in nobis facit. Ex ipſo
enim , & pipſum , & in ipſo ſunt omnia.
Exipſo ergo eft,& uoluntas bona,& o
peracio bona. Quod doctor gentiữ his
uerbis affirmat :Deusest enim quiopera- Philips,
turin vobis , & velle & perficere probona
voluntate.Propterea, ficut Salomon di
cir :quia præparatur voluntas à Domino:
ficetia bona opera noſtra Paulus à Do
mino afferit preparata ,hoc eſt in pręde
ftinatione diſpoſita. Dicitita: Gratia Eph. 2,
faluifatti estis perfidem , &hocnonex vo
bis,fedDei donum est, nonex operibus, vt
ne quisglorietur.Ipſiusenim fumusfactu
ra,creati in Christo lefu , in operibusbonis,
quepparauit Deus, vt in illisambulemus.
Sicut ergo præparata eſtper prædeſtina
tionem uolūcas à Domino,qua bonum
uelimus :ſic etiam opera bona præpara
uit Deus,ucin illis ambulemus . Atten
damus etiam uitam eternam , regnumo
cælorû diuinitus fide fidelibus præpa
racum . Ipſe quippe Chriſtus dicturum
ſe dextris oftendit : Venite benedicti Pa- Matth. 14,
1

trismei, percipiteregnum , quodvobispa .

$
В : ratum
 18. DE PRADESTINATION ,
ratum est ab initio mundi. Sed & hocip.
ſum opus eſt gratiæ . Ex gratia enim da
tur non ſolum iuſtificatisuita bona , fed
etiã glorificatis uita æterna.Quod Pau
li tenemus prædicatione compertum ,
Rom.6. dicentis : Stipendium enim peccatimors.
Gratia autem de vita æterna,in Chriſto le
fu Dominonoftro. Cur autem mors ſtí.
pendium , uita uerò æterna gratia dici
tur N: iſi quia illa redditur, hæcdona
tur. Sed ubi illam Deus reddit,opus ma
lum peccatoris hominis punit , quod
nullatenus feciſſet homo, niſi diſceſsif
ſer à Deo. Cum uero Deus uitam æter
nam donat,opus ſuũ quod inchoauit,
iuſtificans impium , perficit, glorificans
iuftum.Hæc autem utram gratia , id eft,
& uita bona , & uita æterna, in Chriſto
Ieſu Domino noſtro eſt. Deplenitudi
ne quippè eius nos omnes accepimus,
& gratiã pro gratia ,ſcilicet, gratiam glo
rificationis æternæ pro gratia iuſtifica
tionis indebitæ , ut gratia iuſtificationis
omne meritum malum deleatindebito
beneficio , & meritum bonum iugicon
firmec
 ÅD MONIMYM , LIBER I. ig
frmet auxilio,cui gratia glorificationis
iuftæ reddatur in premio.Gratia autem
etiam ipſa ideò non iniuſte dicitur: quia
nö folùm donis ſuis Deus dona ſua red
dit, ſed quia tantum etiam ibi gratia di
uinæ retributionis exuberat, ut incom
parabiliter acæ ineffabiliter omne meri
tum, quamuis bonę & exDeo datęhu
maneuoluncatis atq operationis, exce
dar.Quamuis enim non folum creden
di in Chriſtum lumen,ſed etiam pro illo
paciendi uirtutem à Deo nobis donari
beatus Paulus Apoſtolus oſtendit, di
cens:Vobisenim donatum est,pro Christo, Philip.i:
non folùm vt in eum credatis,fedvt etiam
pro illo patiamini,quod utrū@ pertinet
į ad gratiã præſentis bonæuitæ : Illam ta
men futuræ uitæ gratiam omnibus pre
fentis temporis paſsionib.anteponit, di
cens:Non funtcodigne paßioneshuiustě. Rom.8:
poris ad futuram gloriam ,quæreuelabitur
- in nobis.Et alio loco: Idenim quòd in pre-2.Cor.4:
fentiest momentaneum & leue tribulatio
nis noftræf,upramodü in fublimitateater
numgloriæ põdusoperatur in nobis.Hanc
26 B 2
gras.
 L
2.0 DB PRÆDESTINATION ,
gratiam non ſolum in preſentis uitæ iu
Itificatione,fed etiam in futuri fæculi re
muneratione , dicit gratiam permanere ,
& ſuper nos, hoc eſt, fuper omnia bona
cuiuslibet hominis merica in Dei boni.
tate aſſerit abundare,dicens:Vtoftendat
Eph.2.
in ſup
ſeculi s eruenientibus abundantes di.
uitias gratia fua ,in bonitate fuper nos in
Gratia Dei. Christo leſu . Gratia eſt igitur retributio
pia , qua Deusin præſenti têpore malis
bonaretribuit ,illis uidelicet , quos iuſti
ficat impios,ut deputetur fides ad iuſti.
ciam. De qua retributione Dauid dicit:
Pfal.115. Quid retribuă Domino pro omnibus qua
retribuit mihi ? Gratia eft & illa iufta re
tributio , qua bonis ſuis meliora rerri
buens Deus,glorificaturus eft iuſtos: &
hoc enim gracię opus erit. Quia'ut hoc
mereantur,ipſa pręueniendo ,miſericor
diterincipit,ipſa ſubſequendo cuftodit.
Iſta gratia inſcripturis etiãmiſericordia
nominatur. Dequa dicit Dauid : Deus
Pfal. 59.meus,miſericordia eiuspræueniat me. Ec
Pſal.az. alio loco : Miferi
cordia tua ſubſequitur
me,per omnesdiesvitæ meæ.Pręuenitigi
tur
 AD MONIMVM , LIBER I. *2 1

tur impium ,ut fiat iuftus:ſubſequitur iu GratiaDei

ftum ,ne fiat impius.Pręuenit cęcum , ut electos
lumē quod nõ inuenit,donet:ſubſequi- pretenitor
turuidentem ,ut lumen ,quodcontulit, Subſequitur.
feruet.Pręuenit eliſum , utfurgat:ſuble
quitur eleuatum ,necadat.Pręuenit do
nans homini bonam uoluntatem : ſubſe
quitur beneuolentem , operando in illo
boni operis facultatē.Hoc igitur iſta ini
ſericordia Dei in homine ſubſequitur,
quod pręueniens ipſa largitur . Ec ideo
non folùm errantem iuſtificando aduia
reuocat ,ſed etiam þene' ambulātem cu
ſtodit & adiuuat,ut ad donum glorifica
tionis æternæ perducar . Hæc autem o.
mnia, id eft, & uocationis noftræ initia ,
& iuftificationis augmenta, & glorifica
cionis præmia , in prædeſtinationeſem
per Deus habuit, quia & in uocatione,
& in iuſtificatione, & in glorificatione
ſanctorum ,gratiæ ſue opera futura prę.
ſciuit . Ob hoc totum Deo aſsignat A
poſtolus dicensN
: am quospraſciuit,& Roma,s.
predeſtinauit cõformes fieri imaginis Fili
7네
eius, vt fit ipfe primogenitusin multisfrás
B 3 tribus.
 TIONE
22 DE PRÆDESTINA ,

țribus. Quosautëpredeftinauit,hosetvo
cauit : & quosvocauit,has & iustificauit:
quos autē iustificauit,illos & glorificauit.
Veruntamen , cũſimul iuſtificatos &
glorificatos audimus, nõfimul& iuſti
ficationis & glorificationis opus plenti
tépori deputéinus . Iuſtificationis enim
gratia in præſenti dacur,glorificationis
aüt futura feruatur.Iſta eſt fidei, illa ſpei.
2. Cor.s. Dicit aūt Paulus: Quia nūcper fidem ama
bulamus,nonperfpem . Quod enim nunc
ſancti credunt, tunc uidebunt.Propter
quod Eccleliç dicitur: Audifilia& vide.
Quia fides ex auditu .Vndeiuſtus exfi.
deuiuēs,fiducialiterdicit:Credo uidere
bona Domini in terra uiuentiữ. Iſteigi
tur eſt in homine ordo diuinę redēptio
nis ac remunerationis,utnunciuſtifica.
tus credat , quod tunc glorificatus acci
piat. Propter quodPaulusait: Non quod
Philip. 3 . iam acceperim ,autiam perfeétus fim . In
hacergo iuſtificatione fancti euntes e
unt & fent, initcentes ſemina ſua: in illa
uero glorificatione uenientes uenient,
in exultatione portantes manipulos ſu
OS :
 AD MONIMVM , LIBER I. 23
os . In hac operarii patrisfamilias in ui
nea operantur:in illa autem denarij mer
cedeſine dubio potientur. Iftam Deus
nunc donat,ut initium meriti bonigra .
tis indignus accipiat, illam uerò in futu
rum repofitā ſeruat, qua boni meriti pre
mium accipere dignus poſsit,quiboni
meriti principiã,cum eſietindignus,ac
cepit. Dicensigitur Paulus: Quiaquos AdRom . 8.
Deusiustificauit,illos & glorificauit :non
utrung præſenti uitæ deputat, ſed ea fi
de quod futurum eſt,uelut factâ firmat:
quia fide propheta de Deo dicit: Quife.
cit quæfutura funt.In illa quippe immo.
bilitate conſílý lui, ſecundum bonum
placitum eius,quodpropoſuit in eo , in
diſpenſatione plenitudinis temporum ,
inftaurare omnía in Chriſto ,quę in cæ
lis, & quæ in terra ſunt: in ipfo exæter.
nitate diſpoſitionis ſuæ , in prædeſtina
tioneiam fecit,quecunque effectu ope
ris ſui,tempore congruo facienda diſpo
ſuit.Sicut enim omne creatoris opusfi.
ne initio non potuit nec poteft fieri :fic.
illa ſempiterna uoluntasB eius,nunquam
4 mu.
 24 DE PRADESTINATIONE,
mutabilitati ſubiacet: quia initium exi
ftendi non habet. Quod autem ſemper
ſiceſt,ut eſſenon cæperit, proculdubio
ſiceſt,ut id quodeſt,nõ eſſe non poſsit.
Vera igitur immutabilitas,digne uera
uocatur æternitas, in qua æternitatein
cómutabilis uoluntatis ſuæ Creator ille
iam feciſſe dicitur, quod in creatura mu
tabili, prout opportunefaciendű diſpo.
ſuit,ſic ritè diſpoſitű facit . Et ideò quæ
cung promiſit,iam facta dicimus : quia
de faciendis dubitare non debemus. A.
Rom.4 . braham enim paternoster(ſicut ait Apo
ſtolus) in repromißione Deinon haſitauit
diffidétia,fedconfortatus est fide,dansglo
riam Deo,pleniſsimèſciens: quia quacung
promiſit,potensest do facere.Ideò ergo in
Dei pmiſsis nulla eſt falſitas :quia in fa
ciēdis nulla omnipotenti eſt difficultas. ‫ܠ‬
Etpropterea ibi nung deeft uoluntatis
effectus: quia uolūtas ipfa non aliud in
uenitur elle quàm uirtus.Quicquid au
tem uult,poteft,qui quantum uult, tan
tum poteſt. Propterea de ſolo digne'di མ་ སུས་
Paluns, citur; omnia quacunque voluit fecit.Et
iterum :
 AD MONIMVM , LIBBR I. 25
iterum : Subest enim tibi, cùm volespoſſe.Sap. 14.
Ideo diximus , tantam ibi eſſe uirtutem
uoluntatis,quanta eſtuoluntas ipſa uir
tutis . Quia cui ſemper ſubeſt cum uo
let, pofle, nõ aliud eſt in illouelle quam
poffe. Quia ergo Deus nulla neceſsita.
te compellicur,ut aliquid nolēs promit
cat,nullius utiq aduerſitatis impeditur
obſtaculo ,quo id quod promiſit,aut mi
nus quàm uult, aut tardiùs faciat. Pro
inde potuit , ſicut uoluit , prædeftinare
quoſdam ad gloriam ,quoſdam ad pæ
nā. Sed quosprædeſtinauitad gloriam ,
prędeftinauit ad iuſtitiam .Quosautem
prædeſtinauit ad pænam ,non predeſti
nauit ad culpam.Poffet enimpeccatum
aliquod ex prædeſtinatione Dei eſſe, ſi
poffet aliquis hominum iuſte peccare.
Nullus autem hominum iuſte peccat ,
quamuis eum iuſte Deus peccareper
mittat.luſtè enim deſeritur à Deo, qde
ſerit Deum.Et quia homo deſerensDe
um ,peccat, deſerens peccatorem Deus,
iuſtitiam feruat . Quid autem magis iu
ftum , quàm ut ille , quideſiderio pecca
B 5 di
 26 , DE PRÆDESTINATIONE ,
di iâ peccat,pro eo quod deſideranspec
care,ipſe ſibinoxiusefficit, ſemetipſum
peccato ſuo lædere permittat:In ſanctis
igitur coronat Deus iuſtitiam , quam eis
gratis ipſe tribuit,gratis feruauit, gratif
que perfecit. Iniquos autem codemna
bitpro impietateueliniuſtitia, quam in
eis ipſe non fecit. In illis enim opera ſua
glorificat,in iſtis autē opera non ſua co
NB. demnat. Hocitaą prędeftinauit Deus, 1
quod erat ipfe facturus,aut quod fuerat
largiturus. Illuduero nullatenus pręde.
ſtinauit, quòdfiue per gratiam ,ſeu per
iuftitiam facturus ipſe non fuit. Proin .
de diligentiſsimè requirēdum uidetur,
quid in hisDeus operetur, quos gratis
iuſtificat : quid etiam in illis, quos iuſte
condemnat. Dicit enim eximius gentiữ
Rom . 3 . Doctor : Si autem iniquitas nostra iusti
tiamDei commendat,quiddicemus? Nun
quidiniquus Deus, quiinfert iram ?Secun
dùm hominemdico . Abſit. Hic autem irã
pro condemnationepofuit,ficutalibi
Ioannes Baptiſta dicit: Quiincredulus eft
Loan.3. Filia non videbit vitam ,/èd ira Deimanet
ſuper
 AB MONIMUM , LIBER I. 27

fuper eum .Hanciram Pharifæis & Sadu

cęis cū obiurgacionedenunciat, dicens:
Genimina viperarum ,quis vobis ostendit Match.si
fugere à futura ira ?Ab hac iranosdomi
nus Chriſtus eripuit,quòd Paulusueri
dica prædicatione firmauit, dicês Thef. 1. Theſſ. 1 :
ſalonicēſibus: Quomodo conuerſi estis ad
Dež à ſimulachris,feruireDeo viuo &ve
10 , &expectare filium eius de cælis, quem
fufcitauit àmortuis, leſum quieripuitnos
ab ira ventura . Hãciram ,id eft,punitio
nem , quæ parata eftmalis, alio loco in
teritum uocat dicens:Cùm enim dixerint 1 Theſſ. sa
pax & fecuritas, tuncrepentinus eisſuper
ueniet interitus,ficut dolor in vtero haben
ti, & non effugient.
Queramus itaque, utrum credendus
i fit Deus iniquorí opera prædeftinare,
pro quibus eoscondemnet,ficut in fan
NB
.

ĉtis prædeſtinaſſe dicit, quod coronet:

Cum uerò cauſam cödemnationis ini.
Status pres
1 quorū & glorificationis ſanctorü qua, Scrisqu eflios
rimus,non tosnegamus,uel nisin negos
prædeſtinaillosad
illosad pænam ,uel gloriā .Sed tiopradeftia
utrum ,licutcreduntur prædeſtinata di- nationis.
-1 uinitus
 ‫ܘܪ‬ DE PRÆDESTINATIONE ,
uinitùs operabona, pro quibus glorifi
cabũcur iuſti,ſic credendaſint prædefti.
nata diuinitus opera mala , pro quibus
inæternūpunientur iniuſti : Dicitur en
Pſal.37. nim in libro Pfalmorữ :Iniuftipunientur,
et femen impiorü peribit,falusautēiuftorí
Matth. 25. à Domino.Deutriſqz & Saluator nofter
dicit: Tūcilliibuntin cõbuſtionem eternă.
D.Fulgenti In utriſque ergo, id eſt,iuſtis& iniuftis,
fententia.
tria quędā conſideranda exiſtimo,initiữ
uoluntatis,progreſſum operis,finē retri
butionis. Vcin his quecunq iufta & bo
na uidemus,iuſto & bono Deo demus:
Illa autem Deo indigna'nouerimus , in
quibus nec bonitatem nec iuſtitiam in
uenimus.Et conſiderata operum quali
tate , illa credamus Deo prædeſtinata,
quæ miſericordiæ uel æquitati diuinæ
Predeftina: condigna reperiuntur, & congrua.Mi.
tione Deiad ſericors enim & miſerator & iuftus Do.
bona tantú minus.Acprimo totius bonæ uolunta
referendam. tis initiâ ab illa ſempiterna trinitate(quę
unus,folus, & ueruseſt Deus ) & pręde
ſtinatum confitemur & datum . Hoce
nim homini gratuita iuſtificatione tri
buit
 AD MONIMVM , LIBER 1, 29

buit præparatum , quod in æterna præ

.. deſtinatione præparauerat tribuēdum .
‫الل‬ Hancuoluntatis præparationem ſupe.
rius ſanctę Scripturę teſtimonio demo
ftraui, quo dictum eſt, Præparatur vo
luntasà Domino.Ab ipſo ergo uoluntas
preparatur, quiin nobis,&uelle & per
ficere miſericorditer operatur . Dicite.
nim Apoſtolus : Deus est enim qui opera- Philip.a;
1
tur in nobis & velle & perficere probona
1
volūtate .Loquésetiam Deusper Pro
phetam ,ſeipſum facere côfirmar, quod
fidelibus donat ut faciant, ſecundum il
.
lud oraculū , quodeft à nobis ſupraiam
poſitū , quo dicit: Etfaciam ,vtin iuftifica Ezech.36,
tionibusmeis ambuletis, et iudicia mea ob
feruetis & faciatis.Quid eſt autem , faciā
3 vt faciatis,niſimei erit operis omnebo.
nã , quod operati fueritis?Ipſeergo facit,
uc faciamus, quo in nobis operāre, fito
B mnebonâ quod facimus.De quo dicic
IC tur ad Hebr. Aptet vosin omnibono,fa-Hebr.is,
2 ciens in vobus quod placeatcoraſe.Demo
ſtrat itaq Dei gratia in bona uolūcare &
operatione hominis, fururę quo @ recri
1:1 butionis
 30 DE PRADESTINATIONE ,

Bond in no butionis gloriam , quæ donabitur ſani

bis omnia etis . Quis diuinæ gratiæ non ellecon
Deo auétori tendat ? Cum ſiue credentes, ſiue ope
acceptafe: rantes,licet noſtra fit fides, & noſtra lint
renda funt, opera (ſicutipfe Dominus dicit: Secun
Matthias , . dum fidem tuam fiattibi.Etbeatus loan
a. lohan.s
nes prædicat: Hæc est victoria, quæ vincit
mundum ,fides nostra . Paulus quoq ita
Ephef. t. fcribit : Gratias ago Deo meo per lefum
Christum proomnibus vobis: quia fidesve
ſtra annunciaturin vniuerfo mundo.O .
pera quoq noſtra Dominus ipíe teſta
Matth.s. tur dicens: Sic luceat lux veftra coram ho
minibus, vt videntes vestra bona opera ,
glorificētPatremveftrum quiin cælis est)
tamen quia iſta cùm habemus, non ha
bemus exnobisnata , fed à Deo dona.
ta,ficut Apoſtolus dicit:Nosautem non
1.Cor.3. spiritum mundi accepimus , ſed ſpiritum
quiex Deo eft,vtfciamusquaà Deo dona
ta ſintnobis. Et quia quæcunque nobis
facienda donat,ſicuthabere non poſſu .
mus, niſi ipfe nobis largiatur: ſic facere
non poſſumus, nifi ipſe, nobis quæ lar
„ gitus eſt, operetur, Propterea nullate
nus
 AD MONIMUM , LIBER 1, 31
nus ſinimus, immò ſalubriter prohibe
mus,tàm in noſtra fide, quàm in noſtro
opere,tanquam noftrum nobis aliquid
uendicare . Dicit enim uas electionis:
Quid autem habes quod non accepisti? ſi 1.Co
accepisti, quid gloriaris ,quaſi nonaccepe r.4 .
ris ? Etin ſancto Euangelio Præcurſoris
dominici uox eſt: Non potest homoacci- loan.3.
pere quicquam ,niſidatum eifuerit de cee
lo. Jacobus quog Apoſtolus proteſta lac.n.
tur: Quia omne datum optimum , &omne
donum perfectum ,defurfum est defcendés
àpatre luminum . Quod eft auté magis
donâ perfectum , quàm glorificatio fu
tura fanctorú : Nunc enim diuinorum
munerū (ut ita dicam ) nondum eft per
fecta perfectio ,utpote ,ubi omnis perfe
Ctus perfectionis eſt indignus. Nanque
ille,quidixit : Quotquot ergo perfectiſu. Phil.3.
mus,hoc fentiamus.Idem dicit: Non quod
iam acceperim ,aut iamperfectus ſim .Fuit
ergo perfectus fpe futuræ glorificatio .
nis:fuitautem imperfectus onere corru
prionis & mortalitatis . Corpus enim
quod corrumpicur aggrauat animam ,
& de
 ONE 1
32 DE PRÆDESTINATI ,
& deprimit terrena inhabitatio ſenſum
multa cogitantem.Fuit perfectus expe .
ctationemuneris,fuit imperfectus fati
gatione certaminis .Fuit pfectus quod
mente ſeruiebat legi Dei,fuit imperfe
ctus quod carne ſeruiebat legi peccati.
Fuit perfectus deſiderium habens dif
ſolui & effe cum Chriſto :fuit autem im
perfectus,quia quamdiu fuit in corpo .
re,peregrinabaturà Domino. Fuit per
fectus,pleniſsimè fciens : quia Deus,
quæcunquepromiſit, potens eſt facere:
fuit autē imperfectus,quia Deus in ſan
ctis ſuis quædam nondum fecit ex om
nibus quæ promiſit. Propter quode
Hebr.11. tiam omnes antiqui iuſti (ſicut idem A
poſtolus dicit ) teſtimonio fidei com.
probati , non acceperunt repromiſsio .
nem, Deo pro nobis melius prouiden
te: neſine nobis perficerentur. Sicut er
gò præcedentes ſancti, teſtimonio fidei
comprobati, non ſunt ſine ſubſequen
cium perfectioneperfecti,ſic ſubſequen
tes ſancti non poſſunt ſine præcedenti.
bus perfici.Donum itaq perfectum cũc
omni
 AD MONIMVM , LIBER 1. 33

omnibus dabitur,quando ſanctisæter 1

na glorificatio tribuerur. Tunc ſicut Ve

ritas dicit:Iustifulgebūt ficut folin regno Matth.13.
Patris fui. Illius eſt igituretiam hocdo
num perfectum , à quo eſt doni totius
inicium : Quodutic donum non dice
retur , finon etiam hoc ex gratia dona
retur. Vnus autem Deus eft; qui gra
tis , & uocat prædeſtinatos , & iultifi
cat uocatos , & glorificat iuſtificatos.
Sicut autem non eft aliud iuſtificare, ni
ſi iuftos facere, fic non eſt aliud glori
ficare, niſi glorioſos facere. Proinde,
quia Deus ſuos & iuftificat & glorifi
car, ſicut gratiæ ipfius opus eſt, cùm
facit iuſtos ,ſic gratiæ ipſius opus erit,
cùm faciet glorioſos. Quia ſicut ne
mo poteſt habere ueram iuſtitiam , ni.
fi fuerit iuftificatus ,fic nemo poteſt ha
bere ueram gloriam , niſi fuerit glori
1
ficatus . Vnde aurem licuera gloria ,Sal
uator nofter, cùm ludæos increparet,o
7
ftendit, dicens : Quomodo potestis vos loan.9.
credere,qui gloriam ab inuicem accipitis,
& gloriam ,qua à folo Dioest
C
,noquaritis?
Hunc
 34 DE PRÆDESTINATION ,
Huncfenfum habens Paulus ( & uera
1.Cor.2. citer dicés:Nos autem fenfum Christiha
bemus)ſicut gloriam ueram à Deo elle
nouerat , ita iuſtitiam ueram ex Deo el
Philip.z. ſeconfirmat, dicens: Vtinueniar in illo,
non habens meam iustitiam , qua exlege
est,ſed illam ,quæ exfide est Christi, quaex
Deo eft1Astitia in fide.Et quamuis abun
dent plurima documenta, quibus cla
reat,non ſolumn bonæ uoluntatis,bo.
næq; operationis gratiam , fed etiam i.
pram ſanctorum glorificationem diui
nitùs & inchoari prorſus & perfici, ta. ‫اند‬
men arbitror etiam hæc, quçà nobis po .
ſita funt,utcung ſufficere. Ét ideò iam,
(uclibelli ſeries tēperetur)malorü quoq
uolūcatem operationem ,ac retribucio.
nem confiderare debemus.
Deum ims Vtagnoſcamus ,utrum malos Deus
probos ad
peccandum iuftus ad hoc prædeſtinauerit faciendâ,
neutiquam quod in eis punituruseſtfactum :anid.
pradeſti circo iniquos ad ſupplicium jufte præ
nale. deftinauerit : quia eorum mala opera, li.
cet futura,præſciret,nó tamen ipſe præ
deſtinauit ut futuraeffent:quia non ipfe
fecit
!
 AD MONIMUM, LIBER I. 35
fecitut fierent. Itaque ſi initium peccati
requiritur,nihilaliud,niſiſuperbia ,inue
nitur. Dicit enim Scriptura: Initium o- Ecclef. 18:
mnis peccati ſuperbia.Quæ itach tūcini.
tium fumpfit , cum angelus aduerſus
Deum elatus, & ipfa elationë proſtra
tus,per concupiſcentiam (quæ radix eſt
omnium malorum ) uolens uſurpare ,
quod illi datum à Deo non fuit; a Deo
diſceſsit,&cecidis, in quo ſi ſtetiſſec, nó
cecidiſler: ſed per concupiſcenciamma
lam ,qua concupiuit plus cxtra ſe, mi
nus factus eſt in le. Quain concupiſcen
tiam , licet explere nequiuerit, opereta
men retinuituoluntatem . Sic ipſe ſibi
iam factus eſt pæna,ut ſupplicium ſem
per ellermalo uoluntasmala , tanquam
cæco ipfa cæcitas ſua . Et concupifcen
tia peccandi rörmentum fieret peccato
ri, & rebellis ac refuga, quiillam imper
3 turbabilem requiem fugeret, deinceps
E perturbationi ſeruiret, atq; à bono Do
mino relinqueretur iufte , quem ipſere
liquis iniufte . Ita factum eſt, ut perſe
uerans inordinatus ex ſe ordinaretur in
C 2 ſei
 DE PRÆDESTINATION ,
ſe: & in eo , qui in ſeordinem perderet,
diuini ordinis racio non perirer. Hoc &
in homine contigit,quem ipſe diabolus
ſerpentina calliditate deiecit. A ‘Domi
no quippebono diſſentiệs, & feruoma
lo conſentiens,malæ uoluntatis effectú
plenum adipiſci no potuit: quia ipſama
licia uoluntatis a Deo non fuit. Hance.
nim, li à Deo non diſcederet; non habe
ret. Bonus ergo Deus bonarum eſt con
ditor naturarum . Vidit enim Deus ( ſicut
Gen,1. ſcriptum eſt)omnia quæ fecit,& ecce bona
valde. In quibusomnibus quæ fecit,ra
tionalem creaturam meliorem cæteris
fecit. Sic tamen potiori creaturæ magis
uoluit ineſſebonâ ,ut etiam infimecrea.
turæ nullum inefTet ſubftantialiter ma
lum . Ac per hoc, fuperius eſſe infimo
bono melius creatum bonum ,cuiſum
mum bonum (quod creatum non eft, &
à quo omne mutabile bonum creatum
eſt) iuſte dominaretur . Cuius eciā par
ticipatione beatum eſſet, fi fummo bo
no humili dilectione ſeruirer. Creatu
ræ quippe rationali alia beatitudo nec
potuit,
 AD MONIMUM, LIBER I. 37
potuit,nec poteſteſſe,nec poterit,niſiut
agnofcens,à quo non ſolùm facta, ſed
etiam à quo racionalis eſt facta , maio
rem dilectionem exhibeat bono crea
tori, quàm fibi. Neque enim ei ineſſe
poſlecullatenusratio,niſiei poſſetcrea
toris ineſſe dilectio . Quia nec eſt alia,
quæ irera ſit ſapientia uel intelligentia
creaturæ rationalis, niſi dilectio creato .
ris:in quatantò magis minusúe eſt dile
Ctio ſui quãto magis minusúe dilectio
nem ſuo exhibet creatori. Voluntas por
rò creaturę rationalis, ſinequalicunque
amore non poteft effe. Nec fic poteſt
diligere , ut amorem ſuum non uelit ad
aliquid religare, quæ inter fummum bo
num ,à quo creata eft, & infimum bonữ
cui prælata eft,medio quodam loco po
ſita,profectò aut in infimo bono neceſ
feeſt miſerabiliteriacear, autin ſummo
bono ueraciter fæliciterq; requieſcat.
Quodam etenim amore rapitur, ſeu cũ
obedientia ſubleuatur, & creatori bono
bene ſubijcitur: ſiuecum ſuperbia depri
mitur,utcreaturæbonæ malè domine
C. 3 tur.
 38 DE . PRÆDESTINATIONE ,
tur . Sicut enim fit elatione humilis , fic
fichumilitate ſublimis . Dicit enim Do
Luc. 14 . minus & Magiſter nofter: Omnis qui ſe
exaltauerit,humiliabitur, & quiſe humi.
Liauerit,cxaltabitur. Propter quod item
4.Pét.s. ſcriptum eſt : Deusfuperbisreſiſtit, humi
libusautem dat gratia . Nequero Deus
humiles,quibusdat gratiam , ante data,
humiles inuenit, ſed dando gratiam hu
miles facit . Hocipfum enim ,gratiam ,
Deus per gratiã donat, ut quiſquis eam
acceperit,humilis fiat. Propter quodi.
pſeunigenitus ſanctæ humilitatis do
Matth.11. ctoratq;largitor dicit: Diſcite à me, quia
mitisſum , chumilis corde, & inuenietis
requiem animabus veſtris. Hancrequiē
perdiderunt , qui humilitate reiecta,ad .
uerſus uitam fuam tumuerűt, & inmor.
tem per ſuperbiam reciderunt. De tali
Pfalm.73. bus enim dictum eſt: Deiecisti eos,cùm
extollerentur . Talibus autem propterea
Deus reſiſtit, quia in eis ſuperbiam ipſe
non fecit,perquam iniuſtèmalūtin pec
çatum cadere , & per quam iuſte mere
ţur in peccato remanere .
Proin
 1

AD MONIMVM, LIBER I. 39
Proinde, quia initium malæ uolun .
tatis ſuperbia eft ,quæ ex Dco non eſt,
perſpicue claret,non ex Deo ellehomi.
nibus intericum malæ operationis,ſed à.
iuſto iudice rerribui malis interitum ul
cionis . Mala quippe uoluntas non per
tinet ad optimumcreatorem :iuſta uero
iniuſti angelihominis damnatio ,per.
cinetadæquiſsimum cognitorē . Aduo
lūtarem igitur malam Deus hominem
non prædeftinauit: quia homini eam da
turus ipſe non fuit . Quomodo enim
Deus hominē, quem ad imaginem ſua
fecit prædeftinaret ad malam uolunta
tem ,quam ipſenon fecit : Itaque pecca
re in hoc homo cæpit , in quo à Deo
diſceſsit . Scriptum eſt enim : Quia ini. Ecclef.10.
tium ſuperbia apoſtatareà Dco.Etalio lo. Pfal.73.
co :Ecce omnes,qui ſeelongant à te , peri
bunt,perdidiftiomnes quifornicanturabs
te.Ifti ergo, qui ſe elongant & fornican
cur à Deo, utic peccando pereunt , per
ſuam malam uoluntatem ,quæ noneſt
ex Deo . Perdet autem illos Deus iuftè
iudicando, quodcompetit Deoo . Non
C 4 enim
 IN ATIONE
40 DE PRÆDEST ,
enim eos Deus iudicio perderet , nifi
perſuas iniquitatesipfi periffent. Scri
prum eſt enim : Defecerunt, perierunt
propteriniquitatem S VA M. Defectus
ergo à ſummo bono ad infimum bo.
num , hoc eft peccatoris proprium &
uoluntarium malum , quo malo ſei.
pſum perdit iniuſtus. Ecquia huic ma
lo author non eft Deus, ſed homo per
uerſus: digne itaque homini, qui ſe per
didic peccato , redditur in tormentis æ
terna perditio : ut pereat quidem , qui
perireuoluit ,non tamen fic pereat,qué
admodum uoluit. Qui enim ſi peri
bir,delectatione peccatorum illectus,ut
fi pofTec fieri, maneret in opere peccati
perpetuus, iuftè quidem eſt in perditio.
ne peccati dimiffus, quo propria ceci.
dit uoluntate : fed non ibi fuit impune
dimittendus,ne Deus fidelis, in quono
eft iniquitas, qui eſt iuſtus & ſanctus, fi
peccatorem ſemper in peccato relinque
ret impunitũ , putaretur illi placere pec
catum. Quamſentētiam inquibuſdam
Deus arguit, per Malachiam prophe.
cam ,
 AD MONIMVM, LIBER I. 41

tam,quidicunt : Omnis qui facitmalum, Mal.z.

bonusest coram Domino, & ipfeineopla
cuit , vbi eft Deusiustitie ? Juſte igitur
eft ſubſequura feueritas iudicis, ubipre
ceſsit iniquitas peccatoris:quiaillius rei
Deus ultor eſt, cuius author non eft, id
eft,iniquitatis quam poteft Deus puni
re;non facere.Scriptum eſt enim :omnis 1.loan.s.
qui facitpeccatum ,& iniquitatemfacit,
o peccatum estiniquitas. Et : Scitis,quia
ille apparuit ,vtpeccata tolleret , & pecca !
tumin eo non est. Oinnis qui in eo manet,
non peccat.Ec iterum : Deus fidelis,in quo Deut.se.
non est iniquitas, iustus & fanctusDomi.
nus. Iniquitas igitur, quia in Deo non
eft,utig ex Deo noneſt.Quæ eſt autem
iniquitas ,niſi mala concupiſcentia quá
ex Deo non eſſe loannes Apoftolus ma
nifeſtat, dicens: Siquisdiligit mundum , 1.1oan...
nõ eſt charitaspatrisin eo:quia omne quod
estin mundo, concupifcentia carnis est, &
concupiſcentia oculorum , & fuperbia vi.
te,qua non est ex patre,fed ex mundo est. Amor mimas
Hic autem mundi nomine homines fi
diquare va
gnificat ,mūdíiſtius dilectores, quinon riofu s.
Cs ideò
 42 DB PRÆDESTINATIONE,
ideò pro dilectione mûdi puniédi ſunt,
quia aliquam ſubftantiam malam dili
gūt , cum ſubſtantia naturaliter nulla fit it
mala:ſed quia dilectionis ordinem non
tenentes,dum plusiuſto diligunt mun,
dum ,minus Deum diligunt,quàm dili.
gere debuerunt.Non autem aliquid in
ordinatum Deus fecit,nec aliquid inor.
dinatum fieri prædeftinauit , qui per A.
poſtolum ſuum imperat , ut oinnia lio
neſte & ſecundum ordinem fiant. Pro.
pter quod & in ſanctis eloquijs, utpec
catum uitetur,charitas præcipitur.Scri
Cant. 2, ptū'eſt enim : Ordinauit in me charitate,
Huic ordini congratulatur Apoſtolus
col.z. dicens : Nam etfi corpore abfens fum ,fed
Spiritu vobiſcum fum , gaudens& videns
ordinem vestrum . Peccati uero initiuin,
ſi attendatur,puto,quod nihil eft aliud,
quam inordinatarum rerum inordina
ta rationaliscreaturę dilectio,quæ fpon
te perdendo dilectionis ordinem , perdi
dit & ſalutem . Ad hocnon eſt à Deo
Predeftina: prædeſtinata rationalis creatura. Ne
tie. que enim alia eft eius prædeſtinatio,niſi
futu
 AD MONIMVM , LIBER I. 43
futurorum operum eius æterna præpa
ratio . In qua nulliuscauſa mali poterit
inueniri , quia ex uoluntateDei nunquã
proceſsitorigo peccati . Miſericors ece
nim Dominus & iuſtus,dequo alio lo.
co ſcriptum eſt: Mifericordiam & veri.
tatem diligit Dominus Deus. In omni- Pfal.84.
bus ergo operibus eilts, autiufta ueri .
tas cuſtoditur,aut pia miſericordia præ.
rogatur.
Porrò autem ,cùm negarenon poſsi. Argumenta
mus, à Deobono factum hominem bo ab abfurdo.
num ,fi dixerimus eum à Deo prædeſti,
natum ad opus aliquodmalī , nos Deo
miſericordi & iuſto tale opus(quod ab .
ſit) adſcribimus, ubi nec miſericors poſ,
ſit inueniri,nec iuftus.Si enim, cũà Deo
fieret homo, fic erat in præſenti opere
Dei bonus,in predeſtinatione eius eſſet
malus , proculdubio Dei operemalus
futurus erat, à quo ad peccandum præ
deſtinatus fiebat . Vbi ſtatim illa conſe -1
quetur abſurditas, ut dicat, quidDeus
(de quo Propheta dicit) quifecitquæfua lefa.ge
tura ſunt,in ſehabuerit (quod abſit) inią
quita.
 44 DE PRÆDESTINATIONE,
quitatis originem , ſi hominē à ſe facta
ipfe prædeſtinauerat peccatorem . Præ
deſtinatio enim eius,præparatio eft ope
rum eius. Et ſicut competit Deo bono,
utcauſa fit totius operis boni,ſicincon
gruum eſt, ut imputetur cauía cuiusli
betoperis mali.
Nullam effe Deindeattendamus, quia nulla ratio
rationem redditur, qua homo ad peccatum præ
cur quidam deſtinatus à Deo credatur . Si enim in
Deoadpec his, quos Deus & pater Domini noſtri
catapræde: Telur Chriſtibenedixit in omnibenedi .
ftinati dică.
IN . ctione ſpirituali in cæleftib . in Chriſto
Ieſu, ficut elegit eos in ipſo ante mundi
cõſtitutionem ,ut eſſentfancti & imma
culati in conſpectu eius in charitate, qui
prædeſtinauit eos in adoptionem filio
fum per Ieſum Chriſtum in ipſum :Sier
go in his cauſa prædeſtinationis quçra
tur, non utiq alia , ſed ſola gratuita Dei
miſericordiareperitur . Ipſeeſt enim de
Pfal.103. quo dicit Pſalmus : Miſericors & miſe.
rator Dóminus,longanimis & multe miſe
ricordiæ, non in finem irafcetur, neg, in a.
sernum indignabitur. Non fecundùm pec
6414
 AD MONIMUM , LIBER 4 45

tatanostrafecitnobis, neg fecundùm ini.

quitates nostrasretribuitnobis. Quia fe
cundùm altitudinem cæli à terra elonga.
uitiniquitatesnoftrasà nobis.Sicut mife
returpater filis,ita mifertusest Dominus
timentibus eum . In his omnibus tot ac
talibus bonis , quæ Dominus retribuit
malis, quid aliud quam indebita miſeri
cordia canitur: quidúe aliudquàm gra
tuita pietasprædicatur. Nam & ineo,
quodnon ſecundùm peccata noſtra fe
cit nobis,neq ſecundùm iniquitatesno
ſtras retribuit nobis,gratuitamanifeſta
tur iuſtificatio impiorũ . Er in eo,quòd
ficut miſeretur pater filis, ita miſercus
eſt Dominus timentibus eum , gratuita
claret per eandem fidei iuſtificationem
adoptio filiorum . Neg enim ,ſicucpa.
ter filijs,miſereretur,niſinobis gratia pa
ter factus,nos ſibi filios facere dignare
tur. Quotquotenim receperunteum ,dedit loan.s,
eis poteftatem filios Dei fieri. Hæc eſt in
ſanctis cauſa prædeſtinationis diuinæ,
preparatio ſcilicet iuſtificationis & ado
prionis indebitę, quam quia non mere.
batur
40 DE PRADESTINATIONE,
batur voluntas hominis mala , non eft
eius caufa,niſi ſola Dei uoluntas bonia .
In his autem,qui putantur prędeſtinati,
non ad luenda ſupplicia, ſed ad perpe.
tranda peccata , cum cauſa prædeſtina
tionis quæritur, non inuenio , quid re
ſponderepofTet,quiſquis hanc allerere
medicátur. Nunquid enim, ficut recte
dicimus, ad hoc prædeſtinatos ſanctos,
ut Deo in eis miſericorditer operāte, ex
malis fierent boni, & ex impñs iuſti, &
cum dicimus,ad Dei gloriam dicimus:
Nunquid fic , rectè dicere poterimus,
ad hocprædeſtinatos iniquos, ut Deo
in eis, etſi nonmiſericorditer,ſaltem iu
fte operante , ex bonis fierent mali, aut
ex iuſtis fierentimpij : Abſit hoc à no.
bis atgab omnibusChriſtianis,utcau
ſam cuiuslibet peccati quiſquam depu
tare diuinæ audeat æquitati: cũnec ma
litiæ nec impietatis cuiuſquã cauſa eſſe
poſsit, niſi in eo , qui malus atoß impius
fuerit. Vt ergo ex malis fiant homines
boni , & ex impñsiufti, laudâda eft Dei
miſericordia:ut autem ex bonis fiantho
mnines
 AD MONIMVM , LIBER I 47

mines mali,autex iuſtisiniqui, fi diuinę .

prædeſtinationis afferitur cauſa,erit(ad
abſit)uicuperada iuſticia. Quinimo nec
iuftitia iuſta dicetur, ſipuniēdum reum
non inueniffe,fed feciffe dicatur. Maior
uerò erit iniuſtitia, ſi lapſo Deus retri
buit pænā,quem ſtantem prædeſtinaſſe
dicitur ad ruinam.
Quero autem ,curprimum hominem Dilemma
quem (ſicut fcriptumeſt)fecitDominus
rectū ,prædeſtinare potuerit ad peccan
dum , id eſt,ad uoluntatem malam , quæ
eft totius origo peccati , quam utiq aut
retribuifTe Deum nondum peccanti ho
mini,aut retribuiffe credendum eſt pec
catori Hanc itaqſi nondum peccanti
homini tribuit,iple (quod abſit)author
iniquitatis extitit, qui malam uoluntatē
dedis hominibono , per quam peccans,
æterno meretur puniri ſupplicio .Etubi
eſt, quia Deusmortem non fecit ? Er, quia Sap.u.
non est iniquitas apud Deum ?Et,quia ill. 2.Par.19,
ftus Dominus, iuftitiam dilexit,equita.Pfal.zo.
tem vidit vultus eiits ? Si autem malæ uo
luntatis initium peccatori homini non
tribuit,
 48 DE PRADBSTINATIONE,
tribuit,fed retribuitDeus,ut ab homine
credatur cæpifTe peccatum : à Deo autē
tanquam à iuſto iudicereddicum malæ
uoluntatis initium dicatur: quod pecca
tum homo facere potuit, in quo uolun
tas mala non fuit : cum nullus fructus
iniquitatis exoriri poſsit , niſi quem ra
Matth . us. dixuoluntatis malæ protulerit . De cor
de enim ( ſicut Veritas ait) exeunt cogita.
tiones mala,homicidia,adulteria, fornica .
tiones,furta,falſa testimonia, blaphemia.
Hæc ſunt quæ coinquinant hominem .
Propter quod Deus ipfe perHieremia
ſic humanæ maliciam uoluntatis obiur
gat,ut eam a ſe alienam eſſe perdoceat.
Ler.2, Picit enim : Ego te plantaui vineam fru
Etiferam quomodo conuerſa es in amari
tudinem vitisaliena ? Alienam utique à
feuitem dicit, non uitio diuinæ condi.
tionis , fed auerſione propriæ uolunta
tis , quæ iuftè culpatur,pro eo quod a .
maritudinem protulit, quâin ea Deus
ipſo non fecit . Quoniam ipſam amari
tudinem nec ex Dei prædeſtinatione,
nec ex Dei opere,ſed ex malicia ſuæ uo
luntatis
 AD MONIMVM, LIBER I. 49
luntatis habuit . qua amaritudine
Pro qua
ſiceam Deus per ſupra memoratū Pro .
phetam denuò increpat : Scito, quàm ma ibid.
lum est tibi & amarum , reliquiſſe Domi
num Deum tuü , & non eſſe timorem meŭ
apud te. Cum ergo hocſit homini ma
lum & amarum , reliquiffe Dominâ , &
timorem Dei apud eum non eſſe: quis
ita fit contrarius ueritati , ut putet à bo
no ac ſuaui Deo ( de quo fcriptum eſt:
quàm bonus Deus Ifraël re&tiscorde: Et, Pſal.73.
qanemobonus niſiſolusDeus :& , dequo Maub,19.
Apoftolus dicit:vt oftendat in fæculis fu .Eph.2,
peruenientibus abundantes diuitias gra
tiæ fuæ in bonitate ſuper nos : Et,decuius
ſuauitate canitur :Guftate et videte quàm Pfal.3 4.
ſuauis est Dominus: Er, decuius eloquijs
denuo prædicatur : Quàm dulcia fauci. Pſal.218.
busmeis eloquia tua ,fuper mel & fauum
orimeo.Et rurfus : Iudicia Dei vera,iufti.
ficata in femetipſis ,deſiderabilia fuper au
tum & lapidem preciofum multum , & dul
ciora fuper mel & fanum .)Quis ergo pu
tet,a bono acfuaui Deo ,predeſtinarum
hominem aut ad malitiam uoluntatis ,
D qua
 so DE PRÆDESTINATIONE,
qua bonum Deum relinqueret, aut ad
amaritudinem cõtumaciæ,qua ſuauem
dominum non timerer:
Conneclio Proinde fidelibus congruit credere
fententiæ & fateri ,Deum bonum & iuftum , præ
Prædeſtinas ſciſſe quidē peccaturos homines : quia
riorum .
nihil eum latere potuit futurorum ,(ne.
que enim uel futuraefTent,ſi in eius prę.
ſcientia non fuiffent)non tamen præde
ſtinaſſe quemlibet hominem ad pecca
cum :quia fi ad peccatum aliquod homi
nem Deus prædeſtinaret, pro peccatis
hominem non puniret :Dei enim præ
deſtinatione aut peccatorum præpara
ta eſt pia remiſsio,aut peccatorum iuſta
punitio. Nunquam igitur Deus ad hoc
hominem potuitprædeſtinare, quodi
pſe diſpoſuerat & præcepto prohibere,
& miſericordia diluere , & iuſtitia puni
re. Iniquos itaque quos præſciuit Deus
hanc uitã in peccato terminaturos,præ
deſtinauit ſupplicio interminabili pu.
niendos, in quo ficut culpanda non eſt
præſcientia humanę iniquitatis: ita prę
deſtinatio iuſtiſsimę laudanda eſt ultio
nis,
 AD MONIMVM , LIBER I. 5
nis,ut agnoſceret non ab eo predeſtina
tum hominem ad qualecunc peccatí ,
quem prædeſtinauit peccati merito pu
niendum . Deus itaqomnia hominum conclufio.
opera,fiue bona ſeu mala preſciuit:quia
eum latere nihil potuit. Sed ſola bona
prædeſtinauit, quæſe in filijs gratiæ fa
cturum elle præſciuit:mala uero futura
opera illorum , quos non prædeſtinauit
ad regnum ,ſedad interitum præſciuit;
potentiſsima deitate, & ordinauit pro .
uida bonitace. Et ga præſcius fuit,quod
eadem mala , nö folum ipſe facturus no
effet,fed nechomo, in quãtum eihumi
liter adhæſiffet: in eo nobis inſuperabi
lem potentiam præſcientiæ ſuæ magis
oftendit : quia nec in malis prædeſtina
tionem iuſtitiæ ſuæ uacare permiſit. O.
ſtenſurus itaq; Deus, quid reddendum
præſciuerit & quid donādum,predeſti
nauit illos adſupplicium ,quosà fe præ
fciuit uoluntatis malęuitio diſceſſuros:
& prædeftinauit ad regnum , quos ad ſe
præſciuit miſericordiæ præuenientisau
xilio redicuros,et in ſe,miſericordięſub
D 2 ſequentis
.
 52 DE PRÆDESTINATIONE,
ſequentis auxilio ,elle manſuros. In iftis
miſericordiâ cuſtodiens, in illis iuſtitia
tenens. Iftis quod promiſitpie' tribués:
illis nihilominus quod prædixit juſte
Præſcientiä tribuens. Sic autē Deus nõ omnia pro
Deicúpre: miſit quæ prædixit , quamuis prædixe.
deſtinatione rit omnia quæ promilit: ſicut no omnia
non effe resprædeſtinauitquæ præſciuit, quamuis
ciprocam . omnia prædeſtinauit quæ præſciuerit.
Præſciuit enim uoluntates hominūbo .
nas & malas ,prædeſtinauit autem non
malas,ſed ſolas bonas. Et licet in eius
prædeſtinatione non fuerit, ut malitiam
uoluntatihumanæ dediffet : fuit tamen
in eius prædeſtinatione,quod humanæ
uoluntatis malitiæ reddidiffet.Propter
hoc quia ſicut Pſalmiſta teftatur,miſeri
cors eſt Dominus & iuſtus , predeſtina.
uitiuftos ad gloriam , iniquos ad pænā.
Iuſtificandis ergo ato glorificãdis præ
deſtinacum mifericordiæ ſuæ opusprę
dixit pariter & promiſit.Iniquis aûtprç
deſtinatum iuſtitiæ ſuæ opus prædixit
Obiettionis tantummodo ,non promiſit.
diſcuſsio, Quod ſi quis quærat, cur Deus om .
nia
 AD MONIMUM, LIBER I. 53
nia quidem prædeſtinata prędixerit, no
tamen omnia prædeſtinata promiſerit :
Reſpondemus, promiſsionem dici non
pofle, niſi cùm aliquid ad hoc prædici
cur faciendum ,ut poſsitei,cuipromitti.
tur,prodeffe iam factum . Etpromiſſum
ſemper eſſedoni,non ſemper elle iudi
cij:cum promiſsilargitasſemper lætifi
cet,iudicij uero ſeueritas aliquãdo con
Criſtet. Quod Propheca metuens,huiuf
cemodi ad Deum orationem effundit:
Ne intres in iudicio cum feruo tuo , quia Pfal.142.
non iuftificabitur in conſpectu tuo omnis
viuens. Sciebat enim cunctos pari reti
nendos punitionis uinculo , niſi Deus,
in quibus uellet miſericordiam feciſſe,
fuperexaltaretiudicio.luſtificatio igitur
& glorificatio ,quæ non eſt homini ex
homine,ſedex Deo :quia multum ſan
Ctis fuerat profutura, ideò prædicta eſt
& promiſſa. Punitio uero, quæ in æter
num fuit impijs obfutura , prædicta eſt
tantummodo,non promiſſa. Quode
tiam diuinis teſtimonijs faciliùs often
ditur . In illo quippeProphetæ loco u
D 3 trung
 54 DE PRÆDESTINATIONE,
trung pariter inuenitur expreſſum , ubi
Deusper Eſaiam eos qui ſibi non ſerui
unt his arguit uerbis : Ecce qui feruiunt
Leſa. 65. mihimanducabunt, vosverò efurietis.Ec
ce qui ſeruiuntmihi bibent, vos verò fitie
tis.Ecce quiſeruiuntmihi lætabuntur, vos
verò confundemini.Ecce quiſeruiuntmi.
hi exultabunt in letitia: vos autem clama
bitis propterdolorem cordis vestri, & à con
tritione fpiritusvlulabitis . In his omni
bus,quecunc ad iniquorum perſonam
pertinent, prædicta ſunt tantummodo,
non promilla.Nec enim dicendum eſt,
bonitatis largitate promillum ,quod in
tendat iniquitatis merito feueritas infe.
rendum . Siqua uerò ad perſonam ſer
uientium Deo pertinent , & prædicta
funt & promilla . Tale aliquid etiam in
ilio Saluatoris noſtri ſerinone, quo ait:
Match.24. Tuncilli ibunt in combustionem æternam ,
iustiautem in vitam æternam . Prædixit
& promiſit præmium , quo fruenturiu
ſti,nõ autem promifit,fed prædixit ſup
plicium ,quo punientur iniuſti.
Nepuero,ficutpredeſtinauit ſanctos
ad
 AD MONIMVM, LIBER 1. 55
ad iuftitiam accipiendam , ſic prædeſti
nauit iniquos ad eandem iuftitiâ amit
tendam :quia miſericors Dominus & iu
ſtus, potuit gratis à prauitate liberare
quem uoluit,prauitatis autem operator
nunquam fuit: quia prauus nunquam
aliquis fuit,nifiin quantā à Deo diſceſ
fit. Nec diſceſſurum Deus prædeſtina
uit,quamuisdiſceſſurâ cognitio diuina
præſciuerit. Deus itaqz licet author non Non auctor,
ſit malarum cogitationum ,ordinator ta fedordina
men eſt malarum uoluntatum , & de ma tor mali
lo operecuiuslibet mali non definit ipſe Deus.
bonum operari.Nec in ipſis iniuſtęuo.
luntaris operibus deſerit operum fuorữ
iuſtum ordinem : quia & hocinipfo or
dine habet , quod malā iuſte deſèrituo
luntatem . Quam tamen ficin ſuis malis
operibus,à ſediſcedentem deſerit, ut ibi
permittentis Dei operatio bona no de
fit,dum & in peccantis uoluntate iniu
ſta implet ipſe iuſtitiam,& de malo,quo
peccantem iudicat,quibus ipſe uult be.
neficium prerogat.In ſanctis igitur per
fectuseſt Dominus,quod,ut eſſentbo
D 4 ni ,
 DE PRADESTINATIONE,
ni gratis dedit . Quod autem daturum
ſepræſciuit, in æternabonitatisdiſpoſi
tione prædeſtinauit . Ipſa eſt enim præ
deſtinatio Dei, ſempiterna ſcilicet diſpo
ficio fururi operis Dei .
NB . Porro autem in iniquis punicurus eſt,
Reprobos quod ut eflent mali non dedit,neceos
propriama: ad iniquitatem aliquam prædeſtinauit:
liria peccan:quia ut iniqueuellent ,hoc eis daturus
tes, ad ente: ipſenon fuit . Et quia malæ uoluntatis
ritum defti: perſeuerans iniquitas inulta remanere
natos elje.
non debuit: tales ad interitum prædeſti
nauit:quia talibus iuſtę punitionis ſup
plicium præparauit. Quod utique ma
nifeſto Dominus ipſe ſermone perdo
cuit , in eo , quod à leoftendit paratum,
non ſolum regnum , ubi lætentur boni,
ſed & ignem æternum , ubi crucientur
Matth, 25. mali . Bonis etenim dicturus eft: Veni
te benedicti Patris mei ,percipite regnum ,
quod vobis parată est à conſtitutione mun
di. Malis autem dicturus eft: Ite maledi.
Eti in ignem æternum , quiparatus est dia
bolo & angelis eius.Ecce ad quod Domi
nus iniquos & impios prædeſtinauit,id
eſt,
 AD MONIMUM , LIBER 1. 57
eſt,ad ſupplicium iuſtű,non ad aliquod
opus iniuſtum :ad pænam , non ad cul.
pam: ad punitionem, non ad cranſgref
ſionem : ad interitum ,quem ira iuſti ių,
dicis peccantibus reddidit,non adinte
ritum ,quo in ſe iram Dei peccantiữ ini
quitas prouocauit. Quod beati Apo- Reprobi va
ſtoli prædicatio manifeſtat, quimalos,jaire non
quosin eternum damnaturus eſt Deus, culpa dicun
uaſa uocat iræ , non culpæ . Ait enim: tur.
Quod ſivolens Deus oftendere iram , &no- Rom.9.
tamfacere potentiam fuam ,ſuštinuit in
multa patientiavafa ire,aptata in interi
tum ,vt ostêderet diuitias gloriæ fuain va
ſa mifericordia,qua præparauit in gloriā.
Queſo Monime chariſsime,ut hunc A
poſtolilocum diligenterattendas.No.
tum nang eſt, iram Dei dici non poſſe,
niſi ubi creditur hominis iniquitas præ
ceſsiſſe . Neque enim Deus aut ignarus
elle poruit,autiniuſtus, q poſſet aut pec
cantis hominis culpam non agnoſcere,
aut non peccanti iudiciữ punitionis in
! ferre. Nam & ipfe beatus Paulusin ini
quitate hominis,iuſtitiam Dei predicat
D5 com
 58 DE PRÆDESTINATIONE,
commendari,utoſtendat, non iniuftei
Rom. 3 . ram omnipotentis inferri. Ait nang : Si
aitem iniquitas nostraiustitiam Deicom
mendat,quid dicemus, nunquid iniquus
Deus,quiinfert iram ? Secundum hominē
dico: Abſit.Alioquin , quomodo iudicauit
Deus mundum ?Nonitaq; fruſtra talis eſt
ab eo facta interpuniendos glorifican
dos diſcretio,utillos uocaret uaſa iræ ,
iſtos autem uaſa miſericordiæ, niſi uto
ſtenderet,tàm in uaſis irę,quàm in ualis
miſericordiæ , iniquitatem propriã præ
cefsiffe. Talis eft Dominusuerus, cui,
ut gratuita fit miſericordia, & ira non fic
iniufta . Ac per hoc , & illos indignos
pręueniat bonitate,quos iuſtificat: & il
los dignos inueniat punitione, quos
damnat.Ac ſic appareat, & in uafi miſe
ricordiæ , non ex ipfis, fed ex Deo efle,
quod boni ſunt, & inualis iræ , non ex
Deo, fed ex ipſis eſſe, quod mali funt.
Poffetenim Apoftolus quos dixituala
miſericordiæ ,potius uara iuftitiæ nứcu
pare.Sed ſi uaſa iuſtitieuocarentur ,for
ſitan ex ſeipſis habere juſticiā putarenę.
Nunc
 AD MONIMUM , LIBER K 59
Nuncautem cum uaſa miſericordiæ di
cit,proculdubio quid ipfi fuerint nota
cuit:quiaquid eis à Deo collatum ſit, e
uidēter oſtendit. Si enim per ſeipſos eſ
fent iuſti, mercedé eis Dominus proo
peribus ſuis redderet,no miſericordiam
prærogaret: Sicutidem Apoftolus alio
loco dicit: Ei autem quioperatur ,merces Rom.4.
non imputatur fecundùm gratiam ,ſed ſe
cundùm debitum . Vaſa itaqz miſericor.
diæ ad indebitam ſunt gloriam præpa
rata:quia gratis ſunt miſericordiam con
ſecuta.De quibusetiã ipſe beatus Apo
ftolus ſe eſſe teſtatur, dicens : Qui priùs 1.Tim .1.
fuiblafphemus & perſecutor , &contume
Liofus,fedmiſericordiam conſecutusfum :
quia ignoransfeci in incredulitate. Hoc
eſt opus Dei in uaſis miſericordiæ , ut
blaſphemis & perſecutoribus & contu
melioſis ,non debitus redderetur interi
tus,ſed miſericordiæ donaretur gratui
tum munus . Vaſis uerò iræ nunquam
Deus redderet interitum ,finon ſponta
neum inueniretur homo habere pecca .
tum : quia nec Deus peccati homini iu.
. ſte
 60 DE PRADESTINATIONE,
ſte inferret iram ,fi homo ex prædeſtina
tione Dei cecidiſſet in culpam.Sed quia
cauſam iniquitatis ſuræ ex propria ho .
mo habuit uoluntate,propterea beatus
Rom.9. Paulus ſuſtinuille aſſerit Deum in mul
ta patientia uaſa iræ aptata interitum .
Hæcigitur ira,ideo talibus uafis interi
tum reddidit: quia in eis mericum uo
luntariæ iniquitatis inuenit. Quando
autein peccanti ſeruo iram iuftus Domi
nusintuliſſet, ſiſeruus ex Domini præ
deſtinatione peccaſſet : In hocitao iſta
uafa Deus aprauit,in quod prædeftina
uit, hoc eſt , in interitum : illum utiæ in
teritum , quem Paulus malis repente ſur
1.Theſis. peruenturum denunciat,dicens:Cùme.
nim dixerintpax & ſecuritas,tunc repen
tinus eis fuperueniet interitus. Quod fi
Deus tales in peccatum prædeftinaret,
Curire non nõeos Apoſtolus uaſa iræmalletnomi
culpavaſa,nare,led culpe:necin interitum talia ua.
reprobi.' ' ſa,ſed in peccarũ dicerentur aptata.Nức
autem ideo uaſa iræ dicuntur, ut oſten
datur , in talibus ex Dei prædeſtinatio
ne non hocefTe, quod eſtmalè ab eis ad
miſſum ,
 1

AD MONIMUM , LIBER I. 61

ſtina
miſſum, ſed quod eſt talibus benè red
ditum . Benè quippe malis intericus à
CIAS Deo redditur ,quamuis ſit malus interi
ghe
tuseis:quinunciuſte'deferütur, & poſt
..25 modum iuftè torquebuntur. In talibus .
17 ! enim Deus iudicium ſuum defertione "C
TUE
inchoat,cruciatione conſummat. Nam (C
6077
& hoc tempore ,quo diſcedentes malos
7 IN
und
deſerit Deus,non operatur in eis , quod
Tout
ei diſplicet: ſed operatur per eos quod
eiplacet,poſtmodūcis redditurus , qd
PI??3 abeiusiuſtitia merentur . Recipiente
31/0
nim non pro eo , quod Deus benè uſus
eft eorãoperibus inalis : ſed p eo quod
7u ipfi male abuſi ſunt Dei operibus bo
Clu
nis . Tales itaq; Deus, aptauit in interi
Det /
tum punitionis , quem peccatori iuſtus
iudex prædeſtinatione iulta decreuit :
non in peccatum , quod homo non ex
prædeſtinatione diuina ,ſed ex uolunta
DUN
07
te ſua,malecócupiícendo cæpit,& ma
‫ܬܳܟ‬
leoperando pertecit . Concupiſcentia
enim concipiens peperit peccatum ,pec
10-1 catumuero conſummatum genuit mor
34
tem. Non ergo iniqui prædeſtinati ſunt co
ad
‫ܣܛ‬
‫܂‬
 62 DE PRÆDESTINATIONE ;
ad mortem animæ primam , ſed præde
‫در‬
ſtinati ſunt ad fecundam , id eſt, ad ſta
gnum ignis & ſulphuris. De quo bea
Apoc. 20. tus loannesdicit:Et diabolus,quiſedu
cebat eosmiſusest inſtagnum ignis áful
phuris. Et alio loco: Et mors infernus
mißiſunt in ſtagnum ignis. Hæc mors fe
cunda estſtagnumignis.Et qui non estin
uentus in libro vitæ fcriptus,miſſus est in
ſtagnum ignis. Rurſus dicit:Dubijsautem
& infidelibus contaminatis , & homicidis,
&impudicis, & veneficis, & Idolisſeruien
tibus, & omnibusmendacibus,parseorum
in ſtagno ardēti & fulphure,quod est mors
fecunda. Illam fecundam nuncupat mor
tem , quæ ſequiturex ſententia iuſti iu .
dicis ,non illam , quæ præceſsit in mala
concupiſcentia peccatoris . Qua morte
Saluator quoſdã mortuos afferebat, di
Luc.9 . cens : Dimitte mortuos fepelire mortuos
1.Tm.s. fuos. Et Apoftolus deuidua: Quæ autem
in delicis,est viuěs ,mortua est. Ad Ephe
Eph.2. fios quoq; ſic loquitur: Et vos cùm eſſetis
mortui delictis & peccatis vestris, in qui.
busaliquando ambulaštis,fecundum fècu .
lun
 AD . MONIMUM , LIBER I. 63
lam mundi huius,ſecundumprincipempo
testatisaëris huiusfpiritus, qui nuncope
ratur in filis diffidentiæ , in quibus &nos
omnes aliquando conuerfati ſumus,in de
fiderijs carnisnostre ,facientes volūtatem
carnis & cogitationum , eramus natura fi
liiræ ,ficut & cæteri. Deus autem , quidi
ues est inmiſericordia,propter nimiä сha .
ritatem ſuam ,quidilexit nos, & cùm eſſe
mus mortui peccatis , conniuificauit nos
Christo . Dehac morte , qua homo eſt
mortuus in peccatis ,dicit Deus:Nolo Ezech. 18.
mortem morientis,fed vt reuertatur à vis
ſua mala , & vinat animaeius. Quomo
do autem ad mortem peccati prædeſti
nalle Deus hominem creditur, quam ſe
ipfe nolle teſtatur:Mors ergo iſta mori- Via mala
entis,uia ſuamala eft: quçqa mala, Deo quomodo
ignora . Scriptum namg eſt : Vias enim Deoignora.
que à dextrisfunt,nouitDominus:peruer. Prou.4.
fa autem funt,queà finiftris fünt.Vias er
go, quas Deus fecit,nouit, quasnon fe.
cit,perdit :quia eas non nouit. Vndeſcri
ptum eſt:Nouit Dominus viam iustorum Pſah a ,
& iter impiorã peribit.Ille igitur, qui ſcit
omnia
 64 DE PRADESTINATIONE,
omnia antequam fiant, & cuius oculi in
omni loco ſpeculantur bonos & malos,
cuius etiam uultus ſuper facientes ma
la,ut perder de terra memoriam eorum,
ideò uiam malam non nouit, non quia
ſcientiam ipſius aliquid in operibus ho
minum fugit:ſed quia mortemmorien
tis non fecit, qui tamné mortem mortuo
iuſte retribuit. Prima igitur mors ani
mæ , quam ſibi homo intulit, ſecundæ
mortis eſt cauſa.Et fecunda mors quam
Deus homini reddit , primæ mortis eſt
pæna. Et quia iſtam ſibi homo iniuſtus
iniuftè intulit, illam à iuſto iudice iuſte
percepit :ut quia in iſta uolens ſemē ini
quitatis ſeminat peccator improuidus,
in illa metat fructum punitionis inui.
tus. Qui enim ſeminar in carne ſua, de
carne metet corruptionem : qui autem
ſeminatin ſpiritu,deſpiritu meter uitam
æternam . Sed qui ſeminatin ſpiritu , &
deſpiritu meiet uitam æternam ( à Deo
haberdonâ & meſsis & ſeminis : quod
Paulo teſte cognouimus, ſic enim ait:
2.Cor.9. Qui autem datſemen
ſemināti, & panem
ad
 AD MONIMVM, LIBER I.
68
ad manducandū prestabit, & multiplica
bit femen vestrú,& augebit incremět
fr au
güiustitie veſtræ ) qui uerò feminat in car
ne, & decarne mecet corruptionē : Ideo
nõ lerabicur in meſle: quia non Deü ,ſed
ſeipſum habuit authorem in ſemine.
Peccata itaque hominum cũcta qui
dē Deus in peccatorib. pręſciuit futura:
& quia ipſenõea prædeſtinauit facien
da,iuſte prædeſtinauit iudicio puniéda.
Quod etiam in ipfis dictis S.Auguſtini,
quæ tuæ inferuiſti epiſtolæ, fi colíderes,
pfectò cognoſces. Quipoſtquam dixit:
Hoc ergo bonum ,quod est requirere Deum ,
non erat quifaceret, non erat vfqueadv .
num . Sed in eo genere , quod prædeſti
natum eſt ad interitum , ftatim fecutus
adiunxis, dicens: Super hoc enim refpexit
Dei præfcientia , protulitque fententiam .
Nempe fatis atch euidenter his dictis o
ſtendit:quia Deus peccata hominūprę
ſcientia uidic, quibus ſententiâ prędefti
natione dictauit.Quid enim aliud acci
pere debemus,in hac prolationeſenten
tiæ Dei, niſi paratū ſuppliciâ peccatori?
E luſte
 DE PRÆDESTINATIONÉ,
luſte autem adpunitionē diuina æqui.
tate prædeſtinatus, qui peccator eft diui
na cognitione preſcitus:utpote,qui ini.
quitatem,ad quamà Deono eſt pręde.
ftinatuspropriaeſſet uolūtate facturus:
ut in quo præſciétia Dei uidebat futurâ
opus iniuſtã, huic per prædeſtinationis
ſententiam pararet ſupplicium iuftum .
Quamuis igitur tu ipſecæteriq tui ſi
miles,ſtudio legēdi, uel uelocitate intel
ligendi,ex hoc loco dictorum S. Augu
ſtini, quæ in tua epiſtola poſuiſti, facilli
mè cognoſcatis,quid cacholicushabeat
intellectus,de his, quos ad interitü præ
deſtinatos audimus: tamen netardiores
quick hunc tãtùm locum minus ſibi pu
tentin hac quæſtione ſufficere, de alńs
quoq S. Auguſtini libris quędã inſerui,
quibus docuit humanę iniquitatis cau
ſam ſolam eſſe ſuperbiâ , nęcad peccan
dũ homines, ſed ad damnationé præde
ſtinatos à Deo ,qui,ut non adiuuentur à
Deo, in ipfis cauſa eſt,non in Deo.
Plura ex Au In libro itaquefecundo,de Baptiſmo
guftino teftis paruulorum , ad Marcellinum ſcribens,
inter
 AD MONIMVM, LIBER 1. 1 6
inter alia ſic dicit: Ignorantia igitur ea monia ſentés
infirmitas vitia funt,
quaadimped iunt tiam hancct
luntatem , ne moueatur facien dumvo-
o- confirmarid:
pus bonum, velab operemalo abstinědum .
Vt autem innoteſcat, quodlatebat, & fua
ue fiat , quod non delectabat, gratia Dei
est, qua hominum adiuuat voluntates :
qua vt non adiuuentur, in ipſis itidem cau
ſa est, non in Deo :fiue damnandiprede
ſtinatiſint propter iniquitatem ſuperbie,
fiue contra ipfamfuperbiam iudicandido
erudiendi, fi filii ſuntmiſericordie. Hîc
ſtarim Sanctus Auguſtinus teſtimoni
um Prophetæ ſubiunxit, dicens : Vn Hiere. 1 d .
de Hieremias, cùm dixiſſet : Scio Domi
ne , quoniam non est in hominevia eius,
nec viri est , vt ambulet, á dirigat greſ
fusfuos: continue ſubiunxit: Corripe me
Domine , veruntamen in iudicio , & non
in furore tuo.Tanquam diceret: Scio ad
corruptionem meã pertinere, quòdmi
nus abste adiuuor ,utperfecte dirigan
tur greſſus mei : ueruntamen hocipfum
noli licmecum agere, tanquam in furo.
re,quo iniquos damnareſtatuiſti,ſed tã
E 2 quam
 DE PRÆDESTINATIONE,
quam in iudicio ,quo doces tuos non ſu
perbire . Vnde alibi dicitur: Et iudicia
Pfal.118. tua adiuuabunt me. Supra dictuinita $
Marcellinum tali doctrina ſanctus Au
guſtinus informans, ſequitur, & dicit :
Nullius proinde culpæ humane in Deum
referas caufam :vitiorum nanqueomnium
humanorú cauſa ſuperbia est.In iftis fan
cti Auguſtini dictis attende quæſo mi
chariſsime, primum , quia ut non homi
nes adiuuentur à Deo, in ipſis cauſa ef
ſe dicitur,nö in Deo . Deinde, quia pro
pter iniquitatem ſuperbiæ ,prædeſtinati
dicuntur damnandi, quod pertinet ad
iudicium :non deprauandi,quod perti
net ad peccatum . Tertiò etiam conſide
ra, quianullius culpæ humanæ ,in Deđ
referendam admonet cauſam , quaſiali
qua peccatorisiniquitas, à Deo præde.
ftinata creditur, iplius iniquitatis caufa
in prædeſtinatione diuina conſtituatur.
Quod quàm fic impium , quam fidei
Chriſtianæ contrarium ,nullum puto fu
gere Chriſtianum .Alio quoß eiuſdem
libri loco memoratus fanctus Auguſti
Dus
 AD MONIMVM , LIBER I. 09

Aus ſic dicit : Extolli quippè in ſuperbiam

propria voluntatis est hominum ,non ope
ris Dei: neque enim ad hoc eos compellit
aut adiuuat Dews.
Etut pianifeftiore dictorum eius in .
dicio noſtra fulciacur aſſertio , aliquid
nobis ponendum eſt delibro, quem ſcri
pſir de prædeſtinationeſanctorum ,quo
manifeſtius oſtendit,fine prędeſtinatio
ne præſcientiam Dei effe poffe:præde
ſtinationé uero ſine pręſcientia ellenon
poffe: & quia Deus præfciuit etiam quę
ipſe non facit, hoc eſt,peccata. Suprà
memorato igiturlibro ,hæceft eiufdem
beati Auguſtini ſententia : Prædestina.
tio est, qua finepraſcientianon potest eſſe,
potestautem eſſefinepredestinationeepra
ſcientia . Pradestinatione quippè Deus ea
preſciuit , quæfuerat ipfe fačturus :vnde
dictumeſt: Fecit qua frutura ſunt.Præſcire
etiam potens eſt aútquæ ipfenon facit,fi.
cutquecīgs peccata. Quis etfiſuntquadā,
que ita peccata ſunt,vtpæna ſint etiāpec
catorū ( vnde diétü eft : Tradidit illos Deus
in reprobă menië,vtfacià ,quanon conue
E 3 niunt.)
70 DE PRADESTINATIONE ,
niunt.)non ibipeccati Deiest ,ſediudicii,
Puto in bis dictis B. Auguſtini euiden
ter oſtenſum, bona opera ſua Deữ præ
ſciſle & prædeſtinafle, hoc eſt, ſiue quæ
ad miſericordia, feu quæ ad iuſtitiã per
tinét:mala uerò opera,hoceſt, peccata,
præſciſſe tantum , non etiam prædeſti
naſſe:quia ibi non opus Dei eſſe dicitur,
fed iudicium . Ideo in peccato opus Dei
non eſt ,quia ut peccatum fieret, præde.
ftinatum ab eo nõ eſt: ideò autem iudi.
cium eft, quia inultum non relinquitur,
quod ſine operāteDeo malus operatur.
Non aūt ignorans, etiã præterito tem
pore illi luculentiſsimo S.Auguſtini o
peri, quod ſcripſit de Prædeſtinatione
ſanctorî, à quibuſdā Gallis obiectuin ,
quòd beatus Auguſtinus in aſſertione
prædeſtinationis diuinæ peccatores no
ad ſolùm prædeſtinatos diceret iudiciữ,
ſed etiã ad peccatũ,cuiusdicta,quia ipfe
celeri præuentus eſt obitu , Proſper ,uir
eruditus & ſanctus,recte defendit fideli
& copioſo ſermone. Ex quibusGallo
rum capitulis ,ut non multa nunc pona.
mus
 AD MONIMUM , LIBER I. 71

mus(ne libellű iſtá , quem prolixũface. Obiefiiones

rediſputan di neceſsitas cogit,prolixio - cótra Augu.
rem uoluntas facere uideatur,) duarūrelis mota , cú
ſponſionum loca duximus inſerenda. diſcuſsionib,
Quartadecima quippe obiectio ſic profperi.
habecur. Quod quiEuangelicæ prædi
cationi non credunt, ex Dei prædeſti
natione non credant . Etquod Deus ita
definierit, ut quicunq non credunt, ex
ipſius conſtitutione non credant . Huic
itaq prauitati , quæ beati Auguſtinidi
ctis, non ex ueritate,fed ex liuore obij
ciebatur, tali Proſper fermone reſpon .
dit: Infidelitas non credentium Euangelio,
nequaquamex Dei predestinatione gene
ratur.Bonorum enim Deus author est,non
malorum.Predestinatio igitur Deifemper
inbono eft,aut ad retributioniuftitia,ant
ē
ad donationem pertinensgratia.Vniuerfa
enim via Domini mifericordia & veritas.
Proinde infidelitas no credentium ,non ad
conftitutionem Dei,fed ad præfciétiamre.
ferenda eft.Quæ non ideò neceßitatem non
credendi intulit, quia fallideea qua futu .
raerat , infidelitatenon potuit.
E 4 Quin
72 DE PRÆDESTINATIONE , D

Quintadecima etiã obiectio his uer

bis inſerta eſt , quod idem ſit præſcien
tia, quod prædeſtinatio.Cui Proſper ſic
reſpondit: Quipraſcientiam Deiinnullo
ab ipfiuspredestin atione diſcernit, quod
tribuendu m est Deo de bonis, hoc ei etiam
demalisconaturafcribere. Sed cum bono
ad largitorem , cooperatoremý, eorum ,ma
la autem ad voluntariam rationalis crea .
turæ nequitiam referenda fint : dubium
non est,fine vlla temporalidifferentia De
um ápreſtille ſimul& prædestinaſſe ,que
ipfo erant authore facienda , velqua ma
lis meritis iusto crant iudicioretribuenda:
preſciſe autem tantummodo, non etiam
predestinaſſe, que non ex ipfo erantcau
famoperationishabitura .
Nos itaque chariſsime, hæc interim
pauca de libris S.Auguſtini : & de re
fponfionibus Proſperi, ob hoc malui
mus huic libello inſerere, ut cuncti no.
uerint , quid debeant deprædeſtinatio
ne ſanctorum impiorumqúe ſentire, ſi.
mulc , ut appareat eiuſdem Beati Áu
guſtinidictis tenorem noftræ ſententiæ
con.
 AD MONIMVM , LIBER 11. 73
conuenire. Proinde , quia fufficienter
(ut arbitror) iniquos non ad peccatuin ,
ſed ad ſupplicium prædeſtinatos oſten
dimus : huic uolumini iam terminum
demus , ut ad aliarum quæſtionum di
ſputationem attentiùs recenſendam , le
cioris renoue ſtudium , temperies di
ftincta librorum.

BEATI FULGENTII,
AD MONIMVM ,
L I B E R I I.
Complectens irium quaſtionum diſcußionem ,fcilicet
de oblatione Sacrificij, de mißione Spiritus fan
di: o de ſupererogatione Apostoli Pauli.
ATIS (ut arbitror) Moni
me chariſsime, quæſtionem
de diuerſitate prædeſtina. Tranſitio cú
tionis , iuſtorum ſcilicet & bri
præcedétis
ανακεφα
lia
iniquorum (hoc eſt, eorum naboca,
quos gratuita miſericordia Deipræue
niens iuſtificando conuertit, glorifica .
E 5 tura
74 DB CHRISTIAN. SACRIFICIO ,
tura conuerſos , & eorum quos iufta
Dei ſeueritas in peccatis derelinquit ,pu
nitura damnatos ) ſuperior ſermo (in
quantum Dominus puſillitatem noſtrā
dignatus eſt adiuuare) & pertractaram
continet & ſolutam , ita ut plerique, li.
cet in ea ſoleant non leuiter permoueri,
facilè poſsint, & diuinorum librorấte
ſtimonñs inſtrui, & S. Auguſt. libris,&
Proſperi eruditiſsimi uiri reſponſionib.
informari,in quibus agnoſcant præde.
ſtinationé Deinihilaliud effe,niſi prepa
rationē operum eius, quæ in æterna ſua
diſpoſitione,aut miſericorditer fe factu
rum præſciuit,autiuſte: & quia in pecca
tis nec miſericordia inuenitur nec iuſti
tia,ideo omnem iniquorum malā uo
luntatem ,qua peccant,pręſcitam :no ta
men eſſe à Deo prædeſtinatam , cum i.
plam uoluntatem malam non aliter eſ
ſent habituri,niſi ineo , quo fuiſsēt a Do
mino receſſuri: nec Deum predeſtinale
diſceſsionem hominis à ſe, cum cauſais
pſius diſceſsionis ſola uoluntaria eſſet a.
verfio peccatoris.Quæ quia Deữfutu
ra
 AD MONIMUM , LIBER U ' . 75
ranon latuit, in æterna præſcientia ejus
præparatam ſibi pænā iuftæ retributio
nis inuenit.Nuncitac ad reſiduas quę.
ſtiones ,duce Domino ,indagandas,no
Stræ diſputationis dirigacur intentio.
Dicis à nõnullís te interrogatum , de
facrificio corporis & fanguinis Chriſti Prima ques
quod pleriqz ſoli Patri exiltimãcimmo- ftio de Chris
lari.Hacetiã aſſerisHereticorű eſſe qua- ftianorum ſa
ſi palmarem interrogationem . Sed no crificio.
uum non eſt,ut Heretici, priuati lumine
ueritatis,illis ſe propoſitionibus uerita
tem ſuperaturos arbitrentur, quibus fa
cillime ſuperantur.Gloria nang in con
fuſionem ipforum eſt, qui terrena ſapi
unt.Hoc ergo fectanteshçretici,ea fibi,
quafi palmaria & inuicta uidentur pro
ponere, undeſibiconfuſionem non ui
dent imminere. Sed cum à ueritate ſupe
rantur, hoc in illis utic impletur,utun
de gloriantur,indeconfundantur. Non
eft igitur mirum ,fiilli , quos malitia ſua
(ſicut ſcriptum eſt) excęcatos,ueritasi.
pſa(quęlux eſt uera )deſeruit,quorumo 1

ſqualentem peruerſi cordis obtutum

tetri
 DE CHRISTIAN . SACRIFICIO, 1

terri erroris obſcuritas circumſepſit, in

ſeparabilem Trinitatein, quam ſubſtan
ciali diuerſitatediſpareniprædicare non
dubitant, conſequenter honorificentiæ
quoqzimpari officio impie diſsiparecó
tendant. Et quoniã in ipſa ſapientia pec
care conuincuntur,ipfius Sapiêtiçin eis
ſermo completur,ut dum in ipſa peccát,
in animas ſuas peccatum impietatis ad
mittant.Sic nanque dicit ipfa Sapientia:
Prou. S. Qui autem in mepeccant, impièfaciuntin
animasſuas.Quime oderuni, diligüt mor
tem . Quomodo enim Dei Filiūno ode
rítt, quem unigenitũ quidem uerbis ne.
garenon poffunt,ſed eum à natura Pa
tris ,incöſiderata peruerſitate diſcernūci
Aut quomodo in animas ſuas impie' nõ
faciāc, qui Deiunigenitum Filium,Deữ
ſcilicecuerum , necglorificare cum Pa.
tre conſentiunc, necuno eodem facri
ficio pariter honorari permiccune:
Quibus cum Dei adiutorio (in quan
tum ſeries præſentis operis capit) breui
ter reſpondētes, hanc interrogationem
premittimus,utdicant:Vtrữeam fidem
Deus
 AD MONIMVM LIBER IL 77
Deus ſuæ donarit eccleſię, qua pater no
fter Abraham Deo credēs placuit, & in Fides nos
qua cunctas gentes terræ in fuo ſémine ſira quo ad
ſubftátiã
benedicendas accepit :Analiam ſibi re- dem eta
cum fide
ligionis normam diuinitus profiteátur Patrum .
tradicam , ut Patriarcharum & Prophe.
tarum fidem æftiment abdicandam Et
licet ab hac fide ( ſicut demonſtratus eſt
Veritas ) omnimodis habeantur extra
nei:ipfam tamen eccleſiæ datã dicunt,i
pſamapud ſeinuiolatã manere contē.
dune.Dum ergo inter nos & illos facri
ficñ uertitur quæſtio , ad illos nobis re
currendű eſt patres, quos Deus,uelutlu
minaria in mundo ,ad inſtructionem no
ftram verę fidei clarificauit indicio :quo
rum fidein ita dignatus eſt à ſe inſpira.
tam oitendere,uteorum fe Deum inue
niatur euidentiſsimè nominare, dicens:
Ego fum Deus Abraham , & DeusIſaac, Exod. 3.
c Deus lucob . Hoc mihi nomen eſt ſem
piternum , &memoriale in generationem
& generaiionem . Cum itaque nos di
cimus , ſacrificium non ſoli patri , ſed ſi
mulunum patri filioc offerri: illiautem
patri
 78 DE CHRISTIAN. SACRIFICIO,
patri ſoli exiſtimantimmolari: In ſacri
ficio Patriarcharum ueræ ac Deo placi
tæ quæramus immolationis indicium .
Ab illo itaque nobis eſt documento
rum ſeries inchoanda, in cuius inueni
tur femine futura cunctarum gentium
Gal. 3 .
benedictio repromiſla , dicente Paulo :
Abrahæ dicta funtpromiſiones & ſemi
ni eius.Non dicit,feminibus,quaſiin mul.
tis,fedquafiin vno.Etfemini tuo,quod est
Chriſtus.Et iterum :Vtingentibusbenedi
Etio Abrahæ fieret,in Chrifto Iefu, vtpollici
tationem fpiritusaccipiamusper fidé.Siti
gitur omnino compertữ , illoseſfebene
dictionis diuinæ compotes, & ſpiritalis
gratie participes,quos coſtat fidei Abra
hæ in facrificio reperiri fequaces . Inli
Gen.12, bro Geneſis legimus:Viſus est Dominus
Deus Abrahæ , & dixit ei: Seminituo dabo
terrāistam . Et ædificauit ibi Abraham al
tareDomino, qui viſus est ei, & receßit in
dein montem contra orientem Bethel ,
adificauit ibi altare Domino Deo , & in.
nocauit in nomine Dei,qui viſus est.
Eligant nunc Heretici quod uolūt,ut
aut
 AD MONIMVM , LIBER 11 79

aut patrē fateamur Abrahæ uiſum , aut

certè coſentiât,ab Abrabā filio altare co Cui Patriar
ſtructű . Alcare uerò no ob aliud ædifica chæ fucrifice
ri, niſi ad offerendű ſacrificiâ Deo ,uete rint, cide my
Chriſtianos
ris Teſtamēti lectio frequêter inſinuat.immolare,
Moyſes quippè de Noë iuſto ſic loqui
tur: Et ædificauit Noë altare Deo.Ettano
interrogaretur , cuius rei gratia uir iu .
ſtus illud altare côftruxerit, fecutus ad. Gen,8 .
iunxit : Etaccepit ab omnibuspecoribus
mūdis &ab omnibus volatilibus mundis,
et obtulit hoſtiam ſuperaltare Deo.Claret
igitur, ſanctâ quoqAbrahā, amicũ Dei
fidelē, & gentiū fidelium patré,ob hoc
Deo,quiei uiſus eſt ædificaſſe alcare, ut
ei pofTec ſacrificiấcongruæ immolatio
nis offerre. Neaucem ,cũ in nomine Do
mini Dei dicitur inuocaffe, quiſquã exi
ftimet alterü Deum in nomine Dei alte
rius inuocatum ,cum non aliud fit,inuo
Cajſe In nomine DominiDei,quàm inuo.
calle nomen Domini Dei : fubfequéter
euidenti inanifeſtatione hoc quoc fcri
ptura curauit diuina monftrare . Paulo
poſtenini ſic dicitur : Abraham autem e- Gen.15.
rat
80 DE CHRISTIAN. SACRIFICIO,
rat onustus valde pecoribus,& argento
& auro , & abijt illò, vnde venerat,in de
ſertum vſque Bethel, adlocum vbifuerat
tabernaculum , eiusprius,inter Bethel &
inter Agge, in locum vbi altare fecerati
nitio , & inuocauerat ibi Abraham no.
men DominiDei. Cognoſcitur itaque,
hoc fuifle inuocare in nomine Domini
Dei, quod eft inuocarenomen Domini
Dei. Quocirca dicantHæretici, utrum
patri an filio ,Abraham exiſtiment con
ſtruxiſſe altare : quia, cui altare conſtru
xit,ipfius utiquenomen inuocauit. Ipſe
Deo, qui ei uiſuseſt, alca .
autemnõ niſi
it,
reconſtrux quem Hæretici filium di
cere conſueuerunt. Nitentes quippepa
cris & fili diuerſam docere ſubſtātiam ,
omnes corporearum rerum conſpicabi
les formas (quas ad inſinuandum ſeho
minibus omnipotentiſsima deitas , crea
curæ totius domina,ficut uoluit,& con
gruere temporalibus locis ac perſonis
nouerat , coaptauit ) filio tantummodo
exiſtimant deputandas.Indeafferentes,
Inæqualem patríatque imparem filium
quod
 AD MONIMVM , LIBER II. 8 i
quòd eiusnatura capax mutabilium po
tueriteleformarum : tanquam eo natu
raliter eius diuinitas uiſibilis fuerit, quo
fe ad infirmas hominum mentes uiſibili
bus rebus demonſtrare non ſpreuit.De
qua renon nobis hoc opere diſputan
dum,cum prælencis quæſtionis hoc tan
tum depoſcat intentio :ut quia ſanctus
Abraham illi Deo facrificalle cognoſci
tur, quem ei uiſum fuiſlediuina Scriptu
ra celtacur,aut patrem uiſum Abrahæ di
cant, aut filio Abraham ſacrificalle con
ſentiant. Vtroque enim tanquam bis
Patriarchas
acuto gladio , nefariæ neceſsitatis ob- toti Trinit ai
trūcatur ailertio . Quia,fiDeun patrem ti ſacrificid
Abrahquiſum dicunt,ut ſoli facrificium obtulije
afferant immolatum : in eo quod uiſus
afferitur, non erit tanquam uifibilis pa
ter inuiſibili filio præponendus. Si au
tem filius uiſus eſt, & ei ſacrificium ſan
Ctus Patriarcha obtulit : non eſt patri fi
lius in aliquo præponendus. Nequee.
nim illi Abraham ſacrificium offerret, fi
potiorem illo quenquam alium credi
diſler.Ac ſiciſti ; qui fidem noftram hu
F ius
 82 DE CHRISTIAN. SACRIFICIO,
ius impulſu quæftionis exiſtimant qua
ciendam , utrobique neceſſe eſtmenda
cium incredulitatis agnoſcant. Et uti.
nam cognoſcētes abijciant, & ad ueram
fidem (quã inaniter rebelles impugnát)
falubriter, humiles, pacacio iam rede
ant . Abraham eniin , qui non alteri
Deo , ſed ei qui ſibiuiſuseſt, altare con
ftruxit ( ut fecundùm id quod -ſentiunt
Hæretici conuincantur) aut Patrem ui.
dit, aut Filio ſacrificauit. Hunc Deum ,
qui uiſus eſt Abrahæ , cuiq Abraham ,
non utiquead aliud , quàm ad offeren
dum facrificium ædificauit altare , Iſaac
quoq uidit , & ei, paternæ fidei tenax, al
tare conſtruxit.Scriptû eſt enim de lſaac
Gen. 26. (hoc liber Geneſeos côtinet) Aſcēditau .
teminde ad puteŭ iuramenti,et viſus eſt ei
Dominus in illa nocte, & dixit :ei: Egofum
DeusAbraham patristui,ne timeastecum
enim fum ,& benedicāte, & multiplicabo
femen tuü propter Abraham patrem tuñ .
Et ædificauit ibiIſaac altare, & inuocauit
in nomine Domini. Proculdubio eius Do
mini,qui ei uiſus,præſentiæ ſuæ auxiliữ ,
&
 AD MONIMVM, LIBER IL 8} >

& benedictionis donum, &multiplica

diſeminis promiſit augmentum .Iacob
quoq no alteriDeo, fed illi qui uiſus eſt
ei, alcare feciſſe cognoſciſ: & quod am
plius eſt,nõ hocfponte arripuit,ſed diui
nis obediens pręceptis impleuic. Quòd
his uerbis fancta Scriptura teſtatur: Di- Gerijs:
xitautem DeusadIacob :Surgėsaſcende in
locum Bethel, & inhabitaibi, & facibial
tare Deo,quivifus eft tibi,cüfugeris à facie
Efau fratristui. Ecſubſequenter dicicur.
Venitautem Iacob inLufa,quæ est in terra
Chanaā ,quæ eft Bethelipfe& omnis plebs
que erat cum eo, & ædificauit ibi altare,&
vocauit nomen loci illius Domus Dei, ibie
nim apparuit ei Deus, cùm fugeret àfacie
fratris fuiEfau.
Ecce in ore duorú & triñ teſtiū uerbū
fidei noſtręcófiftit,ecce amicorūDeiſa
crificio prorſus Ecclefię catholicæ con
cordar oblacio,quę lic ſacrificarpatri, ut
fimul omni ſacrificet Trinitati. Quoniã ‫زر‬
& ſanctiPatriarche,ſacrificiũ qd' filio iu છે .
bebátur offerre ſ, ciebát ſepatri ſimul & ‫ور‬
filio,placitisobſequijs exhibere.Idcirco ‫ور‬
F 2 ay
 84 DE CARISTIAN SACRIFICIO,
auté eis diuinitus iubebatur, ut fillo al
tare conſtruerent,non quia ſacrificanda
non effet patri , fed ut quodimolaba
tur à ſanctis, fimul filio immolaretur &
patri. Neq ut præponendus eſſet patri
filius, ſed ne putaretur genitori genitus
in aliquo poſtponendus. Proinde, licet
nulli dubium ſit patriarchalis facrifici
teſtinionio rectitudinē noftræ fidei co
muniri ( cui quandiu obdurato corde
quilibet obnitendű exiſtimar,fide cõſor
tiog fanctorum alienus exerrat ) poſſe.
mus & deprophetis teſtimonia,nonim
paris firmitatis acroboris,innectere, ni
ſi totius reddendi memores debiti, ad re
fiduarum etiam quæftionum ſolucionē
mallemus quantotius feftinare.
Prophetaru Veruntamen ,neſub nomine abūdan
teſtimonijs , tię quiſquânospenuriã defenſionis exi
Chriſtianorú ſtimerobcelalle, unum de prophetiste.
ſacrificia ſta:
biliri. ſtimonium proferemus, quopoſsit eui.
dēter oftendi,prophetas ſanctos,diuini
tus inſpiratos, cerco fideliſsimoq uatici
nio prædixiſſe,noui quoq; cēpore tefta
menti ſpiritales hoſtias,non Patri tanca ,
ſed
 AD MONIMVM , LIBER 11. 85
fed etiá Filio à fidelibus offerēdas. Pro
phetæ teſtimonium de ſacrificio ,quod
nấc in Ecclefia geritur. Sophonias quip
pe'dicit: Suſtineme,dicit Dominus, in diē zoph.3.
reſurrectionis meæin teſtimonium , quoniã
iudiciummeü in congregationēgentiume
rit ,vt recipia reges, effundam fuper eos
iram furorismei:quoniä in igne &mulatio
nis meæ confummab itur omnisterra: quia
tunc transferă ſuper populos lingua in pro
genies eius, & inuocent omnes nomen Do
feruiat eifubiugo vno,à transflu
mini,vt
mine Aethiopia ſuſcipiam obferuantesme:
qui diſperſi funt, adferent hostias mihi in
illo die . Quid hac, rogo, uaticinatione
lucidius ? uel quod hîc tenebrofæ obſti
nationis latibulum hæretica poteſtinfi
delitas reperire , quo poſsit lumen tan
tæ manifeſtacionis effugere: Cum ſic in
fole tabernaculum ſuum poſuerit Do
minus, utnion ſit, qui ſe abſcondatà ca.
lore eius ? Quoniam ſi quis ſeglaciali
frigore infidelitatis ſtupefactus abſcon
dat, ſibi propiciationis poteft auxilium
ſubtrahere, ſe autem non poteſt celare
F 3 uin
 80 DE CHRISTIAN , SACRIFICIO ,
uindictæ . Ecce ille qui ſeexpectandum
in die reſurrectionis ſuæ pręcipit,ipſeſi
bihoſtias ab omnibus gentibus offeren
das oſtēdit, ut agnoſceretur ſacrificium
illud eſſe acceptabile Deo , quod com
muniter Patri& Filio ſupplex offert fi
delium puraq; deuotio.
His atq huiuſmodi teſtimonñs Here
tici commoniti,utinam non ſurdis auri
bus audiant:ſed ueritatem fidei,concer
ſa ſibi diuinitus illuminatione , cogno
fcant,ut recepto ſalutari lumine, delināt
deinceps in tenebris mortiferæ infideli.
tatis errare : qui cum Filio ſacrificiữ non
offerunt,& à fidePatriarcharum ac Pro
phetarum miſerabili obduratione defci
ſcunt, impiè delinquentes , ſeipſos à ſe
Ad Titumz , metipſis damnatos oſtendunt.Apoſto
lica quippe omnem Hæreticum tali co.
gnoſcitur pronunciatione condemnal
le fententia: Quòd & Hæreticus poſt
primam correptionem ſit omnibus mo
dis euitãdus, eò quòd eiuſmodi non ſo
lum ſitſubuerſus,uerumetiam ſuo ſitiu
dicio condemnatus .
Si
 AD MONIMUM , LIBER II. 87

Si qui uerò Catholici fideles huius Conclufio.

Sacramenti nuncuſq uideantur ignari,
deinceps ſcire debent , omne cuiuslibet
honorificētię & facrifici falutarisobſe.
quiū,&Patri & Filio &Spiritui ſancto,
hoceft,fanctæ Trinitati,ab Eccleſia Car
cholica pariterexhiberi.In cuius utiqu.
no nomine manifeſtû eſt ſanctû qiioos
baptiſma celebrari. Nec enim præiudi
ciữ Filio uel fancto Spiritui cõparatur,
dű ad Patris perſonam precatioab offe
rēte dirigicur,cuius conſummatio, dūFi
ln & Spiritus ſancti coplectitur nomen,
oſtendit nullâ efle in Trinitate diſcrimē.
Quia dum ad ſolius Patris perſonā ba .
noris ſermo dirigitur, bene credentis fi
detota Trinitashonoratur.Et cũad pa
trem litanicis deſtinatur intentio , ſacrifi
că munus omni Trinitati uno eodem
offertur litancis officio . Nosita , dum
Trinitati, quęunus & uerus eſt Deus,u
num ſacrificium offerimus, uanis Hære
ticorum non moueamur obiectis : cum
ad hoc ſequendum, ac robuſtiſsimè reci
nendum , & diuinitus promulgatis in
F 4 ſtrua .
 88 DE MISSIONE SP. SANCTI ,
ſtruamur oraculis,& præcedentium ſan
ctorum firmeiur exemplis.
Secúda que
Iam nấc etiã illa nobis eſt de Spiritus
ſtio:Quama ſancti miſsione quæſtio reuoluēda:Cur
obrem Chris
ſtiani in ſa:
ſcilicet, fi omni trinitati ſacrificium offer
crificijspro: tur,ad facrificandum oblationis noftræ
miſsione Sp. munus, ſanctiSpiritustantû miſsio po
S.caneáorét. ſtuletur: Quali uerò(ut ita dica) ipſe pa
ter Deus à quo Spiritus ſanctus proce
dit , facrificium ſibi oblatum facrificare
no poſsit, aut ipſe Filius ſanctificare ne
queat ſacrificiñcorporis ſui,quod offe.
rimus nos,cum corpus ſuũiple ſanctifi
cauerit, quod obtulit, ut redimeret nos:
autica Spiritus ſanctus ad conferuandű
eccleſiæ facrificiü mittendus fit, tanquã
pater aut filius ſacrificantibus deſit.
De uoce MIS Primò itaque meminiſſe nos conue
$ 10NIS nit , in huius uocabulo miſsionis , nec
apoorwpia. inferiorē accipi debere ſanctí Spiritum ,
nec minorem :quia fi minor, ita inferi
or:& fi inferior,utig minor.Hocautem
præmonuimus , ſcientes ab hæreticis
quammaximè fidei noſtræ frequenter
obiectum , ideo Spiritum ſanctā mino
rem
 AD MONIMUM, LIBER II. 89

rē credendûPatre& Filio :quia & à Pa.

tremiſſus eſt & à Filio.Porrò aût,li miſ
fo mittens potior eſt credendus,cogno
ſcât in hocluam conuinci perfidiā: qa ſi
cut à Patre & Filio miſſus legitur Spiri
tus ſanctus, ſic à Patre & Spiritu miſſus
inuenitur & Filius.Quod ipſe Filius &
per Prophetain multo anteqz mittere.
tur dixit,& poſtoz miſſus eſt propria re
ſtificatione firmauit. Nam uenięs in Na
zareth , & fynagogã ingreſſus,cum tra .
dito ſibiadlegendum libro Eſaia pro
phetæ ,illum locum reuolueret, ubi ſcri
ptum eſt: Spiritus Dominiſuperme,pro- L16.4.
pter quodvnxit me, euangelizare paupe.
ribus mifit me:Reddito uolumine,uerita
tem prophetię illius preſenti teſtacus eſt
effectu copletam dicens: Hodie impleta
est hecfiriptura in auribus veftris. Sed &
alio eiufdem prophetæ loco a Domino
atß ab eius Spiritu ſe miſſum his uerbis
oftendit: Etnãc Dominus miſit me & Spi
ritus eius.A' fequog fanatū Spiritâ mit
ti diſcipulis ante paſsionem hoc modo
pronūciat. Căautem veneritparacletus,loan,15.
F 5 quem
 DE MISSIONE SP. SANCTI,
quem ego mittam vobis, Spiritüveritatis,
qui à Patre procedit,ille teſtimonium perhi
bebit de me. Superius autem eunde Spi
ritum etiam à Patre mitti docuerat:Para
Ioan.14 . cletus autem , inquiens , Spiritus fanétus,
quem mittet Pater in nomine meo , ille vos
docebit omnia . A'Patre ergo & à Spiritu
miſſus eſt Filius,& à Patre, & Filio miſ
ſus eſt Spiritus: Verūtamē,nec Spiritus
Miſsio uel ſancti miſsioné localiter factā , quiſquá
aduétus Dei debet Chriſtianus accipere, ſed illo mil
non fit loci ſionis nomine opus intelligamus mani
mutatione.
feftationis indultæ.Sic enim non locali
ter miſſus eſt Filius , nec localiter mittit
Spiritus ſanctus, ſicut nec ipſius Patris
eſt quóquá localis aduétus : cũ tamēFi.
liusdilectoribus ſuis non tantû ſuũ,ſed
& Patris promittit aduentũ ,ait enim : Si
quisdiligit mefermonēmeu feruabit,et Pa
termeusdiligeteū,& adeum veniemus, et
manfionem apudeumfaciemus. Sicut er
go Pater &Filius nuſquam quidem de
lunt, & tamen ad quem uolunt, ueniūt,
(per gratiam enim ueniūt,qui per potēs
tiam nuſquam deſunt) ſic etiã in miſsio
ne
 AD MONIMVM , LIBER II. 91

neueladuentu Spiritus ſancti nullus lo

calisillius accipiédus eft motus, ſed no
ftræ credendus eſt fanctificationis effe :
ctus. Nam ſi localiter fecundum deitaté
miſſus eſt Filius, aut localiter initti puta.
turSpiritusſanctus,ergo etiâ Deus Pa
ter loco (quod abſic) credeturincluſus.
Erubieft,quod immēſitatem fua Deus
; ipſetalicer nobis inſinuat,dicens:Cælum lerem . 23 ,
& terram ego impleo:Filñ quoq immen.
fitatem Propheticusnobis ſermo com
mendat, dequo S. Hieremias fic loqui.
tur: Magnusest &non habetfinem excel
fus& immenfus.Etquia ipſe eſt uirtus &
fapientia Dei,deipfoutio dicitur:Attin Sap.s.
girà fine vſquead finem fortiter,& difpo.
nit omnia fuauiter.Apoſtolica quoq te
nemus prædicatione compertuin ,quia col.i.
in Chrifto codita funtvniuerfa in cælis du
in terra,viſibiliaet inuifibilia,ſiuethroni,
i fiuedominationis fiue principatus,ſiuepo
testates, omniaper ipſum & in ipfo creata
funt, & ipfe estanteomnes, &omnia in
ipfo constant. Quid ergo eſt, quod im
plere ſua præfentia nequeat ,in quo A
poſto.
 92 DE MISSIONE SP. SANCTI ,
poſtolus uniuerſa in cælis & in terra,ui
. fibilia & inuiſibilia conſtare pronūciar :
Sancti quoq ſpiritus immēlitatem Scri
Sap.1. ptura ſic loquitur: SpiritusDominireple.
uit orbemterrară. Propter quod & Da
uid ſanctę Trinitatisunamſubſtantiali
ter immenſitatem non folum corde cre,
dens ad iuſtitiâ, quinetiam ore confitēs
Pſal.239. ad ſalutem ,fic cecinit: Quò ibo à Spiritu
tuo,& à facie tua quòfugiam ſ? i afcendero
in cælum ,tu illices, et ſidefcendero in infer
1
num, ades.Et ſiaſſumpſeropēnas meas an.
telucem ,et habitauero in nouißimo maris,
etenim illuc manus tua deducet me, et tene
bit me dextra tua . Cum ergo , ſicut dixi
mus, tota Trinitas unitate deitatis ſuæ
naturaliter immēſa infinitao pmaneat,
& fic localiter nuſő ſit,ut tamen nuſqua
delit,atą ita fit ubią tota, ut nec per par
tes creaturæ totius particulariter diui.
di,nec uniuerſitate totius poſsit creatu
ræ concludi , quotiens Spiritus ſanctus
ad cófecrandum ſacrificium à patre po
ſcitur,prima eſt fidei ratio, primaq cun
Atis Chriſtianis ſalubriter retinenda cau.
tela,
 AD MONIMVM , LIBBR 11. : 93
tela,utfancti Spiritusnullatenus localis
cogitetur aut exiſtimetur aduentus.Fi
delibus quippè dicit Apoftolus : Neſci- 1.Cor.3.
1
is,quia templumDei estis, & SpiritusDei
tus
habitat in vobis? Et alio loco : Orantes o- Col.4.
itéporein Spiritu,et in ipfo vigilantes.
Etiple Saluator diſcipulisſuisdicit:Si di loan,14. -
ligitis me,mandata mea feruate,degoro.
gabo Patrē, &alium paracletă dabit vo
bis,vt maneat vobifcum in æternum :Spiri
fumveritatis, quem mundus non potest ac
cipere,quia nö videt eŭ,nec
fcit eň: vos au
emcognofceris eum, quia &apudvos
bit, & in vobis erit.Vnde mane
Paulus eun
dēnos Spiritum adoptionis accepiſſe ſe
pdicat:Non enim accepiſtis ſpiritā ſeruitu-Rom.8.
tis iterüin timore,fed accepiſtis fpiritā ado
priõis filiorü,in quo clamamus:Abbapater.
Fidelibus itaque , qui templum Dei
funt, & in quib. Spiritus Dei inhabicar,
imò quiteinplum ſunt Spiritus ſanctiſſi
cutApoſtolusdicit: Neſcitis,quiamem . 1.Cor.6,
braveſtra templum est spiritusſancti,qui
invobisest, quem habetis à Deo ? Quibus
etiam idem Apoftolusmádat,uc in ipſo
orent,
 94 DE MISSIONE SP. SANETI ,
orēt, atqz in ipſo uigilēt) quomodo Spi
ritus ſanctus,tanquam ance'abſens mit
ci credicuricum necorarecodigne'ac ui
gilare aliquis pofsit, niſi ſe illi Spiritus
Ianctus infuderit : Quocirca, ſicuc dicit
1.Cor.2. Apoftolus:Spiritalibus,fpiritalia cöparā
Sp.Sancti no tes,& inſpiritu , qui ucio naturaliterDe
mine nonnú : us eſt, nihil corporale, nihillocale, nihil
quam dona temporale,nihil inucabile cogitâtes,co
eiusintelligi.Iiderare debemus,nomine Spiritus ſan
cti nonnunquam dona ſpiritalis gratiæ
4.Reg. 2. nuncupari. Nam legimusin libro Re
gum : Cum eſſer Helias diuino munere
transferendus, & diſcipulo, priuſquam
tolleretur, dediffet fiduciam poftulandi
quod uellet:ille ſpiritũ quem Helias ac
ceperat, duplicē ſibi poftulauit attribui .
Vbi utic intelligimus ,Spiritus nomine
donum fpiritalis gratiæ deſignari. Nem
enim ſubſtãtia Spiritus ſancti poteſt uel
augeri yel minui,q ficuteſt ſine initio &
1
ſine termino ſempiternus ,ſiceſt ſine au
gmento detrimento perfectus. Cuius
camen dona ſecundum ipſius inperſcru
tabilem atqzirreprehenſibilem uolunta
tem,
 AD MONIMVM, LIBER 11. 95
5 tem , ficut in hominibus poffe augeri
DI credimus, ficin eis poſſeminui non ne
267 gamus.Nam cũ dona funt Spiritus ſan
čti,charitas,gaudium, pax, longanimi.
tas,bonitas,benignitas,fides,modeſtia,
continentia, & cum alii decur per Spiri
tum ſermo ſapientiæ , alij autem ſermo
idi ſcientię ſecundum eundem Spiritum,al
5 teri fides in eodem Spiritu : hæc taméo
:12 mnia poſſunt in hominibus & augeri &
Tante minui. Vnde eſt illud,quod ipli Apoſto
A liauginērum fidei libiả Domino poſtu
10 lantcondonari, dicentes: Domine auge Luc.17
nobis fidem . In charitate quod nos cre- Eph.4.
ſcereipſe beatus demoſtrat Apoftolus ,
‫ܪܪܶܐ‬ qui ait:Veritatemautem facientes,in cha
7.30 ritate crefcamusin illo per omnia . Quo
modo autem in charitate creſcimus ,niſi /

cum per dona graciæ fpiritalis cremen

uli tum accipimus charitatis Charitas enim Rom.si
IN Deidiffuſa est in cordibus nostris per Spi
187 ritum ſanctum , qui datus est nobis. Hoc
‫گا‬ ſentitur & de cęteris ſpiritalibus donis ,
che quæ pro uniuſcuiuſque captu ,uel au
UT geriuel minui dicuntur in nobis. Quo
niam

1
 96 DE MISSIONE SP. SANCTI .
niam taliấcrementa decriinētack chariſ
matū fecundùm id dicuntur, quòd qui
buſdam ſeu plus ſeu minus inſunt.Non
quod in ſeuelaugeri uel minui poſſunt.
Nam & fol tantus eſt cũuidetur ab ocu
lis ſanis,quátus cũuidetur à faucijs, nec
ipſe minuitur,cuin minus ab oculis tur
batis pcipitur,necaugetur, cũ amplius
oculis fanis infunditur. Quia diuerſitas
illa uiſionis, non ex diuerſitate ſolis eue
nit, fed in diuerſitate ſanitatis infirmita
tiſg cõliſtit.Etquamuis unű minus,alte
rũ magis illuminet :ipfe tamen unữacą
idē inlelumē habet,quod unus minus,
alter amplius uidet.Sic etiã Spiritu ſan
cto ,in ſefine augınēto ac decriméto im
mutabiliter permanente, duplicem fibi
Heliſeus fpiritum popoſcit, in eo, quòd
Quæftionis
augmentů ſpiricalis gratiæ poftulauit.
Cum ergo Sancti ſpiritus,ad ſanctifi
propofitæ candum
explicatio.
totius eccleſiæ ſacrificium , po .
ftulatur aduentus,nihil aliud poſtulari
mihi uidetur, niſi ut per gratiã ſpiritalē
in corpore Chriſti (qd eſt Ecclefia) cha
ritatis unitas iugiter indiſrupta ſeruetur.
Hæc
 AD MONIMVM , LIBER 11 97

Hæc eſt enim principale Spiritus ſancti

donum ,ſine qua quiſquis linguis homi
num angelorum loquitur,uelutæs ſo 1.Cor.13 .
nans,aut cymbalum tinniễs, ſonum da
repoteſt:uitam habere non poteſt. Etſi
habeacomnem prophetiam, & nouerit
myſteria omnia,& omnem ſcientiam ,et
fihabeat omnem fidem , ita ut montes
transferat,charitatem autē non habeat,
nihil eſt. Étſi diſtribuerit in cibos pau.
perum omnes facultatesſuas, & tradi
derit corpus ſuum ut ardear,charitatem
autem nõ habeat,nihil ei prodeſt. Nam
quia legem ,dicitApoſtolus,ordinatam Gal.z.
perangelos in manu mediatoris , * lin *

guis loquuti ſunt angelorũ , qui in ore,

quæ legis ſunt docebant, & aduerſus le
gem prauisoperib.militabant. Dequi Matth.23 .
bus ipſe Saluator dicit: Quæ dicunt,faci
te,qua autem faciunt facerenolite:dicunt
enim & non faciunt.Saulquoq;prophe
tiam habuit, & Simon magus credidit,
& baptiſmi ſacramentum accepit. Nam
& demones,dum credunt & contremi
ſcuntuidétur habere fidem , ſed nihileis
G pro

7."
 98 DE MISSIONE SP. Sancti
prodeſt, quia non habent charitatem.
Multi etiam facultates ſuas pauperibus
erogantes, quia non curauerunt acqui
rendçcharitatis ſtudium impendere,res
quidem ſuas donauerất :quod ideo ni
hil eis profuit, quia ſeipſos perdiderunt
non acquirendo charitaté, quam acqui
rere debuerunt.
His igitur demonſtratur indicijs, ibi
eſſe Spiritum ſanctum ,ubi eſt finis præ
cepti,hoceſt, charitas depuro corde , &
conſcientia bona,ex fidenon ficta.Vbi
autem cum fide charitas non eſt, quæ
cunqz dona Spiritus ſancti eſſe poſte, i
pſum uerò Spiritum ſanctum eſſe non
pofle,ac per hoc , nibil prodeffe illorum
donorum largitatē , ubi ſicaliquod do
num ſpiritus habetur,ut ipſe ſpiritus no
habeač. Proinde tales, etſi uidétur quo
rumlibet paternorum donorum parti.
cipes,non tamen ſunt hereditatis pater
næ cõſortes : quoniam Spiritus ſanctus
Ephefiz. eſt pignus hæreditatis noſtræ : Et in hoc
nos Deus& Pater Domini noftri Ieſu Chri
ſtibenedixit in omæi benedictionefpirita .
li, in

1
 AD MONIMVM , LIBER IL 90
li,in cæleftibus in Chrifto ,ficut elegitnosin
ipfo , ante mundi constitutionem , vt effe
mus fanctiet immaculati in cölpectu ipſius
in charitate. Dum içаque eccleſia Spiri
tum ſanctum ſibi cælitus poſtulat mitti,
donūſibi charitatis & unanimitatis po- |
ftulac à Deo conferri.
Quando autem congruentius quàm
ad conſecrandum facrificium corporis
Chriſti, ſancta eccleſia ( quæ corpuseft
Chriſti)Spiritus ſancti depoſcat aduen
cum quæ ipſum caput ſuum ſecundum
carnem de Spiritu ſancto nouerit natū .
Sic enim angelico Maria informature
loquio: Spiritusfanétusfuperuenietin te, Luc, i;
& virtusAltißimiobumbrabittibi.Ideoga
quodnaſceturex tefanétum vocabitur Fi
lius Dei. Euangeliſta quoq Mathæus,
eodē Spiritu ſancto replecus , affirmat:
Quia cum defponfata effèt mater eius Ma- Math.i;
rialoſeph,priufquam conuenirent, inuen
taest,in vtero habensde Spiritu ſancto.Et
ad lofeph ficmemoratangeluminſom
nis dixiſſe: Iofeph filiDauid , noli timereibid.
accipere Mariam coniugem tuam . Quod
G 2 enim
 100 DE MISSIONE S. SANCTI, 1
enim in eanatum est ,de Spiritu ſanctoest.
Quid uerò eſt illius incarnationis domi
nicæ myfterio factum ,niſi ut diuiſa uni
rentur, & diſcordantia pacarentur : Te.
Bph... ſtis eſtenim Paulus deChriſto : Quia i
pſe est pax nostra , qui fecit vtrag vnum ,
&medium parietem maceriæ foluens, ini
micitias in carnefua, legem mandatorum
decretis euacuās, vt duos condat in ſemet
ipſum in vnum nouum hominem , faciens
pacem :vt reconciliet ambosin vnocorpore
Deo,per crucem interficiens inimicitias in
ſemetipſo: &veniens, euangelizauitpacē,
hisqui longè,&pacem his quipropè.Quia
in ipfo habemusambo acceſſum in unoſpi.
ritu ad Patrem .Hoc ergo factum eſt cha
ritate diuina,ut exipro Ipiritu corpus il .
lius capitis eſſet renatum , de quo ipſum
capuc eſt natum. Et ob hoc neceſſarium
nobis eſt, ut ſicut ex Spiritu ſancto na.
tus eſt Chriſtus,quando Deus unigeni.
tus in utero uirginis unicus homini ſuo,
tanquam ſponſus proceſsit de thalamo
ſuo:ſiceccleſia dono Spiritus ſancti ad .
hæreat Chriſto tanquã mulier uiro ſuo,
&
!
 AD MONIMUM , LIBER II. 101
& tanquam corpus capitiſuo. Dicit e
nim Apoftolus: Quia Christus caputest Eph.s.
eccleſie , ipſefaluatorcorporis. Etiterum :
Quia membra ſumuscorporis eius, decar.
neeius,& deoßibus eius,propter hocrelin
quet homopatrem & matremſuā, &ad
harebit vxorifua, & erunt duo in carne v
na . Quod exponens adiecit: Sacramen
tum hocmagnum est.- Ego autem dico in
Chrifto & -in Eccleſia. Hoc teſtimonium
ueteris Teſtamēti, cũDominus aduer
ſus Pharifæorum tentamenta proferret,
ſecutus adiunxit: Igitur iam nöſunt duo, Match.19.
ſed unacaro. Quod ergoDeusiūxit , homo
non ſeparet.Viergo in illo ſancto cõnu
bio, quod factấeltin thalamo uteri uir
ginalis,iam nõ eſſentduo,fed una caro,
ſpiritali gratia factum eſt. Hoc etiam ut
indiſruptum iugiter teneatur , fpiritalis
gratia operatur.Quia ut capitiſuo inhæ
reathæcunitas corporis, & utſciēs,quia
omnes qui ſe elongant ab ipſo, peribūt,
& quiaperder omnes qui fornicaturab
eo ,poſsit ipſa caſtê acſuauiter dicere:
Mihiautem adhærere Deo bonum est.Et Pſal.73.
G 3 rur
 102 DE MISSIONE SP. SANCTI,
Pfal.63. rurſus : Adhaſit animamea post te . Illa
charitas Dei facit,quæ diffuſa eſt in cor
dibus noſtris per Spiritã ſanctâ,qui da
tus eft nobis. Per hunc Spiritum ſanctű
tanta eſt unitas Chriſti & eccleſiæ :Et cũ +

Eph.s. electionis uas dicat: Quia Christus caput

est corporis eccleſiæ :iplum tamen corpus
Chriſti non dubitet Chriſtum ueraciter
appellare . Deniq; fic ait ad Corinthios
1.Cor.12. ſcribens: Sicut enim corpus vnum est ,
membra habet multa, omnia autem mem
bra corporis cùmfintmulta,vnum estcor .
pus,ita & Chriſtus.Et utoftenderet,quia
hoc corpus,quod ſic eſt Chriſti, utChri
ſtus ſit, cum multa membra habeat,non
niſi gratia fancti Spiritus unum perma
neat atq;confiftat,ſequitur ftatim ,dicēs:
ibid. Etenim in vnoſpiritu omnesnos in vnum
corpus baptizati ſumus,ſiue Iudai,ſiuegen
tiles,fiue ferui,fiueliberi. Et omnes vnum
fpiritum potauimus.Ipſa ergo gratiaſpi.
ritalis per unitatem pacis & charitatem
corpus Chriſti per dies ſingulos ædifi.
care nõ deſinit,quæ in utero Mariæ uir
ginis donum ſapientiæ , quod eft caput
huius
 AD MONIMVM, LIBER II. 103
huius corporis, fabricauit . Vndenos
quog in ipſoædificaribeatus Apoſto
lus bis uerbis oſtendit:Ergo iam non eftis Eph.z.
hofpites &aduena,fed estis ciues
fanétorü
& domestici Dei,ſuperædificatiſuprafun
damentum Apostolorum & Prophetarum ,
ipfo fummoangularilapide Christo Iefu:in
quo omnisædificatioconstructa creſcit in
templum fanétum in Domino , in quod
vos coedificamini in habitaculum Dei in
ſpiritu. Hancædificationem ,qua in ſpi
ritu ædificamur, alio loco non ob aliud
fieri teſtatur Apoſtolus,niſi ad conſum- Eph.4.
mationem ſanctorum in opusminiſte
rij,in ædificationé corporis Chriſti.Vbi
unitatem eiuſdem ædificationis fpirita
lis, quæ in charitate cõſtat,inſinuans ait:
Donec occurramus omnes in vnitatem fi-Ibid.
dei &agnitionis Filij Dei,in virum perfe
étum ,inmenſură ætatisplenitudinis Chri
fti, vt iam non fimusparuulifluctuantes,
& circumferamur omni vento doctrina,
in nequitia hominum , in astutiaadcircü
wentionem erroris.Veritatém autě facien .
tes, in charitate creſeamus in illo per om.
G 4 nia,
 194 DE MISSIONE SP. SANCTI,
nia , qui est caput Christus, ex quo totum
corpus compactum & connexumper omně
iuncturam ſubministrationis,fecüdùm
perationem in menfuram vniufcuiufgzmě
bri ,augmentum corporis facit in ædifica
fui in charitate?
tionem
Hæcitaq fpiritalis ædificatio corpo .
ris Chriſti,quæ fit in charitate ( cùm Ici
1.Pet.2. licet ſecīdum beati Petri ſermonem : la
Charitatis, pides viuiædificantur in domum ſpirita
donum rite
petimus cæ ,
lem ,in facerdotiumfanétum , offerentes
fpi
nam Domi: ritales hostias, acceptabiles Deo perIefum
ni celebra: Christū .) Hæc inquā, ædificatio fpirita.
turi. lis,nunquã opportunius petitur, quàm
cum ab ipfo Chriſti corpore ( quod eſt
eccleſia )in ſacramento panis & calicis
ipſum Chriſti corpus & fanguis offer
1.Cor.11, tur. Calix enim quem bibimus , cõmu.
nicatio fanguinis Chriſti eft, & panis
quem frangimus, participatio corporis
Domini eſt. Quoniam unus panis,unữ
corpus multi ſumus , omneso deuno
pane participamur. Et propterea peti
mus,utſcilicet ea gratia,qua factum eſt,
ut eccleſia Chriſti corpus fieret, eadem
gratia
 AD MONIMVM, LIBER II, IOS
gratia fiat, ut omnia membra charitatis
manente compage , in unitate corporis
perſeuerent.Hocautem dignè petimus
illius in nobis dono fpiritus fieri, quieſt
unus ſpiritus & Patris & Filñ . Quia fan
cta naturalis unitas & ęqualitas & cha
ritas Trinitatis, quæ unus,folus, & ue
rus eſt Deus, unanimitate ſanctificat,
quos adoptat. In illa quippe una ſub
ftantia Trinitatis, unitas eſt in originee
qualitas in prole : in charitate autem u
nitatis æqualitatis communio :Nulla
eſt diuiſio illius unitatis,nulla diuerſitas
ilius æqualitatis, nullum faſtidiâ illius
charitatis. Ibienim nihil diſcrepat : quia
æqualitas chara & una,& unitas æqua
lis atquna ,naturaliter & incömutabi.
literperſeuerat.Quia igitur ex ipſa(ſi di
cendum eſt)communione Spiritus ſan
Cti,cbaritasunademonſtratur Patris &
Filij ( quã communionēbeatus Apofto
lus taliſermone commendat: Gratia Do 2.Cor.13.
mininostri Iefu Chrifti, &charitasDei & .

communicatio Spiritusfanctiſitcum om
nibusvobis.Et alio loco:Siquod folatium Phil2 .
G 5. charita .
 100 DE MISSIONE SP. SANCTI,
charitatis,ſiqua communicatio fpiritus)
Rom.s. propter hoc dicitur: Onia charitas Dei
diffieſa est in cordibusnostris,per Spiritum
fanctă,qui datus est nobis. Spiritus quip .
pèſanctus,qunus eſt Patris & -Filiſ,hoc
operatur in his ,quibus gratiam tribuit
adoptionis diuinæ , quod operatus eſt
etiam in illis,qui in libro Actuum Apo
ftolorum inueniñtur eundem ſpiritum
48.4. accepiſſe: de quibus dicitur : Alultitu.
dinis autem credentium erat cor & anima
vna.Vnum enim cor & animam fecerat
multitudinis credentiũ in Deo , quiPa.
tris & Filij unus eſt ſpiritus , & cũ Patre
ac Filio unus eſt Deus.Vnde & Apoſto
lus hanc ſpiritalem unitatem in uinculo
pacis ſollicitè dicit efTe ſeruādam , fic E.
Eph.4. pheſiosmonens:Obfecro itaque vos,ego
vinctus in Domino, vtdignè ambuletis vo
catione qua vocati estis,cum omni humili
tate&manſuetudine , cum patientia ſup
portātes inuicem ,in charitate follicitë fer
úare vnitatem ſpiritusin vinculopacis,v.
num corpus & vnus fpiritus. Hunc ſpi
ritum diſcedendo amittunt , fi qui aut
per.
 AD MONIMVM, LIBER II. 107

perfidia deprauati,aut ſuperbia inflati,

ab unitate corporis eccleſiæ ſegregan
tur: quod ludas Apoftolus ſine hocfpi
ritu euidenter oſtendit, dicens : Hiſunt
qui ſegregantſemetipfos animales,ſpiritü
non habentes. Hi enim , quia animales
funt, ideò ſpiritum non habent. Pro
pter quod PaulusApoftolusdicit : A
nimalis homo non percipitque funtſpiri, 1.Cor.de
tusDei. Tales itaque faciles ſunt ad di.
uiſionem , quia fpiritum non habent, in
quo uno membra Chriſti charam fer
uant ſpiritaliter unitatem . Vndemani
feſtum eſt,apud omnes hçreticos Spiri
tus ſanctigratiam non eſſe, nec eorũ ſa
crificia ,quãdiu hæretici ſunt,poſſeDeo
placere :new fpiritalis gratiæ ſanctifica
tionem facrificijs eorum tribui,qui offe
rűt,ab eccleſiaſtici corporis unitate dif
iuncti. Solius enim eccleſiæ Deus dele
ctatur ſacrificijs, quod ſacrificium Deo
facieunitas ſpiritalis, ubi & fideiueritas
nullam creditin Trinitate diftantiam , &
pacis tenacitas fraternam ſeruat in cha
ritate concordiam.
Ne
 108 DE MISSIONE SP. SANCTI,
Probatin . Nequis autem nos putet,dum eccle
terpretatio: ſia in ſacrificij prece Spiritus ſancti de
nem fuáPa:poſcitaduentum ,incongruefancti Spi
trum aucio :
ritate. ricus uocabulo charitatem intelligere,
quæ diffuſa eſt in cordibus noſtris per
Spiritum ſanctum , qui datus eſt nobis:
commodum duximus, paternis defini.
tionem noſtram præmunire ſententis.
Sanctus enim Auguftinus in libris de
baptiſmo,cum quæftionem deHæreti
corum receptione fine baptiſmatis ite
ratione uerſaret, in tertio eiufdem ope
ris libro ,inter alia fic dicit : Spiritus au
tem fanctus,quòd in fola catholica eccle
fia ,permanusimpoſitionem dari dicitur,
nimirum hoc intelligi maiores nostri vo
Rom.s. luerunt , quod Apostolus ait: Quoniam
charitas Deidiffuſa est in cordibusnostris,
per Spiritum ſanctum ,quidatusest nobis.
Ipſa est enim charitas , quam non habent
qui ab eccleſia catholica communionepre
ciſifunt.Attendequęſo ,beatiſsimữ Au
guſtinum in ſanctis ſcripturis diuinise .
ruditum ,quomodo uno in loco ,nõfo .
lùm ſancti Apoſtoli Pauli , ſed etiã ſan
ti
 AD MONIMVM , LIBER II. 109
etiludæ Apoſtoliſenſum ,in ſanctiSpiri
tusnomine mirabiliter aperuit. Aite
nim ſuperius: Spiritus autěſanctus, quòd
infola catholicapermanusimpoſitionem
daridicitur, nimirum hoc intelligi Maio
res nostri voluerunt, quod Apostolus ait:
Quoniam charitas Deidiffuſa est in cordia
busnostris,per Spiritum ſanctum qui da .
tus est nobis.Subfequenter autem etiam ,
quod ludas Apoſtolus in epiſtola ſua
poſuit, remoto dubitationisambiguo,
ſanctus Auguſtinus expoſuit. Iudas e
nim Apoftolus dicit:Hifunt quiſegregāt
ſemetipfos animales, ſpiritum non haben.
tes. Etbeatus Auguſtinus de charitace
Dei, quæ diffuſa eſt in cordibus noſtris
perSpiritum ſanctum , qui datus eſt, di.
cit: ipfa est enim charitas, quam non ha .
beni ,qui ab eccleſiæ catholicæ communio
ne præciſ funt.Anquiſqua dicturus eſt,
aliud eile,Spiritum ſanctum per manus
impoſitioně redeuntibus hæreticis da
ri, quam ſpiricali facrificio diuinitus tri
bui ? Hocautē qui ſentit ,aut dicit,pro
fectò nondum intelligit,qualiter ſemet
ipſos
 DE MISSIONE SP. SANCTI,
ipſos exhibeant hoftiam uiuam , ſanctă,
Deo placentem , fi qui ſchiſmaticorum
& hæreticorum mortiferum relinquen :
tes errorem, ad catholicæ ueritatis rede
untunitatem ,ubi offerentes ſacrificium
Deo ſpiritum contribulacum , ipfi ſunt
hoſtia uiua,ſancta, placens Deo . Quia
per contritionem bumiliati cordis inu,
nitatem membrorum redeunt illius fa .
cerdotis, qui dilexit nos,ficut dicit Apo
Ephs. ſtolus:Et obtulitfemetipfum pro nobis ob
lationem & hostiam Deoin odorem fuaui:
tatis. Vtautem redeant : & fpiritalefa
crificium fiant, charitas Dei facit, quæ
diffufaeftin cordibus noſtris,per Spiri
tumſanctũ, qui datus eft nobis. Solius
itaq;catholicæ ueritatis & communio
nis facrificium Deus libenter accipit,
Quia dum charitatem ſuam , per Spiri
tum ſanctum diffuſam ,in ea cuſtodit, ia
pſam eccleſiam ſibi gratum ſacrificium
facit, quæ ipſam ſemper poſcit gratiam
ſpiritalis charitatis accipere , per quam
ſe poſcithoftiam uiuam , ſanctam ,Deo
placentem,iugiter exhibere.
Scri.
 AD MONIMUM , LIBER 11. III
Scribis præterea de illo Apoſtolilo . i.Cor.za
co , ubi ait: De virginibus autem præce- Quaſtiotell
ptum Domininon habeo, conſilium autem tia, deſips
do . Quodconſilium in epiſtola, quã ad erogatione
Apoftoli& dis
te nuper ſcripſi, ad illudpertinere me. Pauli,
moraui , quod duobus denarñs à domi uerſisdiucía
no acceptis, fidelis ftabularius ſupere- se interprca
rogauit. Cuiusloci ſenſum ,licet non ita tata.
à ſanctoAuguſtino politū aſſeras, alios
tamen illuſtres uiros taliterhoc poſuiſſe
confirmas.Eft quidem uerum ,quia ſan
Ctus Auguſtinus hoc dixit abApoſtalo
ſupererogatum , quod cùm fecundum
præceptum poffet, fi uellet, de Euange
lio uiuere:maluit tamen non ſolumſibi,
ſed & his qui cum illo erantpropriis ma
nibus laborare , ſicut Epheſijs ueraciter
dixit : Ipifcitis, quomodo ad ea,quæ mihi A &.2.0 ?
opus erant, &his qui mecüfunt, ministra
uerunt manus ista :comnia ostendivobis :
quoniamfic laborantes oportetſuſcipere
infirmos. Nam & Thellaionicenſibus
ſcribens: Memores enim estisfratres labo- 1,Theſſa
rem nostrum & fatigationem , noéte & die
operantes, ne quem vestrum grauaremus.
Nam
 II 2 DE PAVLI SVPEREROGAT .
z.Cor.g. Nam & ad Corinthios hanc dicit mer.
cedem ſuam ,ut Euangelium predicans,
ſine ſumptu ponat Euangelium ,utnon
abutatur poteſtate ſua in Euāgelio . Cũ
ergo hoc ſanctus Auguſtinus compé.
tenter & congruè poſuiſſet:non tamen
incompetens uideriaut incõgruum de
bet,quòd fanctus Ambroſius beatiPau
li ſupererogationem in ſermonibus ato
epiſtolis eius, uel in nimio laboremen
tis & corporis collocauit . Sanctus au
tem Optatus Mileuitanus , in fexto ad
uerſus Parmenianum libro, coſilium de
Virginibus Paulum ſupererogaſſe teſta
tur,his uerbis : Virginitas enim volunta
tisres est nonneceßitatis.Deniq ftabula
rius ille Apoſtolus Paulus , cui confor
ſus peccatorā uulneribus populus com
mendatus eſt, duos denarios quos ero
gaſſet acceperat , duo ſcilicet teſtamēta.
Hæc per doctrinam ,quaſi ſumptus im
pendit : Docuit quomodo coniugales
Chriſtiani debeantuiuere: de quo cùm
quæreretur, quid de uirginibuspræci.
1.Cor.7, peret, reſpondit: Sibi deuirginibusni
hil
 AD MONIMVM, LIBER II. II
hil effe mandatum.Confeſſus eſt;fe duo
teftamenta, hoc eſt, duos denarios ero
gaffe.Explicati erant quodãmodoſum
ptus,ſed quiſaucium commendauerat;
promiſerat ſeredditurum , quicquid in
cura amplius erogaſlet poſt impenſos
duos denarios. Non præcepta ,ſed con .
filium erogat Paulus ad uirginitatem .
Necimpedimento eft uolentibus, nec
nolentes impellic aut cogit. 1

Cum itaq; hic beati Apoſtoli locus,

tripertito ſitmodo àcribus (quos noini
nauiinus ) uiris ſanctis expoſitus: quiſ
quis unum modum ex his tribus poſue
ricaueritate utiq non diffentit. Neque
enim neceffe eſt , ut quod multipliciter
intelligitur , in omnibus fcriptis multi
pliciter inſeratur. Nam & ipſi ſancti,
quorum miniſterio Deusſcripturarum Quedam ini
ſuarum dignatus eſt aperire ſecreta , di- Scripturis
xerunt, pleraq non uno modo tantùm, multiplicemi
interpreta:
ſed multipliciter,fine offenſione dunta- tionem ads
xat ueræ fidei, non indecenter intelligi. mittere.
Sicut ipfe beatus Auguftinus in myſte.
tio arcæ Noe feciffe cognoſcitur aduer
H ſus
: 114 DE PAVLI SUPEREROGAT.
ſusFauſtum.Namg Manichęo aſſeren
te,in libris ueteris Teſtamēti,nihil Chri
ſti in carneuera futuro aduentu prophe
ticè contineri , oftendens idem beatiſsi
mus Auguſtinus,noſtram ueterem ſcri
pturam propheticisde Chriſto ſignifi
cationibus plenam, & ob hoc diuinitus
inſpirată, ficinter cætera illud exponit,
quod memorat arcam bicameratam &
tricameratam Deus imperat conſtruen
dam , ut in libro de Ciuitate Dei quin
todecimo , duobus aliis modis eiuſdem
locimyſticam explanationem , non do
ctis humanæ ſapientiæ uerbis, fed uerè
( ſicutApoſtolus dicit)in doctrina ſpiri
tus,non minus dulciter, quam mirabili.
terexplicarit.Quodutfaciliùs agnoſca
tur, utriuſqueoperis , ſicut ab eo polita
ſunt , uerba ſubnectam .
Igitur aduerſus Fauſtum poſuit hæc:
Quòd inferiora Arce bicamerata & tri.
camerata construuntur, ficutex omnibus
gentibus, velbipertitā multitudinem con .
gregat Eccleſia, propter circumcifionem &
preputium :veltripertitam ,propter treslifi
os
 AD MONIMVM , LIBER I. it's
liosNoa,quoră progenierepletus est orbis:
In Quintodecimo autem libro de Ciui.
tate Dei, memoratæ Arcæ pro loci op
portunitate aggreſſus exponere ſacra
mentum , poft aliqua, in hoc quod dici
tur bicamerataın & trićameratã arcam
Noæ debere coſtrui, illius expofitionis,
quæ in libris aduerſus Fauſtum Manis
chæum continetur,indiđít mentionem ,
hæcſubſequenter adiciens : Et fieriqui.
dem potest,vt&ànobis quifpiam & alius
alio exponat hæc aptiùs : dum tamēea quæ
dicuntur, ad hanc,de qua loquimur, Dei
ciuitatem in hoc feculomaligno,tanquam
'in diluuio,peregrinantem ,omniareferan
tur,fiab eius fenfu,quiišta conſcripſit, non
vult longèaberrare,qui exponit. Exempli
gratia : uelut fi quiſpiam , quod hîc ſcri
prum eft, inferiora bicamerata & trica
merata facieseam , non quod ego in illo
opere dixi, uelit intelligi: quia ex omni
bus gentibus eccleſia congregatur, bi
cameratam dictam ,propter duo genera
hominum , Circunciſionem ſcilicer &
præputiū , quos Apoftolus & alio mo.
H 2 do
 116 DE PAVLI SVPEREROGAY.
do dicit, Iudæos & Græcos : tricamera
tam uerò ,eò quòd omnes gentes de tri
bus filós Noæ , poſt diluuium reparatæ
ſunt. Sed aliud dicat aliquis , quod à fi.
dei regula non fit alienum . Nam quo
niam non ſolas in inferioribus manfio
nes habere Arcam uoluit, uerumetiam
in ſuperioribus , & hæc dixit bicaméra
ta:&in ſuperioribus ſuperiorum ,& hęc
appellauit tricamerata , ur ab imo ſur
ſum tertia cõſurgeret habitatio.Poſſunt
hîc intelligi & tria illa,quæ commendat
1.Cor.13. Apoftolus, fides,jpes,charitas:poffunte,
tiam multo cõuenientius tres illæ uber
tates Euangelicæ,tricena,ſexagena,cen
tena,ut in infimo habitet pudicitia con
iugalis,ſupra uidualis, atos hacſuperior
uirginalis: Et fi quid aliud fecundùm fi
dem ciuitatis huius intelligi & dici po
teſt. Hoc etiam de cæteris,quę hîc expo
nenda funt,dixerim : quia etſi non uno
diſſeruntur modo , ad unam tamen ca.
cholicę fidei concordiâ reuocanda ſunt.
Rurſus idem beatus Auguftinus in lib.
1.de Trinitate,aſſerit,utile effe plures li
bros
 AD MONIMVM, LIBER II . iiy
bros à pluribus fieri diuerſo ftylo ,nodi
terſa fide, etiã de quæſtionibus eiſdem ,
ut ad plurimos res ipſa perueniat, ad a.
lios fic,ad alios aucēlic . Si ergo illa ,quæ
de arca Noæ beatus Auguſtinus uno
loco duobus poſuitmodis, a duob. ho
minibus ſingula aſſumpta ſingulis po
nantur in locis: nónne uterq dignète
nax pronunciabitur ueritatis : ſitamen
ſicuterq unum harum ſuis inditum di.
ctis uideatur adſtruere ,ut illud, quod a
liter in ſuis dictis ęque'ueritati congruũ
ponit, magis pacatus approbet , quam
contentioſus impugnet .
Quocirca,chariſsime,licet ille ſenſus,
qui à me poſitus eſt, forſitan in ſancti
는
Auguſtini dictis non inueniatur:in ſan
cti Optaci tamen libris ( ſicut ipſe mecứ
noſti) apertiſsime poſitus inuenič. Nec
quam prudentiam latet, eorũ, quæ à fan
ctis Patribus,quifidei catholicęrectam
in doctrina fancti Spiritus regulam de
fenderunt , diuerſis modis, uel in expo
fitionibus, uelin defenſionibus ſuis in
ueniunturpofita, quicquid à nobis po
Hн 3 natur,
I 18 DE PAVLI SUPEREROGAT .
natur , ita nos illius loci aſtruere ueritati
congruum ſenſum , ut alijs patrum ſen
tentis æquè' ueritati congruis, non de
negemus aſſenſum.Neq; enim à uerita
te receditur, fi in hac ſupererogatione
Apoſtoli , ſiue quod ſanctus Ambro :
ſius,feu quod ſanctus Auguſtinus, fiue
quod ſanctus Optatus ſenſerunt, à no.
bis quoq ſalua ueritate fidei ſentiatur.
Quoniam ſi dignè creditur,duobus de
narijs acceptis , aliquid ſupererogaſſe
Paulű, in eo quod propri laboris lum
ptu Euangelium prædicās,ſtipendium
ſibi debitum à fidelibus non exegit: di
gne etiam ſupererogafle aliquid credi
tur, in eo , quod de Virginibus præce.
ptum Domini non habuit , fed confi.
lium dedit : utrung ſine dubio illo ha
bens, largiente, à quo nifi accepif
ſet, ſupererogare non
poflet.
BEATI
 119

BEATI FULGENTII,
AD MONIMVM ,
L I B ER II 1.

Douera expoſitione illius di& ti Euan

gelici : Et Verbum crat apud
Deum .

VOTIES , dilectiſsime
MONIME,à Chriſti fa
mulis uirtus conſideratur
ac perpenditur charitatis,
no minus inuenitur mira.
bilis quàm ſuauis. Quis enimeam non
miretur : aut quis non admodum dele.
ctetur . cuius ſarcina cum portatur, non
fatigatione animum debilitat , ſed ala
critate cófortac : Ipfa enim cum onerat,
ſubleuat, &miromodo , quem onerat,
non permittit coinprimi: quem ſuble
ua , non finit extolli . Hæc,me tibipræ
teritum debitum cum Domini adiuto
rio perſoluentem , rurſus efficit debito.
rem . Iam enim de quatuor quæſtionib .
quas mihi miſeras pertractādas, illo ad
H 4 iuuante,
 120 DE ESSE FILII APVD PATREM ,
iuuante, qui ſapientiam præſtat paruu
lis,duos libros abſolueram ,cupiens tibi
reddere quod debeam . Sic repentecu..
iuſdam affertionis Arrianæ meas aures
perftrinxit opinio: quæ tantò magis in
utili eſtadinuentione genita, quãto ma
gis reperiturab omni intellectu , nõro .
lum diuinarum Scripturarum ,fed etiam
ipſius humanitatis, externa. Comperi
quippe quandam eos de initio Euange
In fecundum loannem inſolitam nunc
ſerere quæftionem , ut illud quod dictű
Palſainter: eſt: In principio erat Verbum , & Verbum
pretario dis erat apudDeum,& Deus erat Verbum , ita
tii loan.l. intelligendum atą exponendű putent,
uc idipſum uerbâ apud Patrem eſſe, nõ
in Patre,fed extra Patrem effe accipien
dum exiſtiment . Ita ut quidam eorum
( quantum auditu comperi) dum de his
duabus præpoſitionibus hoceſt, IN &
APVD , intereos oriretur quodam die
conflictus, accepto cuiuſda Birro , & in
manibus retēto,interrogafler, an in illo
eſſet, cum apud illâ effetBirrusille , quê
ipſe retineret . Atq hũc ſuam quaſi ſen
tentiam
 AD MONIMVM , LIBER I. I 21

tentiam firmaturus, hacſermonem ſuũ

definitione clauſiſſe :cùm aliquid in nobis
effedicitur,intranos intelligendă: dum ve Arriana in
rò apudnoseſſedicitur,extranosaccipien, terpretatio.
dum . Et quia Birrus ille, quem ipſe reti.
nebat,ſicapud illâ effet ,ucin illo nõeſ
ſet,acp hoc ex eo qd' apud illữeſſet, no
tamē in illo effet, extra illum nõ intra il.
lum efTet:eodēmodo Verbâ quoß Dei
(quod Deus eſt ) credendû quidē apud
Patrem eſſe, non in Patrē eſſe & ob hoc
nec unius eſſe cữ Patreſubſtātiæ . Quo
niam quicquid ſicapud aliquê eſt, ut in
illo nõ ſit,profectò ſic apud illum eft, ut
unius cũ eo ſubſtantiæ eſſe non poſsit.
Hæc eft eorum ratiocinatio rationi
contraria : hæc legalis diſputatio, lege
Dei intolerabiliter inimica.Hinc,domi
nante Chriſto ,aliquid ſcribere meus ex
citatus eft animus,neuirulentis ſermo
nibus paruulorũ perturbetur auditus.
Pertinet enim ad noſtræ ſeruitutis offi
1
cium , aduerſus nafcentem peſtilentiam
cuiuslibet opinionis mortiferę, ſalubria
diuinorum eloquiorum remedia præ
H 5 parare.
 122 DB ESSE FILII APVD PATREM ,
parare. Ita cum ſanctus Apoſtolus ſol
Col.z. licitè fideles præmoneat,dicens:Videte,
ne quisvos decipiat per philoſophia & ina
nem fallaciam , fecundùm traditionem he
minum,fecundùm elementa mundi, &no
fecundùm Christum : quia in ipfo inhabi
tat omnis plenitudo diuinitatis corporali.
ter : Ifti econtrariò ,non folùm præterito
tempore philoſophiqmundialis ſectan
tes errorem , fecundum elementa mun
di , de Deo exiſtimquerunt diſputandữ :,
ſed ita ſunttotius nunc religionis obli
ti,ut cùm de Deo diſpucant,nec ipſa ele
mēta mundi iſtius corporalis attendűt.
Acſic , dum oculos intelligentiæ etiam
cotra ea,queuidentur, pertinaciter clau
dunt,nunquã inuiſibilia Dei per ea que
facta ſunt intellecta concipiunt.
Refutatio Quid enim poteſt abſurdius dici,
falfainter: ut cùm de Deo quis diſputat, no niſi de
pretationis craſsioribus tantum corporibus docu.
di&iZohan:
எம் .
menta diſputationis aſſumat?Magnum
enim quiddam ſibi illeuiſus eſt inueni
re,cum accepto Birro, & manibus reten
to,interrogafſet:utrum ſicut apudillum
eſſet,
 AD MONIMVM , LIBER 111. 12 3

eſſet,ita in illo eſſet. Exinde docereuo .

lens,quemadmodum Birrum apud ho
minem ,ſiceſſeFiliữ apud Patrē:ut quia
Birrus apud hominem effe pofsit, in ho
mine autem effe non poſsit: ita Filiusſit
quidem apud Patrem , ſed nõ ſit in Pa
tre, Rogo,fide corporibus iftis contre
ctabilibus aliquid in exemplum diſpu
tans delectabatur adſumere (licet aduer
ſus ueritatem diſputandi,elementa quæ
à ueritate facta ſunt,non poſſent ullate
nus ſuffragari, tamen ut tolerabile ali
quid dicereuideretur,, ut de cæteris ta.
ceam ) quur Birrum, quem manibus te
nebat,oftendit, & non ſaltem flatũ ,quê
naribus carpebat,attendit : Quia ſiBir
rusille poſſet diciapud illum eſſe, & no
inillo eſte: flatus iſtetamé, quem ex aere
carpimus, cum eum ſpirando percipi.
mus, & apud nos eft, & in nobis eft: &
quicquid eiusreſpirando reddimus , cũ
reddiderimus necapud nos, nec in no
bis habemus. An fortè dicturus eſt, aë
ris iſtius alimentum,cum ſpirando acci
pimus, in nobis tantum effe, non etiam
apud
 124 DE ESSE FILII APVD PATREM ,
apud nos eſſe? Dicat ergo quãdo apud
nos poſsiteſſe, an cùm eum reddimus,
& cum in nobis habemus. Sedhocpu
to: quia nec de Birro illo dicere audebit,
ſi tamē eum illi,à quo acceperat , reddit.
Videienim : quiaeum tunc apud feha.
buit,cum accepit: poſtquam autem red
didit,apud fehabereiam deftitit. Sicut
enim acceptionefactum eſt,utquod no
habuit, apud ſe haberet : ita redditione
factum eſt,ut quod apud ſe habuit, non
haberet. Proinde ſi Birrum dixit ,non in
ſeeffe, fed apud feelie :hunctamen fila
tum , quem decircumfuſo aëre uiciſsim
ſumimus & reddimus,mihi uiderur: qa
non dicet,nõ eſſe apud hominem , cuin
eſtin homine:quia tâceum homo apud
ſe & in ſe habet, cùm eum accipitſpiran
do: cùm uero reſpirando reddit, ſiceum
apudſe non habet, ficut necinſehaber.
Fruſtra igitur in illa diſputatione , de
hoc quod dictum eſt :Verbum erat apud
Deum , aſſerere uoluit , quod in aliquo
eſt, eſſe ſemper interius , quod apud ali
quem eft,eſſe ſemper exterius:'cum fla
tus
H
 AD MONIMVM , LIBER III. 125
fus receptus in corpus,fic in homineſit,
ut apud hominem fit: & rurſus è'corpo
re redditus, ita non ſit apud hominen,
quemadmodum nõ eſt in homine. Mi- Arrianæ ine
nus enim attendit in hoc,quod abſurdo terpretatio
nisabſurdu.
nitebatur aſſerere documēro, quam gra
uior eum ſubſequenter abſurditas tene
ret innexũ. Erenim cum dicitur: In prin .
cipio erat Verbum , & Verbum eratapud
Deum , & Deus erat Verbum : fi exterius
eftomne quod apud Deum eſt, & inte
rius eſt omne quod in Deo eft: quid illi
diſputatori peritiſsimo reſtat,niſiucnos
potiores filio Dei effe contendat: Dicit
quippe Apoſtolus,deDeo: Quia in ipfo A£. 17.
viuimus, & mouemur,fumus.Et
& aliolo 1.Cor.s,
co :VnusDeuspater,ex quo omnia, & nos
in ipfo .Nūciam quiſquis ille eſt,qui ſub
Chriſtiano nomine non metuit aduer
ſus Chriſtã cam temere diſputare , cum
audit Verbum eſſe apud Deum , & nos
in Deo : fiaudet, dicat, uerbum effe ex
terius, & nosinterius.Quod ſidicendű
exiſtimar,ipſe de ſuis dictis iudicium fe
rat . Neque enim in cali ſermone iudex
quæ.
 120 DE Esse Filii aivo PATŘEM ,
quærendus eftalius , quando ipſe, qui
hocdixit,àſeipſo ſitpfecto culpandus.
durator Quid iterum reſpondebit aduerſus il
aliud. lam eiuſdem beati Pauli ſentêtiam , qua
Rom .11. dicit de Deo: Quoniam ex ipfo, & peri.
pfum ,etin ipſo ſuntomnia,ipfi gloria in fe
cula ,amen : Ecce omnia Paulus ex Deo,
& per Deữ & in Deo effe teftatur . Ver
bữ uero apud Deữeſſe , Ioannis Euan
geliſtæ prædicatione dignoſcitur. Si au
tem fecundum Arrianorum ſenſum , o ,
mne quod in Deo eſt, interius eſt, & o
mne quod apud Deum eſt, exterius eſt,
quoniam Arrianis uerbum ,quod apud
Deum eft,nonin Deo eſſe creditur:hoc
reliquum eſt, ut omnibus quæ in Deo
ſunt, illud quod apud Deữeſt,inferius
prædicetur. Hocautem recepto , (quia
deuerbo ſcriptum eſt: Omnia per ipſum
facta funt)ipſa erit ſecundum Arrianos
rectitudo fidei,ut pręponenda ſit factu
ra factori. Quis iam non cernit,in quod
precipitium improuidi homines cadűt,
quiueræ fidei reſiſtentes perfidiam de.
fenſare contendunt : Quid enim aliud
talibus
 M
IMV ER
TEN AD MON , LIB III. 127

2,94 calibus uerbis agitur,niſi uchuiusdefen

odus fioneſententiæ ,cöditionis ſuçac redem
rius ptionis
ſolùm
oblita,ſemetipfam Filio Dei,no
æquare , fed & præferre audeat
creatura : Miror autem , quomodo non
pen
3:14 cófiderant,à quib .illud aſſeritur, quam
DE deterior ex eo fructusnefandę blaſphe.
12 / miæ naſcatur.Aiűtenim :Quod in Deo
eft,interius eſſe credendum : quod autē
apud Deum eft, exterius æſtimandum .
Quocirca illudquod apud Deum eſt,
67 & exteriuseſt, nõ eſt credendumunius
cum Deo naturæ . Conſequens eſt,ut il
lud quod in Deo eft, & interiuseſt, u
nius credatur cum Deo ſubftantiæ . Ad
Di hanc igitur concluſionem ratiocinatio
tenis iſta perducitur:ut ſicut Verbum , pro eo
quod apud Deum eft,ab eius natura ſe
paratur: ita creatura , pro eo quod eſt in
Deo, unius credaturnaturæ cum Deo.
Vnde conuincuntur illa ſentire, quibus
‫نعر‬ nos & filio audeāt præferre, & patrico ,
2012
nenturæquare. Sic totum confundunt,
217
quià ueritate diffentiunt.Ex quibusſen
17.3
6 tentijs error infidelis aſſeritur.
al e Ecce
 1 28 DE ESSE FILII APVD PATREM,
Ecce quibus adinuentionibus fidei
ueritas impugnatur. Sed quibuslibeta
rietibus eccleſiam ſanctā hæretici qua
tere nitantur , certi ſumus de Domino
Deo noftro , quoniam ciuitatem ſupra
montem conftitutam , ſubuerterenõua
lebunt. Imò ſeipſos prorſus ſubuertunt
& exterminant, qui Deum uerum Dei
unicum Filium contumelioſis aſſertio .
nibus exacerbant:nec ab iniuria tempe.
rant etiam Patris,dum ingratificentiam
reddunt gratięSaluatoris . Quapropter
congruum uidetur,ita ex alijs ſcriptura
rum locisuerbi huius intelligétia requi
ratur,ut apppareat, utrum quicquid a.
Non quod. pud aliquem eſſe dicitur , debeamus ſe
apud homis cundum illorum ſentētiam , ſemper ex
nem eſt,ſem terius æſtimare. In libro ſapientiæ legi.
per eſſe exe
ira eundem. mus dictum de quibuſdam :Dixerunta
Sap.2. pud fecogitantes non rectè. Huius loci ab
Arrianis exigimus rationem ,utrum qui
apud ſe cogitat,intra ſe an extra fecogi
tet : cùm hominis cogitatio non ſolum
extra corpus hominis nõ ſit, ſed ne cor
poris actio ſit.Enimuero :quia idipſum ,
quod
 AD MONIMVM LIBER III . 129.
quod cogitatio dicitur , non ſolum non
extra hominem, ſed nec in ipſo corpore
hominis inuenitur:quis non uideat,co
gitationem ſolius efle anime,cui per ra
tionalem uirtutem diuinitus datum eſt
cogitare : In homine quippe cogitando
dominatur animus,operādo autem ſer
uitium exhibet corpus. Ibi eft enim ho
mini data cogitatio, ubi eſt inſerta boni
malica diſcretio . Interior igitur homo
cogitationis officium gerit,qui etiã in
telligendi uirtutem ad imaginem Dei
creatus accepit . Cùm ergo apud feho
mo cogitat,non extra ſe, ſed intra ſeco
gicat,quinon extra ſe cogitaret,etiam ſi
ad exteriorem hominem cogitatio per
tineret : quãto magis intra ſecogitatur:
quandoquidem nò exteriorhomo, fed
interior cogitat,qui tamen ſecundū Scri
pturæ teftimonium apud recogitaredi
citur,quod ucią no exterioris,ſed in in
terioris hominis officio reperitur.Aite.
nim Scriptura , ſicut ſuprà iā poſitū eſt:
Dixerüt apud fecogitantes no rectè.Quid
eft autem , apud ſe dicere, niſi in corde
I ſuo
 130 DE ESSE Filii APVD PATREM ,
ſuo dicere : Propter quod alibi dicitur:
Pfal.4. Quæ dicitis in cordibus vestris, & in cubi
libus vestris compungimini. Hoceft ergo
apud ſe dicere, quod eſt intra fe dicere.
Vnde & Pharifæus ille , qui Dominum
popofcerat aduefcendum , cum ingref
ſa mulier peccatrix, lachrymis rigarer &
capillis pedestergeret Saluatoris : quia
intra ſe cogitabat, intra ſeutiq; dicebat,
quod cogitãdo dicebat. Ait enim Euan
Luc.. geliſta :Videns autem Phariſeus,qui vo
cauerat eum ,aitintra ſe,dicens:Quid eſt
enim, ait intra ſe,niſi cogitauit intra ſe ?
Veruntamen Scriptura docēte cogno
ſcimus: quia qui cogitatintra ſe,cogitat
apudfe. Ideò utig dicicur: Dixerunta
pud fe cogitantes non rectè. Attamen ne
hoc,quod dictum eſt,apud fe,non præ
cedenti ſermoni, ſed ſubſequenti uelint
Arriani coniungere, ut non dicatur, di
xerunt,apud ſe :led dicacur, dixerunt, &
poſtmodum inferatur, apud fecogitātes:
audiant etiam hinc diuinarum teftimo
nia Scripturarum,& cognoſcant officiữ
cogitationis humanæ , non ad exterio
rem,
 .
AÐ MONIMUM, LIBER 111. IŽÍ
rem ,fed ad interiorem hominem perti
nere. Euangeliſta dicit:quiacum Domi
no paralyticus offerretur, videns Domi
nus fidem illorum , qui eum per tegulas
ſubmiſerant, dixit: Confide fili,remittun .Match o:
turpeccata tua.Et ecce quidam de Scribis
dixerunt intra fe:Hicblaphemat. Etcùm
vidiffet Iefus cogitationes eorum ,dixit : Vt
quid cogitatis mala in cordibus vestris ? |
Quos dixit Euangeliſta intra ſe dixiſſe,
ipſos Dominus dicit, in cordibus mala
cogitaſſe. Quid eſt aucē mala in cordi
bus cogitare, niſi cogitare apudſenon
recte : Quomodolibetergo huius loci
ſenſum Arriani diſtinguant, ibi neceſſe
eſt, confuſionē ſuæ prauitatis inueniat.
Ecucinam ſic de errore cofundantur, ut
ad ueritatem conuertantur . Si enim di
xerint, ſic iſtum Scripturæ uerficulữ di
uidendum ,quod ſcriptum eſt, dixerunt
apudſe, cogitantes non rectè, ut ipſum, a
pudſe precedenti ſermoni iungentes, ſic
diſtinguant: Dixerunt apud fe,utpoſtea
inferant, cogitantes non rectè, Dauidico
ftatim conuincuntur eloquio ,nõ aliud
Í 2 elle,
 132 DE BSSE FILII APVD PATREM ,
eſſe, apud fe dicere, niſi in corde dicere.
Ait enim : Quæ dicitisin cordibus vestris.
Quod ſi aliter diſtinguere uoluerint, ut
ipſum ,apud fe,non præcedenti ſermoni,
ſed ſubſequenti coniungant,ut præmit
tentes,dixerunt, interiecto ſilētio, poſt
modum inferant illud quod dictum eſt
apud fe cogitantes no rećtè,etiam hinc in
crepationem Saluatoris audiãt, & cor
dis eſſe cogitationes agnoſcãt: ait enim:
Quid cogitatis mala' in cordibusvestris ?
Alio quoc loco idem Dominus docet:
Math.15. Quia de corde exeunt cogitationes mala .
Luc.6 .
Etdenuo dicit: Quia bonushomode bono
thefauro cordis fuiprofert bona , & malus
homo de malo theſauro cordisſuiprofert
mala. Iam' ne cognoſcunt,in quanto er
rore uerſentur ? qui uerbâ apud Deữno
interius,ſed exterius aſſerere moliūtur:
Aliud Teſti: Rurſus in eodem libro ſcriptum de ſa
monium . pientia legimus:Immortalis enim est me.
Sap.4. moria illius:quoniam & apudDeum nota
est , & apud homines . Quomodo autem
apud homines nota eſt, ſinon intra ho.
mines, fed extra homines eft : cùm nifi
in
 AD MONIMVM , LIBER IIL 1 33
in animam hominis intrauerit ,nota ho.
mini effe non poſsit. Deipſa quippe ſic
dicicur: & permanēs in ſe,omnia innouat, Sap.7.
& pernationesin animas fanctas ſetranſ
fert. Et non aliud agnoſcatur in animas
ſe transferre , quam in animas intrare.
Rurſus de illa textus Scripturæ ſanctæ
lic memorat hęc: Populū iustum & femen ibid.10.
finequerela liberauit à nationibus,quail.
lum comprimebant, intrauit in animāſer.
ui Domini, & ftetitcötra reges horrendos
in portentis & fignis.Hâc introitūſuum ,
quo in animas intrat, etiã in Apocalypſi
loannis inſinuat, dicens : Ecce fto adia. Apoc.3.
nuam & pulfo,fiquisaudieritvocem meă,
caperuerit ianuam , introibo ad eum ,ebo
cænabo cum illo,& ipfe mecã. Hoc introi.
tu Pater & Filius ad dilectorem fuũ ue .
niunt , & manſionem apud eum faciūt,
ficut ipfe Filius loquitur: Si quis diligit loan.14.
me,fermonern meú feruabit,& Patermeus
diliget eum , & adeum veniemus, & man.
fionem apud eum faciemus.Quod ſi ueni
entes Pater & Filius ad eum , apud quê
manſionem faciunt,no interius,ſed ex
13 terius ,
 134 DE ESSE FILII APVD PATREM,
terius ſunt: dicatur nobis ,ubi ad eum uc
niant,& manſionem apud eum faciant?
Interim , quod interius in ſuis fidelibus
inhabiter Chriſtus,Paulo prædicãteco.
Eph.3. gnouimus, qui ait : In interiore homine
habitare Christum per fidem in cordibus
vestris. An forſitan dičturi ſunt, aliter in
interiore homine noſtro habitare Chri
ftum per fidem , & aliter eum cum Patre
uenientem apud dilectorem ſuum face
re máſionem , ut Chriſtus interim ſolus
in interiore homine noftro inhabitare
pofsit: Pater autem exterius remanens,
apud quem manſionem facit, nõ ſolum
ipſe interius manere nequeat , fed etiam
Filium communione aduētus ſui, nein
interiore homine habitare poſsit,impe
diat: Spiritum quoq ſanctum ſic Filius
Dei promiſit fidelibusſuis,ut apud eos
Joan. 14. maneat,& in ipſis ſit. Dicit enim :Sidili
gitis me,mandatamea feruate,& egoroga
bo Patrem , & alium paracletum dabit vo
biſcumin æternum :piritum veritatis,quě
mundus non poteftaccipere:quia nõ vidit
eum ,nec fciteum . Vosañtcognofcetiseum :
quia
 AD MONIMVM , LIBER II 135
quia apud vos manebit, & in vobis erit.
Ecce apud quos manet , in eis eft Spiri
cus ſanctus. Dicatur,quæ hîc poteſt eſſe
diuerſitas in eo , quod apud eos manet,
& in eis eft : Etenim in uno loco utrac
præpofitio ponitur, & Spiritui ſancto
utriuſ rei poſsibilitas aſsignatur, ut a
pud quos manet, in eis ſit . Ita ne uero
Spiritusſanctusſic apud fideles manet,
ut in ipfis fidelibuseſſepoſsit: uerbum
aūt Deus ſic apud Deum eſt, ut in Deo
eſſe non pofsic: Quid dicam his,quide:
Scripturis ſic diſputare deſiderãt ,utin
telligencie ſpiritalis uia nullatenus quę.
rant , & auertētes oculos à uero lumine
iugiter in tenebris delectentur errare :
Hoc idem quippe effe apud Deum , Argumentů
quod eſt eſſeinDeo,ſancta Scriptura a-aliad: Eſſe
lús quoque locis oſtendit . Dicit enim apud Deú,
Moyſes:Deus fidelis,in quo noest iniqui-Deo
o elſein
, equis
tas,iustus & fanctusDominus.Dauid etiâ pollere.
canic: Quoniam iustus Dominus Deusno- Deut.zz.
fter, non est iniquitas in eo- Paulus au
tem Apoſtolus,apud Deum nõ eſſeini
quitatem dicit . Sic enim ait : Nunquid Rom . 11 .
14 ini.
 136 DE ESSE FILII APUD PATREM,
iniquitas apud Deum ? abſit. Eligantin
hoc loco ,quod uoluerint Arriani, &ue
ſuam ſapientiam euidenter oftendant,
delegalibus & propheticis atq Apoſto
licis dictis iudicium ferant. Moyſes di
cit : Deusfidelis , in quo non est iniquitas.
Dauid quoq dicit: Iustus Dominus Deus
nofter,etnõ estiniquitas in eo.Paulus ue
ro dicit: Nūquid iniquitas apud Deü ?ab
fit.Aut igitur fateantur Apoſtolicũ ſen
ſum legali prophetico ſenſui cõueni
re , autdicantApoſtolum Paulum a le
gali&prophetica intelligēria diſcrepa.
re.Paulus equidem Apoltolus eundem
ſe ſpiritum fidei habere dicit,quem Da
uid beatus habuit, quem etiam Moyſes
fanctus accepit, ſicut ipſe teſtatur dicés:
3.Cor.4 . Habentesautem eundem fpiritü fidei,ficut
ſcriptum est : Credidi,propter quod loquu.
tusfum : Et nos credimus, propter quod
loquimur. Quomodo autem unum ſpi.
ricũ fidei habuerunt , ſi de fideli Deo di
uerſa ſenſerất : Magna eſt aấcfentiendi
diuerſitas, fi diuerfum eft ad dicit Pau
lus: Non effeiniquitatem apud Deum ,ab
eo
 AD MONIMUM , LIBER IL 137
eo quod Moyſes & Dauid dicunt: Non
effeiniquitatem inDeo. Et ſi dicente Pau
lo , eundem ſehabere ſpiritum fidei, qué
& Prophetæ habuerunt , in eorum fi
de diuerſus eſt ſenſus, mendax ( quod
abſit) Apoſtolus pronuncietur, quiin ſe
Chriſtum loqui teftatur: An experimen 2.Cor.15.
tum , inquiens,quæritis eius, quiin melo.
quitur Christi? Sed quoniam uere Chri
ftus in Paulo loquutus eſt, Paulus utiß
mendax non eft: & quia cum eundem
{ piricum fidei ſehabere dicit, nonmen
cicur, uterq ſenſus cõſonans inuenitur,
ut quodMoyſes &Dauid dixerất : Ini.
quitatem in Deo non effe,hocſit, quod e
tiam Paulus dicit:Iniquitatem apudDeñ
non effe. Quod fi eis forſican uidetur , ut
ex aduerſo aliud dicant , hoc eis reliquũ
eſt utaut prophetis aut Apoſtolo con
tradicant.
Et licet tot tantisos teſtimonijs con- Aliud argu
fucata Hæreticorum ſentêtia cognoſca- mentum .
tur,nulla ueritate ſubnixa, refpondeant
tamen , quid de illo Apoſtoli Iacobilo
co ſenciant, ubi dicit : Omnedatum opti- 140.1.
I 5 mum ,
138 DE ESSE Filii APVD PATREM
mum , & omne donumperfeétum defur .
ſum est , deſcēdensà Patreluminum ,apud
quem non est tranfmutatio, nec vicißitu
dinis obumbratió . Apud quem autem
tranſmutatio non eft, profectò mutabi
litas non eſt: & apud quem mutabilicas
non eſt, immutabilitas eſt. Hæcigitur
immutabilitas, quæ apud Deum elt,di
cant , utrum exterius an interius eft : Si
enim interius eſt,eccehoceft,in Deo ef
ſe,quod apud Deum effe. Deſinantigi
tur peruerſa ſentire, & feſtinent catholi
cæ rectitudini conſentire . Si autem hæc
immutabilitas, quæapud Deum eſt,no
interius efle,fed exterius creditur:profe
ctò in Deo efle nõ creditur . Et fi in Deo
immutabilitas efle non creditur : confe
quêter Deus ipſe mutabilis prædicatur:
& nehoc uel in Filio aſsignare audiãt,in
eodem loco , Patrem luminữ nomina
tum.Proinde , cùm audimus:quia apud
Deum non eſt tranſmutatio ,hocfentia.
mus , fecundum catholicæ fidei uerita
tem : quia nulla eſt in Deo mutatio. Et
cùm dicitur:Verbum eratapudDeum ,no
aliud
 AD MONIMVM , LIBER 111. 139
aliud ſentiamus , quam uerbum erat in
Deo.Et cum fapientia in Prouerbijs di
cit: Eram apud illă componens, non aliud Prou.8.
fentiamus, quàm , eram in illo compo
nens . Ercâ Deo dicitur: Apud te est fonsPſal. 36.
vite : nõ aliud intelligamus, quam in te
eſt fons uitæ . Et cum loannes dicit : An . 1.loan, 1,
nunciamus vobis vitā æternam , quaerat
apud Patrem ,& palàm faétaestnobis: no
aliud intelligamus,quam , uitamæterna
quæ erat in Patre.Verèenim apud Deữ
eſt Deus uerbum : quia in Deo eftDeus
uerbum : & uerè apud Deum ſapiêtem
eft fapientia:quia in ſapiente Deo eft ſa
pientia : & uerè apud Deum uiuum eſt
uita:quia in Deo uiuo eſt Deus uita : &
uerè apud Deum uerum eft Deus ueri
tas :qa in Deo uero eſt Deusueritas: &
uere apud Deum fortē eſt Deus uirtus:
quia in Deo forti eft Deus uirtus.
Sed quid mirum ,fi hoc eſt Filioeſſe a- A minore,
pud Patrem , quod eſt illi eſſe in Patre:
quia ſcilicet naturaliter natus de Patre,
permanet ſemper in Patre : cum etiã de
hominibus legamus (quantum ad ſub
ftantiam
 140 DE ESSE FILII APVD PATREM,
ftantiam attinet, qua naturaliterhomi
nes ſunt) non aliud eſſe, cum dicitura
liquid apud illos elle, quam in illis eſſe.
Vnde teſtimonia manifeſtiſsima profe .
remus . In libro Efaiæ continetur Eze
Efaia 38. chiæ regis oratio , quam poſt adiectos
ſibi ad uitam annos quindecim ,ad Deã
effudit,ubi inter cætera ſic dicit: Spiritus
meusapudmefačtus est,ficutlanificapro
ximans demeretelam.Quid aất hic aliud
intelligitur: Spiritus meus apud me, niſi,
ſpiritusmeusin me : An & hic dicetur,
ſpiritum hominis apud hominē eſſe, in
homine autem non efle : Cum euiden
1.Cor. 2. terApoftolus dicat: Quis enim fcit homi
num, quæ funthominis,niſi ſpiritushomi.
nis quiin ipfo est? Sed & illud,quod ſu
prà poſuimusſcriptum : Dixeruntapud
ſe,cogitantesnorectè: qd eft aliud, quàm
dixerunt intra ſe : Rurſus, in libro Sapi
Sapient.s. entiæ dicitur : Hæc cogitans apudme, cho
commemorans in cordemeo, quoniam im
mortalitas est in cogitatione ſapientia .
Quod apud ſe cogitat,hocin corde fuo
commemorat:quod utrung dum dicit,
illam
 ÁD MONIMVM, LIBER III, 141
illam utique cogitationem , & illam co
memorationem , non exterius, ſed inte
rius ſibi inefle monſtrauit.
Dicitur etiam in Prouerbijs: Fili, non
tecomprehendat cogitatiomala,quadere- Prou.m.
linquitdoctrinam adoleſcentia , & testa
menti diuiniobfita est. Pofuit enimapud 1

mortem domūſuam , & apud inferos cum

terrigenis axes fuos.Si ergo cogitatio ma
la, quæ apud mortem poſuit domum
ſuam ,extra mortem , noninmorte pro
fecto uiuit, & fi apud inferos poſita no
eft inferno : ſupereſt, uc illa , quæ nec in
morte eft , nec in inferno, uitam habere
dicatur in cælo.Ideò enim Deo dicitur:
Quia eripuisti animam meam de morte: Pſal.85.
quia aniinę per fidem uitam donauit ,di
cens: Iustusautem meus ex fideviuit:Et Aba. 2.
rurſus idcirco ipfi dicitur:Eripuistiani. Pſal.85.
mam meamex inferno inferiori: quia id
circo aniini ab inferno gratia Dei eripi
untur , ut in cælis conuerſentur . Vnde
dicit Apoftolus : Nostra autem conuer . Phil f.3 .
fatio in cælisest . Porrò anima , quæ per
cogitationem malam apud morcē fuit,
quo
 142 DE ESSE FILII APUD PATREM,
quomodo de morte liberata eſt ,fi in
morte non fuit:& quomodo ex inferno
erepta eſt, ſi apud inferos conſtitura, in
inferno non fuit : cùm utic , ſi in morte
non eſſet,mortua nó fuifTet. Per malam
autem uoluntatem ,hoc eſt,per peccatū,
quis neſciat animam mori : cũ Deus di
Ezech. 18. cat: Anima quæ peccauerit , ipfamorietur.
Certum eſtigitur, animā malè cogitan
tem ,cum apud mortem eſt, in morte eſ
fe, & cũapud inferos eſt, in inferno eſſe.
Matth.19. Quid quod etiam Saluator dicit : Que
impoßibilia funtapud homines,poßibilia
ſuntapudDeŭ. Ergo neſic dicemus, O
mniaDeo poſsibilia eſſe, ut hoc ipfum
quidem poſsibile efTe,fic dicamus apud
Deum effe, ut dicamus in Deo non effe:
Quid autem poſſeapud ſe Deus habet,
ſi ipſum pofle in ſe non habet :
Concluſio. His atque huiuſmodi teſtimonijs cla
ret, cum dicitur :Verbum eratapud Deã ,
non aliud intelligi debere , quàm uer
bấerat in Deo . Nam & ipſe Filius,qui
eſt uerbum Deus,non ſolum Patrem in
ſe,ſed etiã ſe in Patreelle teſtatur , dicés:
Non
 AD MONIMVM , LIBER 111. 143
Non credis:quia egoin Patre, & Paterin 10an.14.
meest?Hocautem Filö elle apud Patrē, Efe Filijaa
& eflein Patre, nõ uideatur tale,quale,pud Parem
quomodo
ſiquis homo ſic apud aliquem , fiue iure accipiendíí.
hoſpitali,ſiue charitatis affectu.Nam &
Apoſtolus Paulus dicit ſe apud Apo - Gal.i.
ſtolum Petrum quindecim diebus man
liffe,iure ſcilicet hoſpitalitatis, & purita
te dilectionis,quorûlicet per unitaté fi
dei & charitatis fuerit anima una, & cor
unű,non tamen ſicmanſitPaulusapud
Petrum , ſicut uerbữ manet apud Deữ.
Quia nec ſic poteft effe homo apud ho
minem , ficut uerbum Deus apud Deữ
Patrem . Homo enim apud hominēſic
eft,ut non ſolum apud eum nõ elle poſ
fit,ſed etiam , cum apud eumeſt; in ipſo
ſubſtancialitereſſe no poſsit. Vere enim
qui ſic apud alium eſt, extra illum eſt:
quia cum eſt apud illum fynceritate di
lectionis, loco diſcernitur,quantolibet
affectu inuicem libi uterque iungatur.
Sed fic eft uerbum apud Deum , ficuteſt
in mente uerbum , licut in corde confi 1

liū. Cum enim mens apud leuerbũha

bet,
 144 DE ESSE FILII APVD PATREM,
bet,utiq cogitando habet: quia nihil a.
liud eſt apud ſe dicere,quam apudfe co
gitare.Câ ergomenscogitat,& cogita
do uerbâ intra ſegenerat,de ſua ſubſtan
tia generat uerbum , & fic illud uerbum
generat de ſe , ut genitũ habeat apud ſe.
Nec minus aliquid habet uerbũ, quod
ex mēte naſcitur,quàm eſt mens de qua
naſcitur :quia quanta eft mens que gene
rat uerbũ , tantum eſtetiã ipſum uerbâ.
Sicut enim de tota mente naſcitur uer
bum , fic intra totam permanet natum .
Et quia cogitante mente , non eft eius
aliquid ,ubiin ea uerbâ non ſit: ideo uer
bum tantum eſt, quãta eſt mens ipſa de
qua eft : & cùm apud illam eſt,in illa eft:
& quanta illa eſt,tantum etiam uerbum
eſt :quia de tota & in tota eſt: tantumg
eſtipſum uerbâ , quanta ſimul eft & més
ipfa cũuerbo . Nec enim fic de illa uer
bum naſcitur, ut ab ea localiter ſecerna .
$

tur.Natiuitas quippe illa, quæ oftendit

quid ſit, & de qua fit,ipſa oſtédit,quòd
extra eam ,de qua natū eſt, eſſenon pof
fic,necin aliquo minus ſic: ſed ſic deipfa
fit,
 AD MONIMVM ; LIBER ill . 145
fit, ut apud ipfam & in ipfa fit:cantumok
ſit deilla , quantum in illa : & tantum in
illa , quantum cum illa.
Equidem & nosquodammodo dicit Quomodo
Scriptura & in Deo eſſe& apud Deữeſ homines in
ſe ,fed non quomodo apud Deum eft & Deo o apud
inDeo eft uerbâ Deus, qui eſt unigeni-Deumeljede
cantur .
tus Filius . Dicitur enim & nobis : quia
in Deo uiuimus & mouemur & ſumus:
& dicitur ipfi Deo:ſi nõ peccauerimus,
ſcimus, quia apud te ſumus deputati.
Veruntamē cũhoc de nobis dicitur, no
naturalis unitas noſtra cũ Deo oſtendi
cur, ſed aut potentia creatoris intelligi
tur,aut pietasredemptoris.Sicenim qui
credimus in Deo & apud Deữ ſumus,
ſicut de Deo geniti,filij Dei ſumus. Scri
ptum eftenim: Charißimi nunc filijDei 1.loat:i
fumus. Et iterum : voluntariè genuit nos
verbo veritatis . Nos ergo Deus uerbo lac 1:
ueritatis genuit,illud autem uerbum ue
ritatem genuit. Nobis poteſtatem de
dit,filiosDei fieri,ille autem nonexpo
teſtate Filius Dei factus,ſed de Deo na
turaliter eftDei Filius natus.Nos Deus
K : volun
146 DE MISSIONE SP. SANCTI,
uoluntarie'genuit: quia uoluntas gene
rationem præceſsit : in unigeniti autem
generacione, nulla generantis præceſsit
uolūtas , ubi ſine inicio naturali perma .
net æterna natiuitas. Sicut ergo geniti
ſumus,fednõſicutunigenitus Deus,&
filij Dei ſumus , ſed non ficut unicus &
uerus filius , & dij ſumus, ſed non ſicut
uerbum, qui uerus eſt Deus: ita in Deo
ſumus, & apud Deum ſumus,fed nõſi
cut apud Deum eft & in Deo eft uerbữ
Deus, g de Deo naturaliter natus.Quā.
uis enim ille Filius dicatur , & nos fili
dicamur , & ille Deus , & nos dñ, & ille
genitus,& nos geniti:multùm tamēdi
ſtat in re, quod unữ ſonare uidetur in no
mine.Quoniã ille,quod Deus, quod Fi
lius,quòd unigenicus eſt,naturaliter eſt,
quia denatura Patris natus eſt:nos aất,
quòd dr,quod filij, quod geniti ſumus,
non natura,ſed gratia ſumus: quia cũ in
natura no haberemus,ut hoc eſte poſſe ..
mus, gratis nobis datum eſt, ut hoc facti
effemus.Hanc diſcretionem fi hæretici,
miſericorditer Deo donante , percipiát,
lumen
 AD MONIMUM, LIBER 11I. 147
lumen uerum uidebunt, & ab unigeniti
filij contumelijs temperabunt: cuino ſo
lùm in eo , quod apud Deum eft,detra
hunc,fed etiam & animam humanam in
illo negare contēdunt,quos ipfe Filius
Dei uno pſalmi uerſiculodeſignauit,di
cens: Hoc opus eorum quidetrahunt mihi Pfal.zog,
apud Deum , &qui loquunturmala aduer
fusanimam meam . Quis enim deterius
Chriſto apud Deû detrahit, quàm qui
audiēs , uerbum Deâ apud Deum elte,
dicit,idem uerbum in Deo nõelle : aut
quis ampliusmalaaduerſusChriſtiani
mam loquitur, quàm qui in Chriſto hu
manam animā diffitetur: cum illud uer
bű , quod Deus eſt,ſic apud Deữſit, de
quo eſt, ut per unitatem naturæ in Deo
lit, & per eandē unitatem naturæ unus
cũ illo Deusſit : & illa anima ſimul cum
carne ſuſcepta fuerit ab unigenito Deo ,
ut limulin Chriſto & aniina noſtra ſal
uaretur & caro ,à quo proculdubio ille
ſempiternam conſequetur ſalutem , qui
in eo diuinæ humanæ naturæ plenam
cognouerit ueritatem .
K 2 LIBER
 14.8
AL
LIBER ARRIANO
RV M CONTRA O Rs
THODOXOS, DECEM OBIE
& iones complectens.
ci
DICTV Meſt, Patrem de ſeip
ſo , hoc eſt, de eo ,quod ipſe
eſt, ineffabiliter Filium ge
nuiſſe .Adauctum eſt, no ex
trinſecus, ſed ex Deo natum eſſe.
1. Quid ad hoc dicicur : Siex Deo na
Prima obie: tus eſt, eſt de intra Deum : ſed ſi non eſt
&io Arriani de intra ,nec ex ipſo eſt, fi modò uoca
furoris. bula diuerſa apponuntur. Quid pro
deft, fi ipſa ueritas non profiteatur :
II. Ifta nunquam nos legiſſerecolimus,
quæ ſuperius propoſita ſunt. Quia
leſa.ss. ſcriptum eft de eo :Generationem autem
eius quis enarrabit ? & quaſinemo, di
xit Scriptura, qui enarrat : Aduertendi
funthihomines , ut dicant ſe poſlenoſ
ſe :quia inenarrabilis eſt generatio eius,
nonautem ignorabilis.
III. Generationem eius id eſt rectè profi.
teri , ut dicit ipſe Dominus per Scriptu
ras: Dominuscreauitme initium viarum
fua.
 ARRIANO RV M.
145
fuarü, antefecula fundauitme. Et fequi. Prou.6.
cur: Et anteomnes colles genuitme. Etite- loan ,16.
rú :Ego à Patre prodý,&veni in huncmun
dum . Et iterű :Dominus dixit adme: Filius Pſal.z.
meus es tu , ego hodie genuite. Et poſtquã
cognitus eft in carne,pfiteturde eo Euā
gelifta,dicés:Et vidimusgloriam eius, tă . loan.s.
quam vnigenitiàPatre, plenumgratia
veritate.Ět Apoſtolus ait:Qui estprimo- Coloff.1.
genitustotiuscreaturæ . Eccecreatû, fun
dacum , & genitum profitemur,fine ali
qua ambiguitate irrationabili .
Sed qui præſumunt irrationabiliter IIII.
dicere,dePatris fubftãtia natum efle Fi.
lić ,doceãtper Scripturas tamē,quomo
dono ſiterroris fallaprofeſsio, quicùm
dicit, inenarrabilē eſte generationēeius,
afferat eữ de Patris eſſe nacũ ſubſtantia.
Perturbationes mentium , quæ ſine
ratione dicuntur, cum hortantur aduer
ti , ueritas non uidetur ab eis compre
hendi nec profiteri: ob hoc quod ab
furdum ſit dicereuelcredere, Patrem &
Filiű ingenitoseſſe. Qui ſibiſuadet iſta
excogitare, ipſeſeuult fraudedecipere,
K 3 quam
 150 OBIECTIONES

quam quidem exigit illis hoc dici, qui

Patrem & Filium æquales afferunt eſſe.
VI, Interea duin de lumine dicitur,nö in
telligūt,quod ſcriptum eſt,quia alius eſt
Pater luminis , & alius eſt qui lumen eſt
appellatus, & lucer in tenebris, & tene
bræ eum non cõpræbenderunt. Idcirco
debet aduerti , quid lex mandat uel in
ftruat mentes hominữ: quia inter illum
authorem luminis, & iftud lumē in tene
bris lucēs , quod illuminat omnem ho
minem ueniétem in hunc mundữ,quod
per uită factus eſt Filius, & lux eſt often
ſus hominum ,illo,quioſtenditur factus
VII.
non efTe Parer,æqualiseſſenon poſſe.
Omiſimus ſuperfluas rationes , quæ
faſtidiữ facerent auditoribus , & ad hoc
reſponſum eſt,ad quodſententia inqui
rebatexpoſicionem .Et quia inter Pâtrē
& Filium diſtantia eft, & quod dicitur,
non eſt, eo quod inter illos differencia
non fit. Ipſe Saluatordicit,qui creden
loan.se dus eſt :Alius est, qui teftimonium perhi
bet de me Pater . Idem ipſe Filius dicit de
loan, 14. Spiritu ſancto: Et aliumparacletummit
tan
 !

ARRIANORVM . 151
tam vobis.Alium dixit Patrem, & aliâ di
felt
xitparacletum .Et cùm non aduertãtur
1010
diuina iura & ſacramêta,efficiuntur ho
USch mines paganitatis profeſſores, quiante
enci,
aduentum Saluatoris dixeruntóworoloy,
cene quorum & hæretici facti ſunt profeſTo
Cira res,cììm afferunt,Patrem & Filiū & Spi.
dit
ritum ſanctum , unum eſTe Deum.
Scelus & ualde efle blafphemum ,ad. VIII.
Plur
Tell
uertant homines, qui ſalutaria pręcepta
he
cupiunt ſectari. Nam falſitas profeſsio
nis nunquam prodeſſe eis poterit, qui
u quærunt iniuriando Deum perblaſphe
hey
miam colere uel uenerari.Si ab homini .
COLI
To
bus non toleratur iniuria , ab ipſo Domi
no,auctore,qualiter poterit tolerari: O .
yl ? ſtendit enim circa infideles ſuam obiur
har
gationem ,dicendo :Populus hiclabüsmeMatch.is.
3
honorat,corautem eorum longè està me.
De generatione aūt eius quod dictű ix.
2
1171
eft:Exvteroante Luciferum genuite:quis Pfal.110.
dubitet, de carnali natiuitate fuiſſe di
. Ctūc cum ipſa anteſcriptio oſtendat tibi
de adintelligendum , cùm dicit Propheta,
quodinjlendoribusſanctorum ante Lu.
K 4 cife
152 ARRIANOR. OBIECTIONES.
ciferũ genitus ſit. Et ſplendor ſanctorá PRATO
præconium oſtenditur effe Prophetarű,
& eorum uaticinatio de eo fuiſſe adim LI
pleta,cũ manifeſtaret ipfam eſſe, & Pro . IN DE
pheta dicédo: Ex vtero ante Luciferü ge.
nui te, & fplendidum contigit,quòd per
uirginem naſcieum os Propheticum an
tea dixit.Quis dubitet hāc natiuitatem
ita contigiffe,ut Scripturamemorar:
Non eſt minimum dedecus, ut frau
dibus proprijs decipiatur , malè intel
ligens animus , ut aliquando duo di
çantur eſſe unus , aliquando tres unus.
Nunquid no occurrat benefici munus,
quando unus non eft cum duobus deſi
gnatus : Delyrium eſt credere,extribus
partibus Deữ unum conſtare, cùm ad
huc, quod peius eſt, dicitur de eis,quòd
ficcredendus eſt unus Deus , cứ non ſic
ipſe Pater,qui Filius , nõ ipſe Filius, qui
Spiritus ſanctus:Dequibus profitentur
differétias inter ſe habere, honorem ue
rò unuſquiſque ſuum non poſſehabere,
niſi malignum pectus eos in uno
Deo inueniaturcopulare .
BEA
V5.1. 153
aoi BEATI FULGENTII,
petar LIBER VNVS .
adim AD DECEM OBIECTIONES
& Pros Arrianorum , decem reſponſiones
complectens.
dpt
ICTV Meſt , Patrem de ſe
tala ipſo ,hoc eft, de eo quod i.
ati preeſt, ineffabiliter Filiấge
frau nuiffe. Adauctum eſt, non
Mie extrinſecus, ſed ex Deo na
od tum eſſe . Hæc reſponſione non indi
mu gent, quia fidci noſtræ concordant.
MUS OBIECTIO.
de
Quid ad hoc dicitur . Si ex Deo na
tus eſt, eſt de intra Deum ‫܀‬: ſed ſi non eſt
deintra,nec ex ipſo eſt, ſi modò uoca
ný bula diuerſa apponütur. Quid prodeſt,
ili
liipfaueritas non profiteacur?
RESPONSIO. Diuerfitas
ister
LIE
FiEq ,du no nona
, indehims duobm usmi
liusui mint
niur Pauorca& peno
bus, te mi inum
- SSrſ. Tronnuiaarmde,
bulorâ diuerſitas agnoſcitur. Quin effe
po non
tiùs perhæc duo diuerſa uocabula ſig- ni diuerfitantie tem
4. K 5 ficatur innuit.
 154 OBIECTIONVM ARRIANARUM
ficatur utriuſquenatura:quoniam iſto .
rum nominum diuerſitas, non naturas
diuidit,ſed ueritatem generationis oftē
dit,ut ex unouero Patre ,unum uerum
agnoſcamus Filiã extitiſſe. Acſic, dum
uera Patris generatio , & uera Filñ nati
uitas prædicatur, in uno genitore, & u
no genito,nö folum unitas ſubſtātiæ ,ue
rumetiam in unoquoq proprietas pof
ſit agnoſci perſonæ : neaut ipſeputetur
natus eſſe qui genuit , aut aliud putetur
eſſe qui natus eſt,quã eſtille quigenuit.
No enim ipſeeſt Pater, qui Filius,quo
niam in utro® perſonarum proprietas
reſeruatur.Sed quòd Pater eſt,hoceft &
Filius:ga de Deo Deus, de pfecto perfe
ctus, deimmenſo immenſus, de omni
potente omnipotens, de æterno Patre
natus eſt Filiuscoæternus,eadēVerita.
Loan . 17. te dicente: Omnia quæ habet Pater, mea
funt. Pater ergo & Filius relatiuaſunt
nomina, quæ naturā gignentis genitig
non ſeparāt,ſed unam fine dubitatione
ſignificant. Relatiuum uerò illud dici.
mus,quod ad alium agnoſcêdum refe .
rimus ,
 DISCUSSIO. 155
rimus ,ut dum unum nominauimus, ali
um demöftremus.Sicut inter homines,
hæc relatiua fæpiùs nominantur pater
& filius, filius & pater, ſocer & gener,
gener & ſocer. Nā ideo paterdicitur,ut
filium genuiſſe noſcatur: & filiusideò
dicitur , ut de patregenitus demonſtre
tur.Necin hac diuerfitate nominum in.
uenitur diuerfitas naturarum , quoniam
uterq; fimiliter homo dicitur,quamuis
unus pater , & alius filius nuncupetur.
Non ergo patris & filij poſſet una co.
gnoſci natura , ſi hæc non eſſent diuerſa NB .
uocabula : quoniam ſi ambo uocarētur Abfurdú ex
patres, eſsēt profecto natura diſsimiles :ſublatis pera
unuſquiſa enim ex ſemetipſo cõſtaret, ſonarum nos
& communem ſubſtantiam cum altero minibus,
no haberet:nec deitas una eſſet, quibus
una natura non eſſet.Cõſequens autem
fuit, ut duo patres duos filios gignerēt,
quoniam niſi uera de ſingulis proles exi
ſteret, paterni nominis in nullo ueritas
appareret.Tā uero in duobus filós,dedi
uerſis patribus natis ,licet poffet'non eſ
fe diuerfitas relatiui nominis, attēdatur,
fi
 Iso OBIECTIONVM ARRIANARVM
fi poffet eſſenatura comunis.Quis non
uideat in utroquefilij nomē unum effe,
ſed utriuſque naturam unam non eſſe :
magis autem unumqueng filium non
cum altero filio , cum quo unâ relatio
nis habuit nomen , ſed cũ patre , de quo
extiterat, naturam habere communem .
A Sed quid ulterius de duobus patri
bus duoburg filijs diſputetur ? cũ iſtius
aſſertionis ueritas perſonarum diuerſi
tate non egeat,ſed ad documentūſuifa
18. ciliùs poſsicunius hominis cõſideratio
nefulciri,qua cognofcatur, relatiua no.
mina diuerſitate ſui non naturarum di
uerſitatem oſtêdere, fed ad perfonarum
ſignificationem maximè pertinere : ut
ſcilicet, dũunus oſtēditur, alterius quo
que perſona noſcatur.Illud autē nomen
Patri ſemper eſſe Filioc commune, no
ab exemplo.quo relatio perſonalis oftenditur, fed
quofubftantialis proprietas demoſtra
tur: nempe Seth, de Adam patre natus,
& denon genito genitus ,Adam patris
dictus eſt filius. Iſte ergo, donec ad uiri
lem perueniret çtatē,ut filium gigneret,
pater
1
 Discuss 10 . 157
pater dici non potuit, &priuſquâ gene
raret, filius tantum fuit:quando aútge
nuit,etiam pater eſſe iã cæpit. Accedēte
igiturdiuerfitatepaterni nominis,nulla
in eo facta eſt diuerſitas naturalis , & cũ
unus homo hæc duo cæpiſſer habere
uocabula,non eſt in eo mutata aut diui
ſauel duplicata natura : fuit enim filius,
quia de patre extitit, fuit pater, quiafi
liūgenuit. Nec tamen ita naturam filij,
in qua natus eft,habuit,utin eo perma
nens, pater effenö poſſet: nec alia cum
nomine patris eſſentiam acquiſiuit, ut
filij ſubſtantiā, in qua natus fuerat, per
didiffet : Sed quod uerum eſt, ſicut ho.
mo fuit, quãdo filius extitit naſcendo,
ſicpermanſithomo,quãdo pater factus
eſt generando : necaliud fuit quam ho
mo, quod erat Adam ,de quo ipſeeſt na
tus,& quod erat Enos,qui deipfo eſtge
nitus. In Patre ergo Deo & Filio Deo,
perſonarum proprietate ſeruata,impoſ
ſibile non dicatur, quod documéro etiã
cuiuslibet hominis comprobatur , fed
diſcernamus, quid ad relationem , quid
ad
 158 OBIECTIONVM ARRIANARUM
ad ſubſtantiam pertinere nofcatur. Rela
» cionis enim ſunt nomina , Pater & Fili
» us,ſubſtantiæ uerò nomēunữeſt,quod
» dicitur Deus. Relationis ergo nomina
fingula retinent , ſubſtātiæ uero nomen
unum communiter poſsident: quia li
cet unus dicatur Pater, & alter Filius,fic
tamē eſt Filius Deus,ſicut Pater eft De.
us.Illis namą duobus nominibus gene
ratio uera cognoſcitur :jſto autem uno
communi nomine ſubſtantialis unitas
demonſtratur.
2 OBIECTIO.

Iftanunquam nos legiſſe recolimus,

lefa.53. quæ fuperiùs propofita ſunt: quia ſcri
peữeſt de eo :Generationem
eius quis enar
rabit ?Et quaſi nemo,dixit Scriptura,qui
enarret.Aduertendi ſunt hihomines,ut
dicant ſe poſſenoile: quia inenarrabilis
eſt generatio eius,non autē ignorabilis.
RESPONSIO .
Pfal. 116.
Generatio Scriptum eſt:Credidi,propterquodlo.
eterna Filij quutus ſum . Et nos credimus , propter
Dei inenar,quod loquimur, & fiducialiter profite.
rabilis, fed mur : quia Filij generatio inenarrabilis
non ignota. eſt,
 DISCVSS10. 150
eft, ignorabilisnon eſt. Nec enim con
fequens eft, ut quod non poteſt enarra
ri,non poſsitſciri :cùm ipſum Deữnul
lus ualeat enarrare , nec impunè tamen
alicui liceat ignorare.In tantum uero co
gnoſcibilis Deus eſt ,cùm fitinenarrabi
lis,ut quoſdā ob hocinexcuſabilespro
nunciet beatus Apoſtolus: quia cùm co- Rom.i.
gnouiſſent Deum , nonficut Deum glorifi
cauerunt, aut gratias egerunt. Nam fi à
nobis Dominus nollet agnoſci, non di
xiſſer: Si cognouiſſetisme,& Patrēmeữv. loan.14.
tiq cognouiſſetis:nec Philippûdicentem:
Domine,ostende nobis Patrē,& fufficit no
bis: hac increpatione corriperet, dicens:
Tanto tempore vobifca fum ,& nocognoui
ftis me?Philippequimevidit, vidit & Pas
trem.Hocenim uerbo Dominus,uoluit
demoſtrare, totâ in ſeinueniriqd quæ
rebarur.Nec enim fieri poteſt, ut ſempi
terno & immenſo Patre minus aliqd fi
lius habeat , in quo corporaliter omnis
plenicudo diuinitatis inhabitat.Non eſt
ergo ignorabilisDeus,cum fic inenarra
bilis; fed à fidelibus cognoſcit , ut ame
tur,
 160 OBIBCTIONVM ARRIANARUM
tur, quamuis nec humanis linguis nec
angelicis enarretur. Nã ignorationem
Dei non aliud eſſe, quam demonum ſer
uitutem , Paulus demoſtrat Apoſtolus,
Cal.4. dicens : Sed tuncquidem ignorantes Deo
um ,hisqui natura nonſunt di ,feruieba
tis.Sicut ergo Chriſti diuinitatem igno-.
rareno debemus , licet enarrarenopor
fimus,ita natiuitatis eius, quamuis nulli
ſuppetat enarratio,nõ eſt tamen fidelib .
adempta cognitio.Quis enim natũ pre
dicet,cuius natiuitatē ignoraret : Quis
filium dicat, & genitū neſciat :Quispa.
trem ualeat credere, quem non conſide
retgenuiſſe: Genuituere Pater & uerè
natus eſt filius. Veram ergo filn natiui.
cacem datum uobis eſt cognoſcere, licet
datum nõ ſit,qualiter natus fuerit,enar
rare. Quoniam & Propheta non dixit:
Generationem aüt eius quis agnouit, ſed
quis enarrauit.Quocirca diuinamgene
rationem , quantum homini fas eft ,in eo
digné cognoſcimus, cùm & uerāgene.
tationem dicimus,& ipſam generacio .
nem ,quæ uera eſt,inenarrabilem prędi.
camus.
 DiscVSS10 . i óÍ
Camus . Filius ergo uerè de Patris fub
ftantia natus agnoſcitur , dum natiui
tas eius, quę deinenarrabili Deo eſt,in
enarrabilis prædicatur. Inenarrabilis e
ním proculdubio eſt Filñ natiuitas ue
ra:quia una eſt illi cum inenarrabili ge
nicore ſubſtantia .

OBIECTI O. 3
Generationein eius, id eft,recte pro
fiteri,ut dicit ipfeDominus per Scriptu
ras: Dominus creauit me initium viarum Prou.8;
ſuari ,anteſacula fundauit me . Et ſequi
tur: Et ante omnescollesgenuit me. Et ite
tum : EgoàPatre prodij, & veniin hunc
mundum . Et iterű: Dominus dixit adme, Pfal, 2;
Filius meus es tu , ego hodie genuite . Et
poftquàm cognitus eſt in carne, profi
tetur deeo Euangeliſta dicens : Et vidi. loan, i ;
musgloriam eius,gloriam tãquam vnige
niti à Patre,plenumgratia & veritate. Et
Apoſtolus ait:Quieſt primogenitustotius Col.t;
creature. Ecce creatum fundatum , & ge
nitum proficemur:ſine aliqua ambigui.
tateirrationabili.
L RE .
 162 OBIECTIONVM ARRIANARUM
RESPONSIO.
In utraque Chriſti natiuitate non fal
licur, qui in Chriſto, Dei & hominis Fi
In perſona
Meſsiæ non lio , & plenam ex Patre diuinitatem , &
onanatiuis plenum exmatre hominem profitetur.
tasfpecta: Aceita inillo utranqz ſubſtantiam uera
tur .
eſſe cognoſcit,dum quidæternitati,uel
quid temporalitaticongruat, fideli pie
tate diſtinxerit.Nec enim ignorare de
bemus , ipſum in fæculo,fecundũcarnē,
creatum ex homine, qui ſine initio fecũ
dum diuinitatem creatus eft, generatus
ex Patre.In illa nang natiuitate, quęini
tium non habet, ſempiternæ diuinitatis
maieſtas agnoſcitur: in hacuerò ſempi
ternæ diuinitatis pietas inuenitur . Qui
enim nõ creatus ſed creator,de creatore
pgenitus, bonitate ſua creauerat homi.
nem ,ipfe poftmodü eftpietate ſua crea
cus ex homine:nec ſui opus ipſe dedi
gnatus eſt fieri, quo poffetper eữſtatus
lui operis reparari.Huius igitur creatio
nis uolens ſapientia pronunciare myfte
riū ,utincarnationis ſuæ fucurã oſtende
ret ſacramentū , prophetico more , quo
ſolent
 Dis CVS $ 10. 10 }
W
ſolentſub enấciatione præteriti tempo
ris futura narrare,dixit:Dominus creauit Interpretdå
meinitium viarumfuarum , in operin
a fua.tio loci Sao
i: Lomonis
5/ Cauſam creationis oſtendic,Deüſe
m,
tium uiarũ Deum in opera eius creatű
le
eſſenon tacuit . Nam ut oſtenderet,non
7 illiusæternæ natiuitatis effe,quod crea
ll, "h ta dicitur, ſed huius temporis, quocar
nē ſuſcepiſſe Dei Filius inuenitur, quid
præmiſerit attendatur.Sinunciauero ( in
GE quit) vobis,que quotidie fiunt,commemo
Tabo,que à féculo funt,enüciare. Ergo cũ
€1% quotidie iſta fierent, a fæculo facta præ
MUZ monet nunciari,oftédit,quæ dictura eſt
nobis , non æternitatis eſſe,ſed tempo
ris.Ob hoc ftatim addidir : Dominus crea
uit me initium viarum fuarum in opera
H
X fua.Quod ergo fapientia creata eſt,non
1 2"
0 antefæcula,ſed à fæculoeſt. Quod autē
initium uiarum Domini creatus eſt Fi
det lius, quid eftaliud, niſi quod ipſeuia no
12
1 bis eſt factus, ut eo duce atque rectore,
2.3
,2 per adoptionis quam accepimus grati
214 am , diuino munere ad uirtutum nobis
profectum paceret ingreſſus .
QWn L 2 Quod
No
 164 OBIECTIONVM ARRIANARUM
Quod uceuidentius appareat, debe.
mus attendere ad hoc , filium creaturæ
initium factum , non ut nouam rurſus
creaturã conderet, ſed ut uetuftam iam
pridem perditam renouaret . Inuenitur
enim Apoſtolos quoque huius feciſſe
creationis initium , quorum officio re
parauit,qďfueraf antecollapſum , bea
lac.i. to lacobo dicente de Deo Patre:Volun .
tariègenuit nos verbo veritatis, vt fimus
initium aliquod creaturæ eius. Euidenciſ.
ſimis igitur demonſtratur indicijs , hoc
loco creationem , non ad conditionem
omniũ creaturarũ , ſed ad reparationem
hominūreferendā . Sicut & Dauid fan .
ctus orauit, dum gemini fuiſſet criminis
recordatione perterritus, non ſolum te
merati connubij,fed mariti etiam inſon
tis occiſi.Dum igitur tanti facinoris nę.
uum lachrymară flumine meditaretur
abluere, hoc inter gemitus , quos teſtes
Pfal.sn. habuit doloris,efiudit. Cor mundū crea
in meDeus, & fpiritum rectum innoua in
viſceribusmeis :hoc effe ſignificans cor
mūdum in ſe creari,quod erat, ſpiritum
rectum
 DisCUSSIO . 165
rectum in eius uiſceribus innouari. Ad
hoc ergo Chriſtus uoluit creari , & hu .
ius creationis Apoſtolos ſuos initiű fie.
ri,utper eum poffet homo , qui uetuſta .
te perierat,nouari.
Ante fæculum autem ſapientiam fun
datam ſe dixit,ut natiuitatem ſuam ,qua
de Patre nata eft, immutabilem demon
ftraret.Quod enim fundarī dicitur, nul
la ratione conuellitur:quod autem non
conuellitur,non mutatur.
Vcautē natiuitas diuinitatis eius ſine
initio cognoſcatur, debet attendi quod
ſequitur:Priufquă terram faceret,priuf- Prou.8.
quam abyſos constitueret,priufquă proce
derent fontesaquarum , priuſquàmontes
ſtabilirentur,ante omnes autěcolles genuit
me. Iſtudante, cũ dicitur , omne prorſus
inicium præuenitur. Quod conſideran
dum eſt: quia ubicunqilla diuina & æ
terna demonſtratur filij natiuitas , non
dicitur , quando natus ſit, ſed ante ſem
per ponitur,ut quicquid homo infinita
us æternitatis cogitare uoluerit, ante
omne qdcogitatione cöcipitur,filiö ſem
L 3 per
 106 OBIECTIONVM ARRIANARUM
pernatiuitas cogitet: ac fic natiuitas Fi
in Dei ſine initio cognoſcat,in qua non
aliud quam ante politū iugiter inuenit.
Vellemus autem nobis reſponderi,u
trum hoc ſit genitū quod creatấ ? quod
ſiunuin putatur utrunq , dicatur ergo à
Creatum à Deo genitus mūdus,à quo generari no
genitoin p= poteft ,& creatus : dicantur etiam incre
ſona Filij duli homines Filij Dei, qui de poteſtate
Deidiſtina tenebrarum non fuerint liberati : dican
guendum. turhæredes futuræ beatitudinis, quifi.
dem non recipiunt Saluatoris.Si autem
(quod uerűeft)aliud eft creari,aliud ge
nerari:diſcernatur, in qua Chriſtus ſub
ftantia creatus à Deo dicatur , & in qua
ex Patre genitus prædicer. Nam & ipfe
Scripturæ locus perfacilè quærentibus
mõſtrar,in qua créatus natura dicendus
eſt Chriſtus:in ea ſcilicet, in qua Domi .
num nominat ,ut ueritatem in reformæ
feruilis oftendat, ficut & in Pſalmo lo
Pfal.116. quitur,dicens: O Domine, ego feruustu .
us,ego feruustuus, & Filiusancillatuæ . Ex
ancilla ergo natus eſt ſeruus,quiex Pa.
tregeneratus eſt Dominus.Propter for
mam
 Diś CVSS10. 187
mam igitur ferui dixit : Dominus creauit
me: nõ ſeà Patre dicit creatũ, ſed à Do.
mino. Nam ubi fecundum diuinitatem
genitus dicitur , Pater continuò nomi
natur. Sicut uere ipſe dixit: Ego à Patre loan.8.
prodý,&veni. Et beatus Euangeliſta de
eo: Et vidimusgloriam eius,gloriam quaſiloan.1.
vnigeniti à Patre. Vides , quia non dixit
hîc ,à Domino, fed à Patre .
Quòd auté eum primogenitū totius Chriftusquo
creaturædicit Apoftolus, creatura utiq modoomnis
intelligit reparata, nô condica, creatura creature
filiorû Dei, qua exferuis eius facti ſuntnitus.
primogao
fratres eius,qnos (ſecúdum Apoftoli di" Col.i.
ctum ) non confundirur fratres uocare,
dicens: Narrabo nomen tuum fratribusHebr.z.
meis , in medio ecclefia laudabo te. Erite
tum : Ego ero fidens in eum . Et iterā : Ecce
ego & pueri:quosmihidedit Deus. Quo
niam ergo & pueri communicauerunt .
ſanguini & carni ſimiliter, & ipſe parti .,
cipauitńſdem , ut per mortê deſtrueret
eum , qui habebatmortis imperium , id
eft,diabolum ,ucliberaret eos,qui timo
re mortis per totam uitam obnoxij erat
L 4 ſerui.
 168 OBIECTIONVM ARRIANARUM
ſeruituti . Nuſquam enim angelosap
prehendit,ſed ſemen Abrahę apprehen
dit. Vndedebuit peromniafratribus ſi
milari,ut miſericors fieret, & fidelis pon
tifex ad Deū,ut repropitiaret delicta po
puli . In eo enim , quo paſſus eſt ipſe, &
tentatus,potens eft,his qui tentatur,au
xiliari.Audimus Chriſtî habentem fra
tres,audimus ſemen Abrahæ , audimus
per mortē,eum,qui habebat mortis im
perium,deſtruentē, audimus tentatum ,
audimus paſſum : & dubitamus Chriſtã
primogenitum totius creaturæ , ſecun
dum incarnationis profiteri myfteriữ ?
Cum denuò beatus Apoſtolus, in quo
eum primogenitû debeamus accipere,
teſtimonio fuæ prædicationis oftendat:
Rom . 8 ,
Scimus, inquiens: quoniam diligentibus
Deum omnia cooperantur in bonum , his
qui fecundùm propofitú vocati funt.Nam
quosprafciuit, & prædeftinauit, confor.
mesfieri imaginisFilijeius, vtfit ipſe pri
mogenitus in multisfratribus. Qui ergo
fecundum deitatem ſemper unigenitus
fuit ſine fratribus, factus eft fecundùm
homic
 DISCUSSIO. 1 69
hominem primogenitus in multis fra .
tribus.
Quod euidentiùs illo rurſus Apoſto. Col.z.
li teſtimonio perdocetur,ubiprimogeni. Chriſtus pri
tus ex mortuis nominatur . Quid enim cx mogenitus
mortuis.
eſt primogenitus ex mortuis, niſi prime
ex peccatoribus hominib. homo Chri.
ſtus Ieſus in DeiFilium exaltatus : Na
tus aūt eſt, non fic ex peccatoribus pec
cator,ſicut ex hominibus homo,fed na
tus eſthomo,fufceptuseſt à Deoſineul
lo peccato , ut peccatores homines reco
ciliaret Deo,liberatos ab omni peccato.
Talēquippe hominem oportuit à Deo
ſuſcipi,per quem poffent homines Deo
gratuita iuſtificatione coniungi.
Primogenitus igitur eſt tocius crea.
turæ , illiusprofecto, de qua beatum A.
poftolum Iacobũaudiuimus paulo an
te dixiffe :Voluntariè genuit nos Verbo ve lac. .
ritatis , utfimusinitiumaliquodcreatura
eius. De hac creatura dicit etiam Paulus
Apostolus: Si qua ergo in Christo noua 2.Cor.s.
creatura. Dequa etiam Dauid prædia
xerat : Emittefpiritum tuum & creabun- Pfal.1042
L 5 tur ,
 izo OBIECTIONVM ARRIANARVM
tür,durenouabis faciem terre . Alioquin,
fi fecundum diuinam natiuitatem Chri
3
ſtus primogenitus creaturæ totius acci
pitur, quibus teſtimonñs ante omnem
creaturam primogenitus ex mortuis o
ſtenditur:cùm dici non poſſent mortui
qui necdum fuerant uel creati.
Vnigenitiet Vnigenitum ego Chriſtum cognoſci
primogeniti mus ex Patre, primogenitum profitea
differentia.
mur ex uirgine. Inilla quippenatiuita
teuerè eſt unigenitus, in qua ſine initio
de folo Deo folus natus eft Deus : in hac
autem natiuitate primogenitus eſt to
cius creaturæ , id eſt, eorum quos in fra .
très ſibi per fidem dignatus eſt adopta
Loan. 1 . re. Quotquotautem receperunt eum ,dedit
eis potestatemfilios Deifieri,hisqui credūt
in nomine eius.
Hæc generatio in ſecundo quoc Pral
Locus ex mo cognoſcitur predicata,ubi Chriſtus
Pfal.z. ex perſonaſuſceptihominis dicit: Domi
nusdixit adme:Filius meus es tu ,ego hodie
genuites . Quod ut ſecundum incarna
tionis futuręmyſterium dictâ eſſemon
ftraret,adiunxit: Poštula à me , & dabo
tibi
 DISCUSSIO . 171

sibigenteshæreditatem tuam , & poffeßio

nem tuam terminos terræ . Quomodo e.
nim fecundum formam Dei terminos
terrę poſsidendos peteret,cum regnum
cælorum , quod maius eſt, ſuis fideli
bus promittat & donet? Ile ergo qui
permanens in forma Dei,pro ſalute fer
uorum factus eſt ſeruus, ſecundum fer
uilem formam , ut acciperer gentes hæ
reditatem & poſſeſsionem ,terræ termi.
nos poſtulauit : qui ſecundum diuinam
naturā,ficutuniuerfa, quæ in cælo ſunt
& in terra , uiſibilia & inuiſibilia cum
Patre fecit, ita cum Patre femper uni.
uerfa poſſedit.
Hanc generationem ,quam Pfalmus
fecundusinfinuat,ad incarnationis my
fteriumpertinere, liber actuum Apoſto
lorum, Paulo in Synagoga loquêre,te
ſtatur,cuius uox ad ludęos huiuſcemo
di reperitur: Etnos vobis adnunciamus, A&.13.
eam quæ adPatres nostros repromißiofa
ita est :quoniamhăc Deus adimpleuit Fi
lýs nostris, reſuſcitans Iefum , ficut & in
Pſalmofecundofcriptum est: Filiusmeuses
tu ,
 1

172 OBIECTIONVM ARRIANARVM

tu ,ego hodie genuite .Hoc igitur quod
Pſalmus dixit, fecundùm id Apoſtolus
oftendit ad Filium dictum , fecundum
quodà mortuis prædicat ſuſcitatū . At
tendatur ergo ,quęà mortuis in Chriſto
natura ſurrexit, & intelligeturſecûdùm
quid Chriſtus hodiegenitus, terminos
terræ poſsidendos accepit.
Duplexna: Agnoſcatur itaq in Chriſto proprie
tura in Chri tas utriuſqz naturæ ,utſineerrore poſsit
fioagnoſce-
da.
intelligi & creatus,& fundatus & geni
tus. Genitus quippe eſt & fundatus,ſe
cundum quod de Domino inenarrabi
liternátuseſt Dominus : creatus aất re
cundum humanam generationem , qua
deancilla natus eſt feruus,ut quem ante
omnia ſolum Pater genuit ex natura, , P
noſtra ſalute generaret ex gratia .Quo
circa utraq debemus in Chriſto Domi.
no naturam agnoſcere, ut necaduerſus
creatorem uideamurſuperbi, nec bene
ficij noſtri Saluatoris exiſtimemur in
grati: neapud Saluatorē ipſe ſibi dene
get quãquærit ſalutem ,qui creatoris de
Deo Patre ueram denegar deitatem .
OB
 DISCUSSIO. 173
OBIECTIO. 4
Sed qui præſumunt irrationabiliter
dicere, de Patris fubftantia natum elle
Filium , doceant per ſcripturas tamen,
quomodono ſic erroris falſa profeſsio.
Qui cum dicitinenarrabilem effe gene
rationis eius , aſſerat eum de Patris elle
natum ſubſtantia. 1

RESPONSIO.
Affertionis defectus agnoſcitur,quã.
do quis ita fidei alterius deſtruere nici
tur regulam ,utcredulitatis ſuæ formam
nolit proferre ſententiain . Nos idcirco Filium de
Filium Dei de Patris ſubſtancia natum , fubftantia
hoc eſt, deid quod Pater eſt, credimus Patrisnací
& fatemur:quoniam quicquid ſubſtan - se.
tia Dei non eſt, no poſſumus uc Deum
uel adorare uel colere , ( præceptum le
gis ſollicitiùs obſeruantes, quo dicitur:
Audi Iſrael, Dominus Deus tuus Dominus Deut,6.
vnus est, & Dominum Deum tuum ado
rabis , & illi foli feruies ) quem Deum ,
non Patrem folùm credimus , Ted Pa
trem & Filium & Spiritum ſanctum.Fi
des enim noſtra ,qua unum Deum co.
limus
 174 OBIECTIONVM ARRIANARUM
limus & timemus,nec unione perſonali
contrahitur, nec ſubſtantiali diuerſitate
diſiūgitur: ne auc Deos gentiliter cola
mus,diuerſascolendo ſubítātias:aut Fi
liữ & fpiritû cum Sabellio denegemus,
non ſeruantes in Trinitate perſonas.
Myſterij tri: ' Huius fidei rectam credulitatem,non
nitatis affer ſolùm Prophetica , ſed Apoſtolica no
tio .
bis inſinuat in ueritate doctrina. Nam
Eſaia s. Eſaiæ , cùm Dei uiſione dignus effici
tur , huius fidei credulicas intimatur ,
duobus Seraphin tertio clamantibus,
Sanctus, Sanctus, Sanctus, & ſemel infe
rentibus,DominusDeus Sabaoth . Quid
eſt, quod tertiò ſanctus dicitur, ſi no tri
na eſt in Diuinitate perſona cur ſemel
Dominus Deus dicitur, ſinõuna eftin
Diuinitate ſubſtantia : Dominus quo
que perMoyſen ,uolens benedicere po
pulum, hoc benedicendum tenore man
Num.6. dauit, ſic ( inquiens)benedicespopulum
meum, & ego benedicam eos:Benedicat te
Dominus, o custodiat te , illuminet Do.
minusfaciem fuam ſuperte, & miferea .
turtui,ac tollat Dominusfaciem ſuam fu .
per
 DISCUSSIO. 173
per te, & det tibipacem . Ter Dominus di.
citur, & unus ſemper Dominus nomi
natur,utin Trinitate, quæ uerus eſtDe
us,nec cofundatur proprietas perſona
rum , nec ſubſtãtialis unitas denegetur.
Dauid quoque Deo per omnia placi
cus, ſub hac credulitate populo fideli di
uinæ benedictionis gratiam his uerbis
exoptatinfundi : Benedicat nos Deus De- Pfal.66.
us noster , benedicat nos Deus, metuant
eum omnes finesterre.Cui ſententiæ bea
tus cõcordat Apoſtolus, qui cum quo
dam loco dixiffet :Vnus Deus Pater , ex
quo omnia , &nosin ipfo, Et vnus Domi- 1.Cor.e.
nusIeſus Christusperquem omnia , & nos
per ipfum: deSpiritu ſancto quog dice
ret : Nolite contristare Spiritum ſanctum Eph.4
Dei, in quo fignatieftis in diem redemptio
nus: cũłe dixiſle meminiſſet,ex Patre per
Filium in Spiritu ſancto , ut hanc Trini
tatem ,unů Deum eſſe mõſtraret, alio lo
co ait:Quoniam ex ipfo & per ipfum & in Rom .2.
ipſo funtomnia : & quod ſingulariter in
tulit:ipfi gloria in ſacula fæculorum .
Ex ſubſtantia Patris natum Filium , &
fides
 176 OBIECTIONVM ARRIANARVM
Teſtimonia, fides Chriſtiana rectèprçdicat, &ſancta
Filium efl Scriptura commemorat. Paulus Apo
Patricófub- ſtolus de Filio Dei dicit :qui cùm fit fplen
ſtantialem .
Hebr.1. dor gloria & figura ſubſtantia eius. Domi
nus denuò dicit ad Hieremiam : Super
lerem ... montes accipeplanétum , &homines non
audierunt vocemfubstantiæ meæ, à vola
tilibus cæli vſi,ad pecora . Filium autem
Patris eſte ſubſtantiam , Sapientiæ liber
Sap .16. euidenter oſtendit dicens: Eſca angeloră
nutrišti populum tuum, præparatumpanë
de cæloprestitisti eis, finelabore,omne de
lečtamentum in fe habentem , & omnem
Juauitatisſaporem.Subitantiã enim tuam
& dulcedinem tuam , quam in filios habes
ostendebas. Panem de cælo datum ,ſub
ftantiam & dulcedinem Dei eſſe , Scri
ptura teſtatur: panem uerò de cælo da .
cum , Filium Dei efle, ipſius Filij uerbis
oftenditur : quia ait : Ego ſum panis ui
uus, qui de cælo deſcendi. Dequo Da.
Pfalm.78. uid aic: Panem angelorum manducauit he
mo. Eccede ſubftãtia Patris extitiffe Fi.
lium ,nó folùm rationabiliter credimus,
uerum etiam teftimonijs approbamus ,
Scris
 Discussio . 177

Scriptura dicēte: Qui diligit genitorē,di

ligit eum quinatus est ex eo, quoniã fides
uera quod credit , non neſcit,etiāli non
dűpoteſtuidere quod ſperat & credit:
Hi uero,qui Filium de Patris ſubftan Aduerſeopt
tia natum denegant, debent utic dice- nionisconfu
tatio .
re, unde arbitrētür Dei Filium extitiffe :
Vtrūde nihilo, an ex aliquo : Sidenihi
lo extitit,creatura dicendus eft ,nö crea
cor.Si aất de aliquo dicatur, fic etiam id
ipſum Deus fecit, unde Filium genuit:
An forte coçternum dicitur aliquid ha
buille, undepoffetFilium generare : Si
coæternum aliquidæftimatur,unde ge
nicus Filius creditur,Manichæorum er
rorbac aſſertione firmatur. Si autem no
fuit aliquid,undeger.eraretur filius,nec
tamen de ſubſtantia Patris Deus natus,
hoc fupereft, ut euidenter ex nibilo Dei
Filiuin excitille fateantur, eum in diuini
tate minorem prædicare contendunt. Filius non ex
Sed forſican dicitur,ex uoluntate Pa uolútate, fed
tris natum effe Filium . Dicatur ergo ,u . ſubſtätia På
trum exſe, an aliunde Pater Filiū genu - tris naius.
it. Si enim ex ſeipſo genuit , non potuic
M yolun
 178 OBIECTIONVM ARRIANARVM
uolūtas generationem præcedere: quia
nefas eſtcredere ,in Deõ aliquid , quod
non ſemper fuit,nouiter accidiffe.Vnde
cognoſcitur , quoniam Deus omnem
quidem creaturam de nihilo condidit
uoluntate ſua : Filium uerò ſubſtantia
genuit uel natura.
Si autem aliundeFilius dicitur natus,
aut ex nihilo eius origo afferitur,aut(ſi
cut ſuperiùs dictum eſt) excepto Deo,
ſemper aliquid fuiſſecontra regulam ue
ræ fidei prædicatur. Beatus quippe A
poſtolus, ſciēs Filium ex Patris eſſentia
uerum Deum genitum , & ob hoc cum
Patreunum Dominum Deum , nec im
memor præceptidominici, quo prohi
bemur duobus Dominis deſeruire, Do
mino Chriſto, ſicut uero Deo, præcepit
ſeruiendum , quem æqualitercum Patre
nouerat honorandum , ipſo Domnino di
loan.s. cente: Vt omnes honorificent Filium , ſicut
honorificant Patrem . Quem uerum
Deum loannes Apoſtolus , ipſo in ſe
1.loan ,s. Domino loquente, teſtatur, dicens: Vt
fimus in vero Filio eius lefu Christo . Hic
est
 Discussio. 179
ést ,verusDeus, & vita æterna.
Quocirca ueræ fidei tenenda eſt regu Concluſid.
la, qua Dei FiliusdePatris ſubſtantia,
hoceft,deeo quod ipſe eſt, ineffabiliter
ſine início natus creditur: & uerus Deus
cum Patre colitur & tenetur : quia nec
Chriſtianis licicum eſt, ei qui natura no
eft Deus , ſicut uero Deo ſeruire : nec
cuiquamfas eft, Chriſto unigenito Dei
Filio ,no ſicuc uero Deo ſeruire.Nã eum
qui ſeruit Chriſto placere Deo , beatus
Paulus ( qui díjs, quinatura non ſunt
dň,ſeruiendum interdixerat) euidentif
ſime manifeſtat, dicens: Non est Deire. Rom . 1
gnum efca & potus,fed iustitia & pax &
gaudium in Spiritu ſancto . Qui enim in
hocſeruit Chriſto , placet Deo. Quocir
ca cognoſcentes Chriſtum uerum Deú
eſſe, non audeamus ab æqualitate paa
ternæ ſubſtantiæ ſeparare. Verus es
nim Deus eſt, qui natura Deus eſt: na
cura autem Deus eſt, qui deitatem ex
æternitate ueræ natiuitatis habuit, non
ex gratia donationis poffedit. Quod
enim naſcicur , connexum eſt genere ;
M 2 quod
 180 OBIECTIONYM ARRIANARUM .
quod uerò adoptacur, fola prouehitur
largitate.
S

OBIECTIO .
Perturbationes mencium , quæ fine
ratione dicuntur,cùm hortantur aduer
ti , ueritas non uidetur ab eis compræ
hendi, nec profiteri: ob hocquod ab..
ſurdum ſitdicereuel credere, Patrem &
Filiữ ingenitos effe. Qui ſibi ſuadeciſta
excogitare, ipſe ſeuult fraude decipe.
re , quam quidé exegit illis hoc dici, qui
Patrem & Filium æquales aſſeruntelle.
RESPONSIO.
Patrem et Fi Perturbant quidé mentes,autigna.
lium ingenis uas aut inſcias,qui uoluerint Patrē & Fi
tosdicere,T-lium ingenitos dicere:ſed nõ hocfaciūt,
patongría
oft. qui cognoſcûtur æqualesPatrễ & Filiū
predicare.In duobus enim ingenitis,di
uerfa diuinitas inuenitur:in uno autem
ingenico ,ex uno ingenito, naturalis uni
tas demonſtratur. Duo quippe ingeni
ti , non poſſunt unam haberenaturam ,
ubi nec unusin uno ueram ex ſe genera
tioné inuenit, nec unus , ex uno uere in
ſe ſubſtantiam naciuitatis agnoſcit.Nos
autem
 DISCUSSIO , 18
autem Patrē & Filium , nec duos ingeni
tos dicimus, nec duos genitos appella
mus,nec perfonaliter confundimus,nec
ſubſtantialiter ſeparamus.Et ideò æqua
les ſine ambiguitate dicimus , a diuer
fos aſenullatenus inuenimus . Vnusu .
num genuit, unus de uno natus eſt. Et
quia deincommutabili Patre incommu
cabilis Filiusextitit, & Pateræternus &
perfectus, coæternum perfectum Fi- Filiusquans
lium genuit: propterea Filius uerā , quã quam ſırgeni
haberex uero Patre,ſubſtātiam , nec mi- tus,Patritaz
norem habere potuit,nec diuerſam . Cô menaqualumo
oft
tumelia eſt quippe diuinæ naturę ,ſi Pa
ter Filium generans, non potuit elle in
Filio , quantus permanet in ſeipſo: & ge.
nitori (quod nefas eſt)potentia natura
lis adimitur,fi Filio paternæ ſubſtătięæ
qualitas abnegetur:cũhanc Apoſtolica
doctrina non taceat, Euangeliſta loãne loan, s.
dicente :Propterea volebant eum Iudæi in
terficere:quia non folùm foluebat ſabbatā ,
fed& Patrem fuum dicebat Deum , aqua
lem ſe faciens Deo.Quam æqualitatē, no
maleuola ludæorum aduerſitas ( ſicut
M 3 qui.
 182 OBIBCTIONVM ARRIANARVM
quibuſdam uidetur) obiecit,ſed Euage
liſtę ueridica prorſus authoritas declara
uit:q ficut uerè dixit, leſum ſoluiſſe fab
batum , uerè etiam Patrem ſuum dixiſſe
Deum :ita uerè'dixit, perprofeſsionēpa
terni nominis æqualē ſe feciſſe diuinita
ti & omnipotentiæ genitoris.Hācęqua
litatem in ſeipfeuerus Filius prædicans
loan .10. & demonſtrans ait : Ego & Pater vnūſu .
loan.s.
mus.Et alio loco :Omnia quæ Pater fecit,
loan.17.
eadem & Filiusfecit fimiliter.Idē ipſe di
cit: Pater clarifica Filium tuum ,& Filius
loan.s. clarificet te.Etalioloco :Vt omneshonori
ficent Filium ,ficut honorificãt Patrem . Et
aliamulta,quæ prolixitatem uitātes , o
miſimus. Aequalem ſe itaqueDeo per
profeſsionem paterni nominis facere,
unum cum Patre eſſe,omnia quæ Pater
facit,eadem ſimiliter facere, clarificatus
& ipſe clarificare,æqualitatê ſibi pater
ni honoris exigere,ficutminorinon co
petunt, ficæqualem , remoto fcrupulo
dubitationis, oftendunt.
OBIECTIO.
Interea dum de lumine dicitur, non
intelli .
 DISCUSSI . 183
intelligunt quod ſcriptum eſt:quia alius
eft Pater luminis, & alius eſt qui lumen
eſt appellatus,&lucet in tenebris, & te
nebræ eữnon comprehenderunt. Idcir
co debet aduerti, quidlex mādatuelin
ſtruitmēteshominum :quia interillum
authorem luminis,& iſtud lumē in tene
bris lucens, quodilluminat omnem ho
minē uenientem in hunc mundã, quod
per uită factus eſt Filius,& luxeſt oſten
ſus hominum ,illo qui oftenditur factus
non eſſe Pater æqualis eſſe non poſſe.
RESPONSIO .
Hocſemper Patris & Filijdemõſtrat
æqualitas, ut quicquid fuerit deroga
i
tionis uel honorificentiæ , ſimul ſic utria
que commune.Quo fit, ut dum contra
fidei normam Filius à Patris æqualitate
diſcernitur, magis Patri quàm Filio de
trahatur : quod huius loci manifeſtius
ľ
demonſtrat aſſertio , qua,dã Filius ſolus
lumen appellari creditur, ipfi Patri, qui
lumen genuit,nomen luminis abnega.
tur. Qui autem nõ ſubſtantialiter poſsi
det nomen luminis,non poteſt habere
M ' 4 ſubſtan
 184 OBIECTIONVM ARRIANARVM
ſubſtātialiter uocabulum deitatis. Bea.
1.Ioan. 1. tus quippe loanes Apoſtolus dicit: Qua
niain Deus lux est. Si ergo qui Deus eſt,
lux eſt: q lux nõ eft,Deus non eft.Qua
relumen ex lumine credēdus eſt Filius,
quia de Deo natus eſt Deus: ne dum ſo
lus Filius lumen dicitur, Deus Pater in
Patrem non
tolerabiliter blafphemetur.
minuslumen Acne putemur Patrê coniecturama
dici in Scri:gis quàm ueritate lucem dicere , neceffe
prurisquam habemus hoc quoq teſtimonijs appro
Filium. eloquns de fapientia di-
bare.In ſanctis
Sap.7. citur:Omnium mobilitatūmobilior est ſa.
piētia. Attingit autem vbig propter
fuam
mundiciem . Vapor est enim virtutis Dei,
& manatio quadam charitatis omnipoten
tis Dei ſyncera.Etideò nihiliniquiname
ti in illam incurrit. Candor est enim , lucis
aterne, & ſpeculum fine macula Deimaie
ſtatis, &imago bonitatisillius.Candor lu
cis æternæ ſapientia dicitur,quam lucē
æternam Patrem elle,uniuerfa Chriſtia
nitas profitetur. Quòd ſi forte' aliqui pu
tant,iſtam lucem æternam , cuius ſapien
tia candor eſt , Patrem accipi non debe
re,
 DISCUSSIO. 185
* re, neceſſe eſt,ut dum Deum Patrem
lucem æternam denegant, aliam lucem
æternam quærant, cuius eſſe candorem
ſapientiam euidenter oftendant. Sedi.
plinouerint, quomodo pofsint,autlu
cē,quæ Deus no ſit, aut alteram lucem ,
prærer ſapientiam , quæ Deo coæterna
fit,inuenire. Cognoſcaturergo lux eſſe
Pater luminis , ut faltem fic Filius Patri
non dubitetur uel negetur æqualis.
Vnoiam teſtimonio Dei Patrem lu
cē effe docuimus, melius eft, fi id ipſum
Apoſtolica quoq; prædicatione mõſtre
mus. BeatusPaulus:filios Dei nos effe
teſtatur dicés: Quicungspiritu Deiagun Rom . 8.
tur, hi filý ſunt Dei.Non accepistis ſpiritü
feruitutisiterüin timore,fed accepistis pi
ritü adoptionis
filiorum ,in quo clamamus:
AbbaPater. Ipfe fpiritus testimonium red
ditfpiritui nostro , quod fimus
filij Dei. Io loan . 1 .
annes etiam Euãgeliſta dicit: Quotquot
autem crediderütin eum , dedit eis potesta '1
1

tëfilios Deifieri.Vtigitur B.Paulus De

um ,cuiusfilñ ſumus,lucem eſſemõſtra
ret,eoſdēfilios lucis quoq filios appel
Ms lauit,
1
 186 OBIECTIONVM ARRIANARVM
1. Theff.s. lauit,ita dicens: Vas autem fratres,non e
ſtisin tenebris, vt vosdies ille,täquamfur,
comprehendat , omnesenim vos filij lucis
Matth.s . estis, & filijdiei . Et Filius ad diſcipulos:
VtfitisfilijPatris vestri,quiin cælisest.
Ipſum uero Filium lucem eſſe, nullus
poterit abnegare, de quo Euangeliſta
Loan ... dicit : Erat lux vera, quæ illuminat o
mnem hominem venientem in huncmun
dum . Et rurſus: Et vita erat lux hominü,
& lux in tenebris lucet, & tenebræ eam
non comprehenderunt. Ipſe quoque Fi.
lius , lucem ſe eſte propria uoce teſtatur:
104n.8. Ego fum (inquiens) luxmundi: Vtau
tem agnoſcatur:Pater in Filio,lumen in
lumine eſſe,in loãnis teſtimonio perdo
7. loan.s. cetur,quiait :Deus lux est, & tenebrein eo
non funtvlla. Atą ſubiunxit: Si in lumi.
ne ambulemus ,ficut & ipfe est inlumi
ne,focietatem habemusadinuicem.Quod
utſe de Patre dixiſſe monftraret, adiun
xit : Etfanguis Ieſu Filijeius,mūdat nos ab
omnipeccato.Patrem quem lucem dixit,
in lumine effe afferuit.Quod ergo iſtud
eſt lumen , in quo Pacer eſt lumen , niſi
lumen
 DiscVSSIO . 187

lumen uerum , quod illuminat omnem

hominem uenientem in hunc mundữ:
Oftenſum eſtigitur,Patrem eſſe lumen,
ficut eſt Filius lumen . Demonſtrature
tiam Filius dies , ſicut & Pater eft dies.
Propheta dicente : Euangelizate diem Pſal. 96.
ex die ſalutare eius.
Quapropter agnoſcatur Pater effe in
lumine, & Filiusin Patre lumine , ipſo
deſelumineproteſtante: Ego in Patre,ea loan. 14.
Pater in me . Tanquam diceret: Ego in
lumine, & lumen in me. Et ubi nonin
uenitur diuerſicas luminis, non negetur
æqualitas deitatis: ne dum Deus lux el
fe Apoſtolica prædicatione dicitur, ille
qui lumen effenon dicitur, Deus etiam
elle (quod nefas eſt) abnegetur.
OBIECTI0. 罗
Omiſimus ſuperfluas rationes , quæ
faftidium facerētauditoribus , & ad hoc
reſponſum eſt,ad quod fententia inqui
rebat expoſicionem .Et quia inter Patrē
& Filium diftantia eſt, & quod dicitur,
non eſt,eo quod inter illos differentia
non ſit.Ipfe Saluatordicit,quicredēdus
eſt:
 188 OBIECTIONVM ARRIANARUM
Toan. s . eſt: Alius est, qui testimonium perhibetde
me Pater. Idé ipſe Filius dicitde Spiritu
loan.14. ſancto: Et aliumparacletum mittam vo
bis. Alium dixit Patrem , & alium dixit
eſſe paracletum . Et cum non aduertun
turdiuina iura & facraméta, efficiuntur
homines paganitatis profeſſores , qui
ante aduentuin Saluatoris dixerấtómer.
olov,quorum & Hæreticifacti ſunt pro
feſſores, cum aſſerunt Patrem & Filium
& Spiritum ſanctum unum effe Deum.
RESPONSIO.
Vera fidesnunquam ſuperfluas, ſed
rectas ſemper habet & habuit rationes:
nec ex his aliquod faftidium naſcitur, ſi
Vox ALIVS
modò abſque contentionis ſtudio ue
infacratiſs. ritas audiatur , quæ ob hoc alium dixit
Triade quả Patrem , ut perſonas diſcerneret,non ut
uim habear. ſubſtantialem diſtantiam demonſtraret.
Nam cùm alium dixit , oſtendit, pro
priam habere perſonam . Patrem uerò
nominans, demonſtrauit feunam cum
eo habereſubſtantiam ,hoc modo: Sie.
nim Pater, qui teſtimonium perhibetFi
lio, uere alius eſt utriuſqperſona diſcer
natur.
 Disev SS10 . 189

natur.Verè & Pater eft,utſubſtätialis u.

nitas demonſtretur.Quòd fi uera eſt pa
ternitas Patris , uera eſt etiam natiuitas
prolis. Erſieſt Filiuera natiuitas,inter
PatrēFiliumos ſubſtantialis non poteſt
eſſe diuerſitas.Vera enim & æterna ſub
ſtātia, de qua uera natiuitas excitit, ſicut
generadominuidiuidica non potuit:ita
in tota permanens,totā ſecoæternæ ue .
ricaci naciuitatis indulſit, ut ſcilicet gi.
gnétis genitig nõ ſolum æqualicas abf
que diuerſitate cõſiſteret, ſed etiam ſine
confufione,detrimento naturalis uni
tas permaneret.Diuine quippe natiuica
tis & nomen & ueritas,ficuc diſcretã mõ
ſtrat gignēcis geniti perſonam , ſic di
uerfam non finit putari ſubſtantiam . A-
lius ergo propterea dictus eſt Pater , ut co
generationis uericas monftraretur,non , as
ut putaretur au prior aut potior.
Nam ſipotiorem accipere debemus,
quem audimus alium dici , compelli
mur etiam paracletum ſpiritum , pro eo
quod alius dictus eſt,poriorē Filio con
fiteri.Sicut enim Pater alium Filium di
xit,
 190 OBIECTIONVM ARRIANARUM
xit,ita paracletum alium nuncupauit.Si
placet igitur , & hoc fidei ueritas exigit,
utmelior putetur,qui alius dicitur: quo
niam Pater alius eſt dictus , & alius pa
racletus: ex hoc iã Filius ſubijciaturam
bobus,ut faltem ſic paracletus coæque.
tur Patri,qui pro eo quod alius nấcupa
tus eſt , Filio dicitur anteponi, ut huius
comunione pronominis,in Patre & pa
racleto demonftretur communio deita
tis . Si autem paracletus licet alius di
catur, tamen Filio non præfertur: nec
Pater ideò preferendus eſt Filio: quia a
„ lius dicitur . Hoc enim pronomine ,
perſonarum oftenditur diſcretio , non
» naturæ .
Diſtinctio
perfonaru di Deniqnefidei ambiguitate,ueritatis
uinitatis,non regulam deferentes,perdeuioscircum
colliteffentiæ feramur errores, ipfeDominusnobis,
unitatem , & unam fecum Patre retinere ſubſtan
tiam ,& alteram ſe demonſtrauit habere
Loan:eo. perſonam, dicens in Euangelio : Ego &
Pater vnum ſumus.Quod dictum , hi
9 diuinæ unicatis in Patre & Filio ſigni.
ficationem tenuare contendunt,non ad
fub .
 DISCUSSIO. I9 i

fubftantialem unitatem , fed ad uolūta

tis ſtudent referre concordiam . Quod
ſi ſic Dominus uellet intelligi,poſſec di
cere:Ego & Pater unum volumus: non,
ego & Paterunum ſumus.Sed nunceli
gat quiſo quod uelit,utrum in Deo ali
ud putet effe,& aliud uelle : an boccre .
dat eſſe,quod uelle,ut ei poſsit huius di
cti dominici manifeſtius ueritas appa
rere. Si enim aliam dixerit in Deo uolū .
tatem , qua uelle dicitur,& aliam ellen
tiam , qua eſſe cognoſcitur, ad uolunta
tem referri non poteft, quod ſecundum
eſſentiam dictum eſt.Ego & Pater vnum
fumus, efle enim ab effentia dicitur . Si
autem hoc in Deo ( ſicut certum eſt) pu
tatur, eſſe quod uelle: dum uolütatis u.
nitas aſſeritur,ſubſtãtialis eciam unitas
non negetur:ut & in eo , quod dixit fu
mus,agnofcatur nõ aliud elle quàm Pa
ter eſt: & in eo quod dixitfumus ,agno
ſcacur iple Filius efTe,qui Pacer eſt.
Hinc patres noftri,, per omnia Chri- Vfusuocisés
ſti ſectati doctrinam ,unius eſſe ſubſtan- morgio unde
ciæ Patrē ,Filium dixerunt,quod Græ
ce
natus.
 i 9 2 O BIBCTIONVM ARRIANARUM
céómotorov dictum eſt, illa ſcilicet ratio .
ne , quoniam in Græcia , noua tunc e.
merlerat hæreſis, quæ unigenitum ſe.
parare nitebarur á ſubſtantia genitoris,
ad hoc, ut quiſquis illam doctrinam re.
ciperet ,non creatoris cultor, ſed creatu
ræ potiùs appareret.
Mirum autem eſt, quod in hoc no
mine ſonus tantùm à quibuſdam inten
ditur , nec dicti intelligentia ueftigatur:
cum pleraque non ſint antiquitus di
In Scripturis cta, ſed pro temporum cauſarumq; op.
Jinon ad lite portunitatibus profeſsioni fidei reperi
ram ,ralio antur inſerta.SicutingenitusPater,nul.
dwapian quãin Scripturis Canonicis legitur, &
tamé quadä tamen ſecundâ fidei ueritatē ingenitus
reperiri. prædicatur,aduerſus Sabellium ſcilicet,
qui Patrem , Filiumc no communione
fubftantiæ unum intelligit,fed perſona.
li ſingularitate confundit. Quodſiſo
nus,non ſenſus, confideratur in uerbis:
non cenfeatur ecclefia nomine catholic
co, quod necin ueteri,necin nouo repe.
ritur poſicum teſtamento.Si uero heco.
mnia,cum in nullo ſint canonico uolu
mine,
 Disc VSS IO .
193
mine,dignè tamen tenentur in fide:cur
nobis in Homouſion puterur prohiben
dum , non ſonum di&ti conſiderare , ſed
ſenſum nec attēdere nouitatem uerbi,
ſed uirtutem intelligere ſacramenti:
Mirum eſt autem eos , qui pro unius
ſubſtantiæ credulitate uoluntnos Ho
mouſianos dici , quomodo ſe nolunt
Triouſianos ,protribus & diuerſis ſub
ſtantís, appellari : quamuis etſi tali no
minecenleri fugiãt, hoceos tamen eſſe,
qualitas ſuæ crudelitatis oſtendit .
Digne itaq Patrem &Filium & Spi.
ritum ſanctum , perſonarum proprieta
te ſeruata, unum colimus Deum : quo.
niam fides uera , nec tres Deos recipit,
quod faciunt Pagani multicolæ , nec
Deum ſuum creatum aſſerit , quod cul
tores prædicant creaturæ .
OBIECTIO. 8
Scelus & ualde blafphemum aduer
tant homines, quiſalutaria præcepta cu
piuntſectari. Nam falfitas profeſsionis
nunq uamprodeſſeeis poterit, qui quę,
runtiniuri ando Deum per blaſphemia
N colere
 194 OBIECTIONVM ARRIANARUM
colere uel uenerari.Si ab hominibus no
toleçatur iniuria , ab ipſo Domino au
thore qualiter poterit tolerari Oftendit
enim circa infideles fuam obiurgatio.
Matth.25. nem ,dicendo:Populushic labis mehono
rat,cor autem eorum longè est à mei.
RESPONSIO .
Apoſtolica fides Deum noniniuriat,
ſed honorat, quæ diuinam ſubſtantiam
nec minorari potuiſſe afferit, necmuta
ri.Etideo Filium æqualem Patri prædi
cat : quoniã una utriuſqz ſubſtantia per
fectionis ſuęplenitudinē in utrop con
ſeruat. Tuncergo Deo infertur iniuria ,
quando per diuerſitaté diuinitatis cum
creatore colitur creatura : cum creatio
niş nomē in eo fic tantum accipiendum
in Filio , quòd pro redemptione homi .
num ,ex hominib. factus eſt homo.Spi
ritum quoq ſanctum , ſi creaturam Do.
minus uellet intelligi, nunquam præci
peret ſibi & Patri inſacramento baptif.
Matth, 28. matis copulari,dicens ‫܀‬: Ite, docete omnes
gentes, baptizate eos in nomine Patris en
Fily & Spiritusfanéti.
OB
 DiscVS S.10. 193
OBIECTIO.
Degenerationeautem eius , quod di
ctum eſt: Ex vtero ante luciferūgenuite: Pſal
quis dubicei de carnali natiuitate fuiſſe . 1.10,
dictum cum ipſa anteſcriptio oſtendat
tibi ad intelligēdum ,cum dicit Prophe
ta,quòd in plendoribus ſanctotum ante la
ciferum genitus fit.Et ſplendor ſanctorű
præconium oſtenditur eſſe Propheta
rum , & eorum uaticinatio de eo fuiffe
adimpleta, ut cum manifeſtaret ipſam
effe,& Propheta dicendo :Ex vtero'ante.
luciferum genuite, & fplendidum conti
git, quòd per tirgině naſci eum os pro
pheticum ante dixit.Quis dubitet hand
natiuitatem ita contigifle, ut Scriptura
memorat :
RESPONS Í Ó .
Multum fallitur,qui huius Scripturæ
locum diuinę natiuitati non credit con
uenire. Eraudiens Deum dixifie : Ex v
tero ante luciferum genuite:quia in Deo LocīPfal.
æſtim
carna lis uterus nõ poteſtcredi , et 15 aóxogene
huius loci ſenſum ei tātu mmodo gene- rationem ren
rationi,quæ ſecundum carnem eſt, coa- ferendicſje:
N 2 ptan
 198 OBIECTIONVM ARRIANARV M.
ptandum : cùm præcedens uerſus diui
næ magis intellectum generationis in
ſinuet,quo Pater dicit ad Filium : Tecum
principium ,utagnoſcatur,Patrem & Fi
lium unum eſſeprincipium .Nomen ue
ró uteri translato uocabulo dictum eſt,
quo ipſa diuinaſignificarei natura : fic.
Anthropo: ut corporalibus nominibus incorpora
pathicalo: lis ſubſtätia Dei aſſolet nominari, ut ſen
quutiones. fus hominum conſuetis naturæ fuæ uo
cabulis, ad intelligentiā diuinitatis por
1
ſit adduci. Dicuntur enim oculi Deio
Prou.is. mnia uidere,ficucſcriptum eſt : In omni
loco oculi Dei ſpeculantur bonos do ma
los. Quis autem dubitet , ita Deum per
naturam fuam totam uidere , ſicut eum
per naturæ infiniratē omnia fatemur im
plere:Sed & diuerfa corporaliữ mēbro.
rũuocabula ob hocin Deo inuenimus
(uc dictum eſt) nominari,ut per harũre
rum efficientiasſubſtancię iplius incor
poralis proprietaspoſsit intelligi.Sicer
go & hîc ſedixit,ex vtero Filiữ genuiſſe,
ut quem audimus ex utero genitũ ,à na
cura Patris nullus exiſtimetalienum .
Quod
 DiscUS $ 10. 197

Quodautem anteluciferum dixit , o .

ftendit Fili natiuitatem perpetuam ini
tio temporali non eſſe ſubiectam . Luci
fer enim ftellæ uocabulum : eſt, & in ini.
tio mundi, cum Deusluminaria & fyde
ra cõdidiſſet,iufsit ea eſte in dies, & men
fes, & tempora,& annos,quibus nomi
num circulis tempus omneuoluitur . In
fplendoribus autem fanctorum ,non re
Ĉte intellecta ſunt uaticinia propheta.
num . Splendor enim ſanctorum, non in
officio prædicationis,ſed in reſurrectio
nis claritate conſiſtit.Dequo ſplendore
Dominus dicit:Tunciuštifulgebunt,fic- Matth.1s.
ut folin regno Patris fui.Huncſplendorē
futuræ reſurrectionis, his uerbis etiam
Daniel Propheta commemorat: Et mul Dan.1 s.
ti dormientiù in terrefoſura , in opertio.
ne exurgent:hi in vitamæternam , &hi in
opprobriñ & confuſionem perpetuam : Et
intelligētesſplendebunt,vifplendor firma.
menti.Etexiustis multiſicutſtella in fæcu
la.Hic aūt ſplendor tức ſanctis à Domi. Phil.3.
no tribuetur, quando ſecundum Apo
ſtoli dictum ,reformabit corpushumili.
N 3 tatis
 1 98 OBIECTIONVM ARRIAN ARVM
tatis noftræ , conforme corpori clarita
tis ſuæ. In hoc ergo ſplendore, cuncin
tegre fancti intelligent Patrem & Filiữ
unum principium effe, nec à fe inuicem
uel ſubſtantia uel maieſtate diſtare.
Licer ergo confiteamur, Filium ſecü
dum carnem ex utero uirginis procrea
tum : non tamen ambigimus deutero
Patris , id eſt, de Pacris ſubſtantia geni
tum . Imò ficconfiteñur Filium de ute .
ro Dei uerum Deum natum efle, ficut
de uirginis utero uerum no dubitamus
hominem proceſsiſſe: ne (quod abfit) ſi
de matris ſubſtantia uerus homo natus
credatur, & uerus Deus de Patris ſubſtã
tia denegetur, potioræſtimetur huma
na natura ( quæ id quod eſt, procreare
potuit) quam diuina ſubſtantia,queue.
rum Deum generare non ualuit.
OBIECTIO.
o

Non eſt minimum dedecus,utfraudi

bus proprijs decipiatur malè intelligés
animus, ut aliquando duo dicantur elle
unus,aliquãdo tresunus. Nunquid no
occurrat beneficij munus , quãdo unus
non
 DISCUSSIO. 199

non eft cum duobus defignatus:Ludi

briū eſt credere, ex tribus partibusDeữ
unum cõſtare, cum adhuc ( quod peius
eſt )dicitur de eis,quod ſic credendus eft
unus Deus, cum non fit ipſe Pater , qui
Filius,non ipſe Filius, qui Spiritus fan .
Ctus. De quibus profitentur differen
tias inter ſe habere, honorem uerò unul
quiſqueſuum non poſſe habere, niſi ma
lignum pectus eos in unoDeo inuenia.
tur copulare.
RESPONSIO.
Nullis fraudibus nec proprijs aut a.
lienis decipitur, qui Deum unum ſic co In unitate eſo
lit, ut in Trinitatenouerit, nec perſonas ſentia diuinæ
confundere , nec ſubſtantiam leparare: tres eſjehypo
& illam unam naturam unum Deum faſes.
intelligit, in quaæternitatem ueræ diui
nitarisagnoſcir.Dicitur enim nobis:Au Deut. 6.
di Ifraël , Dominus Deus tuus, Dominus
vnus est. Item :Dominum Deum adorabis,
& illi foli feruies . Quod ſi Dominum
Deum, ſolum Patrê acciperedebemus:
Filio ergo necut Deo feruiamus:nece.
um adoremus. Quicquid enim ad natu
N 4 ram
 200 OBIECTIONVM ARRIANĄRVM
ram Domini Dei ſolius non pertinet, ut
Deus à nobis adorari non debet. Quid
autem dicturi ſumus de Filio, quem in
cælis,omnesq; uirtutes adorantſemper
& laudant,in tantum, ut etiam in forma
ſerui poſitum & propter paſsionē mor.
tis paulô minus ab angelis minoratum ,
adorare angeli iubeantur. Moyſe dicē.
te: Lætamini cæliſimulcum eo, & adorent
eum omnes angeliDei. Hominum quoß
adorationem Dauid ,diuinitus inſpira
Pſalm . 97. tus , adiungens, ait: Adorabunt eumo
mnes reges terra. Omnes gentes ſeruientei.
Quomodo ergo & ab hominibus & ab
angelis adoratur,fi ab unius Dei ſubſta
tra ſeparatur: Quomodo illi ſeruituté,
quæ Deo tantum debetur , audemus
exhibere , ſi una non eſt illi natura cum
Patre:Nam quia unus eft Deus, itano
Efai. 45. bis dicitur per Prophetam: Ego Deus,e
non est aliuspræter me: inftus & faluans
non est aliuspræter me . Conuertimini ad
me, & falui eritis:quia ab extremo terre
ego fum Deus, & non est alius.Perme ipfum
juro:quoniam exiuit exoremep iustitia , &
verba
 DISCUSSIO . 20L

verba mea non auertentur. Mihi enim in

clinauit vniuerſitas genu,etiurauitomnis
linguaper Deum , Ecce Deus in hocloco
fetantùm dicens Deum, pręter fe alium
non eſſereſtatur. Quod fi quiſquam o
mnem hic noluerit Trinitatem accipe
re, cogetur hancuocem ſoli Filio depu
tare . Quis enim Deus, præterquem a- ibidem .
lius non eft,niſi ille,cui Eſaias dicit : La
borauit Aegyptus,& mercatus Aethiopum
& Saba viriexcelſi ad tetranfibunt, &tui.
eruntferui, & post tefequentur alligati
vinculis, &adorabunt te , & in tedepre
cabantur,quoniam in teest Deus, & non
est Deuspræter te. Tu enimes Deus , & ne
ſciebamus, Deus Ifraël Saluator . Erube
ſcent & pudebuntomnes quiaduerfantur
ei, & ibunt cum confuſione. Eccein ipſo
eft Deus, & præter ipſum non eſt Deus,
&ipfe eft Deus Ifraël Saluator. Supe
rius autê is qui dixit:Ego Deus, & nonest
aliuspræter me,adiunxit:Iustus et ſaluans
non est alius praterme . Quis autem iu
ſtus eſt:niſicuiDauid dicit:Dilexišti iu. Pſal.4. •
ftitiam , &odištiiniquitatem . Quis uerò
N 5 eſt
 202 OBIECTIONVM ARRIANAR.VN
eſt ſaluāsīniſi de quo angelus in ſomnis
Matth ... ad loſeph locutus eſtdicens : Iofeph fili
Dauid, noli timere accipere Mariam con
iugen . tuam : quod enim in ea natum est,
de Spiritu ſancto est. Pariet autem Filium ,
cvocabis nomen eius Iefunt: ipfe emm fal
uum facietpopulum fuum à peccatis eorú.
Cuiuerò conuenitdicere : Conuertimini
adme cfalui eritis , quia ab extremoter
re ego fum Deus, & nó est alius: niſi Filio :
Pfalm. 12. Dequo Dauid dicit: Reminiſcentur &
conuertentur ad Dominum vniuerfi fines
terre, & adorabūt inconfpectu eiusomnes
patriæ gentium.Quod ergo fequitur:Per
me ipfum iuro: Quis hoccredenduseſt
dicere, niſiqui hocmodo inuenitur A.
brahæ ante iurafle Huncautem no Pa.
trem , ſed Filium afferunt, qui Filium à
Patre fecundum diuinam naturam mi
norem prædicare contendunt. Ifte au
tem Deus, qui per ſemetipſum iurat , u
truin maiorem ſehabeat, Paulusnobis
beatus oftendit, qui ad Hebræos ſcri
Hleb , 6. bens, ait:Abraha namg,promittensDeus:
quoniamneminem habuit,perquem iura
ret,
 DISCUSSIO. 203
1
Tet,maiorem , iurauitperſemetipſum, di
cens: Nifi benedicens benedicamte, omul
tiplicansmultiplicabo te. Iſte ergo Deus,,
qui per ſemetipſum iurat, quoniam ne.
minem habet, per quem iuraret , maio.
rem , quid ſequitur uideamus.Quonian
exibit,inquit,ex ore meo iustitia, & ver.
ba mea non auertentur. Mihi enim incli.
nauit vniuerſitasgenu , & iurauit omnis
lingua per Deum . Decuius ore ergo e
xnjeiuſticia? niſi eius ,dequo dixit Eſa
ias: Egredietur virga deradice lefſe,& flos leſa. 11,
de radice eius afcendet,& requiefcetſuper
eum piritusDomini . Et poft paululum:
Iudicabit in iustitiapauperes& arguet in
equitate pro manfuetis terram .Sequitur
deinde: Iste Deuspræterquemnõ est alius:
& dicit:Verba mea non auertentur. Cu.
ius autem hæcuox eſt: niſi illius , qui in
Euangelio dicit : Cælum pê terra tranſi
bunt: verbaautemmea non tranfibunt. 1.Matth.24.
tem adiungit Deus iſtepręter quem no
eft alius , dicit: Mihi enim inclinauit
vniuerſitas genu ,& iurauit omnis lingua
per Deum .Hoc autem de quo intelligi
debeat,
 204 OBIECTIONYM ARRIAN ARVM
debeat, Paulus nobis magiſterio Chri
fti doctus,oſtendat qui ſcribens ad Ro.
Rom . 14.
manos ficait: Nemo enim nostrum fibi
viuit, & nemofibi moritur:fiue enimvi
uimus, Domino viuimus, fiue morimur ,
Domino morimur:fiue ergo viuimusfiue
morimur, Dominiſumus.Et ut ſede Chri
ſto dixiſſe monſtraret, adiunxit: In hoc
enim Christus etmortuus est et reſurrexit,
vt etmortuorū etviuorum dominetur.TH
autem iudicas fratrem tuum , aut tu qua.
refpernisfratrem tuum ? Omnes enim fta.
bimusante tribunalDei : ftatim hocpro .
pheticum ſubijcit teſtimonium , dicens:
Scriptum est enim : Viuo ego,dicit Domi.
nus:quoniammihiflectetur omnegenu á
omnis lingua confitebitur Deo.Ante tribu
nal uerò Chriſti,nos aſtaturos ipſe de.
2.Cor.s. nuò teftatur, dicens : Omnes enim mani.
festari oportet ante tribunal Christi,vt re
cipiat vnuſquiſque propria corporis, prout
geßit, fiuebonum fiuemalum. Ipfi quog
omne genuflectendum ,idem docetA
Phil. z. poſtolus dicens:Vtin nomine Iefu omne
genu flectatur cælestium , terrestrium , ó
infer
 DiscvsŚ10. 205
TR

c infernorum , & omnis linguaconfiteatur,

: quia DominusIeſus Christus in gloria est
DeiPatris.
- lam nunc omnia quæ ſuperiùsdicta
funt,denuò conſideremus. Dicit Deus:
Ego Deus, & non est aliuspræter me. Etinteſa.45.
perſona Filn dicit Eſaias: Quoniam in te
est Deus,prater
& te non eft Deus.Tu enim ibidem .
es Deus, & neſciebamus.Deus Ifraël Salua
tor . Deus autein Ifraël Deus unus eſt.
Sequitur autem.t.Cætera quæ teſtim'o , t.
778
nñis ſupradictis ad Filium oſtendimus
pertinere . Ipfe enim per ſemetipſum il
thi rat,neminem habens maiorem.Ipſe po
pulum ſuum ſaluat: Ipleiuftè iudicat.I
‫کے‬ pliflectituromnegenu creleſtium , ter
17"
reſtriuin , & infernorum. Ipſi omnis lin
gua confitetur, à quo eſt retributio red-
denda factorum . Ipfe ergo, de quo hæc
A
omnia dicuntur, per Prophetam dicit:
Ego Deus, & non est alius præterme.Nun
quid autem Deum iſtum , præter quem
alius non eft, ita ſolum Filiū accipimus,
ut ab eo Patrem & Spiritum ſanctum
ſeparemus : Abſit. Hoc enim impoſsi
bile
 206 OBIECTIONVM ARRIANAİVM
bile eft.Nam præter DeūPatrê Deus Fi
fius nõeſt : quia de Patre eft, & in Patre
eft.Preter Patré & Filiū Spiritus ſanctus
non elt: quia Patris & Filij Spiritus eſt,
& in Patre & in Filio eſt. Vnde cogno
ſcitur , quoniam iſta Trinitas unus Do
Deut. 6, minus Deus eft, de quo dicicur: Audi
Ifraël, Dominus Deustuus, Dominus vnus
est:Et, Dominum Deum tuum adorabis,et
illi foliferuies.Huic Domino etiam Efa.
ias propheta dicit : Dominepræter te do
lium non nouimus , nomen tuum nomina.
mus: Hocaytem nomen Saluator no
fter oſtendit,dicensdiſcipulis ſuis: Ite,
Matth,28. docete omnes gentes,baptizanteseos in no
mine Patris et Fili & Spiritusfanéti.litud
enim nomen Domini præter quem ali
um non nouimus, & cuius nomine no
minato, a morte liberamur, de poreſta
te tenebrarum eruimur , uc in regnum
Fiin transferamur.
In Patre ergo & Filio & Spiritu ſan
cto unitatem ſubſtantiç accipimus,per
ſonas confundere non audemus. Bea
cus enim loãnes Apoſtolus teſtatur di
cens:
 DISCYSSIO. 207

eens: Tres funt ,qui testimonium perhi.

bent in cælo, Pater, Verbum , & a spiritus, 1.loan.si
Ęt tres vnum funt. Quod etiam beatiſ.
ſimusmartyr Cyprianus, in Epiſtola de
unitate eccleſiæ confitetur,dicens: Qui
pacem Christi e concordiam rumpit,ada
uerfus Christum facit: quialibi preter ec
cleſiam colligit, Christi eccleſiam fpargit.
Aco uc unam eccleſiam unius Dei effe
monſtraret, hæc confeftim teſtimonia
de Scripturis inſeruit : dicit Dominus:
Ego & Pater vnum fumus.Et iterum : De loan: 10.
r
Patre & Filio & Spiritu fanctofcriptum
est, & tres vnum funt.Nam & in libro de
Oratione dominica , ut oftenderet Tri
nitatem unius deitatis efle, nec inter ſe
aliquam diuerſitatem habere, Danielē
& tres pueros, ternarum horarum circu
lis reuolutis,orationem fundere folitos,
memorauit: ubi & ’ in trium horarũcur
riculo , & in unius orationis officio , u
num Deuin elle Trinitatem euidenter
oftendit.
Non tripler,
Non ergo ex tribus partibusunum fedunusDet
colimus Deum ,fed Apoſtolicę fidei re -us.
gulam
208 OBIEC. ARRIAN. DISCUSSIO .
gulam retinentes, perfectum & confem
piternum Filium , de perfecto & fempi.
terno Patre , fine initio genitum , & po.
teſtatenon imparem , & natura fatemur
æqualem :Sanctum quoqſpiritum non
alíud fatemur eſſe quam Deum ,nec à
Filio ,nec à Patre diuerſum ,nec inFilio,
nec in Patreconfufum . Vnus eſt enim ,
atque idem Patris & Filn ſpiritus , totus
de Patre procedens, totus in utroque
conſiſtens,nec eft diuiſus in ſingu
lis: quia inſeparabiliter eſt
utriſque com
munis.

BEATI
 209

Beati Fulgentij
DE MYSTERIO MĖ.
DIATO'RIS CHRISTI ,
LIBRI III.

AD
I RASIMVND V M
Vandalorum in Aphri
ca Regem.
Primus est, de perfona Christi duas
naturasin vnahypostafiintegrères
tinentis.
Secundus,deimmenfitate diuinitatis
éius.
Tertius, de eiufdem paßione :

O BEA.
 BEATI FVLGENTII,
AD TRA SIM VNDVM
VANO ALOR Y M
REGEM:
LIBER PRIMV S.
De mysterio Mediatoris Christi , duas naturas
in una perſona retinentis.
RIVMPHALIBVS cuis
ſenſibus, püſsime Rex , ne.
quaquam crediderim obli
Scriprionis uioni ſubtractum , quòdnu
horú librorú per mihi quoddā uolumen,
αφορμή.. baiulo Fælice,præceperis deſtinari, iu
bens meillico reſpondere. Cuius quia
tanta fuit prolixitas , utegeret aliquan
do diutiùs recenferi, & diurni finis ade.
rat, nocte propinquante , curriculi : uix
eiuſdem uoluminis principia citatæ de
libans lectionis excurſu popoſceram,ut
ad cuncta plenę recenſionis ordine per
legenda,noctisunius nobis fpaciū fuif
Ter indulcum.Quod ueſtrę manfuetudi
nis uoluntas omnino ftatuit abnegan
dum , ita, ut nec ſaltim ad reſidua perle.
genda
 TRÀSIMVNDVM . LIB . I. 2 it
genda Scripturæ nobis pręcepiffes at:
tribui.
Ego uero ,cùm ſpacio quorundã die
rum ordinationem cui culminis præſto
larer, ac deinceps interrogationis illius
tenore ſubtracto ,ſola fuiller à nobis fla
gitata reſponſio : pauca,quibus (Domi
no adiuuance)noſtri paruitas ſufficit in
genij, de eadem interrogatione , quam
ex principio cenuiter cognoui,ueſtrę re
cenſendam manſuetudini deſtinaui: ne
forfitan , aut faſtidio putarer tumidus ;
aut taciturnitatisculpa iudicarerobſtri
ctus, quem ueſtra celſitudo ſuſpicare
cur, aut ſuperbia reſpēſionem non red
dere, aut ueræ fidei diffidentia tacuiffe:
Náſtudio ueſtro clementiſsimeRex,
compertum eſſe nõ ambigo , apud eos, Veritatis dis
qui Chriftianæ gratia participationere ſunulatio, :3
negarionis
dempti ſunt, penè id effe fidem nolle alſpecies ejf.
ſerere, quod negare , Quippe cum ipſe
unigenicus Deus, humani generis con
dicor & redemptor ,ficuc fe confeffurum
confitentem , lenegacurum negantem,
cerca prorſus denüciatione teftatur, dí
O cens:
 212 DE MISTERIO MEDIATORIS,
Matth.1o. cens: Qui me confitebiturcoram homini
bus,confitebor& ego eum coramPatremeo
qui estin cælis.Quiautem negauerit meco
ram hominibus, negabo coegoeum coram
Patre meo , quiest in cælis. Ica denuò eru
beſcentem ſeſuoso ſermones,ipſe quo
que in ſuamaieſtate ueniens erubefcer.
Cuius dicti normam , tali Lucas ſenten
tia cognofciturpoſuille, ubi huius con
fuſionis ſic exitiale firmar caciturus file
tium , uterubeſcentem perditioninõſi
Luc.9.
leat mancipādum , inter aliaDominum
hæc dixiflè commemorans : Quid enim
proficit homini,ſilucretur vniuerſum mi.
dum,le autem ipſum perdat,& detrimen.
tum ſuifaciat?Cauſamo huius perditio
nisinſinuans,adiecit: Nam qui me eru.
buerit &meosſermones,huncFiliushomi.
nis erubefcet,cùm venerit inmaiestate ſua
& Patris & fanétorum angelorum . Nec
immeritò talis ſeruus & abíjcitur & pu.
nitur:quoniam uno eodemq ſilētio fir
ſeu tempore
mat errorem , qui errore , ſeu
pofTeſſus, ſilendo non adftruit ueritatē:
dominicam quoque gloriam qui non
firma
1
 AD TRASIMVNDVM , LIB . I. 213
firmârit, euacuar: & diuinam contume.
liam qui non refutârit, accumulat. Ple
rúq miles ignauus, regia caſtra, ſomno.
lento corpore depreſſus, oppugnantib.
tradit,duin competentibus excubijs nõ
defendit .
Hæc idcirco quàm maximè præmit
tenda, neſuperbæ reſponſionis aliqua. Amouetàſe
tenusnotare tua pietasuelit,cui ipſa re- arrogantie
ſpondēdi neceſsicas officium liberære.Jufpicionem
ſponſionis imponit . Nam cum de Deo
res agitur,non leuis reatus eſt, ſi quod
ad ſalutem pertinet, taceatur. Ita nama
nos oportet corde ad iuſtitiam credere,
ut oris confeſsio fiat pariter ad ſalutem ,
quoniam uerbum Dei nõ eſt uinctum .
Huc accedit, quod illud diuinæpræ
ceptionis oraculum , omnis eccleſiaſtici
predicatoris perſonam ,no tantum fidei,
ſed etiam ſeruitij quadam comunione
perftringit, dicente Domino: Clama, ne Eſai.58.
ceſſes, quaſi tuba exaltavocemtuā.Quod
Efaiæ cum dicitur , in uno pluribus im
peratur, ipſo unigenito Deo diſcipulis
loquente: Quod vnivestrum
0
dico, omni
3 bus
 214 DE MISTERIO MEDIATORIS,
bus dico . Propterea nos etiam beatus
Petrus ad reſpondendum paratoseſſe
2.Pet. 3 . debere,paternę iubet dilectionis inſtin
ctu : Parati, inquiens, ſemper ad refpon.
dendum omnipoſcenti vos rationem defi
de ¢ þe,quæ in vobis est.Cum omnipo.
ſcenti rationem fidei ſpeics noſtræ præ .
cipimur reddere, ceſſat prorſus uniuer- ,
fæ tam dignitatis exceptio quam perſo
næ. Cum enim ueritatis inſinuatio de
neganda putabitur , cùm ſe loquutum
ſine confuſione coram regibus Prophe
Pfal.119. ta teftatur, dicens: Loquebar in testimo
nijs tuis in conſpectu regum , & non con-.
fundebar?
Quocirca cùm pro noftra fide, in
quantum facultatum diuinitùs accepi
mus , libere reſpondemus, nulla contu
maciæ ſeu contumeliæ debemus ſuſpi
catione notari , cùm nec regiæ fimus di
gnitatis immemores, ſciamuso Deo ti
morem , honorem regibus exhibēdum ,
Apoſtolica ita nos præmonente doctri
na: Reddite omnibusdebita . Et paulo
Rom.13. poſt:Cui timorem , timorem : cuihonorem ,
ho
 AD TRASIMVNDVM, LIB. I. 215
honorem . Huius timoris honoris ma
nifeſta nobis beatus Petrus aperuit dir
crecione noticiam , dicens: Sicut ferui 1. Pet...
Dei omnes honorate ,fraternitatem diligi
te , Deum timete, regem autem honorifica.
te.Non autem parum clementiæ cuedi.
lectionis exhibet & honoris , quiſquis
interroganti tibi hoc reſpondet, quod
ad fidem pertinet ueritatis. Competens .
igitur manſuetudini cuæ deferimus ho
noris obſequium , cui regalis apicē cul.
minis diuina cernimus largitate colla
tum . Nec tamen quenquam ſapientein
fugit, quanto fempiternus ille Rexre
guin & Dominus dominantium timo-..
redebeat ſuſpici, qui temporales etiam
reges præcipit honorari. Hîc fiquis pa
ruro meruit,ualdecontemnit:huius qui
non memorar honorificentiam , auget
iniuriam : necingrati refugit culpā, qui
creatoris immenſitatem perpetuam &
1
perpetuitatem immenſam creaturæ pu
tauerit qualitatibus æftimandam .
Hoc benigna mãſuetudo tua procul
dubio perſpicit, hoc ingenijſtudija cui
 216 DE MYSTERIO MEDIATORIS ,
Tralimendi fagacitas recognoſcit, quam uerèmirā .
Tegislause dam , quiſquis nouitconſiderare, pro
nunciat.Non quòd infolitum ſit,homi
nem fcripturarum ftudijs inſiſtere : ſed
quòd rarum hactenus habeatur, barba
ri regis animum numeroſis regni curis
iugiter occupacum,tam feruête cogno
ſcendæ ſapientiæ delectatione flamma
ri,cum huiuſcemodi ſemper infatigabi
les niſus,non nifi uel ociofus quis habe
reſoleat, uelRomanus. Perte, clemen
tiſsime Rex , per te inquam ,diſciplinæ
ſtudia moliunturiura Barbaricæ gentis
inuadere, quæ fibi ueluc uernacula pro
prietate ſolet inſcitiam uendicare , Inuē.
tus es , quiteipro potior extitiſſes ,dum
fic Aphricano præſides moderando re
gimini,ut magis delideres animę ſpacia
dilatare quam regni.Noſti uenerabilis
Rex, & ( ut non ambigo ) firma tenes
ſententia comprobatum , quãtomelio
ribus inhæreat commodis , quiueritaté
deſiderat noſſe, quàm qui ſubactis gen
gibus , têporalis fines regni cupit latius
propagare . Magnum bonum confert
inquili.
 AD TRASIMVNDVM , LIB . I. 217

inquiſitio ueritatis, quæ tamē tuncdeſi

derato no fruſtratur effectu , ſi rectis ad
ueri cognitionem lineis animus innica
tur.Tunc etiam ueloci proderit ingenio
cucurriſſe, ſi tendencis ad ueritatē greſ
fus,nullo prauitatis teneantur errore.
Qualiter autem ſalubris eſt creduli- Veritatisflug
tas æſtimanda,quæ putat in eo cultum dioſo erro:
religionis diuineconſiſtere,utuel natu- rum ſcopuli
caute uitadi,
rali ueritate lit priuanda diuinicas, dum
negaturin ea , quod non negatur in ho
mine . uel,cum redéptionisnoſtræ per
uercirur incerta confuſione myſterium ,
ut Dominum Chriſtum , Dei & homi
nis Filium ,uel Deum de Patre naturali
ter uerũ , uel hominem quis audeat ne
gareperfectum : auc ſi ſúbiacuiffe diui
nitas æſtimętur paſsionibus hominis :
uel non totus homo fuiſſe credatur in
uirtutibus deitatis : Acſic non diſsimili
ueritas euacuat errore, ſi uel in una per
ſona ueri Dei ueriquehominis Chriſti,
quod diuerſum ſubſtanțialiter conſtat
eſte,cõfunditur: uel in diuinitate Patris
& Filij & Spiritus ſancti,ſubſtantiali di
os uer
 L 18 DE MYSTERIO MEDIATORIS,
uerſitate credita, quod unum atque in
diuiſibile Trinitatis eſt, ſeparatur: cum
nec diuina ſimplicitas particulareın ſibi
diuerficatem adſcribi permittat, unde
non immericò compoſitioni ſubiaceat,
nec rationalis intelligentia cultu diuer
ſitatis ullatenus egear, quæ unius cancí
ſimplicis ſempiternæ naturæ fidē, ad
falutis ſuæ plenitudinem faceſſe cogno
ſcat : utpote, quæ non ignoret, ipſum
Deữ ſibi cæleftibus oraculis intonare:
Deu . 6. Audi Ifraël, Dominus Deustuus, Deus v
nus est. Et, Dominum Deum tuum adora
bis, & illi foliferuies.&, non erunt tibi dij
abſque me
Sed nec illud eft humanis mentibus
ignorandum , quanto ſalutis mucęturę.
ternæ diſpendio quiſquis ueri Deipro
prio unigenitog Filio, quãtum ad diui.
nitatis attinet immenſam ſempiternam
que ſubſtantiam , uel localis inotionis,
uel cuiuſquam mutabilitatis, non me
tuat impijs mortiferisci contumeliã co .
gitationibus uel ſermonibus irrogare.
1
Vnde non immerito Dauidici carininis
illos
 AD TRASIMVNDVM , LIBI. 219

illos ita condemnat eloquium.Dixitin .Pfal.142

fipiens in corde fuo , non est Deus: quia re
uera, ſi localis, non immenſus , ſimuta
bilis, non eſt Deus.
Certum eſt autem penè omnes here. Curinperſo
ticæprauitatis errores hinc quibuſdam na chriftirā
multipliciter ſubrepfiſſe,dum magnum fidem inpin
pietatis ſacramentum , quodmanifeſta gant.
tum eftin carne, iuſtificatum eſt in ſpiri
tu ,apparuit angelis, predicatum eftgen
tibus,credituin eſt in hoc mũdo, aſſum
ptum eftin gloria, nonnulli aut non fi
cur eſt credunt,aut omnino non credűt:
Et illelapis,quiab ædificantibus repro
batus,incaput factus eſt anguli, quibuſ
dam prauæ credulitatis cæcitate poffef
ſis,lapis offenſionis & petra ſcandali ef.
ficitur. Vnde non immerito ,cùm Sime.
on infantē Chriſtum , templi Dominữ ,
ad templum ſuum præcepto ſuæ legis
allatum , gaudēs ulnis meruiſſet geſtare
fenilibus , & figuram gerens præſentis
æui,carnali ſenio iam defeſsi,nouum ue
tulus hominē ſumeret, eum ſcilicet, qui
ſolus poffet ex peccatoribus ( longæuo
dicenti:
 220 DE MYSTERIO MEDIATORIS,
Pſal. 25. dicēti: Tu es Deus Saluator meus, & teex .
pectauitoto die) non ſolum inolitam ue
tuftatem demere, quinetiam iuuentucē,
ſicut aquile,renouare, (utpote cui etiam
Apoſtolica cuba foret ueraciter canitu
Ephe.4. ra:Sicutest veritasin Ieſu ,deponere vos ſe
cundùm prištinam conuerfationem vete
rem hominem , qui corrumpitur fecundùm
deſideria erroris, renouamini autem ſpirie
tumentis vestra ,& induite nouum , eum
quifecundùm Deum creatus estin iustitia
& junctitate veritatis,Jilleigitur Simeo,
mundanæ cernens adefTe faluationis ac
Joan.3 .
renouationis effectum , (non enim miſit
Deus Filium fuum vt iudicet müdum ,ſed
vtfaluetur mundus peripfum )cùm pri
Luc.2 ,
mům ſeuitæ præſentis angoribus pre
caretur abſolui,dicés: Nunc dimittis fer
uum tuum Dominefecundùm verbum tu
um in pace. Quia viderunt oculi meifa .
lutare tuum . Quodparasti antefaciem o
mniumpopulorum.Lumen adreuelationě
gentium, & gloriam plebistua Iſrael: pau
lo pofthocdeipſo teſtatur : Ecce poſitus
est hic in ruinam & reſurrectionem mul
torum ,
 AD TRASIMVNDVM , LIB. I. 221

torum . Ibi ergo male credêtibus ruinam

perfidia generat, ubi recta credulitasfic
deles exalcat.In uno eodemqúe Chriſto
uero Dei, uerock hominis Filio ,minùs
perſpicientium tenebratur hactenus lip
pitudo, in quo illuminatis ueri luminis
claret manifeſta cognicio.Inde eſt,quod
ludæus hominem Chriſti, cæcus uidit
& cecidit,cui iampridemEſaias non de
ftitit prædicare: Aureaudietis & non in-Efai.z.
telligetis, & videntes videbitis & non vi
debitis. Quid uerò eſſent non uiſuri ui
dentes, ſubſequutus oftendit, dum De
uin ex uirgine naſciturum euidenti ua
ticinationeteftatur:Ecce, inquiens, vir- Efiis.
goin vtero concipiet , & pariet Filium ,&
vocabitis nomen eius Emanuel, quod in
terpretatur Euangeliſta, dicens: Nobif- Matth.z.
cum Deus.Audiens ergo ludęus,reman
ſicſurdus, & uidens,magis factus eſt cæ
cus, à quo nec ueri Patris ſempiternus
at @ unigenitus Filius credicur, & incor
ruptæ uirginitatis fæcũditas abnegał.
Hinc etiam Manichæus in Deo ue- Nimichæorú
ro ueram carnem formidat credere,cum error.
hu
 2 22 DE MYSTERIO MEDIATORIS,
humanam carnem, non uitio culpæ ,fed
naturali credens proprietate pollutam,
natura malignam ſibi mēdaciter fingit,
eiga tantam uirtutem cæcus attribuit,ut
1 ſi crediderit ,uerum Deum ueram carnis
aſſumpſiſſenaturam, diuinitatem (quã
fallaciprofeſsione dicit inquinabilem )
carnis nõ credat pollutionis expertem :
& ideò in Chriſto carnis phantaſia cre
dere maluit, quàm naturam.Et dum in
firmitatem humanam ,ab illa ſuſceptam ,
medicinali uirtute nõ uidit,ſemetipſum
miſer à remedio falutis excluſit.
Sed hæc impuræ dementia falfitatis,
fancti Spiritus præſcięcia reſiſtēce, priùs
eſt extincta quàm genita, incoinquina
bilem fapientiæ ftatum his uerbisinſtru
menti ueteris ſerie commêdante: Omni
um mobilitatum mobilior est fapientia,at
singitautem vbiquepropter fuam mundi.
Sap.7 . ciam.Vapor est enim virtutis Dei, &ma
natio quadam claritatis omnipotentis
Dei fyncera , & Deo nihil inquinamenti
in illam incurrit. Splendor est enim lu
cis æterna , & peculum fine macula Dei
maie .
 AD TRASIMVNDVM , LIB. I. 223

maiestatis ,et imago bonitatisillius,& cùm

fit vna , omnia potest, & permanensinſe,
omnia innouat. De qua ſapientiæinco
inquinabilitate,atqueincarnationis ue.
ricate ſecurus ille , qui de pectore ipſius
ſapientiæ myſteriorum cæleftium me
ruitintelligentiam illuminatus haurire,
fiducialiter dicit: Omnis fpiritus, quicon-1.loan.fi
fiteturIefum Christum in carneveniſſe, ex
Deo est. Omnis fpiritus,quinon confitetur
Jeſum Christum in carneveniſſe,ex Deo no
est.Et hic est Antichristus.Fetulētæ quip
pe carnisinquinamēta no ſenſit,qui ad
ſuſcipiendam ueram ſubſtãtiam carnis,
& eandem mundandam carnis fetulen
tiam ,uenit. Quoniã ideo carnem imma
culatam dignatus eſt ſumere, ut carnem
ſaluans, omnem poſsit carnis maculam
ſubmouere, memorato rurſus loãnëte
ftante:Scimus quia ille apparuit, vtpecca .ibid.3,
ta tolleret, & peccatum in eo non est.Iterữ:
In hocapparuit Filius Dei, vt foluat opera
diaboli.Nam quia opus uinculo teneba
curdiabolici operis,apparuitFiliusDei,
ucillud ſolueret,hoc faluaret.
Igno
 224 DE MYSTERIO MEDIATORIS,
Photini hæ- Ignorat etiã Fotinusmagnum pietatis,
reſis. quodApoſtolusmemorat,facramentü ,
1.Tim.2. qui Chriſti ex uirgine fateturexordiâ ,i
gnorās in uno Chriſto fic eflecredenda
ueritatem carnis ex tempore,ut negāda
nõ licnacuralis ueritas ſempiternæ diui.
nitatis ex Patre.Et propterea non credit
ſine initio ſubſtantialiter Deum natú ex
Deo Patre,in quo carnis ueritatem con
fitetur ex uirgine:non intelligens,de Pa
tre Deo ſubſtantialiter natum illud uer
bum ,quod in plenitudine temporũca.
ro factum ,habitatinnobis, quod fecun
dum diuinã,quam habet ex Patre , ſub
ftantiam , in principio erat, & apud De
Um erat, & Deus erat.Quibustribus E
uangeliſtęſententijs, & fempiterna uer
binaciuitas , & perſonalis incõfuſa pro
prietas,& indiſcreca ſubſtantialis unitas
Þacris Filique monſtratur. Vtin uerbo
caro facto, & habitante in nobis , quod
in principio erat, ſempiternitatis agni.
tio ſuſpicionem cæptæ natiuitatis aufer
ret: quod apudDeum erat , perſonæ u.
triuſq inconfuſa proprietas, unionem
Sabel .
 AD TRASIMVNDVM , LIB . 1. 125
Sabelliani erroris excluderet: quod au
tem Deus erat, efTentialis nominis uerí.
tas unicarem ſubſtantiæ genitoris geni
tiquemonftraret.Non enim dixic loan
nes: Deus dictus eſt uerbum , ſed Deus
erat uerbũ: utdum in Deo uerbo ellen
tiæ diuinæ ueritas naturalis agnoſcitur,
conſequenter non nuncupaciui , ſed na
turalisnominis ueritas probaretur. Ve.co
ritas enim naturæ nunquam priuatur "
nominis ueritate.Atque ſic illa uerbi"
non prolatiui , ſed ſubſtantialis ueriſsi
ma incarnatio tunc ſalubriter creditur,
fiæternum uerbum , quod carnem no
ſtram ſuſcepit ex tempore ,nõ initio ex
iſtendi ſubditum, non perſona cum Pa.
treconfulum , non alium natura creda.
mus eſſe, quàm Deum.
Sunt eciam quidam , in eo quamplu- Alie de pero
rimum gratiæ Saluatoris ingrari , quòd fona Chriſti
in Chriſto ,Deo ſcilicet homineque per fadedoslove
fecto, ſic ſe aſſerunt accipere Dei homi
niso naturam , ut unam falſam ,alteram
ſemiplenam non dubitene in Dei Filio
prædicare ſubſtantiam.Nam uerã Chri
P ſti
 220 DB MISTERIO MEDIATORIS ,
ſti deitatem nolūt credere ,cuius ex Deo
Patreueram natiuitatem negant ſubſtā
tialiter extitiſſe ,uolentes Deo Filio na
turam ueri nominis adimere ,cui neque.
unt nomen naturalis ueritatis auferre.
Dicunt enim in unigeniti Dei nomine
non naturalē ex Pacris generationeſub
ftantiam ,fednuncupationem ſoli.Hu
us eſſe
ma
uocabuli donationeconceſſam
Appollinaris nam quoque naturam fic in Chriſto cre
ntut od ius inis , adi
. , qu eſt mel hom
dunt :quod eftinferius,
ma hoc relinquant .
s
Etminùs conſiderante magnum pie
tatis, quod Apoftolus memorat, ſacra
mentum , ab illa Mediatoris mirabili ſu
ſceptione rationalem nituntur animam
ſeparare , quam in Mediatore Dei & ho
minum penitus afferunt non fuiſſe.
Aliud quoq ; ab iftis adijcitur memo
rato errori piaculum , quo confuſionis
admittất ceterrimæ cauponatuni.Nam
in unitate perſonæ ( in qua Deus & ho
mo, unus Chriſtus, inconfuſibilem ato
infeparabilem utriuſg ueritatem naturę
commendans , uerum fe Deum diuinis
operi
 AD TKASIMVNDVM, LIB . t. 2 27
operibus, uerum hominem humanis
paſsionibus demonſtrauit , impaſsibile
habens , per quod homo creatus eft fa
nus: paſsibile ſuſcipiens,perquod fana
recur infirmus ) ſic iſti neſcio qua dece.
ptioné falluntur, ut quicquid Domi:
nus,uerain forinæ feruilis ſuſceptionem
monſtrans,humiliter geſsit autdixit,10
tum ad cótumeliam diuinitatis deriua .
renonmetuant, quam pafsioni mutabi
litatis ſubijciunt, dum utriuſque naturæ
ueritatem , càm dictorum quam operum
manifeſtatione clariſsima reſplendentē ,
nulla conſideratione diftinguunt :non
attendentes, ubi demonſtretur infirmi
tas, ab inuicta & impaſsibiliuirtute ſu
ſcepta, ubi per infirmitatem reſplendeat
inuictæ uirtutis inſignia: atque ita diui
ni myſterij fruſtrare conantur effectum :
Quireuera hómo faluari non potuit , fi
uel ſuſceptor hominis naturaliteruerus
Deus.non fuit:uel in Dei ueri ſuſceptio
ne aliquid hominis defuit.
Etutomne ſubmoueatur dubitatio
nis ambiguum, in una Mediatoris Dei
P 2 &
 228 DE MYSTERIO MEDIATORIS,
Chriftus werd & hominum hominis Chriſti perſona,
orésopotos. perfectio diuinæ humanævý ſubſtantię,
propheticis eſt Apoſtoliciſque teſtimo
nisdemonſtranda. Efaias , (ſicutſuprà
lef.7. memorauimus) dicit:Eccevirgo in vtes
ro concipiet, & pariet Filium , & vocabi
nomē eiusEmanuel.Butyrum & melman.
ducabit,priufquam fciat aut proferatma.
ligna,mutabit bonum . Quoniam priufquá
fciat puer bonum aut malum , non credit
malitiæ,vt eligatquodbonum eft& relin
quetur terra deſolata. Quoniam priuſqua
ſciatpuer vocarepatrem autmatrem,ac
cipiet virtutē Damaſci, & fpolia Samarie.
In hoc teſtimonio tota contineturfa.
lutaris myſterij plenitudo. Nam ueritas
carnis in uirginali conceptu cognoſci
tur , & in electione boni anima intelle.
ctualis oftenditur, & in Emanuel nomi
neuera deitatis natura monſtratur. Ac
fic in uero Deo nec falſa fuit hominis,
nec ſemiplena ſuſceptio .Dignữecenim
fuit, ut in facramento redemptionis hu
manæ , nec ueritas defuifTetperfectioni,
nec perfectio ueritati. Namli uera caro
4 in
 AD TRASIMVNDVM , LIB. I. L29
in Chriſto non fuit, quid in utero uirgo y
concepit: Et ſi animauel intellectus na
turæ in Chriſto defuiſſe credetur huma
næ,quid in infantebonum malum di
citur ignoraffe : An illam diuinam Filij
Dei natura ignorantię bonimalick ſub
ijcimus , ut humanam in Chriſto ani
mam denegemus : Itáne credendus eſt
homo ſuſceptus à Deo ,quæ Dei ſunta
liquatenus potuiſſe ſapere, in quo ipfa
ſapientia cognitione boni malique di
citur caruiſle
Anima igitur humana, quæ rationis Humanitas
capax naturaliter facta eſt , bonum ma- Chriſti ani,
lumo in infante Chriſto neſciſſe dicitur, ma rationali
quę ſecundum euangelicam ueritatem ,non tuta . eft deftis
in puero leſu ſapiêtia& gratia profeciſ.
ſe narratur , ſicut Lucas ponit & dicit:
Puer autem crefcebat et confortabatur.ple Luc.2.
nusſapientia,&gratia Deierat in illo.Et
paulò poft: Iefusproficiebat fapiétia ,ata
3
te & gratia apudDeum & homines.Nam
ſicutcarniseſt ætate proficere, fic eft a
nimæ, ſapientia & gratia profeciſſe:quę
camen in ſapientia nullatenus profice
1
P3 ret ,
 130 DE MYSTERIO MEDIATORIS ,

rer,ſinaturalem intelligentiam ( quę ho

minibus rationis cauſa conceſſa elt) nõ
haberet.Non quia hoc ſuſceptor Deus
eguit,ſed quiahocpro remedio noſtræ
ſalutis effectus piæ ſuſceptionis exegit,
, ut dum caro & anima rationalis à Deo
‫כג‬ ſuſcipitur, utraq; pariter ſaluaretur. Nã
nec caro ipſa fuit à Dei Filio ſuſcipiêda,
niſi diuina fuiſſet ſuſceptione faluanda.
Quod ſi Deus carnenoneguit,ſedute
am ſaluaret accepit, ita nec animaratio .
nali Deus eguit, ſed eam faluandam cũ
carne ſuſcepit. Cuius animæ humanæ
ſuſceptionem prophetico more Dauid
Pſal. 45. ſanctus incunat, dicens : Ecce enim Deus
adiuuat me, & Dominusfufceptor estani
me. Adiuuic utiq; quam ſuſcepit, quam
proculdubio,niſi ſuſciperet,nõ iuuiffet.
L!! C.15 . Neceſſariiim autem reor, perfectam
Aliud argus hominis in Chriſto ſuſceptionem , Euā.
mentú de 10:
ça humana gelicæ quock parabolæ recéſitionemo
natura à Itrandã:ouis ſcilicet erraticę, quam pro
Chriſto aſsú prijs humeris ſubuectam Dominus re
pla. portauit ad domum , cuius quærendæ
Dauid iam pridē flagitabat lachryma
bili
 AD TRASIMVNDVM , LIB. I. 231
bili poſtulationeſubſidium ,dicens : Er- Pfal.119.
rauificutouis que perierat, require feruü
tuum .Cum ergo murmurarent Phari
ſæi & Scribæ ,dicentes: Quia hic peccato. Luc.19.
resrecipit & manducat cum illis: refert E
uangeliſta, quòd hanc eis Dominus pa
rabolam dixerit: Quis ex vobis homo, qui
habetcentum oues, & fiperdiderit vnam
exillis,nónne dimittit nonagintanouem in
deſerto,& vaditadillam queperierat,do
nec inueniat illam ?Etcùm inueneriteam ,
imponet in humeros fuos gaudēs,& veniés
domum , conuocat amicos & vicinos, dicēs
illis: Congratulamini mihi,quia inuenio
uem meam quæperierat.Hanc ouem , in Error amiſ.
qua peccatoris hominis natura ſigna- fa ouis Euão
tur, quali errore dicemus erraffe: cordis gelicæ qualis
an corporis : errore pedum an errore
morum : Non opinor quēquam ſic hu
manæ cogitationis exortem , qui putet
hominem quomodolibet à Deo lon
ginquitate habitationis, & non peruer
titate cogitationiserrare . In uia Dei,nõ “
greſſu corporis, ſed mentis ambulatur“
inceflu. Via Dei fides eſt recta , quæ in
P4 tan
 232 DE MYSTERIO MEDIATORIS, 1)

tantum uia prorſus oſtenditur, ut in ea

a. Cor.5.
nos Apoftolus ambulare teſtecur:Per fi
dem , inquiés,ambulamus, non per ſpecié.
Via Domini iuſtitia eſt,per quam ſe bea
tus Dauid deductum elle comemorat,
Pſal.23. dicens: Superaquam refečtionis educauit
me, animam meam conuertit.Deduxit me
Super femitas iustitia,propter nomenſuă.
Viæ etiam Domini miſericordia & ue
ritas, per quas utique no corporis greſ.
ſu, fed animæ magis ambulacur affectu .
Hancnobis ambulandi doctrinam bea
1.Ioan.2. tus loannes intiinat, dicens: Qui dicit ſe
in Christo manere , debet,quemadmodum
ille ambulauit, & ipfe ambulare. Qua uia
ſe pręcipit Chriſtus ipſe ſequendum ,di
Matth.rg. cens: Si visperfectuseffe,vade, vendeo
mnia quab.ibes, & da pauperibus,& ha.
bebis thefaurum
in cælo, & veni,fequere
me. No ergo corporali greſſu ſolo quilo
quam ſequitur Chriſtī,auterrat à Chri,
fto . Equidem erroris huius qualitatem
Dominus ipſe Saluator nofter,dum
Sadducæos increparet, oſtendit, dicés:
Matth.22. Erratis,nefcientes Scripturas ,neque virtu
tent
 AD TRASIMVNDVM, LIB. I. 133

tem Dei.Propterea utic miſerabiliter er

rabant,quia illum ,quiDei uirtus eſt,ne.
ſciebant. Sicut ergo uirtutisDei ſcien
tia tenax eft cæleſtis itineris :fic eſt inſci
tia mater erroris. Quod etiã beatus Da
uid oſtendit,dicensdequibuſdam : Ne-Pfal.88.
ſcierunt neque intellexerunt, in tenebris
ambulant.
His atque huiuſmodi teſtimonijs e
uidentiſsimè demonſtratur, ouis illius
errorem , non ſolum corpori, ſed etiam
animæ deputādum , illa fcilicet ratione,
quoniametſi ab homine corporaliter ui
deatur aliquodadmitti peccatū, ex cor
deſumic exordiã, nec extrinſecus quic.
quam perficitur,niſi hoc intrinſecus co
gitationis iudicio porrigatur. Cuius rei
ueritatem ueritas nobis ipfa mõſtrauit,
ita diſcipulis loquens:De corde enim exe- Matth.1s.
unt cogitationesmale ,homicidia, adulte
ria, fornicationes, furta, falſa testimonia,
blaſphemie: Hæcfunt ,quacoinquināt ho
minem . In hoc igitur unuſquiſque errat,
in quo ſemetipſum malæ cogitationis
allenſione commaculat.
P5 Qua
 £ 34 DE MYSTERIO MEDIATORIS,
Quapropter cum erroriſte animæ li.
mul intelligatur & corporis, fi Dei Fi
lius abſq anima rationali ſolam accepit
hominis carnem , inferiorē partem illius
ouis domũretulit,meliorē uerò ( quod
Curiftusani: abſit) erroriperpetuo dereliquit. Nam
má redemit: manifeſtum eſt , quoniã hoc reuocauit ,
Erioc ani-quod proprijs humeris reportauit.Siau
mänabuit.
tem ipſe totã ſe profitetur ouē proprís
humeris impoſitam reportaſſe,totus ho
mo cognoſcatur in Chriſto . Quoniam
tuncelt hominis credenda redemptio, ſi
in Filio Dei ſuſceptionis humanę,id eſt,
ouis illius reportatæ ,non defuit plenitu
do. Hoc enim Deus in nobis ſaluauit,
quod pronobis accepit : & illam Deus
Dei Filius naturâ fecit participem ſalu
» tis æternæ , quã ſibi coniunxit in unitate
» perſonæ . Illă in cæleſte palatiữ introdu
xit,cũ qua ſponſus de thalamo uteri uir
ginalis exiuit.Ipfe enim tanquam ſpon
lus procedēs de chalamo ſuo , exultauit
ut gigas ad currendam uiam .Quisauté
moliatur dicere,uerbi Dei ſponſam cạr
nem fuiffe,no animam:cui animæ iam
pridem
 AD TRASIMVNDVM, LIB. I. 235
pridem dictum eft ab ipſo Domino per
Prophetam :Et depofabo te mihiin ater- Ofec.s.
num ,põſabotemihi
& adiustitiam , & in
iudicio , &in miſericordia, & pietate .Cu
ius myſterij Eſaias quoq celtis fidelis e
xiſtit, quiex perſona Chriſti loquentis
hæc dicit: Gaudēsgaudebo in Domino, & lefa.61.
exultauit anima mea in Deo , quiinduit
me vestimentü falutis,& indumentüiusti
tie,circúdedit me,quaſiſpõfum decoratum
corona,& qualifponfam decoratam moni.
libus ſuis. Ecceunus eſt ſponſus , eſt &
fponſa , quiſeetiam animam habere te.
ftatur.Quam ut oſtenderet,non ſinein .
tellectu ſuſceptam ,cor (quod proprium
eſt animæ humanæ) ſimul cum carne in
Deo exultaſſe , ex perſona hominis ſu
ſcepti monſtrauit, dicens : Cor meum
caro mea exultauerunt in Deum viuum .
Quia uerò naturæ primitias ſuſcipiens
Dominus , ſicut in ſuo corpore cũctorũ
fidelium corpus, ſicin ſua anima uniuer
forum fidelium animas , per naturæ uni
tatem & gratiam iuſtificationis accepit .
Per hâc omnē eccleſiam in coniugium
fibi
 236 DB MYSTERIO MEDIATORIS,
ſibi perpetuæ incorruptibilitatis adſci
uit : cuius deſponſionis mirabile Sa
cramentum ſic fidelis ſponſi ſeruus ipſi
ſponſæ commendat, utmentisintelliga
tur magis eſſe quàm corporis, dicens:
2.Cor.11. Defpondi enim vos vni viro virginem ca
ſtamexhibere Christo. Timeoautem ,ne,fi
cutſerpensEuamſeduxit astutia
ſua, ita
fenfus vestri, & excidant à
corrumpantur
fimplicitate, que est in Christo. Ibi ergo
ſpiritalis adultercorrumpere quærit ca.
ftitatem uirginalis matrimoni , ubi cer
nit cæleſti ſponſo fidem conubij debe
reſeruari.
Inaniter autem animæ charitatem cu
ſtodiri mandat Apoſtolus, ſi huius pri
mitias coniunctionis in fenó habuit ho
mo à Deo ſuſceptus. Præſertim cum ca
put & Corpus Chriſtum eccleſiamque
doctor idem gentium prædicare non
Bph.r. ceſſet,dicens: Secundùm operationem po
tentiæ virtutis eius,quam operatusest in
Christo Iefu,ſuſcitansillumà mortuis, &
constituésaddextram fuam in cælestibus,
fupraomnem principatum &potestatem ,
ё
1
1
 AD TRASIMVNDVM , LIB. I. 237
ou virtutem , & dominationem & omne
nomen quodnominatur, non folùm inhoc
fæculo, ſed etiam in futuro : & omnia ſub
iecitſubpedibuseius, & ipfum deditcaput
fupra omnēecclefiam ,quæest corpusipſius,
plenitudoeius,qui omnia in omnibusad
implet. Alio quoßloco dicitur:Vir ca-Eph.s.
putest mulieris,ſicutChristuscaput est ec
cleſiæ ,ipfe Saluator corporis.Quomodo er
go anima eccleſiæ poterit faluari, ſi de
fuit anima Saluatoriſuel qualis effectus
liberationis credetur ſequuturus in cor
pore,qui non pręceſsit intcorpore: Nā † fortè ania
ſicutſuis fidelibus dicit: Si vosFilius libe ma.
rauit tūc verèliberi eritis : Ita defe quoq loan.8.
pronunciat: Quia factus est ficuthomofi- Pfal.88.
neadiutorio inter mortuos liber. Quod er
go capuc liberum fecit in ſe,hoc eciam li
berauit in corpore . Quia intrans in do
mum fortis,ato alligans fortem ,hocibi
à ſeruitio liberauit, quod primitus in ſe
pro ſeruo ſuſcepit: nec aliud eft in corpo
re regnātium ,quàm quod in capite prę.
ceſsit ad cælum . Cuius rei credulitatem
fideliter ac fiducialiter gerēs Paulus ex
ultas
 238 DE MYSTERIO MEDIÁTOŘÍS,
Phil.3: ultat & dicit: Nostra autem conuerfatio
in cælis est.Ibi itaqueſuam animam ani
mam cõuerſari non ambigit, ubi huma
nam animam in Chriſto regnare confi.
dit . Propter quod etiam Coloſſenſes
huiuſmodi prædicationis hortatur elo
Col.z. quio, dicés:Siconreſurrexištiscum Chri
fto, quæfurfumſunt quærite, vbi Christus
est,in dextra Dei fedens.
Aliud eiusdé Nec illud eft aliquatenus omittendű,
rei argumen: quod cùm magnoprædicationis mira
tum .
2.Pet, 2.
culo Petrus comendat in Chriſto . Quia
peccatum nonfecit, nec inuētus est dolusin
ore eius.Sic enim dicit : Christus pro nobis
relinquens exemplum , vt fequamini vesti
gia eius,quipeccatum nonfecit, nec inuen
tus est dolusin ore eius. Nam ſi Dei Filius
animam humanam in carnis ſuſceptio
nenon habuit, & hoc beatus Petrus de
eius creditur diuinitate dixiſſe: quid eſt,
quod pro magno in laudē dicitur Chri
ſti: quia diuinitas eius immunis eſſe po
tuit à labepeccati , cum Dei ſit propriữ
nõ ſolum nõ peccare, ſed etiã à peccato
ſaluare : qui propterea ſolus poteſt do.
nare
 AD TRASIMVNDVM, LİB İ. 239
nare indulgentiam :quia ſolus admitte
reno poteſt culpam :Ideo folus eſt uul
neratorum medicus:quia diuina natura
nunquam in ſe recipit uulnus.Si autem
hoc ad Chriſti carnem creditur referen
'
dã , quomodo ab animabus noſtris ſer:
uari iuſtitia poterit , quibus exemplum
Apoſtolice memoratum ſuſceptio Chri
ſtino dedit : Sed ut oftéderet beatus Pe
trus , & in anima ſimul & in carne Chri
ſti præceſsiſſe iuſtitiam,quam nobis im
perat imitandā,ſequutus,adiunxit: Qui Ibid.
cùm malediceretur , non remaledicebat.
Quod propriè ad animçpatientiâ perci
ner.Propter quod & alio loco dicit:Non 1.Pet.se
reddentesmalum pro malo, velmaledictú
pro maledicto, fed econtrariò , benedıcëtes.. 1

Quia in hoc vocati estis,vt benedictionem

hæreditatispoßidearis.Cuius benedictio
nis Saluator noſter ex corde prodire co
mendat exordium , dicens : Homo bonus Luc. 6 .
debono thefauro cordis fuiproferet bona.
1 Conſtat ergo in anima beneuolentianı
10
elle, unde benedictionem poſsimus ma
ledicentibus redhabere.
Vt
ri
 240 DE MISTERIO MEDIATORIS ,
Vtauté beatus Petrus, & animæ no .
bis & carnis in Chriſto demonſtraret
exemplum , cùm dixiſſet: Quicùm male .
diceretur,nõremaledicebat,lequutus ad
1. Pet.s. iunxit: Cùmpateretur non comminaba.
tur . Commendabat autem iudicanti iustè,
fuo,
quipeccata nostra pertulit in corpore
ſuper lignū, vt à peccatis nostrisſeparati,
cum iustitia viuamus:cuius liuorefanati
ficut oues errabatis.Sednunccon .
estis,qui
uertimini adpaftorem et viſitatorem ani.
marum vestrarum .
Eftigitur Dei Filius animarã noſtra .
rum uilitator & paſtor:quia fieri digna.
tus eſt animæ humanæ ſuſceptor. Cui
ex perſona futuræ ſuſceptionis humanę
Pfal.119. dicitur, in Pſalmo: Suſcipemefecundùm
verbum tuum & viuam . Chriſtus ergo
paſtor noſter eſt, cuius nos oues eſſe,
Apoſtolica teſtatur authoritas, qui ta
men , utplene ſuſceptorem ſe noftræ na
turæ dignaretur oſtendere, non ſolum
paftorem ,ſed & ouem ſenon dedigna .
tus eſt appellare : utpote de quo, ſancto
Spiritu actus propheta,teſtatur: Sicuto
wis
 AD TRASIMVNDVM , LIB . I. 241
uis ad victimă adductusest,ficut & agnus tefa.336
coram tondente fine voce ,fic non aperuit
os fuum.Etipſe per Hieremiam :Ego ficut lerem .11,
agnus innocens adductusſum ,vt immola
reré neſciui. In me cogitauerunt cogita
tionem malam ,dicentes: Venitemittamus
lignum inpanem eius. Dequo etiam lo .
annes Baptiſta proclamat : Ecce agrus loan.t .
Dei, qui tollit peccata mundi. Non diſ
ſimilia de Chriſto Petrus quoque ponit
Apoſtolus, dicens: Scientes ,quòd non 1.Pet.t.
corruptibilibus argento velauro redempti
estis d, e vana vestra conuerfationepater
næ traditionis, ſed pretiofo ſanguine,qua
ſiagni incontaminati & immaculati leſu
Christi.
Vnus igitur idemo mediator Dei & Chriſius imi:
tushoz
hominum , bomo Chriſtus Jeſus ipſe pa perfc
mo no eft, 44
ſtor & ouis,ipſe ſponſus & fponſa,ipſe Pontifex:
facerdos & uictima,unusidemo & ob
lator muneris & munus factus eſt obla.
toris: ut nec oblator à muneris qualita
te deſciſceret, nec munus oblatoris me.
ritò diſcreparet. Qui ſi minus aliquid
habuit humanæ naturæ nec perſonam
ſumes
 242 DE MYSTBMIO MEDIATORIS ,
ſumere Pontificis,nec offerri potuit pro
peccatis. In lege eniin ſacerdotio fungi
no poterat, fi quis homominus aliquid
habuiſſet in ſe :nec uitioſum uel imper
fectum pecus ad ſacrificium cuiquamili
cebat offerre. Pontificem uerò noftrum
leſum Chriſtấeſſe quis ambigat?Quem
ſub hac Paulus euidenter appellatione
Hebr.4. commendat : Habentes autem ,inquiens,
Pontificem magnum qui penetranit cælos,
Ieſum Filium Dei, teneamus confeßionem .
Non enim habemus Pontificem , qui non
poßit compatiinfirmitaribus nostris, ten
tatum autem per omnia profimilitudine
abſquepeccato. uideamus ergo cumfidu-.
cia adihronum gratia , vt miſericordiam
conſequamur, & gratiam inueniamus in
auxilio oportuno.
3
Vt autem humanæ naturæ hoc Pon
tificatus officium demöftraret, adiecit:
Hebr.s. Omnis nanque Pontifex ex hominibus af
fumptus ,pro hominibus constituitur in his
quæ funtad Deum , vt offerat dona &fa
crificia propeccatis, qui condolere poßit
his, quiignorant& errant, quoniam dia
Pro
 ÀD TRASLMVNDVM, LIB . I. 243
pſe circundatus estinfirmitate. Et propté
rea debet, quemadmodü pro populo,it.
ita e
tiam profemetipfo offerre propeccatis.Nec
quiſquă fumit ſibihonoré,ſedqui vocatur
à Deo ,tanquam Aaron . Sic et Christus
non ſemetipfum clarificauit, vt Pontifex
fieret,ſed qui loquutus est adeum : Filius
meus es tu ,ego hodiegenui te. Quem ta
men Pontificem dicit per omnia pro fi
militudine abſą péccato tentatum . Per
quæ autem omnia rentatus fuerit, ſupe
riùs euidérer oſtendit,dicens:Nufquam Hebr.::
enim angelos apprehendit; fed ſemen A
braheapprehendit.Vnde debuitperomnia
> fratribusfimulari , vtmifericorsfieret, &
fidelis Pontifex ad Deum , vt repropitia.
ret delicta populi.In eo enim quopaſſusest
ipfe,dotentatus,potens est, his qui tentan
tur auxiliari.
1
Si ergo in eo quo tentatus eſt,tentatis
auxilium donaci profectò in quo tenta
cus non eſt,tentatis auxilium non mini
ſtrat. Quo conficitur,ut hiqui Chriſto
ſolam carnem humanam aſsignat, & a:
nimam denegant,in ſola carne quærant
Q2 auxilium
 244 DE MYSTERIO MEDIATORIS,
auxilium Chriſti,in anima uerò remane
. ant deſtituci:Filius Dei nang hocadiu
uat in homine,quod ſuſcepit pro homi
ne.Quodſi & in anima & in carne pro
mereri Chriſti delectantur auxilium, fa
teantur neceſſe eſt ( ficut ueritas habet)
& in anima pariter & in carne tēratum.
Et anima igitur humana & caro fimul
eſt in Chriſto tentata. Quod ſiſimul eſt
in Chriſto & anima & caro tētata, ſimul
eſt ab eo utraq ſuſcepta.Et ſi utrang di.
gnatus eſtſuſcipere,utranque dignatus
eft fine dubitatione faluare. Dignūnan
que fuit, noftræc ſaluti conueniens,ut
Deus uerus ex uero Patre folus ſubſtan
tialiter natus , uerã hominis, quam ipſe
fecit,animam carnemg ſuſciperet, inu .
traque cum tentatore pugnaret,in utra .
que uinceret,ac deinceps in utraq tēta.
tis ſubminiſtraret auxilium , cum in utra
que infirmis ac morituris uictoriæ præ ,
beret exemplum .
Aliud argus Illa quoque fententia facramentum
mentum , Mediatoris manifeſto demonſtrat indi.
cio, quàm ipſa Veritas protulit, dicens:
Venit
 AD TRASIMVNDVM , LIB. I. 245

Venit enim Filius hominis faluum facere Luc.19.

& quærere quod perierat. Attendamus
igitur, quid perierit terræin hominis la
plu, & agnoſcamus, quid quæſitū fue
rit hominis cæleſtis aduentu. Conſide
remus quid in ſe peccando uendiderit
ſeruus , & apparebit,quid ſuſcipiendo
redemerit Dominus. Ártēdamus, quid
latro in hominis ſeductione uulnerauit,
ut clareat , quid medicus in hominis ſu
ſceptioneſanauerit. Nónne excarne fi
mul animac compoſitus, præceptum
Dei homo primus accepit :Quod ſi in
utrag præceptum Dei cognoſcitur ac
cepiſſe, in utraque debuit obedientiam
præcepti ſeruare. Si autem in utraque
fuit parêdum præcepto, ab utraque ad
miſſa eſt cransgreſsio. Quoniam ſicut
eſt inchoatum animæ cupiditate pecca
tum , ſiceſtcarnali comeſtioneperfecta .
Et ideò quod totus homo reatum tranſ
greſsionis admiſit, totum ſibi diabolus
captiuauit.Quodfi totus tenebatur ca.
ptiuitatis uinculo, torus eguit liberato
rís auxilio . Si autem totum debuit libe.
Q : rare
 446 DE MYSTERIO MEDIATORIS,
rare pietas,totum debuit ſuſciperediui
na maieftas. Totius ergo fuit hominis à
Deo ſuſcipienda natura, quoniam in to
to fuit captiuitas, captiuanda, ut tota ſi
mul acquireretur de captiuata captiui
tateuictoria.Et ſecīdum prædicationis
Apoſtolicæ ſententiam , captiuam du
cens captiuitatem , principatus & pote
ſtates traduceret confidenter, palam tri
umphans illos in ſemetipſo.
Aliud argus Ad extremum dicatur : Cur ab illa in
mentúaſum effabili diuinirate non fuerit animæ na.
pred Chriſto turaſuſcepta cum carne : Vtrum à Deo
quņa ,
nõ fuerit factar an peccato non fuerit ui
tiata: an carneuiliorem uniuerſalis me.
dicina deſpexit . An peccati uulnere ſau
ciatã,omnipotens curare nequiuit . Sed
horum primâpoftremumg qui ſentiūt,
& aduerſus uirtutem creatoris, & cõtra
potentiam Saluatoris rebelles exiſtât, ſi
uel aliqua creaturam putāt à Deo no fa
etā:uel ad ſalutem animæ conferendam
poteſtatē dicunt omnipotētis inualidã.
Duobus uerò medis, nec peccatü con.
fiderant rationalis creaturæ , nec meri
tum :
 AD TRASIMUNDUM , LIB . 1. 247
tum :non intelligentes,carne ſua uilio .
tem effe nö pofle,quæ uitam tribuit car
ni,& illam grauiusuulneratam ,quę per
intelligétiam magis potuit reſiſtere ten
tatori. Illa igitur omnipotens uirtus, &
pia ſapientia , nec deſpexit uelut extra
neam , quam à ſe nouerat factam : nec
fpreuit ſanādam , quam ſciebat grauius
uulneratam : nec eam quam carne po
tiorem fecit, à remedio falutis excluſit.
Sed ſicut cotum hominem diabolus de
cipiendo percuſsit , ita Deus totum ſu
ſcipiendo ſaluauit , ut agnoſceretur i
dem creature totius conditor, & redem
ptor, qui potuit & quod non erat face.
re, & quod dilapfum fuerat reparare.
Cũctos prçterea qui ſalutis eſſe cupi- Chriflus est
untæternęparticipes, oportetagnoſce-perfeflus me
reparicer & tenere,non incaſsű hominē diator. Ergo
Iefum Chriſtum mediatorem Dei & ho perfectus ho
minum nuncupatum ,niſi quia idē De.mo.
us totam in ſe naturam fufcepit homi.
nis, & idem homo cotă in ſehabet ſub
ftantiam Diuinitatis. Nam quia perpec
7
017
catum hoino fuit ſeparatus à Deo, inter
Q 4 Deum
 ###
148 DE MYSTERIO MEDIATORIS,
Deum iraſcentem , hominemqúe pec
cantem , talis utique mediatoris neceſſe
erat ut interueniret perſona, quęad pro
pitiandum Deum homini, totẫuerum
1 qúein ſe Deum de Deo natum haberet:
& ad reconciliandum hominem Deo,
totum uerumo in ſe de homine natum
hominem contineret . Atqita ex utrox
!
in utroq unus Chriſtus efTet,ut plenitu
do deitatis ſuſceptam non conſumeret,
ſed proueherethominem : & plenitudo
humanitatis , necminoraretimmēſum ,
nec mutaret impaſsibilem deitatem : ac
ſichominis natura , quæ mutata fuerat
in deterius , per illum tota redintegrare
tur, quo nihil eſt melius. Propterea ſe
Mediator Dei & hominum , plenâ De
um plenumo dignatus eſt hominē de
monſtrare .
Quod ſi quis ambigit, aut omnino
non credit,eligat,utrum ſibi nomine an
opere uelit quod allerimus,demonſtra
Chriſtus De, ri.Neq; enim Scriptura ſancta in uno eo
su homo. demChriſto ,aut Dei uocabulum præ
termiſit,aut hominis, Euangeliſta dicē.
te:
 AD TRASIMVNDVM, LIB. I. 249
te: In principio erat verbum , & verbum Ioan.1.
erat apud Deum , & Deus erat verbum ,
hoc erat in principio apud Deum.Omnia
per ipſum factafunt,&fine ipſo factum est
nihil. Et Paulo poft:Verbum caro factum
est, & habitabit in nobis. Illud utiquer
bum carnem factum aſſerit, quod Deữ
elle,ſuperiùsmemorauit, ut oftenderet
eundem uerum Deum ex Patre, qui eſt
homo uerus ex homine. Oftendit præ
terea,in quo naturaliter ſempiternūcre.
damus ex Deo Patre, & in quo tempo
raliter ex hominefactum hominem de .
beamus accipere: aliud in exordio,aliud
in ſubſequentibus monſtrans. Aeterni
tas igitur Fili Dei aſſeritur, dum uerbữ
Deus in principio prædicatur.Ibi uerbữ
i non dicit factum , quod ex Patre noue
rat genitum ,ibinon eſt temporis nomē,
ubi fempiternitasnec initium poteſt ha
bere nec finem . Cùin autem uenitur ad
To carnis liocabulum , tunc uerbum caro
ci dicitur factum , ut agnoſcamus , eum ,
qui factus non erat, ſed natus de Patre
ſemper erat, tunc fieri uoluiſſe, quando
Q s quod
 250 DE MYSTERIO MEDIATORIS,
quod fecerat,factus, opus ſuum digna
(us eſt reparare .
In hoc facto beatus quoq Paulus, fi
cut ueritatem hominis,lic ueritatem cu
Cal. 4. rauit temporis profiteri,dicens: Cùmau .
tem venit plenitudotëporis,mifit Deus Fi.
lium fuum factum ex muliere,fa &tumfub
lege, vt eos , qui fub lege erant, redimeret,
filiorum reciperemus.Hæc
vt adoptionem
ipſum ubique propheticis congruens
Apoſtolicaſeruat authoritas, ut factum
prædicans Chriſtum, & quid factus ſic:
& unde factus ſit, euidenter oſtendat:
ut agnoſcatur , rerum omnium Domi
num ,ſicformam ſuſcepiffe feruilem , ug
non aliunde , fed ex homine ueram ſu .
Pfal.37. fceperitcarnem.Dicitigitur Dauid : Ma
ter Siõ dicet homo ,et homofactusest in ea ,
& ipſe fundauit eam altißimus.Eccein u
no Chriſto, ſicut tina perſona indubitã .
ter aſſeritur,fic ueritas Dei atque hoini
nis inconfuſa monſtratur. Qui enim ho
mo factus eſt in ea,ipſe fundauit eam al
tiſsimus. Huic dicto illud Apoſtolicum
Rom.9. prorſus eſt comparandum . Quorum pa
tresa
 AD TRASIMVNDVM , LIB. I. 257
fres , ex quibus Christus ſecundùm car .
nem , qui est ſuper omnia Deus benedictus
in fæcula . Quod Dauid dicit : Et ho
mo factusest in ea : Hoc Paulus firmar
dicens: Quorum patres,ex quibus Chris
ftus fecundùm carnem.Quodautem Da
uidafferit: ipſe fundauiteam altißimus:
Hoc Paulus fequitur, dicens: Quiest ſu
per omnia benedictus.in fæcula . Teſta
mentum uetus concinit nouo , Dauid
loanni concordat & Paulo. Quem ue .
rum hominem dicit Dauid : Quia ma
ter Syondicet homo, & homo factus est in
ea: eundem uerũ Deum credit & prædi
cat: Quia ipſe fundauiteă altißimus:Quê
uerum hominem nouit loannes, audi
ens eum dicentem : Quæritis me occidere loan.7
homin em , qui veritatem loquutus fum
vobis : Eundem uerum Deum mon
ſtrat,dicens: Hic est verus Deus & vita 1.loan.g.
æterna. Verum hominem Chriſtum re
cognoſcit : quia uerbum caro factum
eft,& habitauit in nobis:eundemo uer
bum Deum oftendit :quia in principio
erat uerbum ,& uerbâ erat apudDeum ,
&
 252 DE MYSTERIO MEDIATORIS,
& Deuserat uerbâ . Quem uerum ſcie .
bat hominē Paulus, quia uoluntaria pie
tate factus eſt ex muliere Dominus ho
minis , & factus eſt ſub lege Dominus
Gal.. legis :ſicut ipſe teſtatur:Quia mifit Deus
Filium ſuum ,factum ex muliere,factum
fublege. Et,quia factusest ex femineDa .
Rom . 1 . uid ſecundum carnem . Et, quorum patres,
ibid ... ex quibus Christusfecundùm carnem : eun
dem uerum Deum confiteri non ceflat,
dicens:Qui est fuperomnia Deus benedi
étus in fæcula.
Chriftus cd- Neguerò illud ex aduerſo neſcimus
To factus:Er opponi, quod cum uerbum caro factử
fuit :eftta' dicitur,& factus eſt ex ſemine Dauidſe
cundum carnem , & quorum patres , ex
quibus Chriſtus ſecundum carnem , in
ſupradictis locis ita quorundam carna
lis ſenſus carnis nomine teneatur, ut ſu
fcepta carne nõ credatur Chriſtus etiain
rationalem animam ſuſcepiſſe.
Sed qui ſic ſentiunt , minùs attendűt
id effe locutionis humanæ, qua nonnū
quam totum ſignificatur à parte. No
uerint igitur in Scripturis ſanctis, ali
quando
 AD TRASIMVNDVM , LIB. 1. 253
quando carnis tantummodo nomine, Pars homis
nonnunquam animæ folius uocabulo, nis pro toto
totum hominem demoſtrari. Cuius rei quandog fus
mitur.
ueritatem, no ſolùm ex uetere teſtamen
to ,uerumetiam ex nouo , facile perdoce
bo. Dauid carnis nomine totum ſignifi
cathominem ,dicens: Exaudi Deusoraa Pfal.6s.
tioněmeă ,adte omniscaro veniet. Quid
eſt autem omnis caro , niſi omnis ho
mo: Similiter ab eodem in alio Pfalmo Pſalm.56.
dicitur: In Deofperabo, non timebo, quid
faciatmihicaro. Et ut oſtenderet, quòd
carnis nomine totum hominem deſi.
gnaret , paulò pòſt identidem dicit: In
Deo laudabo verbum , in Deo laudabofer
menem , in Deo fperabo,non timebo,squid
faciat mihihomo.His dictis Efaiæ quo
que dicta concordant , cum Saluatoris
noftri aduentum in carne prænuncians,
dicit : Eruntpraua in directa , & afpera 1ef1.40.
in vias planas, & videbit omnis carofa
lutare Dei.Quid eſt autem omnis caro,
nifi omnis homo . An forfitan exani
mem ſicleuabimus carnem,ut illi nõdu
bicemus diuinam tribuere uifionem : In
nouo
 254 DE MYSTERIO MEDIATORIS,
nouo quoque Teſtamento , ipſehuma
ni generis creator & Dominus , carnis
nomine totum reperitur hominem nun
cupaffe,dum tribulationis extremę prę
nuncians qualitatem ,hæcdiſcipulis lo
Matth. 24. quitur: Erit enim tunc tribulatio magna
vfquemo
qualis nonfuit ab initiomundi
aò,nequefiet. Et niſi breuiatifuiffent dies
illi, non fieret faluaomnis caro :fed propter
electos breuiabuntur dies illi.
Animæ quoq uocabulo totum figni
ficari hominem , ueteris ita demonſtrat
Gen.46. ſeries Teſtamēti,cum dicitur: Erantau
tem vniuerſa anime de Iacob quinquedo
ſeptuaginta. Rurſus in eodem Teſtamē.
Leuit.4. to: Anima quacunque deliquerit, ante Do
minum ,nolens in omnibuspræceptis Domi
ni,quæ non oportet facere,& feceritvnum
de his, fiquidem princepsfacerdos qui vn
ctus est deliquerit,nec ficplebs faciat, offe
ratprodelicto ſuo,in quo deliquit,vitulã
exbubusimmaculatum Domino . Eccea.
nima dicitur, & facerdos unctus dein
ceps nuncupatur,ut cum animam audi
mus, totūſimul hominē cognoſcamus.
Nec
 A TRASIMVNDVM , LIB. I. 255
Nec in nouo Teſtamēto huius ſigni
ficationis potuit deeſſe locutio fiquidé
។ cùm ſancti Spiritus aduentu firmati di
ſcipuli, reiecta formidine, publicæ præ
dicationis auſpicarentur officium . Con
ſummato Petri ſermone,LiberActuum
Apoſtolorum , Luca narrante, ſicconci
net: Qui ergo receperunt fermonem eius, A &t. 2.
baptizati ſunt,& appoſitæ funtin die illa
animæ circiter tria millia. Quiſquis hic
animarű nomine ſignificatos homines
nititur denegare , oftendat neceſſe eſt ,
qualiter ab Apoſtolis finecorporibus a
nimæ credantur facramétum baptiſma
tis accepiſſe. Simile huic loco quiddam
beatus quog Petrus ſic in ſua ponit epi
ſtola: In diebus Noa ,inquiens, cùm fabric 1.Pet,3 .
caretur arca,inqua pauci, idest ,octo ani
mefalua facta ſuntper aquam.
Ćum litigiturmanifeſtum ,Scriptura
rum more,terum hominē aliquãdo car
nis, aliquando ſolius animæ uocabulo
deſignari:profecto mõſtracur,cũ Euan
gelilta dicit: Verbum caro factum est. Pro
pterea utig erlediator Dei & hominum
homo
 250 DE MYSTERIO MEDIATORIS,
homo Christus Iefus ab Apoftolo prædi
catur. Nam quia Deus eratuerbâ, in eo
quod Deus totum hominē ſuſcepit pro
nobis,'Verbum caro factum est & habita
uit in nobis. Verbum utic caro factum
eſt,in eo quodeſt una in ChriſtoDeiho
minisque perfona.Habitauit autem in
nobis : quia in Chriſto uera totac per
manet diuina humanaca ſubſtātia. Ver
bum enim habitans in homine, non eſt
mutatữ in hominem . Vbi autem maxi
me'uerbum potuithabitare:quàmin il
la ſubſtantia, quam ad ſuam imaginēfe
cit, hoceſt, in anima illius hominis quế
ſuſcepit: Quod propheticê per Salo.
monem ſpiritali gratiâ cernimus intima
tum ,cum dicitur: anima iustiſedesestſa
pientia.Nam ut oftendatur Chriſtus in
animæ ſubſtantia ſpecialiter habitare,
Paulus nobis porrigatſuæ atteſtationis
Eph.s. in ueritate ſubſidium , qui dicit: Huius
reigratia flectogenuameaad Patrem Do
mini nostri,ex quo omnispaternitas in cæ
lis & in terra nominatur, vt det vobis ſe
sundùm diuitias gloria fua,virtute corro
borati
 At TRA S1 MyND V M, LIB . . 252
boratiperſpiritum eius,in interiore homi
ne,habitare Christumpefide
r min cordib .
vestris. Ecce & animam nominat & cor
appellat, ubi Chriſtum habitare confir
mat. Vnde liquidò cognoſcitur,uerbữ
Deum totum hominem ſuſcepiffe, cuni
probetur habitationem Filij Dei in ani
ma magis quam in carnemonftrari.
Huius inſeparabilis ueritas ſacramnen
ti;quo totum hominem ſuſcipere digna
tus eſt Deus , & totus in Deo monſtra .
tur homo manere ſuſceptus, & id quod
de homine naturaliter eſt,Filium Dei, &
id quod de Deo Patre naturaliter eſt, Fi
lium fecit hominis appellari, dicente ani
gelo ad Mariam : Spiritusſanctusſuper- Luc.t:
ueniet in te; & virtus altißimi obumbra
bittibi. Ideo quodnaſcetur ex te fanétum ;
vocabitur Filius Dei. Marci quog non
diſcordat aſſertio , tale ſcilicet Euange
lio ſuo ponentis exordium : Euangelium Marc. t.
Ieſu Christi Dei. Nathanaël quoque , de loaniti
quo dixerat : À Nazaret potest aliquid
boni eſſe? non cunctatur Dei Filium ap
pellare, Rabbi, inquiens, tu es Filius Dei;
R
 258 DE MYSTERIO MEDIATORIS,
tues Rex Ifraël.Vbileſus,ut plenum pie.
tatis ſuæ myſterium demonſtraret, non
ſolum id ,quod de Patre naturaliter ſem
per eſt,libenter audiuit: ſed etiam quòd
ex muliere miſericorditer factus eſt, eui
Ibid. dentiſsimè prædicauit dicens: Amen a
men dico vobis, videbitis cælum apertum ,
& angelos Dei aſcendentes & deſcenden
tesſuper Filium hominis.
Propter hanc in Chriſto unicatē per
fonæ , & inconfuſam lieritatê diuinæ hu
manæo ſubſtantiæ unus ideme Chri
ftus & puer ab Eſaia dicicur, & Filius ac
leſa.g. Deus pariter prædicat:ſicutinquit:Puer
natus est nobis, Filius datus est nobis, cuius
principium ſub humeros eius, & vocabitur
nomen eiusadmirabilis, confiliarius,Deus
fortis.In uno Chriſto nõ ſunt due perſo .
næ,ut alius puer & aliusDeusfuerit nữ .
cupatus,ſed in una perſona eſt Deus ple
, nus , & homo perfectus, quia ſubftãtiali.
» ter aliud puer & aliud Deus: cũtamēp
ſonaliter no ſit alius puer & alius Deus,
Vnus enim filius & puer & Deus, quia
puer, qnatus eſt nobis, & idē filius qui
datus
 AD TRASIMVNDVM, LIBI. 8 59
datus eftnobis ,uocatur nomē cius ad
mirabilis, conſiliarius, Deus fortis.
Hic tamen puer ficut ueram carnem ,
ſic, & ueram habuit animam , ut illa ue
ra diuinitas totam hominis & renouan
dam ſuſciperet, & ſuſceptam poffet re
nouare naturam ,ſicut ſuperiùs eſt,Luca
teſtāte,monſtratum . Quia puer,id eſt,le. Lucas
ſus,proficiebatatate & Japientia &gratia
apudDeum & homines. Propterea in ſe
nec carnis nomen nec animæ Dominus
ipſe prętermiſit oſtendere.Carnem quis
dem fe habere ueriſsimam monftrans,
cum dicit : Quod nafciturde carne , caro loan.3.
est. Cuius plena ueritas operum quox
manifeſtacione reſplenduit, cum infans
natus,non ſolum cunis inuoluitur & an
guſto præfepecõcludirur,ſed etiam cir
cunciſionem ſuſcipiens, carnem ueram
habere monſtracur.Præterea etiam poft
reſurrectionem diſcipulos cũctantes in
format,dicens: Palpate& videte,quia ſi toan.si,
ritus carnem &offanon habet, ſicutmevi
detis habere. Animam quoq ſe ſuſcepiſ
le cũ carne nec nomine ceflauit intima
R 2 re ,
 200 DE MYSTERIO MEDIATORIS,
Luc.6 . re, nec opere, dum dicit: Animam meam
Marc 14. pono pro ouibusmeis.Et, anima mea turba
ta est. & cætera, quæ inferius oftenden
tur. Hanc animam non fine intellectu
rationali ſuſceptam à Chriſto, per Eſa
iam ſic diuinum demonſtrat oraculum :
tefa.5 2. Ecce intelliget puer meus, e exaltabitur
&magnificabitur vehementer.
Et quanquam multa ſuperfint, qui.
bus noſtra firmetur aſſertio , tamen quo
niam ad finem libelli ſeries orationis no
ftræ feſtinar,deactibus quoqueApofto
lorum euidentiſsimum huius ſacramēti
indicem beati ponemus Apoſtoli Petri
ſermonem , quem deilla mirabili muſti
ſpiritalis ebrietate ructauit . Hinc ete
nim,cum ex authoritate diuina ludæos
informans, Dauidis tamen poſuiffet e
loquiữ, quod diuinitus edoctus, e Chri
fti perſona cecinerat, dicés : Prouidebam
Pſalm . 16. Dominum coram me ſemper , quoniam à
dextris est mihi ne commouear. Propterea
iocundatum est cor men , dexultauit lin .
gua mea . Inſuper & caro mearequieſcitin
pe :quoniam derelinques animam meam
in
 AD TRASIMVNDVM , LIB. I. 261
3
in inferno , nec dabis
ſanctum tuum vide
re corruptionem . Notas mihi fecistivias
vite.Adimplebismeiocunditate cumfacie
tua. Quod teftimonium Pſalmi cũbea
tus Petrus commemoraret , ut hoc de
Chriſto manifeſte dictum oſtenderet,
ſequutus adiecit: Viri fratres ,liceatau- Að.2.
děter dicere ad nos , de Patriarcha Dauid :
quoniam & defunctus est & fepultusest,
& ſepulchrum eius est apud nos vfque in
hodiernūdiem . Propheta igiturcùm eſſet,
& fciret ,quiaiureiurädo iurafſet illiDeus,
defructulumbi eius, federe ſuper fedē eius,
prouidēsloquutus estdereſurrectione Chri
fti:quia neque derelicta est animaeiusin
inferno, neg caro eiusviditcorruptionem .
Hoc equidem teſtimonium proptes
rea præſenti loco duximus inſerendum ,
ut euidēs nominum rerum ádiſtinctio
1 carnem fimul & animā doceret in Chri
1
ſto. Cæterãoppotunior eiſuus exhibe.
bitur locus, cùm demyſterio loquemur
-1 dominicæ paſsionis,ubi etiã illudquod
dixit : Tristis est anima mea vſqueadmor- Marc.14.
tem . Ec, Nunc anima mea turbata est. Et: loan, 1 s.
R3 Maiorem
 262 DE MYSTERIO MEDIATORIS,
laann is. Maiorem hac dilectioněnemohabet,quàm
vi animāfuamponat quis pro amicis fuis:
ſperamus ita,Domino adiuuate, tracta
da,ut appareat, ueram in Chriſto carnis
animæqz ſubſtantiam , non folum uoca
bulis,uerum etiam manifeſtis naturalių
officiorum indicijs demonſtratam .
Concluſio. Proinde, fiueritas noſtræ ſalutis in
Saluatore creditur, conſequenter in u.
no eodemqúeMediatore Dei & homi
num homineChriſto leſu , diuinæ hu ,
manæo ſubftantiæ indiuiſa & inconfu
ſa perfectio non negetur:quoniã Dei Fi
lius,de Patris ſuibſtätia genitus, nec ſem
piternitatem diuinæ naturę perdidit, dű
hoc,quod erat temporale,pro tempora
lium eterna ſalute ſuſcepit:nec Domino
naturalis acueræ diuinitatis caruit, qui
ueritatē formæ ſeruilis acceptā intermi
nabili & inamiſsibili Domino ſublima
uit:necuerauirtus,cùm noftran: infirini
tatem ſuſciperet,infirmari potuic,quęui
tium infirinitatis ab infirmo ſubmouit:
nec imperfectus eſſe potuit, qui perfe
ctionem imperfecto conceſsit :nec loca
liter
 AD TRASIMVNDVM, LIB . I. 203
liter ad infernữ diuinitasChriſti deſcen
dit, quæ fine mole ſic ubique tota confi
ſtic,uc licet ea carere nullus locus poſsit,
localiter tamen eam locus ullus conti.
nere nõ poſsit.Eft enim illa Dei uera in.
finita fubftantia ineffabiliter in ſingu .
lis creaturis tota,& in omnibus tota ,no
minoratur in minimis , nec augetur in
magnis,non concluditur tempore, non
circumſcribitur quãtitate, no initio cæ
pta ,non termino finienda, à quatotus
homo,& creatus eſt ad iuſtitiam,& fine
peccato ſuſceptus eſt poſt ruinam.
Nuncigitur,quoniam de Sacramêto Tranſitio ad
Mediatoris (quarum ipſe , quiVerbum ſequentem li
3.
Patris eſt,gratiæ ſuæ donaconceſsit)di- brum.
fputationis ueritas nihil dereliquitambi
guũ, quo unus idemo Chriſtus totam
F
naturaliter habere deitatem ex Patre, &
totam hominis naturam habere mon
ſtraretur in hoinine: Illud eſt deinceps
1
prouidendum , quòd nonnullos carna
liter,quæ diuina lunt,cogitantes, eo gra
uius conceptæ falſitatiserrorcõfundit,
quo diuinitatem Chriſti,aut localiter de
RA CQ
 264 DE MYSTERIO MBDIATORIS,
cælo ueniſſe, aut ad infernum deſcēdif
ſe localiter faceantur:quique etiam Chri
ftum in carne paſſum firmare non dubi
tant etiam diuinitate compaflum .
Argumenti Harum ergo rerum demonſtrandæ
ſequentium
lib: orum . (quantum ſaterit)ueritati, fingulos de
putaui curare libellos , ut alter immen
ſam Filij Dei diuinitatem oſtendat, ter
tius uero myſterium dominicæ paſsio
nis manifeftiſsima rerum claritate con
tineat. Hunc itaque primum libellum ,
ſeruata diſputandi temperies claudat,ut
ad ea , quæ ſunt deinceps diſputanda,
Deus nobis oſtium ſermonis aperiat.
BEATI FVLGENTII ,
DE IMMENSITATE DIVI
nitatis Filij Dei,
AD TRASIMVNDVM REGEM ,
LIBER II.
VOTIENS humanęcondi .
tionis infirmitas,ſemetipſam
protinus cognitura fines mo
litur aliquatenus ſuæ paruita
tis excedere,atque cæleſtis illuminatio
nis
 AD TRASIMVNDVM , LIB. II. 265
nis prægnata conceptu , conditoris ſui
ac redemptoris inquiſicionem cæperit
parturire : ſola, quantum arbitror , im
mutabilis illa ſempiternitas Trinitatis,
reperietur incomprehenſibilitatis di
gna miraculo , quæ fic excedit omne
quod cogitarę uel fapere poſſumus,ſi
cutſuperat omne quod fumus. Hocno
bis diuinorû ſeries uoluminū ueridica
proteſtacur, Elaia dicente: Non enim co-Efa.ss,
gitationes mea , cogitationes vestra, neque
via mea , vi& vestra,dicit Dominus. Quia
ficut exaltantur cæli à terra ,fic exaltata
funtviæ meæà výs vestris, & cogitationes
meæ à cogitationibus vestris. Quæ ergo
humanæ diſciplinæ peritia, quæ uiuaci
tas animi,quæ cordisſagacitas, illius eſo
ſentiæ (id eſt, Trinitatis ,quæ unus , ue .
rus,& ſolus eſt Deus) contingeret arca
num: quæ neccæpit eſſe nec definit: in
cuius ſubſtantia nihil eſt quod non fuit:
nihil poteſt non eſſe quod fuit :cuius ni
hilloco concluditur,quia totum immē.
0 ſum :nihil initio præuenitur,quia totum
eft fempiternum.Quæ
R
fe hocpræſertim
.5 indicio
106 DE PERSONA CHRISTI ,
indicio fempiternam ,increatam ,immu
cabilemą monſtrauit, cum ex nihilo, id
eſt, ex eo quod non eſſet, creare potuit
quod fuiſſet. Quique rationalem crea
turæ fuæ partem ,hocpræ cæteris gratiæ
priuilegio ſublimauit,utmunerelibiæ.
ternitatis & rationis indulto ,hincliqui
dò ſui creatoris ac reparationis eſſencia,
fine inicio prorſus elſe non ambigeret,
cum ſe, quamuis non ſine initio factam ,
nunquam tamen omnimoda conſumē
dam abolitione deinceps cognouiſſet.
Hinc etiam protinus moneretur , quan
to infinitatis atque incomprehenſibili.
tatis culmine , creatrix oinnium uirtus
& ſapientia, modum creaturæ intelle
ctualis excederet, cùin ipſam rationale
creaturam plenaſuęcomprehenſibilita
tis agnitio, creatori quidem comprehe
ſibilis & finita, ſibi tamen incomprehe
fibilis atqueinfinita ,laffaret, ut cùm na
turæ ſuæ inueſtigationem ,quæ extra ſe
non eſt, & intimam fibi cerneret & 'oc
cultam, ita ut tamen ſupra ſe non ſit, at
que in ſe lit,totum fe,ficut eſt, ueftigare
non
 AD TRASIMVNDVM , LIB . II. 269

non pofsit. Eo magis paueſcens admi.

rans ſupernę infinitatis magnitudinē,
omnes intelligenciæ terminos exceden
tem , cuius pax (ficut Paulus dicit)ſupe
racomncm intellectâ , cuius etiam iudi.
cia abyſſus multa , foloſead cognitionē
altiſsimi humilitatis aſcenſu relipiſceret
prouehi,à quo ſuperbe cogitationis ca.
ſu quondam meruit fegregari.
Sed hoc nunquam prorfusadgredi Hominepros
poſſet,ſi uel exemplo uel auxilio caruif- prijs uiribus
ſet. Inquirēdus ergo fuit unus, cuius ef. mortem
dere nequcuas
ine
ſet reformanda munere informandalu. uiſſe.
mine, confirmandauirtute, utęqualitas
æterna iuſtificaret impiam ,inſtrueret in
fciam ueritas , uirtus firmaret inualidã.
Sed hoc nunquid poſſet homoper fo
lum hoininem, autin ſolo quolibet ho .
mine reperire Nullo modo.Quis enim
homo poſsit exiſtere medicus humani
uulneris,cũ omnes in radiceuniata com
munio circấplecteretur uitij naturalis :
uel qualiter poffet per ſe ſolùm medela
uulneratis afferre, cuius ortus teneretur
in uulnere : quoúe modo beneficentiæ
largitor
 168 DE PERSONA CHRISTI,
largitor uniuerſalis exiſteret, quem alie
næ opis indignum natura monſtraret :
Nec angelo: Vere igitur ſalutis exhauſtus homo
rú opereho: diuitñs , perenni bonorum profeſsione
minem reſti:
rui potuiffe. priuatus, forſan angelico fuit iuuamine
ſubleuandus, uc ille, qui domus lutex
feculentus ergaftulo , ad facultatem pu
rioris uitænequiuiſſer aliquatenus aſpi
rare, gratia iuuaretur opitulationis an
gelicæ , qua priſtinæ offenſionis depo
fuiſſet illuuiem & amiffæ dudum puri
tatis reſumeret dignitatem. Veruntamč
nec angelico poterat hoc reparationis
munus adipiſciſubſidio.Angelica quip
penatura tunc homini reparado aliqua.
tenus eſferidonea ,ſicadendi mobilitate
nunquam naturaliter fuillet obſtricta.
Cum uerò ſe iuuaminis egenam , con
ſubſtantialis ruinx documēro teſtatur,
profectò cognoſcitur multo minus ad
humanæ poſle redintegrationis effica
ciam redundare , quæ propriæ nequeat
ſtabilitati ſufficere.Suis autem ad cuſto
diam ſibi ſareſſe uiribus non incongruè
crederetur, ſi nulla pars eius in deterius
laberetur.
 AD TRASIMVNDVM , LIB. 11. 269
laberetur. Vnitas enim naturalis uniuer
fitatem circumplexa naturæ angelicæ,
tota proculdubio maneret impaſsibili
tatis firmamento ſubnixa,ſipaſsioni no
eſſe poſſet obnoxia , nec unquam pate.
retur in reliquo, quod perpeci non pof
ſet in toto.Cum uerò pars eius,decæle
ſti beatitudinis culmine, in imam perpe
tuamqúe cernitur deuoluta miſericor. '
diam , beato Petro dicente : Quia Deus 2.Pet.2.
angelis peccantibus non pepercit,ſed carce.
ribus caliginisinferni tradidit iniudicio
puniendos referuari: profectò cognoſci
tur, uniformi cunctos opprimi potuille
ruinæ conſortio, niſi, quosuellet, à caſu
prauitatis uirtus illa defendere,quæ ſola
naturaliter mutari deprauariúe no pol
ſet. Ipſa igicur eciam homini reparando
7
fuit necellaria :quia nõ alia ftantem an
gelum à ruinaporuit cuſtodire, niſi illa,
quęlapſum hominem poſt ruina poruit 1
reparare.Vna eſt in utroq gratia opera
ta,in hoc, ut ſurgeret, in illo, ne caderet:
in illo,ne uulneraretur,in iſto,utſanare
tur:ab hoc infirmicatē repulit, illũ infir
mari
 270 DE PERSONA CHRISTÍ,
marinõfinit:illius eſca,iſtius medicinas
solü Dci Fi,
Hunc autem quiſquis ſanumfapit,Fi
liú nosferua lium Dei eſſenõ ambigit; qui eſt uirtus
re potuiſſe. & fapientia Patris : Sapientia quæcun
cta diſpoſuit:uirtus, quæ omnia creauit:
Sapiétia quæ illuminat: uirtus quæ ad.
iutoriã præſtat. Sapientia , quia immu
tabilis:uirtus,quia inſuperabilis.Quio
mni creaturæ ſuæ per infinitam poten
tiam naturalē ſemper adeſt, & immēſus
nãquamdeeſt: qui hoc in ſe naturaliter
haber eſſe quod Pater eſt,& ideo potuit
& angelum in ſuperioribus ſtabilire, &
pro reparacione lapſi hominis ad infe
riora deſcendere, ſicut & ipſe teſtatur,di
Loan.6 . cens: Deſcendi decælis, non vtfaciam vo
luntatemmeam , ſed voluntatem eius, qui
miſit me Patris.
Huncquidā,cum audiunt deſcendiſ
ſe, deſcēſionem eius affirmare nituntur
localem , quia neſciūt Dei, ficut oportet
conſiderare uirtutē,necualent agnoſce
re ſic pro homine Deữ hominem factũ,
ut accepta hominis formamaneretim
mutabilis diuina ſubftãtia : nec fic intel .
ligunt
 AD TAASIMYNDVM, LIB. II. 271

ligūt temporaliternatū,utſemper fuiſſe

teneant ſempiternā.Hi ſuntqui etiã con
ſiderare cotemnunt,qualiterdeſcēderit,
cum perſeueraret immēſus:uel qualiter
humiliatus ſit, qui maneret altiſsimus.
Si enim eius natura quæratur eſt eſ
ſentialiter Deus: Quia in principio erat loan,:
verbum , & verbum eratapud Deum ,
Deus erat verbum . Eft eciam ſempiter
nus , quia ſempiterna Dei uirtus elt, at
que diuinitas.Eſtimmenſus,quia dei
pſo Hieremias dicit : Magnus est & non Baruch.3.
habetfinem excelfuseimmenfus.Ec Pau
lò poft,ut hæc de Filio ſe dixiile demon
ſtraret, adiecit : Hic Deus noster , & non
æstimabitur alius ad eum . Adinuenit o- ibidem .
mnem viam diſcipline, & dedit eam la
cob puero fuo, & Ifraël dilectofuo. Post
hæc in terris viſus est, & cum hominibus
conuerfatus est.Altiſsimum uerò quis au
deat Dei Filium denegare : dequo Da
uid dicit: Miter Sion dicit homo, & ho Pfal.66.
·mofactusest in ea , & ipfefundauit eam al.
tißimus.Dequo etiã Zacharias,naſcen
fo te loanne , ſic prædicar : Et tu puer Pro- Luc.1,
7
pheta
272 DE PERSONA CHRISTI,
pheta altißimivocaberis,preibis enim ans
te faciem Domini, parare viaseius.
Si ergo docetur eſſenaturaliter Deus,
ſiimmenſus, fi altiſsimus, ſi eſtetiã ſem
piternus, dicatur, quid melius Deo , qd
maius immēſo, quid ſuperius altiſsimo,
quid anterius ſempiterno : Deus igitur
non diſcrepat à Patre, immenſus no ca
ret Patris æqualitate,nec celfitudine pri
uatur altiſsimus, nec eſt origine porte
rior ſempiternus.Nam quia in Deo Pa
tre nihilpoteft effe mutabile, ex Deo na
tus eſtDeus: quia nihil locale,ex immē.
ſo proceſsit immenſus:quia in Deo bu
milealiquid non eſt,altiſsimum genera
uit altiſsimus: & quia initiatum nihil in
Deo poterit reperiri, ſempiternus protu
lit ſempiternum.Generatio illa , nullam
ſeparationem PatrisFilijquemõftrauit;
fed errorem cõfuſionis excluſit,ne eum,
1
quem cum Patreunum audiremus, na
tūminimècrederemus. De Deo Deus
potuit naſci, ſed immenſus ab immenſo
non potuit ſegregari. Natus enim exti
tit,non abſceſsit. Talis eſt enim illa diui
nd
 AD TRASIMVNDVM, LIB. II. 273
na inenarrabiliscs natiuitas , ut quēPa
ter genuit exſe, haberet in fe.Hanc fidei
regulam , per Eſaiam nobis unitas ipli-.
usueræ diuinitatis oſtendit, memorato Eſa:45.
propheta dicente : Quoniam in te Deus,
& non est Deuspraterte. Tu enim es Deus,
&nefciebamus,DeusIfraëlSaluator. Eru
beſcent& pudebunt omnes, qui aduerſan
tur ei, & ibunt cum confuſiones
Qui autem Filio Dei aduerſantur,ni- HoftesDei
ſi qui Patrem in ipſo , & ipſum in Patre ſüt quiFili
per unitatem naturalem denegant elfe, Patricoeſſen
tialé a code
atque Patrem & Filium per naturalem ternú effenen
diuerſitatem audent perfidè infidelita gant.
tis uitio ſeparare : Siceſt enim Pater in
Filio ,ficut eſtFilius in Patre. Vnitas ibi
naturalis ſicæqualem demonſtrat utrữ .
1
que,ut immenſum gigneret, & immen
ſus ex immenſo genitus , immenſitatis
paternæ nihil minus haberet.
Quæfo,Regnator inclyte ,ne ifta,que
de Deo loquimur, corporaliter exiſti
mes cogitanda,ſuperatqui fecit cuncta
quæ fecit. Cuius eſt, ſubſtantialiter ſine
initio genuiſſe:cuius eſt perineffabilem
S immen
11
 274 DE PERSONA CARISTI,
immenſitatem totum implere quod fe
cit:eius eſt, per unitatem naturæ totum
Filio ineſſe, & totum Filium in ſe ſem
per habere quemgenuit. Si non omnia
Filius cum Patre diſpoſuit,nö eſt ſapien
Prou. 8. tia, quæ dicit: Cùm pararetcælum , ade.
ramilli, & cùm fegregabat ſedem fuam ſu
per ventos. Quandofortesfaciebat furſum
nubes, & cùm ftabiles ponebat fontes fub
cælo,et inferiùs,quädofortia faciebatfun
damenta terræ ,eram apud eum difponens.
Quod fi fapiêtia Patri coæterna non
.
creditur,neceſſe eſt,ut etiam Deus in di
fpofitione cepra mutabilis prædicetur. 1

Si non cuncta fecit Filius, nec uirtus de.

beat appellari, nec manus . Ec ubi eſt,
Eſai,66. quod per prophetam dicitur : Cælum
mihi fedes est, terra autem fcabellumpe .
dum meorum , quam domum edificabitis
m hi? dicit Dominus, aut quis est locusre
quietionis mea? Nónne manusmea fecit
hæc omnia ? Nam & Euangelifta dicit:
loan . ..
Omniaper ipſum facta ſunt,& ſineipſo fa
Elumest nihil. Si alicui deeſt, Filius im
menſus non eft: fi non eum Pater corde
ructa .
 AD TAASIMVNDVM, LIB: 1. 273
fuctauit,uerbum non debet dici:ſi deu
cero Patris hoc eſt, de ſubſtantia Patris,
non eſt genitus,fallo (quod abſit)nomi
neuerus Deus dicitur. De quo teſtatur
Ioannes,quia hic est verus Deus, & vita 1.loana sa
aterna. In principio quoque erat verbum ,
& verbum erat apud Deum , & Deus erat
verbum . Hîc ſempiternitas oſtendi
cur , hîcimmenſicas inuenitur , hîc er
fentialis natura monſtratur. Nam quod
in principio erat,nunquam nõerat, qui
ſemper erat: quod uerò apud Deum e
rat,locale non erat,ſed iinmenſum erat:
quia cum Deus localis non fic, uerbum ,
quod apud Deum erat, in loco non es
rat. Quod autem uerbum Deus erat ,
in unitate naturę,nominis ueritate, hoc
utique erat quod ille Deus erat , apud
quem uerbum Deus erat.
Anforre, quia in principioerat, audi- Dicti,inPrint
uimus dictum aliquid Filio exiſtēdi ali- cipio, quam
debimus aſsignare principium : Etideo vimhabears
ſine initio natus eſſe non creditur , quia
Ioannes non eum ante principium , fed
in principio fuille ceſtarur? Abſic,uthực
S 2 inful .
 170 DE PERSONA CHRISTI,
inſulſa cogitatio cuiuſquam mentemſa
pientis contingat:abſic,ut hæc in quoli
bec letalis perfidiæ contagio puritatem
Chriſtianæ religionis inficiat. Quise
nim non conſideret illud digne princi
pium dici, quod nullo potuit principio
præueniri? Nam quicquid ante quodli
betprincipiữ cogitareuolueris, hocne
ceffe eftuerum principium fatearis. Et
quoniam ſemper cogitãdo principium,
nullus inuenit terminum , propterea il
lud eſt dicédum uerè principium , quod
eſt eſſentialiterfempiternum . Hinc eſt
profectò, quodipſe Filius,uolens ludæ
is immenſitateniſempiternitatis ſuæ cer
ta prorſusmanifeſtacionemonftrare,in
Loan ... terrogantibus quis eſſet,reſpondit:Prin
cipiumquod& loquor vobis.
Sed forſican eo quòd eſt principium
dictus, magis putabitur initio exiſtendi
ſubiectus . Quòd ſi ex hoc uocabulo
quiſquam molitur præiudicium ſtruere
ucritati,utquem principi cognoſcit uo
cari nomine, quoddam principium na
tiuitatis exiſtimet habuifle, dabit profe
to
 AD TRASIMVNDVM, LIB. 11. 277
&ò etiam Patri ( quod nephas eſt) ali
quod exiſtendi principiữ cognoſcimus
nominatum ſicut ipſedicit: Tecum prin-Pſalm.1
cipium in die virtutis tila , in ſplendoribu
Jánctorum ,ex vteroante luciferăgenuite.s Filij natiuis
Quid autem reſpodebit,quide prin tas ab æters
cipń nomine afferit Filiū naciuitatis ha no.
bere principium : Quòd ſiquis pro eo
quod principium dicitur, natiuitatem
Filij habere credit initium : conſequens
effe,utipſum Filiū,pro eo quod finis di
cicur, finem quoque aſſerat habiturum .
Nain ipfeDominus,interrogâribus lu
deis,principium ſe eſſe firmauit,dicens:
principium quod & loquor vobis,Paulus
uero Chriftum finem nominat, dicens : Rom . 1 .
Finis enim legis Christus ad iustitia omni
credenti. Ipſe quog de fe Dominus:Egº Apoc.s .
fum Alpha & O, initium & finis. Quod
ſi ergo pro quod principium dicitur, aſ
ſeritur cæptus,etiam pro eo, quod finis
dicitur, putetur etiam finiendus. Et ubi
erit loãnis illa ructatio , quam de pecto
reuiui fontis bibeac. Scimus quia Filius 1.loan.s.
Dei venit et dedit nobis intellectum , vt co .
S 3 gno.
* 278 DE PERSONA CHRISTI,
gnofcamus verum , & fomusin vero Filio
eius Iefu Christo. Hic estverus Deus,
vita æterna. Quam uitam neceſſe eſt ne
geteternam ,quiſquis afferitdefuturam.
Atipſe qui eſt uerus Deus & uita æter
na,iuftos dicitituros in uitam æternam :
quomodo ergo iſtorum uita æterna e
ric, ſi uita ipſa eterna quandoque non e
rit: Autut quid hic labor ſanctæ cõuer
fationis, & continui aduerſus tētamen
ta certaminis toleratur, fi præmium ui
ctoribus quandoque tolletur : Hæc in
eſt laudabilis in ſanctis totius curſus in
tentio, propterea corpus fuum caftigat,
& ſeruituti fubńjciunt,ob hoc ſenonin
incertum præſumứt currere, & pugnan
tes fciunt fe non aërem uerberare :ideo
ſibi nouerunt non eſſe colluctationem
aduerſus carnem & ſanguinem , ſed ad.
uerſus principatus & poteſtates, aduer
fus mundi rectores tenebrarum harum,
contra ſpiritalia nequitiæ in cæleſtibus,
idcirco leoni rugiēti,& indefeflo circui.
tu querenti quem deuoret,refiftunt for
titer in fide:utpoſtquam hic in tribula
tione
.
 AD TRASIMVNDVM, LIB. 11. 279

tione patiētes uixerint , cõſumpta quã.

doque diuinæ promiſsionis ſeductoria
magis retributione quàm uera , aut mi
fere'uiuant, automnino non uiuant.Vi
ta nanque Chriſtus dicitur, ſicut ait : E - loan.14.
gofum via, veritas & vita, Initium & fi
nis Chriſtus dicitur : quia ſimiliter ipſe
dixit:Egofum Alpha & O,initium & finis.Apoc.i.
Hæc autem uita , fi eo quod initium di
citur, initio natiuitatis putatur ſubdita,
conſequens eſt,ut eo quod finis dicitur,
quandoque putetur finaliter abolenda.
Qualiter uerò ſine fineuicturi ſunt,qui
bus uita æterna dabitur,ſiuicæ ipſius æ
ternitas finietur.com
Quod ſi hæc omnino abſurda ſunt, Chriftuspria
conſequenter ueritas eſt Catholicæ at- cipium o for
que Apoftolicæ fideiretinenda, quæfi. nis.
cuc Chriſtã propterea finem nominat,
quia non ſolùm in illa ſubſtātia, qua na
tus eſt naturaliter ſempiternus ex Patre,
fed etiam in ea , quam in tempore ſum
pſitex Matre, credit ſine fine perpetuũ:
fic cum ideò iuſte prædicat ueraciteros
principium ,quoniam in diuina,quãha
!
S 4 bery
 3
280 DE PERSONA CHRISTI,
bet , ſubſtantia genitoris ſemper aſſerie
coæternum.Non autem ambigitur,ue
ro principio nihil ulterius , uero fineni
hil poſterius inueniri.Principium igitur
Chriſtus,quia ſempiternus,omnia præ
cedit : Finis Chriſtus, quia perpetuus u
niuerſa cõcludit. PrincipiumChriſtus,
quia ipſe inchoauit perficienda: Finis
Chriſtus , quia ipſe perficit inchoata.
Principium Chriſtus,quoniam abipſo
habent, quæ non fuerunt ut ſint: Finis
Chriſtus, quoniam ab ipſo habent,quç
dam quæ eſſecæperunt, ut femperfint.
Quid autem hinc dubitationis credi
tur derelictũ, cùm in Melchiſedech (quia
Chriſti futuri Pontificis typum geſsit)
huius eiuſdem Dei & hominis Chri
ſti perſonam ſignificatam demonſtraret
Apoftolus,oſtêdens eam , & ſecundum
diuinam fubftantiam ſine initio ſempi.
ternam ,& ſecundùm ſeruilem formam ,
quam in tempore accepit, ſine fineper
petuam . Sicidem igitur gentium Do
Hebr.z. ctor loquitur ad Hebræos: Hic etenim
Melchifedech , Rex Salem , facerdos Dei
fum .
 AD TRASIMVNDVM , LIB. II. 281

fummi, qui obuiauitAbrahe regreſſo à ca.

de regā ,& benedixit ei,cui decimasomniš
diuiſit Abraham . Primum quidem ,quiin .
terpretatur Rexiuftitiæ,deindeautem Rex
Salem , quodest Rex pacis,fine patre ,fine
matre,finegenealogia, neque initium die
rum , neque finem vita habens, aſimila .
tus autem Filio Deimanetfacerdos in per
petuum .
Poſſet utcunque in hoc forſan teſtic
monio quicquam contradictio reniten
tum, ſuper huius Melchiſedech perſo
na, tanto lumini ueritatis opponere , ſi
eſſet credendum , quamlibetcreaturam
ſine initio naturaliter extitiffe. At cum
clareat,omnem omnimodis creaturam ,
utpote prorſus ex nihilo factam , initio
non carere , cuius origo fola Creatoris
uoluntate & poteftate, quando facien
dam iudicauit,quimutabilium operum
diſpoſitionem ſemper immutabilem ha
buit, ſubſtituta cognofcatur ex nihilo,
quæ tamen nunquam fuerit,priuſquam
initio creationis extiterit :nullatenus ac
cipitur , quod Melchiſedech aut ex Pa.
S5 tre
 182 DE PERSONA CHRISTI,
tre fuerit matreo non genitus (quod eſt
hominis primi) aut initio exiſtendi na
turalitercareat ,quod ſolius eſt Dei. Ille
itaque figuræ huius retinet naturaliter
ueritatem , qui in utraq natiuitatem mi.
rabilis,nec uſpiam ueritate naturalis ca
ruit originis, & in utroque mirabiliter
natus eſt ſingularis .Quis enim Rexiu
ftitiæ ,niliRexnofter Chriſtus? qui fa
ctus eſt pro nobis peccatum ,utnos effi
ceremur iuſtitia Dei in ipſo . Quiseſte
Loan. 14 . tiam Rex pacis nónne ille qui ait : Pa .
cem meam dovobis,pacem meam dimitto
vobis ? Ipfeeſtenim pax noſtra qui fecit
utraque unum.Ad ipſum Propheta cla
lefa.26. mat: Domine Deusnosterpacem tuam da
nobis. Omnia enim dedisti nobis . Doming
Deus noster poßidenos. Domine ,præter te
alium non nouimus,nomen tuum nomina
mus.Matrem quoquenonhabuit Chri
ftus Dei Filius in Dei ſubſtantia, quam
ſemper habet ex Patre. Rurſus idem Pa
trem in hominis natura non habuit,qua
ex ſola matre ſuſcepit.
In ueritate namą utriuſ @ natiuitatis
ſingu .
 AD TRASIMVNDVM, LIB. 11. 283
f fingularitatem ſeruauit parentis & pro- Geminachi
lis,utquamuis prius defolo Patre,poſt- ſti natiuitas
to perſonamit.nă
modã deſola uirgine naſceretur :unus geminau
@ tamen idem fuerit, qui & prius de Pa.
tre, & poftmodum lit natus ex uirgine:
ut in unius ueri Dei uerique hominis
& Chriſti , miro atop ineffabiliſacramento,
1
necnaturalis genito defuiſſet ex gigné
te ſubſtãtia,nec geminaretur in gignen
te genitoúeperſona. Licet in uno Chri
fto ueritatem Dei & hominis naturę uir
tus inconfuſa ſeruaret, unam ramen in
if Chriſto perſonam utriuſ naturæ indi.
uiſa ueritas exhiberet : ut nec gemina na
tiuitas unius Chriſti, uideretur gemina
re perſonā: nec perſonæ unitas a, ut Dei
in homine , authominis in Deo , ueram
1 poſſet abolere ſubſtantiam .
ht In creati
Et licet, utraqueram in uno Chrifto nerat gee
ione, ina
111 ſubſtãtiam ,naturalem in ſe teſtetur & o- creati æterni
riginis natiuitatem , & natiuitatis origi- tas obumbra
fi nem : myſterij tamē pietas mirabilis per- ia .
manens,quandam diuinæ illius & inef
fabilis generationis,, quæ
quæ initium non
2015 habet, in hoc quoq humana generatio
ne
 , 284 DE PERSONA CHRISTI,

necertam nobis intelligétiæ lineam de

monftrauit.Nam qui ſemperDeus ex
Deo,idem temporaliter ex homine De
us & homo.Etin quo naturalem pater
næ ſubftantiæ plenitudinem natiuitas
ſempiterna poffedit, in eodem plenam
hominis naturam ueritas naturalis ex
hibuit : Filius enim Dei , utnoſtrum ex
uiſibilibus ad inuiſibilia proueheret in
tellectum , ueritatem in ſe demonftrauit
humanæ naturæ , ut conſequenter cre
deretur, ex ueri Dei natura Deus uerus
naturaliter extitiſſe,quem uerum homi
nem naturaliter natum conſtaret ex ho
mine. Initium quoque natiuitatis in na
cura hominis Chriſtus habuit, in qua ſi
· ne initio non potuit mater eſſe quæ ge
nuit, ut agnoſceretur , à naturæ ueritate
recognita,nullum diuinæ natiuitatis ha
buiſle, ubiſempiterno Patri, ficut initiữ
exiſtendi nullum fuit, ſic nulla natiuitas
Chriſtus ſe
initiatæ generationis acceſsit.
uerèoráve Ita namque utriuſq in ſe Chriſtusle
mop declara:ſusdemonſtrauit ſubſtantiæ ueritatem,
wit. ut ſicutin hominis Chriſtiſubſtantia fal
ua
 AD TRASIMVNDVM , LIB. 11. 289
ua prerogatiua ſingularis illius dignita
tis , hoclubftantialiter inuenitur, quod
naturaliter conftat in homine : fic in eo
dem Deo Chriſto , hoc ſubftãtialiteref
ſecredatur, quod naturaliter ſubſiſtit in
. Patre . Vt cum in homine Chriſto'ui
detur ueritashominis , in eodem Deo
I Chriſto cognoſcatur paternæ ueritas
deitatis : & cum iſta natiuitas inuenitur
initio ſubdita, quæ ex temporali homi
ne ſubſtantialis temporaliterextitit: illa
quoque ſine initio credatur eſſe natiui
tas, quæ deſempiterno Deo ſubſtantia
lis ac ſempiternaſubſiſtit.
Di Ipſe igitur ſine Matre in diuina ſub
ftantia,quæ eft ex ſolo Patre, naturaliter
g? genitus,ipſeſine Patre, fructus inuiola
137 tæ uirginis, quam complexus non con
Share tigit maritalis, ipſe ſine genealogia , de
ini quo ſcriptum eſt: Generationem eius quis Efaia.ssa
enarrauit ? Vtcùm in generacione uera
Fili Dei fides nobis cognitionem præ
;& ftat,fermonem uerò ſempiternitas ſupe
ter rat: in eo ,quod fidei conſtantia creduli.
6
13 catis firmamento nutritur, ſermonis ue
rò
 286 DE PERSONA CHRISTI,
rò audacia , fideli timore comprimiturt
diuinæ generationis uera naturalis ſem
piternitas agnoſcatur. Nam quia diui
na,utio naturaliter uera eſt, quia in Deo
uero nihil eſt falſum .Quia uerò nec cæ
pta eſt nec creata , ſicut omnem cæptæ
creatæ naturę ſuperat cogitationis in
daginem ,ſicomnem ſupergreditur elo
quij facultatem .
Án forſitā,quòd de Dei pace Apoſto
licę auctoritatis ueritate percepimus,de
eius generatione prorſus accipere dubi
tamus : cùm nobis Paulus beatiſsimus
Philip.4. dicat: Pax Dei, qua exuperat omnem in .
tellectum , custodiat corda vestra , & in .
telligentias vestras, in Christo Iefu. Cu .
ius ergo Pax, licet omnem ſuperet intel.
1
lectum ,uera tamen fempiterna, natura
liso creditur:cur generationis (quæ ſu .
perat omne prorſus eloquium ) natura.
Iis ueritas & infinita ſempiternicas abne
getur: Vbi ergoſempiterna pax eſt,cre
datur etiam ſempiterna natiuitas : cuius
eſt credenda ſempiterna natiuitas, non
negeturimmēla maieſtas . Nullo quip
pe
 AD TRASIMVNDVM, LIB. 11. 287
pe naturalifineconcluditur, quod nati
uitatis initio no tenetur. Et ideo immen
ſa prorſus agnoſcicur illa ſubſtantia, cu.
ius eſt natiuitas non cæpta, ſed uera.
Nam quod aliquo circumſcribitur fi. Locio tema
ne,neceffe eft utloco teneatur,aut tépo - poris auctor
re.Quomodo autem feciſſe têpus & lo immenſu,u
cum creditur, ſi loco ipſecēporiúe ſub - aternus.
datur. Nam per ipſum omnis factus eſt
locus,quia omnia per ipſum facta ſunt,
& ſineipfo factõelt nihil . Per ipſum fa
Ctum tempus agnoſcitur, de quo Pau.
lus dicit : Multifariè multisj,modis olim Heb...
Deusloquens Patribus in Prophetis, nouiſ
fimè diebusištisloquutus estnobis in Filio,
quem constituit hæredem vniuerforum ,
per quemfecit & fæcula.
Non eſt ergo localis ,per quem factus illocalisdiui
eſt locus , nec temporalis per quem fa- nitas Meſsie.
ctum eſt tempus.Nam ſi localis ipſe ,lo .
cum fecit, & certâ eftomne locale in lo
co eſſe: conſequenter intelligitur, quod
3 prius in loco fuerit , & ſic locum creare
1 no potuerit. Sed hic locus, in quo fuiffe
DeiFiliusdicitur,quero ,utrūFilio ante
{ rior,
 288 DE PERSONA CHRISTI ,
rior, æquæuusúe credatur. Sed fi aliqui
anteriorē Filio exiſtimat locum,uideāt,
in quod barathrum nefariæ aſſertionis
incurrant , cum rerum omnium opera
tori materiam cuiuslibet operis antepo
nunt. Cumq Ioannesomnia per ipſum
facta comemoret , nullam (quod abſit)
in ſehabuiſſe dicendus eftueritatem , ſi
quodlibet opus pręceſsit opificē. Quo
modo enim locum facere potuit ,ante
quem eſſe, uel fine quo effe, fi ita eſt fa
ctus, ipſenon potuit: Tuncdeinde ſoli
cita conſideratione perpendant , quo
niam fempiternitatis infinitatem, loco
uidentur dare, quam Filio Dei conatur
adimere. Nam ſi propterea Filium Dei
non ſine initio natum aſſerunt, quia di
Loan.1.
cit Euangeliſta: In principioerat verbum
& no dicit, ante principium erat uerbũ,
ifti, qui hunc locum ante uerbum fuiffe
afferât, ante principium quoque fuiffe,
neceſſe eſt fateantur.Quoniam id,quod
fuiſſe putant ante uerbum , hoc exiſti
mant nõhabuiſſe principium . Si autem
principium nõ habuit locus,ipſe eſt ſem
piterno
 AD TRASIMVNDVM, LIB. 11. 289
piterno Patriſinedubio coæternus . Et
quoniam ſempiternum diſtare non po .
teſt ſempiterno , talis hanc impietatem
profecto conſequitur abſurditas; ut auc
localis putetur Deus,aut locus hoc cre
datur effe quod Deus, autipſum locuni
aliquod exiſtimenteſſe ſine Deo prin .
cipium , quod ſempiternitate fui natu
raliter perſeueret infectum . Sed quomă
hęcnon fineimpietate creduntur,idcir
có nö folum Filio anterior,fed çquçuus
dicendus eft locus: per quem enim om
nia facta ſunt, huic facta quælibet anie
ferri conferríue non poſſunt. Quoniam ;
qui omnia in numero & põdere & 'men
ſura diſpoſuit, ficut tempore numerari,
ſic loco menſurarinon potuit. Proinde
Pſalmus ueraciter canit: MagnusDomi. Ps. 147..
nus Deus noster , & magna virtus eius, com
Sapientia eius non estnumerus.
Arc uthuius admirabilis ſempiter- Sempiternu
nitatis infinita monſtraretur immenfi. cum iminen
lo conne tis
tas,alio loco dicitur: Magnus Dominus tur.
& laudabilis nimis & magnitudinis eius Pfal, iago
non est finis.Quia reuera eft, nacurali er
T pro
UV
 290 DE PERSONA CHRISTI,
pronuncietur immenſum , quod eſt nas
turaliter ſempiternum :quia quod fem
pereſt,non capiturnumero ,& quod u
bique totum eſt,non concluditur loco.
Idcircodeniquealio Scripture teſtimo
Sap. 7. nio de ſapientia dicitur : Attingit autem
vbiquepropter fuam mundiciam.Etpau
lò pòft: Attingit
i autem àfine uſquead
finem fortiter & diſponitomniafuauiter.
Hic utique cùm à fineuſæ ad finem fa
pientiam audimus attingere, intelligen
dum eſt :quia cum a fine uſquead finem
attingit, utrunque finem immenſitate
ſuçinfinitatis excedit. Ille enim omnem
poteſt creaturam attingere , quem om
nis nõ poteft creatura cõcludere. Nam
ſicut implenscælum perſeuerat immen
ſus, fica fine uſquead finem accingens,
perinanet infinicus. Talenangeft: At
tingit àfine vſque ad finem fortiter , qua
leren . 23 . le eft & illud ,quod per Hieremiam di
citur: Ego Deusproximans ,& non Deus
de longinquo. Si abfconditus fuerit home
in occulto,ego ergo non videbo eum ? Nón
necælum & terrā ego impleo? Qui implet
om
 AD TRASIMVNDVM , LIB. II. 291
omnia,uidet omnia.Et in Deo demon
ſtrauit, quid ſit, videbo eš, quod adjűxit,
dicens: Cælum & terra ego impleo. Ne Deus quos
enim more corporali uidere credendusmodores
quafą. vis
eſt Deus , canquam alibi ſic ipſe cum ui- deat
det, & alibi quod uidet.Quicquid enim
uidet,nõ extra ſe uidet: quia ipſeimplet
uniuerſa quæ uidet . Nam ſcriptum eſt:
Quoniam in omni loco oculi Deifpeculan- Prou.is.
tes bonos & malos. Et alio loco : OculiDo. Pfal. 34.
miniſuper iustos, & aures eius ad preces
eorum ,vultusautem Domini ſuperfacien
tes mala .
Vbi non prætereundæ locus naſcitur obicctio de
quæſtionis, in eo, quod Salomon dicit: viſioneDeis
In omnilocooculi Deipeculantur bonos
16
malos. Et rurſus Propheta dicit ad Do.
minum : Mundus est oculustuus,ne vi. Aba. t :
deat malum.Metuendus eft enim neehic,
`
qui dicitur ea uidere quę diciturimple
re,putetur alicubi non eſſe, cum dicitur
If
aliquid non uidere , quidiam nonubic
ſubſtantialiter eſt,ſiue in malis non eſt. Diſcuſsio,
Sed in diuinis ſermonibus, ſi tenea . per dífins
tur humilitas cordis,nulla reperietur re- &tionem:
Ik T 2 pugnan
1.17
 292 DE PERSONA CHRISTI,
pugnantiaueritatis.Quodammodo er .
gonon uidet omnia Deus,& quodam
modo quædam non uidet Deus : ſicut
quodammodo ubią totus eſt, & quo
dammodo alicubi non eft:nõ quia ſub
Col.1. ftantialiter alicubi deeſt,(de quo ſcripcũ
eſt: Omniaper ipſum et in ipſo creata ſunt,
&ipfe estante omnes,omnia
& in ipſo con
ftant: quiæ ſecundum Propheticum di.
Atum ,menſus eſt manu aquam & cæ
Efai.49. lum palmo , & uniuerſam terram clauſa
manu )ſed quia non omnibus æqualiter
adeſt. Vbiq enim adeft per potentiam,
non ubiq pergratiam . Per potentiam,
qua cuncta Deus ímplet & cötinet ,per
ipſam uidetomnia :pergratiam uerò il
luduidere dicitur,quod ipſelargitur, &
quod in ſuis fidelibusoperatur:Vidites
Gen. 1 . nim Deus omnia quæ fecit , & ecce bona
valde.Ac per hoc & ubi quçdam nõui
det,ut tribuat:uider, ut retribuat . Sice
ciam uidet malum , & nõ uidet malum :
quia quod non uidet ut probet,uidet ut
iudicet: & quod non uidet per gratiam
fuam donatum ,uider à peccante per iu
ftitiam
 AD TRASIMVNDVM, LIB. 11. 293
ftitiam exigendũ. Quoniam & ubi non
adeft iuſtificandi largitas, non deeſtiu
dicandiſeueritas,beato Paulo dicente:
Vide ergo bonitatem & feueritatem Dei, Rom ,z.
in eos quidemqui ceciderunt,
feueritatem ,
in te autem bonitatem , fipermanferis in
bonitate,
Quæ cùm ita ſint, quomodo poteſt
ſubſtantialiter alicubi deeſſe : Cum lux
etiam in tenebris luceat , licet tenebræ
eam non comprehendant.Autquo mo
do poteft aliquid ſubſtantialiter non ui
dere : De quo beatus Paulus euidentif
fimeproteſtatur ,dicens:Viuus est enim Hebr.4 .
Dei fermo,& efficax , & penetrabilior om
nigladio ancipiti, & pertingens vſquead
diuifionem animæ ac fpiritus, compagum
quoque & medullarum , & diſcretor cogi
tationum & intentionum cordis , & no est
1 vlla creatura inuiſibilis in conſpectu eius.
Omnia aūt nuda et aperta funtoculis eius.
Nechîc, ſicutſuperius diximus,ulla de
bet corporeæ uiſionis ſubintrare ſuſpi.
cio, tanquam Dei Filius in cælo fit, &
7. exinde cuncta uideat, ubinon lit. Hoc
T 3 eft
‫د‬
 294 DE PERSONA CHRISTI,
eft enim Deo uidere,quodeſſe: & quan
tam inſinuat uiſionem ſuam , tantam
uult credi ſubſtantiam ſuam ,ut cum au .
diamus omnia nuda & aperta efle ocu
lis eius , nullum terminữ putemus ſub
ftantiæ eius.
Filius Patri Vraurem unius infinitatis cum Patre
foimmen. Filius mõſtraretur, ſancta Scriptura cu
ſus. rauitde Sapientia dicere :Splendor est e.
Sap.z.
nim lucisæterna, & fpeculum finemacula
Dei maiestatis, & imago bonitatis illius,
In hoc teſtimonio & naturalis unitas, &
perſonarum proprietas, & æqualitatis
immenſiças Patris Filíjąmõſtratur.Pa
trem nang lucem , Filium uerò ſplēdo.
rem hoc in loco nullus ambigit appel
lari: De quo etiam Apoſtolica dicit au
Hebrer. ctoritas: Qui cùm fitfplendor gloria, & fi
guraſubstantia eius,gerensquoqueomnia
verbo virtutisfuæ . Ecce & ſplendoreſſe
Filius, & omnia gerere perhibetur. Si
quis ergo Patrem putatimmenſum,Fi
lium uero quantitate credit aliqua ter
minatum , demõſtret nobis qualiter lux
& fplendor diyerſępoſsint elle ſubſtan
tiæ
 AD TRASIMVNDVM , LIR. 11. 299
tiæ , cum nec confundantur nomine,nec
ſegregentur genere , nec alterum altero
differat quãtitate. Nam lucis& fplēdo.
tis nõſuntconfuſa nomina , ſed lucis &
ſplendoris non eſt diſcreta natura. Rur
ſus luci ſplendor ſic indiuiduus unicur,
ut ab ea nullatenus feparetur :tantuma
lux in fehabet ſplendorem , quantam in
ſe ſplendor continet lucem :nec lux, ut
luceat,fplēdore poteſt priụari, nec ſplen
dor,ut ſplendeat, luce poteft aliquando
deſtitui: ſed quæcung lux complet, æ:
qualis in ſplendore permanens, eadem
& ſplendor cõplet,in luce pariteræqua
lis exiſtens,Quocirca,ſi etiam lux illaç
terna,nec lineſuo potuit fplendore effe,
nec eodem poceſt carere , confequenter
aut Patri Filioc unus dabit , qualitatis
quantitatisos terminus,aut æqualiter u
teræ neceſſe eſt prædicetur immenſus.
Quantus eſt enim fplendor illius lucis,
tantam neceſſe eſt lucem ſplendoris il
Įius fatearis : quoniã lucē ſicæquat ſuus'
in omnibus fplendor, ut nec maior ibi
poſsit eſſenec minor.
T 4 Mula
ý
 296 DB PERSONA CHRISTI,
Afcenfio a Multum uero miramur iſtos, quiin
defcenfio contumeliam Filij Dei conſpirant,æſti
Chriſtium : mantes eum fecundum deitatis ſubſtan
menſuatem çiam , aut ad locum de locomotu locali
eiusnon c : tranſire,aut non poſſeſimul omnia dei
uertunt.
tatis ſuæ immenſitate complere , intan
tum ,ut cùm eum audiunt ad terram de
ſcendere,credant eum in cælo uel apud
inferos non fuiſſe, & ad infernum fecun
dum deitatis ſubſtantiam ita deſcendiſ
ſeconfirment, ut eum cælo defuiſſe cũc
& terris exiſtiment.Quomodo no con
ſiderant ſecundum ſcripturarâ morem,
quo paruulorum intellectui cæleſtia ro
lent eloquia coaptari,nonnunquam in
perſona quo Patris fimilia reperiri:Vt
enim illa legalium uoluminū loca præ
Gen. 2.1, teream, quibus dicitur: Et deſcendit Do.
minus videre ciuitatem & turrim : tan
quam ſi non deſcenderet, non uideret
cùm ſuperius demonſtrauerimus Scri
Prou.is. pturam dixiſſe: In omni loco oculi Deifpe
culunturbonos& malos . Et ipſe Domi
nus ad Prophetam : Ego fum Dominus
Deus vniuerfæ carnis: nunquid à me ab
fconditur
 AD TRASIMVNDVM, LIB. 11. 297
fconditur aliquid?Sed & illud ,quod pau
"lo poft dicitur : Venite deſcendamus doo
confundamus in illis linguas eorum.Vter
gohæcſilentio nunc interim deputen
cur, quoniam ſolenthæcaliqui non to
cius Trinitatis, ſed ſolius Filin deputare
perſona . Quid de illo loco Euangelif
dicturi ſunt, in quo Filius ipſe diſcipu
los,priuſquam pateretur, informās, ait:
Quihabetmandata mea,&feruat ea ,ille loan, 14.
estquidiligitme:quiautemdiligit me, die
ligetur à Patremeo, &egodiligam eum ,
manifestabo ei meipfum . Cum ludas
diſcipulus ( non traditor) reſpondiſſet,
dicens: Domine,quid factum est,quia no. Deiaduene
bismanifestaturusesteipfum , & nomun- tus eft gras
tiæ manifes
do ? ut oſtenderet manifeſtationis gra
tiamaduentusnominedemonſtrari,re. Statio.
ſpõdit lelus, & dixit ei : Siquis diligitme, ibid.
fermonem meum feruabit,& Patermeus
diliget eum , & ad eum veniemus, &man .
fioněapud eum faciemus.Simuldiligunt,
ſimulueniüt,& apud ſuum dilectorem
fimulunam faciunt manſionem , ſimul
ſe manifeſtant, quia uno aduentus ſui
T5 lumine
 298 DE PERSONA CHRISTI,
lumine cor dilectoris illumināt. Et quo .
niam reuelando ſe manifeſtant, non ſe
ſineſancto Spiritu reuelant : quia no ſe
fine ſancto Spiritu manifeſtat. Sicenim
fine ſancto Spiritu cognoſci no poſsūt,
ficut ſineſuo Spirituelle nõ poſſunt. Et
ob hoc,ficut una eſt manifeſtatio , ſic u.
na eſt reuelatio Trinitatis : & ubi unum
efi diuinæ reuelationis munus,ibi unus
eſt indiuiduę Trinitatis aduentus.Nam
ficut Pater reuelaremonftratur, ipſo Fi
Matth.26. lio dicente:BeatusesSimon Bariona:quia
caro de ſanguisnon reuelauit tibi,fedPa
termeus qui est in cælis:ita Filius Patrem
reuelareſuo ſermone monſtratur. Dicit
LHC.10. enim : Nemo nouit Filium , niſi Paternega
Patrem quis nouit ,niſi Filius, & cuivolue
rit Filius reuelare.
Non eſt etiam ſancti Spiritus diſsimi
lis eſtimanda reuelatio, in quo eft ipfius
Dei naturalis agnitio , dicente Apoſto
...Cor.2. lo : Quisenim fcithominum quæ funt ho
minisniſi ſpiritushominis qui inipfo est?
ea & quæ Dei ſunt,nemo cognouit,niſi
fpiritus Dei. Deipſo dicitidem gentiú
doctor
 AD TRASIMVNDVM, LIB . I. 299

doctor: Nobis enim reuelauit Deusper Spiibid.

ritum fuum.Dehoc denuò ad Epheſios
ita ſcribit:Vt Deus DomininoftriIeſu Chri Eph...
glorie, det nobis fpiritumſapien.
fti Pater
tie &reuelationis.Et ut oftenderet agni.
tionem Dei in nobis reuelationem Spi
ricus operari,cùm dixiſſet: Det vobis ſpi
ritum ſapientiæ & reuelationis:adiecit:in
agnitione eius.
Sola uerò ſe poteſt Trinitas reuelare:
quia ſola ſe plene poteſt ipſa Trinitas
nofle. Et quantum ſe dederit agnofcen
dam,tantum ſe condonat reuelandam .
Ibi autem eſt plena ſui cognitio, ubi no
eſt naturalis ulla diſcretio . Immenſus
nang ab immenſo plenè cognofcitur,
& ſcientiæ infinitas manet, ubi ſubſtan .
tia finem non habet:nec ſcientiæ termi.
nus ab aliqua creatura contingitur , ubi
quod immenſum eſt, nullatenus termi
natur.
Sola eft ergo una Trinitas , quæ cùm , Trin itatis
ſemanifeſtat,ineffabiliter uenit :& cùm » abitus
aduentus

feindignis occultat, ineffabiliter omni ► nófue loci

po diſcedit.Veniunt atque abeunt pro- » mutatios
- prio non
 300 DE PERSONA CHRISTI ,
prio atæ incomprehenſibili modo , Pa.
ter, & Filius,& Spiritus ſanctus: nec ta.
mēlocaliter autPater aut Filius moue
tur aut Spiritus.Noueruntficuenire at
queabire , ut nec ad locum localiter ue.
niant,nec localiter de loco diſcedāt.Hic
aduētusPatris & Filij & Spiritus ſancti
nonmobilitatem ,fed pietatem Dei ue
nientis oſtendit. Vna enim Deitas Tri
nitatis,quæ omnia implet , omnia con
» tiner: Illi uenire dicitur, cui ſemanifeſta
» re dignatur: & ab illo diſcedit, à quo lu
» men luæ dilectionis abfcondit. Nec ta
men localiter abſens efficitur, cùm iuſte
relinquit indignum : nec loco præſens
efficitur, cùm miſericorditeruiſitat que
fecerit dignum . Propterea licet Deus
Ierem.23. dicat :Cælum & terram ego impleo, tamē
Pfal.1o. de quodam dicitur:Non est Deus in con .
spectu eius. Et licet totum impleat Pater,
dicitur tamé in libro Sapientię:Peruer
Sap.8.
fè enim cogitantes Separant a Deo . Et
cùm de filio :id eſt, de SapientiaDei di
forti.
catur: Attingit à finevſ ad finem
ter,& difponitomnia fuauiter:eadem ca.
men
 AD TRASIMVNDVM, LIB. 11. 201
men de ſedicit: Quærunt me mali,& non Prou.z.
inuenient . Ec rurlus dicitur : In maleuo- Sap.i.
lam animam non introibit ſapientia ,nec
inhabitat in corporefubditopeccatis.Spi
ritus quoq ſanctus, cùm immenſusO
mnimodis prædicetur:qüia piritusDo- ibid.
mini repleuit orbem terrarum : de eodem
tamen dicitur:Sanctus enim fpiritus effu
giet fi&tum ,& auferet feà cogitationibus,
qua ſuntfineintellectu.
Quantum ergo ad ſubſtantiam & po
tentiam ſuam ,ubique eſt Trinitas,unus
Deus,, totus , totum complens uirtute,
non mole,totus in ſingulis, corus ſimul
in omnibus creaturis. Quantum uerò A'v@ pooto
ad cogitationes attinet noftras, deſcen- néodo funt,
dere ad nos Deus dicitur , cum ſermo- aſcenſus o
nein ſuum ita nobis diuinitas temperat, deſcenſus
Dci.
ut humano nobiſcum moreloquens, a
gnitionem & dilectionem ſuam nobis
F intimare dignetur . Aſcendit autem in
nobis, quando nos aſcendimus per cha
ritatem & ſcientiam deicaris , ut diſca
mus , necin immenſo quicquam locale
ſapere, nec de alciſsimo humile aliquid
1 æſti
 302 DE PØRSONA CHRISTI,
æftimare, nec aliquid in Deo credere
mutabile, necin ſempiterno temporale
aliquid cogitare.
Talis eſtPatris& Fili& Spiritus fan
Requies Cti credendus aduentus,ſicutmundana
Deo tribuis
tur ad homi operatione primordialiter conſumma
mis captum . ta,requieuiffediciturDeus: quia tamen
non laborauit in opere : quia cunctaſo .
la operatus eſt uoluntate. Huic enim di
Sap. 12. citur: Subestenim tibicùm volespoſſe, ſic
Pfal.115. ut & in Pſalmo audimus:Omnia quacun
que voluit fecit,in cælo & in terra, & in
mari & in omnibus abyſsis . Cuius uo
luntatis omnipotentia Euangelicus ille
leproſus diuina illuminatione cogno .
ſcens,hanc ad ſuæ mundationis ſuffice .
reteſtatur effectum , dicens : Domine, ſi
Matth.s. vis,potes memundare . Cum dicit, fivis;
potes,oftendit diuinamuoluntatē ipſam
effe pleniſsimam poteftatem . Denique
etiam Dominus hoc miſericorditer effe
ctu curationis oſtēdic, quod crediderat
fideliter qui popoſcit. Ait enim , volo,
mundare. Etconfestim mundata est lepra
eius. Sicut faciensergo mundum , non
cuiuf
 AD TRASIMVNDVM , LIB. II. 303
cuiuſquam ſenſit laboris incomoduni,
ut uires labore operationis exhauſtas,
quietis poffet inſtaurare ſucceſſu , ſed cí
ſerequieuiſſe dicit, nos poſt bona ope
ra requieturos oftendit: ita cum ueniffe
uel deſcendiſſe dicitur , diuinæ reuela
tionis erga nos gratia commendatur:&
cùm non deſcendere , ſed aſcenderedí.
citur , profectus noſtræ illuminationis
agnitionis monftratur.
Talem Dominus leſus afcenfum fi
gnificauit, quando tangendi ſe faculta
tem Mariæ Magdalenæ prohibuit.Poſt
reſurrectionem nan que, cùm flenti mi
nanque
ſericorditer appareret , loannes eum di
xiſſe commemorat:Nolimetangere ,no. loan.20 .
dum enim afcendi ad Patrem meum . Hic De fenfu di.
Eti, Noli me
cactus ,de quo Dominus loquitur, cre.
dulitatis probatur effe,non corporis :a tangere,
lioquin repugnans Euangeliſtarum re
periecur aſſertio . Nam cùm loannes tan
gendi Dominum Mariæ facultatē præ
repră, ipſius Domini teſtecur imperio;
dicentis: Noli metangere ,nondum enim
1 afcendiad Patrem meum : & Dominum
in
 304 DE PERSONA CHRISTI,
in cælum fecundùm hominem aſceria
diſſe quadrageſimo reſurrectionis die
Scriptura confirmet,quod nõ ſolùm Ec
A &t.. cleſiæ ſanctæ Catholicęfides intemera.
ta retinet , fed etiam uariarum hæreſum ,
earum duntaxat, queueręcarnis in Dei
Filio non abnuuni ſacramentum , diuer
ſa multiformisc credulitas uniuoco
prorſus concelebrat affenfu: fi priuſquã
Dominus aſcendiſſet ad Patrem, noluit
corporali aſcenſu Mariæ contingi,quo
modo Matthæus , ipſo reſurrectionis
die,Mariam Magdalenæ , & aliam Ma
riam pedes leſu memorat tenuiſſe :
Quodut manifeſtius agnofcatur, to
tum eiuſdem loci capitulum ,ſicut Mat- .
thæus poſuit, huic operi duximus inſe.
Matth.zs. rendum . Ait igitur:Vefpere autem faba
thi,qua lucefcit in prima ſabathi,venit
Maria Magdalena,& altera Maria, vide
reſepulchrum , Et ecce, terræmotus factus
est magnus. Angelusautem Domini de .
fcendit decælo, &accedens reuoluit lapi.
dem ,& fedebat fupereum. Erat autem a
fpectus eius ficut fulgur,& vestimentum
eius
 AD TRASIMVNDVM, LIB, 11. 305
eiusficutnix : Prætimoreautem eius exter
ritiſuntcustodes, & faétifuntvelut mor
tui. Reſpondensautem angelus , dixitmu
3 lieribus: Nolite timere vos:fcio enim quod
Iefum , qui crucifixus est, quaritis:non est
híc,furrexit enim ſicut dixit:Venite, vie
detelocum , vbipofituserat Dominus.Et ci
tò euntes,dicité diſcipuliseius , quia ſurre
xit: & ecce precedit vos in Galilæam , ibi
eum videbitis . Ecce dixi vobis : Et exie
runt citò de monumento , cum timore &
gaudiomagno, currentes nunciare difcipu
lis eius. Etecce Iefus occurrit illis, dicens:
Auete. Illæautemacceſſerunt, & tenuerüt
pedes eius, & adorauerunt eum .
Quomodo ergo ſe, eò quod nondữ
aſcendiſſecad Patrem , à Maria Magda
lenæ tangi ueruit , à qua ſibi eodem die
pedes teneri periniſit: An ita quiſquam
peruerſo ſenſu raptatur , ut momenta
neis putet Chriſti ſentētias motibus ua
riatas : tanquam qui poftmodum me
liùs recogitans Mariæ tribuerit, quod
.. antè denegarit . Sed tali cogitationi
protinus Vas electionis obſiſtit, qui in
y Dei
 306 DE PERSONA CHRISTI,
6
Dei Filio , fecundùm immutabilitatem
diuinitatis æternæ , nulla nos mutabili.
tatis ſuſpicione permittit errare, Corin
thöjs ita fcribēs:Dei'enim Filius Ieſus Chri
ftus,quiin vobisper nospradicatisest,per
2.Cor.1. me &Syluanum & Timotheum , non fuis
in illo,eft & non:ſed,est, in illo fuit : Quot
quot enimpromiſiones Deifunt,in illo est.
Ideò & per ipfum dicimus: Amen , Deo ad
gloriam vestram .
Non ergo hîc Euangeliſtarum diſcre
pat intellectus , nec Chriſtus aut inani
ter ſe tangi , nondum aſcendens adPa.
trem ,prohibuit,aut incaſſum ſibi pedes
teneri permiſit.In uno enim demonftra
uit ueritatem carnis , in altero infinuauit
gloriam deitatis. Illic permiſit manum,
hic amouit intellectum , ut in homine
Chriſto reſuſcitatæ carnis tangeretur ue
ritas,& in eodem Deo Chriſto paternæ
diuinitatis crederetur æqualitas. Ideòi.
gitur dicit: Noli metāgere : quianondum
afcendiad Patrem meu: quia Maria Mag
dalenæ nondum Patriæqualem crede
bat , quem uelut extinctâ fæminea pie
tate
 AD TRASIMVNDVM , LIB. II. 307
tate plangebat. Quid eft enim : Noli me
tangere, nondum enimafcendiad Patrem
meum ?niſi,noli hocin me tantum cre
dere quod putas : noli hoc in corde fir
mare , quodæſtimas: quia quamdiu in
me illa cancum quę ſunt carnis attendis,
æqualitatem meam cum Patre non ſen
tis. Et reuera nondum illis Chriſtus a
ſcendit ad Patrem , qui Patri Filium non
.confitentur equalem . Feſtinandum ita
que eſt, ut unuſquiſque perfectionem
& ueritatem humanęnaturęin Deo Fi
lio credens tanquam pedes Chriſti te
neat , eiuſdemo Fili de Patre natā ſub
ftantiam fateatur, ut illi Chriftus ad Pa
trem per æqualitatem naturalis diuini
tatis afcendat.
Quid eft enim, Nondum afcendi ad
Patrem meum , niſi, infra Patrem exiſti
mas, quem mortuũ ploras : Ecquidem
eſt, Nolimetangere, noli in eo fidei tuæ
motum ſtacuere . Quotieſcunque enim
uolumus quolibet membro aliquid tan
gere , niſi eiuſdem membri finierimus
motum , non dicimus tactum : tamdiu
V 2 au
1

1
308 DE PERSONA CHRISTI,
autem membrum illud neceſſe eſt moj
ueamus,donec ad rem, quam uolumus
tangere,ueniamus.Vlteriusautem mo
tum membri non porrigiinus , poſt
quam, ad tactum integrum uenerimus.
Sic & animi noſtri motum illic ſtatui.
mus , quod in corde noſtro credulitace
firmamus.
Proinde,fi quæ digna & cõgrua ſune
credamus de Chriſto , tunc tangimus
Chriſtum : quiſquis autem Dei Filium ,
fecundùm diuinam naturam ;æqualem
Patri non credit,nondum illi ad Patrem
Chriſtus aſcendit.Er cui Filius nõ aſcen
dit ad Patrem , tangendi Chriſtum non
accipit facultatem.Illi autem uerè Filius
aſcendit ad Patrem , qui Filium Patri æ
qualem , ſempiternitaris & immenſita
tis pariliratenõ ambigic, ut Filiâ Deum
de Deo Patre naturaliter genitum , nec
poſteriorem æſtimet,nec minorê. Quia
nonæqualis,fiminor immenſo ,necco
æternus, ſi poſteriorſempiterno. Vter
queautē ſenſus à Chriſti tactu ſeparat,
quia non exæquat Patri Filium ,ſed mic
norat .
 AD TRASIMVNDVM, LIB. 11. 309 1

norat. Huiuſmodi autem digne' audit à

- Chriſto : Noli metangere,nondum enim
afcendi ad Patrem meum . Quiſquis e
nim tangere Chriſtum non finitur,ab
eius utiq; corpore ſeparatur. Quod eſt
autem corpus Chriſti,nifi eccleſia Chri
ſti? Vnde intelligitur, quia donec ali
quis Filium Dei lecûdum diuinam ſub.
ftantiamęqualē non credit Patri,mem
bris Chriſti pertactum fideinon poteſt
copulari. Ille autem Dominici corporis
tenet profectò compagem , cui Filius a.
fcendit ad Patrem: illi auté Filius afcen
dit ad Patrem,qui DeitatēFilij Deo Pa
tri fatetur æqualem :
Manifeſté ita claret,per illum ad Pa
trem aſcenſum Filñ ,noſtræ potiùs pro
fectum fidei demoſtrari : nos enim eum
quodammodo in noftris cordibus ex
alcamus, quando ſicin eius intelligen
tia creſcimus, utdeillo, tanquã de Deo
uero , quędiuinæ celſitudini digna ſunt,
cogitemus. Ad hanc nos Dei exaltatio
nein Dauid fanctus hortatur , dicens:
+
Exaltate Dominū Deum nostrum , & ado. Pfal.gr
rate
 310 DE PERSONA CHRISTI,
rate ſcabellum pedum eius, quoniam fan
ctum est .Et paulo poſt: Exaltate Domi
num Deum nostrum , & adorate in monte
fancto eius, quoniã ſanctusDominus Deus
noster.Quid eſt autem ,ExaltareDomi
num , niſi quæ altiſsima ſunt de altiſsi
mo credere : Hoceſt utiq; in monte ad
orare , ut cum de Deo cogitamus, nihil
de illo humile ſapiamus. Sic in nobis
uere exaltatur,quando eum exaltamus,
cùm fit ipſe ſemper altiſsimus, ficut in
nobis ſanctificatur , quando eum fan
Ctificamus, cum ſemperipſe maneat fan
etus . Nam beatus Petrus admonet
1.Pet. 3 .
nos,dicens:Dominăverò Christum fan .
>
Etificate in cordibusvestris. Quid eſt au
» tem Chriſtum ſanctificare, niſi de Chri
fto quæ ſancta ſunt cogitare: quæ cogi.
Sanctifica: tatio no illum , fed nosfanctificat, & lan
tio Dei.
ctificando conſeruat. Sicut Salomon di
cit: Cogitatio fanéta feruabitte.Ipfe quo
que Dominus iubet, ut in oratione dica
Matth.6, mus: Sančtificetur nomen tuum . Et tamē
hunc orationis locum fic beatus intelle
xiſſe cognoſcitur Cyprianus,ut in hac
diui.
 AD TRASIMVNDVM, LIB. II. 311
diuini nominis ſanctificatione, nô Deữ
diceret fanctificari, ſed nobis donūſan
Ctificationis diuinæ conferri. In Epiſto .
la nam de dominica oratione,quibuf.
dam præmiſsis,ita loquitur : Post hoc di
cimus: Sanétificetur nomen tui, non quòd
optemus Deo, vt fanctificetur orationibus
nostris :fed quòd petimus ab eo , vtnomen
eiusfan&tificetur in nobis . Ceterùm à quo
Deus fančtificatur,quiipfefan &tificat?SedLevit.201
quia ipfedixit: Sancti estote: quia & ego
ſanctus ſum : id petimus& rogamus,vtqui"
in baptifmofanctificati ſumus,in eo quod “
effecæpimus,perſeueremus,& hoc quoti.co
diedeprecamur. Opus est enim nobis quo
tidianaſanctificatione , vt qui quotidie
delinquimus,delicta noſtra fanctificatione
aßiduarepurgemus.
Sicut ergo ſanctificantes Chriſtum
nos fanctificamur, & nomen Dei fan
ctificari poſcentes,nos donum ſanctifi
cationis accipimus: cur exaltantes Deữ
non potius nos per intelligentię profe
çtum exaltari credamus : Quod fi Deữ
e.. alcantes,nos potius exaltamus: fimi
V 4 liter
 312 DE PERSONA CHRISTI,
liter cum nobis uenire dicitur, noftrum
profectūdebemus credere, in eo, quòd
fe diuina maieftas noftris dignatur cor
dibus reuelare.
Emanatio Nam fi Filius Dei ad nos locali mo.
pirouris à tu deſcendit, localiter de illo uirtus exi
C'rriſto,ils uit.Cum enim quædam mulier, in pro.
lo.dl.s. fuuio ſanguinis cõſtituta , facultatibus
uiribusq; conſumptis, omnia quæ ha
buit propter infirmitatem finiret, & ro .
lam infirmitatem , quam haberenollet,
finire non poſſet, atq; à cæleſti medico,
gratis curari deſiderans,occulte fimbria
tangens , fideli raptu ſanitatis ſibi fura:
Luc, 8.
rerureffectum ,illecredulitatis conſcius,
& 'falutis, ait:Tetigitmealiquis. Name
gonoui,virtutem de me exiſlé. Quid igi
tur bæc uirtus, quæ de Domino exiuit:
Nunquid exeundo diſceſsit : Anadra
nandam ſic exiens potuit peruenire, ut
à Saluatore localiter non poſſet exire .
Quod ſi localiter ab eo , qui uirtus dici.
tur,uirtusexiuit,dicatur:qualiter uirtus
uero
à uirtute diſceſsit . Si creduli
talis
tas fidei Chriſtianæ uidetur incongrua,
non
 AD TRASIMVNDVM , LIB. II. 313
non alium putemus illūde Chriſto uir
1 tutis exitum , niſi diuinçcurationis effe.
ctum . Tunc enim ad mulierem uirtus
Saluatoris exiuit,quandoin ſeuirtutem “ CC
diųinæ curationis agnouit,
Si ergo Dei Filius,qui eſt uirtus & ſa Aduétusim
pientia Dei,locorum creator & tempo- menfi.
rum,quemadmodū tempus omne,ſem .
piternus præcedit,ſic omnem locum im
menſus excedit, qui nobis tunc uenire "
dicitur, cùm nos illuminare dignatur. “
Deipſo namą dicit Euāgeliſta:In mun . loan.s.
do erat, &mundusper ipſum factusest, do
mundus eum non cognouit. In propria ve
nit,& fuieum non receperunt. Quomo
doigitur & in mundo fuiſſe dicitur, &
in mundum ueniſſe firmatur . An illud
eſt potentiæ ,iſtud gratię deputandum:
ita planè. Secûdum diuinitatem nam
fuam nec decælo unquam defuit ,nec
inferno,necmundo.Omnia enim peri
pſum & in ipfo creata ſunt,& ipſe eſtan
teomnes, &omnia in ipſo cõſtant:ſecữ .
dùm gratiam uero tūc in mundum ue
nit, quandopereuntimundo mira pie
V 5 tate
 314 DE PERSONA CHRISTI,
tateſubuenit. Quod etiam ipſe teſtatur
Loan.3 . dicens :Non enim miſit Deus Filium fui ,
vt iudicet mundum ,ſed vt falueturmun
dusperipfum .
Perſone tri Eft igitur immenſus Dei Filius , ficut
nitatis aqua Pater & Spiritus.Quoniam de ipſo di
liter imnien ctum eſt:Magnus est & non habet
finem ,
fe.
Bar.3 . excelfus immenfus.De quo paulò poft
dicitur: Post hæcin terris viſusest,&cum
hominibus conuerfatus est . Immenſuseſt
etiã Spiritus ſanctus. Quod ſciens Pro
Pfal.139. pheta,dicebat ad Deum : QuòiboàSpiri
tu tuo , & à facie tuaquò fugiam ?Quem
ſpiritum Dei , ut ipſum Sanctum ſpiritā
Propheta memoratus oftenderet , dicit
Pfal. 51. Deo:Neproijciasmeà facietua,& Spiri.
tum ſanctum tuum ne auferas à me . Que
ſpiritum Dei ipfum efie Spiritum ſan
ctum , Apoftolus quoq hac atteſtatio .
Ephef.4. ne ſignificat: Nolite contristare Spiritum
ſanctum Dei,in quo fignatiestis, in diere
4.Theſſ.4. demptionis. Etalio loco: Qui autem hæc
Spernit non hominem fpernit , fed Deum ,
qui etia dedit Spiritum fuum ſanctum in
vobis. Hunc Spiritum Deiſançtā ſicim
menſum
 1

AD TRASIMVNDVM, LIB. I. 315

menſum Dauid pronâciat, ut Deo ( ſic
ut ſuperius memorauimus ) dicat : Quò
ibo à Spiritu tuo , & à facietua quòfugia? Pfal.139
Siafcendero in cælum ,tu illices,&fidefcč
dero invnfernū ,ades. Etfi aſſumpſeropen .
nas meas in directione,ſiue (ſicutaliatráſ
latio habet) antelucem ,& habitauero in
nouißimo maris. Etenim illuc manus tua
deducetme, & continebit medextera tua.
Manum Patris Filiumnullus ambigit
nominari,de quo ipſe Deus dicit : Non
ne manusmea fecithæcomnia ? Attamen
propheta,utTrinitatem æqualiter præ
dicaret immenſam , & Patrem ſignifica
uit, cuidixit :Quò ibo à Spiritu tuo : & i.
pſum Spiritū,à quoſe ire uelfugerenul
lo modo poſſeteſtatur: & Filiû demon.
ſtrauit, ubi fe à Deimanu etiã in nouif
ſimo maris prædicat deducendum ,ut a
gnoſcatur Patris & Film & Spiritus ſan
cti una eſſe immenſitas, & una preſentia
in omnibus creaturis.
Hæc eſt Trinitasunus Deus , qui ſi.
cut potuitſolus uniuerſa condere,ficpo
3 teſt omnia folus implere. Nec localisin
1 loco,
 316 DE PERSONA CHRISTI,
loco ,nectemporalisin tempore, nec ter
minabilis termino creaturæ . Nam im
menſitatem diuinitatis Filij Dei,manife
ſta prædicatione, & eloquiorum diui.
Teſtimoniú norum atteſtatione, beatus martyr Cy
Cypr de una
mejilate Pi: prianus affirmat,in epiſtola de oratione
lij Dei. Dominica,dicens:Denizmagisterio fuo
Dominusfecretò nos orareprecepit, in ab
ditis & fecretislocis ,in cubiculis ipfis,quod
magis conuenit fidei ,vtfciamusDeum v.
bique effe præfentem ,audire omnes& vi
dere&maiestatisfuæplenitudine in abdi
taquozz & occulta penetrare,ficut fcriptă
Ierem . 23. est: Ego Deus approximans , & non Deus
delonginquo. Si abfconditus fuerit homo
in abſconditis, ego ergo non videbo eum ?
Nónne cælum & terram ego impleo ? Eti
Proil.us. terum : In omnilocooculi Dei peculantur
bonos & malos. Et quando in vnum cum
fratribusconueniemus, & facrificia diui.
na cum Dei facerdote celebramus, verecun
dia & diſcipline memores effe debemus,no
paßim ventılare preces nostras inconditis
vocibus , nec petitionem comme
Deo cũ vultuofa loquacitate iactar e :quia
Deus
 ÁD TRASIMVNDVM, LIB. 11. 317
2 Deus non vocis,fedcordisauditor est, nec
ammonendus est clamoribus , qui cogita
tionesvidei,probante Domino& dicente:
Quid cogitatisnequă in cordibus vestris ?
Eralio loco :Scient omnes ecclefiæ ,quiae.
go fum fcrütàtor renis & cordis. Beatus
certe Cyprianus, Deum , quem dixitu
bique eſſe præſentem , audire omnes &
uidere,& maieſtatis ſuę plenitudineab
dita quoq & occulta penetrare, ipſum
quoß non uocis , ſed cordis afferit audi
torem , nec ammonendum clamoribus
qui cogitationes uidet, ipſum quoppo
nit dicentem : Quid cogitatis nequam in Matth.4.
cordibus vestris ? Etalio loco : Sciènt om. Apoc.2. !

nes eccleſia,quia ego fum fcrutatorrenis

cordis. Hæcautem quis neſciat à Filio
Dei dicta : ſicut ApocalypſisEuange.
liumg teſtatur. Filius igitur ( licut fan
ctus afferit Cyprianus) ubique præfens
eft,idem omnes audit & uider, & maie.
ſtacis ſuçplenitudine in abdita quod &
j occulta penetrat, nec clamorib . ammo.
nendus eft qui cogitationes uidet.
Huic ſenſui, loannis Euangeliſtä di
ata
 A
318 DE PERSON CHRISTI,
cta cõcordant, qui dicit de quibuſdam :
logn,3. Quia Iefusnon credebatſemetipſum illis,
quòdipfenofſetomnes, &quia opus ei nõ
erat,vt quis teftimonium perhiberet de ho
mine. Ipfe enim fciebat ,quid eſſetin ho
mine.
Simile quiddam beatus Cyprianus
etiam ad Tyberitanos ſcribens, de Fili
Dei immenſitate teſtatur his uerbis : S0
lus non est, cui Christus in fuga comes est,
folus non est,quitemplum Deiferuans,v .
bicungfuerit,fine Domino non est. Et ſi fu
gientemin folitudineac montibus latroop
preſſerit,fera inuaferit,fumes autfitis aut
frigusafflixerit, velpermariapræcipitina
nigationeproperantem tempestas autpro
cella ſubmerferit,ſpectatmilitemfuü Chri
ſtus vbiqzpugnantem.In epiſtola quoque
de laplis, quiſquis uolet hæcinſerta re
periet: Videtille corda &pectora ſingu .
lorum , & iudicaturusnon tantùm defa
Etis,fed& verbis & cogitationibusnostris,
omnium montes voluntatesg, conceptas
intra ipfas adhuc claufi pectoris latebras
intuetur.
Filius
 AD TRASIMVNDVM, LIB. II. 319
Filius ergo Dei tàm authoritate diui- Virag;natu
na quam ſanctorum Patrum fideli ue- rain Chri
racic ſententia ſecundam diuinam na- ſto ſuasre
turam infinitus immenſusgi probatur, tinuit pros
ubiæ præſens,omnia replens, teſtis nứcprietates:
cogitationum , & operum , futurus iu .
dex retributorg cunctorum . Quia ue
rò idem Filius Dei uerus Deus natus «
de Deo Patre , uerus homo factus eſt co
pro nobis ex homine :factus eſt eniin ex «
ſemine Dauid fecundum carnem , diui. “
næ , humanæ naturæ in fe continens as
ueritatem , quæ fuerunt ueræ diuinitatis co
non amifit, & quæ ſuntueræ humanita.co
cis accepit , unus idémq ſecundum car . «
nem dematre téporaliternatus,qui ſe ."
cũdum diuinitacem de Patre permanec “
ſempiternus,unus idemo homolocalis
ex homine, qui eſt Deus immenſus ex «
Patre, unus idem ſecundâ humanam «
ſubſtantiam ,abfens cælo , cãeſſetin tér. “
ra, & derelinquens terram, cum aſcédiſ
ſet in cælum : fecundum diuinam uerò co
immenſamos ſubſtantiam , nec cælūdi- «
mittens,cum de cælo deſcendit,nec ter- «
5 ram
 320 DB PersoNA CHRISTI ,
» ram deſerens, cùm ad cælum aſcendit.
Quod ipſius Domini certiſsimo po .
Confirmas teſtcognoſci ſermone,quiutlocalem o
tur teftimo:
nijs S.Scria ſtenderet humanitatem ſuam ,dicit diſci
pture . pulisſuis: iAfcendo ad Patrem meum &
loan.20. ad Patrem vestrum , Deum meum Dei
į veſtră. DeLazaro quop cùm dixiſſec:
Lazarus mórtuus est : adiunxit , dicens:
loan,11. Etgaudeoproptervos,vtcredatis:quonia
non eram ibi.Immenſitatem ueròſuç di
Matth.28. uinitatis oſtendens diſcipulis dicit: Ecce
ego vobiſcum ſumoninibusdiebus vfq, ad
confumationem fæculi. Quomodo auté
aſcendit in cælű , niſi quia localis & ưe.
rus eſthomo : Aut quomodo adeſt fi.
delibus ſuis,niſiquia immēſus & uerus
eſt Deus:Deipfo rurſum dicit Scriptu
Num.35 . ra : Quia verèhabitauit Deus cü homini.
loan . 1 , busin ierra ,dequo Euãgeliſta dicit:Ver.
factum est,& habitauitin nobis.
bum caro
Quod uerbüm , ut agnoſceretur etiam,
cũ caro factữeſt, & habitauit in nobis,
nunquam diſceſsiſſedecælo,propterea
Pfal.119. Dauid dicit: In æternū Domine permanet
verbūtušin cælo. De ipſo uno eodem
Dei
 AD TRASIMVNDVM, LIB. 11. 32 t
Dei ſempiterno Filio, & futuro tunc ho
minis Filio ,in quo permanſiſſetuera &
immenſa Diuinitas, & à quo ſuſcipien
da eſſet uera localisq humanitas, Pro
pheticæ inſpirationis agnitione repie.
tus,dixeratHieremias : Hic Deus noster, Baruch.z .
enon æstimabitur aliusadeum . Adinité
nit omnem viam diſcipline, & dedit eam
Iacob puero fuo,& Ifraël dilectofuo. Post
hæc in terris vifus est, cum hominibus
conuerſatus est . Et quoniam de ipſo lu .
periùs dixerat: Mignus est, & non habet .
finem , Excelfus & immenfus: ne iſta Dei
in terra uiſio,& cum hominibus couer
facio , Deum immenſum putarent alie
naſſede cælo,propterhocipſeFilius,ut
1 immenſitate diuinitatis ſuæ in terra po .
ſitus demonſtrarer, & fecundum hoini.
nem , quem ſuſceperat in terra pofitus,
ſecundum Deú ,quod ſemper erat, præ
· fencem fe etiã de cælo doceret , ait : Ne
mo aſcendit in cælum , niſi qui de calo de- loan. 3.
fcenditFilius hominis qui est in cælo.Non “
quia humana Chriſti ſubſtantia fuiffet os.
1 ubiq; diffuſa,ſed quoniam unus
X
idemo
Dci
«
 322 DE PERSONA CHRISTI,
Dei Filius atque hominis filius , uerus
Deus ex Patre, ficut homo uerus ex ho
» mine,licetfecundum ueram humanita
„ tem ſuam localiter tunc eſſet in terra , re
„ cundum diuinitatem tamen ( quæ loco
nullatenus continetur)cælum totus ím
» pleret & terram .
Chriſti huz Iftam Chriſti ueram humanitatem ,
man itaslos quęlocalis eſt,ut ueram diuinitaté ( quę
coeft circūz immenſa ſemper eſt) Apoftolica quog
fcripta. doctrina cernimus intimari.NāutChri
. ſtiueri hominis corpus localiter conti
neri Paulus monſtraret Apoſtolus, ait
1.Theff.z. ad Theſſalonicenſes: Quocõuerſiestis ad
Deň à ſimulachris,feruire Deo viuo & ve
ro,& expectare Filiam eiusdecælis, quem
ſuſcitauit,à mortuis Ieſum , ipſum utique
monſtrans corporaliter de cælo uentu .
rum , quem corporaliter à mortuis no
uerat ſuſcitatum . Propterea rurſus ait:
Phil.3. Nostra autem conuerfatio in cælis est.Vn
de etiam Saluatorem expectamus dominā
Iefum Chriftum ,qui reformauit corpus hu
militatis nostre conforme corpori clarita
tis fua,fecundùm operationem ,qua potest
etiam
 AD TRASIMVNDVM , LIB . II. 323
etiam fubijcere fibiomnia . Interim quo
niam huius loci oportunitas nullo eſt
prætereunda ſilencio, attendatur hiclo
cus,in quo beatus Paulus Apoſtolus Fi
liữ dicit, omnia ſibi poſle ſubńcere, nec
Patre exiſtimetur cuncta tanquam inua
lido ſubieciffe, dicit etiam corpus humi
litatis noſtræ reformaturum conforme
corpori claritatis ſuæ . Quod ſi uerũ eft
corpus Chriſti,loco poteſt utic conti
neri . Hanc ueritatem corporis Chriſti
de cælo uenturi, Ioannes quo & confir
mat dicens: Ecce veniet cum nubibus, & Apoc,ti
videbit eum omnis oculus, & qui eumcom
punxerunt.In libro quoq Actuum Apo
ftolorum , ſiceius corporalis intimatur
aſcenſus . Et cùm hæc dixiſſet, videntibus Ad,ti
illis eleúatus est, & nubes ſuſcepit eum ab
oculis eorum. Cumý intuerentur in cælum
eundem illum :eccedro viri aštiterüt iux
ta eosin vestibus albis,qui & dixerüt:Viri
Galilæi, quid ftatis afpicientes in cælum ?
Hic lefus,quem vidištis euntem in cælum ,
fic veniet, quemadmodum vidistis eum ;
euntem in cælum .
X 2 Cum
 324 DE PERSONA CHRISTI,
Chrifti diui Cùm ergo caro Chriſtilocalis abſque
nicasobig dubitatione monſtraretur, diuinitas ta
eft. mē eius ubiq; ſemper effe,Paulo teſtan
2.Cor.15. te, cognoſcitur, qui fidelibus dicit: An
experimentum quæritis eius, qui in melo
quitur,Christi? Quomodo autem in eo
loqui potuit,ſi in illo no fuit : Vel quo.
modo corporaliter aſcendit in cælum,
& in ſuis fidelibus eſſe prædicatur in ter
ra,ſinon eft in illo diuinitatis immenſi
tas, quæ cælum implere poſsit & terra:
Habitatin Nam Corinthijs Paulus dicit : Annon
nobisChri: cognofcitis vos ipfos?quia Ieſus Christus in
ftus. vobis est. Et ad Epheſios ait: In interiore
ibid . hominehabitare Christã per fidem incor
Eph. 3. dib.vestris. Eft itag Filius in cælo,& ha
bitat in nobis in terra, fcilicet illa ſuæ im
menficatis præſentia , qua in nobis Pa
EtDeusPa ter, Spiritusq; fanctushabitat. Nam
ter . Deus Pater ſuam in nobis habitationé
Tefa. ; 2. fic,Propheta loquente,mõſtrauit: quo
2.Cor.6 ,
niam inhabitaboin illis, & inambulo , e
ero illorum Deus, & ipfierūtmihipopulus.
Propterquodexite demedio eorum ,&fes
paraminı dicit Dominus . Et immundum
ne te
 AD TRASIMVNDVM , LIB. II. 323
netetigeritis, &ego recipiă vos, & ero vo
bis in Patrem , & voseritismihiin
filios con
filias,dicit Dominus omnipotens. Spiritû Et S.Spirie
quoß ſanctum in nobis pariter habita- eus.
re Paulus oftédit, in Corinthijs ſcribēs:
Neſcitis,quia templum Deiestis, & Spiri, 1.Cor.3.
tusDeihabitat in vobis? Ac ne quis eo.
rum , qui Spiritum ſanctấminorem Pa
tre Filio conſtiquunt, hic ubi dictum
eft: SpiritusDei habitat in vobis: ad per
fonam fancti Spiritus deneget pertine
re,quid in illo replicaturus elt loco :Vbi
Apoſtolus Timotheü ſollicitudine pa
terni amoris informat: Bonum depoſitū, 2.Tim ...
inquiens, custodi per Spiritum ſanctum ,
quihabitat in nobis.
Hæc utiquePatris & Filij & Spiritus Habitario
ſancti in nobis habitatio , nõ localis eſt, noS.criadosin
bis non
ſed immenſa :non comprehenſibilis co localis,fed
gitatione,fed uenerabilis fide.Inhabitat immenja.
enim Trinitas in ſuis fidelibus, ſicut to
ta in ſingulis ,fic tota in cunctis, quę nec
cæli terræq ſpacio diſtenditur,necuni
uerfæ creaturæ termino terminatur, nec
per ſeparatos homines & feparata loca
M
X 3 parti
 320 DE PERSONA CHRISTI ,
particulariter ſeparatur,nęcinferno dei
» eſt,cùm terræ non defit & cælo . Quie
nim potuitomnia facere,ſoluspoteſtur
niuerſa replere . Quiſquis autem localē
Fili & Spiritus ſancti aduentum babi.
tationemúeconſiderat, prius eſt, ut Pa
trem in nobis localiter,non ſolum habi
tarę , uerumetiam ambulare confirmet,
quem beatus Paulus dixiffe afferit per
2.Cor.6. Prophetam : Quoniam inhabitaboin illis,
& inambulabo.Expliceturergo qualiter
in nobis Filius uel Spiritus ſanctus in.
habitat. Nam fi hæc humano more cree
dimus metienda,maioris eſt quantitatis
qui habitare tantūmodo dicitur , quàm
ille qui etiam in nobis ambulare mon.
ftratur: Poteſt enim qui habitat totum
implerequod habitat: qui autem inam
bulare dicit,minorutig ſpacio , in quo
ambulat,abſą dubitatione monftratur,
Sed haccogitationis ineptiam deterior
conſequetur abſurditas . Proculdubio
enimcordis noftri fpacia uidebuntur i.
pſa Trinitate maiora, in quibusſitlocs,
quęFilius atq Spiritus ſanctus inhabi.
tando
 AD TAASIMVND YM , LIB. II. 32
cando implere poſsint, & locus quem
in ambulando Patre implere non pof
fit. Quod fi hæc non conueniunt ueri
tati, credamus habitationem Trinitatis
fecundum imměſitatis illius incompre
henſibilem maieſtatem ineffabiliter de
fignari. Et cùm Deum in nobis habita
reatą inambulareaudiamus,ita ſpirita
liter cognoſcamus., ut non credamus,
quod Deus localiter moueatur in corde
noftro , fed quòd cor noſtrum dilatetur
in Deo. De qua cordis latitudine Apo
ſtolus loquebatur,dicens:Osnostrump & z.Cor.6.
tetadvoso Corinthi, cornostrum dilatas
tum est.Eandem autem habentes remune
rationem tanquã filisdico, dilatamini
vos. Vbi paulò poft teſtimonium Pro
phetæ poſuit fuperius memoratum, di
cens: Vos enimestis templum Deiviuifi
cut dicit Deus: Quoniam inhabitaba inilo Trinitatis
lis dinambulabo.
Sed nec illud eft aliquatenusomitten immen fitas
demonſt ras
3
dum ,quo manifeſtiſsimaTrinitatis im . tur,ex fora
menſicas, & per omnia nõ localis, ſed di mabaptife
uina mirabilis præfentia demonſtra- mi.
X 4 tur,
3 28 de PERSONA CHRISTI,
tur,dum in nomine Patris & Filó & Spi
ritus ſancti,ſecundâ ipſius Domini pre
ceptum credentes, ubi cognoſcimus ba
prizari . Si enim omnis Trinitas in ba
priſmate ſanctificare credit,omnis utiq
Trinicas adeffe monſtratur . Cum auté
ubiq uno tempore per totâ orbem Ba.
ptiſma celebratur in nomine Trinitatis,
ſi rota Trinitas adeſtad ſignificandãec
ceubicß mirabiliter exhibet præſentiam
maieftatis immenſæ ,quoniam ſolius eft
Dei,ſimuluniuerſa complere. Si autem
non tota Trinitas ubiq pariter adeſt, ſi
Filius aut Spiritus ſanctus putatur de.
effe , nominādus uti in baptiſmateno
eſt,quiad ſanctificandum adeffenõpo
teſt.Quiſquis ergo putat,æqualitacēim
menficatis paternę deneganda Filio uel
Spiritui ſancto,nomen,eorum priùs au
ferar de baptiſmatis ſacramento . In hoc
igitur quam maximè fidei catholicęue.
ritas agnoſcitur, quæ rectè in nomine
Patris & Filij & Spiritus ſancti baptiza
reconſueuit, quoniam omnem Trinita:
tein ubią pariteradeſſe confidit.
Pollet
 AD TRASIMVNDVM , LIB. 11. 329
Poſlet adhuc immenſitas diuinitatis Epilogus.
Filij Dei teſtimonijs innumerabilib.de .
monſtrari : ſed nos maluimus pauca de
plurib. ponere, uolentes etiam fecundữ
librum celeriùs terminare , quàmmaxi
meproſpicientes, ut in his , quæ ueftræ
clementię deſtinamus,animû regalibus
curis fæliciter occupatum ,nõ lectionis
prolixitas oneret,fed manifeſtatio ueri
tatis informet.Proinde quæ de imméli
tate diuinitatis Fili Dei diſputataſunt,
iſto concludamus termino ,ut ea quęde
Sacramêto dicēda ſunt Dominicæ pal
fionis ,alio rurſus incipiamus exordio ,
BEATI FULGENTII
DE SACRAMENTO DO,
minicæ pafsionis,
AD TR A SIMVNDVM REGEM ,
LIBER II I.
Vanquam ſecundo libro, ſu- Tranſitio.
perni muneris opitulatione
ſubnixi, diuinitatē Filij Dei
probauerim , immējam , nec
temporeſcilicetnec loco cõcluſam , ut
Х 5 potę
 DE PASSIONE DOMINI,
pote que omnia replet, omnia continet,
omnia ſempiternitate præcedit , omnia
pariter immenſitate concludit,quodid.
circo quàmmaxime curauimusdemon
ſtrandum , ut ſi qui nữç uſ @ ſpiralicer de
Deo nequeuntcogitare ,localis in Dei
Filio fufpicionis abſoluerentur errore:
nõ minor nobis eſt ſollicitudo reſidua,
tertij quoq huius uoluminis abſoluen
di,quo de Sacramento Dominicæ paf
fionis, quod ipſe, qui pro nobis pale
ſus eſt, donauerit, fumusutique tracta
turi.
Difficultas Vbi non minimo timore cõcutinur,
huiustracta nec leui formidine peſurgemur. Sumus
jionis. enim prorſus (quantum ad nos attinet)
explicationi tantæ profunditatis inua
lidi. Sedille,qui aperuitosmutű , & lin
guas infantium facit diſertas , ipfe (ficut
confidimus) dabitſermonem directum
& bene fonantem in os noftrum , tan ,
tamo huic operi ( quod per nos digna
tur miſericorditer operari)demonſtran
dæ ueritatis gratiam largietur, utmani
feftis Scripturarum clareat documen.
tis,
 AD TRASIMVNDVM , LIB. III. 331
tis, & rectitudo Catholici dogmatis , &
tortuoſus error ac multiplex hæreticæ
prauitatis.
Sunt enim quidam , qui de Sacramen Error Theo
to Dominicæ pafsionis aliter , quam ſe paſchitarú.
piętas habet, cogitantes, dum ſalutem
quærunt, diſpendium ſalutis incurrunt:
& dum in Deo id accipiunt,quod in ho
minibus cernunt, quadam uelut lancea
peruerſæ loquutionis latus percutiunt
Saluatoris:& cùm increduli milites de
trahere auſi non fuerint morienti qui
dam nunc fub Chriſtiani nominis fuco
non metuunt derogare regnanti. Hi
3 funt, quicùm in uno Chriſto Deo uero
hominee perfectohumanâ diuinams
forfitan nequeunt, aut certe negligunt,
3 ſecundum naturalem ueritatem conſis
derareſubſtantiam ; in id erroris incur
1
runt, utnon humanam in Dei Filio na
turam ,manente diuinæ uirtutis immu
tabilitate conſiderent, ſed ut diuinam
fubftantiam diuinçinfirmitatis paſsibi
licate dedecorent.
Quod utique diuino Spiritu præui
dens,
 332 DE PASSIONE DOMINI,
dens,dicebat Apoſtolus: Verbum enimo
c.Cor.s. crucis,pereuntibus quidem ftultitiaeft.His
autem ,qui faluifiunt,virtus Deiest . Pe
reunt in uerbo crucis,nõſolum , qui pu
tant Dei Filium , quæ humana ſuntin
carne pati nõ potuille,uerumetiam , qui
credunt diuinitatem Fila Dei, dolores
uel paſsionem ſubſtantialiter in cruce
ſenſille. Quomodo autem uerbum cru
cis uirtus eft Dei,ſi in cruce diuina ſub
ſtātia potuitínfirmari . uel qualiter nos
ad immutabilitatis atque incorruptio
nis gratiam perducturus eſt Chriſtus, ſi
ipfe
fecundum diuinam naturam pro
batur in deterius commutatus:Cum di
uinæ naturęſit proprium nec defectum
capere necprofectum .
Præparatio Igiturquid in Chriſto femper impaſ
ad fequente ſibile,quidúe ante mortem carnis pafsi.
diſputatio . bile fuerit , tractaturi, primitus libello
pem .
huic inſerenda duximus , quæ de uno
Chriſto Deo homineo credimus & te
nemus . Ne quis , cum in uno Chriſto
cæperimus ea,quæ ad proprietatem di.
uinæ humanæ naturæ pertinent, de .
mon
 AD TRASIMVNDVM , LIB. 111. 333
3 monftrare, aut duos Chriſtos nos exiſti
met credere, fecundum utrām naturam ,
aut quartam à nobis inſeri putec Trini
tati perſonam .
Nos enim fidem retinentes Euange. In Chrifto
licæ ueritatis,fic in Mediatore Dei & ho vtraq natus
minum homine Chriſto leſu ,propria u- ra ſerude
propria
niuſcuiuſque naturæ cognofcamus , ut trec fiua,
tame va
unitatem perſonæ nullatenus diuida nitas perſoa
mus: ſcientes, quod ſic utriuſqzin Chri- nediuidia
ſto ſubſtantiæ manferit unita proprie, tur .
tas,utin carne paciens impaſsibilis De
us, & ueram paſsionem (quia uoluit) in
uera carne ſencirer, & in diuinitate pror
ſus impaſsibiliter permaneret : nec alius
in carne paſſus fuerit, niſi ille , qui in ue
ra carnispaſsione, impaſsibilis omnino
permanfit :nec alius ſemetipſum morti
dignatus ſit tradere,quam ille qui ſic po
tuit moriendo morcém uincere ,utmor
tem non poſſet in morte ſentire . Sed
hæc qualiter in unitate perſonæ,ſubſtan
3 tiarum in Chriſto proprietate ſeruata,
dicamus,profeſsionis noſtræ ſeries ſubé
iecta monſtrabit.
Cre.
 3 34 DE PASSIONE DOMINI,
Chrifti diuis. Credimus igitur Dei Filium , ante os
nitas afferis mneprorſus initium ,hoceſt,ſine aliquo
IUT. fuæ natiuitatis initio de Patris ſubſtan
tia genitum ,Deum de Deo ,Dominum
de Domino,non ex nihilo: quia de Pa.
tre,non nuncupatiuum ,quia nomen ha
bet ex ueritate naturæ, non ex aliqua na
tura: quia non aliquid fuit coæternum
Deo ,unde origo Filio præſtaretur , nec
poſteriorem Filiữeo qui genuit nec mi.
norem, ſed (ſicut etiam in ſecundo libel:
lo diximus)Patri prorſus & ſempiterni.
tate immēlitatis , &immenſitate ſempis
ternitatis æqualem , immutabilem mu .
tabilium conditorem : intêporalem temi
poralium factorem & temporum , qué
nullus continet locus , quo nullus caret
locus: quia cũcta replet Creatorimmen
ſus,quinõ propterea nõeſt Deus : quia
dicitur genitus , ſed ideo uerus digne
creditur:quia de Patreſubſtantialiter ge
Nariuitasdi nitus prædicatur.
uina nó natu
Quod enim dicitur genitus, non hoc
ram ,fedper eſt nomen diuinitatis in Filio ,fed nomé
fonam Filin
Patredie elt natiuitatis in Deo,utquem conſtat
de
--flinguit.
 AD TRASIMVNDVM , LIB. II . 335
de Patre naturaliter genitá, conſtet non
aliud eſſe quàm Deum.Hicitaç de Pa
tre ſempiternus exiſtens, unā tenuit cứ
Deo Patre naturam , ſed propriam ſum
pſicex genitore perſonā : quia diuina na
tiuitas,non diuiſionē naturalis unitatis
habuit, fed perſonam Filö ſubſiſtentis à
Patre diſtinxit, & ex uocabulo Patris a
liữ qui natus eſt monſtrat, ut erroremi Sa
bellianæ cõfuſionis excludat, ficut ipſe
Filius proteſtatur,dicens:Alius est ,qui loan.si
testimoniumperhibet de me. Etfcio: quia
verum est teštimonium , quod perhibet de
me. Etutoſtenderet, quem alium dice
ret,poft pauca ſubiecit: Quimifit me På
ter,& ipſe testimonium perhibet deme.A
lio loco ſimiliter ſuam perſonā Patrisk
diſcernens: Non fum , inquit,ſolus:quia ibid.8.
Pater mecum est.Ad hanc diſtinctionem
geminę perſonę & profeſsionem unius
ſubſtantiçin Patre & Filio perdocendā,
ipſe Filiusdicit:Qui credit in me,non cré ibid. 12.
dit inme,fedin eum qui mifit me : & qui
videt me,videt eum
quimemiſit.
Vnus eft igiturFilius ex Patris natu
ra
 336 DE PASSIONE DOMINI,
DeiFilius ragenitus , qui ideo unigenitus dicitur,
cur vnigeni ut ex proprietate paternæ naturæ unus
tusdicatur. & genitus demonſtretur. Sed hic , qui
unigenitus ex Patre naturaliter dicitur,
ficutinſeparabilis eſt unitate naturę , fic
» incõfuſibilis permanèt proprietate per
» fonæ . Ob hocfe tantummodo Dei Fi
lius unigenitum nominat,dicens: Sice .
loan. 3 .
nim dilexit Deus mundum , vt Filium ſui
vnigenitū daret, vt omnis quicredit in eŭ
non pereat,ſed habeat vitam æternam . Et
paulo poſt: Quicredit in eum , nõiudica .
bitur:quiautem non credit, iam iudicatus
est:quia nocreditin nomine vnigeniti Fi
lü Dei. De ſolo loannes quoque prote,
10m , 1. ftatur,& dicit:Verbum caro factum est,com
habitauit in nobis , & vidimusgloria eius,
gloriãquaſivnigenitià Patre,plenumgra
tiæ & veritatis. Verbum caro factâ ,ple
Plenusgras num eſt gratiæ ſuſceptionis humanæ:
tia v beri:
tatis,
quia Chriſtus nihil in ſeminus hominis
habet : idemo unigenitus à Patre, ple.
nus eft ueritatis paternæ ſubſtãtiæ :quia
omnem in fe diuinitatis paternæ pleni.
tudinemnaturaliter haber. Plenâ igitur
gratia
 DE PASSIONE DOMINI, 337
gratiæ & ueritatis Euangeliſta cogno
3 uit, quem unum eundem uerum ho
minem gratia ueræ incarnationis oſten
deret, & uerum Deum unigenitūà Pa
tre natiuitatis æternæ ueritas declaret.
Quidautem Filio prodeſt, ut nuncu Chriftus
petur unigeniti nomine, fi priuatur uo- quiaunig
tus, eni
Cabuli ueritate : Fruſtra nanqueunige. turalisideonas
Dci
nicus dicitur, fi in eius generatione non Filius.
naturalis de Deo generanteueritas,fed
creationis exdonante largitas prædica
tur.Etalijs enim ,quotquot receperunteū loan.s.
dedit eispoteftatem filios Dei fieri. Quod
ſi eciam unigenicus Filius factus dicitur
3 ex gratia , non uerè genitus ex natura,
1 proculdubio nomen & ueritatem uni
géniti perdidit,poftquam fratres habe.
teiam cæpit . Priuatur enim huius ue
• rítate nominis , ſi in unigenito non eſt
1 de Patre ueritas naturalis . Adoptiui
Etenim in filijs Dei, qui non de Pa. Dei filijdif.
tris natura ſubſiſtunt, adopriuæ com- ferunt nóno
munio dignitatis diuerſitatem mune- minibus,fed
rum potelt haberenon nominum . Et muneribus:
Y ſce us non iauiia,fed
ncibna.
adoptantis gratia , cunctis ex Deo
, glor .
1
 N E
338 DE PASSIO DOMINI,
ſcentibus, quamuis diuerſæ retributio
nis munus pro laboris merito repromit
tat, unum tamen cunctis filiorum no
men accommodat, & unaper fidem ue
ram renatis uita cæleſtis regni promit.
titur: quamuis differens regnaturis glo
t. Cor. 15. ria tribuatur,Paulo Beato dicente :Alia
claritas Solis,& alia claritas Luna, &alia
claritas ftellarum . Stella enim ab ftella
differt in claritate,fic & reſurrectio mor
tuorum , & his tamen omnibus pro illa
poteſtate, quam eis dedit, filios Dei fie
Matt. 25. ri,ſimuldicetur dextris :Venite benedikti
Patrismei,percipiteregnum , quod paratū
est vobis ab origine mundi : ſimul etiam
de omnibus dicitur:Iuſti autem ibunt in
vitamæternam . Aequaliter igitur tene .
bit cunctos Dei filios unigenitas ado .
priui nominis, licet meritorum qualita..
tem monſtratura ſit differentia clarita.
tis.Nec in eo,quodfpiritales eſſe cæpi.
mus natiuitatis exorcu , diſcernimur no
mine , quãuis ex profectuſimus diſcer
nendimercede. In eo nanø ,quòduo
luntarie'genuitnos uerbo ueritatis, pa
ricer
 AD TRASIMVNDVM, LIB III. 339
riter filios nuncupauitgratia genitoris,
Quod ſi diuina illa Filö ſempiterna, Perſequitur
natiuitas,non de natura Dei Patris,fed argumentú
ex gratia creditur fubftitiffe, non debet a proprieta:
unigenitus uocari,fed tantummodo te unigeniti
ge peritum.
nicus. Quoniam ſicut ei nomen geniti
largitas adoptionis paternęcontribuit,
ſi eữab unigeniti nomine , nobis quo.
que tributa communio paternæ ado.
ptionis excluſit. Vnigenitus enim non
uocatur, quamuis genitus poſsit uoca
ri cum genitis. Quod fi ita eft,deleatur,
quod loannes auſus eſt nomen unige.
niçi ſcribere, ut probetur falſum , quod
meruit de pectore ueritatis haurire. Si
uerò proprietas unigenita manifeſte
demonſtranda eſt ſignificationis indi
CC
cio , ſic multi filij Dei dicatur ex gracia,
ut cognoſcatur unus genitus ex natu.co
ra . Quis enim natus elt Deus uerus de
Deo uero ,niſi unigenitus Filius, qui eſt
in ſinu Patris : Quem ideo ſolum à cæ
ceris Dei filós exceptio ſegregat incom
municabilis nominis , quia in ſolo per
manet dePatreueritas naturalis.
1
Y 2 Hic
 340 AD TRASIMVNDVM , LIB. ITI.
Chriflusexis Hic uerus Deus & uita æterna, cum
naniuit feia in formaDei effet, non rapinam arbitra .
pſum , Phi- tus effe æqualem Deo,femetipſum exinani
lip.z. uit,formăferui accipiens,æqualitatem e
nim Dei ueri Deus uerus non rapuit ,
quam unitate naturali ſempiternus cũ
genitore poſſedit . Idcirco unigenitus
Bei Filius, etiam quando formam ferui
accipiens ,ſemetipſum exinaniuit, ple
Estamëpleo nusgratiæ ueritatis o permanfit. Vidi
rus gratia mus,inquit loannes , gloriam eius,gloriă
ueritatis et quaſi vnigeniti àPatre,plenumgratia &
permanſit.
loan , s .
veritatis :Hoc eſt utique,quod in uno
eodemg ſemetipſum exinaniente , &
pleno gratiæ & ueritatis , accepta ferui
forma ueritatem uoluntariæ prorſus e
xinanitionis oſtendit , in coæterna per .
manens Dei forma,plenitudinem gra
tiæueritatisos monftrauit.
Chriſti cxina Quæ eſt igitur illa unigeniti èxina.
nitio o ples nitio, niſi accepta pafsibilis & mortalis
mudo. humanitas Chriſti : Quæ autem eſtu .
nigeniti plenitudo , niſi permanensim :
paſsibilis atque immortalis diuinitas
Chriſtišin quo perfectus homo plenus
eſt
 DE PASSIONÉ DOMINI, 341
eſtgratiæ, & in quo perfectus Deusple
nus eft ueritatis . Quod proculdubio
plenitudinis nomen ,utdiuinitatis effe
monftretur, Apoſtolum de Chriſto lo
quentem pariter audiamus: quiainipfo
inhabitat omnisplenitudodiuinitatis cor
poraliter,& eftis in illa repleti. Quæ au . Colosſ.2.
tem ſit,quæ in Chriſto inhabitat,pleni. .

tudo diuinitatis ,loannes oſtendit :Ver- loan. .

bum , inquit,caro factum est, &habitauit
in nobis.Deiſta plenitudineBaptiſta lo
annes nos aſſerit accepiſſe,dicens: Etde Ibid.
plenitudine eius nos omnes accepimus
gratiamprogratia.
Vnus igitur idem Chriſtus Dei & De Chriſto
hominis Filius, qui & femetipſum exi- cuntur
contraria
. di
naniuit , & plenus gratiæ ueritatis
permanſit,uere mutabilis factus,immu
tabilis manens ,uerê paſſus ,paſsioni no
ſubiacens , uerè mortuus,mortem non
ſentiens , ſed extinguens. Hæcautem
cuncta unus Chriſtus & geſsit & pere Propter ue
culic:quia in uno eodemq;Chriſto uera nionemduas
diuinitatis uerace humanitatis natura rumnatura
permanfit,dum Deus non confufusho rumhypofta
ticam .
1
Y 3 mini,
 342 DE PASSIONE DOMINI ,
mini , ſed unitus , fic in una perſona u
triųſą naturæ permanentis indicia de
monſtrauit,ut uerus Deus & plenus ue
ris diuiniso uirtutib ,in homines clare
ret aſſumpto , & ueritas infirmitatishu
manæ uerum plenumo hominemmo
ſtraret in Deo.Propter quod Beatus A
poftolus unum eundemq Chriſtum &
crucifixum prædicat, & Dei uirtutē ſa
1.Cor.1, pientiamo pronunciat,dicens:Nosau
tem prædicamusChristum crucifixum ,Iu
dais quidem fcandalum , Gentibus autem
ftultitiam , ipſisautem vocatis Iudais atga
Gracis Chriſtum Dei virtutem & Dei ſao
pientiam . Et ut infirmitate ſuſceptionis
humanæ magnitudinem diuinæ uirtų .
ibid. tis monftraret,adiecit. Quod enim ftultū
est Dei,fapientius est hominibus, & quod
infirmumest Dei fortiusest hominibus.
Ille igitur Dei Filius, Dei uirtus , &
Dei ſapientia, inexordio redemptionis
noſtræ , diuerſam quidem peregit in
homine, quàm quod femper habebat
in Patre . Quia uidelicet aliud ibima
ięſtatis natjuicas habuit , aliud hic pię.
ças re:
 AD TRASIMVNDVM , LIB. 111, 343
tas redemptionis exegit.
In illo enim ſempiternæ natiuitatis ar
cano,ſempiternus atqueincommuta- Chriſti natie
bilis Pater, alterum genuit non diuer- uitasdiuina.
fum , & quantum generando protulit,
tantus ipfe permanlịt, perſonaliter di
ftinxita ſe, quem naturaliter totum ha
bet in fe. Hocipfius Filij nobis mani.
feſtatur eloquio,dicentis : Ego in Patre, lodn.147
&Pater in me. Inconfuſibiliter ergo u . <<
nit utrunque natura , quamuis inſepa
rabiliter diſcernat utrunqueperſona.Id:“
eo Filiųs ipſe teſtatur: Ego & Paterv. loan. 10,
num fumus. Perhocquod vnum dicit,“CC
non ſeparatur à Deo diuinitas: per hoc,
quod dicit fumus, non conditur in ge. CC"1
nitore natiuitas.
Hic autem dum noſtræ redemptio. Mediatorem
nis comercium gereretur, pleno uero conueniebat
homini plenum uerum Deum dece cſſe uerumet
bat uniri:fic tamen , ut in unitate perfo .Deumo
minem . ha
nę,necin homine Deus,nec homo por
fetin Deo cõfundi.Nunquã enim quiſ
quam hominum , ad uincendű huma
ni generis inimicum , fuiſſet idoneus,
Y 4
 344 AD TRASIMVNDVM, LIB. IIL.
ſi in Mediatore Dei & hominum homi
ne Chriſto leſu ,aut aliquid fuiſſet homi
nis minus,aut homo à Deo ſuſceptus,
diuina fuiſſet ſuſceptione conſumptus.
Non autem humana natura poterat in
reparatione conſumi, cuius pars dam
nata non conſumeturæternitate ſuppli
cń. Cum autem pænæ ſit conſumere,
gratiæ reparare,redemptor humani ge
neris,plenus confitendus eſt Deus,ple
num ſuſcipiens hominem, plenus gra
tiæ , qua homo fieri dignatus eftDeus,
& plenus ueritatis , qua Deus ipſe, qui
homo factus,permanet immutatus. Si
cut per Prophetam ante iam dixerat;
Mal.3,Videte,quia ego fum ,& non fum mutatus,
Pfal. 101. De quo etiam Paulus Beatum Dauid
ceciniffe commemorat : Mutabis eos ,
mutabuntur,tu autem idem ipfe es.
Vnus ergo idem Chriſtus , in eo
quòd plenus gratiæ ,nihil minushabês
humanæ naturæ , plenus homo natus
ex hominę, & in eo quòd plenus ueri.
tatis,nihil minus paternæ diuinitatis ha
bens, Deus plenus generatur ex Patre.
Nam
 DE' Passione Domini, 345
Nam non erat plenus gratiæ unigeni.
tus à Patre , ſi in DeiFilio minus fuit ali
quid hominis:nec erat plenus ueritatis,
ſi in eodem hominis Filio ,minusfuit a
liquid deitatis. llle igitur ineffabilis
Deus de Patre naturaliter ſine initio ge
nitus, poſtquam uenit plenitudo tem .
poris, ut miſſus à Patrefieret ex mulie .
re,fieretſub lege , ut eos qui fub legee
rant, redimeret, ut adoptionem filiorű
reciperemus , totus regnans in ſinuPa
tris,totus ſemetipſum formans in utero
uirginis:
Neqz enim pars eius remanſit in Pa. Deitas cum
tre, & pars eius deſcendit in uirginem , humanitate
cum totus in Patre maneret quod erat, quomodo us
& totus in uirgine fieret , quod non enita inChris
rac: totus cum Patre ,totum implens & Po.
continens mundum ,totus ſibi inutero
uirginis ædificans domum . Scriptum
eft enim : Sapiétia ædificauit fibidomum , Prouer , 9,
Totusin Patreſempiterno,totusin ho
mine ſuſcepto : totus in cælo , totus in
mundo , totus etiam in inferno , licin ſe
totum hominem uerus Deus & fum .
Y 5 mus
340 DE PASSIONE DOMINI,
mus accepit, & ſic plenitudo diuinita
tis ueritate diuinæ humanæo ſubſtan
tiæ ,inconfuſibiliter permanente,ſemet
ipſum pleno coniunxit homini, uruni
tate deinceps in æternum manente per
ſonę,nec homo Chriſtus à ſua diuinita
te,necidem Deus Chriſtus à ſuapoſſec
humanitate diſiungi.
Hocenim infirmitatis noſtręmedela
poſcebat, ut ficut naturalis unitas in Pa
tre manet & Filio , fic perſonalis uni.
tas maneret in Chriſto :& ficut perſona,
Jis duas non facit in Patre & Filio ſub
ſtantias,ſic naturalis diſcretio duas non
faceret in Chriſto perſonas. Rurfus, fi
cut unitas naturalis Patrem nõconfun
dit & Filium ,ſic unitas perſonalis homi
nem nõ confudiffet & uerbũ: & quem
admodum à genitore Deo per unitaté
naturæ nunquam ſegregari poteftuni
genitus Filius, fica ſuſceprore Deo per
unitatem perſonę nunquam poffet ho.
mo ſeparari ſuſceptus. Sic tamen ,ut
quamuis Chriſtus nec confundi poſſec
aliquando nec diuidi,unus tamen atą
idem
 AD TRASIMYNDUM , LIB. III. 347
idem Chriſtus & ex ueritate paſsionis
humanæ,quæ noftra fuerant, redderet,
& ex ueritate impaſsibilitatis diuinæ,
quæ fuæ fuerant tribuiſſet. Vt dum ille
pauper efficeretur, in ſuis diuitñs ma
nēs, nos ex pauperibus diuites faceret,
quibus ſuæ paupertatis infinitas diui.
tias contuliffet. Quod Vas electionis
manifeſto uidetur denūciare ſermone,
dicens:Scitis enim gratiam Domini noſtri 2.Cor.s,
Iefu Chrifti,quiapropter vos egenusfactus
ešt,cùm effet diues,vtilliuspaupertate vos
diuites effetis.
Hoc igitur perſonæ inſeparabilis u
nitas, in qua Deus & homo unus eft
Chriſtus,fecit, ut & homo Chriſtus per
gratiam naſceretur ex Deo,falua uerita,
te ac plenitudine humanæ naturæ & i.
dem Deus Chriftus uoluntariê patere
turin carne,falua impaſsibili plenitudi
nediuinæ ſubſtantię.Quoniam ſicutu
nus eſt, (de quo Apoſtolus dicit: Quo- Rom.g.
rumpatres , exquibus Chriſtus ſecundum
carně, qui eftfuperomniaDeusbenedictus
in facula, ) licunuseft dequo idem dicic
Apolto, 1
 348 AD TRASIMVNDVM , LIBIIL
2.Cor.13. Apoſtolus: Nãetficrucifixusestex infir
mitate,fed viuitex virtute Dei. Vnus eft
igitur Chriſtus , in quo crucifixo uera
fuit infirmitas carnis & in quo uiuente
uirtus ueræ claruit deitatis : quod huma
num eft,habens Deus in ueritate huma
næ,& quod diuinum eſt,habens homo
,, in ueritate diuinæ ſubſtantiæ . Hinc
incomprehenſibilis in cruce, inuiolabi.
» lis in uulnere, impaſsibilis in paſsione,
immortalis prædicatur in morte,
Rem ipſam Hæc dum quidam minus attendunt,
aggreditur, diuinitatem Chriſti non dubitantſubn
o diuinam
Maturam in cere paſsioni, & audientes Chriſtumin
Chriftonon carnepaſſum , putant Deum carni fuif
paſſam eſſe fecompaſſum . Minus attendentes di
oftédere in: uinam illam ato immutabilē Filij Dei
cipit. ſubſtantiā, & in carne paſsibili paſsionē
ſuſcepiſſe, & cum carne paſsionem ſen
tire nõ poſuiſſe. Quod ucią Beatus Pe
trus in ueritate diuinæ inſpirationis co
..Pet.4. firmat, & dicit : Christo igitur in carne
paffo , & vos eadem ſcientia armamini,
Qui ſi ſciret Chriſti diuinitatem fuiſſe
paſsibilem ,fuffeciſſet,ut diceret :Chriſto
igitur
 DE PASSIONE DOMINI, 349
igitur paſſo :nec addidiffet,in carne.Sed
quoniã nouerat, in uno eodemg Chri
ſto , & paſsibilem ante mortem fuiſſe hu
manam naturam & impaſsibilem ſem
perdiuinam manere ſubſtantiam , pro,
pterea Chriſtum paſſum fatetur in car
ne , cuius diuinitatem nouérac prorſus
impaſsibilem permanere .
Sed forſican dicetur, Chriſtum ideo obieflio.
in carne paſſum prædicari : quia diuini
tas, quæ ante carnem pati non potuit,
paſsibilem ſuſcipiens carnem , paſsionē
quoque cum carne perſenſit: quia pro
ſuſceptione paſsibilis carnis , ipſa im
paſsibilis in paſsione permanere non
potuit.
Quodſiita eſt,primùm mutabilis aſ- Refponfo.
ſeritur diuinitas Chriſti,& Apoſtolo co
traitur, quiFilium Dei leſum Chriſtum Diuinitas
immutabilem predicans, euidenterCo. Chriftiim
tinthñs dicit : Dei enim FiliusIeſus Chri. mutabilis.
ftus qui in vobis per nospredicatusest,per 2.Cor.1.
me & Syluani& Timotheum ,non fuit,est 1

& non , ſed est in illo fuit.Quodutipſum ,

eſt prorſus immucabile demonſtrares,
denuo
 350 DE PASSIONE DOMINI,
denuo ſicad Hebræosloquitur,ubi eui
denter de Filio memoratdictum : Tuin
Hebr.1.principio Domine terram fundaſti,& ope
ra manuum tuarum ſunt cæli.Ipfi peribūt,
ficutveſtimē
tu autem permanes,et omnes
tum veterafcent. Et velut amictum mu
tabis eos, & mutabuntur, tu autem idem
es.Quid autem eſt idem efle,niſi immu
tabilem eſſe : Sicut de ſeipſe teſtatur di
Exod.3. cens:Egofum ,quiſum.Etdices.filys Ifraël
qui eſt,mifit me advos.
Occupatio. Quod ſiquis interPatrē Filiumg di
uinitatis cupiens differentiam demon
ſtrare,locum iſtum,quo dictum eſt: Ego
fum ,quifum :perſonæ ſolius Patris alie
rat conuenire:primum meminerit, quia
PatremMoyſiapparuiffe fatebicur:de
inde, quia ſibi propria ſubſtantia Pater
apparuit : Ergo Pater inuiſibilis fuit.
Quod ſi etiam nuncuiſibilis permanes,
iam non eft corporeis oculis inuiſibilis
Deus . Si autem tunc quidem ſubſtan
cialiter uiſus, poftmodum inuiſibilis pu
tatur effectus, ergo Deus ance' mutabi.
licati ſubiacens, imperfectus utio fuit, 1
& 1
 AD TRASIMVNDVM, LIB . 111. 351
& poftmodum perfectum , immuta
bilis factus, ſtacum plenæ perfectionis
부 accepit. Quod fi ex imperfecto perſe:
ctus eſt factus,quærenduseſt alius, qui
ſemper fuiſfe perfectus credatur , à quo
iſte quiimperfectus fuit, donum perfe
ctionis accepit. Si uerò hæc Chriſtianæ
mētes auresce nõ tolerat,credatur Deus Deushomin:
nunquam per propriã uiſibilíter homi, bus-apparai
nib.apparuiffeſubſtanciā;ſed perſubie- no p propria
Ctā (licutipſe uoluit)creaturā, & pariter fubfiantism:
juba
fed percreds
inuiſibilis, ficut Pater, credatur & Fit ieliam
lius,qui ſicuc intêporalis permanēs, po- turant.
tuic téporalia codere, ficinuiſibilis per
manēs, potuit in his, quæ uiſibilia con
didit,uilibiliter apparere, tametli perſo :
2 næ Patris à quolibet aſsignetur hic lo
cus, quo dicitur.Ego fum quifum :necfic
Filius ab æqualitate immutabilitatis på
ternæ creditur ſecernendus. Quoniāli. Vt Patet:ita
3
cut Paterdicit:Ego fum quiſum : ſic de Fi oFilius ina
lio dicit Apoftolus, ficut fuprà poſui- mutabilis.
mus:Nõfuit est canon,ſedEt in illo fuit:
Ec rurſum : Tu autēidő es. Cũ itaqillud
3 ſingulare EST, ſicut inueniturin Patre,
ſic
 352 AD TRASIMVNDVM, LIB. III.
fic reperiatur in Filio, aut utero immu
tabilis creditur, aut uterq mutabilitati
fubditur.
Sed quoniam ualde impium eſt, ut
Patrem mutabilem dicamus , hoc ſine
dubio pium eſt , uc ſicut immutabilem
Patrem ,fic immutabilem Filium predi
cemus.Etfiimmutabilis eft diuinitasFi
lä , nihil ei utic acceſsit aut deceſsit in
tempore, quoniam nihil mutabilitatis
recipit, quod immutabile naturali ueri
tate ſubliſtit.
Reſtat igitur, ut diuinitatem Chriſti,
quam immutabilem fancta Scriptura
Diuinitasno commendat,ſicpalſam fateamur in car.
compaſſa. ne,uteam tamen credamus compaſſam
non fuiffe cum carne. Ideo enim Deus
in carnepaſſuseſt: quia paſsibilem car.
nem Deusaccepit:ideo autem cárnico.
paſſus non eſt: quia in carne patiensim
paſsibilis natura diuinapermanfit.com
munem paſsionem diuinitatis & car
nís , unicasqúe perſonæ fecit in Chri
ſto , non diuinæ humanæque naturæ
confuſio .
Per
 DE PASSIONE DOMINI, 353
Per hâc unitatem perſonæ Dominus Percommus
31 gloriæ aſſeritur crucifixus,dicente Bea, nicationem
to Paulo :Si enim cognouiffent, nunquam ιδιωμάτων.. 1.
1 Dominum gloria crucifixiffent : Pro Pilius Dei di
pter hancunitatem perfonę Author ui- citur crucifis
tæ dicitur interemptus,ficuc in Actibus xus.
Apoftolorum Petrus Iudæos increpat,
dicens: Etpetyſtis virum homicidam do- A &t. 3 .
nari vobis:Authorem verò vita interemi. 2.

3 ftis. Quis autem quemlibethominem Intereinprus.

uitę authorē diceret,niſipro nobis De
us hominem.fuſcepiſſer : Ex quo igitur
Deus , uitæ Author , hominem in uni
tate perſonæ ſuſcepit, ex eo ille homo
nomen uitæ authoris obtinuit : ficut ex
eo , quod Dei Filius hominem ſuſcepit
in utero uirginali , ex eo ſimul Deus &
homo unus cæpit Dei Filiusnomina. 3.

ri,Angelo dicente ad Mariā:Spiritusfan moChriſtushoe

dicitur
étus fuperuenietin te, da virtus Altißimi Dei Filius.
obumbrabit tibi, ideog quod naſcetur ex Luc...
tefanétum ,vocabitur Filius Dei.De quo
eciam paulò fuperiùs eidem Virgini di
cit:Ecce concipies in utero, & paries Filiū ,
o vocabisnomen eius tefum . Hic eritma
Z gnus,
3
 354 DE PASSIONE DOMINI,
grus, &Filius Altißimi vocabitur.
Homo dici: Non ſolum uerò Filius Dei, fecundó
tur Deus : id quod natus eſt de homine, dictus eſt
quia Deusdi Chriſtus, uerumetiam homo ille Deus
citur unétus. dicitur , pro eo quod eſt à Deo ſuſce
ptus.Quod nobis indubitanter Pfalmo
Pſal. 44. rum liber
oſtendit , in quo dicitur : Thro .
nus tuus in fæculumſæculi , virgaæquita
Nam unclio tis virgaregni tui. Dilexifti iuſtitiamo
Chriſtiad odiſti iniquitatem , propterea vnxit te
hominem re Deus Deus tuus oleo exultationispræpar
ferenda. .ticipibustuis . Hanc autem unćtionem
ad hominem potius referēdam Beatus
A &. 10. Petrus oſtendit,dicens: Iefum à Naza
reth ; quem vnxit Deus Spiritu ſancto
virtute.Quæ igitur a Nazareth ,niſihu
mana in Chriſto , natura potuit prædi
cari : Nam in tantum à Nazareth non
diuinitas Chriſti,ſed humanitas prædi
catur,utetiam Philippus , quem à Na
zareth dicit, loſeph filium æſtimaret,fi.
loan . 1 . cut ad Nathanaëlloquens:quem fcripfit
Moyſes,inquit, & Propheta,inuenimus les
fum ,filium Ioſeph à Nazareth . Hicigi
tur qui Spiritu ſancto unctus dicitur,
Deus
 AD TRASIMVNDVM, LIB III. 3$5
Deus Dauidico carmine nominatur.
+ Qualiter autem homo ille habere po
tuit Dei nomen , niſi quoniam à Deo ſu r
3 ſceptus,unam cum eo poſleditnominis
dignitatem.
Sed ſi in eo quod dicitur : Vnxit te Pſal 44.
Deus Deus tuus : diuina creditur acci . Non autéad
pienda natura , in qua putatur Filius à diuinam náz
Deo unctus, eguit profectò Deus ue. turam referi
rusfanctificationismunere,priufquam ripoteft.
homo uerus idem nafceretur in carne.
Dicatur ergo,quid potuit effe Dei Filio
ſanctius,cuius unctione ſanctificatio ils
li,aurdaretur antènon habica,aut perfi
ceretur quæ inerat imperfecta : Eiliali.
quid dicitur Dei Filio melius, ( cui ſoli
præferendum exiſtimant Patrem ) ſine
dubio,quicquid illud eſt,Patri fatebun
tur æquale. Sed fiue coæquetur, ſiuee.
ciāpoſtponaturPatri,Filio interim ,quic
quid aliud eſt,præferatur. Iniuftè ergo
in Baptiſmate Patri & Filio Spiritus fan
ctus iungit cũpotiusillud debuerit Pa
tri Filio & cõiungi, qď potioris merito )

ſanctificationis Filio debuit anteponi.

Za z Qualis
1 350 DE PASSIONE DOMINI ,
Qualis uerò uirtus illa credetur,quæ
diuinitatem Filij Dei unctione ſanctifi.
cauit,& eiuscarnem ſanctificarenõ po
tuit . Nam utiq ſi poſſetChriſtum ho
minem plene ſanctificare, non opus e
rat, utungeretur ſancto Spiritu &uirtu
te. Attendatur ergo,ne forſitan & ipſo
Dei Filio & illa , quaunctus uirtute di
citur,potiorato ſanctior credendus ſit
Spiritus ſanctus.Iefum enim à Nazareth ,
hoc eft Filium Dei ſecundum carnem ,
ſicur Beati Petri manifeſtat aſſertio ,un ,
xit Deus Spiritu ſancto & virtute. Quod
fi homo Chriſtus ſine ſancti Spiritus
gratia, plene ſanctificari non potuit,ſu.
perflua dicetur collatio illius unctionis .
Si autem ſine ſancto Spiritu pleneſan
ctificari non potuit, & plenam ſanctifi
cationis gratia ſine Spiritu ſancto Chri
ſtus homo nó habuit, utpotequé Pater
ſanctificauit & miſicin mundum , & qui
lohan,10. de feipfo dixit: Et ego fanctifico meipfum
& in quo fancti Spiritus ſanctificatio fi
militer agnoſcitur,quoniam unxit eum
Deus Spiritu ſancto & uirtute:quomo:
do quis
 AD TRASIMVNDVM, LIB. III. 357
2 do quis Spiritum minorem PatreuelFi
lio auder dicere,finequod ſanctificatio.
nis perfectionem uider conſtare non
poffe :
Quod autem dubitatur oleinomine
Spiritũ ſanctum demonſtratum ,cũ Da
uid & Petrus, tā olei quam ſancti Spiri
tus uocabulo,unum prædicentunctio .
nis Dominicę Sacramentum Dauide
nim dicit: Vnxitte Deus Deus tuus oleo pfal.44.
5 exultationis,præparticipibus tuis.Et ucic
hominem ſignificat,cùm participes no
minat.Nam illa diuinitas Filij Dei,nul
7 lius creaturę habet participiū ,quia cum
ļi
creatura nohabernaturaleconſortium .
Deus ergo incarneunctus eſt, ut in illo
homine Chriſto,quem fine peccato ma
ter & concepit & peperit,plena diuinæ
1
ſanctificationis agnoſceret gratia ,quæ
nomine Trinitatis eſlet fidelibus confe
rēda . Propterea Beatus Petrus dicit : le
fumà Nazareth, quem vnxit Deusspiri. Ad.10,
tu ſancto& virtute. Et tamen ille lelus a
Nazareth Deus in Pfalmo dicitur: Vn
de quæſo,niſiquoniam Deus & homo
Z 3 unus
5
 1

358 DE PASSIONE DOMINI ,

unus eft Chriftus: Etideo manéteinu
nitate perſonæ naturali hominis & Dei
inconfuſa & inſeparabili ueritate: ſicut
Deus Chriſtus in homine nomen homi
nis ſumpſit, ſicidem homo Chriſtus in
Dei uocabulum deitatis accepit.
S. Nam ſi non ex coniunctione natura
Secundusho li, nomen Dei & hominis unitas perſo
mo de cælo nális habet in Chriſto conſequenter ſe
caleftis. cundus homo,quem dècælo cæleſtem
prædicar Paulus, nihil habere naturali
terputetur ex uirgine, & ſecundâ cæle
ſtem naturā, cæleſtis carnis dicat habe
reſubftantiam.Pręſertim ,quoniam ipfe
Joann.3. quoq defe Dominus profitetur: Nemo
aſcendit in cæli ,niſiquidecælo deſcendit,
Filius hominis quieftin cælo. Quod ficee
leſte corpus, & nõ humanum ſuſcepiſſe
credendus eſtChriſtus,quomodo ueri.
tate Dauidici Pfalmi uaticinatio fulcie
Pfal.84. turşubi ſcriptum eſt: Vt inhabitet gloria
in terra noſtra , veritas de terra orta eft.
Chriſtum autem quis negare audeat ue
rftatem ,cum ipſe ſê hoc nomine nuncu-'
ļoan, 44.parit,dicens : Ego fum via,veritas& vi.
 AD TRA'SIMYNDVM, LIB. III. 359
t.Si ueritas igitur de terra orta eft,quo:
modo fecundus homo de cælo cæle
ftis , niſi quoniam à Dei Filio ſuſcepta
materies terreni corporis ,in cæleſte no
men transñt per conſortium Deitatis :
Et quomodo rurſusFilius hominis de
ſcendit decælo , niſi quia Filius Dei no
locali niotu ,ſed pietatis deſcendit affe .
Ctu : Qui ſicut in carneſuſcepta, ex ho
mine dignatus eſt naſci, ſic pro una Dei
ſuſcipientis & hominis ſuſcepti perſona
qui DeiFilius erat , dignatus eſt homi
nis Filius nuncupari .
Ad hancunitatê perſonæ ſine ulla co Perſona
fuſioneutriufq ſubſtātię cognoſcendā. Chriſti una
Chriſtus diſcípulos interrogat,dicens: eft, abſą nas
é e dicãt homines efſe? Filiühominis, turarum cós
Qum
Cumą illi opinionem uulgi protinùs fuſione.
Matt. 16.
indicarent, tunc propria ab eis qualitas
ueræ fidei experitur , ut erroris humani
falſitas auferatur.Hæc igitur eſt Domi
niinterrogatio cõſecuta. Vos autěquem
meeſſedicitis. meutic Filium hominis.
Ibi iam Petrus Apoftolus reuelationis
diuinę firinamentoZ ſubnixus,generalis
A ſalutis
 3 6૦ DE PASSIONE DOMINI,
ſalutis confeſſus eſt Sacramentum : Tu
Petri confes es,inquit, ChriſtusFilius Dei viui. Quid
fo. eft hoc: Quantum adignaros congruic
interrogationi reſpõſio.Petrus enim de
Filio hominis interrogat, & ipfe DeiFi
lium confitetur.Nunquid interrogancē
Jeſum minusaudiuit,autipſeueritatem
in confeſsione non tenuit. Abfit.Quo
modo error hominis ore laudari pote
rat ueritatis : Sed quid uerèChriſt, fuit,
hocinterrogās dixit.Et quod uerè Chri
6. ftus fuit,hocex ore Petriconficentis au
Chriſtus Fis diuit.Filius enim hominis Chriſtus Dei
lius hominis,
uiui Filius fuit . Nec immerito diuina
dicitur Pis
liusDei uiui. uoce promeruitbeatitudinē qui ppria
uoce fidei protulit ueritatē.Propterhoc
audic: Beatus es Simon Bariona, quia cara
&fanguis non reuelauit tibi ,ſed Pater
meusquiestin cælis. Etiam ipſe Chriſtus
Dei ſeutic iam confeſſus eſt Filium ,cũ
à Patre ſuo, quieſt in cælis. Petro aſſe
ruit reuelatum ,
Nec hoc tamen ociofè prætereundű
exiſtimo,quod Chriſto primû ſe Filium
hominis nuncupato ,Petrusdicit : Tues
Chriſtus
 AD TRASIMVNDVM , LIB. III. 301
7 Chriſtus FiliusDeiviui. Etenim Dei Fi. "
lius carnis humilitate ſuſcepta, debuit co
in ſe Sacramētum magnæ pietatis often “
dere , homo uerò redemptus, debuitin "
hominis Filio ,ueram diuinęnatiuitatis " c
ſubſtantiã predicare,ut dum à redépto . "
re beneficiū gratuitæ miſerationis oftē.c.
diturà redépto diuinæ cõfeſsionis ob . "
ſequiữ redderetur.Etnemo uerű Deum "
de natura Patris ambigeret , quēex ho . "
minis natura uerű hominein cognouiſ
ſet. Ac per hoc, quem hominem uerum “
conſtaret eſſe paſsionibus hominis,eun
dem uerum Deum crederemus operib .
deitatis,ipſo Filio dicente :Si mihinovul loan. 10.
tiscredere,veloperibus credite,
Vnus ergo atą idē Chriſtus,qui infir
mitate humana paſsionē pertulit, & mi
raculabeneficiorum omnipotentia uir
1

tutis diuinæ perfecit. Ab ipſo nano co . “

ceptionis uirginalis exordio ,fic in Chri “
ſto perſonalis unitas manſit, & ficutri. CC
“
uſq naturę incõfuſa ueritas perdurauit,
ut nec homo à Deo diuelli,nec Deus à "
ſuſcepto poſſet homineſeparari, ne ta.. "
Zs. men
 362 De Passione DOMINI,
i , men Deushominē cõſumeret, necho
‫ رو‬mo Deum in aliquo permutaret. Ecli
cetin Chriſti morte carnem morientem
fuiffet anima defertura,diuinitas tamen
Chriſti, nec ab anima nec à carne poffet
» , ſeparari ſuſcepta.
Chriſtus par Igitur quia totum hominem Deus il
fus ſecundú Je ſuſcepit,ideo totius homin is in ſe paſ.
animam auit
fiones in ueritate möftr . Et anim am
corpus.
quidem rationalem habens quicquid
fuit infirmitatis animæ, ſine peccato ſu
ſcepit & pertulit , ut dum humanæ ani
niæ paſsiones, in anima , quam accepic
uinceret,noftras quoc animas ab infir
mitatib.liberaret.Carnē quog humanā
accipiens, in eiuſdem ueritate carnis,ue
ritatem uoluntariæ habuit paſsionis, ut
in carne mortuus, totã in ſehominis oc
cideret inortem , & inæternam uitã im
mortalis reſurgens , æternæ nobis uicæ
In reſuſcita: gratiam condonaret.
tione Lazds
Verus ergo in anima humana Chri .
vi oftendit ftus Lazarum ſuſcitaturus ( ſicut Euan
Chriſti ani:
ma,caro,dis geliſta dicit )fremuitSpiritu , & turbauit
vinitas. ſeipſum ,idemo uerusin carne humana
Chri.
 AD TRASIMVNDVM, LIB.UI. 3.63
Chriſtus,cũdixiſſer:vbi pofuiftis ež : Di- loan.17.
cunt ei:Domine veni & vide. Et lachry
.
matus eſtleſus, idem quoquerus in di
uina natura Chriſtus nec animam ſuā,
dữ ſemetipſum turbaret, deſeruit: quia
ipſe ſemetipſum turbauit : neca carne
ſua,cũfleret,abſceſsit:quia leſus lachry,
mas fudit, & tamē in ipſa anima carnea
diuinitas,immutabilis atæ impaſsibilis
manens ſecundum diuinam naturā ,nec
lachrymas proferre,nec turbationēpo.
tuitinanimi morte ſentire.
Sic etiam paſsione propinquante,
Chriſtus ſecüdum animā turbatur, ipſo
dicente: Nuncanimamea turbata est : Icē loan. 12.
in cruce Chriſtus ſecundum carně mo . In paſsione
ritur,Apoſtolo dicente:Tradidi enim vo animaturba
bis in primisquod& accepi:quiaChristus on recompens
mortuus eft pro peccatis noftrisfecundùm upitare ima
fcripturas.Et quia ſepultus eft,& quia re- perturbabili
furrexit tertia die fecundùm fcripturas. oimmortas
Cũ igitur euidēti fuerit manifeſtatione limanente.
diſcretum , quid in Chriſto propriü fue. 2. Cor. 15,
ſit animæ,quid carnis , quid etiamDei
tatis, cùm unus idem Chriſtus fuerit
&
 364 DE PASSIONE DOMINS 1

& turbatus & mortuus,fic tamen eſtų

trobiq ueritas Dei hominisqa ſeruata,
uclicet Chriſtus ſecundum animam tur
baretur,propinquante paſsione, & idē 1

Chriſtus ſecundum corpus moreretur

in cruce. ,‫ ܕ‬inperturbabilis manens im
mortalisch Chriſti diuinitatis nec ab ani
ma perturbata, neca corporemoriente
diſcederet, non tamē, aut turbaretur in
animæ turbatione,aut moreretur in cor
poris morte.
Rom.4 . Vnus nanq Chriſtus,quitraditusest
Chrillas inſepropterdelicta noftra & refurrexit pro
demonſtrat pteriuſtificationěnoſtram ,ſicut uerè mor
utriufonatu cuus mori non potuit,ſicin uera paſsio
re ueritaté.
neimpaſsibilismanſit. Qui ad demon
Strandũin ſe & ueram mortalitatéhomi
nis , & ueram immortalitatem deitatis ,
Ioan.2. ludæis dicentibus : Quodfignumoſten .
disnobis,quia hæcfacis R?efpondit lefusde
dixit eis:Soluite templum hoc, & in tribus
diebus excitabo illud. Quod autem fue
ritillud templum ,ſanctus Euangeliſta
monftrauit dicens:Ipfe autem dicebatde
templo corporisſui.Oſtenſa eſt igitur &
ueritas
 AD TRASIMVNDVM , LIB. III. 305
ueritas humanæ fubftantiæ , quam lu
dęi pofTent in Chriſto,ipſo uolente, ſol
uere & ueritas diuinæ naturę:quia Chri
ſtus templum ſui corporis poterac ſuſci
tare.Quãdo enimmortuo Chriſto,ani.
ma deſeruit carnem , tűc ſolucũ eſt illud
templum , quod fuit ex anima carnecß
conſtructum , & cum aniña reuertere
tur ad carnem , tunc eſt illud templã die
tertia ſuſcitatum :& tamen , propter una
Chriſti Deihominisce perſonam , idem
mortuuseſt in corpore ſuo,qui ſuſcita
uit templum corporis ſui. Sic etiam , ta
men ſecundum Efaiæ uaticinantis ora.
culum ,dorfum fuum pofuit ad flagella,ma Efa.5o.
xillas ſuas ad palmas, faciem autemfuam
non auertit à confuſione ſputorum . Hæc "
omnia Deus in carnepaſſus,non eſt car
ni compaſſus: quia Deus paſsionem in “
carne ſenſic ,cum carne non ſenſit.
Vna enim perſona eſt Dei hominis lnChriſtono
Chriſti,quâ etiam Paulus comendar di efialius et ar
cens:Nam &ego quod donaui,ſiquiddo- lind elaliud.
nari propter vos in perfona Christi . Et 2.Cor, 2.
quamuis una ſic in Chriſto perſona,no
una
 366 DE PASSIONE DOMINI,
una tamen in Chriſto ſubſtātia :quia lic
uerus Deus uerum ſuſcepit hominem,
uc in ueritate humanæ ſuſceptionis, ue 1

ritatem no amitteret Deitatis: & fic di

gnatus eſt fieri quod antè no erat ,ut no
deſiſteret eſſe quod ſemper erat. Sic etiã
uoluit unam cum homine perſonā De.
us habere, ut licet non alius eſiet Chri
ſtus Deus, & alius Chriſtus homo , ue.
rus tamēDeus permaneret in homine,
& uerus homo permaneret in Deo:atą
ita, in uno Chriſto diuinę humanę na
turæ eſſet inconfuſa pariter & indiuiſa
perfectio.
Quce hrima Non tunc nata eſt Chriſti diuinitas
nicatis refpe: in fe , cùm nata eſt pro nobis in carne.
étu Chriſto Fuit infans uerbum fecundum carnem,
tribuuntur, & fandinon habuit facultatein , ſed idē
Deitati non
conueniunt. uerbum Deus ,
nullo unquam potuit
coërceri ſilentio : quia ipfe eft Patris ſem
piterna loquucio . Creſcebat puer æta
tis acceſſu , ſed quia in Deo nulla eft æ:
tas, in puero creſcente nõ creſcebat diui
na maieſtas. Sapientia quognouimus
Chriſtum ſecundum animam profeciſ
fe;
 AD TRASIMVNDVM , LIB . III. 367
ſe , ſed ſapientia Chriftus non potuit cứ
anima proficiente proficere.Acper hoc
idem Chriſtus , & in carne ſua creuit &
in anima ſua profecit, qui tamen & in
carneſua creſcens, & in anima ſua profi
ciens,nec cum anima ſua proficere, nec
cum carne ſua potuitætatis incrementa
ſentire. Item ſecundum ſuſcepram ani
mam Deus triſtis fuit, fed in anima triſti
tiam ſenſit, cum anima triftitiam fentire
non potuit. In ſua Deus anima fuam uo
luit effe triſtitia , & in ſua carne ſua Deus
effe uoluit paſsionem : quia tocus in to
to hominepermanēs inſeparabilis De
us nec animæ triſtanci defuit; nec carnē
ſuam in paſsione deſeruit.
Sed in Chriſto triſti & paſſo licet Dei. Diuinitas
tate ſeparare non poffet patiēs & triſtis nec compaſs
humanitas: in toto tamen homine triſti fa nec contri
nö eft diuinitas triſtata , & in homine to ſtata.
to patiente , nõ eſt diuina natura copaſ.
fa : ficut moriếte carne , nõ ſolūDeiras,
ſed nec anima Chriſti poreſt oftendico .
mortua . Aliud eft enim in carne paſſum
Deum dicere, aliud carni prædicareco ,
pallur :
 368 DE PASSIONE DOMINI ,
paffumaliud in anima contriſtatum ,&
aliud cum anima contriſtacũ . Paſſus eſt
Deus in homine:quia una eſt Dei homi
niso perſona :non eſt compaſſusDeus
homini:quia in uno Chriſto non eſt co
fuſa Dei hominiso ſubſtancia.
Probatur Quod euidétibus, ſcripturarű poteſt
Scriptura te teſtimonijs comprobari, ut cognoſca
ſtimonijs. tur ita triſtitiam pafsionéo toto depu.
tandam Chriſto , officiorum naturaliữ
ueritate monſtrata nõ ſit aliqua Deibo
minis confuſio.Matthæus narrar,Do
minum propinquante tempore paſsio .
nis,dixiſſe diſcipulis:Sedete hic,donec va
Matt. 26. dam illuc & orem . Et aſſumpto Petro do
duob.filijsZebedai,cæpitcötriftari & mæ .
ſtuseſſe.Marcusuerò ſic poſuiſſecogno
Marc.14. ſcitur: Et veniuntin prædium ,cuinomen
Gethſemani,etait diſcipulis ſum:Sedetehîc
donec orē. Et aſſumpſit Petrum & Iacobă
& Ioannem fecum , cæpitpauere & ta
dere.No ignoro,quammaxime'nűcno
ſtręcõgruet reſpõſionis officio ,utno ſo
lű uocabulis, ſed etiã affectib . fic in Dei
Filio carnis animęgi mõſtrādapprietas.
Tunc
 AÔ TRASIMVNDVM , LIB. III. 369
Tunc enim diuinæ impaſsibilitatis na
tura ſplendebit, cũ quid animæ quidúe
carnis ſic propriüm , non ſolum ratione,
fed etiam diuinarum Scripturarum au
thoritaté claruerit.
Matthæus itaq dicit,Ieſum.contrista
riểmæstum eſſe:Marcuspauere tædereg
commémorat. Dicant igitur, quibus in Dilemma;
Chriſto diſplicet animæ humanę ſuſce- quoprobas
prio,utrum triſtitiam ,mærorem , tædiũ,cur pera in
Chriſto ania
& pauorē diuinitati an carni exiſtimentmáfufoci
deputāda : Et fiquidem carnis hæc fuif prio.
ſe reſponderint,ab omnibus paſsionum
generibus erit excepia diuinitas , quæ
participes paſsionum generibus carnis
non fuit, licetſuſceptæ carninecin pal
fionè defuerit. Si autem deitatem Chri
fti afferunt triſticia,mærore, tædio , & pa
uore concuſſam , paſsibilem dicentes
deitatem ; animabus noftris fatebuntur
æqualem . Reſtat autem , ut angelorum Angélinúc
imparem dicāt, quem paſsioniſubiace ſunt : ſancti
olim erunt
re pronunciant .
peccatison
1 Hocenim noftris funt animabus an àpaſsionbus
geli quammaxime' potiores: quia ficutliberi,
Aa à pec:
 370 DE PASSIONE DOMINE;
à peccatis ,ita ſunt à paſsionibus alienii
Quod etiam recte fecolentibus,& fana
cte conuerſantibus in retributione Do
Matth.23. minus repromittit,dicens: Erūt ſicutan.
geli Deiin cælo. Tunc utiq,cùm (ſecun
dum beati Pauli ceſtimonium ) corrupti
2.Cor.15 . bile(hoc eft m, ortale ) ita induetur incor
ruptione & immortalitate, ut corruptio
incorruptionem poſsidere non poſsit.
Quęnon ſolum in peccato conſiſtit,ſed
etiam infirmitate quæ præuaricatori ex
pæna cognofcit accidiffe peccati. Nam
peccato nos & infirmitate tunc omni
modis carituros Apoſtolus teſtatur &
dicit: Tuncfietfermo,qui fcriptusest: Ab
Ibid. forpta estmors in victoria . Vbi est mors
contentio tua ? Vbi est mors ſtimulustuus ?
Stimulus autemmortis peccatum est. Ab
ſorpta ergo mortein uictoria, nulla erit
aniinæ carnisúe corruptio. Quoniam
cũ à nobis amora fuerit omnis iniqui
tas,nulla remanebit infirmitas,Detalia
Ef4.35, busutiq; dicit Efaias: Gaudium & lati.
tiam obtinebunt, & fugietab eis dolor &
gemitus. De his etiam loannes in Apo.
calypfi
 AD TRASIMVNDVM, LIB. III. 371
calypſi loquitur: Non efurient, nèg fiti.Apoc.7.
ent,neg,cadet fuper eos fol,neqzvllusastus.
Et ut oftendat, hanc eos Chriſti dono
gratiam adepturos, ſequutus adiunxit:
Quia agnus, qui in medio throniest, reget ibid.
cos et deduceteos ad vitafontes aquarum ,
& absterget Dominus omnem lachrymam
ab oculis eorum .
Cùm ergo talishodie ſitangelorum Abſurda in
beata ſecuritas & lęzitia, paſsionű pror- que devol
ſus ignara,utullo peccaticaſu ,nullo in- uütur Theo
pafchitæ.
firmitatis quariācurincurſu , tandem re
ſipiſcant,in quod blafphemiæ barathrú
deuoluuntur, qui diuinitatem Chriſti
paſsionibus ſubñcientes humanis; Do
minum angelorum conantur in ſubſtan
tia, quam habet ex Patre,inferiorem an
gelis demonſtrare . Falſum igitur eſt, Matth.10.
quod ipſe dicit: non estferuus maior do- loan. 13.
minofuo? Anillud abijciendum putant,
quod Dauid dicitde Filio hominis : Do Pſal. 8.
mine quid esthomo , nifi quòdmemorese.
ius, aut filius hominis , quoniam viſitas
eum Minorasti eum paulò minus ab an .
gelis.
Áa 2 Sed
 DE PASSIONE DOMINI,
372
Paulus in Sed aduertant Paulum Apoſtolum ,
Chrifto nas hunclocum ad mortis humanæ intelli
turasdiftina gentiam referencem ,ita, uc iſtam mino
guit. rationem non folum naturæhumanita
tis aſsignet ,quinetiam diuinitatě Chri
ſtià conſortio,paſsionis & mortis esce
ptet. Ita nanque ad Hebræos loquitur:
Flebiz. Eum autem qui modico quàm angeli mi.
noratus est vidimus tefum ,propter paßio
nem mortis gloria & honore coronatum ,
vt fine Deo pro omnibus gustaretmortem.
Non autem hic Chriſtum diuiſit Apo
ſtolus,ſed oftendit,in uno Chriſto, quæ
ſubſtantia paſsibilis & mortalis fuerit;
quæ autem impaſsibilis immortalis
permanſerit. Sine Deo igitur homo ille
guſtauitmortem ,quantum ad cöditio .
nem attinet carnis , nõ autem fine Deo,
quantum adſuſceptionem pertinet dei
tatis: quia impaſsibilis at immortalis
illa diuinitas, cum in ueritate formæ ſer
uilis,& pati uolőtarie pro nobis digna.
rer & mori, ſicut in morte ſolius carnis
immortalis fuit , ſic in paſsionib. totius
hominis ,impaſsibilis omnino pmanſit.
Sed
 AD TRASIMVNDVM , LIB . III. 373
Sed nunc oftendendum à nobis eſt, Triftitia o
paſsionem triſtitię,mæroris,tædíj, & ti- fimilesaffer
moris,adanimæſubſtantia proprie per-ctusad anie
mam . pertis
tinere,ut in eo,quod ingratigratię Chri nent
ſti,diuinitatem eius cupiūt ſubdere pal
ſioni, appareat , quid cuiuſo naturæ fit
propriâ:& in eo magis agnoſcatur Do
mini mirabilis inuicta clementia,cum
probauerimus animæ carniso ſubſtan
tiam ob hoc cũſuis paſsionibus à Deo
ſuſceptam , ut ſicut ſaluo diuinæ impal
ſibilitatis ſtatu , uoluntaria ſuſceptione
mortis in carneſua, mortem noftrã co
gnoſcitur occidiffe,fic uoluntaria ſuſce
ptionetriſtitiæ ad hoccognoſcatur ani.
mam rationalem cum ſuispaſsionib.ſu
ſcepiffe, ut animas noftras ab omnibus
dignaretur paſsionibus liberare.
Oftendamus igiturtriſticiam Chriſti
non ad diuinitatis,nec ad carnis , fed ad
animæ pertinuiſſe ſubſtantiam . Atq ut
hoc integra poſsit manifeſtatione com
gnoſci,actendamus, quid diſcipulis pe
ne ſub ipſo dixerit tempore paſsionis,
ut feruatam animæ ſubſtantiam nõ mi
Аа 3 nus
 374 DE PASSIONE DOMINI,
nus officio quàm nomine demonſtra
Triſtitia eſt ręt:Tristisest, inquit, animamea vſqzad
in anima. mortem.Quis autem ambigat,necin di
Matth.26. uinitatem poſle triſtitiam cadere,nec ad
Marc. 14. carnis officium pertinere :: Animæ nan
que eſt proprium metuere , deſiderare,
triſtari,gaudere. Sicut etiam carminis
Dauidici textus oſtendit,dicentis: qua
Pſal.41. retristis es anima mea , & quare căturbas
me? Anima triſtatur,ipſa turbatur . Ideo
& ipſe Saluator,ut oftenderet perturba
gionem iftam non carni , fed animæ de
putandam ſic diſcipulos fuos conſola
tur, cùm de futuro eiuscontriſtarentur
loan,14. abſceſſu : Nonturbetur cor vestrum ,aeg
formidet. Ad eoſdē denuo fic loquitur:
Nunc vado ad eum qui me mifit , o nema
Zoan, 16. exvobisinterrogatmequo vadis?Sed quia
bec loquutus ſum vobis, tristitia impleuit
cor vestrum .Quis carni uel diuinitati au
deat aſsignare,quod ad officium cordis
Dominus dicit proprie pertinere:Nam
cum ſuperius dixerit: Non turbetur cor
loan.14. vestrum , neg, formidet , ubi proprie cor
dis nomine humanam demonſtrauita .
nimam,
 AD TRASIMVNDVM, LIB . III.. 375
nimam , ac deinde dixerit : Triftitia im
pleuit cor vestrum uț euidentiùs often
deret,& triſtitiam & gaudium ad animā
pertinere. Rurſus Apoſtolis dicit : A loan. 16.
men, amen , dico vobis: quiaplorabitis &
flebitis vos, mundus autem gaudebit, vos
Autem contristabimini,ſed tristitia vestra
vertetur ingaudium : Mulier cùm parit,
tristitiam habet:quia venit hora eius:cùm
autem pepererit puerum , iam non memi
nitpreſſure ,propter gaudium , quia natus
est homoin mundum . Et vos igitur nunc
quidem tristitiam habetis. Iterum autem
videbo vos,&gaudebit cor vestri ,& gau
dium vestrum nemotollet à vobis. Ecce
propriè in homine triſtitia , formido , &
gaudium cordi (id eſt,animæ) deputan
tur. Propterea & Apoftolus dicit:Ipfe 2.Theff.2 .
Autem Dominus Iefus Christus, & Deus de
Pater noster qui dilexit nos , & dedit con.
folationem aternam ,&pem bonam in gra
tia conſoletur corda veftra , & confirmet
in omniopereſermone bono . Vbi autē
poteſt adhiberi conſolatio,niſi ubi po
seſt irrepere mæſtitudo? Quę quia pro
Aa 4 prie
 376 DE PASSIONE DOMINI,
priè ad animam pertinent,propterea de
Matth.26. Chriſto ſcriptum eſt: Quia cæpit contri
Marc. 14. ftari & mæstuseſſe, & cæpitpauere & te
loan,12. dere. Et ipſe dicit : Trištis est anima mea
vſqzadmortem . Et: nuncanima mea tur.
bata est.
Gaudium Gaudium quoqzin ſua Saluator ani.
in Chriſto, ma monſtrauit,cum diſcipulis de Laza
loan .11, ro diceret: Lazarus amicus noster mor .
tuus est, & gaudeo :vt credatis: quia non
eram ibi. Subftantia hominis utig gau
debat in Chriſto ,quæ pro naturali con
ſortio gaudium iam habuit de Lazaro
ſuſcitando , fimulut & diſcipuli uerum
Deum intelligerent in homine, quéco .
gnouiſſent etiã longe poſita non latere.
Deſiderium . Atqutomnia in feChriſtus animæ of
ficia demonſtraret, etiam defiderium à
ſua anima fieri noluit alienű dicens diſ
Luc. 22, çipulis : Deſiderio deſideraui hoc paſcha
Neq; carni,
manducare vobiſcum ,antequam patiar.
neg Deitati Nemo poteſt hæc omnia uel naturæ
ifta conues
deputare carnis , uel ſubſtantiæ Deica
wikit, tis : quoniam caro nec uiuerepoteſt per
ſemetipfam , nec ſentire, nec triſtari,nec
defi:
 1

AD TRASIMVNDVM , LIB . III. 377

2 defiderare, nec metuere , nec mærere.
Deitas nihil metuit , quoniam omnium 1

dominator in nullo triftatur, quoniam

ei nihil paſsionis infertur: in nullo me
tuit : quia nulla eſt illi naturalis infir
mitas : nihil deſiderat ; quia omnia po
teſt, & omnia poſsidet . Hæc ergo cun. Ergo anis
cta in anima,quam ſuſceperat,pertulitmetribueno
Chriſtus , utueram totamo inſe cum da.
fuis infirmitatibus hominis demonſtra
ret accepti ſubſtantiam , & infirmitati
bus,quaspro infirmis accepit,uirtutem
perficeret, quam infirmis attribuit. Qui
& hominis carnem propterea mortalē
habuit,ut mortalibus plenam conferret
immortalitatis gratiam: Et hominis ani
mam cum infirmitatibus fuis fine pec .
cato ſuſcepit,ut noftris animab. impen
deret medicinam:quia ficut, Efaiæ teſte, Efa.53.
vulneratus estpropteriniquitates nostras
(quod propriâ carnis fuit, quippe cum
iam defuncti latus lancea percuteret mi
les ) ita infirmatus est propter peccata no
ftra, quod eft animę, cuius pro nobis in
firmitatem ſuſcepit.
Aas Huius 1
 378 DE PASSIONE DOMINI ,
Chriſtus ha Huius animæ ponendæ ac reſumen
bet anime dæ habens pleniſsimam poteſtatem ,di
ponendæac cebat: Propterea me Pater diligit : quia e
reſumenda
poteſtatem gopono animam meam , & iterum ſumam
loan . 10 . eam , nemo tollit eamàme, ſed ego ponam
eam , àmeipfo potestatem habeoponendi
eam , ſed potestatem habeo iterum fumen
di eam.Hocpræceptum accepi à Patre meo .
Quæro.in hocloco ab his , qui in Chri,
fto humanamaninam dicũç omnimo
dis non fuifTe,quam bic ſubſtantiam cre
dant animæ uocabulo nuncupatam .' u.
trum diuinitatis , an carnis ? uel quæin
Chriſto ſubſtantia ponendæ animæ ſibi
uindicet poteſtatem :
Quid eniz Quod fidiuinæ fubftantiæhanc po.
mæ vocabu teſtatem tribuunt,ut carnem dicantani
lo intelligen mæ uocabulo núcupatam quam in paſ,
dum .
fione fuerat pofitura diuinitas, ut ſecun
dum eorum uoluntatem nunc interim
diſputemus. Si diuinitas de carne dicit:
Poteſtatem habeo ponendianimam meam ;
dum carnem , uocabulo animæ nuncu
pat , carni ſine dubio cunctas etiam in
firmitates aſsignat,dū dicit : anima mea
turba,
 AD TRASIMVNDVM, LIB. 111. 379
turbata cst. Dum dicit : Tristis est anima loan .12.
mea vſqz admortem . Cum ergo non di- Matth. 26,
xerit Chriſtus : Triſtis ſum uſqz ad mor. Marc.14.
tem :ſed dixerit: Tristis est anima mea vf
que ad mortem . Necdixerit : Turbatus
ſum ,ſed anima mea turbata est: has utic
paſsiones carnis eſſemonſtrauit:diuini.
catem uerò ſuam impaſsibilem omnino
perdocuit.
Quòd ſi forte fubftantiæ carnis hane
tribuuntpoteftatem , tanquam caro de
diuinitate dixerit : Potestatem habeo po
nendi animam meam : tancum ne eos di.
E uina Chriſti delectat' minorare ſubſtan .
tiam , uteam carnis ſuæ poteſtati ſubń .
cianciutipſa obedierit carni, cum ei.ca.
ro debuerit famulari.
Illa ergo uox,qua dictum eſt : Potesta .
tem habeo
ponendi animam meam :totius
hominis efle, credenda eft . Sicut enim
totus ſemetipſum tradidit , & totus ho
mo ſemetipſum obtulit. ( De quo dicit
Apoſtolus: Ambulate in dilectione,fic: Ephef.si
ute Christus dilexit nos, & tradidit ſe
metipfum pro nobis oblationě & hoftiam
Deo ,
 380 DE PASSIONE DOMINI,
Deo, in odorem fuauitatis) ita totus ho,
mo animam ſuam poſuit, cum anima in
cruce carnemoriente diſceſsit . Quam
tamen carnem nec in morte diuinitas
deſeruit, ficut nec in inferno animam
dereliquit . De qua etiam Propheta di
Pfal.us. xerat : Non derelinques animam means
in inferno.
Diuinitas Cum ergo homoChriſtus tātam ace
Chriſtisms ceperit poteftatem , ut cùm uellet ani
pafsibilis. mam poneret & cùm uellet, denuo reſu
meret : quantam potuit habere Chriſti
diuinitas poteſtatem , cui hoc eſt ſemper
uelle quod poſle : Nam in hoc loco
uere impaſsibilis atą inuicta diuinitas,
uniuerſa prorſus hæreticę falfitatis com
menta deſtruxit,Sienim integra fuit di
centis poteftas,uoluntaria fuit patientis
infirmitas.Voluntas autem ,quæ ex po
teſtate uenit , naturalem utiq ueritatem
diuinitatis humanitatis feruauit, Nā
poteſtas naturalis proculdubio defuit,
fiin diuinitate Chriſti quælibet infirmi.
tas fuit. Qualiter autem patiendipote
ſtatem humanitas habuit,li plenam im
paſsi,
 AD TRASIMVNDVM , LIB. II. 38 1
L paſsibilitatem diuinitas habere non po
1 tuit: Cognoſcatur ergo ,quoniã ubina
turaliter plena eſt poteſtas, nulla poteſt
effe paſsionis infirmitas: quoniam pote
ftas Chriſti , qua immortalis permanfit,
cũ moriens in carne Chriſtus animãpo.
neret,ipfa ſine triſtitia permanfit, cũuo
luntariã ex poteſtate Chriſtus in anima
triſtitiam ſuſtineret . Ideo aût ille homo
poteſtatē ponendæ animæ habuit: quia
eum diuina poteſtas in unitatem perſo
næ ſuſcepit.Quæ autem plena eſtpote
ſtas, niſi ſola diuinitas : de qua dicitur:
Omnia quæcung voluit fecit . Eccui dici- Pſal.134.
tur: Subest enimtibi,cùm voles,poffe.Pro- Sap.12.
pterea in illo digne plena poteſtas cre
ditur , cui tancum poffe quantum uelle,
5 & tantum uelle quantum poſſe,nacura
liter ſuffragatur.
Adhuc autem ueram ſe Chriſtus ani- Chriſtus ved
mam ſuſcepiſſe càm nomine dignatur ram animă
monſtrare quàm opere , dicens : Maio -ſuſcepit.
rem hac dilećtionem nemohabet,quàmvt loan.150
animam ſuamquis ponat proamicisfuis.
Vnde ſciens Petrus anima Chriſti pro
prio
 382 de PASSIONE DOMINI,
prio ſubſtantialig uocabulo nuncupa
tam , ne quiſquam putaret, à Domino
carnem , nomine forlitan animæ defi
gnari,perfectæ mutationis, quàm fuit
poſtmodum accepturus cupiens ſecta
ri uirtutem , dicente Domino : Quo ego
vado,non potesmeſequimodò,ſequeris au
toan,13. tem postea .Reſpondit: Domine, quare non
poßum ſequite modè? Animam meam
pro te ponam .Oftenditucique Chriſtum
proſe animam poſiturũ, cum ſe in hoc
eum ſequi diceret,ut etiã ipſe pro Chri
ſto animam poſuiſſet.Nam quia diuini
tatis naturam communem Petrus cum
Chriſto non habuit , non ei de diuinita
te pocuit dicere: Animam meam pro te
ponam . Rurſus, ficarnem pro ſe noſſet
Chriſtum tantummodo poſuiſſe ,pollet
etiam ipſe dicere :Corpusmeum pro te
ponā,ſicut propriè corpus oſtendit Pau
lus , ubi dixit: Sitradidero corpusmeum
1.Cor. 13 .
vt ardeam.Sed quoniam ſciebatPetrus,
Chriſtum pro nobis animā poſiturum ,
propterea in eo fe Dominū uelle ſequi
monftrauit,in quo pro eo animę ponen
dæ
 AD TRASIMVNDVM, LIB. 111, 383
dæ demõltrauit affectum , ut quam pro
fe Chriſtum poſuifTe ſciret,hancipſe pro
Chriſto ſimiliter pofuifler.
Ecut omnis prauæ caligo fententiæ , Idem confir
clariſsímo prorſus Catholicæ ueritatis matur teftis
lumine diſsipetur, Ioannis informemur monio
mis.
loan
eloquio , qui ad imitationem Chrifti fi
deles exhortans , quod in capite noue
rat factum , hocin membris præcipit fa
ciendum : In hoc , inquiens,cognofcimus
charitatem : quoniam illepro nobis animä 1.1oan.3:
fuam pofuit , & nos debemies pro fratribus
'animasponere. Animam igicur ponere , Animam po
dilectionis eſt proprium. Vbi autem di- nere dile:
lectio non eſt, corpustradi dicitur, ani. Chiomas eft
7 ma poni non dicitur, ficut Vas electio- proprium .
3 nis , plenum dilectionis, omnino teſta
tur : Sitradidero corpusmeum ,vtardeam ,
2
charitatem autem non habuero , nihil mi. 1.Cor. 13 .
hiprodest . Oftendit ſine charitate cor
pus poſle tradi,non animam poni . Vbi
autem dilectionis ſuæ fignificare niti :
tur puritatem , ſic Theſſalonicenſibus i.Thell.2.
fcribit : Cupidè volebamus tradere vobis ,
non folum Euangelium Dei,fedetiam ani.
mas
 384 DE PASSIONE DOMINI,
mas nostras. Et ut charitatis hoc elle de
monftraret ,adiecit: quoniam charißimi
nobisfactiestis. Ideo etiam Petrum , qui
ſe pro Domino animă ſponderat pofi
turum , ut agnoſceremus, officium po
nendæ animçin dilectione conſtare, pri
mitus Chriſtus ad confeſsionem amo
ris inuitat , & ut facultatem pôneridæ a
nimæ ſuo deinceps amatori concedat,
ſiceum deniqueinterrogat: Simon Ioan .
Loan, 21 .
nis,diligismeplushis ? Dicit ei: Etiam Do
mine , tu fcis quia amo te. Cumg họce
tiam fecundó dixiffet: Dicit eitertiò : Si.
mon toannis amasme ? Cumo ille tertiò
interroganti trinum amoris ſui teſtimo .
niâ reddidiſſet, ftatim Dominus Petro
ponendæ pro ſe anime largitus eſt facul
ibid. tatē,dicens : Amen amen dico tibi: Cùm
effesiunior, cingebastę; & ambulabas vbi
volebas.Cùm autem fenueris,extendes ma
nustuas, &alius te cinget, &ducet quò no
vis . Statim Euangelista ſubiecit dicens:
Hoc autem dixit ſignificans,qua morte cla
rificaturus effet eum . Ethoc cùm dixiſſet,
dicit ei,fequereme.Ecce qualiter eum,&
antea
 ÀD TRASIMVNDVM, LIB. III. 388
antea ſequi Petrus uolebat , quãdo pro
eo animam ponere cupiebat , ſicuteum
poſtea recto dilectionis itinere ſequi
meruit , quando pro eo animam in pal
fione depoſuit.
Quocirca, quia manifeſte Scriptura, Chriſtus ple
rum atteſtationeprobatum eſt,dilectio- nusDeus@
nem deeſſe ubi ſolum corpus ponitur , homo.
ibi autéin charitatē effe; ubi anima cum
corpore ponitur : Chriſtus ex Virgine
plenus credēdus eſt Deus: & plenus ho
mo:id eſt,anima rationalis & caro: & ſi
cut fidei catholicæ ueritas habet, in uno
evdemo Chriſto credamus,fecundum
ueram ſubſtantiam carnis,uoluntaria & Chriſtus ins
ueram famem ,cũ efuriens ad ficulneam firmitate s
carnis deras
ueniret : uoluntariam & ueram ficim , cũ volunta
bibere à Samaritana depoſceret, uel cú rias habuit.
fe ficire in cruce dixiflet : uoluntariam
& ueram laſsitudinem , cum fatigatus
ab itinere ſuperpureum ſederet : uolun
tarium & uerũuulnus , cum militis lan
cea percucererur in latere : uoluntariam
& ueram mortem ,cum inclinato capite
fpiritum emiſillec in cruce : uolūtariam
Bb & ue
 )

386 DE PASSIONE DOMINI ,

& ueram ſepulturam , cum eum depofi
tum de ligno loſeph & Nicodemus po
nerent in lepulchro .
Has enim carnis omnes infirmitates,
uoluntarias quidem ,fedueras Chriftus
habuit : quia carnis humanæ narurain ,
nõ in phantaſia ,ſed in ueritate fufcepit:
Ve diuin Quas paſsiones propterea in carne uo
â
potentiâ in: luntarias habuit,utin ueritate carnis, di
firmitatem uina potentia, quæ nec pari potuit ali
o mortem quando nec mori infirmitatê mortemě
Dinceret.deuinceret , & carnem fuam in uitā lir
tutem perpetuam ſuſcitaret. Quod
Paulus ficoreueridico proteſtatur:Chri
Rom.6. ſtusſurgens à mortuis,iamnon morittir,co
i a non dominabitur. Quode
morsevltr
nim mortuus est peccato , mortuus est fe
mel. Quod autem viuit,viuit Deo. Quis
loãnes Euă autem ignoret Chriſtum nec diuinitas
gelifta natu te , fed in ſolo corpore mortuum & fe
Gas in Chri: pulrum:
fto ita diftin Quod euidenter loannes his uerbis
guit, ot on : oftendit: Post hæc autem , inquiens , roga .
tatem perſo uit Pilatum Iofeph ab Arimathia , eò quòd
ne interim
nódifficede effet difcipulus Ieſu ,occultus autem propter
metum
tur .
 AD TRASIMVNDVM, LIB. III. 387
metum Iudæorum , vt tolleretcorpus Ieſu: loan, 19.
v Et permiſit Pilatus . Venit ergo, & tulit
corpus Teſu :Venit autem Nicodemus; qui
venerat ad Iefum nocte primùm f, erens,
mixturam myrrhæ & aloës, quaſi libras
centum . Acceperunt ergo corpus Iefu , es
alligauerunt eum linteis cum aromatibus,
ficut Iudæismos est fepelire. Eccefacta di
ſtinctione diuinitatis, carnis & animæ
quantum ad proprietatem fubftantiæ
attinet , ſolum corpusIeſu dicit de cru.
çedepoſitum ,aromatibus conditum,&
linteis obuolutum . Propter unitatem
uero perſonæ quoniam Deus hominē;
quem ex Virginis utero ſuſcepit, necin
morte nec in fepulchro deſeruit, pro
prerea ſecutus loannes adiecit : Erat au. ibid.
temin loco vbi crucifixus est, hortus, & in
horto monumentum nouum , in quo non
dum quiſquam pofitus erat. Ibi ergo pro
pter Parafceuem Iudæorum : quia iuxta e
ratmonumentum ,pofueruntIefum . Ve
rediuino Spiritu plenus, ſanctus Euan
geliſta loquutus eſt, ut primitus, quid
in Chrifto mortuum fuerit , & fepul
Bb 2 tum,
 3 88 DE PASSIONE DOMINI,
tum , oftendens, diceret acceptum cor's
pus leſu , & ligarum linteis cum aroma
tibus . Et quia quod Deus coniunxit,
homonon ſeparat, propterea non cor
pusIeſu ;ſed leſum dicit in monumento
poſitum . Sciebat enim quod ille fuſce.
ptor pleni hominis Deus , totus eſſet
cum carne fua in ſepulchro , totus cum
anima ſua in inferno,totus in mũdo; co
cus in cælo , totus in unitate naturæ in
Patre,de quo extitit,totus per omnipo
tentiam diuinitatis fuæ in tota creatura
quam fecit .
Sic etiã D. Hanc in Chriſto unitatem perſonæ
Paulus. ſeruans Apoftolus,ſic Corinthiorum in
fide ueritatis confirmat ecclefiam : Tra .
2.Cor.is.
didi enim vobis in primis,quod & accepi:
quia Christus mortuus est propeccatis no
ſtris fecundum Scripturas, & quia ſepul
tus est, quia furrexit tertia die fecun
dum Scripturas. Mortuum dixit non cor
pus Chriſti,ſed Chriſtum ; ut unitatem
perſonæ Dei hominisg ſeruaret.Vtaất
ſubſtantialem proprietatem Deitatis &
humanitatis oſtenderet, alio loco ( ſicut
ſupe. 1
 AD TRASIMVNDVM , LIB . III. 389
y ſuperiùs iam poſuimus)dicit: Nam etfi
‫م‬ crucifixus est ex infirmitate, fed viuit ex
virtute Dei. Attendenda eſt Apoſtoli 2.Cor.13.
corum uirtuspræclara dictorum . Si &
Paulus dixiſſet de Chriſto: quia crucifi
xus eſt exinfirmitate, fed uiuit ex uirtu.
te, & non addidiffet,Dei:nec fic debuit
infirmitas paſsibilitatis humanæ cum
diuinæ uirtucis impaſsibilitate confun
di: At cum uirtutem deitati Paulus aſsi
gnet, quis non uideat, quod ea, quçinfir
mitatis uidentur , hominis eſſe denun
ciet.Nam & quod dicit de Chriſto :quia
uiuit ex uirtute Dei , exſua deitate utiq
uiuit ,quod ipſe eſt uirtus Dei , & ſic ui
uit,ſicut Pateruiuit . Quoniam ipſeeſt
uia, ueritas & uita .
Nam utunam uitam Patris Filijalo . Vna Patris
1
annes nobis inſinuaret Apoſtolus,epi- Filiją vita.
ftolęſuę học ponere curauit exordium ;
Quod eratabinitio,quodaudiuimo, quod 1.lohan.1.
vidimus oculis nostris, quod inſpeximus,
& manus nostre contrectauerunt de ver
bo vita, & vitapalam facta est . Et vidi.
mus & testamur, & nūciamus vobis vită
Bb 3 æter
.

1
 3.90 ' DE PASSIONE DOMINI,
æternam ,quæ eratapud Patrõetpalä fakta
est nobis.Filium Dei,quam uerbum Dei
ſuperiùs dixit, uitam in ſubſequencibus
nominauit. Quod eſt autem uerbâ ui
tæ ,niſi uerbum Dei? Etquoniã uerbum
uitæ uica eſt,una eſt utig uita.Illud uitæ
uerbum , & uita cuius eſt uerbum .
Ideo ergo Chriſtus , qui mortuuseſt
ex infirmitate, uiuit exuirtute Dei:quo
niã illi diuinitati hoc eſt uitā eſſe, quod
eſt uirtutem eſſe, & propterea hoc eſt il.
li poſſe, quod uiuere.Etideo nec in paſ
fione uirtutem uita deſeruit,nec in mor
sc Chriſti uirtus a uita diſceſsic: quoniã
Chriſti diuinitas(quæ uirtus & uica eſt)
mutari non potuit.
Alia D.Pau Rurſus pro unitate perſonæ in Chri
liteftimos' ſto firmiſsime commendanda ſic Pau.
nia.
Rom. 8.
lus,ſcribens Romanis, potuit,dicens de
Deo:Qui Filioproprio nopepercit,ſed pro
nobis omnibus tradidit illum . Aroutilla
traditio uolūtaria ex poteſtate Filij mon
ſtraretur effecta, Filiū quoo pro nobis
ſememorar tradidiſſe, dicens alio loco:
Gal.z. Quodautem nüc vino in carne, in fidewhe
KO
 AD TRASIMVNDVM, LIB. III, 3.91
vo Filio Dei,quidilexit me, et tradidit ſe
7 metipfum prome. Sed ut oſtenderetur,
quid in Chrifto potuerit tradi ,prophe. lob ...
ticè dicit liber lob : Terra tradita estin Non ſolim
manusimpi . Et tamen pro unitate per humanitas
fonæ,non folum humanitatem Chriſti, Chrifti:fed
fet Chriſtumtraditumtenet & confite: Chriftustra
ditus eft
tur Eccleſia:quoniam in illa traditione, co
ſalua proprietate utriuſquenaturæ ,nec u
homo ſuſceptus ſeparari potuit à Deo, (c

nec Deus pocuit ab homine ſegregari «

ſuſcepto. «

Sicut ergo paſsionemmortis & mor- Deus paſſus

tem propter unitatem perſonę,Deiqui- o mortuus,
demFilio Scriptura prorſusaſsignat, & non Deitas,
tainen Deitatem impaſsibilem immor.
talem pronunciaç :ita& animæ triſti
tiam & perturbationem quam uolun.
tariam in anima Dei Filius habuit , ſiç
habuiſſe credatur, ut etiam ipſas huma
1

næ animæ paſsionęs, & uoluntateuę.

ras & in ueritateuoluntarias non nege
mus.Ipfa quoque Chriſti diuinitas, quę
fecundùm animam contriftari & fecun
dum carnem dignata pro nobis eſt mo..
Bb 4 riſe.
 392 DE PASSIONE DOMINI,
ri , fecundùm ſubſtantiæ proprietatem ,
ſicut immortalis,ſic eſt impaſsibilis prę
dicanda.Quæ quia uerum hominem ſu
ſcepit,ideo cunctas naturæ humanæ in
firmitates,ueras quidem, ſed uolūtarias
in eadem ueritate naturæ duntaxat hu .
manæ ſuſtinuit.
Informitates Quis autem tam mortiferam ſecte . .
dista ita fúe tur improuidus de Chriſto ſententiam ,
tis propris : ut famem illam ,ſitim ,laſsitudinem ,paſ
ve deitatitri fionem ,mortem , & rurſus triſticiā, per
bui non poſ: turbationem , metum & tædium ( quæ
fint. carnis & animæ eſſe, nemo poteſt ali
quatenus dubitare)ſicuera fuiſſe credat
in natura hominis ,utab his immunem
non credat ſubſtantiam deitacis : cum
ſperantibus in ſe,hocutſuperent Chri
ſtus dederit, quod pro nobis ipſeuolun
ţate perſenſic.
Quod Chri Propter quid diuinitùs inſpiratus,
ftus tribuit perfidis ac mortiferis cogitationibus E.
hominibus;
id diuinitati ſaias obnititur,dicés: Deus æternus, Deus
eius noneft quifecitfines terræ , non efuriet neque la
denegandú. borabit,neque inueniripotest prudentia
E$4:40. eius, praštans efurientibus vires, & non
dolen .
 AD TRASIMVNDVM, LIB. III. 393
dolentibusmærorem . Efurient enim iuue
nes, & laborabuntadoleſcentes,& eletti
fineviribuserunt. Quiverò expectant Do
minum exultabunt cum virtute perdu
cent pennasficut Aquile , current&non
laborabunt a, mbulábunt & non efurient.
Ipſe quoquepanis,quidecælo deſcen
dit, credentibus in fe perfectam ſacieta
1 tem ueraciter repromittit, dicens:. Quiloan.6.
venit ad me, non efuriet, & qui credit in
me , non fitietin æternum. Rogo , quali
ter hæc uirtus concedetur hominibus ſi
eam habere no potuit Deus : Aut quo
modo Chriſtus in fua diuinitate non ha
buit, quod ab eo Paulus, ut haberet, acz
cepit: Ipfe enim deſefimilibusq teſta- 2.Cor. 4. '
tur , dicens : Tribulationempatimur ,fed
non coangustamur. Et alio loco : Quaſi
morientes, & ecce viuimus:vt castigati, &
non mortificati:quaſi tristes,ſemper
antem z.Cor.6.
gaudentes ficutegětes,multos autem locu
pletantes,tanquam nihilhabentes, & om
niapoßidentes.Quàm graue atæ incon
gruũ eft, & à uera fide modis omnibus
3 alienum ,ut Paulus in una eademc ani
Bb 5 mæ
 394 DE PASSIONE DOMINI ,
mæ ſubſtātia cum criſtatus,poſsit in do
mo Chrifti ſemper gaudere, & deChris
fti diuinitate dicatur, quod triſtis eſt ani
ma , quam ſuſcepit, non potuit in ſeipſa
fine triſtitia permanere. Non time loan
1.Ioan.4. ręs,qui dicit: Timor non est in charitate:
namperfeita charitas foràsmittit timorē.
Quiautētimet,noneſt perfectus in chą
Matth.1o. ritate. Audierat enim a Domino : Noli.
te timereeos,qui occidunt corpus, animam
aži non poffuntoccidere . Timorē nullus
audet aſcribereloanni, & timor mortis
adſcribičDeitati: Sperat in illo Dauid
Pſal.56. & dicit:In Deofperabo,non timebo quidfa
Çiat mihi homo.Idemo confidenter inge
Pj41.26. minat: Dominus illuminatio mea , & falus
mea : quem timeba? Dominusdefenſorvitæ
niea : à quo, trepidabo? Et ipfeDominus
ļoan. 14. Apoſtolis dicit: Non turbeturcot vestri
neg formidet.Idem denuo : Gaudete, in
quit,quia ego vicimundum .Expectātes
igituręum ,fortitudinēſumunt,perinas
producũt,quibus ad cæleſtia ſubleuen .
tur,currentes neſciunt laborem,ignorác
ambulantes efuriem , in tribulatione no
paciun,
 AD TRASIMVNDVM, LIB. 111 395
patiunturanguſtiam ,morientes retinét
uitam ,triſtes quidē uidentur,tamé ſem .
per gaudentes exultant, egeni diuitias
pluribus cöferunt, & omnia poſsident,
dum nihil habere contendunt,dilectio
ne Chriſtirepleti,carent timore ab ipſo
illuminati, fatenturſe nullum metuere,
ipfo defenſore,nequeunt ab aliquo tre
pidare,decorde eorụm turbatio propel
litur & formido : gaudent, quia uident
mundum à Chrifto deuictum . Si hæc
feruis accipientibus, nemo poteft adi
mere : qualicer Domino largienti perfi
dacęcitas,uel potius ceca pfidia, quod
diuinum naturaliter habet, conatur au .
ferre : Quis autem no uideat in illis pal
fionibus Chriſti quędam noſtrarum uir
tutum ſemina contineri: Diuinitatem
Vnus ergo idem Chriſtus in huma in Criſto
nitate quę humanaſunt ſenſit,in diuini- non paſſam
tate autē impaſsibilis immortaliso per- probatur ex
manſit. Deſenim Filius uerbũ & ſapien quibuſdam
tia Patris,ipſe eſtſalus , de quo Prophe . tionibus.
eius appella
ta dicit: Salus nostra citò veniet. Ipſe uir Efa.46.
tus & fapientia. Christus enim Dei virtus 1.Cor.1.
 396 DE PASSIONE DOMINI,
& Dei fapientia. Ipſe ſaturitas: quia pą ,
loan.6 . nis est qui de cælo defcendit. Idem via ,i
loan.24. preveritas,ipſe vita . Idemgaudium &
lerem . 15 . lætitia noſtra,de quo Propheta dicit: Et
loan.1. “ factum est mihi verbum tuum ingaudium
& lætitiamcordis mei.Ipſelumen ,quod il.
luminat omnem hominem venientem in
hunc mundum . His nominibus ſuperius
deſignatis incommutabilis atæ impal
fibilis inuenitur . Aegrotare non poteſt
falus, infirmari non nouit uirtus, neſcit
faturitas eſurire, uia nequit errare,ſapien
tia nonmutatur,uita non moritur,lumē
non extinguitur, nec ueritas depraua.
tur,neſcit triſtari lætitia, Deitas non po
teſt ſuperari.
Chriſtuspec Propterea utic etiam Chriſti huma
cata pro: nitas ſinepeccato permanſit: quia eam
pria non ha
buit :aliena in unitate perſonæ diuinitas accepit,
portauit. quæ naturaliter peccarenõ nộuit . Ho.
mo ergo Chriſtus, quoniâ peccata non
habuit propria , portare dignatus eſt ae
liena . Illorum autem à ſe uoluitpecca .
ta portari, cum quibus tenebatur con
Heb.z. ſortio naturali,dicente Apoſtolo : Qui
enim
 ÁD TRASIMVNDVM , LIB . III. 397
enim fanctificat, & quiſanctificantur,ex
vno omnes. Propter quã cauſam nõ con
funditur fratres eos uocare,dicés :Nun- Pſal.2i.
ciabo nomen tuum fratribusmeis.
Eſaias etiam Propheta , pietatis hu- Eſcias in
Chriſto dis
ius taliter effectum prænunciat,utho- uinitatem
minis in eo nomen euidenter oftendat, ♡ humanis
hæc dicens : Domine quis credidit audi tatem oſtens
tui nostro , & brachium Dominicui reue- dit.
latum est ? Cùm dicitbrachium Domi- Efa.5 3 .
ni,diuinitatem Filñ Dei oſtédit . Acde
inceps incipit incarnationis & paſsio
nis myſterium prædicare : Annunciaui
muscoram ipfo,vt Pater, vtradix in terra Ibid.
fitienti.Non est eiſpecies neg;gloria.Et vi.
dimus eum & non habuit pecuē neg; deco
rem :fed fpecies eiusfinehonore , & abiecta
preomnibushominibus,homo in plaga ,&
ſciens ferre infirmitatem :quoniam aduer
Satus est,facies eius dehoneſtata est,nec ali
quidestimata est. Hic peccata nostra por.
tat; & pro nobis dolet, & nos existimaui.
mus eum in doloribus effe, & in plaga ,& in
3 vexatione :ipfe autem vulneratusest pro
$ pter iniquitatesnostras , & infirmatius est
pro
 3 98 DE PASSIONE DOMINI,
propter peccata nostra . Eruditio pacisno
ftræ in eum , liuore eius nos fanati fumus:
Omnes,vt oues errauimus, homo à via fua
errauit , & Dominus tradidit eum pro peco
catis noftris,etipfe,quia malè tractatueseft;
non aperuit os,vt ouisad immol.indum du
ctus est,&vtagnusante eum quiſe tondet
fine voce,ſic non aperuit osfuum .In humi
liatione iudicium eiusfublatum est. Gene.
rationem eiusquisenarrabit? quoniam tol
letur àterra vita eius, ab iniquitatibuspo
pulimeiductus est admortem . Et ut Pro
pheta plenam in Chriſto ſubſtantiã ho
minis demonſtraret ,paulò inferiùsadie
ibid. cit: Peccata eorü ipfe portabit.Ideoipfe he
multos, & fortiumpar.
reditate poßidebit
tietur polia ,propter quod tradita est in
morteanimaeius, & inter iniquos deputa
tus est.Et ipfepeccatamultorum fuftinuit;
& propter iniquitateseorum traditus est:
Ex his Prophetæ uerbis,& aniina tradi
ta cognoſcitur Saluatoris & caro, qui
totus pro nobis ad crucē ductus eſt ho.
mo. Sicenim oportuit noſtrorum pec :
catorum deleri Chirographum uc dum
uetus
 AD TRASIMVNDVM, LIB . 111. 3.99

uétus homo nofter , ſimulcruci affigi

tur,tanquam in trophæo , triumphato
ris uictoria pandérétur .
Reftabat tamen , ad plenum noſtræ Chriflusde
redemptionis effectum , ut illuc uſque redemptio:
homo ſine peccato à Deo ſuſceprus de nem nofiră,
ſcenderer, quouſque homo ſeparatus a defcendit a
Deo , peccati merito cecidiſſer: id eft,ad infernun er
infernum , ubi ſolebat peccatoris anima fepulchrí.
torqueri, & ad fepulchruns, ubi con
fueuerat peccatoris caro corrumpi , ſic
tamen , ut nec Chriſti caro in lepulchro
corrumpererur, ne inferni doloribus a
nima torqueretur . Quoniam anima
immunis à peccato , non erat ſubden
da ſupplicio : & carnem ſine pecca
to non debuit uitiare corruptio . Nam
quia peccans homo meruit in ſeipſopet
ſuppliciun diuidi : quia maluit à Dco,
c quidiuidi non poreſt, præuaricationis
aut reacu diſiungi, propterea factum eſt, ut
40 peccatoris mors carnem peccati ad ſe
hu pulchrum corrumpendam perduceret,
CCB animam inferno torquendam protinus
Jum manciparet . Sed hæc ulciſcentis Dei
MW äqui
 400 DE PASSIONE DOMINI,
æquitas fecit, quæ ideo taliter peccato:
rem addixit:quia ne peccaret antè præ
dixit.Hæc fuit retributio peccatori red.
denda , ut iuſte peccati ſuppliciữ lueret,
qui Deo iſto iniuftèpeccaffet.Vtautem
peccator fuiſſet gratuito munere libera
tus,factum eſt,utmortê corporis quam
à Deo iuſto peccator homo pertulerat,
iufte Dei Filius à peccatore pateret in
iuſtè: & ad ſepulchrum perueniret caro
iuſti, quoufq; fuerat caro deuoluta pec
cati:& uſqz ad infernum deſcenderetani
má Saluatoris , ubi peccati merito cor
Fructus des
quebatur anima peccatoris.
Hocautem ideo factú eſt, ut permò
fcenfus Chri
ſti ad infer: rientem temporaliter carnem iufti , do
numo ſe: narer'ır uita æterna carni:Xper deſcen
pulchrum. dentem ad infernum animam iuſti , do-.
lores ſoluerentur inferni.
Vtrung autem Scriptura ſancta non
tacuit.Dereſurrectionequidē carnis ſic
1.Cor.1s. beato Paulo loquête : Per hominēmors,
& perhominem reſurrectio mortuorī . Ef
ficut in Adam omnes moriuntur, ita &in
Christo omnes viuificabuntur.
Idem
 AỘ TRÀSİMVNDVM, LIB. 111. 401
Idem homo Chriſtus eſt qui pro no- Chriſtus pro
bis & pontifex factus eſt, dum ſemeci- nobis pontis
pſum paſsioni obtulit , & hoftia factus fexo hoftia
eft,dum paſsionemipſe ſuſcepit. Huic fatius,in na
dicitur : Tu esfacerdos in æternum fecun- na nobis có:
dum ordinem Melchifedech . Et ſacerdos pafluss eft.
tamen & hoſtia , humanæ naturæ tã of- Pſal. 1096
ficia cognoſcuntur eſſe quam nomina.
Et quoniam idem pontifex infirmita
tes noftras ſuſcepit & habuit, propterea
de ipſo Apoſtolus dicit: Non enim habe. Heb.4.
muspontificem , quinonpoßit compatiin.
firmitatibus nostris.Er ut ſe de natura hu
manaloqui doceret, adiecit : Tentatum
autēperomnia proſimilitudine abfxpec
cato. Et paulò inferiùs ſubdidit:Omnis
enim pontifex exhominib.aſſumptus,pro
hominibusconftituiturin his quæ funtad Heb.si
Deum , vt offerat dona & facrificia propec
catis, qui condolere poßithisquiignorant
cerrant: quoniam etipſecircundatus est
infirmitate.In eo ergo,quo circundatus
1
fuit infirmitate, in eo condoluit ignoră
tiæ & erroribus noſtris , & in eo com.
palſus eſt infirmitatib. noftris. Ibi enim
Сс eſt
1
 402 DE PASSIONE DOMINI,
eſt unitas copaſsionis,ubi eſt unitas na
curalis.In eo autēnobis pontifex ille co
paſſus eft,in quo etiã nos copatiinur, di
Cópatimur cente B. Apoſtolo : ipſe Spiritusteftimo
nos quoque niūreddit Spirituinoſtro , quòdfumusfily
Chriſto. Dei: fiautem filij ,&hæredes:hæredes qui
Rom. 8. dem Dei,ceheredesautem Chrifti:fitamen
compatimur, vt á glorificemur.Bearus
quoq Petrus ad huius nos gratiam co
paſsionis hortatur, dicens: Chariſsimi,
1.Pet.4 . nolite expaneſcere in fervorem :quia adtē.
tationem vobis fit. Nolitepauere,tãquam
noui vobisaliquidcontingat,fed vt com
municantes Chriſti paßionib.gaudete, vt
& inreuelatione glorie eius gaudeatis ex
ultantes. In natura ergo humana ponti
fex ille ueritatem ſuſtinens paſsionis in
ea utique nouit compati membris ſuis .
Propterea & Beatus Paulus dicebat : V
Col. 2. adimpleam ea quæ defuntpaßionum Chri
ſtiincarnemea pro corpore eius, quod est
Eccleſia.
Morimur sú Quid autem miruin , quoniam ponti
Chrifto. fici noftro naturali communione com
patimur , cum nos Beatus Apoſtolus
etiam
 AD TRASIMVNDVM , LIB . III. 403
etiam cum illo mortuos efle teſtetur his
uerbis : Si mortuieſtiscum Chriſto ,quid col.2.
adhuc tanquam viuentes in mundo difcer
nitis?Dicitetiam Timotheo : Memor eſto 2.Tim.2 .
Iefum Chriftum reſurrexiſſeà mortuis, ex
femine Dauid, fecundùm Euangeliūme
um ,in quo laboro vſquead vincula , quaſi
malè operans, ſed verbum Dei non est alli
gatum . Omnia autem fuftineo propter ele
¿tos, vt & ipfi falutem conſequantur, quæ
est in Chrifto Iefu cū gloria cæleſti. Sciens
ergo Apoſtolus leſum Chriſtum ex fe
mine Dauid à mortuis ſurrexiſſe,in quo
uti comunio naturæ manifeftaturhu
manæ , in quo eum mortuum nouerat,
in eo nos illi commortuos elle comme
morat,dicens: Fidelis fermo.Nam fi com- 2.Tim , .
mortuiſumus,& conuiuemus ſ: uſtinebi
mus,&conregnabimus.
Pontifex ergo ille, qui ſemetipfum pro Eph.cz
nobis obtulit( ficut Apoftolus dicit ,)obla Củ Chriſlo
tionem et hoftiam Deo in odorē fuauitatis, utitaamori
dolomurris:
ficut mortuus pro nobis ,omnes nos fi- businfcrnili
bicommori fecit, fic, ſolucis dolorib . in- beramur.
ferni, omnes fideles ab íſdem dolorib .
Сс libe
 404 DE PASSIONE DOMINI,
liberauit. Sicut B. Petrus teſtificatur, &
Teſtimoniú dicit :Ieſum à Nazareth, virum approba.
D. Petri de tum à Deo in vobis virtutibus & lignis
refurrectio.prodigys quæfecit perillum Deus in medio
ne carnis,o veftri,ficutvos ſcitis , hunc definito cēſilio
animæ Chri
ſti. & præſcientia Dei traditumpermanusi.
A &t.z. niquorum affigentes interemiſtis, quem
Deus fuſcitauit,folutis doloribus inferni,
iuxta quod impoßibile erat teneri illum
abeo. Vbi etiam Dauidicũ illud ( quod
in primolibro poſuimus ) teſtimonium
ita protuliſſe monſtratur. Dauid enim di
ibid. cit in ipſum :Prouidebam Dominữ coräme
ſemper ,quoniam à dextris est mihi ne con
mouear. Propter hoc iucundatum eft cor
meum , & exultauit lingua mea , inſuper
&caro mea requieuit in fpe: quoniam non
derelinques animam meam in inferno,nec
dabis Sanctum tuum videre corruptioně.
Notas mihi feciſtivias vitæ,&adimplebis
me iucunditate cum facietua. Ibi Beatus
Petrus diuino uere Spiritu illuminatus,
& fecundum Domini ſermonē,lux mū .
di effectus, qualiter hunc locum intelli
gere deberemus, clariſsima luce prædi .
cationis
 AD TRASIMVNDVM , LIB.Ill. 405
cationis oftendit, ne quis in Chriſto ue
ram carnem fic intelligeret, ut ueram in
illo animam denegaret. Sequitur ergo:
Viri fratres , liceataudenter dicere ad vos ibid.
de Patriarcha Dauid : quia & defunctus
est, & fepultusest, & ſepulchrum eius est
apud nos vſq;in hodiernum diem.Prophe.
ta igitur cùm effet , & fciret,quia iureiu
rando iurafſet illiDeus, defructu lumbie.
iusfedereſuperſedem eius, prouidens lo
quutus est dereſurrectione Chriſti:quia
neque derelicta est anima eins in inferno,
neg,caro eius vidit corruptionem .
In hoc igitur diuinitas Chriſti uirtu- Diuinitas
tem ſuæ impaſsibilitatis oſtendit, quæ Chrifti,neys
ubiq ſemper ato ineffabil præſen , came in ſex
s chr ,negs
& fecundum animá ſuam ite r fern li
inin o pul o
animă in ing
ne doloribus fuit, & ſecundâ carnēſuā ferno defes
in ſepulchro ſinecorruptione iacuit :qa ruit.
nec carni ſuæ defuit, cuin animam ſuam
in inferno dolere non fineret ,nec anima
1
fuam in inferno deſeruit cum in ſepul
I
chro carnem ſuam à corruptione ſerua
ret. Dignum nanque fuit, ut carnem ſe. "
pulchri non corrumperet locus , quam
Cc 3 peccati
 400 DE PASSIONE DOMINI,
peccatino corrupit affectus: & animam
dolor non contigifTet inferni, quam ſer
uitus nequiuit renere peccati.
Chriſtus lis Propter hocin Pſalmo, cữex forma
ber á pecca: ferui,in qua Chriſtus noſtra peccata por
to .
Pfal.ss. tauit, diceret: Quia repleta eftmalis ani
ma mea , & vita meain infernum appro
pinquauit: ut oſtenderet eandem animā
fuam à peccato liberam , in infernâ pro
nobis peccatoribus deſcendiſſe, fubdi
ibid. dit,dicens: Factusfum ficuthomofinead
iutorio , inter mortuos liber.
Propter pers Veruntamen cũ fola caro moreretur
Sone unitaté & reſuſcitaretur in Chriſto,propteruni
Filius Dei di
citur mortu :tatem perſonæ Dei & hominis , Filius
us. Dei dicitur mortuus. Quod euidenter
his uerbis Paulus Apoſtolus proteſta .
Rom.s. tur:Sienim , cùm inimici eſſemus,reconci.
liati ſumus Deo permortem Filö eius,mul.
to magis reconciliati falui erimus in vita
Et refurre: ipfius.Rurſus,Filiâ Dei reſurrexiſſe, Pe.
xiſſe. tri proſequutione firmatur , ludæos ad
credulitatem Chriſti taliter exhortatis:
A & . 3. Vos eſtis filij Prophetarum & teftamenti,
quoddifpofüit DeusadPatres noftros, di
cens
 AD TRASIMVNDVM , LIB. II . 407
cens ad Abraham : Et in femine tuo bene
dicen :ur omnesfamilia terræ, vobis primi
ſuſcitans Deus Filium ſuum ,mifiteum be
nedicentem vobis , vt conuertatſe vnuf
quifj;à nequitia fua.Etiam in hoc capi.
tulo , quem ſemen Abrahæmemorat, e
undem Filium Dei B. Petrus appellat:
Non enim diuiditur Chriſtus, qui tamé
non ſecundum id quod ex Deo Patre,
ſed ſecundum id quod ex ſemineAbra
hæ , cognofcatur ſurrexiſſe pro unitate
perſone, in qua Deus & homo unus eſt
Chriſtus, non incongrue Dei Filius di
citur ſuſcitatus.
Cuius,ut ſecundum diuinitatem una Nihilominus
च
probaretur natura cũ Patre , unus ſimul ſecundú diui
fuic effectus in opere. Sicut enim carnē nitatem Pas
tri oporgios.
It
다.
ſuam in Virginis utero faciēte Patree. Quia eadē
tiam ipſe fecic ( quia fecundum huma- opera tribu
nam naturam de Chriſto ſcriptum eſt, untur Pilio
Po & Dominū eum & Chriſtů Deusfecit,hūc quepor no s
ncarna

52
Iefum quě vos crucifixiſtis. Scriptū eſte ;
das
tiam : Quia ſapiétia ædificauit ſibi domvi Act. 2.
At
fic etiam cũ traderetur à Patre ,ipſequo . Prou.g;
que ſe cognoſcitur tradidiſſe. Saiptueftm 2. Traditio:
Cc 4
 408 DE PASSIONE DOMINI,
Rom, s. eft enim :QuiaDeus Filio proprionõpeper
cit,fed pronobis omnibus iradidit illü . Et
Gal,z. deipſo Filio dicitur:Quodautem nāc vi
uo in carne , in fideviuo FilijDei ,qui dile
3. Refufcita xit me , & tradidit feipfum prome. In re
tio,
ſurrectione quoq eius inueniturope.
risæqualitas : quia una eſt Patris Filis
Maieſtas. De Patre quippe ſiç Beatus
A &t. 3. loquitur Petrus:Vobis primùm Deusſu .
ſcitans Filium ſuum ,miſiteum benedicen
tem vobis.Deipſouerò ſic Dei Filius lo
loan. 2, quitur ad ludæos :Soluite templum hoc,
& in tribus diebusſuſcitabo illud. Quod
Ioannes aperuit dicens: Ipfe autem dice.
bat de templo corporis fui.Colloſſenſibus
quog Paulus loquens ipſum Deum Fi
lium humanitaté ſuam his uerbis figni
Col. 2. ficat ſuſcitaffe :Videte ne quisvos feducat
perphiloſophiam , & inanem fallaciā,ſecā .
dùm traditiones hominum ſecundăelemě
ta mundi, & non fecundū Christum : quia
in ipfo habitat omnisplenitudo diuinita .
lis corporaliter,et eſtis in illo repleti,qui eft
capuiomnisprincipatus & poteftatis. In
quo &circunciſieſtis,circunciſione nõma
nufas
 AD TRASIMVNDVM , LIB. TIL 409
nufacta,in expoliationecorporiscarnis,in
circunciſione Chriſti, confèpulti ei in Bao
ptifmo,in quo& confurrexiſtisper fidéope
rationis Dei, quiſuſcitauitillőà mortuis,
& vos , cūmortui effetis in delictis & pre +

putio carnis veſtre,couiuificauitcüillo, do

nars vobisomnia delicta, delens quodad
uerfum nos erat Chirographum decreti,
quoderat cötrarium nobis, & ipfum tulit
de medio,affigens illud cruci,exuens fecar
neprincipatus & poteſtatestraduxitcon
fidenter,palam triumphans illos in femeti.
'pſo. Non neſcimus,hunc locũ ad perſo. Interpreta:
nam Patris à nonnullis referri, ſed ex co tur hunc D.
nexione uerborum ,ficut & legentis ac. Pauli locum
cedat intentio , magis id capitulihuius Filg
de perſona
.
ſenſus oſtēdit,ut unus idemo Filius,no
ſoluCm hriſtus ,qui ſuſcitatus eſt, ſed e
tiam Deus ipfe , quiChriſtú ſuſcitauit,
appareat. VtcõſtetApoſtolũ in hoclo. "
co Deinomē ad illā fempiternam Fili, "
quæ eſt ex Patre ,ſubſtantiâ :nomē uero
Chriſti ad ea , quã ex homine Dei Filius,
I ſumpſit,retuliſle naturam.Dignum prę
omnib. ducens Doctor gentiữ ,in fides
Cc 5 &
 410 DE PASSIONE DOMINI,
& ueritate , ut ficut eundé Chriſti, qui
ſuſcitatus eſt predicauit hominē,(dicēs:
1. Cor.15 . Perhominēmors,et perhominēreſurrectio
mortuorü.Sicut.n.in Adă omnesmoriun .
tur, ita in Chriſto omnes viuificabuntur,)
non minore cautela eundē Filium ,qui
ſua carnem illa ( quæ æqualis eſt Patri)
potētia ſuſcitauit,Deum ueriſsime pre
dicaret:ſicut huius loci textus clara ma
nifeſtationeuulgauit.Deus enim qui ſu
ſcitauit Chriſtum à mortuis , quid nos,
címortui eſſemus in delictis & præpu
tio carnis noſtrę, conuiuificauit cũ illo,
idē nobis delicta omnia donauit, & qui
donauit delicta ,Chirographẩ , qd ad
uerſum nos erat,deleuit,& ſublatum de
medio , cruci affixit: Qui Chirographũ
cruci affixit,idē ſe carneexuit:q lecarne
exuit, ille etiã principatus& poteſtates
traduxit confidenter, palā triõphans il
los in ſemetipſo. Hęcaữo Paulo ceſte,o
mnia Deus fecit,qChriſtūàmortuisſu
ſcitauit. Acrendať itak , ſi Pater Chiro
graphữ cruciaffixit,ſi Pater ſe carne exu
it,li Paterprincipatus & poteſtates tra.
duxit,
 AD TRASIMVNDVM, LIBIIL
i duxit, palā criüphans illos in ſemetipſo.
Erfi hæc omnia paternæ potuerintcoa
ptari pfonę,dignenegabit Filius hic A
poitolo delignatus, ille ſcilicet Deus ,
Cbriſtū à mortuis ſuſcitauit. Si aŭt om
nia ſuperius deſignata, Filio magis quá
Patricoueniunt,cognoſcat unus acę i.
dē ab Apoſtolo pdicatusChriſtus , q à
mortuis reſurrexit, & Deus q Chriſtî à
mortuis ſuſcitauit. Igitur & g ſuſcitauit
ſemetipſum & ſuſcitatus eſt Chriſtus.
Quialicut in eo qd'in ſe fecit,ipſe digna
cus eft fieri : & in eo qd in ſetradidit,ipſe
dignat, eſt tradi:in eo qd'in ſeoccidip
mifit,ipſe dignatoeſtmori:Sic in eo,qd
in ſeſuſcitauit,ipfe dignat: eſtſuſcitari. Co Summa
Humanitas ergo uera Filij Dei,nec to socoris que
ta in ſepulchro fuit, nec tota in inferno, "shalenus
de perſo:
fed in ſepulcho ſecûdâ uerâ carnēChriscona Chriſti
ftus mortus iacuit, & fecundâ animā ad “ docuit.
infernữ Chriſtus defcēdit. Secundű eā- so
dem animã ab inferno ad carné ( quã in "
ſepulchro reliquerat) redijt: ſecundum co
diuinitatem uerò ſuă , quæ nec loco te.ro
ner, nec finecõcluditur, totus fuitin ſe os
pulchro
 41 2 DE PASSIONE DOMINI,
pulchro cũ carne,totus in inferno cum
anima. Ac per hoc plenus fuitubique
Chriſtus: quia non eſt Deus ab humani
‫ܝܕ‬ tate,quam ſuſceperat ,feparatus, qui &
in animaſua fuit,utſoluțis inferni dolo
ribus,ab inferno uictrix rediret: & in car
neſua fuit,ut celeri reſurrectione corrű
pi non poilet.
Refta fr. Totum igitur hominem cũſuis infire
des dehumitatib . ſinepeccato Dei Filiuspro no
manitate bis accepit:in tota traditus idē Chriſtus
>>
Chrifti. fecundum folam carnē mortuus , totus
>>
Chriſtus ſecüdum folam animam ad in
> ) fernum deſcendit.Idem atq inſeparabi
>> lis Chriſtus, ſecundum ſolam carné de
ſepulchro ſurrexit: idem atq inſeparabi
lis Chriſtus, ſecundum totã hominem ,
quem accepit , terrā localiter deſerēs,ad
cælum aſcendit, & in dextris Dei ſedet,
ſecundum eundē totâ hominem uentu
>
rus adiudicandíuiuos &mortuos, co
ronaturus fideles & pios , illos ſcilicer,
,, qui eum in utraq ,id eſt,in humana diui
>> nack ſubſtantia ,uerű plenum & perfe
Ctű credentes, nec Dei Filio aliquid pa
ternæ
 AD TRASIMVNDVM , LIB. III. 413
ternæ ſubſtantiæ minuất, & totâ proſes
ſuſcepcũ hominem ſinepeccato cogno.co
ſcunt,condemnaturus autem infideles, “
qui diuerſos cuiuslibet perfidiæ ſectan.co
tur errores,quig in eis ita fimul obdu.co
rato cordeperdurant,ut eos uſæ ad ui.ro CC
tæ præſentisobitum non relinquant.
In quib.ſunt illi,qui in Chriſto phan - Hæreſes cirs
taſiam carnis audent credere.Et cũeum ca perſonam
ueritatem carnis denegant accepifle.Illi Chriſti
.
Marcionite .
etiã qui in eo diuinitate omnimodis ab Ebionte .
negantes,ſolā hominis pucât fuiſſe ſub
ftantiā.Sed & hi qui eun uel de Deo Pa Arriani. Eu
tre Dominūdenegant naturaliter natū,noniani.A :
uel corā non credūc hominis in Chriſto polinariſte.
fubftantia.Similiter & illos cödemnatu Noëtiani.
rus adueniet,qui ex operationis unitate Sabelliani.
unum Deum Patrem & Filium creden
tes,alterum ex altero ſic natūdenegant,
ur perſonaliter Patrem Filium cõfun
dant. Quin Patri humanam pariterna- Patripaſsia
tiuitatem aſsignāres & mortem ,ipſum ni,
Patrem dicunt natum ex uirgine,ipſum
etiam palſum facenturin carne . Illos e
tiam æterno condemnabit gehennalis
tormenti
 414 DE PASSIONE DOMINI,
Valentinia: tormentiſupplicio , qui corpus Chriſti
nio Apolli: non ex Virgine fatentur ſubſtantialiter
nariſta. ſumptum , fed confingunt decælo de
Dei Filius politū.Cum Dei Filius propterea de ho
naturam cor mine naturam fuerit dignatus corporis
poris terreni terreni ſuſcipere : quia nö uenerateosa
aſſumpſit. in cælo , ſed eos qui fuerant in terratals
uare,ſicut Apoſtolus dicit:Nufquãenim
Heb.2. angelosapprehendit,ſed femenAbraha ap
prehendit, vnde debuit per omnia
fratri.
'busfimilari.Suſcepitergo Filius Dei ani
mấnoſtrã,id eft,meliusnoſtrũ:(quia me
lior eft meliore noſtro, de quo loánes di
1.loh .3. cit : Maior est Deus corde nostro ) fed non
fpreuit etiã carnem noftram , id eſt, infi
mű noſtrum ſuſcipere : quia totâ homi.
nem uenerat liberare,nec potuit infimo
noſtro infimus fieri, per quěinfimữno
ſtrum in illudnomen,quodfuperomne
Philip. z. nomē eſt,meruic exalcari, vt nomine leſu
omnegenuflectatur,cæleftiū ,terreſtrium ,
& infernorum,et omnis lingua cõfiteatur,
Herefis quia Dominus Teſus Chriſtus in gloria est
Pneumatos Dei Patris.Qui etiam illos tormentis eſt
machorum. interminabilibus traditurus, qui ſancti
Spiritus
 AD TRASIMVNDVM , LIB. 111. 415 ,
Spiritus naturā à ſubftãtia Patris Filis
diſcernunt,ut uel omnino eữ perſonali
ter eſſe nõ putēt,uel tanquã miniſtrum
meriti prorſus inferioris exiſtiment. Ipſi
ſibiſuaprofeſsione contrarij,quiſeuel
in illo,qui omnino non eſt,uel in eo , qui
Deus non eft,credere confitentur.
Vt enim pauca huius operis cauſa Spiritus S.
ſubijciam . Dicatur , quid minus habet Patri o Pia
Spiritus ſanctus, quá habet Pater & Filioomoboros
Quia cada
.
lius. qui& in initium creationis noftræ illi que PA:
cum Patre ab Filio ſimul fecit, & effe . tri m Filio
ctum redemptionis noftræ cũ Patreſi- tribuunt ope
mul Filio& perfecit. Cælum feciſſe di- rac effe:
citur Deus, ſed operante Parreſimul & étus. 1.
Filius inuenitur cooperator & Spiritus Ceatio.
ſanctus.Verbo enim Domini cæli firmati, Pjal.33.
doo Spiritu oris eius omnis virtus eorun.
Quid Patre uel Filio minus habere cre
dicur , à quo uirtus omnis cælorum fir
mata monſtratur . Vitam dare nullus
poteſt, niſi qui ſubſtantialiter Deus eſt. 2.
Sicut autem uiuificat Pater,ficuiuificat Viuificatio.
Filius,ſic uiuificar Spiritus ſanctus . Nā
ficut Pater ſuſcitat mortuos & uiuificat,
fic
 416 DE PASSIONE DOMINI,
ſic & Filius,quos uult,uiuificat. Et de
2.Cor.3. Spiritu Apoſtolus dicit : Litera occidit,
ſpiritusautem viuificat. Idem rurſus :Si
Rom.8.autem Spiritus eius,qui ſuſcitauitteſum à
mortuis,habitat in vobis, quiſuſcitauit le
fum Chriſtūà mortuis,viuificabit & mor.
talia corpora veſtra , propier inhabitantě
3. 1
Spiritum eius invobis. Regenerat Pater,
Regenera:
tio .
regenerat Filius,regenerat Spiritus ſan
ctus:quia cũBaptiſmadacur in nomine
Patris & Filij & Spiritusſancti ,ex eo u.
nuſquiſa regeneratur, in cuius nomine
baptizatur.Cùm ergo in nomine Trini
tatis datur Baptiſma, fimul tota Trini
tas regenerat,quçunus & ſolus eſt De.
us. Propterea de fidelib . Ioannes dicit:
loan
4.
. 1. Qui non ex fanguinibus,neqzexvoluntate
Charitas in carnis, neg;ex volütate viri,ſed ex Deo na
nobis. tiſunt.Eft in nobis charitas Patris , qua
dicit Paulus : Commendat autem fuam
Rom . 5. charitatem Deus in nobis: quoniam ſi,cùm
adhucpeccatores eſſemus, Chriſtuspro no
bis mortuus est , multò igitur magis iuftifi
cati nūc in fanguine ipſius falnierimus ab
ira peripſum.Eftin nobis charitas Chri
fti,di
 ÀD TRASIMVNDVM , LIB . III. 417
Eid ſti,dicente Apoftolo : Quis nos ſeparabit Rom. 8.
à charitate Chriſti? vt impleaminiin om.
nem plenitudinem Dei. Eadem eſt in no
23 bis etiã charitas Spiritus ſancti, de qua
Paulus dicit : obſecro igitur vos fratres, Rom.15 .
per Dominum noſtrum Iefum Chriſtum
per charitatem Spiritus.Et alio loco: Cha
ritasDei diffuſa'eftin cordibus noſtris,per
1 Spiritum ſanctum qui datus eft nobis. Et Rom.s.
denuo dicit : Frućtus autem Spiritus est Gal.s.
charitas, gaudium ,pax.Habitat in nobis s.
Pater, habitat Filius, habitat Spiritus Habi tare in
nobis.
ſanctus. Quia ſcriptum eſt: Inhabitabo
in illis & inambulabo. De Filio quoque 2.Cor.6 .
dicit Apoſtolus : In interiore homine ha. Eph. 3.
bitare Chriſtum per fidem in cordibus ve
ftris.Spiritum quoqueſanctum his uer
5 bis in nobis habitare confirmat : Ne
* fcitis,quia templum Dei eftis, & Spiritus 1.Cor.si,
Dei habitat in vobis ? Et ut oſtenderet, e
undem eſſeSpiritû Dei:qui Spiritus fan
爭 ctus eſt , Timotheum ſic ammonet, di- 2.Tim . 1.
cēs : Bonü depoſită cuſtodiper Spiritu ſan 6.
ĉium qui habitat in nobis. Dat gratiam Dare gratido
Pater,dat gratiam Filius,dat gratiâ Spi
Dd ritus
 418 DE PASSIONE DOMINI,
ritus ſanctus.Sicut predicator ueritatis,
Chriſto in ſe loquête,teſtatur: Gratia vo
bis & paxà DeoPatrenoftro, &Domino
Rom . 1. Iefu Chrifto. DeSpiritu quoqueſancto
ſcriptum eſt in Actibus Apoftolorum ,
cum Petrus ad docendum Cornelium
Axt,10. ab ipſo Spiritu mitteretur : Loquente
autem Petro verba hæc , cecidit Spiritus
fanctus ſuper omnes, quiaudiebant ver .
bum , & obftupueruntex circumciſione fi
deles , quivenerantcum Petro , quia & in
nationes gratia Spiritus fan &ti effufa est.
7. Sumus templum Patris, ſumus templa
Templú ha: Fili,ſumustemplumSpiritus ſancti, ſi.
bere nos qui cutá Paulo doctore didicimus , quiait:
fumusmem :Vosenim eftis templum Dei viui. Etalio
2. Cor.6. loco:Siquisautem templum Dei violane
1.Corint,3. rit, diſperdet illum Deus :Templum enim
Dei ſanctum est ,quodeftis vos.Filijquoq
templum ſumus , cuius domus ſumus.
Nam & ipſe Filiustemplum domứuo
cauit,dicente Euangeliſta: Aſcendit Iefus
10m.2. Hierofolymam , & inuenit in templo ven .
dentes boues dones & cetera.Quos cùm
de templo protinus eieciſſet, uēdentib .
colum
 AD TRASAMVNDVM , LIB. III. 419
columbas dixit: Anferte iſta hinc, & noli- ibid.
te facere domum Patris meidomum nego
ciationis.Similiter Dauid idem efle tem
plum Dei quod domum in Pſalmis o
Itendit dicens:Ego autem in multitudině Pfal.s.
miſericordiæ tuæintroibo in domum tuā,
adorabo ad templum fanetă in timore tuo.
Cũhoc ergo fit templü Dei ,quod do
mus,Dei tēplum nos filn demoſtrat A
poſtolus, cuius nos domum, ita ſcribēs
Hebræis appellat: Chriſtus autē tanquă Hebr.si
Filius in domofua,quædomus nos fumus, fi
duciam & gloriam fpeivſ ad finem firmă
retineamus. Nam & ipſum corpusFilij
& domum Scriptura ſancta nominauit
& templum ,cum dicit Salomon : Sapien Prou. 9.
tiaædificauit fibidomum . Et Euangeliſta
huic ſenſui concordans ait:Ipfe autem di loan. 2.
cebat de templo corporisfui.Siergo quod
corpus eſt Chriſti, templum eſtChriſti,
nos quoß templum eius ſumus , quos
corpus eius eſſe confirmat Apoftolus,
dicens : Vos eſtis corpus Chriſti & mem- 1.Cor. 1º .
bra. Templum etiãSpiritus ſancti nos
effemanifeſtecommendat:Nefcitis, in
Dd 2 quiens:

1
 420 DĘ PASSIONE DOMINI,
1. Cor.6. quiens: quiamembra veſtra templū ſunt
Spiritusſancti,qui in vobis est, quem ha
betis à Deo ? Vbi eum Deum mõ.
ibid. ſtrauit,iſta ſubńciens: Et non eftis veftri:
empti enim eftispretio magno ; glorificate
& portate Deum in corporeveſiro. Hoc
tamen templum Spiritus ſancti,mem
Ibid.bra Chriſti eſſe teſtatur,dicens:Nefcitis:
quia corpora veſtra membra Chriſti ſunt?
Repetimtur Dicaturigitur, ſi cælorum uirtutem
fummatim potuit firmare qui non eſt Deus: - ſi pò.
quæ dictaSpi teſtuiuificare, qui non eftDeus:'fi po
ſunt de
ritu S. teſt in Baptiſmatis regeneratione lan
Ctificare, qui non eſt Deus: 4 fi poteſt
charitatem tribuere ,qui non eſtDeus :
sſi poteſt in credēribushabitare, quino
eſt Deus:. ſi poteſt gratiam dare, quinõ
eftDeus: 7ſi poceſt remplum membra
Chriſti habere, qui non eſt Deus:Et di
gne Spiritus ſanctus negabitur Deus.
Rurſus dicatur:Si ea,quæ deSpiritu ſan
cto commemorata ſunt , poteft aliqua
creatura facere : & digne Spiritus ſan
ctus dicetur creatura. Siauté hæcCrea
turæ poſsibilia nunquam fuerunt,& in
ucniuntur
 AD TRASIMVNDVM, LIB III. 42L
ueniuntur in Spiritu ſancto , quæ tamē
ſoli competunt Deo,non debemus na
turaliterdiuerſum à Patre Filiog dice
re , quem in operum potentia diuerſum
non poſſumusinuenire.
Aclicex unitate operisunitas eſtco .
gnoſcenda uirtutis, nec quiſquam du.
bitet Patrem & Filium & Spiritum ſan- Vnus.
Deus Trinus
ctum , perſonarum Trinitate ſeruata, u
nữ Deum naturaliter dicere , qui potuit
uniuerſa ſolauoluntate condere ,quicũ .
cta poteſt uirtutis omnipotentia guber
nare , qui omnia poteſt immenſitate di
uinitatis implere.
Hæc ut Dominus dedit , Clementif- Concluſio.
ſime Rex ,malui cuępietati ſcribere, quã
omnimodis reticere,neſilendo ,auteſti
marer fuperbus , aut de fidei noſtræ ue.
ritate putarer ambiguus. Cùm Eccleſia
Catholicam ſolam Chriſtus 'columbam
fuam uoluerit appellari dicens : Vna est Eccleſia aps
pellatur cos
columba mea,vna est dilecta mea. In quo lumba.
colūbæ nomine charitas & ſimplicitas Cant. 6 .
7 deſignațur. Sola autem ueram poſsidet
charitatem,quæ Filium Dei, quem dili
Dd 3 git,
I
 422 DE PAS. D. AD TRAS . LIB. III,
git,non dicit in diuinitate minorem ,ſed
Patri fatetur æqualem. Sola uerò poſsi.
det ueritatem ſimplicitatis , quæ unam,
ueram & fimplicem credit ſubftantiam
Trinitatis.
Echortatio Oramus autem Deum , ut aures cle.
ad Traſimú- mētiæ tuæ uerbo ueritatis placidas red
dum d uoto dat, & pio cordi tuo lumen ſapientięſpi .
incipiens a
in uorú deſis ritalis infundat,ut Filiū Dei Deữ Domi
nens. num leſum Chriſtūſichonorifices,ſicut
honorificas,Patrē. Meretur enim hoca
te, ut eum quite fecit patre tuo melioré,
Patri ſuo ſecundum diuinâ naturam fa
tearis æqualem. Quæſo glorioſe rex,ut
in te conſideres largitatem diuini mune
ris, & poteſtatem nõ minuas largitoris,
ut qui tibitemporale donauitregnum ,
donet etiam fempiternum . Ipfe enim
1.Sam . 2. dicit: Eos quimeglorificant , glorificabo.
Quod ipla Trinitas faciat,quæ unus &
uerus eſt Deus,qui poceſtomnia face.
re , ſupra quam pecimus aut intelligi
mus. Exipſo enim & per ipſum ſunto .
mnia , ipli gloria in ſæcula fæculorum ,
Amen ,
BEATI,
!!!

t i
Bea Ful g e n t i j
4.23

EPISTOLÆ VII
QVAR VM
Prima estde Coniugali debito de Voto
continentia à coniugibus emiffo,
Il. Ad GALLAM , de confolatione
fuper morte mariti & deftatu viduarum .
IHI.Ad PROB AM , de Virginitate
Humilitate.
HII. Ad eandem ,de Oratione ad Deum
3 & compunctione.cordis.
V.Ad EV GYPIV M Abbatem ,de Cha
ritate & eius dilectione.
VI. Ad THEODORVM Senatorem ,
de Conuerſione à feculo .
VI.ADVENANTIAM ,derecta pe
nitentia & futura retributione.
3 E I V S D E M
1 De Fide Orthodoxa , & diuerfis Erro.
ribus hæreticorum ad DONATV M , LI*
다. BER VNVS.
1

1 Da 4 BEA
 424 -DE CONIVGIO . BT VOTO

BEATI FULGENTII
DE CONIVGALI DEBIS
TO , ET VOTO CONTI
nentiæ à coniugibus
emiſſo,
EPISTOLA I.
Exordine ab PISTOL AM tuam , ſancte
excufatione ſolicitudinis indicem , ante
tarditatis.
aliquot menſes accipiens,
cùm perſoluere cuperē ſine
dilatione reſpöſum , ſicſum
repentina corporis ægritudine corre.
ptus,ut febrium uiolenta nimietas com
meatum mihi uitæ præfentis auferret,
niſi uerus animarum corporumok me.
dicus qui ſanat omnes languores no.
ſtros, & redimit de interitu uitam no
ſtram , ad remouendum tantæ infirmi.
tatis flagellum dignaretur medicinę ſuę
largiri ſubſidium , recepta quoq ſoſpi
tate,non dcfuit quidē reſcribendiuolũ
tas, ſed ad dirigēdum obſtitit hyemalis
afperitas.Nūcitaq:quia creator & mo
derator
 CONTINENTIÆ, EPIST. I. 425
derator temporum , tēperiem dignatus
eſt donare uentorum , conſultationi
tua, quod miſeratione atq inſpiratione
ſuperni largitoris accepi, redhiberi non
delici ,
Dicis itaque filiam noſtram , coniu . Narratio.
gem tuam ,penè'uſo ad extremum nu.
peregrotaſſe periculum, & ficut plerun
quecontingit , accepta manus impoſi.
tione , pænitentiam ſecundum morem
( quem habet Chriſtiana religio ) pere
giſſe. Verùm ,quia poftmodum diyinæ
bonitatis munere plenam accepit cor
poris ſoſpitatem , fragilitatem carnis al
legans,ætatis inſuperiuuenilis inconti
rentiam cõfiteris. Etin hac ambiguita
i
tecogitationis , qua carnem conſideras,
maieltatemg formidas, uelut nauta lo
corum ignarus, & fluctibus uentisos ia
ctatus,dum periculorum incerta preca
ues, noſtra tibi reſponſione demonſtra
ri flagitas portum,ubi poſsis animæ ui
tare naufragium .
B Tenor ergo interrogationis tuæ duo Partitio.
quædam me compellit non ſegniterco.
Dd 5 fideran
 426 DE CONIVĢIQ ET VOTO
ſideranda penſare , ſcilicet , i non ſo .
lùm quid in ſeconiugalis ammixtionis
qualitas habeat , - ſed etiam ,quid inu.
naquaque re pollicitatio uouentis ex
poſcat.
Parsprima, Igitur ſi per ſeipſam quis fidelium co
qua coniu: iugum commixtionem , duce. ratione,
gium licitu conſideret culpabilis uſus
effe docet. non in con
iugali concubicu , ſed in concumbentiữ
Non coniu: reperietur exceſſú.Nec ex commixiio.
gium ,ſedcó ne maris &fæminæ , ſed ex immodera
iugú immo: tione libidinis culpam trahit coitus co
deratio cul- iugalis.In coniugibus ergo exceſſus ių
panda. rereprehenditur,nuptialis tamen digni
tas collati ſibi diuinitùs honoris mune.
re non priuatur.
Coniugium Ideo clamatApoſtolicæ prædicatio
honeftü eft. nis authoritas: Honorabile conubiüin om
Heb.13 . nibus, & thorusimmaculatus.Corinthios
quoc ſuper matrimonñ honeſtate ſer
uanda Paulus informans , cũ præmiſiſ
1.Corint.7. fet, bonum homini mulierem non tangeze,
quorundam infirmitatem uidens , at
Apoſtolica ſatagens charitate , tãquam
parieti inclinato , & maceriæ impulſæ ,
non
 CONTINENTIA , EPIST. !. 427
non neglexit Doctor egregius conſo
lationis deſtinam , Chriſto in ſeloquen
te, ſupponere. Deniq ſubſequenter ad
iungit:Propter fornicationesautem vnuf- ibid.
quiſ fuam vxorem habeat, & vnaquage
fuum virum habeat. Vxori vir debitum
reddat ,fimiliterautem vxor viro.
Apoſtolicę itaq lectionis tenor oſte- Debitumcúm
dituxorem uiro, & uirum uxori quadā iugale.
debiti comunione miſceri. Quod pro
culdubio non appellaret Apoſtolus de.
bitum ,niſi legitimum ſciret eſſe redden
dum , nec iuberet reddendum mutuæ
conſénſionis officium , fi eſletiniqua re.
poſcentis exactio .
Vr@ adeo nang nuptias operi diui. Poteftas cos
no applicare non ambigit gentium Do iugalis.
ctor,ut & mulieris in corporeuiri, & in
uxoris corpore uiri poteſtatem æqua
liprorſus iure côfirmet, dicens: Mulier 1.Cor.7.
fui corporispoteftatem non habeat,fedvir.
Similiter autem & vir ſuicorporis pote.
3 ftatem no habeat,fed mulier. Alio autem Rom.13 .
1 loco idem dicit: Quia non est poteftas ni.
3 fià Deo,
1 Huius
 428 DE CONIVGIO ET VOTO
Coniugij fiz Huius igitur poteſtatis inculpabilis
nisprocred: eſt uſus, officio gignendi diuinitùs at
tio ſobolis. attributus,fiiuftitiæ terminum tranf
gredi libidinoſusnon permittatur ex
ceſſus.Iuſtitia uerò utendi coniugij hæc
eft,ut non explendæ libidinis,ſed ſubſti
tuendæ prolis obtentu ſibi coniuges
congruo temporemiſceantur. Inillis
nanque bonis quæ fecit Deus, inueni
turcaſta copulatio uxoris & uiri,in qui
bus Dei operibus libido non poteſtin
ueniri:nec aliquando iuſtitiæ congruit,
Cui tamen que non hominibus ex dono conditio
accidit uis
tium . nis, fed peccatorib . ex uitio primæ præ
uaricationis acceſsit . Sed quia ſineilla
in corpore mortis hui9 proles humana
non ſeritur,non eam affectant coniugia
caſta , ſed tolerant, eig imponit nupcia
lis honeſtas modum , line qua nõ poteft
in carne peccati naturalis explere fæ
cunditatis officium .
Coniugio Sic ergo quæri debet ex nuptijs fru
quomodo re Ctus,utcohibendus ſit lubricæ uolupta
Steutendú.* tis exceſſus. Quocirca , ſi coniugalis u
{us eatenus temperetur, ut non æftuan
tilibi.
 CONTINENTIA , EPIST. I. 429
3
ti libidini animus feruiat, fed prouentū
naſcituræ prolis attendat , & cum nata
fuerit , diluendam celerius fpiritali ge
nerationenon negligat, non deputatur
fidelibus coniugibus ad peccatum , car
nis indulta commixtio : quia & coniu
galis ſeruat confæderatio caftitatem ,&
uerecundia cuſtodit modeſta tempe
riem , & Deo dicandam coniugalis ex
hibet fæcunditas prolem , ut & redem
ptoris ope homo iam natus reformetur
baptiſmatis Sacramento , cuius opere
prius formaturin utero: & illum habeat
humana natura beneficio ſecundæ na
tiuitatis patrem , quem in prima natiui
cateſuæ conditionis agnoſcit authorē.
Coniugatus ergo ſifornicetur; damn- Coniugium
nabiliter peccat:ſiuerò thori fidem non medetur
deſerat,ſed in uxore ſua naturali dunta- quogi informi
tati carnis:
xat uſu aliquantulũ intemperatus exce (
dat ; non ſolū ſcilicet generacionē quæ
rens, ſed aliquandolibidini carnis obe.
diens, hoc equidem ſineculpano facic:
talis autem culpa citius bene operanti
atq oranti remittitur : quia ipficoniugi
ſeruat
 430 DE CONIVGIO ET VOTO
ſeruat maritalis charicas fidem , in qua
non poteſt maritalis infirmitas cuftodi
re temperiem : & fi nuptialis in uxore
modeſtia non tenetur, à nuptialitamen
fide nulla immoderatione diſceditur.
Seruata tho Retenta ergo thori fides maculam di
rifidesmacu ſuit,quam contrahit infirmitas carnis, fi
lamlibidinis
diluit.
mulierinon miſceatur alteri , quiſquis
nõ pro ſola generatione , ſed etiam pro
pter fragilitatem carnis fuæ miſcetur u.
xori.Quia & fipræfixum concumben
di modum tranſit, tamen coniugalem
terminum non excedit. Et licet contra
hat carnalis infirmitas culpā, impetrat
tamen nuptialis integritas ueniam .
Accipitergo talis indulgentiam ,non
pro eo quod ab una debitum coniuga.
le plus quàm oporteat exigit, ſed quia
una legitima accepta cõtentus, alteram
non requirit.Si tamen non deſunt miſe
ricordiæ opera , quæ tantum ualent in
religione Chriſtiana, ut non ſolũqui có 1

iugis ucuntur , aut qui cötinentesſunt,

ſed etiam uirgines ad premium uirgini
tatis peruenire no poſsint, ſi opera mi
fericor
 CONTINENTIÆ, Epist. 1. 431
fericordię charitacisco neglexerint.Siue
rò quis intētus operibus bonis,tantam
feruauerit in uxore temperiem , utfilio
rum procreandorum cauſa cancummo
do miſceatur uxori,multa laude talis eſt
proculdubio dignus,fiquishoc noftris
poteſt implere temporibus.
Fornicatio tamen nunquã poteſt eſſe Pornicatio
ſine graui crimine, in qua licet nõdubi- grauecrime.
tem d,ānabiliter peccare hominē ab u.
xore diſiunctâ,dānabilius tamē fornica
ri exiſtimo coniugacũ .Vcruncß aūc Scri
peura ſancta iudicandum , & regno Dei
pnunciat alienī. Scriptūnang eſtin E
piſtola ad Hebrços: Quia fornicatores & Heb.1 33
adulteros iudicabit Deus. Ec in Epiſtola,
quã ad Corinthios ſcripſit Apoftolus,
dicitur: Noliteerrare : neg;fornicari,neg Galiso
idolis ſeruientes,neg adulteri, neque mol
les,neque mafculorum concubitores,neque
fures, nequeauari,neque ebriofi,neg, ma
ledici , neque rapaces regnum Dei poßide
bunt. Rurſus inter opera carnis idem
Apoſtolus Paulus fornicationem im
munditiam , luxuriamque dinumerat:
in
 432 DE CONIVGIO ET VOTO
2.Cor.12. in quorum concluſione dicit : Quonians
quitalia agunt, regnum Dei non confe
quuntur. Præmonet etiã ne lugeat mul
tos ex his qui ante peccauerunt, ut non
egerunt pænitentiam ſuper immundi
tia & fornicatione & impudicitia quã
geſſerunt.
Träfieadſe: Igitur
nus
quia de qualitate coniugi ,qd
cundam far Domi it us
donau , dixim ,illud eft co
em de uoto
continentiæ ſequenter tota ſolicitudine pertractan
dum ,quidnam ueftræ uoluntatis pręfi
xerit (li qua nunc potuit eſſe )deuotio.
Vota funt Neq; enim quia rebus à Deo conceſs
reddenda. ſis uſus hominibus non interdicicur, id
eo debet homo quod uouerit Deo non
Pfal.66. reddere.Cũſcripcum ſic:Reddam tibivo
Liiamin eri ta mea,quæ diftinxerunt labia mea . Et ne
bulatione quiſquam fibiuellet excuſationem tri
promiffa. bulationis ad fruſtrande licentiam pro
miſsionis aſſumere, nec ſe putaret uoti
reum , ſi ſe dixifTet aliquid uouendum
non uoluntate, ſed tribulatione copul
ſum , docens Beatus Dauid omnia elle
Deo reddenda , quæ fuerint legitime
duntaxat etiã in tribulatione promiſla,
cuim
 CONTINENTIÆ , Epist. I. 433
cùm dixiſſet Deo : Reddā tibivota mea , ibid.
qua distinxerunt labia mea :cötinuò ſub
didit: Et loquutumest osmeum in tribu
lationemea .Nam & in Deuteronomio
Deué, 23 .
ſcriptum eſt: Si autem voueris votum Do
mino Deo tuo , non tardabis reddere illud :
quia exquirens exquiret Dominus Deus à
te, & eritin te peccatum . Si autemnolue
ris vouere , non erit in te peccatum . Que
exeuntper labia tua custodies, & facies
quemadmodum voueris Deo tuovotum,
quod loquutus ésore tuo. Dicit & Salo
mon : Statim vt voueris votum Domino,
non tardabis reddere illud : Tu itaơ quæ
uoueris redde. Bonum eſt non uouere,
quam uouiſfe & non ſoluere.
Proinde licitarum rerum uſus licitè Res licite
cum temperantia geritur, donec rei lici.
- pojivolum
tæ renunciatio non uouetur , & quam funt illicia
diunon teneturex utriuſq : id eft,mariti * .
uxoriso conſenſu , perpetua continen
tiæ promiſsio, non eftillicita coniugalis Sic cóingit
ammixtio . Scriptum eſtenim :Siduxe . quog licnic
ris uxorem ,nöpeccasti:&fi nupſerit vir- o illicitum.
go,non peccanit . Veruntamen non pec- 1.Cor.7.
Ee cer
 434 DE CONIVGIO ET VOTO
cet uirgo que nubit, inuenitur tamen a:
liqua uirgo peccare ſi nupſerit. Non es
nim peccatuirgo nubens, ſiuirginitaté
Deo priufquam nuberet in corde non
uouit. Cæterum ſi,quemadmodum di
xitApoſtolus, ftatuit in corde ſuo fir
mus non habens neceſsitatem ,poteſta
tem auté habens ſuæ uoluntatis, & hoc
iudicauit in corde ſuo ſeruare uirginita
tem ſuam , grauiter poftmodum peccat,
ſi poft dicatam uirginitatē Deo , uolue
rithumano feruire connubio . Nam &
uiduas quafdam beatus Paulusuincu.
lo pronunciat damnationis obſtrictas:
quia ſcilicet poft continentiæ profeſsio
nem , nubendi receptam non abijciunt
uoluntatem . De quibus euitandis Ti
1.Tim.s. motheum ficinftruit: Aduleſcentiores au
tem viduas deuita , cùm enim luxuriata
fuerint , in Christo nubere volunt,haben .
Continentic tes
damnationem :quia primam fidem ir
vota obſtri:ritam fecerunt.
Etis conius Adimitigitur coneumbendi licentia
giú redditur continentiæ promiſsio ,nec ſola talibus
illicitum . fornicatio interdicitur , ſed etiam mari .
talis
 CONTINENTIA, EPIST. İ. 435
talis ammixtio prohibetur , & præuari
catricem uoluntatě tenet culpabilis ne
xus , etiam finullusin opereconſequa
aur effectus. Neq; eniinfruſtra fcriptum
1 eſt: Quia concupiſcentia cùm conceperit, lacob.i.
parit peccatum . Quocirca non ſolum à
uirginibus integritas,uerumetiarn à ui
duis atæ coniugibus debet Deo dicata
continentia cum timore & tremore fer
uari.Quia priuſquam ſit aliquisuoti re
us non condemnatur , ſiueuirgo licite
nubat , fiue maritus & uxor coniugale .
ſibi debicum reddant: Poſtquam uerò
2. quiſque meliora confectans,profeſsio
neſeipfum continentiæ ſiueintegritatis
obſtrinxerit, grauiſsimè delinquit,fiſibi
deinceps licere putat,quod antèlicitum
fuerat.In talib. quippe rebus,quod uo
uens Deo ſibi adimit uolūtas , nulla de:
inceps impune pmittic uſurpare neceſ.
ſitas,nec temerator uoti excuſationē iu
ftam ſuę pręuaricationis inueniet, quem
nemo compulit ut uoueret.
3
Eltplanè aliquid diſcernendum , in Coniuges nă
ter uotum -virginis autuiduæ , & inter uere
po Juniros
:
Ee 2 yotum
 11

436 DB CONIVGIO ET VOTO

uotum eorũ qui tenentur uinculo con.
iugali.Necenim tanta eſtuouēdi licenz
cia uellibertas uiro ſiue mulieri, poteſta
tein ſui corporis nõ habenti,quanta eſt
uiduæ cuilibet aut uirgini . Coniugato
enim uel coniugatæ corporalis conti
nentiae uouendæ facultas plena no ſup
petit, cuiuscorpus non in ſua;ſed in cô
iugis poteftateconſiſtit,ſecundùm illud
Apoſtoli di&ũ , quod ſuprà poſuimus:
1.Cor.1. Mulier ſuicorporispoteſtatem non habet,
fedvir:fimiliter autem& vir ſuicorpori
potestatem nö habet,ſed mulier. Nonita.
! queſinitur ablqz cõiugis uoluntate con
cinentiam alluntere,cuius corpus no eſt
in propria poteſtate.Hoc enim quiſqué
recta & firma devotione ſolus promit
. tit, quod ſui tantùm iuris eſſe cognoue.
rit. Tale eſt enim , ut uelit quiſq corpo.
ris ſui, quod eftin coniugispoteſtate,
continentiã profiteri, quale, fi quis de al
terius ſubſtantia aut eleemofynā facere,
aut ſacrificiữ conetur offerre . Deus auté
noster ( ſicut ipſeteſtatur) diligit iuftitia ,
Ef.61. &odiohabetrapinamin holocausto.
Illa
 CONTINENTIÆ, EPIST. 1. 437
Illa itaæ interconiugeseſt continen- Niſi id fiae
tiæ certa promiſsio , quæ fuerit utriuſqz ex vtriuſque
conſenſionefirmata. Quam cum uir & confenfu.
mulier ſibi conſentientes concordi uo
luntate, tãquam ſacrificium in odorem
ſuauitatis,ſuperaltare fidei Deo uero ac
(ummo in templo ſui cordis obtulerint,
nec mulier ulterius in uiri nec uir inmu
fieris corpore , ad repoſcêdum debitum
' coniugale poteſt habere legitimampo.
teftatem . Sicut enim ,priuſquam Deo
fimul uouerent , reprehenſibilis fuit u.
nius oblatio :quia legitimi conſortis de
erat afſenſus: ita cum pari obtulerit u
terque conſenſu , quod eſt inſeparabili
ter utriuſque commune,non erit impu r

5 nitus,fiquis munus, Deo uolütaria de

uotione oblatű , illicito crediderit ope
retemerandum.
Quod fi fortè quis non toto animo Quinon to
uouiſſe cauſetur, eo magis damnabilis toanimovo
erit, quodnon ſimplex ad Deum, ſed fi- uit,magises
tiam damna
ctus acceſsit. Scriptum eft autem : Quia biliseft.
Spiritusſanctusdiſciplina effugietfičtum , Sap ...
&auferet feà cogitationibus quæfuntfine
Еe 3 intelle
 438 DE CONIVGIO ET VOTO
intellectu.Alio quoque loco ficta ſancta
Eccli.z. Scriptura ſicincrepat:Væ duplici corde,
& labijs fceleratis,& manibus malefacien
tibus,etpeccatoriingredientiterramdua
bus vis.
ResDeodes Quam ſit autem malum , quamg ſo.
yota nórepe licite effugiendum ,fi quis dehoc quod
téda vel re: Deo uouerit, aut retinere aut repeterea
tinenda,
liquid,mortiferapræuaricatione perten
tet: exemplo ſunt Ananias & Saphiraz
quos de precio agri quandam partem
infideliter ſubtrabentes,non ſolum uox
Apoſtolica , tâquam diuini iuris perua
ſores increpauit, ſed etiam feueritasiu
ſtitiæ cæleſtis occidit. Beatus deniq Pe
trus non ſolum fraudis uitio memoratí
Ananiam dixit obnoxium , quinetiam ,
cor eius à Sathana pronunciauit imple
Act.si tum ,dicens : Anania, cur impleuit fatha
nas cor tuum ,mentiri te Spirituiſancto,vt
fraudares deprecio agri ? Nónnemanēsti
'bi manebat , & venundată in tua eratpo .
testate ? Qui vtig.fecistihoc,non homini
bus mētitus es,fedDeo. Si quis igitur rem
1 Domino iam deuotam , carnali uictus
ille .
 CONTINENTIA, EPIST. I. 439
lecebra, credideritdenuo repofcendā,
non eſt legitimus rei ſuæ poſſeſſor, ſed
diuini iuris pronunciaturinuafor .Nec
immeritò continentiæ iam deuota uio
lator immundus audit , quod auaruspe
cuniæ fraudator audiuit.
Proindecuncta quæ ſuperiùs diſpu- Reſpondet
tata ſunt, coſcientia uobis teſtimonium ad quaftios
perbibente,perpendice.Etſiquidēcon- nem ab inis
tinētiam pari uouiſtis aſſenſu, tenorem tio propolie
tam ,
ueftræ dilectionis cum Dei timore ſer.
uate, Et ſiquando carnis infirmitas men
tem pulſat, animus ad auxilium diuinæ
miſerationis accurrat , ne cedat libidini,
fed Deum tota humilitate fldeiis exo .
| ret,& carnali deſiderio militanti aduer
ſus animā non confentiat ,ſed repugnet,
Siuerò côtinentiam unus ueſtrûm ſine
alterius uouit aſſenſu , temerarie' ſe uo
uiffe cognoſcar, & debitum coniugica
ſta ſynceritate redhibeat,
Veruntamen , ut omnia ueſtra hone- Inftruit fides
fta fiant,in redditione coniugalis debi- lesconius
ti, ſic infirmitatem carnis uſus excipiatges.
coniugalis, ut non caro libidini ſeruiat,
Ee 4 red
 440 DB CONIVGIO ET VOTO
fed animi uirtus adiuta diuinitus , car
nalis concupiſcentiæ fræna reſtringat.
Negocium nang ſubſtituendæ prolis
ita debet â coniugibus peragi, ut ſubſer
uiente uerecundia d
, um fe ad opus fæ
cunditatis animus fidelis inclinat, mo
deſtiam ſimul naturalis honeſtatis Deo
adiuuante cuſtodiat. Præcipuè autem
obſeruandum eſt fidelibus cöiugibus,
ut illa fugiant opera,quæ diuina ſeueri
tas & facienda prohibet, &facta con
demnat.Hæc enim nec Apoftolica do.
ctrina fidelibus inſinuare ceſlauit, ut ad
cuſtodiendam uitæ bonæ regulam pru
denter inſtrueret,falubriteros terreret.
An fideli va Magnum itaqz bonum eſt, mulierem
xor futdue non tangere, quod debet omnis fidelis
cenda.
principaliter obferuare. Propter forni
cationes tamen quiſquis fiue coniuga
1.Cor.7 . tus , ſiue à coniugio liber, ſi continentia
Deo non uouit,& ſeipſum ad implen
dam continentiam cernit inualidum :
(quamuis ubi plena fuerit continendi
uoluntas , & ab oratione ato operibus
bonis non deſtiterit uera cordis humili.
tas .
 CONTINENTIÆ , EPIST. I. 441
- tas. Ille qui dixit: Petite &dabitur vobis, Matth.7.
quærite e inuenietis,pulſate &aperietur
vobis: quia ueritas eft, &mentiri non po
teft, & bene petenti det, & quærenti ad.
inuentiones ſuaspræparet, & bene pul
ſanti ipſe aperiat, utad penetralia uitæ
melioris introëat) tamen fiquis adhuc
plus eſt de ſua infirmitate ſolicitus, quã
de Domini uirtute ſecurus, ſi continen
tiam non nouitcarnis, contineat ab ini.
quitate,& ficut decetutaturuxore, ma
lidiam atą auaritiam fugiat, & non con
demnatur,fi coniugi debitum reddat.
Non ſit ebriofus,nõinuidus,nõcon- Officiúfio
tentioſus,non fictus,non malignus , no delismariti.
litigioſus, non ſuperbus,non rapax, no
3 auarus. Quantum ad ipſum attinet,pa
3 cem habere cum omnibus quærat, per.
7 niciem non teneat, nulli detrahat , cum
amicis fidem teneat,inimicis nunquam
perfidus aut periurus exiſtat,aliena non
rapiat, æquitati pecuniam non præpo.
nat: fit in negocijs iuſtus, in operibus
3 pius,mitis ad tolerandas,tardus ad rętri
buendas iniurias , in fideſtabilis ,ama,
Ee 5 tor
 442 DE CONIVGIO ET VOTO
torcaſtitatis & pacis . Attendat Salua
toris noſtri dictum , quo nobis & quid
faciamus præcipit , & quid accipiamus
Luc,6 . oſtendit.Ait enim :Dimittite & dimitte
tur vobis,date & dabitur vobis . Sit ergo
quantum poteſt in eleemoſynis largus
& hilaris, & ad dimittendum peccanti
bus facilis ac ſuauis, nec tamen ſe putet
ita peccantibus tribuere ueniam, ut dil
ciplinamſuæ domus exiſtimet negligê
dam , ſed uigoris retinens clementiæ
temperiem ,ſeruet in correptione mode
ſtiam , & in remiſsione cenſuram . Argu
at, moneat,terreat,increpet, conſoletur,
oblectet. Nec tantum faciat in ſubditis
peccantibus, quantum impetus furoris
impellit,ſed quantum modus conſulta
tionis expoſcit: Etſiuerberãdus eſt pro
peccato famulus, non ulciſcendi libido
pręualeat,ſedęquitas Chriſtianapotiùs
illi clementer cõfulat, quem flagellat : ac
ſic & quando iuſtitia perſequitur culpā,
non deſitmiſericordia, quçmodeſteno
uit tenuare uindictam .
Nutriantur filij ſecundum Apoſtoli
præ.
 CONTINENTIÆ, EPIST. I. 443
præceptum ,in diſciplina & correptione Quomodo
Domini, nec permittatur impudicè aut liberiedus
luxuriofè uiuere,cum non laſciuiæ , fed candi.
caſtitati ac temperantiæ proles debeat
Chriſtiana ſeruire. Nec enim & dema.
lis operibus filiorum non erit in illa ter
ribili examinationeparentum negligen
tia iudicanda : cùm & in hoc ſeculo pro. 1.Reg.2.
pterea Heli facerdos à Domino repro .
batus fuerit & abiectus: nõ quia filñs in
iniquitate conſenſit,ſed quia peccantes
manſueto quamuis ſermone monuerit,
prohibere tamen competenti ſeueritate
ceſſauit.Magis autem parentes, qui ue- «
rèdiligunt filios,beneoperando eis cõi aç
ſulant, quàm diuitias colligendo dum «
filijs tenaciter ſubſtãtia colligitur,opor- «
tunitas boni operis omittatur.
Præ omnibus autem fideles memine Fideles con
rint coniugati, ſemper orationibus atą iuges aſpirét
eleemoſynis infiftendum ,nec uelint iu- ad vită mes
giter in ipſa carnis infirmitate iacere, fed liorem .
feſtinent gradum uitæ potioris aſcen
dere.Et utaduirtutem continentięper
ueniatanimus,magis magisq çarnalis
concu.
 444 de STATV VIDVALI,
concupiſcentiæ comprimaturexceſſus,
Vedum Deo adiuuanteillum ſuperaue
rint gradum, in quo coniugalis infirmi
tas ueniam poftulat,celſiorē poſsint lau
dabiliter obtinere, in quo continentiæ
uirtus palmam uitæ melioris expectat,
BEATI FULGENTII
DE CONSOLATIONE
ſupermortemariti,& de fta
tu uiduarum,
AD GALLAM :
EPISTOLA I 1..
Domina verè illustri, egin Christi timore
venerabili,filia Galla , ſeruorum Christi
famulus.
Occaſiaferi Ntę menfes aliquot Diaconi
bendi obitus
mariti u mei,ex urbe męātis, certa nar
fanétú pros ratione comperi , non ſolum
poſitum tui coniugis obitum ,uerum
Galle. etiam ſanctum propoſiti tui tramitem,
Joan. 14. in quo iam ambulas,illo deducente, qui
eſt uia,ueritas &uita , qui fidelibus ſuis
nouit permomentaneam triſtitiam do.
aum ſempiternæ largiri lætitiæ , & quos
vulc

1
 AD GALLAM , EPIST. II, 445
uult ſalubriter deterrenis ad cæleſtia pa
ternæ benignitatis diſpenſatione tranſ
ferre.
Nequeenim fruftra Dominus (cuius Conſolatio
incomprehenſibilia iudícia , & inueſti- Galla.
gabiles uias Apoſtolusprædicat Pau.
Lausmariti
lus) coniugem tuum religione fyncere defuncti.
fidelem , corde humilem ,moribus mi
tem , operibus miſericordem , conuerſa
tione penitus innocentem , ætate iuué.
nem , de peregrinatione huius uitæ ad
æternam cæleſtis patriæ celeriter tranſ
tulit manſionem : niſi ut & illi gaudia
æterna conferret, & tibi facultatem me
lius uiuendi concederet . Illi donauit ut
corpore ſpoliatus, ſit cum Chriſto ſine
fine uicturus: tibi donauit,utquæ ſunt
Domini ageres , & fecundùm Apoſtoli
ſermonem ,ſisſancta & corpore & ſpiri
tu. Proinde, ſine dubitationecrede,qd CC«
diuinitùs dicitur: & cum dilectione ſpe
ra , quod promittitur, ut poſsis benefa. CC“
cere quodiubetur.
Primo igitur de mariti morte perA. Chriſtiani
poftolum Paulum , quid debes fideliter non
demorruis
debent
tenere ,
 440 DB STATV VIDVALİ,
contriftari, tenere,cognoſce.Ait enim :Nolumus au
ficut infide- tem vos ignorarefratres de dormientibus,
les. vt non contristemini, ficut & cateri qui
1.Theff.4. Spem non habent. Si enim credimus, quòd
lefusmortuus eft, & refurrexit ,ita & Deus
eosqui dormierütperlefum adducet cum
eo. Si ergo ueræ fidei tenaces ſumus , ſi
de fermonibus Dei nihilambigimus , fi
ad futuram uitam ſpe certiſsima tendi
mus, fidigne Deum proximumg dili
gimus, ſi nõ abhominibusinanem ,fed
à Deo ueram gloriam Chriſtiani nomi
nis expectamus, non debemus utig de
fidelibusmortuis , & (ut propriè dicam )
de dormientibus noſtrisaliquam ( ficut
infideles) habere triſtitiam .
Triſtitia du Salubris eteniin noxiæc triſtitiæ de
plex. bet in noſtro corde manere diſcretio ,
qua ut nec de amiſsione ſolati tem
fit
poralis concidat animus æternis rebus
deditus, & dehis falubrem triſtitiam fu
mat , in quibus ſeautminusaliquid aut
ſecus quàm oportuit feciſſe conſiderat:
Propter quod Paulusutrang triſtitiam
non minusopere docet, quam retribu
tio .
 AD GALLAM, EPIST. 11. 447
tionem diſcretam . Denig in una ſalutis
prouentum , in altera mortis poſitūde
monſtrat exitium ,dicens: Quæ enim fe. 2.Cor.7.
cundùm Deum est triſtitia , pænitentiam
in falutë ftabilem operatur, fæculi autem
tristitia mortem operatur.
Neigitur ultra fidei Chriſtianæ mo.
dum indiſcretam teneas de mariti mor
te triſtitiam ,nec amiſſum exiſtimes,ſed
præmiſſum , nec ipſius iuuentutem pu
tes immature præciſam , quam intermi
nabili uides æternitate firmatam Fideli
quippe animæ dicitur: Renouabitur ficutpfal.ios.
Aquila iuuentustua.
Abſic autem urinfideliữ conſentien- Fideles non
tes erroribus æſtimemus aut dicamus: auferi atra
dies.
quia illum iuuenem Chriſtianum :
Virg . Aca
Abstulit atra dies,o funere merſit acervo, neid. 6 .
Illos nanqueatra dies aufert,qui ſecun
dùm loannis Apoftoli dictâ ,in tenebris 1.loan.zi
funt,et intenebrisambulāt, & nefciūtvbi
į ambulāt:quia tenebra obcæcauerüt oculos
eorum . Illos abſtulit atra dies, quos ipſa
lux uera uehementer obiurgãs: Hoc est loan.3.
kūt,inquit,iudiciñ : quia lux in mūdã ves
nit,
 DE STATV VIDVALI,
nit, &dilexerunthomines magistenebras
quàm lucem : erant enim eorum mala оре .
ra.Tales funt quiuiuunt,utcùm audie.
rint vocem Filý Dei , non ad uitam ,ſed
adiudicium ſuſcitentur, dicente Domi
loans. no : Quiaveniethora , quando omnesqui
inmonumentis funt;audient vocem eius,
& procedentqui bonafeceruntin reſurre
ctionem vitæ,quimala egerunt in refurria
ctionem iudici.Etquia his nec breuis ui
ta poteft prodeffe,neclonga,cõſequen
terde talibus inlibro Sapientiæ dicitur:
Sap.3. Etfiquidem longa vitæ erunt , in nihilum
computabuntur, & finehonore eritnouis
fimaſenectusillorum . Etſiceleriùsdefun.
Eti fuerint,non habebuntfpem ,nec in die
magnitudinisalloquutionem .
Diesmagnie Quæ eſt autem dies magnitudinis,
tudinis eſt niſidiesin qua non iudicandus,fed iu
dies extremi dicaturus ueniet Dominus.Nuncenim
iudicij.
cùm uenit ut pro nobis iudicaretur, no
fuit dies magnitudinis , ſed minoratio
nis , in qua minoratus eſt paulò minus
ab angelis: tunc autem erit dies magni.
cudinis , quando ſecundum loannis at
teſta .
 AD GALLAM , EPIST. II. 449
'teftationem , omnes mali abſcondi cu-,
pient in cauernis montiâ ,dicentes mon
tibus & petris : Cadite fuper nos é ab- Apoc.6..
fconditë nos à conſpectu Patris ſedentisfit
per shronum , & abiraagni: quoniam ve
nit dies magnusira illorum , & quispote
ritftare ? Inhacdie magnitudinis,mali
|
non habebấtalloquutionem , fed incre
pationem . Non enim audient: Venitė Matth.2 si
benedi ti Patris mei,percipite regnū, quod
vobisparatum està constitutione mundi?
fed dicetureis : Ite maledicti in ignem e
ternum ,quiparatusest Diabolo &angelis
eius. Tales igitur,quantumliber longæ
ui moriantur, acerbo funere demergun
tur , & quamuis ætas eorummatura ui
deatur in corpore,mortifera camē mun
di dilectio immaturæ mentis acerbitaté
retentat in corde.
Chriſtianus autem qui in timore Dei Chriſianus
uixerit, quacunque fuerit defunctus æ- etiam ille:
tate corporis,non acerbo funere mergi - nisſimoria
tur,ſed placita Deo ſubnixus maturita tur, non ias
te transfercur. Legimus nanqz in eodem men mergis
Sapientiæ libro: Quia ſenectushonorabi. acerbo:
Ff lis Sap.4 .
 450 DE STATV VIDVALI,
lis est non diuturna , neque numero annos
rum computata . Cani ſunt autem fenfus
hominis, & ætas ſenectutis vita immacur
lata ,quæplacita Deofalta dilecta est. De
us
nique in ſubſequentib bene uiuen
tem quendam Deocí placitum , ob hoc
raptum celeriter dicit , ut nullam muta
tionem perferret maliciæ ſecularis , nec
anima eius aliqua fuiſſet fictione dece.
thid . pta. Sic ergo dicitur :Raptusest, ne mali .
tia mutaret illius intellectum , aut nefictio
deciperet animam illius. Faſcinatio au.
tē nugacitatis obſcurat bona, & inftan ,
tia concupiſcentię tranſuertit ſenſum fi
ne malitia, conſummatus autem in bre .
ibid. ui,repleuit tempora longa.Placita enim
erat Deo anima illius,propter hocpropera
uit de media iniquitate illum educere.His
nempeuerbis ,ſancta Scriptura nosdo.
Nonquàm cet in hoc fæculo Chriſtianis fidelibus
div,fedquă nõ uitam longam prodeſſe, fed bonam .
bene. Et ad cognofcendum , quãtum poſsibi
leeft, cuiuslibet defuncti meritum , non
quantum uixerit, ſed qualiter quiſq ui
xerit intuendum . Sicut enim uita mala,
quan
 AD GALLAM , EPIST. IL. 451
quantò magis fuerit temporaliter pro
i longata,tantò magis delinquentib.mul
11 tiplicat pænam :ſic in uita bona, quam
uis hicbreui tempore terminata ,magna
fempiternamg conquirit beneuiuenti
bus gloriam . Vita igitur mala immatu
ros acerboso ſenes demergit in Tarta.
rum: uita uerò bona defunctos iuuenes
maturos perducit ad regnum .
Non ergo fis triſtis quod te ille præ- Tranſità
cefferit diebus paucis , led eſto ſolicita, confolatios
& ſicuiam mortalis huius uitæ perage, ne adſació.
viduarum
ut ad æternam uitam ualeas peruenire.
Proinde Apoftolici te oportet indeſi.
nenter meminiſſe ſermonis,quo ait: Mů Vidua fit
lier innupta & virgo ſolicita est quæfunt fančta ſpiri
Domini , vt ſit ſancta do corpore & fpiri- tuocorpos
re .
tu . Innuptam hîcuiduam dicit, nõ quia 1.Cor.7 .
omnino no nupſerit,ſed quia uiromor
cuo ſoluta fuerit uinculo nuptiali . De
qua alio loco dicit: Siautemmortuusfue Rom.7.
rit vir eius,foluta est à lege viri. Hanc
ergo ſanctam iubet efle & corpore &
ſpiritu. Quid autem aliud eſt, corpore
& fpiritu ſanctam eſſe, niſi quod fancta
Ff 2 eſt,
Um
 4.52 DE STATV VIDYALI,
eſt, & in opere & in cogitatione ſeruả .
re : Etenim quæ mundi ſunt, illa cogi
tare permittitur , quæ corporali uincta
connubio detinetur , eodem Apoſtolo
i.Cor.7. dicente : Quæ autem nupta est ; cogitat
quæ funtmundi,quomodoplaceatviro. Il
lic eſt ergo mundanæ cogitationis fub
eunda neceſsitas,ubi mortalis caromo
rituro carnaliter nubit . Et quia illos i
pra cárnis neceſsitas durioribus uincu.
ibid . Iis tener innexos, propter hoc de illis A.
poſtolus dicit:Tribulationem autem car .
nis habebunt huiufmodi. Mulier ergo,
innupta : id eſt, uidua, cuipræcipiturut
ſit ſancta & corpore & Spiritu , ſicut
corpore deſiſt marito ſeruire;ſic non de
bet cordecarnalia cogitare.
San &tafunt Sancta quidem ſunt Chriſtianorum
Chriftiano: coniugia: quia & coniugalis ibi caftitas
rum coniu: cuſtoditur in corpore , &puritas fidei
gia.
ſeruatur in corde.Nam & Apoſtolica di
Heb.13. cit authoritas : Honorabile connubium in
omnibus &thorus immaculatus. Non eſt
ergo connubium ex colluuione pecca
ci,fed inſtitucioneDei ,& in eo quod ſibi
con
 (
AD GALLAM , EPIST. II. 453
coniuges inuicem carnis debitum red
dunt, inquantum id modeftè faciunt,
Chriſti pręceptacuſtodiunc:quia nulla
tenus à coniugali charitate & caſtịratę
diſcedunt. Execratur autem adulteri
nos concubitus caſtitas coniugalis , &
honeſtatis uerecundiæ tenax , ab una u . "
nus, & ab uno una expetit , quod uter
! ſe uni tantum legitimè debere cogno
[ cit . Illic equidem carnis debitum red
ditur uiro ,coniugalis autem caftitas ma
gis debeturChriſto , quàm uiro : quia &
corpus tāc uerè caftum eſt, quod forni
catione carnali non polluitur , quando
fpiritalis integritas Chriſti timoreac di
lectione ſeruatur,
Attamen à muliere nupta mulier in- Innuptain
nupta & uirgo no parua gradus digni- altiori gras
du eft quam
tate diſcernitur, quando quidem nupta
cogitationibus mundanis tenetur ob- nupta.
ſtricta : mulierautem innupta & uirgo
carnalibus tribulationibus non ſubijci
tur : quia carnalis matrimoni uinculo
non tenetur. Vbi certior eſt corpora
lis atque fpiritalis continentiæ libertas:
Ff 3 quia
 454 DE STATV VID VALI ,
quia nulla eſt ex coniugali ſeruitute ne ,
1 çeſsitas. Vtrung igitur donum Dei eft,
& cõiugalis pudicitia, & cötinentia ui
dualis. Vnuſquiſq enim propriũ habet
donum ex Deo,& illud quidem , quan
tum in ſe eſt, laudabilę :quia bonā: hoc
autem laudabilius: quia melius. Coniu
gali nang ſeruitute turpitudo uincitur
fornicationis:uiduali uero libertate cre
ſcit dignitas caſtitatis. Illic fides conſu
lit infirmitati, necadat in uitium :hicle
fidelis animus ad uirtutis extendit au.
gmentum . Deconiugatis enim dicitur:
1.Cor.7. Propter fornicationes autem vnuſquiſque
fuam vxorem habeat , & vnaquag fuum
Zbide virühabeat. De uidua uerò dicitur:Bea
tior autem erit, fi ficpermanferit. Beata
ergo quæ illicitum concubitum turpi.
tudinis horrore non appetit,ſed beatior
quæ licitum maiore puritatis amore co .
temnit.Beata quę alligata uiro ſicuiuit,
ut foli uiro carnis fuæ debitum reddat:
ſed beatior,quæ ſoluta fic permanet in
Conſolatio nupta ,ne debeat.
pidus, Proinde in eo quod exconiugata fa
cta

.
 AD GALLAM, EPIST. II. 45 $
cta es uidua , donum Dei auctum tibi
magis exiſtima,non ablatum.Nequee
nimte deſeruit, qui tibi ſequédam uiam
uitæ melioris oſtendit. Gradibus te uo
luit Dominus ad meliora conſcendere,
ut primitus coniugata cum uno uiro fi
deliter uiueres , quo poftmodữ ſine dif .
ficultate abſq uiro uidua permaneres .
Adhoc igitur animû tuum diuina gra
tia coniugali caftitate nutriuit, ut quæ
didiceras,illo uno uiuente,alterum non
quærere , diſceres ab omni uiro uidua
continere. Noliergo negligere gratiam
quæ in te eſt. Et tu enim nofti, quanto
melius fit iugiter à concubitu continę
re , quàm uel pro coniugali neceſsitate
concumbere. Maritus qui tibi datusfue
rat ad tempus,diſceſsit in tempore, da
cus enim tibi fuerat non ad patriębeati.
(.
tudinem, fed ad itineris confolationem .
Alia quippeſunt Dei dona,queDeus Triagenera
ita ſuis largitur fidelibus in preſenti tem Dei.
donorum
pore, uteorum uſus in hac tantum uita LEori qua
neceſſarius habeatur , quo futuræ vitæ in hactang
meritum comparetur , ſicu
Ff 4
t eſt creduli- tú vita fure
nece
tas ſfarten
 456 DE STATV VIDVALI,
tas rectam uitam tenens,& operatio iu ,
ſtitiam miſericordiamo cuſtodiens , ut
fides recta non deferatur charitatis auxi
lio,quç in operationecognoſcitur,pro
Gal.s. pter quod Apoſtolus eam fidē probat
quæ per dilectionem operatur. Rectai
gitur fides & miſericors operatio poſt
hancuitam deſinent, cum per ſpeciē ui
debitur, quod nấc cùm crediturnõui.
detur . Nec inter beatos erit aliquis mi.
ſer,cui miſericordia prærogetur.Hec au
tem duo:id eft,fides & operatio ,ita poſt
huius uitæ finem non ſunt neceſſaria,uc
ante finem non ſint ullatenus deſeren .
da.Quiſquis enim ante finem uitæ prę.
ſentis à fide recta ſiue bona operatione
diſceſſerit, etiam fi in his antea ſtrenue
uigilantero cucurrerit, pro eo quòd ab
itinere recto deſiſtit,perdit mericum co
1
țius itineris quod cucurrit,
2. Eorú que sem ſunt alia , quæ fic hominibus in
hîcinchoan hoc tempore pietas diuina largitur, ut
tur,in altera non ſolum in hac uita cum hominibus
rita perfici: debeant côtinua , uerumetiam creſcant
enture in retributione diuina:ſicut eſt peccato
rum
 AD GALLAM, EPIST. II. 457
6 rum mundatio , ueritatis agnitio , Dei
1 proximic dilectio . Hæc enim fiquis in
hoc tempore perſeueranter in ſe cuſto
dierit,& diuino munere proficiendo au
gere curauerit inchoata,in futuro habe
bitærerna ſecum perfectione manſura.
Tunc enim perfecta mundacio perfectă
cognitionein ueritatis accipiet, & perfe
cta cognitio nihilin nobis perfectæ chą
ricatisdeeſſepermittet,
Alia uerò funt, quęlicà Deo têpora. 3. Eorá que
Deotertema
liter donantur, uc tēporaliter auferátur, àporali do
ſicut eſt copulatio coniugum , procrea. năng ở đua
tio filiorum ,abundantia diuitiarum , inferuntur.
columitas corporum , & fi qua ſimilia,
quęper fenec miſeros homines poſſunt
facere,nec beatos. Ideo hæc & bonis &
malis à Domino dantur,& nonnunquã
bonis malis diuinitus auferuntur,
Beatus fựitlob , cùm in diuitñs iuſtè Exemplum
uiueret : ſed beatior, cùm in paupertate lob.
iuſtior extitiſſet. Beatus fuit cum decem
circundaretur filijs: ſed beatior , cum u
na cũctorum ſimul orbitate percuſſus,
in Dei dilectione permanfic immobilis.
FE Beatus
ş
 458 DE STATV VIDVALI,
Beatus etiam fuit in corporis ſoſpitate:
fed beatior eft factus in uulnere.Beatior
etiam in aceruo ſqualorib.pleno, quàm
in palatio marmoribus adornato .Attē .
deetiam duos , unum in diuitis & fani
tate miſerum , alterâ in egeftate & uul
nere multum beatum .
Exemplum Diues ille qui induebaturpurpura &
Diuitis com byffo , & epulabatur quotidiefplédide,
Lazari. quàm inanis fuit in illis epulis, quam
Luc. 16.
pauper in multitudine diuitiarũ , quam
nudus in pulchritudineueſtium ,quàm
infirmus in ſanitatecorporis ,quàm fa
melicus in ſacuritate uentris , quàm mi
ſer in gaudijs, quam defolatus inter a
micorum colloquia, quàm deiectus in
ter obſequia ſeruulorum . Attende quo
que Lazarum in paupertate diuitem, in
miſeria beatum ,in infælicitare fælicem ,
in uulneribus fanum , & quidem ſine do
mo,fed non fine domino: ſine uefte, fed
non ſine fide: ſine bona ualecudine cor
poris,fed non ſine roborecharitatis : fi.
ne cibo,ſed non ſineChriſto: canib, ex
poſitum ,ſed ſocium angelorum , quino
acci,
1
 AD GALLAM , EPIST. ' 11. 459
accipiebatdemicis quæ cadebât demē.
fa diuitis , ſed cæleftem panem uiſceri
bus ructabat internis.
Hæc funt igitur quæ nonnunquam Tertijgenes
bene habentur, nõnunquam male : no. risdone
nunquã benè contemnuntur, nonnun. ſunt indif.
quam malè. Benèquippe habétur,cùm ferencia,
in eorum uſu timor Dei ſeruatur.Bene
autem contemnuntur, cum in eorũ con
temptu a ſummo Deogloria ,nõ ab ho.
minibus quæritur.
Tales ſunt etiam nuptiæ , quæ & be- Tales etiam
ne ſuſcipi poſſunt, & bene contemni. nuptie.
Quàm bene nuptiarum opus in caftita
tecõiugaliSuſanna ſeruauit? quàm me
liùs in continentia uiduali ludith atque
Anna contempfit : quàm optime in in .
tegritate uirginali Maria inſtituit:
Non eſt igitur interpræcipuaDei do Coniugium
na coniugiữæftimandum ,licet non ne- eft donum
getur donum eſſe diuinum . Nec eſt di- Dei,nonide
menprecis
cendű, beatitudinis munus, quod cum puum .
bono poſsit propoſito teneri,poteft etiã
propoſito meliore côtemni.Nam fi hoc
interprecipua Dei donaæftimari opor
teret,
 400 DE STATV VID VALI,
teret,no oreSaluatoris noftri laudaren ,
tur,qui ſeipfos caſtrauerunt propter re.
gnum cælorum ,nec proſe patrem ,ma
cré, fratres, ſorores, uxorē, filios, agros,
relinqui Saluator ipſe cum centupla re .
tribucionis & uitæ æternæ promiſsione
Matth.19. iuſsiſſet,dicens: Omnis qui reliquerit do .
mum velfratres,autforores , aut patrčaut
matrem ,autvxorem , aut filios,aut agros
propter nomen meum ,centuplum accipiet,
9 & vitam æternam poßidebit.Hocautem
,, dicens , Chriftus no diuortium fieri iuf
ſit, ſed iuſta diſcretione, quâuis Dei mu .
nera,tamen temporalia æternis, caduca
» permanentibus , parua magnis à ſuis fi
delibus poſtponenda monſtraụit. Non
damnatbona , fed meliora plus laudat.
Illa non odit,ſed iſta plus diligit.Illorum
enim ſiue adeptio ſiue amiſsio , non eſt
retributio fidei ,ſed probatio.
Fides non Fides autem noltra non temporali
corporalis bus,ſed æternis effe debet intenta . Pro
pternos
Ecrois fitin. am Vas electionis
quodpræſentis ad tolleranti
tribulationis exhor
tenta .
tans, præcipit, ut à contemplatione tem
pora.

1
 AD GALLAM , EPIST. 11. 401
poralium rerum cordis noſtri penitus
auertamus obtutum , dicens ‫܀‬: Id enim 2.Cor.4:
quod in preſentiest momentaneum & le
ue tribulationis nostre , fupra modum in
fublimitateaternum gloriæpondus opera
turin nobis,no contemplantibus nobis que
videntur,fed quanõvidentur. Que enim
videntur temporalia funt:quæ autemnon
videntur,àterna funt.
Ambula igitur ficut ſcriptum eſt, de Apoſtrophe
exhortato :
uirtute in uirtutem ,& animus tuus ab ria ad Gala
intentione temporalium ad contempla lam .
tionem tranſeat æternorum, tranſienso
à uirtute coniugalis pudicitiæ ad potio
rem uirtutem continentię uidualis, non
minore continentia cordis prædicata
debes eſſe quàm corporis , & poft obi
tum temporalis mariti, omnes in corde
tuo reliquiæ debent mundanæ cogicas
tionis extingui.
Cur enim uidua Chriſtiana gerat ani: Viduane fit
mum uinculo cuiuſquam mundanæ co cogitationis
bus mundas
gitationis innexum , quæ mortuo uiro nis implicia
mundum debet æſtimare commortüữ: 14 .
Cauſa igiturmundanęcogitationis de.
ſiſten
 462 DE STATV VIDVALI,
liſtente , debet ipſa quoque cogitatio
mundana cellare. Et ficutantea corpo .
raliter ornabaris uiro , qui delectarecur
ſpecie corporis : ita nunc ſpiricalicer or
nanda es Chriſto , qui ſolam in te quæ
rit pulchritudinem mentis .
Ornatus un Attende quid beatus Petrus etiã con
habitusoia iugatis mulieribus mandet , quibus ex.
duarú qua: terioris habitus interdicit ornatum , hęc
liseffe de: loquens: Mulieresſubditefintviris fuis,
beat.
1. Pet.3 . vt ſiqui non credunt verboDei,per vxo
rum fuarum conuerfationem fine verbo
lucrificentur, conſiderantes vestram in ti
more castam conuerfationem , qua infit
non extrinſecuscapillorum implicatio,akt
auri circumpofitio , aut in habitu vesti.
mentorum ornatus , fed ille abfconditus
cordis homo incorruptibilitate quieti
modesti Spiritus,qui estante Deum locu
ples. Hoc præceptum beatus Apofto
lus ſanctarum mulierum firmauit exem
zbid . plo,dicens: Sic enim & aliquando mulie
res ſancta , quafperabant in Deum , orna
bantfe,fubiecte virisfuis.Si ergo fanctæ
mulieres etiam coniugatæ, no ſunt mo
nilibus

N
 AD GALLAM, EPIST. II. 463
med nilibus commendæ, ſed moribus, & èo
magis humilitate debent ornari quàm
ueſte : qualis debet effe uiduæ habitus
& inceſſus,quæ non homini uiro cupit
placere,ſed Chriſto ?quęneceſsitatecora
poralisabſoluta connubij, ſpiricalia tan
tum debetornamenta ſectari:
Habitus ergo talis ſit,qui nõ ad laſci
uiam excitet, ſed ad continentiam pro
uocet:qui non inliciat ad libidinem , ſed
comprimat ad timorem , qui non atten
dat carnis concupiſcentiam , fed extin
guat : qui no inlicetad concubitum ,ſed
exciterad profectum :ex quo cordis co
punctio,carnis libido naſcatur, unde Fi
lio Dei placeas,unde te caſtam obtutui
ſpõli cæleſtis oſtendas.Ille etenim ſpon
Sus carnem tuam maceratam uult uide:
re,non nitidam . Animæ connubio uti
cur,nec carnis ,fed animæ pulchritudine
delectatur: Quocirca caſtigationecor
poris acquirepulchritudiněcordis. Vi
libus caro tegatur operimentis; & præ
ciofis animaueftib.induatur.Nec quæ
ras ut placeas oculis hominum , ſed ut
Chriſti
4

404 DE STATV VIDVALI,

Chriſti non offendas aſpectum.Illein të
quod diligit uideat, quod dedit inueni
Pfal.45. ac,quod delectatur agnoſcat. Cõcupiuit
enim rex ſpeciem tuam ; ſed omnis gloria
filiaregisintrinfecus.
Officiúdis Tranſijt tempus amplectendi, nunc
due adhæs tempus eſt longe fieri ab amplexu. Ad
Tere Deo o hæreantuiris quæ cõiugali uinculo te
infare ord : nentur aftricte.Tibi dicendú eſt cũ Pro:
tionibus.
Pſal.73. pheta:Mihiautem adhærere Deo bonü eft,
ponerein Deo pemmeā.Vnde & Apoſto
1.Tim.s. lus ait : Qua aŭt verè viduaest & defola.
ta ,ſperauitinDomino, & instatobſecra.
„ tionibus &orationibus nocte & diés Ora
tio ergo tibi ſitin poftulationecrebra ,in
‫زر‬ ſancta uerò cogitatione atą operatio
‫دژ‬ ne continua. Sic enim poteris implere
quod Apoſtolusiubet,ut ſine intermif
Coram Deo fione oremus . Oratio nang eſt in con
oratio eft fpectu Dei omne opus bonú, quo dele
omne opus ctaturnihil indigens Deus . Etut agno.
ſcamus bona opera locũorationis apud
Deūbabere,Scriptura nos ſancta licam
monet : Abfconde eleemofynam in corde
Eccli.2gi pauperis, &ipfa exorabit prote. Caue
 AD GALLAM , EPIST. II. -405
Cauene carnis curam in deſiderijs fa Quomodo
3
cias,neſemper gulæ quod poſcit indul uiui
in cibojs uido uacó
geas. Refectione cua non uoluptas ex
pleatur,ſed ſuſtentetur infirmitas .Ta beſeatgere. redes
les autem conuiuñ debes haberepartici
pes :quæ non carnis ſolent delicias lau
dare,ſed cordis : quæ angelorum panem
interioris hominis auiditate perquirất :
quæ poft ſponſum tuum in odoreun
guentorum eius currunt :quæ ſuauitate
Deum guſtus interioris percipiunt:quę
puro affectu eſitriūt, ſiciunto iuſtitiam :
que operantur cibum , non qui perit,ſed
qui permanet in uitam æternam . Cum
talibus & colloquia tibi conferenda , &
frequentanda cóuiuia , ut cum eas cibis
corporalibus paſcis ,ad meritum tibi ſan
ctæ operationis accedat : & cum earumi
uerbis fpiricalibus pafceris, profectus ti
biſanctæ conuerfationis accreſcat. Nec
uelis talibus nuncmenſam tuam reple
re deliciis, qualibus eâ replebas , quãdo
carnali conubio feruiebas. Audi Magi
ftrum gentiū , quid de uidua dicat : Què i.Tims:
in delicus est ,inquit, viuensmortui,est.
Gg Ha.
 406 DE STATV VIDVALI ,
Exempla i- Habes & in ueteri & in nouo Teſta .
mitāda pro: mento ſanctarum uiduarum ,quibus æ.
ponit. dificeris,exempla.In ueteri Teftamento
ludith:Anna cõſideretur in nouo , qua .
rum ,fi Domino adiuuate,imitatrix fue.
ris, & delicias carnis , & iactantiam fæ
cularem , uera cordis humilitate calca
bis, ut illius in teſponſi ſemper uiuat af
fectus, qui ſemper eft uiuus, ſicut eodē
reſurgente uocis angelicæ atteſtacione
Luc.24. firmatur, cum mulieribus dicitur: Quid
quæritis viuentem cum mortuis ? De quo
etiam Apoftolica fic auctoritas loqui
Hebr.4. tur:Viuus est enim ſermoDei & efficax.
Viuus eſt ergo ille quieſt uerbum Pa
tris, & ideo ipſe eſt fidelium uita. Hunc
ſanctæ uiduæ cordis contritione, & cor
poris caſtigatione quæſierunt:huic cor.
dis & corporis plena continentia deuo
tiſsimé feruierunt.
Ludith . Deludith enim ſcriptum eſt : Et erat
Iudith in domo fuavidua annis tribus&
lud.8. menfibus quatuor , & fecit ſibitabernach
lum ſuper folarium domusſuæ & impofuit
ſuperlumbos fuos cilicium ,& erant ſuper
cam
 AD GALLAM , EPI $ T, IL 407
eam veſtimenta viduitatis fuæ dieiuna
bat Iudith omnibusdiebus viduitatis fua.
Ac ne quis illam ſanctam uiduam non
deuotione cordis , fed neceſsitate pau
pertatis exiſtimet ieiunaſſe, audi quid
deea in ſubſequentib.dicitur:Et erat lu- ibid.
dith bona afpečtu, & formoſa facie valde,
& prudenscorde, & bona intellectu , & e
Tat honeſta valde. Quia reliquerat eiMa
filij Melchis,
naſſes,vir eius,filius Achitob,
filyHeliab,fily Nathanaël,fily Suriſada,fi
li Simeon,fili Iſrael, aurum & argentum ,
feruos& ancillas,&pecora & prædia .Ec
ceuidua præclara natalibus , facultati
bus diues;ætate iuuenis , ſpecie mirabi.
lis,diuitias contempfit, delicias reſpuit,
carnis incentiua calcauit, & indura uir
tute ex alto non quęſiuit ſecundofamų
3 lari connubio. Propterea teſtimonio tã
præclari operis apparuit, quátum Deo
dilecta fit continentia uidualis. Deniß
cum Olofernes innumero Bethuliam
1.
obſediſſet exercitu , & omnis Ifraëlita
rű uirtus percurbata langueſceret, egre
dicur caſticas, oppugnatura laſciuiam ,
Gg 2
 408 DE STATV VIDVALI ,
& adinteritum ſuperbię,humilitas ſan .
cta procedit.Ille pugnabat armis,iſta ie
iunis. Ille ebrietate,iſta oratione. Igitur
quod omnis Iſraëlitarum populusface
re nö potuit,fancta uidua caſtitatis uir
tute perfecit. Obtruncauit una mulier
tanti agminis ducem , & inſperatâ Dei
populo reddidit libertatem .
Anna Pro : Videamus & in nouo Teſtamento ,
phetilla. qualiter nobis ſanctæ Annæ conuerſa
tio demonftretur,de qua ſanctusLucas
Luc. i. fic refert: & erat Anna prophetiſſa , filia
Phanueldetribu Affer, & hæc proceſſerat
in diebus multis, da vixerat cum viro fuo
annisſeptem à virginitatefua. Et hæcvi
dua vſque adannos octuaginta quatuor,
qua non difcedebat de templo, ieiunijs o
feruiensnoĉte & die .
obfecrationibus
Comparatio Iftæ duæ uiduæ,licet tempore fuerint
Iudithæ
Anna .
o ". diuerſo ,unius tamen fidei ſeruierűt am
bæmyſterio .Quia Chriſtum quem An
nacognouitin carne nátum, ipſum lu.
dith nouerat naſciturum . Quam uerò
multum Deus in utraque uidua conti
nentiam ſibi placicam demonſtrauit :
Nam
 AD GALLAM, EPIST. IL 409
Nam ludich ſpiritalib.armis accincta ,ca
putlaſciui prædonis abſcidit: Anna ue
ro ipſum caput Eccleſiæ Spiritu ſancto
repleta cognouit.Datus eft ludith Olo
fernis interitus: Annæ reuelatus eft Sal
uatoris aduentus. Illi Deus dedit à po
pulo repellere peſtilentiam : huictribuit
humani generis agnoſcere medicinam.
Er quia ſanctimoniam uirginalem ui.
dualis continentia gradu inferiore ſub
fequitur,idcirco poftquam de Virgine
natus eſt Filius Dei uidualis linguæ di
gnatus eſt officio prædicari.Nec tamen
de illo loquuta eſt uidua delicís dedita
(quæ uiuens mortua) ſed quęnon diſce
debat de templo, ieiunýs & obſecratio
nibus ſeruiens nocte & die ,
Dequibus ieiunñs& obſecrationib, Diſſertatione
non eſtnunclatius diſſerēdi locus. Dif- de ieiunio et
ponimus enim ,ſiDominus uoluerit,& oratione in
alium locit
ſi uixerimus,ad fororem tuam, ſanctam reijcit.
Chriſti Virginem Probam , quam Do.
minus hoc tempore precipuum in urbe
Roma dare dignatus eſt uirginitatis
& humilitatis exemplar , de ieiunio &
Gg 3 ora
 DE STATV VIDVALI,
470
oratione aliquid ſcribere, ficut in Epi
ſtola quam ad eam nuper dedi,mea pol
licitatio continetur,cuius tibi præcipue
ſancta conuerſatio eſt in omnibus imi
LaudesPro: tanda. Quæ cum ſit auis,atauisgnata
be
que erat conſulibus, & delicijsregalibus enutri
ſoror Galla.ta , tanta illi eft humilitas dono gratiæ
cæleſtis infuſa, ut amore ſubiectionis &
uſu ſeruiendi Dominam ſe aliquando
fuifſeiam neſciat, cum omnes dôminos
habere delectationeſancteſeruitutis af
fectat.Scit enim à Domino(cui uirgini
tatern uouit & cordis & corporis ) pro,
liberatione noſtra humilitatem formæ
ſeruilis acceptam. Etob hoc delectatur
ſpôſo in huius ſeruitutis humilitate pla
cere,ut conſortio quing ſapientum uir
ginum deputata , cum ſponſo pofsit in
æterna claritate regnare. Delicias uero
corporis quanta uirtute contempferit,
& quomodo ſuam famem ſatiandis fa
ciat deſeruirepauperibus , nec ob aliud
ipſa uilibus tegatur indumentis, niſi ut
& humilitacis propoſitum impleat &
peſtiendis pauperibus iugem curā fan
cta
 AD GALLAM , EPIST. 11. 471
Atæ pietatis impendat, plenius ipfa ui
dendo cognoſcis, qua id à me uelis au
dire, quod minus poffum ſermonibus
explicare.
Hanc ergo tibi tanquam ſpeculấpo- Mortater
ne, & ex iplius conſideratione,quidtibi Gallam ad
iam inſit, uelquid adhuc deſit,ſancto. imitationem
rum ftudiorum operum cognoſce.Et fororis.
licet illa egregio præcellat uirginitatis,
munere, comitem te deber in cæteris ha
bereuirtutibus . Diſceigitur tu quoque Galla nobis
nihil tibi nobilitate generis aſsignare: litas.
& licet auo patre,focero, marito conſu
libus pridem fueris inter ſeculares illu
ftris, nuncin eo te illuſtrem fieri cogno
ſcere, in quo tibi uirtus humilitatis ac
creſcit. Diſce à Domino, quia mitis & Matt. 13.
humilis corde,& inuenies requiem ani
mæ tuæ:Nobilitatem carnis, quçſuper- Homoſibi
biæ fomes eſt, abijce, & nobilitatem Spifuperuacas
ritus perfecta cordis humilitate ſectare, nea in etu
uietu
o ami
Orationibus operam da , ieiunijs in
fta, & quicquid tuis apparacibus fub fubtrahat:ut
eo liberalion
trahis efurientib . tribue, & quicqd tibi poſsit effe er
deducis,egenis exzende. Voluntarium ga pauperes.
Gg. 4 içių
 472 DE STATV VIDVALI,
ieiunium tuum , eſuriem ſubleuet ieių ,
nantium,ut in fructu miſericordiæ tuo
rum poſsit ieiuniorum fæcunditas ap
parere.Proſit eciam tibi uilitas ueftium :
& pauperű per te nuditas ueſtiatur.Tấc
enim utiliter fugies noxium precioſa
ueſtis ornatum ,ſinudosueſtias, ut uerè
conſortem tepauperum Chriſti,nõina
nitate uerborum ,necoſtentatione falla
ci,ſed teſtimonio ſanctæ operationis ę
doceas.
Fugiendaia Nec te illis ,quos paſcis aut ueſtis , ſu
Etania in o; periorem credas,aut pro eo quod cu tri
peribus
nis.
bos þuis & illi accipiunt,inerita tua Chriſti
pauperib. anteponas , tanquam tuideo
potior fis,quod plura coteinpſeris.Fru
îtra enim contemnis facultates tuas , fi
noxias iactantiæ teneas in corde diui
cias . Non enim illi ſoli peccant , qui pro
diuitijs quas habentaliquam geſtantin
corde iactantiam , imò grauius delin
quunt , qui uolunt iactantiam cordis de
diuitñs habere contemptis , aut qui ſe
propterea uolunt pauperibus præpo
nere,eo quod plura videntur pauperib .
erogare:
 AD GALLAM, EPIST. II. 473
erogare. No autem idem ordo eft apud co
Deum ,quinon quantitatem cótemptæ “
facultatis, ſed qualitatem uoluntatis at- “ s
tendit . Plures diuitias pauperib . p Chri “
ſto dicit expendiſſe Zachæus, pro quo
uiliſsima piſcatorię artis inſtrumeta Pe
trus reliquit Apoſtolus,& camē à Chri
ſto non Zachæus diues pauperi Pe.
tro , ſed pauper Petrus diuiti Żachæo
præponitur ,ut diuitibus Chriſti nulla
de contemptis diuitijs iactantia naſce.
retur,
Abſit autē ut aliquid tibi theſaurizes Non theſaus
in terra in qua non es carnis filios reli- rizandum in
1 ctura, cùm etiam illi qui ex carne filios cerra:fed
cælo . in
habent , non ſine peccato cheſaurizare
ſibi delectētur in feculo. Cunctos enim
fideles una Saluator nofter dignaram
monere ſermone,dicens:Nolite thefau- Matt.6 .
rizare vobistheſauros in terra , vbiarugo
& tinea exterminat , & vbi fures effodiūt
& furantur.Theſaurizate autem vobis in
cælo ,vbineque arugo neque tinea extermi
nat , & vbi furesnon effodiunt necfuran
tur. Multum metuenda eſt illa increpa
Gg 5 tig
 474 DB STATV VIDVALI,
tio Domini , quam ſtultus diues ittico
Luc.12, moriturus,audiuit:Stulte,hac nocte ani.
mam tuam repetunt àte ,qua autem para ,
ſticuius erunt? Omnes ergo diuitias tu
as ad Chriſtum præmitte, in cælo tibi
theſaurum reconde, quem perdere non
poſsis, & inæternum ualeaspoſsidere.
Fugienda In omnibus autem operibus bonis
laus hornis caue ne laudis humanæ deſiderio uen
Laudetur in cileris: laudari quippein bonis operibus
nii,utDeus
nobis. debes, ſed in eo quod operaris, homi
num laudes expectare non debes.Lau.
det te quidēhuniana lingua,ſed tu lau
dem à folo Deo deſidera.Atque ita fiet,
ut dum tu laudem ab hominibus non
quęſieris,Deus laudetur in operib.tuis.
Memento qualiter nobis Dominus in
terdicat,ne iuſtitiain noſtram laudis hu
Matt. 6. manæ faciamus obtentu ,dicens: Atten
dite , ne faciatisiuſtitiam veftram.coram
hominibusvt videamini ab eis. Alioquin
mercedem.non habebitis apudPatrem ve
ſtrum , qui in cælis eft. Veruntamen ipſe
Mati. s . rurſus ait: Luceat lux veftra coram homi
nibus vt videntesveftrabona opera gloria
ficent
 AD GALLAM, EPIST. 11. 475
ficent Patrem veftrum quiin cælis est. Cũ
s ergo dicit,ut Attendamus, ne faciamus Antilogia
· iuſtitiam noftram coram hominibus ut apparens,
uideamurab eis: &iterum iubet , utlux
noftra luceat coram hominibus , nun
quid contraria præcepit : Abſic:ſed ſic
iubet opera bona fieri, ut non noſipſos,
fed Deum , uelimus in noftra operatio
e ne laudari.Nam & Apoftolus in ſuis o
peribus gloriam humanam uitabat, ſed
diuinam gloriam quærebat. Propter
quod dicit Theſſalonicenſibus fcribēs:
Neque enim aliquando fuimus in fermone 1. Theff. 2,
adulationis ,ficutfcitis,nequein occaſione
auaritie,Deusteſtis est. Necquarentes ab.
hominibusgloriam , neg,à vobis,neq,ab a
lys. Et tamen idem in ſuæ conuerſatio
nis auditu Deữab Eccleſis glorificatū,
cấexultationeſicmemorat: Erăaliquā. Gal.i.
do ignotus facie Ecclesys Iudeæ ,quæ erant
in Chrifto: tantum autēauditühabebant,
quiperſequebaturnosaliquãdo,nüc euan.
gelizatfidē, quă aliquandoexpugnabat,
et in meglorificabāt Dež.Proinde
manus
gdēab operebono nõdefinat,nec tamē
animus
 476 DB STATV VIDVALI,
animus ita operetur , utmerces bonio ,
peris humanæ laudis intentione caſſe.
tur : Apoſtolus enim ,ficutipſeteftatur,
Philipp.1. uult utſimusſynceri & fineoffenfa indie
Chriſti, repletifructu iuſtitie , per Iefum
Chriſtum ,in gloriam & laudem Dei.
Bonum ope
In ſtudio ergo bonorum operum , &
non propriæ laudis humanæ contemptu ,cauene bo
uirtuti , fed
gratiæ Dei num quod facis,non gratiæ Dei,ſed tuę
acceptum re uelis aſsignare uirtuti: imò firmiter te.
ferendum. ne , nullam tibi facultatem inefTe poſle
uolütatis aut operis, niſi id gratuito mu
nere diuinæ miſerationis acceperis.Sci
to ergo Deum in te operari & uelle &
perficere pro bona uoluntate. Proinde
cum timore & tremoretuam ſalutem o
perare.Humiliare in conſpectu Domi
ni,exaltet te. Abillo porcęuolütatis ex
ordium , ab ipſo poſtula bonæ opera
tionis effectum , ab ipſo perſeuerantiæ
donum pete. Nec aliquando te puces,il
lius adiutorio deſiſtente , aliquid poffe
boni uelle ſeu facere. Illă roga, ucauer
tat oculos tuos , neuideant uanitatem .
Ipſum poftula, ut demonſtret cibi uiam
in
 AD GALLAM, EPIST. IL 477
in qua ambules.Ipſum obſecra , ut gref
ſustuosdirigat fecundữuerbum ſuù , &
non dominetur tibi omnis iniquitas.Il
lum ora , ut opera manuum tuarum di
rigat ſuper te. Viriliter ergo age, & con- Pſal. 26.
forteturcor tuum . lacta in Deum cogita- Pſal.ss.
tionem tuam , & ipfe teenutriet.
Nec quia dixi,nihil te debere proprię Nondiffides
aſsignare uirtuti, ideo tibi eſt de diuina dum deauxi
uirtute ac pietate in aliquo diffidendű. lio Dei.
Fidelis eft enim Deusin verbis fuis & fan- Pfal.145.
Etus in omnibus operibusſuis.Nec tibi au .
xilium denegat in hoc ſeculo , nec præ
mium ſubtrahet in futuro . Qui tibi de
monſtrauit rectam uiam, & ipſe ribide
ductorad patriam.Spera ergo in Domi
no, & fac bonitatem , necte putės poffe
deficere, fi teille dignacus fuerit cuſtodi
re . Scriptum eft enim : Quisfperauit in Ecdis,
Domino,& confufus est ?Aut quisperman .
ſit in mandatiseius, & derelictus est ? Áut
quis inuocauit,& defpexit illum : Neigi
tur amittas confidentiam tuâ, quæ ina.
gnam habet remunerationem.Efto fta
bilis , & immobilis , ſciens, quòd labor
tuus
 478 DE STA. VID . AD GAL. EPIST . IL
tuus non erit inanis in Domino.Potio
ra ſemper appere , & animum tuum ad
Delectatio incrementa uirtutis extēde . Nunquam
in facris li: celles à diuinis eloquis, & totam dele
teris querés Ctationem cordis tui Scripturis ſanctis
da. indulge. No tenearis nexibus humanæ
delectationis , & deDiabolo proſpere
triumphabis.
Conclufio : Etutfanctæ Scripture teſtimonio at
conſtans ex- que admonitione præſens tibi termine.
hortatione tur Epiſtola ,cunctis quæ ſuperiùs dicta
ad humilit a
tem .
ſunthoc quoqſubnectam :In manfuetu
Eccl. 3 . dine opera tuaperfice, et fuperomniumglo
ria diligeris. Quanto magismagna es,
humilia tein omnibus coram Deo inue
nies gratiam . Dominus tein uia uirtu
cisſuæ dirigat, & ad regni cæleſtis
promilla perducat; Domina
illuftris filia.

BEA

1
1
 479
BEATÍ FULGENTÍI.
DE VIRGINITATE
SIM VE ATQVE HV .
milicate,
AD PROBAM
EPISTOLA III.
Piritali deſiderio ato inſti- Congratula
tuto tuo > Sancta famula tur Probe ,

Dei Proba , quantum con- ius

defandoc
ftudio.
*
gratuler atæ congaudeam ,
uellem competenter uerbis
exprimere, ſiparimodo cogitationem
loquutio poffetęquare.Necenim par
ui propoſiti debet indicium æſtimari,
quod cum te conſtet (illo in te operante
à quo eft omnedatum optimum & om lacob, 1 :
ne donum perfectum ) ſpiritalibus uir
tutibus prædicam , arbitraris te tanquã
expertem de uirtutibus ammonēdam .
Hoc itaq ſtudium , quo me ſancto fra .
tre noſtro ,Tuto ſcilicet, Dei ſeruo fcri
ptis frequentibus inſiſtente, uehemen
ter inftigas , ut tibi exhibeam ſermo :
nem deVirginitate atque Humilitate
aliquid
 4.80 DE VIRGINIT. ET HVMILITATE,
aliquid continentem ,in Deo in quo lau
danda eſt anima tua,multum laudo :ſed
quantum laudare debeo , laudare non
ualeo.
Non poſleſe Et quantum me huicdeſiderio digne
denegare laudando imparem cerno , tanto magis
Probe,quod
petierat.
inte Deữ, ſeudura negatione, ſiue diu .
turna dilationeoffendere timeo. Quip
pe Chriſtus offenditur, ſeu quando de
bita ſeruitus membris ipſius denega.
tur : cũ non ob aliud ipſe uoluerit male
quondā liberos à peccati ſeruitio libe.
rare,niſi ut nos doceret nobis inuicem li
bera charitate ſeruire.
Seruitus pec Quos enim compreſſos inuenitiugo
cato noxia, feruilis ac peſsimæ libertatis,ſubleuauit
Deobona.'dono liberalis atæ optimæ ſeruitutis.Il
lius denig noxiæ libertatis ,in quama
gis libetpeccato ſeruire quam Deo, A
poſtolico nobis intimatam tenemus ſer
Rom ... monelætitiam . Dicit nang : Cùm enim
ferui effetispeccati,liberifuiſiisiuſtitia.Et
adíciens,ait: Quem ergofructum habui.
ſtistunc, in quibus nuncerubeſcitis ? Nam
finis illorum morseft.Illam quoq ſeruitu
tem ,
! AD PROBAM, EPIST. 111. 48.1
tem ,quam liberati accepimus,ut libera
tori Deo liberaliter ſeruiremus , in ſub
ſequentibus eiuſdem doctrinęſermoni
bus inuenimus,cùm dicit : Nunc autem ibid.
liberatiàpeccato,ferui autem fa&tıDeo ha
betisfructum veſtrum in ſanctificatione:fi
nem verò vitam æternă. Eccequo ducit
acpducit hæc ſancta ſeruitus in qua ue
ræ libertatis eftmunus:ad uitam ſcilicet
æterna, in qua ſemperuiuitur, ſempero
regnatur :In qua nemo tamen hominú
uiuet , nifi qui mortificatur huic mãdo:
in qua nemo regnabit, niſi qui humilis
perſeueret in Deo . Ila nang uita huic
mortificationi promittitur , & illa celſi
tudo huic humilitati feruatur.
Ipfihumilitati,quam ſcilicet efficaci Se Probe i
terſectaris,& inqua ſanctam uirginita, humilitate
tem,Deo cuſtodiēte,cuſtodis, mequo. cópelli:cha
3
que deuore libentero ſeruire compel- ritate inſita
lis.Et ego quidemSancta filia,inquan- Jeruiendú ia
tum mecharitas Dei , quæ diffuſa eſtin pl.
cordibus noſtris, per Spiritum ſanctum
qui datus eſt nobis , tam delectabiliter
quam liberaliter ſeruire Chriſti mēbris
Hh inſti.
,

482 DE VIRGINIT . ET HVMILITATE,

Mébra Chris inftigat,uolo, quod iniunxifti,cõpeten
Si fibiinuicé ter implere,ſciens illũuereChriſto ferui
feruiredes
bene.
re,quiperilla charitatē Chriſti membris
ſeruit,per quã ut eiufdēChriſti membrī
fieret, priorp eo Chriſtus ipſe ſeruiuit.
Propter quod Apoftolus, ut ad liberta
tem perueniamus æternam ,ſeruitutem
liberam inuicem Chriſti membris impe
Galis. rat exhibendâ,dicens:Vosenim in liber.
tatem vocati eſtis fratrestantum , neliber
tatem inoccaſionēcarnis detis,fed per cha
ritatem feruiteinuicem .
Virium auto
Quanto magis igitur reddere , quod
fuarum ima exigis huius ſeruitutis præcepta com
becillitate et pellor, tanto magis uirium mearum co
Tei magnitus fideratione deterreor. Eft enim talis u
dine fe deter
reri. - criuſq uirtutis copula , de qua mihi eſt
aliquid , in quantum Deus donauerit,
diſputandū utin præſenti uita ipſi ſito :
mnium perfectio culmeng uirtutum .
Quia nec in corpore eft aliquid integri
tate melius; nec in anima eſt aliquid fi.
deli humilitate ſublimius .
Confidere ta
menſe in di: Eft mihi tamen confidentia diuinæ
uino auxilio .opitulationis, in eo quòd adiuuorora.
tionibus
 AD PROBAM , Epist. III, 483
tionibus ueſtris.Ob hocenim Deus ſan
Cti deſideri feruorem filijs filiabusqúe
ſuis inſpirat,ut cùm à conſeruis ſuis ſpi
ritale debitum flagitant, ipſi quo & pro
eis orare Dominum non quieſcant: at
que , ita mutuæ charitatis officio ſic de
bitum ,quod ſic debetur,exigant,ut de
bitoribus quod exigunt, reddant.
Nemo eft enim fidelium ; qui ſic ſibi Debitü mua
charitatem flagitet reddi ut ipſe no illā tua Charita
ſuo debeat reddere debitori. Quæ licet tis et oratio
in diuerſis donationibus, fecundữ gra nis.
tiam quæ data eſt nobis,differentibus, 1

diuerlo reddi uideatur effectu , in adiu

(orio tamen mutu e orationis omnes fa
cit unius debiti participes , in qua facit
ſingulos omnibus debitores.Vide qua
liter ille , qui ſe debitorem fapientibus;
& infipientibus profitetur, debitum o.
rationis & cunctis reddat & ab omnib.
exigat. Romanis ait , reddens hoc da.
bit: Teſtis enim est Deus, cuiferuio in piri- Rom ,1.
tu meo, in Euägelio Filij eius, quod finein
termißionememoriam veftrifacio femper
inorationibus meis.Sed huius debiti cu
Hh 2 ius 1
 484 DE VIRGINIT. ET HUMILITATE,
1
ius eſtdeuotusredditor, uide quà ſita
Rom. 1 s. uarus exactor,ijſdem denuo ait:Obfecro
igitur vos fratresper Dominum nostrum
Iefum Chriſtum , & percharitatem Spiri
tus, vt adiuuetis me in orationibuspro me
ad Dominū.In hocdebito quod exigitis
Phil, 2. à nobis & redditis nobis adiuuari me
non dubito : utDeus, qui operaturin
ſuis & uelle & perficere,pro bona uolí .
tateipfedonet quod digne cogitem,di
gne dicam .
Sufficientia In bonis enim cogitationib .non ſu
noſtra ex mus idonei cogitare aliquid à nobis ,
Deo.
quaſi ex nobis; ſed ſufficientia noſtra ex
Deo eft. Et ob hoc non deficimus indi
gentia:quia gratuito munere ab illo ſuf
ficientia noſtra eſt,in quo indigentia ul
la non eſt . Quiſicut bonorum noftro
rum non eget,fic ſemper abundat ut do
net. Nec donando fic indigus: quia hoc
donat quo ſemper eft plenus. Neceſt
quod illi à nobis afferatur cogitationis ,
ſermonis, aut operis placitum munus,
quod ipſe non fuerit gracuica benigni
tace largitus.
Idcirco
 AD PROBAM, EPIST. 111. 485
Idcirco aucē gratuita ſemper eſt Dei ccDeidona
ſancta largitio, quia humanorum meri. c funt gra.
torum nulla unquam præcedit exactio. cctuita.
Quia etſi quod eſt bonâ cuiuslibet ho
minis meritű, ab ipſo eſt utiæ , à quo eſt
omne datum optimum , & omne donú lac.1.
perfectum : quod nechabere poteſtho
mo niſi ab ipſo fuerit datum nec perſe
ueranter habere, niſi fuerit ipſo cuſtode
ſeruatum .Ab ipſo igitur polco reddi hu
ius debiti facultatem , à quo reddendi
uoluntatem accepi. Necenim uel red
dere aliquatenus,uellem ,niſimiſericors
ipſe donaret utuellem .
Si quid itaq; in hoc opere dixero di Modeſtia au
placeat & fufficiat, uel ſinon fufficiat fal thoris.
tē placeat ſancto deſiderio tuo , non eſt
meæ indigentiæ ſ, ed diuinæ ſufficiêtiæ .
Si quid uero forſitan ita dixero , ut nec
ſufficere tuo fancto poſsit deſiderio,nec
placere,non eſt ſufficientiæ diuinæ , ſed
indigêtiæ meę.Proinde Chriſtiana cha.
ritas utrobiq operis ſui patres exhibeat
& ſufficiencia Dei humiliter agnoſcat,
& indigentiæ feruiliHpatienter ignoſcat.
h3 Virgi
 48 G DE VIRGINIT. ET HVMILITATE,
Commendas Virginem ſacram çeſibi munere gra .
tur uirginis tuito fecit,qui omnia quæcung,voluit fe
tas1.ab aux cit, à quoideo gratia nullis præcedentie
thore.
Pſ.115. bus ineritis datur, illi ſemper gratiarum
actio pura cordis humilitate reddatur.
Virginis Fi: Hic eſt autem unigenitus Dei Filius, u
lius uirgini: nigenitus etiam uirginis Filius , unus
tatis author
omnium ſacrarum uirginum ſponſus,
Sponfus. ſanctæ uirginitatis fructus decus& mu
nus , quem corporaliter ſancta uirgini
tas peperit, cui ſpiritaliter fancta uirgi
nitas nubic,à quo ſancta uirginitas fæ .
cundat, ut perſeueret intactarà quo de
coratur,ut permaneat pulchra:àquo co
ronatur , ut regnet perenniter glorioſa.
Quapropter bonâ depoſitũ cuſtodi, &
mericũ tanti boni, qd'uthaberes,Deus
dedit, & utDeo uoueres, ipfe fecit, ex
nominis ipſius ſignificatione perpēde.
1. Ab athy, Tammagnum quippe Deus uoluit
mo uocis, eſſebonum uirginitatis ,ut illudnon a .
liunde , ſed ex uocabulo dignareturno .
minare uirtutis. Virginis itaque ſiquis
velit diligenter conſiderare uocabu
lum , ex uirtutis inueniet nomine des
riuatum ,
 AD PROBAM, EPIST. III. 487
riuatum . Virgo enim diçitur , quaſi
uirago: Viraginem uero Scriptura ſan- Virgoà uje
cta non ob aliud uocatam dicit , niſi rage.
quia de uiro fumpta eſt. Hoc autem
à Sancto Hieronymo fecundùm He.
braicam proprietatem libri-Geneſeos
docet exprella translatia , in qua fic
habetur : immifit ergo Dominus Deus Gen.z.
Soporem in Adam , cumqúe obdormiſſet,
tulit vnam de coftis eius, & repleuit car
nem pro ea, & ædificauit Dominus Deus
costam quam tulerat de Adam in mulie
rem , adduxit eam ad Adam , dixitó
Adam : Hoc nunc os ex oßibus meis , eo
caro de carne mea . Hæcvocabitur viras
go , quoniam de viro ſumpta eft. Itaque
cuin in uirginis nomen ex nomine uiri
deſcenderit,quis dubitet quod uir à uir
tute uocatus Ticz
Et quia ficut Paulus docet , illa O- Eus Eccles
mnia in figura facta ſunt noſtri, profe- fiarypur.
cto in illa uirgine quæ ex uiri fiebat co
fta, futura iã cunc præfigurabatur Eccle
ſia,quæ uerè deuiro ſumpta , & de quo
ſumpta illi coniuncta, inde habet inure.
Hh 4 ritate
 48 8 DE VIRGINIT, ET HVMILITATE,
ritate uirtutem,unde habet uerum uira
Eccleſia ab ginis nomen. Propter quod hancuira
Apoftolo o ginem:id eſt,uirginem , quęde uiro ſum
uirgo o uir pta eſt,nonſolum uirginis,fed etiam ui
dicitur. ri nomine Paulus non dubitat appella
2.Cor. 11. re.Ait enim fidelibus : Depodi enim vos
vni viro virginem caſtam exhibere Chris
ſto. Chriſtus eſt quippeuir de quo hæc
uirgo ſumpta eſt. Ipſis denuo fidelibus
Eph. 4. Apoftolus dicit: Donec occurramusom
nesin unitatfēidei & agnitionis Filij Dei
in virum perfectum , in menfuram & tatis
plenitudinis Chriſti. Perſanctum quocß
Dauid tã uiris quam mulieribus incom
munione fpiritalis buiuſcemodi pmul
PJ.26. gacur hortatio :Viriliter agite, & confor
teturcorveſtrum , quifperatisin Domino.
Vt à uiro,
Typice itaque à uiro dicitur uirginis
uirgo:itaà uocabulum : quia nomen à Chriſto du
Chriſto ,
citur Chriſtianum . Chriſtus enim Dei
Chriſtiana. uirtus eſt & Dei ſapientia, ex quo eſt Ec
Eccleſia. cleſia, quę uirgo infide & charitateper
fiftens, & fapientiam poſsidet & uirtu
tem.Ideo nec ſeductione decipitur , nec
uiolentia uincitur: quia internæ uirgi
nitatis
 AD PROBAM , EPIST. 111. 489
nitatis integritate fulcitur. HuicVirgi- Efa.62.
ni Eſaias dicit : Quoniam complacuit Do
mino in te, & terra tua inhabitabitur.Ha .
bitabit enim iuuenis cum Virgine, & habi.
tabunt in te filij tui. Etut oſtenderet no
alium eſſe iuuenem quam ſponſum ,nec
aliam effe Virginem quam ſponſam :
ſponſum autem & ſponſam Chriſtum Eccleſia eft
& Eccleſiam , fequutusadiunxit:Et gau
debit fponfusſuperſponfam . Et gaudebitSponſa,
comuir:
fuper te Deus tuus.HæcVirgo mater eſt, go.
cui dicitur:Habitabuntin te Filij tui. Et ibid. 1

hæcmaterVirgo eft,de qua dicitur: Ha

bitauit enim iuuenis,cum Virgine. Hæc
Virgoſponſa eſt,dequadicicur: Et gau
debit fuperſponſam fuam.HæcigiturEc
cleſia una & uera catholicaSponſa eſt,
quia inhæret Chriſto :Matereft,quia fæc
cundatur à Chriſto : Virgo eft, quia in . "
corrupta perſeueratin Chriſto . Huius cc
ſpõſę nec fæcũdicateuirginitas corrūpi
tur, necuirginitatefæcunditas impedi,
tur. Talenang iſtius eſt uiri uirginiso
connubium , utidcirco ab hoc uiro fce
cundetur hçcuirgo:quia in hoc connu
Hh 5 bio )
 490 DB VIRGINIT. ET HVMILIFATE,
bio nulla unquam poteſt eſſe corruptio ,
Et canta in hac matreuirginitatis perfe.
uerat integritas, ut niſi uirgo ſemperer
ſet,mater elle nö pofTet. Iſtius matris ac
uirginis nomen nouum ita pronunciac
Ibid. Efaias: Et vocabitur tibi nomen nonum
quodos Domininominauit. Ergo quia
Chriſtus uirtus eft, ficut Eccleſia uoca
bulum uirginis à uirtute ſumpfit, fic à
Chriſto Chriſtianum nomen accepit.
5. A' gratia Quæ cũ in diuerſis membris ſuis ha
donationis, beatdonationes fecundùm gratiá quæ
que maior
data eſt ei differenter, maiorem tamen
fit in uirgini
bus,quam in gratiâ
donationisin illis membris acce
Blijs. pit, in quib. ſpiritaliter uirgo dicitur, ut
etiâ corporeęuirginitatis integritate po
tiatur.Nam in cæteris fidelib.membris,
quæ in Deum fecundum fidei catholicę
regulam rectè credunt, & pudicitiam
coniugalē uidualémue cuſtodiunt, que
fcilicet nec actualis ſunt fornicationis
colluuione reſperfa , & ab omni ſtupro
manent infidelitatis immunia, ſpiritali
tantã uirginitate potitur Eccleſia: in his
uero membris in quibus fic fidem cuſto
dic
 AD PROBAM , EPIST. III. 491
dit rectam ,uc etiam carnem ab omni co
cubitu reſeruet intactam , quanto pleni
orem habet uirginitatem , tanto plenius
& perfectius eiuſdem uirginitatis poſsi
der nomē.In illaquippe nihil minus ha- Virginí ma
bet aduitam :in hac autem amplius ali- iorgloria.
quid acquiritad gloriā. Quia ficutPau .
lus ait : Alia est gloria Solis, & alia gloria 1.Cor.iso
Lura, & aliagloria ſtellarum :Stella enim 1

à fielta differt in gloria. Sic & reſurrectia

mortuorum . Deniq ſub ſpadonum no. Spadonibus melior los
mine ,quos etiam in Euangelio propter cus in domo
regnum cælorum feipfoscaſtraffe Sal- Deipromita
uator affirmat, meliorem locũ in domo titur.
fua, & in muro fuo Dominus per Eraia
El
uirginibus repromiccit: Sicenim ſcripta
eſt : Hæc dicit Dominusfpadonibus: Qui Efa.56
cung, custodierintpræcepta mea , & cle .
gerint quæ ego volo, & amplectuntur te
ftamentum meum , dabo illisin domo mea
in muro mea locum nominatum melio
rem filiorum filiarum , nomen electum
dabo illis,& non deficiet . In Apocalypli Apoc.14 .
quoque Sancti lohannis illi ſunt qui ſe
quuntur agnum quocunq ierit, qui uir
gines
 492 de VIRGINIT. ET HUMILITATE,
gines permanſerűt.Clarecitaç intercę
teras Eccleſiæ donationes, illius præci
puum munus ſpiritalis eſſe chariſmatis,
ubi uirtus ipſa integritatis perfecto me.
retur uocabulo cenſeri uirtutis. Quāuis
enim ſit prophetia ſecundum rationem
fidei,ſiueminiſterium in miniſtrado , ſi.
ue qui docet in doctrina,quiexhortatur
in exhortando,qui tribuit in ſimplicita
te, quipræeſt in ſolicitudine: hæcdona
diuerſa proprijs inueniuntur appellari
nominib. Integritasautem carnis Deo
fideliter conſecrata , & in cordis uirgini
tate , Deo iuuante & protegente,ſerua
ta, idcirco propriè'uirginitas dicitur, uc
ibi perfectio uerquirtucis ineſſemõſtre
tur.Melior eft igitur cęteris actualib.do
nis intemerata ſanctitas uirginalis , quæ
diuini gratia muneris uirtute uidet ori
ginem uocabuli trahere, ut ex ipſono.
mine ſemper ſe ammonericognoſcat,
4.d compas
ea quæ uirtutis ſunt debereſeruare.
rationecali, Vnde non immeritò Doctor gērium
bis,coniuga. ad uas electionis cælibem cõiugalem
lisa uitæ. qúe uitam cali definitione diſcernit ,ut
iſtam
 AD PROBAM , EPIST. III. 493
iſtam ſolicitam , quæ Dei ſunt,in ſanctis
ficationě corporis & fpiritus Deo pla
cere , illain uero mundanis cogitationi
bus deditam placendi uiro ſtudium ge
ſtare confirmer: Qui ſineuxore eft, inqui- 1.Cor.7.
ens,folicituseſt,quæ Deifunt,quomodopla
ceat Deo. Qui autem cü vxore est,ſolicitus
est ,quæ funtmundi,quomodoplaceat vxo
ri,& diuifus est.Et mulier innupta & vir
go cogitat, quæfuntDomini, vtfitfancta i

corpore & fpiritu : qua autem nupta est,

cogitat quæfuntmundi, quomodoplaceat
viro .

Veruntamen hoc Apoſtolus dicens, Sanctitasnõ

non ſicaſcripſit uirginibus ſanctitatem ita aſcribia
corporis & fpiritus,ut illam uefcõiuga- tur uirginia
tis demeret,uel uiduisabnegaret,pręçi- gatisdenege
pue, qui ſuperiori loco eiuſdē Epiſtolæ žur.
fidelii corpora membra Chriſti & tem
plū appellet Spiritus ſancti. Dicit enim :
Neſcitis quia corpora veſtra membra Chri
ftiſunt? Et paulo poft: An neſcitis,quia 1.Cor.6.
membra veſtra templumest Spiritusfan.
Eti,qui in vobis est,quemhabetis à Deo, doo
non eftis veſtri?Empti enim eftisprecio ma
gno.
 494 DE VIRGINIT. ET HVMILITATE
gno. Glorificate & portate Dewincorpore
veſtro.Et ut ſeconiugatis quoqs ſcribere
demöftraret,cótinuò ſubiunxit:De qui
1.Cor.7. bus autem fcripfiftis:Bonum eft hominimu
lierem non tangere :propter fornicationes
autem vnufquifqzfuam vxorem habeat;
& vnaquagluum virum habeat.In Epi
ſtola quoque ad Epheſios coniugatis
utique loquebatur,quibusdicebat:Viri
diligite vxores veſtras,ficut& Chriftus di
Eph.4. lexit Eccleſiam . Et paulo poft : Quiſuam
vxorem diligit ,feipfum diligit. Nemo e
nim unquam carnemfuam odio habuit;
fed nutrit &fouet eam ,ficut & Chriſtus
Eccleſiam : quia membrafumus corporis
decarneeius, & de oßibus eius. Petrus
quoque Apoftolus coniugatasfideles
fanctas non ambigat appellare, dicens:
1.Pet.š. Sic enim aliquando mulieres fanétæ fpe
rantesin Deo ornabant ſe ;fubiectæ viris
fuis ficutSara obfequebaturAbraha, Do.
minum eum vocans.Non ergo Apofto
lus Paulus à ſanctificatione corporis&
ſpiritus fideles coniugatas ſeparat, ſed
hoceas cogitare dicit, ubi earum cogi
tatio .
 AD PROBAM, EPIST. III. 495
tationē amplius teneri cognoſcit. Quis
enim neſciat fanctam uirginum cogita
tionem magis ad ſpiritalia recurrere , &
ſanctarum coniugatarum cogitationé
magis coniugali neceſsicati ſeruire:
Scimusergo nuptias non efTe pecca- Nuptiæſure
tum , ſed Deiopus & Dei donâ,quas i- donum Dei.
pſe Dominus connexuit fidei uinculo,
gratificauit benedictionis dono, mulci
plicauit propagationis augmento.No
uiinus honorabile conubium in omni
bus ; & thorű immaculatum , nouimus
à Deo non coniugia , fed fornicaciones
& adulteria iudicada. Fornicatores enim Heb.13:
Sadulteros iudicabit Deus. Facemure
nim à Deo, eſſenuptiarum fidem ,cõiu
gum charitatein ,naturęfæcunditatem .
Sed quia unuſquiſo propriü haber do
nữ à Deo, alius quidem ſic, alius aūc ſici Sed interdo
nos quoq ſicutriuſq doni gradữ diſcer na Dei dif,
nimus, ututrunquedonum à Deo cri- cernendum .
: bui fidelibus non negemus.Non igitur
inferius donum Dei deuocamus in cul
pam, cùm potioris doni preferimus gra
ciā :nec cum primum pudicitiæ donum
præpo
 496 DE VIRGINIT. ET HVMILITATE,
præponimus , ſecundű tertiumúe dam
namus , nec in eo quod integritatis uir
ginalis agnoſcimus culmen , pudicitiæ
coniugalis afferimuscrimen :neq ficuir
ginitatem frumentis adſcribimus, ut có
iugium inter zizaniã deputemus . Non
eſt cõiugium nocturni ſeminis fructus:
quia hoc in agro dominico nõſatorin
uidus ſuper ſeminauit,ſed Dominus bo
nus inſtituit.
Quomodo Veruntamen utriuſq reicõgrua dil
o quantum cretionemomenta penſantes , tantã di
uirginitas cimus à ſanctis nuptijs, ubi nubunt qui
nuptijs præ: ſe continere
nitatem nonpotiore
merito poffunt diſtare
ſanctam uirgi.
quan
ſtet. ,
tum diſtant à bonis meliora , ab humi.
libus celſa, à terrenis cæleſtia ,à beatis
beatiora , à ſanctis ſanctiora , à mundis
1
mundiora, à mortali connubio immor
taleconnubium ,à carne ſpiritus, ab in
firmitate uirtus,à fætu trăſititiæ prolis
permanſuri germinis fructus, à tribula
tione ſecuritas,a perturbatione tranquil
litas, à bono quod eft cum anguſtia mo
mentaneum ,melius quod eft cũlætitia
ſempi.
 AD PROBAM , EPIST. III. 497
ſempiternum . Nec dubitamus dicerë,
tancūà ſancta uirginitate carnis & fpi
ritus, fidelium coniugatorū (licera Deo
conceſſitm ) infirmæ mortalisa carnis
huius diftare concubitum , quantumfi
militudo pecorum ab imitatione diſcer
nitur angelorum. In uno quippe ad fer
rā ſpiritus, terrena carnis uoluptate de.
primitur : in altero autem terrena caro,
cæleſti delectatione Spiritus, ad cæle
ſtia ſubleuatur . Ad placendum quippe
carnali coniugio ſæpè mundanamente
cura ſolicitat : ad placendum uerò ſpiri
taliconnubio , mens dulcedini cæleſtis
cogitationis intenta,corpus ſuũ ſpiritali
pingueſcens delectatione caſtigat.
In opere corporalium nuptiarum uir- Incommos
ginitas carnalis amittitur , ut ad carnis da coniugij
fæcunditatem ueniatur, ubi tamen no qirca pro:
nunquam ſicincertę ſpei fructu frauda, lem
Talemcorpos
.
tur humana delectatio ,utquæ uirgo ef
ſe deſtitit,mater effe non poſsit, & fteris
litacis obſtaculo coercita, necincorpo
re queat reparare quod perdidit , nec ex
corpore ualeat habere quod cupit: ple
li rung
 498 DE VIRGINIT. ET HUMILITATE,
rung(quod eſt grauius) grauiore dolo .
refæcus carnis perdic, quos graui dolo .
refuſcepit: & ad hocpariens pericula ge
mituso tolerat , utamittens quos cum
gemitu pepererat,deterius gemat.
Bona virgis In copula ueromatrimonñ ſpiritalis
nitatiscirca cum ſponſo Chriſto ſic coniugatur ani
prolem fpi: ma,ut etiam caro ferueturintacta: quan
ritualem. to magis uirginalis integritas uiget,tan
to magis immortalis fæcũditas pollet.
Sic enim ibi non eſt mortalis fructus ex
corpore,utimmortalis fætus non defit
ex corde : ibi maritalis acceſſus non ui
ciat corpus:quia Chriſtiſpiritalis ample
xus,& animain ſeruat & corpus : in cali
connubio nullus effectus æftuanti cu
piditati conceditur: quia fan &tæ chari
tatis feruore refrigerio ſpiritali nutritur.
O‘angelicę imitationis non humana in
hominibusuirtus. O`ineffabileſuper
ni ſempiternig muneris decus . Quod
qui accipiunt hoc meditantur in carne
mortali , quod funt in immortalitate
ſumpturi. Eligūtenim bonam partem ,
Luc. 10, quæno auferetur ab eis , ſed perficietur
in eis .

1
-
 AD PROBAM , EPIST. 11t. 499
in eis. Quod enim ab eis nunc inuiola:
tum ſeruatur in opere, hoc eis gloria im
V
mortalitatis cumulatum reddetur ini
munere ,
Quocirca , quæ nón eſt fæculi uirgo, Tranſitad
fed Chriſti, ſicut non debet monilibus, Humilita=
ita debet uirtutibus adornari . Ornatus tem ,
áutem ' uirginis eſt, uirginitatis bonum
1
non minusmente quam carne ſeruare.
Vtfcilicet femetipfam tantomunerico- Virgoned
digram ſemper exhibeat, & ficueritatis ad dextram ,
teneat uiam , ut no diuertat ad dextram neque ad ſia
noftram
uel ſiniſtram . Siniſtram quippé oblidet clin et.
des
carnalium turba uiciorum : dextram te
net ſpiritaliữ iactatio ſuperba uirtutum .
Illa carnem publicis delectamentis ' ob.
lectare contemnit : hæc menti laudemi
propriæ ueritatis immurmurare non
definir.
Illa nang blandiens uirgini perſua. Siniftrapia
dere conatur , ut tantum carnis integri- oft voluptas
tate ſeruára quicquid pertinet ad deli- carnis.
cias ciborum ,nitorem ueſtium , fomen
ta balnearum , ſomniorû lenitatem , io
corum hilaritatem , ſub ſpecie uitandæ
li 2. infir
!
 500 DE VIRGINIT , ET HVMILITATE ,
infirmitatis & cuſtodiendæ corporeæ
foſpitatis diligat , appetat , teneat . Et
quaſi molliori cliuo deuexum latioris
uiæ monſtrat gradienti deſcenſum , quâ
1
non cõſcendat ad cælum , ſed deuolua.
turin Tartarum ,inſinuatuitandum iti
neris anguſti laborem , ne perueniatur
ad requiem.
Dextra eſt Eftalia quanto occultius tanto perc
fuperbia culofius parat uirginipræcipitium , dữ
mentis. callidè collaudatalcenſum.Etenim ſite
neatur in cibis abſtinentia :ueſtis non ſit
nitida,ſed deſpecta : buxeum pallorem ,
ruboreſublato ,corpori ieiunia generēt:
candorem carnis lauandi contemptus
obfuſcet :laſſo corporiſomnus ſtratis du
rioribus detur : cutis lenitas deſpectis a.
ſperetur unguentis : contractior uultus
riſui ſemper obfiftat& ioco: hæc omnia
non diuino adiutorio deputat , ſed uiri
bus humanæ poſsibilitatis aſsignat.
Fugiat ergó Proinde ad exteriorem uirginitatem
virgo delis interioremo ſeruandam , ſolicita debet
cias carnis. uirgo ſemper exultare cautela , delicias
carnis & oblectamenta corporis ( quæ
fibi
 AD PROBAM , EPIST. III. 501
ſibi non tàm neceſsitas exigit, quàm uo
luptas)omnino ſacra uirgo refugiat.Spi
ritalis enim uirginum fponſus non quę
ritin uirgine carnem deliciis accurată,
ſedieiunijs caſtigatā. Hoc Doctor gen
tium cum facere dicit,nobis quoq inſi
nuat faciendum . Castigo,inquiens, cor- 1.Cor.9.
pus meum ,& ſeruituti ſubijcio. Etrurſus;
In vigilysmultis,in fame& fiti,in ieiunijs 2.Cor.11.
multis. Deuidua uerò dicit : Quæautem 1.Tim.s,
in delicijs est ,viuēs mortua est.Non quę.
rat ergo Chriſti uirgo carnis delicias
quas nec uiduæ uidet eſſeconceſlas. In
ſaturitate cibi uiuens Sodoma , cibus i. Gen.19.
gnis effici meruit.Et Niniuiticus popu long . 3 .
lus diuinum furorem ,cunctorũiam cer
uicibus imminentem , ieiunio lachry
misck ſubmouit . Igiturſi uiſibilis cupi
ditas uindicatur in corporeinimica , in
uiſibilis poteſtas no dominatur in cor
dę. Illam fæliciter uincimus,fifortiter cũ
iſta certeinus : & deilla triõphusacqui
ritur, cùm iſta calcațur.
Porrò ieiunijs fic eft adhibenda tem- Temperies
peries , ut corpus noſtrum nec ſaturitas ieiuniorum.
li 3 exci
 502 DE VIRGINIT. ET HVMILITATE,
excitet, nec inedia immoderata debili
țet.Talis igitur tantach uirginis ieiuniữ
refectio ſubſequatur , ut nec ſuauitate
corpus illiciat n, ec ſaturitate ſuccendat.
1
Suauitate quippe minuitur eleemofyna
pauperum , faturitate corpus efficitur
þellicoſum . Illic fratribus debitum in
uaditur, hic hofti auxilium ſubrogatur.
Volentibus enim nobis concupiſcen
tiam gulæ diuerſis oblectare pigmen
tis, quod egenus accipere debuit,uolu
ptas inſumit. Proindeieiunium nec de
bilitas præripiat , nec ſaturitas extollat.
Vtrac enim noſtris aduerfarijs militat:
quia una utilitatē ieiunij pręcedētis adi
mit: altera facultati ieiunij ſubſequençis
obfiftit.Saturitas facit,ut inaniçerieiune
mg:debilitas facit, ne ieiunare poſsimo.
Veſtes virgi Veſtis quoc talis ſit facræ uirginis ,
num quales quæ teftis exiſtatintimæ caſtitatis : Ni
effe debeãt. hil nitoris in habitu exterioris hominis
quæratur , neinterioris hominis habitu
fordidetur. Virgo, quęornatum corpo .
reueſtis affectat, animam ſuam uirtutí
fplendore deſpoliat: nec habet caſtitaté
ure
 AD PROBAM , EPIST. II . 503
ueram , quæ intuentibus parat illecebra:
nec fidei ſeruat Chriſto , quæ populo
quærit magis placere quam ſpõło.Con
fequenter autem neceſſe eſt, ut quæhu
mano conſpectui concupiſcentiam ſe
minat,in diuino conſpectu iracundiam
metat. Quienim ſeminatin carnefua,de Galat.6.
carnemetetcorruptionem : qui verò ſemi
nat de ſpiritu , de ſpiritu metet vitam a
bernam .
Verùm de his atæ horum ſimilibus, Haftenis
quæ ad curam pertinent carnis , & ani- contrados
mam faciunt ſub uirginitatis nomine in luptaté cara
concupiſcentijs dormicare, illæ potiusninc ad fica
admonendęſunt uirgines, quę delicio perbiamens
E. fæ ,quæ uagæ , quæ iocis deditæ . Nobis tis.
autem nuncad ſpiritalem uirginem lo
quentibus, de illis eſt laqueis euitandis
aliquid memorandum , quos (utita di
cam )non terrenis rebus, ſed in ipſis cæe
leſtibus aduerfarius tendit:nec à uia ma
nifeſto ſeducit errore, ſed ( ſicut ait Pro
pheta: In via hac qua ambulabam , abfcon Pfal.242.
derunt laqueos mihi,) ubi benè' ambulan
tes perſpicit in operibus bonis,ibiuehe
li 4 men
 504 DE VIRGINIT. ET HUMILITATE,
mentius & periculoſius ſub colore ſi
mulatępacis occultis repugnatinfidns,
& non ualens uirginitatem carnis in car
neperdere, uirginitatem fpiritus cona
tur auferre .
Cordis vir: Propter quod non eſt Chriſti uirgini
ginitas car: bus negligentius intuendum ,quantum
nisvirginis cordis uirginitas carnis uirginitati præ
tatipræpon ponderet.Hæcenim fi à fidelibus con
derat.
Gal.s , iugatis ac uiduis in fide ( quæ per dile
ctionem operatur) etiam ſine uirginita
te corporea in hac uita fuerit cuſtodita,
.
in futuro nec carnis uirginitate priuabi
tur & regni cæleſtis beatitudine pere
fruetur.Corporalis uero uirginitas, etiã
Deo dicata,ſiuirginitatem non feruaue
rit cordis , nihil proderit in corpore cu
ſtodita , ſi ſpiritalis caſtitas fuerit in men
Diabolus de te corrupta .
tramp per: Vtrang Diabolus perfequitur,utran
fequitur:fed quecallidis conſilijs inſectacur. Sed uir
ginitaté cor ginitatem carnis per hominem nicitur
dis varijs præripere, cordis uero uirginitatem per
technisop- ſeipſum conatur auferre. Nam plerung
pugnat, ad hoccarnis uirginitatē ( quæ inferior
eſt)
1
 AD PROBAM, EPIST. III. 505
eſt)non impugnat,utillius,quæ potior
eſt, fundamenta ſuffodiat, & tanquam
diuerſis machinis , ſicinnumeris utitur
argumentis: & cum certamini hanife
ſto cedit, ad hoc feuictum demonſtrat,
utuincat: ad hoc fugam ſimulat,utper
ſequentem , miſsis poſt tergum ſagittis,
occidat.Euidentibus quippe uitijs pro
uocat , dum uirginitatem cordis impu
gnat,in quibus li palam ſuperetur,illico
ſuperbiam perniciofifsimèiaculatur, &
uitiorum author,in eo quod uincereno
poteſtuitijs ſuis, uincit uirtutibus alie
nis.Armis,quibus eliditur,ſurgir, & uir
tute, qua deijcitur,deijcit. Laudat , qua >

ſe perſpicit ſuperariuirtutem , ut uictus

poſsit captiuareuincētem . Inñcit enim
cordi iactantiam , utgrauiorilapſude al
to poſsit deijcere, ſi quos in humilibus
uidet gradu firmiore pugnare. Nā (uer
bi gratia) cùm gulæ delectamenta por
rigit,fi ſuſcipiatur, fomitē libidinisſub
miniſtrat:ſi reſpuatur,iactantiam de ab
ſtinentia ſeminat. Inſinuar dilectionem
pecuniæ , fi tenueritaſſenſum , auaritiæ
li 5 gladig
 500 DE VIRGINIT, BT HYMILITATE ,
gladio animam confodit incautā; ſi au
tem fuerit repulſus,inſidias,quas perte
nacitatem tendere non potuit, per libe
ralitatein nequiſsimus tendit, & inope
re miſericordiæ facit cordis fuperbiam
pullulare,uc eo quòd egēti largitur,ma
gna ſibihaberemerita uideatur.In mul
tis hæc facit, ut maxime' ſic repugnare
ſpiritales Dei famulos & famulas allue
uit , ut ſiquis rebus noxijs marciferisa
non uincitur, uitalibus remedijs occi
datur. Bonis operatur mala, ſalubribus
noxia,iuſtis iniuſta, & commodis præ
ftat incommoda.Hocin ſeipſo primum
operatus eſt, qui non ex conditione ha
buit originem criminis ,ſed ex elatione
uirtutis ueritatem per iniuſtitiam deci
nere uoluit, & per iniuſtitiam lapfus, in
ueritate non ſtetit. Quomodo enim ſta
repotuit,cui proſuperbia reſtitit ille qui
nunquam cadit : Initium enim omnis
1.Pet.s. peccati ſuperbia, propter quod Deus fu
Superbia ini.perbis refiftit:humilibus aüt dat gratiam .
rium omnis Hæc autem ſuperbia ideo initium o.
peccati, mnispeccati dicitur,ut omne peccatum
de
 AD PROBAM, EPIST. 111. 567
de ipfa,tanquã de radice,pullulare mon
ſtretur,quæ multiplicimodo miſeris in
ferens mortem , publico certamine car
nales deijcit :fpiritales uero , liquos in
cautos inuenerit, occultiore conflictu
profternit.
Quis enim neſciat,fornicarios, idolis Superbia
ſeruientes ,adulteros, molles, maſculo -manifeſta
rum concubitores,fures,auaros,ebrios, duplex:ung
corum qui
maledicos,rapaces, ſuperbos, aduerſus manifeftè
Deum ceruices erigero & nequiſsimis peccant:ala
operibus magis diabolo militare: Suntterahypoa
alñ , quosinconſpectu hominum ſuper- critarum.
bia tanquam fuos demonſtrat hoftes, &
intrinſecus habet nequiſsimos milites.
Ab his iniquitas callidè geritur, uthu
manis obtutibus iuſtitia fallaciter oſten
datur . Hos Dominus nofter ſic incre
pat : Vos estis, qui iustificatis vos coram Luc.16,
hominibus : Dens autem nouit corda ve- ,
ftra.Quos autſuperboseuidēter often
deret,fequutus adiunxit: quia quodho
minibus altum est, abominatio estante Do
minum . Ad eos etiam, qui ſub Chriſtia
na profeſsione uiuunt, & Chriſtipręce.
pta
 508 DE VIRGINIT . ET HVMILITATE
pta manifeſte peccando côtemnunt fic
Luc.6 . ipſe Chriſtus loquitur : Quid autem vo
catis'me DomineDomine ,& non facitis
quæ dico ? Tales gentium quoq Doctor
Tit... his uerbis obiurgat : Confitentur ſenoſe
Deum ,factis autem negant , cùm fint abo
mináti & incredibiles, & adomne opus bo
numreprobi. Nam & Beatus lacobus di
lac. 2. cit: Quidproderit fratresmei,ſifidem quis
dicat ſe habere, opera autem non habeat?
Nunquid potest fidesfaluare eum ?Humi.
Matth.11.
litas ergo (quam docuitChriſtus dicés:
Diſciteà me: quia mitis & humilis corde,)
non in ſola cõſiſtit fide, ſedin fide fimul
14c, a. & opere.Nam ſcriptum eſt: Quia & de
mones credunt & contremifcunt ,quita
men Deo humiles non funt. Vndeetiam
Rom. 8 .
Apoſtolus Paulus aſſerit: Quia fapien.
tia carnis inimica est Deo : Legi enim Dei
non ſubijcitur.Nec enim poteſt, quæſa
lac.i. pientia ſecundum Iacobiſententiam no
eſt,deſurſum deſcendens, fed terrena, a
nimalis,diabolica .
Superbia oc
culta quod Manifeſta igitur ſuperbia deprehen .
duplex:vnaditur,cum manifeſte peccatur . Atramë
çorit qui as cum
 AD PROBAM, EPIST. III. 509
cum fuco iuſtitiæ iniquitas tegitur illa lios defpicis
ſuperbiæ peſtilentia uenenofius ferpit, unt : altera
illa periculofiusirrepit cum ab his , qui corum qui
bonarijsopera
iuſtitiæ ſtudium gerunt, uel aliorum ui- prop viz
ta tanquam indigna deſpicitur,uel in o. ribusafsi
peribus bonis aliquid humanis uiribus gnant,
aſsignatur . Illa deniq ſuperbia, quia cæ
teri ab his qui ſibi iuſti uidêturuelut peč
catores deſpiciuntur, in Phariſæo con
demnatur ,ſicut etiam ſanctus Euange
liſta teftatur, dicens : Dixit autem & ad Luc. 13.
quofdam , quiin ſe confitebant tãquamin
fti,& apernantur cæteros,parabolam ištă:
Duo homines aſcenderunt in templum , vt
órarent ,vnus Pharifaus, & alter Publica
nus. Pharifæus ftans,hæc apud ſeorabat :
Deusgratiasago tibi, quianon fum ficut
cæteri homines,rapaces, iniušti, adulteri,
ſicut etiã hic Publicanus. Ieiunobis in ſub
bato,decimas do omnium quepoßideo.Pu.
blicanus autem àlongèftans, nolebat och
losadcælum leuare,fedpercutiebatpectus
fuum ,dicens: Deus propitiusešto mihipec
catori. Dico vobis :Deſcendit hiciustifica
tus in domum fuam abillo.Quiaomnis qui
Seex
 STO DE VIRGINIT. ET HVMILITATB,
fe exaltat,humiliabitur:&quiſehumili
1,at,exaltabitur.In conſpectu iudicis mi
‫رز‬
„, fericordis & iuſti,non eſt accepta ſuper
baiactatio bonorum operâ , ſed humi
lis confeſsio peccatorum. Illi etiam , qui
uirtutem bonæ uoluntatis aut bonæ o
perationis ſuis nituntur ſuperbiæ uiri
bus aſsignare, ab Apoſtolotaliter deno
Rom.10. tantür: Quia ignorantes Dei iustitiam , &
ſuam quarentesftatuere, iustitiæ Dei non
funtfubieéti. In ſuaigicuriniuſtitiapro
fecto deficit,qui iuſtitię Dei fuperba col
la non ſubñfcit.
Quatuor In his itaquequatuor ſuperbiæ gene
fuperbiæ ge ribus, quibus Diabolus uelut quadri
neribus Dia gis uehitur, & ad gehennam miſerorû,
asoeani:
mbolus quibuts inſidet,mortifero curſu rapta
l op: cur,
primit iacen tur ,
duobus animas opprimit , quas in
ses:od dcij:carne iacentës perſpicit: alijsduobus a
sitvolantes,nimas denjcit, quas de carne uolare co .
gnoſcit, iſtas captiuat delectatione ui
tiorâ , illas circunuenit elatione uirtutű .
Illarūſic uirginitatem præripit ut ſe for
nicarino dubitent, iſtas ſic cõituprat &
maculat,ut ſe conculcari nõæſtiment.
Proin .
 AD PROBAM, EPIST 111.. Sit
Proinde, ut integra permaneat Deo Virgobtcom
dicata uirginitas , ſicut cuſtoditur inte -perisintegri
gritas corporis,multo amplius cuſtodi- tatė: ita mul
magis
enda efthumilitascordis . Si qua enim tò
cordis humi
uere uirgo eft Chriſti, non poteſt Chri. litatem che
fto niſicordis humilitate coniungi.Filij fiodiar.
Dei chalamus elatas non recipit , & hu .
milis ſponſus à connubio ſuo fuperbos
expellit . Sicigitur ftudium cuum (ficue
deceruirginem ſacram ) ſectari iuſtitiâ ,
pietatem , fidem ,charitatem , paciêtiam ,
manſuetudinem. Non tamen , ut con
fideratione tui quaslibet Chriſtianase
tiam in inferiori policas profeſsione,de.
ſpicias ,aut te in bonis operibus,preſum
prione propriæ uirtutis,extollas. Quic
quid enim fpiritalium donorum plus
habueris quàm babent aliæ , non parua
eſt iactura uirtutis , ſi in ipſa principali
uirtute ( quæ eft humilitas )non alias an-Eccl.z:
tecellas:cum non neſcias ſcriptű: Quan. Chriſtus Do
tò magnus es,humiliate in omnibus,& co- minus c
ramDeo inuenigrat
es iam . Sponfus vir:
ginum , huis
Attende igitur in te ſponſi tui amo militatem
irem ,conſidera Domini pietatem . Pius integricii
$ eſt exigit.
 512 DE VIRGINIT. ET. HVMILITATE,
eſt Dominus, qui te ſibi fecit ancillam!
ſpecioſus ſpõlus, qui te caſtificauit ſpon
ſam . Idem tamen, quia uerus eſt Domi
nus & ſponſus eſt, uerus utriuſquepo
teſtatis partes exequitur. Exigit de ancil
la humilem ſeruitutem in ſponſa quærit
integram caſtitatem . Seruiergo Domi
1
no cum timore, & exulta ſponſo cũ trè
more. Nam quia Dominus eſt, territat:
& quia ſponſus eft,zelat.Timens igitur
cuſtodi Domini terrentis imperium , &
tremēs dilige ſponſi zelantis affectum .
In ancilla Domini nibil ſuum prædo re.
periat,in ſponſa Chriſti nihil dumadul
teragnoſcat. Sicut in corporeuirginis
non dominatur libido : fic in corde uir
ginis nulla dominetur elacio . Cum ti
more & tremore tuam ſalutem operare:
Philip.2. Deus eſt enim qui operaturin te & uel
le & conficere,pro bona uoluntate .
Homo ſeno Quotiens cogitas deperfectioneuir.
alijs,ſed ſibi tutum ,nolicöſiderare, quid aliæ minus
ipſocompaa
rare deber.
habeant quàm cu habes,ſed quid cumi.
nus habeas, quàm habere iam debes:
necideo teputes uirtutibus perfectam ,
fi

7
 AD PROBAM , EPIST. 111. 513
fi quamlibet aliã uideas criminibus de
ditam :nec propterea tibi aliquid uelo
citatis aſsignes,fiquaslibet,aut retro re
deuntes, aut ſegniter uideas ambulan
tes . Neque enim idcirco fanos oculos
haberepronuncianduseft lippus : quia
uideturcęcus à lumine penitus alienus:
nec ideo ſanus dicendus eſt , qui graui
iacet uulnere ſemiuiuus, fi alius grauio
reuulnere reperiatur occiſus:necibide
bet tanquam uictor uindicare gloriam ,
quiſquis , licet ab hofte non ſitocciſus,
tenetur tamen ab hofte captiuus . Noli
ergo alijs te comparare ,ſed tibi . Audi
Apoſtolum hoc facientem , & ut hoc fa
ciamus,falubriter ammonentem :ad Co
rinthios quippe ſcribens,dicit : None. 2.Cor,10.
nim hudemusinferere aut comparare nos
quibuſdam , quiſeipſos commendant ,fed
ipfiin nobis nofmetipfos metientes, doscom
parantes nofmetipfosnobis.
Si ergo ſemetipfam comparet uirgo
Chriſti, & ut ad perfectam perueniat ſa
nitatem ,non debetde aliorum ſibi peri
Culo grauiore blandiri, ſed de ſua curet
Kk infir
 $ 14.DE VIRGINIT. ET HVMILITATE;
Dauidis ex : infirmitate criſtari . De qua ille triſtabas
emplum . tur iugiter,qui dicebat : Tota die contri.
Pfal.zs. Statusingrediebar:quoniam tanima mea
Talias
bi mei
lum impletaest illuſionibus, & non est fanitas
in carnemea . Etur oſtenderet,huic tri
ſtitię humilitatem debere coniungi, ſta
+ aliâsaffli tim lequutus adiữxit: Incarnatus fum ,
Etus & humiliatusſum nimis .Et ut deſiderio
ibid . fanitatis hoc à ſe fieri perdoceret,adiun .
Ibid. xit: Rugiebam à gemitu cordis mei, & ante
te est omnedeſiderium meum , & gemitus
meus à te non estabfconditus. Iſte autem
qui hoc dicebat , fatetur ſe aliquando
tanquam deuirtute ſanitatis elatum , &
in eo ſe periculum grauiſsimæ infirmi
tatis expertum . Dicit enim in alio Pfal.
Pfal.30 mo: Ego dixiin abundantia mea,non mo.
uebor in æternum . Et quia hoc dicens,
adiutorio diuinę gratiæ fueratdeſertus,
& in ſua defecerat infirmitate , turbatus
Ibid . ſequitur dicens : Domine in bona volun .
tate tua præstitisti decori meo virtutem ,
auertisti faciem tuam à me , & factusfum
conturbatus. Etut oſtenderet adiutoria
diuinæ gratiæ , quamuis iam habitum,
humi.
 AD PROBAM , EPIST. III. 515
humiliter eſſe ſine intermiſsionepoſcen
dum,hoc quoqueſubnectit: Adte Do- ibid.
mine clamabo,& adDeum meum depre
cabor. Nemo autem deprecatur , & ro
gat, qui non aliquid ſe cognoſcitminus
habere ,aut quod habet, ſua tantum uir
cute poteſt ſeruare.
Quiſquis igitur & beneficium rogat,Quia o ca
& adiutorium flagitat, neceſſe eſt, ut & genioimbe
euidentiain ſuæ imbecillitatis & egeſta- cillesfumus:
tis agnoſcat. Et ideo egeſtas noſtra dari ideoben
nonefiſo:
fibi quod non habetpoſcit, & imbecil lum cirem ,ſed com
litas noſtra cuſtodiri libi poftulat quod adiutorium
accepit. Egeſtas audit: quid enim habes, àDeo flagis
quod non accepisti ? Et non poteſt homo tandum .
accipere quicquam , niſi datum fuerit ei 1.Cor.4 .
de cælo.Imbecillitas audit:Reuela ad DoPfal.37.
minum viam tuam , & fpera in eum , & i.
pſe faciet . Audit etiam ab ipſa uirtute:
Sine me nihil potestis facere.Audit à Pro. loan.15 .
pheta: Nifi Deus cuftodierit ciuitatem ,in Pſal.127.
Vanam vigilant qui custodiunt eam . Di
cat ergo egeſtas illi , qui propter nos
pauper factus eſt, cum effet diues, ut il
lius paupertate nos diuites eſſemus.Di
Kk 2 cat:
 516 D6 VIRGINIT. ET HVMILITATE,
Pfal.119. cat: Da mihiintellectum vt difcam man
data tua . Dicat etiam imbecillitas illi,
qui pro nobis crucifixus eft ex infirmi.
2.Cor.13. tate,fed uiuit ex uirtute Dei . Et quiſic
infirmatus eſt propter peccata noſtra,ut
femper ipſelitDeiuirtus & Dei ſapien
tia. Dicar ergo illi imbecillitas humana:
Pfal.17. Custodi me Domine,vtpupillam oculi,ſub
umbra alarum tuarum protegeme, à facie
impiorum ,quimeafflixerunt.
San &ti quo Grauiter hîc affliguntur animæ om
quein hac nium iam iuſtificatorum ex fide uiuen
vitaſentiunt tium , imò folæ animæ intelligunt, in
peccati qua ſintlumen
reli: fundit afflictione pofitæ ,quibusſein
uerum ,quod illuminat ,
quias. o
mnem hominem uenientë in hunc mű
dum . Vident enim, quia licet fint gra
tiæ dono ab operum malorum conta.
gione liberæ , teneantur tamen cogita
tionum uarietate captiuæ. Quis enim
gloriabitur caſtum ſe haberecori aut
quis gloriabitur mundum ſe eſle a pec
cacis ? Attendamus qualis quantus
140.3 iuſtus dixerit : in multis enim offendimus
omnes.Ec ille qui dixit: Si dixerimus,quia
pece
 AD PROBAM , EPIST.. 111.. 517
peccatum non habemus, nos ipſos ſeduci- 1.loan.1.
mus,& veritas in nobis non est. Ille etiam
qui cõdelectabatur legi Dei ſecundum
interiorem hominem,uidebat autem &
liam legem in membris ſuis , repugnan- Rom.7.
tem legi mentis ſuæ , & captiuantem
eum in legepeccati , quæ erat in mem
bris eius donec eum ſuæ infælicitatis
conſcium , de corpore mortis huius libe
raret gratia Dei per leſum Chriſtî Do
minum noſtrum .
Ab hac ergo lege peccati , quæ eſt in Gratia Dei,
membris noſtris ,non uirtus cuiuslibet quæhumili
bus gratis
hominis fortis, non induſtria ſapientis, datu
nor, s
fedfola liberat gracia Saluatoris, quæ liberatàpec
non niſi humilibus gratis datur :Deuse. catilege.
nim ſuperbisrefiftit, humilibus autemdat 1.petisi
gratiam . Veruntamen hæc gratia ,ſicut
non niſi humilibus datur,fichumilis ho
mo eſſe non poteſt, niſi detur . Datur e
nim ut humiles eſſe incipiant , & datur,
ut humiles eſſe non deſinant. Gratia i
giturDeifacit , & uthumiles ſimus , &
humiles perſeuerare poſsimus. Quie
nįm potuit quod non habuimus dare,
Kk 3 ipſe
 518 DE VIRGINIT. BT HVMILITATE,
ipſe poteſt ,quod accepimus cuſtodire.
Præcepta Proinde, ut in te ſit uera humilitas,
humilitatis quæ uirginitatis eſt interna uirginitas,
provirgini:
bus.
non ignoras,quanta ſacrę uirginidebe.
at paupertas ſpiritus inefle , ut regnum
cælorũ mereatur accipere:quantaman
Pſal.27. ſuetudo,ut illa poſsideat ujuentium ter
ram , in quaſe Dauid bona Domini ui
furum plena credulitate confidit: quan
ta etiã cautioneuirgini luctuoſa fit præ
fentis feculi lætitia fugiēda ,cui ſemper
in hac uita præſtolanti ſponſi cæleſtis
aduentum ,magis fit exdeſiderio fpiri
tali lugendum , utadipiſcatur intimun
certum folatium : quantam quoque
uirgo Chriſti debeat eſuriem ſitim iu
ſtitiæ perpeti , ut plena mereatur æter
næ dulcedinis ſatietatelætari:qualibus
etiam ſit induenda uiſceribus miſericor
diæ, ut in conſpectu Dei miſericordiam
ualeat inuenire : mundandiqúe cordis
quantum debeat ineffe facræ uirgini ſtu
Pfal.45. dium , ut illum uidere mereatur fælicib .
oculis ſponſum , ſpecioſum forma præ
filijs hominum , ad quem carnis uirgi
nitas
 !
AD PROBAM , EPIST. I. 419
nitas non poteft peruenire , nifi humili
corde fulciatur uirtute uirginitatis in
1 ternæ : quantam etiam pacificæ quietis
uirgo poſsidere uirtutem debeat,utde
ſideriorum carnaliữ tela ſpiritalibus ar
mis induta compeſcat.
Talibus te ſponſus tuus uti fruig mo
nilibus cupit,qui tefibi fide deſpondit,
fpe firmauit, charitate coniunxit. Ne
que uero fidei ueritate, carnisok integri
1
tate ſpiritaliter tali ſponſo nupfiffes, ſi Omne opus
non eum , contempta uanitate feculidi bonú pra :
lexiſſes,nectamen eum fuiſſesaliquate uenbirgratia
it innoin

nus dilectura,niſi fuiſſes gratuita ſponſi Dei

dilectione præuenta . Dixi autē te præ- "
uentam, non ſolum dilectione, qua ille co
te dilexit,ſed etiam dilectione, quam ti- cs
bigratis,utà te diligeretur infudit. To- c
tum ergo quicquidin te ſanetę dilectio
nis erga ſponſum tuum habes, in tequi.
dem habes,ſed ex te non habes. Paupe
rem te accepit ditiſsimus ſponſus, quic
quid in te boni habes põex te , fed ex i
prohabes,& quicquid nondum habes
cũchabebis,ſiſponſus dederit,
K
quiom
k 4 nia
 $ 20 DE VIRGINIT. ET HVMILITATE ,
nia bona quæ habet,gratuita largitate
iam dedit .Ipfi ergo deacceptishumili
ter gratiasage, ipſum de accipiendis hu
militerporce .Sicenim diuitem ſpõſum
habes,utnec egeathis quæ dedit,& ab
undet ad largiendum multo meliorą
quàm dedit. Hæc humili ſemper com
punctione conſidera, & uirginitatem ,
quam Deo uouiſti, no ſolum carnis in
tegritate, fed & cordis humilitatecon
ſerua. Ab illo tibi ſemper cuftodiã uir
ginitatis & humilitatis expofcens qui
Pfal.121, non dormitauit nem obdormiet cuſto
diens Ifraël.
Conclufio, Ecceſancta filia, in quantum Domi
nus dedit , breuēad te libellum de Vir
ginitate & Humilitate cõſcripſi, magis
eligens,pauca tibi deſideranti tranſmit,
tere , quàm debitæ ſeruitutis offi
cium ſponſæ Domini
denegare.

BEATI
 AD PROBAM, EPIST. 1111. 521
BEATI FULGENTII
DE ORATIONE AD
Deum , & compunctionę
cordis,
AD PROBAM :
EPISTOLA III .
Domine in Christo plurimum venerabili,
ocum omni honorificentia nominanda
famulę Dei,filia Proba, Fulgentius ſer.
uorã Chriftifamulus,in Domino falute.
Piſtolam ſanctitatis tuę, cum Probehumi
tota cordis gratulatione, ſu- litas cunctis
fcepi, non ſolum ſtudium bo imitanda.
ni operis,fed etiam humilita
tem cordis tui certis indicis præferen
tem , Benè igitur, ſancta filia, in laudem
Dei,non de bonis operibus ſuperbiæ
uento extolleris , ſed ad implenda Do
mini præcepta infirmitatē inualidam
teſtaris. Ita debet ſentiri, quiſquis uerbi
Dei non auditor obliuioſus, ſed factor
operis eſſe deſiderat, qui non hîc ab ho
minibus recipere mercedem ſuam ,fed à
1 Deo in die retributionis expectat, qui
no in præſenti têpore inanis gloriæ ua
Kk 5 nitate
 $ 2 2 DE ORATIONE ET COMPvNCT. CORDIS,
nitate raptatur, ſed fanctoigne diuini a
mgris accenditur. Hunc enim Chriſtus
uenit mittere in terrā,utomneſuperbiæ
germen exurat, & humiliatio cordi fer
uorem ſanctę cõpunctionis iniciat. Sic
ficutin noftris peccatis nofmetipſos ue.
raciter accuſemus, & in bonis operibus
noſtris Deữuera cordis humilitate lau.
demus: Illi aſsignemus, quæ nobis eius
piecas donat:nobis imputemus, in qui
bus eum noſtra infirmitas exacerbat.
Oratio o Et quia frequenter à nobis offendi
Compüftio tur,neceſſarium eſt,ut frequente oratio.
cordisnea ne, & iugi cordis compunctione mitige
ceſſaria tur.Compunctio enim cordis excitato .
funt:fedá rationis affectum , oratio humilis diui.
Deo infuns
duntur, num promeretur auxilium . Compun
etio cordis uulnera ſua reſpicit : oratio
uerò medelam ſanitatis expoſcit. Etad
hæc quis idoneus: Quis enim uel orare
copetenter ualeat, niſi medicus ipſeno
bis initium deſideri ſpiritalis infundar:
Aut quis perſeuerare in orationequeat,
nifi Deus in nobis hoc quod cæpit au
geat, quodſeminauit enutriat, & quod,
mi
 AD PROBAM , EPIST. IIII. 523
miſericordia pręcedente, gratis donauit
indignis, ad effectum perfectionis, mi
ſericordia ſubſequente ,perducar?
Sic enim à nobis poterit boni operis Deus quos
modo ftau
meritum non perire,fiDeus author ato thor
adiutor ſemper glorificetur in opere: peris boni og
in nos
necputemus,liceum authorem bonio bis.
peris exiſtimandum ,tanquãin ipfo tan
tum creationis exordio fic Deus naturę
humanæ boni operis facultatem dede
rit,ut ipſius adiutorio deſiſtête , ſola per
ſeipſaspoſsithumana natura quodcun
que bonõuelle feu facere, cùm hoc nec
in ipfo primo homine potuerit ſola im.
plere conatu proprio , quando necdum
fuit uitiata peccato .Quomodoergo in
firma,fine iuuamine medici, ſoſpitatem
ſuam repararepotuerit: quæ dum ſana
effet ſoſpitatê ſuam cuſtodire nequiuit.
Non ergo glorietur terra & cinis : quia
in uita ſua proiecit intimaſua,necuulne
ratus, de hoc, quod in ſe ſanű exiſtimat,
tanquam ſanus exultet,ſed ſuorum uul
nerum putredinem compuncti cordis
humilitate conſideret, ut clamans cum
Pro.
 524 DE ORATIONE ET COMPVNCT. CORDIS,
Pſal.38. Propheta: (Computruerunt edeteriora ,
tæ funtcicatrices meæ , à facie infipientiæ
mee ) poſsit medelam , non ſuo merito,
ſed gratuito munere diuinæ pietatis ac
& .Cor.4 . cipere. Quid enim habet homo, quod
non accepit: Si autem accepit, quid glo
riatur,quafinon acceperit: Solusigitur
Deus poteſtomnibus,quibus uoluerit,
dare,unde uera ſalusacquiri poſsit:& i
deo ſolus poteſt in accipiepte cuſtodire
Pfal.127. quod dederit: Niſienim Dominus custo.
dierit ciuitatem ,inuanum vigilant qui
custodiunt eam . Illeitaq nõ patietur fur
tiuum nequiſsimiprædonis ingreſſum ,
cui non defuerit Domini uigilantis au
Pfal.121. xilium . Ipfe enim non dormitauit,neque
obdormiet,qui custodit Ifraël.
In hac vita Sicut autem,qui ad patriã tendit, do,
femper prosnecperueniat,ſemper habet ubi ambu.
facere
mus.
debe let,ficetiam nus., quamdiu in hoc mor
tali corpore conſtituit peregrinamur à
Domino præſens uita nobis eſt uia , in
qua femphabemusubi poſsimus pro
ficere,donec Deo perducente, ad illam
ualeamus beatæ immortalicatis æterna
patriam
 AD PROBAM , EPIST. 1111. 525
patriam peruenire.Magnæ igitur beati
tudinis eſt, ficin præſenti uiuere ſeculo,
ut profectui ſpiricaliomnis fidelis ope
ram det , nec tamen hoc ſuis aliquando
uiribus ſuperbus aſsignet , fed humili
corde à Deo pofcat iugem cuftodiâ ac
cepti muneris à quo emanat totius bo
næ ,non tantùm principium ,ſed etiam
perfectio uoluntatis.
Nec enim lacobi Apoſtoli prædica- Homo ex ſe
tio , aliqua poteſt argumétatione caſſa- abſque Dei
ri,dicens: Omnedatum optimum , & om - gratia mihi!
ne donum perfectum defurfumest defcen-poteft
operariboni
del
densà Patre luminum .Nec quiſquam ho velle.
minum , fiue ad cogitandum , ſiue ad o- lac. .
perandum quodcunquebonum ,poteſt
efTe idoneus,niſifuerit munere gratuito
diuinæ opitulationis adiutus :Deus est Philip.z.
enimquioperatur in ſuiseu velle &perfi
cere pro bona voluntate, ficut Vas ele
ctionis affirmat: quo etiam docente cô.
B
gnouimus : Quia non fumus idonei ; co- 2.Cor.3 ,
gitare aliquid à nobis,quaſi ex nobis ,fed
ſufficientia nostra ex Deo est . Ille igitur
nobis omnem boni ſufficientiam lub
mini
 526 DE ORATIONE ET COMPUNCT. CORDIS ,
miniſtrat, cuius non minuitur plenitu
do cum donat, qui nobis omnebonum
benigne largitur,ut habeamus,et in ſei
pro fine diminutione permanet plenus:
quod nec angelica poteſt, nec humana
præftare natura,aclic nulla,licet ſpirita.
lis , tamen creata ſubſtantia: quia omne
quod creatum eſt,ſicut antequàm crea
retur non fuit, fic antequã acciperetha .
bere non potuit, & ficut ſubſiſtere non
poteſt fine illius operatione qui fecit, fic
bonum non poteſtuelle ſeu facere, niſi
5, Deus dignet iugiter adiuuare. Ab ipſo
» nang eſt initium bonæ uoluntatis, ab i
is pro facultas boni operis,ab ipſo perſeue
» rantia bonæ conuerfationis,ab ipſo da
» tur in præſenti ſeculo uera cordis humi.
» litas , & in futuro retributionis æternæ
» fælicitas,ut ipſi ſint ſine fine fælices,qui
» núcfinefictione ſunt humiles,nec fein .
flationeuanaſeducunt,in qua ficnopo
teft effe bonis plena ſecuritas, ut tunc fa
ciliùs aduerſitas ſubrepat, cũ ſe proſpe
ritas fraudulenter oftendat.
Neceſt aliquod huius uitæ tempus,
in
 AD PROBAM , EPIST. III . S 27
in quo nó hominibus muſcipulam ten- Homo pros
datinimicus, cuius laqueos nemo po- prijs viribus
teſt proprijs uiribus euadere, niſi quem laqueos Dia
Deus gratia-ſua per leſum Chriſtů Do. bolieuadere
minum noftrum dignatus fuerit libera nonpoteft.
- re.Ideo Vas electionis, cùm captiuari ſe
in lege peccati ſentiret, exclamabat,di
cens:Infelix homo ego,quismeliberabit de Rom.7.
corporemortishuius?Gratia Deiper Iefum
Christum Dominum nostrum .Propterea
etiam Propheta,non ſuauirtute, ſed di
uino munere,pedes ſuos é laqueo præ
dicat euellendos; dicens : Oculimei fem . Pfal.zs.
i per adDominum : quoniam ipfe euelletde
; laqueopedesmeos. Et alio loco, ex perſo
na ſanctorum , quos de huius feculi la
queo liberatos,ad æternā dignatus eſt
Dominus ſecuritatem lætitiamg tranſ
férre,ſic dicitur: Anima nostra ficutpaſ- Pfal.124.
ſer erepta est de laqueo venantiū, laqueus
contritusest , &nos liberatifumus.
Veruntamen, ut ſuam animam unul. Non tamen
quiſque noftrûm inter aduerfitates & lafecuruseſſe
queos inimici uerſari cognoſcat, nec in debet.
hoc ſeculo noxia unquã ſecuritate tor
peſcar,
 § 28 DE ORATIONE ET COMPUNCT. CORDIS,
Pfal.38. peſcat,idem Propheta dicit: Tota die con
tristatus ingrediebar. Quoniãanima mea
impleta estillufionibus & no estfanitas in
carne mea . Quid eftautē: Tota die con
triſtatus ingredi , niſi totius huius uicæ
tempore , peccatorum recordatione tri
ſtari: in quo enim anima illuſionibus
impletur , niſicum concupiſcentiarum
carnalium frequenti tentatione concu.
titur : Quibus etfi conſenſione nonces
dit,fatigatione laffeſcit. Quamuis enim
ſubinde ſuis Dominus in certamine, ne
deficiant,adiutorium tribuat , permitti
tur tamen fatigari propriæ infirmitatis
onerepręgrauata mortalitas,ſed cum in
ſeipſa nullum uirtutis inuenit firmamé
tum,ad poſcendum diuinæ pietatis cico
recurrat auxilium.
Sed oratio: Hic ergo tuncaduerſariấuincimus,fi
ne o cordis lachrymis & orationib. & cötinua cor
cópunétione dis humilitate pugnemus. Scriptum eft
pugnare.
Eccli. 35 .
autem : quia oratio humilium nubes per
netrat , & non elongat Dominus , donec
exaudiat. Humilium ergo fiecus, ma
gnus eſt cócupiſcētię carnalis interitus.
Lachry
 AD PROBAM , EPIST. II . 529
Lachrymæ, quæ ex compunctione cor
dis ueniunt, & inimicum uincunt, & no
bis donum lætitiæ triumphalis acqui
runt. Qui enim euntes eunt & flent, mit- Pfal.126.
tentes ſeminafua , ipfivenientesvenient
in exultatione,portantes manipulosfuos.
Quàmbene' autem ſanctus Prophe
ta ſemina bonorum operum rigāda do
cet Aluminelachrymarum . Omnia ete
nim ſemina non germinant,niſi fuerint
irrigata, nec de ſeminepcedit fructus,ſi
fuerit aquarũ iuuaminedeſtitutus.Pro
inde nos quo&, fi uolumus fructus no
ſtrorum ſeminữ capere, non deſinamus
ſemina noſtra lachrymis irrigare , quæ
magis cordeſunt fundendæ quam cor
pore, Ideo nang nobis dicitur per Pro- loel.a.
phetam , ut ſcindamusnoſtra corda , &
non ueſtimenta noftra, quod tunc face
re poſſumus, cum ſcilicet recordamur
noſmetipfos, & ſinõin opere ſaltem in
cogitatione frequéter delinquere.Quia Sapient. 9.
terrena inhabitatio ſenſum multa cogi
tantem deprimit, & terra noſtra germi
nare ſpinas nobis & tribulos non quie
LI fcit,
 530 DE ORATIONE ET COMPvNCT.CORDIS,
ſcit,nec poffumus peruenire ad eſum pa
nis noftri,niſi fuerimus ſudoreuultus &
fatigatione confecti.
Fatigatio Facigamur enim ſudoribus , dum p
noftra in res prijs cupiditatibus repugnamus.In quis
pugnādocó: bus uincendis ,idcirco maior eſt certami
cupifcentijs. nis difficultas :quia non extrinſecus ex
altero , fed intrinſecus ex ſeipſo certanti
hoinini concupiſcentiæ carnalis gene.
ratur aduerſitas, quæ fatigationem in
gerit humanæ imbecillitati dum naſci
tur, quamuisdiuinquirtutis opitulatio
Gal.s. neuincatur.Caro enim concupifcit aduer
fusfpiritum :fpiritus autem aduerfus car .
nem.Hæc enim inuicem aduerſantur,ut
non quæcunq; uolumus illa faciamus.
Hinceſt,quod nondum Deo ſumus o
mnino ſubiecti: quia ex nobis naſcitur,
quod diuinæ renicitur iuſsioni. Nam
licet ex gratia Dei ſit uoluntas nobis
bona , quæ nos Deo reddat humiles,
non nobis tamen deeft prauæ cupidita .
tis exortus , qui nos faciat contumaces.
Per Dei ergo gratiã ſumus iam Deo
exparte ſubiecti,per culpam uerò no
ftram
 AD PROBAM, EPIST. II . 331
ftram ſumus adhuc ex parte non ſubdi- Deo Jum.is
ti. Propter quod ad Hebræos dicitur, partim ſubie
necdum omnia Chriſto efle ſubiecta. ei, partim
non ſubditi.
Sic enim ait: In eo enim quod ei ſubijcit o- non
Heb. 2.
mnia,nihil dimiſit noſnubiectum ei. Nunc
autě necdum videmus omnia ſubiecta ei.
Subiecti ſumus igitur Deo , ex eo quod
ipſo nobis operante condelectamur le
gi Dei ſecundum interiorem hominem:
Necdum autem fumus ſubiecti ex eo
quod uidemus aliam legem in mébris
noftris,repugnantem legi mētis noftræ ,
& captiuantem nos in legepeccati,quę
eſt in membris noſtrís. Subiecti ſumus
Deo :quia ipfius miſerationeeripimur à
tentatione:(ipfi enim cantamus: A'tee- Pf.18.
ripiar à tentatione, ) ſed necdum ſumus
oinnino ſubiecti :quia tentatio est vita lob.7.
hominis ſuper terram . Subiecti ſumus
Deo , in quo greſſus noſtros dirigit ſe
cundum uerbum ſuum , utno domine Pſ.119.
tur nobis omnis iniquitas : ſed necdum
fumus omnino ſubiecti : quia in mul- lac. 3.
tis offendimus omnes . Subiecti ſu
ſumus , inquantum ipſo donante , in
LI 2 carne
 532 DE ORATIONE ET CONPUNCT. CORDIS,
2. Cor. 10. carneambulantes , non fecundum car
nē militamus: fed necdum ſumus omni
no ſubiecti ,quia etſi habemus ex dono
Dei,ut mente ſeruiamus legi Dei, habe
mus tamen ex reliquis peccati,ut carne
Rom .7. feruiamus legi peccati. Propter quod
Apoſtolus dicit:!gitur ipfe egomente fer
uio legi Dei, carneautem legi peccati.
Sanéti men Omnis enim qui nunciuftè uiuit,car
teſeruiunt le ne quidem ſeruitlegi peccati, dum in ſe
gi Dei:carne naſci carnalem concupiſcentiam ſentit,
legi peccati. mēte autem feruit legi Dei:quia eidem
carnali concupiſcentiæ non conſentit.
Carne feruimus legi peccati , dum fin
Babylonis naſcentes, inquietantanimā
noſtram : fed mente ſeruimuslegi Dei,
ParuuliBa, cùm ijdem paruuli Babylonis elidūcur
bylonis elis ad petram . Babylon enim confuſio in
duntur ad pe terpretatur, cuius filia eſt omnis carna
tram .
PS. 237. lis cupiditas, quam cordis confuſio ge
nerat. Quamdiu autem in corpore pere
grinamur à Domino,partus ſuos nobis
integerit iſta confuſio. Ex ipſa quippe
confuſione omnis praua cogitatio na
fcitur, quæ paruula tuncadpetram eli
ditur,
 AD PROBAM, Epist. IL 533
ditur, dum celeri recordatione atqueo
pitulatione Chriſti ſuperata calcatur.
Igitur liceat habeamus ,undegratias Ergratias
agere Deo debeamus: quia nos tibi gra agere Deo
cuita miſerationefubiecit,uthumiles ti pre
o adeunde
ces funde
mus : habemus tamen , unde continuis re debemus.
precibus diuinas aures pulſare debea
mus : quia quamdiu in hocmortali cor
pore ſumus ficutnõ poſſumus ſine pec
cato eſſe, ſic necdum ualemus perfectă
humilitatem diuinis iuſsionibus exhi.
bere. Propter quod agendæ quidē ſunt
gratiæ Deo , inquantum nobis donat,
ur bene'operemur ,ne muneribus eius
exiſtamus ingrati:& danda eſt opera,uc
ad meliora proficiamus, ne mortiferam
incidamus ſuperbiam , ſi conuerfationé
noſtram putemus ex omni parte per
fectam .
Proinde gemamus & fleamus coram Fleamghic,
Domino qui fecit nos, ut à concupiſcē. utillic fimus
tia carnis & concupiſcentia oculorũ , & quieti.
ſuperbia ſeculi ,quæ non eſt ex patre,fed
exmûdo eft, liberęt nos, & ad illam nos
ſubiectionem perducat,inqua nobisni
LI3 hil
 534 DE OR.ET COMP. CORD . AD PR. EP.1111,
hil repugnet ex mortalitatis uitio, fed ex
immortalitatis dono totum , quicquid
in nobis eft, fiatſubditum Deo.
Qualis in Tuncenim erit in nobis uera , perfe
cælo beatitu cta, & excelſa humilicas , cùm & in car
do.
ne , & in mente noſtra , nulla remanferit
praua cupiditas, nec cogitationibus fa
tigabitur Spiritus,laborib. macerabitur
corpus,nulla erit ſollicitudo cerraminis,
ſed perfecta ericſecuritas pacis, nulla no
bis erit iuſtitię indigêtia , ſed cũ delecta
tione ſaturitas plena. Ibi erimus perfe.
eta celſitudinebeati: quia pfecta erimus
Deo carnis & fpiritus humilitateſubie.
Cti. Ibi nec minor erit laudatione noſtra
dilectio , nec inferior dilectione lauda
tio . Erit enim plena noſtra laudatio:
quia tunc in nobis erit Dei proximique
perfecta dilectio , Tunclaudabimus &
habebimus & amabimus , tunc fatiabi.
murcum delectatione, & dele .
tabiinur cum fatie
tate.

BEA
 535
BEATI FULGENTII
DE CHARITATE ET
EIVS DILECTIONE,

AD EVGYPPIVM ABBATEM ;

EPISTOLA V.
Domino beatißimo , & plurimum uenerd
bili,ac toto charitatisaffe tu defiderabi,
li , ſancto fratri & compresbytero Eva
gyppio, Pulgensius ſeruorum Chriftifaa
Mulus,in Domino falutem .
Tinam fancte frater, tanta Deleétatio
meo facultas ſuffragaretur ex leftione li
eloquio ,utad explicandam terarum Eu
fpiritalem ,quam extuarum pli3 cab
ppuiliinexa
s.
literarum lectione percepi ,
dulcedinem uerba ſufficientia reperi
rem , quod dum uolo, nec ualeo , mirum
mihi aliquid eueniſſe cognoſco ,uidensi
gaudiữ ,quod ex tuis ſermonib.ſumpſ ,
nö poffe meis ſermonib.explicare. NE
pe,quod mihi fcripfiſti, poſtquã cogita
tione inuentum diſpoſitumg eſt, licin
Ll 4 literas
 530 DE CHAR. ET EIXS DILECT.
literas digeſsiſti,ut autipfemanu ſcribe
res,autoredictares.Vndeigitur factum
eſt, utos meum dilectionem dictando
parerenópoſsit,quam cor meum ex tui
oris dictatione concepit, quæ eft inops
opulentia,uel opulenta inopia,ut eomi
nus mihi ſermo ſufficiat, quo memagis
affectus inſtigat : Er quod ideo loquor,
quia delector, minus eloquarquam de
lector. Quid rogo eſthoc q & eloquio
ſignificare uolo,necualeo:Nimirum a
liquid eſt,quod ſic corporali eloquio ſti
loúeſignificatur, uttamen non corpo .
raliter,ſed ſpiritaliter habeatur.
Charitas pri In ſpiritalibus autem donis , primus
mus fructus fructus eſt charitas . Vnde non inordi
Spiritalium
donorum .
natè eam Vas electionis ita poſuit :fru
Gal.s. étus autem fpiritusest charitas, gaudium ,
pax & cetera.Alio quoque loco , præci.
puum quiddam cæleſtium uoluit ſigni
ficarechariſmatum , cum diceret: Quia
Rom.s. charitas diffuſa est in cordibus noftris per
Spiritum ſanctum ,quidatus eft nobis.Hec
charitas, quàm Spiritus fancti dono, cũ
indigni eſſemus,accepimus, tam bona,
tam
 AD EVGYPPIVM, EPIST. V. 337
tam ſancta,tam immenſa eſt,ut eam etiã
qui habet in corde,nunquam pofsit ſer
monibusexplicare. O qualis charitas
multum miranda , multum laudanda,
multumo diligenda,
Veruntamen non omnes, quichari- Charitatis
tatem mirantur & laudant , ftatim dili- dilectio.
guntcharitatem . Etideo niſi eamquif
que diligat,nihil ei proderit, quòd eam
miratur & laudat. Tuncautem fructuo
ſa eſt admiratio charitatis & laudatio ,ſi
nondeſitin admirante atqz laudante di
lectio .
Sed nunquid , ſicut eam poffunt ad- Charitatem
mirariatą laudare, qui eam non habēt, non diligit,
itapoſſunt eam diligere,qui eam necdâ quieam
habet. non
habenc.Nequaquam : Charitas quippe
ipſa eſt dilectio . Quomodo autem dile
ctionem iam diligit, qui dilectionē ha
bere non cæpit :
Nam eccemulta uiſucorporeo uide. No A'diſsimili.
ita chari
mus,ubi non hoceft ipfe uiſus,quod eſt tasdiligitur,
illud quod eo uidemus : quia illud eſt ut uiſibile os
ſenſus:quouidemus: illud autem ſenli- culiscorpos
bile,quod uidemus.Er cum illud, quod ris uidetur.
LI 5 uide
 538 DE CHAR. ET BIVS DILECT.
uidetur,ab oculis tollitur, ſi fanitas ineſt
oculis,ficillud quod uidebatur, à ſenſu
uidentis aufertur,ut ipſe ſenſus à uiden
te nullatenus auferatur.Ita fit, ut uidédi
ſenſus in homine maneat, quâuis ab eo
quoduidebatur uiſus ipſe diſcedat. At
cũcharitas diligitur: quia non nifi dile
ctione diligitur,non poteſt homo, tan
quam oculum corporis à quacunqre
uifibili , ſic à charitate intentioné auer
tere dilectionis , ut poſsit & charitatem
non diligere,& dilectioné habere.Cha.
ritas quippe: id eft,dilectio , nullatenus
diligitur,niſi dilectio habeatur,qua ipſa
dilectio diligatur. A feipfa igitur dile
Ctio diligitur:quia tuncdiligitur, cũha.
betur,nec diligiturnifi habeatur. Equi.
dem poteſt diligi à nobis etiam cũpe.
timus, ut augeatur in nobis,fednon di
ligit eius augmentum , qui non habet i.
nitium .
2. Non ita Non ergo ſic charitasdiligitur , ſicut
diligitur cha nummusaut aliquid eiuſmodi. Poteft
ricas , ſicut enim quiſque unum non habere num
pecunia, mu, & multitudinem diligere ac deſide
rare
C1 AD EvgYPPIVM , EPIST . v. 33.9
rarenummoiū . Diligit ergo iſte num .
morum multitudinem ,cũ neunius qui
dē nummi habeat facultatem . Apud ſe
unum nummum non inuenit , & fo
ris nummos innumerabiles quærit ,
Hoc & in cæteris rebus corporis in
uenimus , utaliquid eorũ poſsit diligi,
ita, ut hoc ipſum quod diligitur , nulla
ex partehabeatur.
Eft tale quiddam & in pleriſque ſpiri 3. Non etia
talibusdonis.Velut,ſi quis diligat(uer- ficut alia do
na ſpiritas
bi gratia) ut habeat prophetandi donữ, lia.
1
quod nullus negat, inter dona ſpiritalia
literis Apoſtolicis contineri. Aly quippe 1. Cor. 1z.
daturperſpiritum ſermofapientia, (ſicut
Vas electionis affirmat)alij autem ſermo
fcientia
fecundùm eundem ſpiritum ,alteri
fides in eodem fpiritu ,aly gratia fanitatū
in unoſpiritu ,alij prophetia, alijdijudica
tioſpirituum ,alý genera linguarum , alij Cateradona
interpretatio fermonum.Hecaụtem om- ſine bonauo
luntate habe
nia operatur unus atque idem fpiritus, ri posſunt:
diuidens ſingulis proutuult . charitas aus
Cùm igitur, utde cæteris taceamus tem nequas
fpiritalibus donis, poſsitdiligi pphetnec
ia quam.
 340 DE CHAR . ET EIVS DILECT .
nechaberi : charitas tamen nö habetur,
ſinon diligatur,nec diligitur, ſi non ha
beatur : Ideo cætera ſancti Spiritus do
na:id eft,linguæ ,prophetia , Sacramen
torum ſcientia,fides, facultatem in pau
peres diſtributio , corporis quoq ipfius
exuſtio , poſſunt hæchaberiſineuolun .
tatebona , ad hocſcilicet, ut habentem
onerent,non honorent. Charitas uero
ſinebona uoluntate non poteſthaberi:
quia uoluntatem , in qua charitas fuerit,
malam fieri non permittit. Charitas e
nim nec agit perperam,nec cogitatma
lum.Et quianon gaudet ſuper iniquita
te,necefleeſt,ut in quaeſt,bonam faciat
uoluntatem.
Maleuolus
animus Cha
Maleuolus ergo animus non impen
ritatem nec ditcharitatem alteri : quia non habetfi.
impenditnec bi.Cùm autem cæperit habere exordi
habet, um , ut ita dixerim , charitatis necmale
uolus poteſt eſſe,nec ſterilis.Etquia do
nec permanet in charitate , in Deo per
manet,& Deus in illo manet,femper ha
bebit,fi eam ſemper impenderit.Quan
do autem eam nonimpenderit,non ha
bebit.
 >

AD EVGYPPIVM, EPIST. v. 541

bebit.Proprium eſt enim charitatis, qd
ad curſum præſentis attinet uitæ , ut in
eo qui eam erogat, creſcatab eo autem ,
quilibi tantum habere uoluerit,ſine di
latione diſcedat . Ille igitur eam magis
habebit,qui libenter impenderit. Quia
ſicut eamnecimpendere poteft nec ha
bere maleuolus,fic nec habet eam quif
quam nec impendit inuitus. Homo er
go beneuolus eſt domiciliữ charitatis.
Hocautem nomen,id eſt,beneuolus,ex
benè & uelle compoſitum eſt. Si ergo
alteri quiſquam male uelit, inquantum
male' uult,beneuolus non eft :ac per hoc
maleuolus eſt. In maleuolam autem ani
mam non introibit ſapientia. Maleuo
lus autem homo ille propriè dicitur, no
omnis qui uel fibi uel alteri contrarium
aliquid cupit aut pofcit, ſed quinocēdi
uoluntatem gerit, ſiue bonum ſiue ma
lum poſsit elle quod cupit.
Voluntas autem uel bona uel noxia, Voluntas bo
na uel mala
non ex officio , ſed ex fine, ei eſt cuiuſa non ex offia
penſanda: quia non ex eo quod facit, cio,fed exfro
fed ex eo propter quod facit,qualitatem ne aftimana
fuæ da .
 542 de CHAR. ET EIVS DILECI.
2.Cor. 12. ſuæ quiſqueuoluntatis oſtendit. Nam
& Paulus contrarium ſibi aliquid uole
bat,cum poſceret, ut ab eo ſtimulus au
ferretur , quem ſalubriter aduerſus uitiữ
elationis acceperat , nec tamen habuit
maleuolam mentem , quamuis utilitati
fuæcontrariam gereret uoluntatem . Vt
eniin à ſe ſtimulum , quo colaphiſaba
cur,rogaret auferri, falutem corporis fui
plus uolebat prædicationiprodeſſequã
Tibi,nonquærens, quod ſibiutileeftet,
ſed quod inultis,ut faluifierent. Illis er
go uolebat prodefle ſoſpitatem ſuam ,
quibus ſuam prodeile fciebat & uitam.
Phil. 1. Denique cum deſiderium haberet dil
ſolui, & effe cum Chriſto , quod effet
multo melius , ſciebat tainen mané.
rein carne, neceſſarium eſſe , propter il
los , in quibus Apoſtolatus miniſtra
bat officium . Charitas ergo eum Chri.
ſti urgebat , fiue cùm à ſe ſtimulum ro
garetauferri, ſiuecùm in carne , quam
uis aliud deſiderans , cuperet iinmo .
rari . Coarctabatur enim latitudine
Charitatis, ut & cum Chriſto delide
raret
 AD EVGYPPIVM , EPIST. V. - 543
raret eſſe , & officium uellet piæ ne.
ceſsitatis implere. Charitatem igitur
utrobique dilexit , quam ſemper bona
uoluntate fperauit. Quiſquis itaq ſe. Qui diligie
cundùm charitatem ( quæ Deus eſt) di- fratrem , dis
ligit fratrem , ipſam in eo quammaxime ligit ipſant
charitat em .
diligit charitatem :Ideo cũ Saluator no .
ſter Apoftolos ſuos nouo dignaretur
innouaremandato ,dicens : Mandatum loan.138
nouum do vobis, vt inuicem diligatis : iu
bensperſe fraternitatem diligi, ipſam
quoque charitatem fraternitatis per A
poſtolum Paulum præcipit diligen
dam . Chriſto enim in fe loquente, gen
tiumMagiſter uult nos dilectionem har Rom, 12,
berefineſimulatione ,odientesmalum , ad
hærentes bono ; charitatemfraternitatis
inuicem diligentes.
Hinceſt, quod in undecimo confeſ- B.Auguftini
fionum libro egregiusille doctor, Bea- teftimomú.
cus ſcilicet Auguſtinus, cum Deo amo
rem ſuum , quem uteum diligeret, ab i
pſo acceperat ,confiteretur,ait :Iam dixi “
& dicam , amore amoris tui facio iſtuc. "
Pſalmum quoque centeſimum duo .
deuige
 544 DB CHAR. ET EIVS DILECT.
deuigeſimum exponens , cùm illius
loci intelligentiam explanaret, ubi dici
Pſ. 119. tur: Incola ego ſum in terra,ne abſcondasà
,, me mandatatua:poft aliqua ficait:Quid
autem diligendum diligitur, fi ipſa dile
Ctio non diligatur: Vndeconſequenter
iſte incola in terra,cum Dei mandata,ne
> abſconderentur,oraffet, in quibus dile
‫ وو‬ctio præcipitur, uelſola ,uel maximèi.

>> pſius dilectionisdilectionem ſeuelleha

Ibid. bere proclamat, dicens: Concupiuit ani
,, ma mea defiderare iuftificationes tuas in
», omnitempore. Nónnetibiuidetur aper
ce Propheticis atque Apoſtolicis dictis
tracta Beati Auguſtini de diligenda di
lectione fententia :
Dilectio Dei Quocirca dilectio Dei & proximi,
O proximi quę plenitudo legis,finiscí pręcepti eſt,
eſtdilectio
charitatis. & in Deo charitatem diligit, quæ Deus
eſt, & in proximo charitatē diligit, quæ
ex Deo eft. Tunc enim recte Deus pro
ximuso diligitur,fi & in Deo & in pro
ximo ipſa charitas diligatur. Ita fit, ut &
in Deo ipſum Deū,& in proximoDeữ ,
ſine dubio diligamus . Neg enim fru
ſtra
 AD EGYPPIVM , Erist. V. 545
ftra poſt dilectionem Dei, non alia niſi
proximiſola nobis eſt mādata dilectio :
ſcilicet,ut agnoſcamus,illam creaturam
nosdebere diligere,ubi charitatē ipſam
poſſumus inuenire. Omne nang ani
mal irrationale , ſicut non habet ratio
nem , ficnon habetcharitatem . Neca
liud mihi uidetur effe ratio præcipua,
quàm competens atque ordinata dile
ctio , quæ ab homine foli Deo debetur
& proximo.
Videſancte frater , quàm prolixíte Ex mutua is
cum conſerui de charitate fermonem , gitur charis
dum nimis in te , ipſam diligo Charita- tate pronos
tem .Quam utiæ ipfe quoq in nobis di- bis inuicem
ligis.Necob aliud, niſi quia hancin no- oremus ,
bis ſic amas : quia dono Deiplenus es,
ut etiam quos diligis , ſimiliter plenos
efle deſideres . Hoc ergo ſupereſt ,ut
quia nos purê diligis , inſtanter prono
bis orare digneris, utDeus qui nos pri
or dilexit,d
& edit nobis charitatê , qua
diligatur à nobis ſicut non habentibus,
ipfe eam ,gratia pręueniente ,largitur,ſic
in nobis omnes reliquiasmundanæ cu
Mm pidi .
1

1
 '$ 40 DE CHA. ET EIVS DIL. AD Egyp. EP. v .
pidítatis abſumat, & nos Spiritu feruien
tes in charitate perficiat. Illius& nos fa
ciat beatitudinis compotes,in qua ficut
nulla eſt delectatio praua,fic nulla mors
timetur ex pæna, ubi nihil quiſquam ex
carnis fragilitate perpetitur, ſed ab om
nibus ſanctis Dei & proximi perfecta
femper charitate regnatur.
Concluſio . Orantem pro nobis ſanctitatem ſuā,
clementia diuina cuſtodiat , quod opto
Domine ſancte ac beatiſsime frater.Do
minus Ianuarius ſanctitatem tuam toto
3
ſalutat puritatis , & plenæ rationis affe.
ctu . Benedictionem à uobis directam ,
tota cum exultationeſuſcepi,Libros ſi
cut præcepiſti, ad Monimum datos , in
quaternionibus deſtinaui , in quibus , ſi
aliquid placuerit,utinam ueritatis, & no
folum amoris eſſecognoſcam :Hiſunti
gitur meæ paruitatis oblatio, quam uo
bis faciet puritatis ueſtri cordis acceptā .
Suggeſtione fratriscõmunis accepta;
quæſo,ut adiutrix adſit ueftræ charitatis
induſtria . Obſecro ut libros , quos opus
habemus,ferui tui deſcribant decodici
bus ueſtris . BEA .
 547
BEATI FULGENTII
*
DE CONVERSIONE
à ſeculo ,
AD THEODORVM SENATOREM :
EPISTOLA V I.
Domino illuftri, & merito inſigni, ac pre
ftātißimofilio Theodoro,Fulgentius fer
uoră Chriſti fumulus in Dominofaluté.
T ignotus corporeuideare. Excufat se
piſtolari tibi méā notitiâ infer quod ſcribat
re ſermone,quæſo 'ne impu adignotum.
dētiæ deputes,neúeimportu
nitati opus charitatis aſsignes. Ad ſcri Occaſifoeri
bendű não primūſancti fratris Romuli bendi.
dulcis Epiſtola,deindefratrữexindeue
nientiñ ga uobis in Domino benigne
ſuſcepti ſunt, eo me magis ſuaſio cõpu
lic , quo ueſtri ſpiritalis ppoſiti cognitio
libentius inuitauit . Reculerunt quippe
quòd Chriſti compulſus affectus,noltri
nominis in colloquio benigne feceris
mentionē, dicens te noſtra Epiſtola de.
lectari. Libens igitur feci, quod teuelle
libenter agnoui,malensinculcus uideri
ſermone,quam eſſe frigidus charitate,
Mm Domi
 548 de CONVERSIONE,
Domine illuftris & meritò inſignis ac
præftantiſsimefili.
Gratulatur Ita& multum gaudeo , quòd iam fe .
eide conuer. cularis dilectionis nexibus non teneris ,
fone. & mundum cótemnendo calcas, à quo
cùm eữ diligeres, calcabaris.Nuncuero
conſulatu proueheris,nuncfelici trium
pho certiſsime ſublimaris, non cui po
pulusRomanus applaudat,ſed cuian.
gelicus cætus adgaudeat . Beatus es
quia hoc non caro & fanguis reuelauit
tibi, ſed ille Pater quieſtin cælis, inter
quos cælos & tu factuses cælũ . Quan
tum putas ineſſe luctũ Diabolo , quod
à tecontemptum perſpicit mundum , &
teconuerſum cognoſcit ad Chriſtum ,
quod teuidet ea,in quibus uideris elle,
deſerere, & ab amore temporalium ter
renarum rerum , ad illa cæleftia & æ
terna,iamcorde migrare : Quamuise .
nim Chriſtus æqualiter fitpro cunctis
fidelibusmortuus, & æquale cũctis be
neficium redemptionis impenderit (di
Gal.3. cente Apoſtolo : quicung in Chriftoba
ptizati eſtis, Chriſtuminduiſtis.Non eft fer
HHS
 AD THEODOR. EPIST. VI. 549
1 uusneg, liber,non est mafculusnegfæmi
na , omnes enim vos vnum eftisinChriſto
Iefu ,)tamen conuerfio potentium ſeculi
multű militat acquiſitionibus Chriſti. Exempla or
Sicut enim multi fratres & amici, cli- ptimaiú tras
entes &fubditi,noti pariter & ignoti, ta huntpoftſe
1
lium authoritate,ad mundanę dilectio- multitudină.
nis excitantur ardorem , & eo magis i
gne ſecularis concupiſcentiæ fuccen
duntur , quo ſublimes ſeculi dilectione
mundana libenter captiuos teneri con
ſpiciunt:ita quotiens ille, qui reſpicitin
terram , & facit eam tremere, qui tangit
montes,& fumigabất,dum terrenis re
bus intenta corda miſericorditer reſpi.
cit, & conſiderationeiudici ſui tremere
compellit, dum cötingit ſuperba cor
da ſublimium , uelut altitudines mon
tium,ut confeſsione fumigent peccato
rum , in talium tremore plurimi contre
miſcunt, & in talium conuerſione mul
ti ad ſubſidium miſerationis diuinæ cõ.
fugiunt . Ita fit,ut qui ſuntinſeculicul.
mine cõſtituti,aut plurimos ſecum per
dant,aut ſecum multos in uia falutis ac .
Mm 3 quirant.
 550 DE CONVERSIONE,
quirant . Magna tales , aut pænasma
net, ſimultis præbeant malæ imitacio .
nis laqueum , aut gloria , ſi multis o.
ftendant ſanctæ conuerfationis exem
plum.Quis enim non paruam defpiciat
cellam , quando ſenator domum defpi.
cit marmoratam : Quis non terrena con
temnens ad acquirenda cæleftia ſibi co.
fulat, quando ad cælum Romanus con
ſul terrenorum contemptu feſtinat :
Conuerſio Vere in te illud, quod Propheta ceci
Dei opus eſt. nit,opere uidemus impleri : Hæc est mu.
tatio dextræexcelſi. Quis enim in te hoc
operari potuit,nifi ille, qui ordinem mu
tabilium rerum, ſecundum incommuta
bile nouit regere ac diſpenſare conſiliū .
Quia ut ſingula pro opportunitate tem
porum , pro uarietate cauſarum ,uel in
deterius uel in melius commutentur, il
lius incommutabili conſilio fit, qui nec
meliorib.rebus nec deteriorib.commu .
Deus tamen tatur. Neq enim habet ubi proficiati
immutabilis. pſe in melius, autundein deterius defi.
ciat.Ille quod eſt, ſemper eft:&ficut eſt,
ita eft:no in ſe habetnõ eſſe poſſe, quod
eft:
 AD THEODOR. EPIST. VI. 551
eftiquianecin ſe habet effe poffe, quod
nõ eſt.Et hoc quod ſiceft ,nõ inicio prę .
uenitur,non fine concluditur, non tem
poribus uoluitur, non locis continetur,
non ætatibus uariatur . Nihil ibi deeſt:
quia totum in illo eſt. Nihil ibi ſupereſt:
quia nihil præter illum eſt.
Siqui ergo rerum temporalium & Qualis vita
mutabilium amore contempto, in illius eterna .
dilectionem tranſeunt,in ipſo erunt ple
ni,in quo nihilindigetur:in eo ſecuri, in
quo nihil metuitur :in eo uerè ſemper
gloriofi,cuius uera & fempiterna gloria
nec aufertur,nec minuitur,nec augeture
Quis non illius uitæ deſiderio, præſen
tem uitam deſpiciar:Quisnon illius ab
undantiæ delectamento , diuitias tem
poris labentis exhorreat : Quis non il
lius regni dilectione, omnia terrenare.
gna contemnat:
Illä ergo uită tuncaccipiemus, ſi huic Beati mors
nos uitæ mortuos æſtimemus & illas di tui , paupes
uitias tűc poſsidebimus,fihîc pauperes res,humiles
in hac uita.
{piritu uiuamus, & ad illiusregni culmē
tuncpueniemus, fi hîchumilitatē , quã
Mm 4 Deus
 552 DE CONVERSIONS
Deus ille Magiſter docuit ,uero corde te
neamus . Talibus mortuis dicit Beatus
Col.3. Apoftolus:Mortui enim eftis, & vita ve
ſtra, abfcondita eft cum Chriſto in Deo , că
Chriſtusapparueris , vita veſtra, tunce
vosapparebitiscum illo in gloria.Detali
bus etiam pauperibus ipfe Dominus lo
Matth.s. quitur,dicens:Beatipauperesfpiritu ,quo
niamipforum eft regnum cælorum . Deta
Luc. libus quoq humilibus dicit: Quoniam
14.
qui ſe humiliauerit , exaltabitur.Et alio
Matth. 11. loco :Diſcite à me,quia mitisfum ,& hu
miliscorde, &inuenietisrequiem anima.
busveſtris.
Hanchumilitatem non habent, ſiue
qui mundum diligunt, feuqui ſuis uiri
bus aſsignant,cum ea quę ſunt in mun
Superbiæ do contemnunt.Hæc duo ſuperbiæ ge
duo genera. nera uno uerficulo Spiritus ſanctus de
Pfal.49. fignauit in Pfal.dicente Dauid: Quicon
fiduntin virtute, quiſ in abundantia di
uitiarum fuarum gloriantur.In abundan
tia enim diuitiarum ſuarum gloriantur,
qui ſic diuitias ſuas diligunt , ut in ipfis
ſummam beatitudinis collocent. In ſua
uero
 AD THEODOR . EPIST. VI. 553
uerò uirtute confidunt, qui ſic contem
aunt diuitias, ut ipſum contemptūuiri
bus ſuis aſsignent.Acper hoc utriqſu .
Ferbi ſunt.Illi, quia in diuitijs cófidunt,
mõin Deo:Illiaất,quia qd diuitias (per
nit,fibi uolüt aſsignare,no Deo.Illi, qa
quod benè diligi non poteſt, malê dili
gunt: iſti,quia quod benèſperni poteft,
non benefpernunt.Ac per hoc,illi malá
mile faciunt:iſti bonum malè operatur .
Proinde,quoniam Domino in te mi- In uirtute
ſericorditer operante , iam didiciſti, in fua homo
abundantia diuitiarũ tuarûnõ gloriari, ne confi
dat.
hocfupereft, ut non confidas in uirtute
wa:id eft,ne deputes uiribus tuis, quòd
feculi facultates diuitias contemnis,
quod honores mundi pro nihilo ducis,
quod deſiderio regni cæleſtis accende
ris, quòd uiam mandatorâ Dei currere
delectaris.Hæc enim omnia nullatenus
baberes niſi à Deo munere gratuitę do
homini dat
nationis acciperes.Non hoc
natura,fed gratia. Non hoc ex qualitate
(2 A
UDI
côditionis humanę habetur,fed ex beni
gnitate diuinæ illuminationis acqritur.
24

Mm Homo
ީ‫ބ‬
 554 DE CONVERSIONE ,
Poſſeet Effe Homo quidē ficà Deo factus eſt , ut
in Deo funt hæc habere poſsit,ſed haberenõ poteft,
coniunéta:in niſi dono Dei miſerātis acceperit. Nam
creaturis fe- & oculus ſic factus eſt, ut uidere lumen
juncta.
poſsit:ſed uidere non poteft,niſi ſe illi lu
men infuderit.Quod ergo uidet oculus
beneficium eſt luminis , quo ſicaruerit,
cecus remanebit in tenebris.No omie,
quod aliquid eſſe poteft,iam hoc eft &
eſſe poteſt ,cui naturaliter hoc eſt die
poſle quod ſempereft. Hic autem unus
Deus ipfa Trinitas eſt :id eft,Pater & Fi
lius & Spiritus ſanctus, quiſolus eft om
nium rerum creator:quia folus à nullo
creatus eſt.Omnia uero ,quoniam abil.
lo creata ſunt,non de illo , naturaliter&
detrimento ſubiacent & cremento .
Gratia Dei Vt ergo quædam in deteriora nõre
operatur om cidant gratia eius gubernat: & ut quæ.
nia in nobis. dam ad meliora conſcendant, gratia i
plius eleuat :ut
& æternum permaneāt,
ipſa gratia uiuificat & conſeruat.Huius
gratiæ adiutorium ſemper eft nobis à
Deo pofcendum , ſed ne ipſum quod
poſcimus noſtris uiribus alsignemụs;
neque
 AD THEODOR. EPIST. VI. 558
neque enim haberi poteſt ipſe faltem o
rationis affectus, niſi diuinitus fuerit ata
tributus . ' Vtergo deſideremus adiu
Iorium gratiæ hocipſum quoque opus
eft gratiæ . Ipſa nanque incipitinfundi,
ucincipiat poſci: ipfa quoque amplius
infunditur , cum poſcentibus datur.
Quis uerò poteft gratiam poſcere, niſi
uclit: Sed niſi in eo Deusipſam volun
1 tatem operetur, uelle nullatenus pote
rit. Propter quod Beatus Apoftolus,
non ſolum bona opera hominum , ſed
etiam bonam uoluntatem Deum in no
bis operari teſtatur, dicens: Deuseste. Phil.ze
nim qui operaturin vobis & velle & per.
facere pro bonavoluntate. Hoc eſt quod
ſolicitudinem fidelibus humilitatem
qúe commendans , permiſit dicens : Ibid
Cum timore & tremore veftramſalutem
operamini. Ec ibi adiecit: Deus este.
nim qui operaturin nobis do velle &per
ficere pro bona voluntate . Vt ad eum
quoque ueniamus , currimus : & ideo
currimus,quia currere uolumus.Sed ne
vel uoluntatē uelipfum curſum aſsignę
mus
 5 5.6 DB CONVBRSIONE,
mus uiribus noſtris,idem nos informat
Rom ,9. Apoſtolus,dicens:Non volētis , negcur .
rentis,fed miſerentis eftDei.
Superbia is Quocirca,ut inhis bonis quæ à Deo
gitur eft des
teftabilis. accepiſti,permaneas & proficias,ut nec
inuia remaneas,nec retrô redeas, nec in
dextram ſiniſtramúe diuertas,quicquid
habes bonæ uoluntatis uel bonæ ope.
rationis Deo aſsigna qui dedit: & i.
pſum humiliter roga,ut & conferuet &
augeat qd donauit.Nihiltibi bonitan.
quam tuum aſsignes , ne non accipias,
quod accipere poteras,& quod accepe.
ras,perdas. Deteſtabilis eft enim cordis
humani ſuperbia qua facit homo,quod
Deus in hominibus damnat:ſed illa de
teſtabilior,qua ſibi tribuit homo, quod
Deus hominibus donat . Tanto enim
deterioris tenetur iſte ſuperbiæ reus,
quáto in melioribusdonisexiſtitingra
tus. Damnabilis eſt, qui ſubſtantiaſe.
culi malè utitur , ſed damnabilior, qui
{piritalibus donis ſuperbus effertur.
Humilitasa- Creſcat igitur in tehumilitas animi,
mimi eftfubs quæ uera eſt & integra ſublimitasChri
ftiani,
 AD THEODOR . EPIST. VI. 557
ftiani , & tanto magis in te cognoſce limitas Chri
Dei gratia creſcere, quâtomagis tibihu ftiani.
militatê cordis uideris abundare. Quã
ut ſemper habeas,in qua ut ſemper pro
ficias, cūtimore& tremore tuã ſalutem
operare. Nec lectiodeſit operib.bonis,
nec bona opera deſint ftudio lectionis.
Bona coram Deo & hominib. prouide.
In Scripturis ſanctis ftudia tui cordis im
pende.Etibi ſi fueris, quiſis, quiq debe
as eſſe cognoſce.Adhasſi humilis & mi
tis acceſſeris,ibi pfectò inuenies,& pre
uenientē gratiâ , qua poteſt eliſusſurge
re , & comitantē,quauiâ recti queatiti
neris currere,& ſubſequentē,qua ualeat
adregni cæleſtis beatitudinē puenire.
Sanctam multum in Chriſto uene
rabilem matrê ueftram , quętuo ſpirita
li ſtudio Chriſtiana fide, & ueremater
na charitate concordat,fed & uenerabi.
lem ſororem tibi iam in Chriſto coniu
gem tuã, obſecro,ſalutaredigneris.In
leparabilis Trinitas protectioneuos uir
tutis ſuæ cuſtodiat, quod opto ,Domi
ne illuſtris fili.
BEA
 S5B DE POEN. ET RETRIBVT. FVTV.
BEATI FULGENTII
DE RECTA POENIS
TENTIA , ET FVTVRA
retributione,
ADVENANTIAM
EPISTOLA VII.
Dominc illuſtri og meritò venerabili, filie
Venantie , Fulgentius feruorum Christi
famulus,in Domino falutemi
Venantiam Icut uera lux nullatenus ob:
tanquam at : ſcuratur, ita nunquam ueri
boréex fru : tas eternamentitur. Lux au
& ibusſibico tem & ueritas Deus eſt , de
gnitam. quo ſcriptum eſt : Erat lux
loan, 1 .
vera ; quæ illuminat omnem hominem ve
nientem in hunc mundum . Ipſa quoque
loan. s. lux & ueritasdicit : Ego fum lux mundi.
loan. 14. Et rurſusde ſe ait:Ego fum via,veritas ,
vita . Ipfius ergo doctrina monemur:
Matth.7. quia arborbona bonosfacit fructus, &
quia ex fructib.arbor agnoſcitur,in ipſo
te dominailluſtris & merico uenerabilis
filia,cũſis ignotaziam ſcio:in ipſo tibi,cũ
ſis tam procul conſtituta,congaudeo.
Per
 AD VENANTIAM , EPIST. VII. 559
Per Epiſtolam ſiquidem clariſsimiFi
lij mei lunilli, propoſitum ſimul & ſtu
dium tuę Chriſtianitatis agnoui, qui mi
hi gratiam , quam tibi largitus eft Deus,
intantum ſignificari curauit,utin ſuis li
teris tuæ quoq ſalutationis mihi demo
ftraret indicium.Hocproculdubiò non
feciſſes, niſi Chriſtum tota punitatemē
tis in ſuis famulis dilexiſſesinec incogni
tum ſeruum tam benigne in Domino ſa
lutares, niſi Dominum pio cordegeſta
res.Gratiasilli , qui multiplicat gaudia
noſtrum de charitate fidelium . Ipſeeſt
charitas,quęcredentes perducit ad De
um : quia ipſa charitas eſt Deus. Vnde
Ioannes Apoſtolus dicit: Deus charitas 1.Ioan. 4:
eft, & quimanetin charitate, in Deo ma.
net, & Deus in illo manet .
Hecubi habitarecæperit,nõ permit. charitatis
tit dominari peccatũ , ſed cooperit mul- multiplexbo
num contra
citudinem peccatorā. Nec ſolū præſen peccatum
tia peccata facit uitari, quinetiã præteri
ta omnia relaxari. Hác ſuperbi cotuma
ces repudiãt, qui de peccatorű remiſ
ſione deſperant.Et no ſolum falutis ſuæ
curam
 560 DE POEN. ET RETRIBVT. IVTY.
curā miſeranda cæcitate renfciunt, quin .
etiã fideles animas , ſi peruertere neque
unt, perturbare mortiferis ſermonibus
non quieſcunt.His etenim plerunq aut
peccatorũ immanitas, aut ætatis nequi
ter peractæ longquitas,ſpem ſalutis adi
mit, & ad deteriora perpetranda copel
lit:ita ut in talibus illa Sanctæ ſcripturæ
Prou. 18. ſententia compleatur : Peccator cùm in
profundum malorum venerit, contemnit.
Eruerè malorum profunditas necat , ſi
quos deſperatio indulgentiæ deteſtan
da cordis obduratione præiudicat.
De Deimis Quis enim nõ uideat,quam ſit impi
ſericordia um ,quamos ſacrilegūſi homini per pæ
requaquam nitentiam præteritorí malorã ad bona
deſperandú. cõuerſo, credatur cuiuſquã peccati dari
non poſſe remiſsio : Quid autem aliud
his uerbis agitur , niſi ut omnipotentis
medici manus,ſub humanæ ſalutis effe
Ctu, deſperationis uitio repellatur. Ipſe
Matth. 9. quippe medicus ait: Non indigent , qui
Marc.2. ſaniſunt,medico,fed qui malè habent. “ Si
Luco só pericus eſt medicus noſter, omnes po
teſt infirmitates fanare. Si miſericors eft
Deus
 AD VENANTIAM , Epist. VII. 56 i
Deus nofter,uniuerſa poteft peccata di
mittere. Non eſt perfecta bonitas,à qua
non omnis malitia uincitur, necelt per
fectamedicina,cuimorbus aliquis incu
rabilis inuenitur . Scriptum uero tene
turin literis ſacris :fapientiam autem non Sap.7.
vincit malitia . Et omnipotentia medici
noſtri talibus in Pfalmo fermonibus in
timatur : Benedic anima mea Dominum , Pfal.103.
1 & omnia interiora mea nomen fanitume
ius. Benedic anima mea Dominum, & noli
obliuiſci omnes retributiones eius. Qui
propitius ſitomnibusiniquitatib. tuis, qui
ſanat omnes languores tuos , qui redimet
de interitu vitam tuam , qui ſatiat in bo
nis defiderium tuum , qui coronat tein mi
Jeratione & mifericordia ,renouabitur ſi
cutaquilaiuuentus tua . Quid rogo no
bisputemus remitti nõ polre,cum pro
pitius ſit Dominus omnibus iniquica
tibus noſtris : Aut quid in nobisafti
mamus ſanari nõ poile, cum Dominus
fanet omnes languores noſtros : Aut
quomodo fanaco & iuſtificato, indigen
tiæ aliquid relinquitur, cuius deſideriữ
Nn
 562 DE POENIT. ET RETRIBVT. FVTV .
in nobis ſatiatur : Vel quatenus plena
remiſsionis beneficio potiri non credi
tur , cui etiam corona in miſeratione &
miſericordia condonatur :Nemo igitur
demedico deſperans, in infirmitate re
maneat , nemo miſericordiam Dei mi
norans,in iniquitatibus contabeſcat.A .
poſtolus clamat: QuiaChristuspro im .
Rom .. pysmortuusest . Ipfe itidem dicit : Quia
1. Tim... Christus Iefusvenit in huncmundum pec .
catores faluos facere.
Peccatats Sed forſican dicitur , illos peccatores
tiam poftba'poffefaluos fieri, qui poft peccata me
priſmú com rentur Baptiſmatis ablutione mundari,
remiſsibilia. deinceps autem , peccata , quæ uiderur
baptiſatusadmittere,irremiſsibilia per
manere . Nunquid non baptizatis lo
quebatur loānes Apoftolus,quibus di
2.loan , z. cebat: Filiolimei,hæc fcribo vobis , vt non
peccetis : Et ſiquis peccauerit , aduocatum
habemus apudPatrem Iefum Chriftum iu.
Quoduis ftum
ftris.
, & ipfe est exoratiopropeccatis no
peccatú re:
mittitur con Qualecung ſitergo peccatũ , à Deo
uerfo. quidem poteſt remitti conuerſo , ſed ille
fibi
 AD . VENANTIAM, EPIST. VII. $ 63
ſibi remitti non ſinit, qui deſperando ,
contra ſe indulgentiæ oftium clauſerit.
Cæterum ueritas non mentitur,quæ di
xit:Querite & inuenietis,petite & accipie Matth.7.
tis,palfate & aperietur vobis : omnis enim
qui quærit,inueniet :quipetit , accipiet &
pulſanti aperietur. Vnde & Propheta
fanctiſsimus Eſaias , ad remiſsionēpec
catorum nullatenus deſperandam im
pios & iniquos hortatur,dicens: Quari
te Domini,dum inueniripotest , inuocate Efa.55.
eum ,dum propè est. Derelinquat ergo im .
pius viam ſuam , & vir iniquus cogitatio
nem fuam , & conuertatur adDominum :
quia multus est ad ignofcendum , Relin
quatergo impius uiam ſuam , qua pec
cat, relinquat iniquus cogitationē ſuā,
qua de peccatorum remiſsione deſpe.
rat,& fecundùm Prophetę dictum , con
uertaturad Dominum : quia multus eſt
adignofcendum . In hocmulto nihil de
eſt,in quo eſt omnipotés miſericordia,
& omnipotentia miſericors eſt. Tanta -
eft autem & benignitas omnipotentiæ
& omnipotentia benignitatis in Deo,
Nn 2 yt
 564 DE POENIT. BT RETRIBVT. FVTV.
ut nihil fic quod nolic aut non poſsit re
laxare conuerſo .
Salubris Salubris autem conuerſio duplici ra.
cóucrſio tione conſiſtit,ſinec pænitentia ſperan
qua. tem ,nec fpes deſerat pænitētem :acper
hoc, fi ex toto corde quiſquam renun
» ciet peccato ſuo, & toto corde fpem po
nat remiſsionis in Deo.Etenimnõnun
quam aut ſpem pænitenci homini Dia.
bolus adimit, aut ſperanti pænitentiam
tollit. Vnum , dum onerat , comprimit:
alterum ,dumeleuat, dencit.
lude pænis ludas qui Chriſtum tradidit, peccati
tentiaſine ſui pænitentiam geſsit,ſed ſalutem per
Spe. didit: quia indulgentiam non ſperauit.
Deniq ficde illo Euangeliſta loquitur:
Matth. 27 . Tunc videns Iudas, qui eum tradidit quia
damnatus est,pænitětia ductus,retulittri
ginta argenteosprincipibusfacerdotumo
ſenioribus,dicens:Peccauitradensſangui.
nem iustum . Atilli dixerút: Quid ad nos?
tu videris. Etproiectis argēteis in templo,
feceßit, & abiens, laqueo ſe ſuſpendit . Di.
gnè quidem pænitentiâ geſsit: quia pec
cauit,tradensſanguinē iuſtum : ſed ideo
fibi
 AD VENANTIAM , EPIST. VII. 505
ſibi fructum pænitētiædenegauit: quia
peccatum traditionis ſuæ ipſo , quem
tradidit, diluendum ſanguine non fpe
rauit,
Plerofqz ſub una fpe indulgentiæ in Aliorüfpes
peccatis Diabolus tenet , & compellit fine pæniten
eos Dei iuſtitiã non metuere , quos ina- tia.
niter ſuadet de Dei bonitate gaudere.
Tales dicunt fecundum Apoſtoli obiur
gationem: Faciamusmala,vt veniant bo Rom .3.
pa , quorum damnatio iusta est.
His indiciis euidenter agnoſcimus, Non igitur
inaniter hominem pænitere,fi dum poe pænitentia,
àſpe autem
nitentia geritur, indulgêtia deſperatur: hac ab illa
& fruſtra indulgentiam ſperari ſine pec
catorum pænitētia.Acperhoc,neclub Separanda.
ſpe remiſsionis debet aliquis peccare
fecurus,nec peccatorum ſuorum confi
derans multitudinem ,remanere cathe.
na deſperationis obſtrictus. Hortatur
enim nos Sçriptura ſancta, utpeccare
iam deſinamus, nec defperemus nobis
remittenda quæ fecimus. Dicit quippe:
Filipeccasti ,ne adijcias iterum , fed & de Eccli.21.
præteritis deprecare,vt tibi dimittantur.
Nn 3 Veran
 $ 06 DE POENIT. ET RETRIBVT. FVTY.
Vtrang ſancta Scriptura pręmonuit, &
oſtēdit,quod nec inpeccato debeamus
remanere , nec de remiſsione cuiuslibet
iniquitatis ambigere.Cur enim iubetur,
ne adijciamus peccata peccatis, fi eft in
peccato manendum : Aut cui iubetur,
ut de præteritis deprecemur,ut nobis di
mittantur,fi ſunt aliqua, quæ deprecan
tibus dimitti nullatenus poffunt : An
forſitan temporum cuiquam prodeſſe
longæuitas ,utſicut peracto tricennali
ſpacio nullus ſinitur legibus humanis
ablaca repetere,fic legibusdiuinis , poſt
1

longa peccandi ſpacia:non liceat indul

gentiain poſtulare : Abſit,ut hocfit in
Deo noftro , quod in litibus habet hu
mana conditio . Deus etenim nofter fic
Onane tems
eſt miſericors & bonus , ſicut infinitus
pus vite P: eſt & inuictus : proinde bonitas inuicti
Gentis effe non uincitur , & infiniti miſericordia
pænitentiæ non finitur.
aptum ,muls Denique omne uitæ præſentis tem
tis o autho pus conuerſionidemonſtrat aptiſsimú,
ritatibus o
rationibus
dicens:Iniquus,ſiſeconuertat ab omnibus
probatur iniquitatibusfuisqxas fecit,& custodamnia
ierit
 AD VENANTIAM, EPIST. VI . 587
omnia mandatamea , & faciat iustitiam
& mifericordiam , vita viuet & non mo
rietur. Omnia delicta eius, quæcung fecit ,
non erunt in memoria. In ſua iustitia ,quã
fecit,viuet.Nunquid voluntatevelo mor. Ezech.10.
tem peccatoris,dicitDominus , quàmvta
uertatur de via ſuamala , & viuere eum ?
Cùm ſe autēauerterit iustus à iustitia
fua
& fecerit iniquitatem , fecundùm omnes
iniquitates quas fecit ille iniquus, omnes
iuštitia eius, quas fecit,non eruntin me.
moria.In delicto fuo,quo deliquit, & in pec
catisſuis , quibuspeccauit, in ipſis morie
tur . Etinfrà dicit: In eo cùm conuertatſe
iustusà fua iustitia,& faciat delictum
moriaturin fuo delicto quodfecit, in ipfo
morietur. Et in eo quod auertaturiniquus
ab iniquitate ſua quam
fecit, & faciat it ,
dicium & iuštitiamhicanimamſuam cu .
ftodiuit , &auertit fe ab omnibus iniqui.
tatibusfuisquas fecit , vita vinet & non
morietur. Vtracß fententia uera eſt:quia
utraq diuina eſt,ſiue iuftum , cum auer
fus fuerit à iuſtitia ſua, omnes iuſtitias
eius obliuionitradendas:ſiue iniquum ,
No 4 cum
 568 DE POENIT. ET RETRIBVT. FVTV,
cum ab iniquitatefueritcõuerſus adiu
ftitiam ,ipſum faluandum ,& omnes ini
quitates eius in memoria non futuras.
Iniquum uero eſt, ſi putemusiniquũ
quandog conuerſum ,non poſſe ſalua
ri. Iuſtus eſt Deus & miſericors.Sicut er
go poteft per iuſtitia damnare auerſum ,
licpoteſt per miſericordia ſemper ſalua
recouerſum . Nulla prolixitas temporis
uel æquitati diuinæ uelpietati præiudi
cat.Pænitencia nunquã eſtapud Deum
ſera,in cuius conſpectu ſemper propre.
ſentibus habentur, tam præterita quam
futura. Si diuturnitas peccatorum Dei
uinceretmiſericordia,non inętate mun
di nouiſsima Chriſtus ueniret,utpecca
loan.1.
tum mundi pereuntis auferret. Dequo
dicit Ioannes: Ecce agnus Dei,ecce qui tol
litpeccatum mundi. Etipſe Saluator de
Marth.18. fe : Venit enim Filius hominis quærere
Jaluare quod perierat.
Samaritanus noſter nãquam uulne.
Sanaritani
parabola, ratum ad ſtabulum miſericorditerimpo
fitum iumento perduceret , ſi aliquod in
eo uulnus infanabile iudicaret . Nun.
quam
 AD VENANTIAM, EPIST. VII. 569
quam duobus denarijs datis , redditurű
ſe, quicquid ſupererogaret , ftabulario
ſpopõdiſlet, ſi ſupererogationem illam
non plenæ ſanitaci prænoſceret profutu
ram . Vt quid enim ftabularius aliquid
ſupererogat, fi eft in faucio uulnus ,qd
curari nõ ualeat.Sicut ergo medico no .
ſtro nulla eft incurabilis plaga,ita necin
aliquo tempore,cæleſtis poteſt deficere
medicina. Ideo ipſemedicus, ſemperſe
poffe conuerſo ſalutem donare teſtatur,
dicens: Cùm conuerſus fueris,& ingemue.
ris,faluus eris . Propter quod duritiam Duritia pec
quorundam fic per Hieremia Deus no catorum .
definit increpare : Nunquidqui caditnõ lerem .6.
reſurget , autquiconuerſus est non reuer .
tetur ? Quareerga auerſus estpopulus iste.
in Hierufalemauerfionecontentiofa? Indu
rauerunt ceruices fuas, noluerunt reuerti.
Non punit Deus in peccatore peccata ,
fi peccatoris ceruix non fuerit indurata.
Bonum nobis eſt igitur , ſi ad eiusmiſe
ricordiam confugiamus,cuius effugere
iuſtitiam non ualemus. Ipſa enim iuſti. “
ția Dei talis eſt,ut auerſosdamnet,con
Na s uerſos
 $ 70 DE POENIT, ET RETRIBVT. FVTV.
uerſos ſaluet . Propter quod dicit : Con
Ef4.45. ” uertimini ad me, & faluabovos . Semper
aất delectatur conuerſione noftra ,nec
tempus huiuſmodi, quãdiu in hac uita
eſt,poſuit,quopropiciari conuerfonon
poſsit.Imò tempus omnepræſentis uitę
conuerſioni noftræ cognoſcitur depu
2.Pet.z. talle.Beatus enim Petrus dicit:Nontar
dat Dominuspromiffum fuü,ficutquidam
tarditatem existimant ſ, ed patienter fert
propter vos,nolens aliquem perire,ſedom ,
nes ad pænitentiam conuerti.
Parabola Si aliquam ætatem iudicaret Domi
de operarijs nus conuerfionis remedio ineptam , no
in pinea . diuerſis temporibus operarios uocaret
ad uineam . In diuerſitate quippe hora .
rum non incongrue'accipiatur ætatum
diuerſitas,ita utætas puerilis accipiatur
in mane , pubertas in tertia ,iuuentus in
ſexta, grauitas declinantis ætatis in no.
na, & in undecima ſenilis ætas ipſa no
uiſsima. In quacunq igitur quis ætate
uocatus , fi benignitatem uocantis Do
mini non fpernat , neceffe eft denarium
uitæperennis accipiat,
Neo
 AD VENANTIAM, EPIST. VII. 571
Neg enim nõ ſemper delectatur con Deus fems
uerſione noftra:de quo nobis clamat lo perdelecta .
hel Propheta: Hæc dicit Dominus De- tur conuer:
us uefter: Cõúertimini admeextoto cor.fione noftra.
lod ...
devestro, in ieiunio & in fletu , & in plan
itu , & diſrumpite corda vestra ,& non ve
ſtimenta vestra,& cõuertimini ad Domi
num Deum veſtrum :quia miſericors & pa
tienseft, & magnanimis, & multum miſe.
ricors,dpatientiam habensin malis.
Propter quod Apoſtolus Paulus, du Duritiacora
ritiam cordis increpat in his qui pæni- disinpecca
uiter respt
tentiam ſuorum negligūt agere peccatoribu grae
es
torum. Dicit enim :Propter quod inexcu . henditur.
fabilis es ô homo omnis quiiudicas.In quo
enim iudicas alterum , teipfum cödemnas.
Eadem enim agisquæiudicas. Scimusaüt, Rom. z,
quoniã iudicium Dei est ſecundă veritatě
in eos qui taliaagăt:existimasaŭt hocô ho
mo,omnis qui iudicaseos qui talia agunt,
& facis ea:quia tu effugies iudicium Dei?
An diuitiasbonitatis eitus & patientia ebo
longanimitatis côtemnisignorant: quoniã
benignitas Dei ad pænitentiā teadducit?
şecundü duritiž aặttră&impænitēs cor
the
 572 De POENIT. ET RETRIBVT. FYTY ,
thefaurizas tibiiramin dieira , & reuela
tionis iustiiadicij Dei, quireddet vnicui.
que fecundùm opera fua.Alio quoque lo
co non tam plangit qui peccare graui.
ter uidebantur, quam eos qui peccato.
rum ſuorum pænitentiam gerere nolue
2.Cor.12. runt. Denique dicit Corinthijs: Neite
rum cùm venero, humiliet me Deus apud
vos,& lugeam multos ex his qui antè pec
cauerunt, & non egeruntpænitentiamfi
perimmunditia & fornicatione & impur
dicitia quam geſſerunt.Necimmerito lu
get Apoſtolus,qui pænitentiam non a
Luc.15. gunt. Scitenim pluseffe gaudium coram
angelis Dei fuper uno peccatore pæniten .
tiam agente,quàm ſupernonagintanouem
iustis ,quibusnon est opuspænitentia . Di.
gne igitur illos pro impænitentia cor.
dis luget beatusApoſtolus,pro quibus
non gaudet angelicus chorus,
Deusnosdo Benignitas ergo Dei ad pænitentiam
catad pæni nos adducit , ideo nos tribulationibus
tentiam per affligit,infirmitatibus corripit,anguſtis
aduerſa. eripit,ut qui in ſanitate corporis pecca
uimus, in infirmitatepeccatis abſtinere
diſca
 AD VENANTIAM , EPIST. VII. 573
diſcamus. Qui in lætitia miſericordiam
Dei cõremplimus,correptiflagello tri
ftitiæ , iuſtitiam ipſius formidemus. Ita
fit,ut quæ nobis,abucendo ſanitate, in
firmitatem peperimus, per infirmitaté
ſanitatis beneficia reparemus. Ec qui
per lętítiam in tribulationes incidimus,
per tribulationes ad lætitiam recurra
mus.Deniquemagiserga nos dilectio
nem Dei flagellis & correptionib . Scri
ptura ſancta teſtaturoſtēdi. Dicit enim :
Fili,nedeficiasin diſciplina Domini, ne- Heb. 12.
quefatigeris,cùm ab eo increparis. Quem
enim diligit Domino,corripit.Flagellat au
têm omnem Filium quemrecipit.Nam &
: ipſe Saluator illosſe dicit amare quos ar
guit. Ego,inquiens,quosamò,arguoá cá Apoc.3.
ſtigo. Ec Apoſtolorum doctrina prædi
care non ceſſat :quia oportet nosper mul. Act.14.
tas tribulationes introire in regnum Dei.
Ipſe quoqueDominus arctam uiam, & Triſčiciā pio
anguftam dicit eſſeportam ; quæ ducit terna
rú,laritiae:
: Gails
ad uitam .
diú impiorit
Vt autem nouerimus illos qui gau- luftus perpe
dřs temporalibus oblectantur , & iuſta tuus exci:
diuina piet.
 $ 74. DE POBNIT. ET RETRIBVT. TYTV .
diuina contēnunt,æternis ignibus con
cremandos :illos uero, quimala tempo ,
ralia cum timore Dei patienter tolerât,
æterna quiete poticuros . Attendamus
diuitem purpuratum ,& pauperem La
zarum :illum poſt epulas flâmis peren
nibus traditum , iſtum poſt ærumnas in
æterna ſinus Abrahęquiete ſecurữ : Vbi
cum ſtillā diues ardens digito beati pau
peris linguæ ſuæ poſcerec irrorari , hæc
ad eum beati Abrahæ protinus eft dire..
Luc. 16. - cta reſponſio: Fili recordare :quia recepis
ſtibona in vitatua , & Lazarusfimiliter
mala :nunc autēcruciaris, hic verò requie
ſcit.Non fuit alia cauſa , qua diues pæ
nas lueret, pauper gaudio potiretur ac
requie,niſi quia ille bonarecepit in uita
ſua,ille autem mala.
Non identi Non omnes autem, qui bona præſen
eftbona vel tis uicæ habent, bona præſentis uitæ re
mala huius cipiunt:necomnes, qui mala huius uitę
vitæ habere patiuntur, mala huius uitæ recipiunt:
pelpati, o fed illi recipiuntbona in uita fua,qui in
recipere.
gaudio & delicijs uitæ præfentis exul
tant, & in eo ſebeatos credunt, quod ſe
nulla
MCF
AD VENANTIAM, EPIST. VII. 575
nulla concuti aduerſitate conſpiciūt: il
li autem mala recipiuntin uita ſua , qui
$22 .
preſſuras & tribulationes preſentis uitę
cum timoreDeitolerât , & in cordeco
trito & humiliato non temporalia gau
dia , ſed æterna ſuſpirant,nec tranſicura
bona,ſed permanſura deſiderant.
chama Deniq illis,quiin bonis præſentium illis qui in
wote
rerum uolunt habere letitiam, dicic Pſal borustempo
VOZ
mus:Filijhominum víg: quo granescorde, talibus la:
vt quiddiligitis vanitatem , & quaritis Scriptura
mendacium ? Etalio loco : oliteſperare minaturexis
iniquitatem ,& in rapina nolite cócupiſce- rium.
re.Diuitiæ ſiaffluant , nolitecor apponere. Pfal.4.
2.71
cada
Tales etiã beatuslacobus increpare nõ Pſal6z.
E ceſſar,dicens: Agite nunc diuites,plora-lacob. s.
PAUZ
te, vlulantes in miſerys, quæ aduenient vo
1948 bis. Diuitia vestræ putrefactæ funt,ebve
POLITANO ftimenta vestra à tineis comesta funt.Au
WOLL
TE rum argentūvestrum aruginauit, & e
e
Ther are
rugo eorü in testimoniū vobis erit,& man
ducauit carnes veftras ficutignis. Theſau:
riſaſtis innouißimis dieb. Ecce merces opez
CODICE
rariorü, qui meſſuri erüt regiones vestras,
quifraudatus està vobis,clamāt,et clamor
11,qzli eorum
 $ 76 DE POENIT, ET RETRIBVT. FVTV.
eorum in aures Domini Sabaoth introinits
Epulati estisſuper terram &luxurijs enn
tristis corda vestra.Talium quoq riſum
& gaudium in luctum coriuertipræci
laco.4. pit& mærorem ,dicens:Emundate ma .
nus peccatores,&purificate corda duplices
animo,miferi estote, &lugete, & plorate.
Rifus vesterin luétum conuertatur, & gau
dium inmærorem.Humiliaminiin confpe
Etu Domini, & exaltabit vos .
Retributio: Neq uero putemus triſtitiam humi
mc futura liumi, & lætitiain ſuperborum luctum
nec boni nec
mali priua: piorum , & gaudium impiorum , futura
buntur. poſle retributione priuari:manec utriuf
quecondigna merces, diuino redden
da iudicio . Quam iudex ipſe tali cogno
Luc. 6. ſcitur decreuille ſententia : V a vobis, qui
ſaturati estis:quia efurietis.Va vobis, qui
ridetis nunc:quia lugebitis. Beati; quinúc
efurietis:quia faturabimini.Beatiquinão
fletis:quiaridebitis. Beati quilugent:quo
niam ipficonfolabuntur . Tales eciā Da.
uid, ſemina quidem dicit in fletibus ia
cere,nec tamen ſiletcũ gaudio & exul.
Pja! .126. tationemeſſuros . Sicenim ait : Quife
minant
 AD VENANTIAM, EPIST. VII. $ 75
minantin lachrymis,in gaudio metent. E
untes ibant áflebant ‫;ز‬mittentes
ſemina
fua.Venientesautem veniễtin exultatio .
ne,portantesmanipulosfuos. Talibus e
tiam nũcaſferit Dominum propinqua
re , dicens : Propè estDominushis quitri- Pfal.3 43
bulato funtcorde, & humiles fpiritu faluos
faciet:Intantum uero prodeſt tribulatio
Chriſtianis , ut per hanc ſpiritus noſter
Deo facrificium fiat. Scriptūnang con
tinetur in Pſalmo : Sacrificium Deo fpiri- Pſal.si.
tus contribulatus, cor contritum & humi
liatum Deus non depiciet.
His & innumeris huiufcemodi teſti- Quampria
monijs informati, principaliter ad Deû mum igirur
conuerti,quanto citius feftinemus. Di. agamus pas
nitentiam .
cit enim Scriptura:Ne tardaueris conuer Eccl.s.
ti ad Dominum , & ne differas de die in di
em ,nefubitò veniat iraeius;& in tempo
re vindicta diſperdat te . Cöuerſi autem,
de remiſsionepeccatorű ,nullatenus de. Nec defpes
ſperemus,cimentes Domini fidelepro remus.
miſlum ,quo ait : Cũ cõuerſus fueris & in
gemueris,Jaluuseris.Preſſuras tribulatio- Aduerſatoi
nes præfentis temporis longanimiter leremus.
Oo tole
 378 DE POENIT , ET RETRIBVT. EVTV .
toleremus , & à timore Dei nullatenus
diſcedamus . Præcipit enim nos Apo
ſtolus eſſe in tribulatione patiētes . Qui
etiam correptionem præſentis tempo.
ris,ad euitandam futuri iudicñ pænam ,
multum nobis prodeſſe teſtatur, dicés :
1.Cor.11 . Cùm iudicamur autem ,à Domino corripi.
Etin ijsDeo mur , vt non cum hoc mundo damnemur.
gratias aga Verum in ipfis tribulationibus gratias
mus .
agamus Domino , & hoc quod fanctus
Azarias dixit in fornace, nos in tribula
tione dicamus : Benedictus es Domine
Dan . 3 • Deuspatrum nostrorum , & laudabilis,
gloriofum nomen tuum in fecula :quoniam
iustus esin omnibus quæ fecisti nobis, & o
mnia opera tua vera , & recta via tua ,
omnia indicia tua veritas, & iudicium ve
ritatis fecisti ,fecundùm omnia quæ indu .
xisti nobis,& fuper ciuitatem fanétampa .
trum nostrorū Hierufalem . Quoniã in ve
ritate & iudicio induxisti hæc omnia , pro
pterpeccata nostra. Quoniam peccauimus
& iniquè egimus,difcedentes åte , & mul
tùm peccauimusin omnibus, & mandatis
tuis non obediuimus, nec conſeruauimus,
neg
 AD VENANTIAM, EPIST. vii. 579
neg fecimus ficutpræcepistinobiseſſet. Et
omnia,quæ induxistinobis,&omnia qua .
cung feciſtinobis vt benè nobis ,in vero iu .
dicio fecisti.Et paulo poſt ait: Et nuncſe
quimur in toto corde, & timemus faciem
tuam ,neconfundas nos.
Plura ex Fulgencio Codex ille uetuftus nó
habuit. Quæ ueròfequuntur, aliunde ſunt
exſcripta, ex Bibliothecis S.Lauren
cij & S. £ gydij Norin
bergæ

REVERENDÆ MA.
TRIAC DOMIN £ , NCHA
RITATI PIRCKHEIMERI A B BA
tiſſa virginum ſancta Clara, Norinberge,
Domina ſuaomnihonorificentia
pracolenda , loannes
Cochlaus.
V M peftis Francofortianame hic ſpe diu :
tius diftineret , Mater obferuandiſsima, ne
illuc,ubi reſidere debeo, irem , allatus eſt ad
fratremtuum (quo noneft hic alius, uelfas
ma notior, vel omniuga literarum erudis
tione clarior)codexquidam peruetuftus, Longobardicis o
inſuetis,atq adeò incognicis huic ſeculoliteris,perfcriprusy
Oo in
380 EPISTOLA
in quo continebantur operaBeati Fulgentij, Theologi prie
decunq Suſpiciendi,nonfolum honoreantiquitatis,veruns
etiamobertate doctrina, elegantia ſtylio copia dicendi.
Continuò igiturperſuaſit Germanus illetuus oKobergero
noftro,Bibliopola inquam famatiſsimo,or Calchographic
impenſas miniſtraret ,o mihi antiquofuo clientulo or codis
čem ,dum hic eſſem ,exfcribere. Fuit ismihilabor haudqua:
quam facilis,nonſolum quòd oculimihiſine alioqui hebes
tiores,languidioresø ,quam orfacilè percurrant ſcriptárea
tuftiora ,ſitu blattisở ſqualentia,verumetiam ,quodtotum
volumen adeo in folitis ſcriptum erat characteribus,ot ne:
ceſefuerit,mevelutà nouoAlphabetariumfratri tuo licea
ras quafdam præmonſtrante ) fieri. Vlera hancmoleſtiami
ſuberant difficultates nonpaucæ . Erat enim opus admodú
informe,nonſententiæ punétis,non verbaſpacijs, nontitulis
libri erant diſtincti, fed perpetua quadam tectura ,feu dda
ſtum aliquodmare,defertumúe campeſtre,obi neſcitignos
tus,autquouſąpergat,aut quo retrocedat. Eo tadiotorú
per ſcribendum fuit opus:nonenim poteram inſolitam eiuſ:
modi Scriptura citò relegere,otſenſum Authoris velut fíós
pumcertum intenderem . Itaq; liceteſſemperquam cupidus
intelligendiſingulorum librorum argumenta, nihil tamen
cómodèconſequipotui, donec omnia perſcripfiffem ,ot mea
deinceps fcripturam ,otpotenotiorem mihi oculis & meis ma
gis peruiam ,cito perfpicerem , quidfibi velit author intellea
&turus. Veruntamen non ftatim ,na to tranſcribendi fine,02
mniseft laborfinitus. Erantadhucfeefrontibustitulorum
libri.contextusverborumfinepunétisflaccidio indiſtincti,
fineannotationibus Scripturarú loca, margines nudi; oid
genus
1
 COCHLÆ I. 587
genus defe&tusplurimi,quibusad implendis, frequenter fuit
totum opus reuoluendum . Supraomnes verò moleſtiasfuie
inquifutio locorum , quibus frequentiſsimè ( queillius ta
rai copia , ingeniją vis) pſuseft author . Nam eo tempore
ita erat Sacra fcriptura omnibus Theologiæ ftudiofis nota,
bt inter allegandum non foret opus neque Authorisneque
libri,multo minuscapitisnomine.Satis tum erat dixiffe,ſeri
ptum eft,autdicit Scriptura , ſeu propheta. Quemadmo.
dum anteavſque abinitio Chriftianæ doétrinæ obferude
cum fuerat,primum à Saluatore ipſou Apoſtoliseius : des
inde à patribus, quotquot Sacris literisoperam dederant,
antequam Barbarorum immanitate temporum iniuria 0 .
mnis reéta interiret eruditio . At noſtris téporibus adeò nes
glectuifuerútlicera diuina,dınófatisfıtıſınotusfieridebeat
locus quifpiam allegatus,nomen velAuthoris, vel libri,cae
pitisúeindicaſſe, niſi o certa capituliporcio , peralphaberi
literas diftributa, demonſtretur. Laboriofum itaque fuit,tot
allegata perquirere,fuisų libris o capitulis reddere, lites
ris demum certis ,velut digitis oftendere. Accedebat alia
quoquedifficultas, quòd authoralia, quam nos, eſus eſtins
terpretatione Latina,denon rarò mihi opus fuerit,non tam
perba quàm fenfum allegatum perquirere. Volui tamen De
nus torimportunitatesperferre, vi omnibus per Calcogras
phiamfacilis oabſoluta communicetur tantile&tio Autho .
ris,qui ante milleiã annos tampræclarè literas Sacrasedos
çuir. Ideo o amplioribus in marginibus breues extraxiſens
tentjarum ſummas,piretper tranſennam inſpicienti peruia
fitmensAuthoris. In titulis item librorum argumenta.com
prehendi , fingulos4 ſuis præfixi libris, atque vniuerſos in
00 3 primam
 EPISTOLA
582
primam congreſsi paginamotinpromptu habeat leftorde
biſummam huius operis agnofcat abſque foliorum reuo .
Lutione. Nec verò lectori quippiam in Authore quarenti, os
pus foretſemper adcaput libri recurrere, fingulispaginis
O argumentum o- librum affixi. At vt opus auétiusficret,
multas hic bibliothecas, o publicaso priuatas ,locupletes
fanè ac neutiquamdulgares, diſcuſsi, exquibus, qua Ful:
gentij effent,huicoperi adiungerem. Nihil autem inueni
ofquam , niſi in curia diui Laurentij, vbi præpoſitus ( rt of
tàm vita,quàm docirina inſignisTheologus ) oftendit mehi
vnum Fulgentij ad Donatum libellum ,aliquotą eiusfets
mones in vetuſto volumine contentos . Sed eorumquatuor
iam antea tranſcripferam ex libro quodam , quem Abbas
Sancti Aegidij inquirenti mihi benignè comunicaucrai. In :
ueni iten tres libros Mythologiarum , vonum de abftrus
fis ſermonibus,qui itidem adſcribuntur Fulgentio. Quid
verò aliena ineſt illis materia magis grammaticæ quam
theologiæ conueniens, non libuit, præfertim ex fratris tui
conſilio , eos libros huic albo Theologico inferere. Acci:
peigitur, reuerenda mater,hanc meam , quantulacunque
eft, operam ,eo, quo tibi offertur , animo. Nempe vttuo
fub nomine ( quod doctiſsimis pleriſque iampridem celebre
efto venerabile ) bonis omnibuscommunicentur iam præs
clari Theologi ( qui totſeculislatuit) opera , tàm eloquen:
tia quàm eruditione referta. Adieciffem alicubifcholia,
niſi acceleratum fuiſſet, non ſolum ab impreſſore , fedá
meipſo: nam iter mihi nuncmaximè fuadent,nonfolum li:
tere amicorum , verumetiam peſtisipſa , quæillic placata
us e occipit, geludiuturnum ita
in his nunc regionibfæuir
ria
 COCHLA . 5 83
vias explanauit, ut commodiſsimum fit nunc iter arripere.
Bene dale materdo&tiſsima, cum ſtudioſo virginumchoro .
Ex Norimberga ondecimo Calendas lanuarij. Anno falen
tis M. D , X I X.

BEATI FULGENTII
DE FIDE ORTHODOXA,
ET DIVERSI'S ERRORIBVS
hæreticorum ,
A D D ON Á T M:
LIB ER V N. V S.
Cui fortaſsis rectiùs inſcriberetur de
Trinitatis & Incarnationis myſterio.
Domino eximio e in Christi charitate plu
rimum deſiderabili filio Donato , Ful
gentius,feruorum Deifamulus,in Do.
mino ſalutem .
VLTIS benedico Domi- Laudabile
num , dilectiſsime fili, cuius in iuuene S.
gratia calis es ,ut cum ſisæta literarum
teiunior, nonquæ ſunt car- fudium.
nis,ſed quę ſunt ſpiritus, co
cupiſcas: & de fideiferuore ſuccēlus, il
la laudabiliter iam incipias meditari,
quibus non uoluptas carnem damna
Oo 4 biliter
 $ 84 DE FIDE ORTHODOXA ,
biliter nutriat, fed agnita ueritas animų
fpiritaliter paſcat. Iplius enim factũin :
ſpirationeno dubito , ut cum ftudós in
ſiſtere ſoleas ſeculariumliterarum , diui
nis eloquñsaffectum impendas. Illud
utiq uolēs magis apprehendere nõun
de tumida eloquentia diſcitur,ſed unde
uitæ perennitas comparatur,
Commenda Quifquis enim fidem uerâ tenet, ui.
turftudium tampoſsidet :iustusenim ex fideviuit. Et
S.Theolos quiſquis in eiufdem fideimyfterio cupit
gie. inſtrui uitæ ſcientiam deſiderat adipiſci.
Abac.» In qua tamen quiſq creſcit, quanto ma
gis,quod uerũ& ſalutare eſt,diſcit.Hu
ius ſcientiæ qui tenuerit indubitanter i
nitium ,perueniet ad perfectum , & qui
nõfpreueritlac Apoſtolici ſermonis hu
militer accipere,ipſe merebitur ſolidi ci
bi perceptione gaudere . Siue autê quis
intra eccleſiam catholicam lacte nutria
tur,fiue cibo paſcatur, tamen a ſinuma
tris eccleſiæ no receſſerit,uitę particeps
permanebit :quia tenens fidei iuſtitiam ,
poſsidebit & uitam . Quam uitamnec
ille poſsidebit, qui permanet in infide.
litacę
 AD DONAT. LIBBR VNVS. 585
litate,necillequi perſeuerat in crimine:
quoniam de illis eſſecouincitur, quiſe
cundùm Apoſtoli ſententiam uerã, am
bulantin vanitate fenfusfui,tenebris ob- Ephef.4.
fcuratum habentesintellectum , alienatià
via Derper ignorantia, quæ estin illis pro
ptercecitatem cordisipforum . Ipſa enim
cordis cæcitas, & quid credat, & quid
agat,ignorat,
Dicis itaq,à quibuſdam Arrianis de Donatus ab
Patre & Filio propofita queſtionem ,in Arrianis tão
qua Patrē maiorē , & minorē Filiâ affe. tatus.
rebant:teuero , propter diuinarű igno
rantiam literarum , quibusminusinftru
ctus es,non inueniffe,quid eisin defen
fionem ueræ fidei reſponderes.
Hocin teitaque primitus in nomine Quiveritas
Domini laudo q: uia fi tibi non fuit tan- tem ore non
ta reſpõdendi facultas,permanfit tamē poffuntde:
fendere:cor
in corde tuo ueritatis firma credulitas. de deuitent
Noenim omnes qui Chriſti participes errorem .
ſunt,etiam reſpondendo poffunt defen
ſare quod credunt, ſed etiam illa pars eft
profecto uictoriæ ,utquamdiu quis fer
mone non poteſt defendere veritatem ,
Oos fideli
 586 DE FIDE ORTHODOXA,
fideli tamen corde deuiter errorem. Ex
pedit autem,ut ſaluberrima Petri Apo
ftoli uerba ſectemur,præcipientis , vt fi
1.Pet. 3 .
musparatiſemperadrefpondendum omni
poſcentinos rationem de fide& pe, quain
nobis est . Volens ergo ad reſpondendű
paratior inueniri,petis, ut noſtro inſtru
ctus ſermone, agnoſcas, quemadmodu
Hæreticis , fidem noſtram impugnare
uolencibus, diuinis ualeas armatus elo
quijs obuiare.
Trinitatis Proinde illud admoneo,principaliter
myfterium. teneas ſanctam Trinitatem :id eft, Patré
& Filium & Spiritum ſanctum , natura
liter uerum eflè Deum , ſummum , uerű,
& bonum ,uniusnaturæ,unius eſſentię,
unius omnipotentiæ , unius bonitatis,
unius æternitatis, unjus immenſitatis.
Aclic, cum unum Deum audis, Patrem
& Filium & Spiritum ſanctum ,unāna
turam ſummæ illius Trinitatis intellige.
Et cùm Trinitatem audis, Patrem & ti.
lium & Spiritû fanctum , tres perſonas
unius ſummę illius diuinitatis agnoſce.
Tres enim perſonæ ſunt, Pater & Filius
&
 AD DONAT. LIBER VNVS . 5 87
& Spiritusſanctus, ideo Trinitas dici
tur. Sed una ſubſtantia eft Patris & Filn
& Spiritus ſancti, ideo ipſa Trinitas u.
nusDeus ueraciter à fidelib.prædicat.
Tres itaq perſonas efTe,Patrê & Filiữ Tresperſos
& Spiritum ſanctum , oftendunt ipſius næin Trinis
eloquia ueritatis. Vnde Saluator nofter tate.
loan.s.
ait: Non fum folus,ſed ego &quimifit me
Pater. De Spiritu ſancto quoc dicit : E- loan.14.
gorogabo Patrem & alium paracletum da
bit vobisfpiritum veritatis. Præcepitetiã
baptizari gentes,in nomine Patris & Fi
ln & Spiritusſancti. His itac huiuſmo.
di teſtimonijs oftéditur,Patrem & Filiữ
& Spiritum ſanctum , tres eſſe perſonas,
ſed non tres eſſe naturas.Vnde Trinitas
illa ſancta dignè creditur in perſonis.
Tres autem Deos dici , Patrem & Fi-Sedonus
lium & Spiritum ſanctum , non permit- Deus.
tit unitas naturalis.Et quia in una nacu.
ra Trinitatis,nulla potelteſſe diuerficas,
ideo in tribus perſonis manet inconfuſa
proprietas , & in unitate naturæ regnát
incommutabiliter ſubſtantialis æquali
tas.Ideo de Filio dicitur:Quică in forma
Dei
 588 DE FIDE ORTHODOXA,
Philip.z. Dei eſſet, non rapinam arbitratus est effe
ſe æqualem Deo.Et quia nõ ſolum ſolưe.
bat ſabbatum ,ſed & Patrem ſuum di
cebatDeum ,æqualem ſe faciens Deo .
Ad hancæqualitatem naturæ uirtutisg
etiâ illudpertinet, quod ipſe Filius ait:
loan.s. Quia quæcung Pater facit , hac eadem
Et
Filiusfimiliter facit.ficut Pater fufcitat
moriuos et viuificat,fic & Filiusquos vult
viuificat. In illa Trinitatis natura,ſic to
tumunum eſt,ut nihil ibi pofsit fepara
ri uel diuidi:ſic totūæquale eſt, ut nihil
¡bi maius aut minus ualeat inueniri.
Teſtimonia Iftum nobis unum Deum,noui & ue
Scripturæ teris Teſtamenti ueridica demoſtrat Au
de vnitare thoritas . De hoc enim uno Deo Bea .
Dei.
Deut. 6. tus Moyſes dicit : Audi Ifraël,Dominus
Deus tuus , Deus vnus est , & Dominum
Deut.3 2. Deum tuum adorabis, & illiſoliferuies.Ec
ipſe DominusDeus de ſe: Videte quòd
ego ſum ſolus, & non est aliusDeuspreter
Pfal.18. me. Dehoc & Beatus Dauid dicit:Quis
Deus,præter Dominū, aut quis Deus, pre
ter Deum nostrum . Sanctus quoqlaco
bus Apoſtolus,iſtum unữ Deum præ .
dicans,
 AD DONAT. LIBER VNVS. 5 89
dicans,ait:Tu credis: quia vnusest Deus, lac.2.
benè facis . Dæmones credunt, & contre
miſcunt.
Veruntamen non ignoramus iſta te. ſtimonia
Hereticites
ſtimonia, & fiquaſimilia in diuinis re hac depers
periuntur eloquñs, quibus unus & ſo ſona Parris
lus aſſeritur Deus, nõ ipſi ſanctæ Trini-'intelligunt.
tati , ſed unitantum perfonæ :id eſt, ſoli
Deo Patri,ab hereticis aſsignari.Proin
de illorü, quæ propoſuimus teſtimonia :
id eſt,illius, quo dicitur: Audi Ifraël, Do. Deus,6.
minus Deus tuus, Deus vnus est : & alte
rius ,quo legitur: Dominum Deum tuum Matth.4.
adorabis,& illi foliferuies :in quantum , i
pſo Domino Deo donante,poſſumus,
intelligentiam requiramus.
Primùm quippe nos teſtimoniã pô. Ratiocina
ſuiſſe meminimus illud , quod dicitur: Arriano
tur contra
s,
Audi Ifraël, Dominus Deustuus,Deus v ex dicio: Au
nus est.Hocitaqz ſic utrinq facemur eſſe di Ifraël,
firmiſsimum ,ut ab hoc teſtimonio nul- oc.
lus exiſtimet aliquatenus recedendum .
Proinde quoniam duos à fidelibus CÒ- Aut Pater
li , regula præcepti huius nulla rationeo Filiusva
permittit,aut Patrem &Filium credant musfuntDe
us, aut duo.
unum
 590 DE FIDE ORTHODOXA ,
unum naturaliter Deum , ſi uolunt fine
huius tranſgreſsione mandaci unữ Deữ
ſiccolere, ut nec Patrem colant line Fi
lio ,nec Filium fine Patre. At quia Deus
Sin duo: vel maior & Deus minor , Deus unus elle
folus Pater non poſſunt,neceſſe eſt, ut aut Patréſo .
erit Domi:
nus , vel ſo: lum Dominum Deum ſuum dicant, &
lus Filius. Filium Dominū Deum ſuum omnimo
dis negent:autſolum Filium , Domina
Deum aſſerant,& à Dei Patris cultura
Atqui Parrë recedant. Sed Deum Patrem Domi
Dominum num Deum ſuum negare non poffunt,
fuum non quem uſque adeo Dominum Deumo
negant: mnium elle confirmant , ut etiam ei di.
uinitatem Filij tanquã minoris Dei in
uitæ ſeruitutis ſubiugare contendunt.
Filium però Filium uero,fi Dominum Deum fuum
ſi Dominum negare uoluerint, ipſius paternæ uocis
Deum ſuum teſtimonio protinus arguuntur. Per os
negarint. enim Prophetæ , ex perſona Dei Patris
1.Reclamat dicitur:Et domuiIudemiſerebor,et ſalua
authoritas bo eos in Domino Deo fuo. Ipſum Domi
Prophetica, num eſſe Deum noſtrum Euangelicæ
Oſe. 1. quoqueritatis commendat authoritas,
ubi beati Thomæ Apoſtoli cõfeſsio pra
uitati
 AD DONAT. LIBER VNVS. 591
uitati hæreticæ prorſus contrà dicit , ex- Et Apoſtos
clamantis atque dicentis :Dominus meus lica.
& Deus meus. Ergo quando & Patrem loan,20.
Dominum fine dubio confitentur , &
Filium Dominum Deum fateri Pro
phetica atque Euangelica ueritate co
guntur, aut Patrem &Filium , perſona
rum proprietate ſeruata, unum Domi
num Deum naturaliter dicant, aut con
fitētes folum Patrem ſuum Dominum
Deum , conſequenter dicant Filium nec
Dominūſuấeſſenec Deữ . Quod cum 2.Chriſtia.
dixerint, nunquam ſe audebunt allere, nosſeeſſefi:
re Chriſtianos,cum utique Chriſtianus mul negant.
à Chriſto nomen accepit: Chriſtianus
autem nullatenus efle poſsit ,quiſquis
ipfum Chriftum Dominum Deum ſuữ Ergò Pater
effe non dixerit. Fateantur ergo Patrem o Filius D:
& Filium non duos Dominos Deos , nusſunt
fed unum Dominữ Deum ſuum , ſi uo. Deus..
luncueritatem tenere fidei,& noluntre
belles præceptis legalibus atque Euan- tra
Aliudcong
Arria ,
gelicis inueniri. nosexdiéto :
Sic enim poterunt &illius teſtimo Dominum
nij quo dictum eſt:Dominum Deum tui Deum tuú,
adora- oc
 $ 92 DE FIDE ORTHODOXA ,
adorabis; & illi foli ſeruies: intellectum
pariter officium ſéruare. Neque enim
fas eſt, ſic adorare Deum Patrem , ut
Deum Filium non adores,cùm utip de
Pfal.97. ipſo Filio fcriptūſit in Deuteronomio:
Filiusquoq Letamini cæli cuni eo fimul, & adorent
adorandus, eum omnesangeliDei . De ipfo quoque
ideoq;rerus Beatus Dauid in Pſalmo dicit: Aiora
Deus eft. bunt eum omnes regesterre ;omnes gentes
Pfal.72. feruient ei. Quia li Filius ſecundum di
uinitatem unus Deus cum Patre nõ el.
Alioquin ſet, unius cumæ eo natur æ utiq non fuiſ
creature, us creaturali
ſet, & ſi natur alteri eſſet,
adorationë ne dubio eſſet . Si aût creatura eſſet,fer
o ſeruitutë uiéndum ei,ſanctarű Scripturará autho
deberiſeque ritas nõiuberet , ſed potius prohibereti
retur .
In primò enim decalogi mandato ſicut
unius Dei cultura ſeruitus manifeftif
ſimè præcipitur,ita omnicreaturæ ado.
ratio ac ſeruitus à fidelibus exhibenda,
Quodtaméuehemētiſsime'prohibetur: Ibi enim di.
Jeuerèpro- citur: Ego enimſum Dominus Deus tuus,
hibetur. qui eduxite de terra Aegypti, dedomo fer.
Exod.20. uitutis , non erunt tibi dijabfqueme.
Sed ſi hoc fimul à Patre & Filio dictum
acci

1
 AD DONAT. LIBBR VNVS. 593
accipitur , unus Dominus Deus creda
tur Pater & Filius. Sed ſi hocaut Pater
ſine Filio aut ſine Patre creditur dixiſſe
Filius, neceſſe eſt, ut aut Pater Domi
nus negetur,aut Filius.De illo enim qui
dixit: Egofum DominusDeustuus,qui edu
xi te deterra Aegypti, de domoſeruitutis,
no erunt tibi dij abſqzme: de ipſo ſanctus
Moyſes ait : Audi Ifraël, Dominus Deus Deut. 6.
tuusDeusvnus est.Et quia ipſe Deus ſibi
ſoli præcipiens tantummodo ſeruien
dum, ſeq iubensà fidelibus adorandã ,
prorſus interdixit, ne quis auderet crea
turam adorare , creaturæ feruire,pro
pterea in fine illius primi præcepti,deo
mnibus quæ creauit ita loquitur. Non Exod.20.
adorabis ea necferuieseis : ego enim fum
Dominus Deustuus. Quod ucicß ſciens
Beatus Apoſtolus, iram Deireuelari P
nunciat,fuper omnē impietatem & iniuſti
tiam eorum ,qui commutauerunt veritaté
Dei in mendacium , & coluerunt & feruie- Rom . 1.
runt creatura potiusquàm creatori,quieſt
benedictus in fecula .Veritatem Deitene . "
CC
| re,eft unum Deum colere . Veritatein
Pp Dei
 594 DE FIDE ORTHODOXA ,
Dei in mendacium conuertere ,eft crea
turæ ſeruire. Vera enim religio in unius
ViVeritas' conſtatueri Dei ſeruitio.Ipſananq ueri
unaitaunus tás unus eſt Deus,& ſicut excepta una
Deus, ueritate nõ eſt alia ueritas , ſic abſce uno
Deo uero nõ eſt alius uerus Deus. Ipſa
enim una uericas,eſtnaturaliter una ue.
ra diuinitas. Et ita non poſſent duo ueri
dö ueraciter dici , ficut ipſa una ueritas,
naturaliter non poteft diuidi.
S. Scriptura Sancta uerò ſcriptura, quæ nobis u
o Patre o num Dominum Deum ueraciter falu
Filium uerú britero commendat , ficut Patrem ue.
Deữ afferit. rum Deum ,fic & Filium uerumDeum ,
fidelibus cũctis inſinuar.DePatrequip
pe dicit beatus Paulus Apoſtolus Ther
ſalonicenſibus ſcribens : Conuerfi estis
1.Thef... adDomină ſimulachris ſeruireDeo
à , vi.
uod vero , expectare Filium eius de cælis,
quem fufcitauit àmortuisIefum , qui eri.
puit nos ab ira ventura . Hicleſus Chri
ſtus nõ ſic eſt Dei Patris Filio, ficus nos
firmus.Ille eſt enim pprius,nos redépti:
ille natus , nos facti: Illeuerus, nos ad
optiuisille autem,qui uerus eſt Filius,ip
fee
 AD DONAT. LIBER VNVS. 593
ſe etiam uerus eſt Deus, non adoptione
generacus, ſed dePatre naturaliter na
tus. In quo uero Deo uerog Filio ideo
eſtuera diuinicas : quia naturalis eft illi
de Patre natiuitas.Propter quod eõue.
rum Patris Filiū , uerum Deum uitam
qúexternam ,beatus Ioannes in Epiſto 1.10an,ulici
la ſua profitetur: Scimus,quia Filius Dei
venit , & dedit nobis intellectum vt fcia
mus verum . Et ſcimus in uero Filio eius
Ieſu Chriſto,Hiceft uerus Deus, & uita
æterna .
Verum itaque Deum colere , uero . Veritaté Lei
que Deo ſeruire,non eſt utique uerita in menulaitis
rem Dei in mendacium commutare. Il computare,
leueritaté Dei comutat in mendacium quid.
qui Deo non uero exiſtimat ſeruiendữ .
Ille aūc Deữnon uerũ colit , & Deo non
uero ſeruit,qui creaturæ feruierit,creatu
ramo coluerit . Quia ubi Deus non ue
rus colicur ,& Deo nõ uero ſeruitur, ibi
Dei ueritas in mendaciữ commutatur.
Quoniam ergo , & Deum Patrem cölulitcó
Deum uerum , & Deum Filium De- tra Arria
um uerum , cæleftium eloquiorum
atteſt
nos.
Pp 2 a.
1
 596 DE FIDE ORTHODOXA,
atteſtatione cognoſcimus:aut unum ue
rum Deum naturaliter Patrem & Filių
cum catholicis afferant:aut duos ueros
Deos à fe coli contra ueritatem fanctæ
fidei dicát: aut creaturæ cultores ſeipſos
profiteri non meruãt , ut ueritatem Dei
ſe in mendaciâ commutaſſe, ipſa rerum
manifeſtatione cognoſcant. Vna quip
peueritas,uniusueriDei,imò una ueri
tas,unus uerus Deus,non permittit fer
uitutem atque culturam ueri Dei , Deo
creaturæcé coniungi:uera quog religio
excepto uno uero Deo,nulli Deo finit
culturæ ac feruitutis obſequium à natu
ra Dei Patris , ſinedubio creata natura
eſt.Quid eſt autēcreata natura,niſi crea :
tura. Omnis porrò creatura , quoniam
opus eſt ueritatis, eſt quidēcreatura ue
ra,non tamen eft ueritas. Sola autem na
turaliter eſt ueritas , quæ naturaliter eſt
uera diuinitas . Illi ergo ueritatem Dei
non commutant in mendacium ,fed ue
ræ fidei tenent ſalutare myſterium , qui
nec folum Patrem nec ſolum Filium ,ſed
fimul Patrem & Filium ,unum Dominữ
Deum
 AD DONAT. LIBER VNVS. 597
Deum ſuum , corde credunt ad iuſtitiā , Rom.1o.
& ore confitentur ad falutem . Quia no
folùm Pater Deus , fed etiã Filius Deus
naturaliter & uerax Des, ueritas , Deus
permanês cum Patre nacuraliter , unus
uerax,unus uerus,unaq ueritas. Quia
duos Deos credi uel dici , omnino pro
hibet una ueritas , quæ ſola uera eltdi
uinitas .
Proinde , fecundum diuinam naturâ Chriftus Pdo
tri æqualis,
non eſt minor Patre, ſedæqualis eſt Pa. ſecundum di
tri:quia Filius ita uerus Deus dicitur, ut uinitaté:cos
Pater Deus uerior non dicatur . In Deo dem minor
enimuero , nihil minus exiſtimari ſinit i- fecundú hus
pſa ueritatis agnitio . Permanet ita« in manitatem .
Patre & Filio naturaliter una ueræ diui
nitatis æqualitas, & unaincõmutabilis
ac ſempiterna maieſtas. Sic autem Fi.
lium Patriæqualem ueraciter dicimus,
ut etiam minorem ueraciter non nege
mus . Scimus enim Deum Filium natû
de natura Dei Patris,natum etiam dena
tura Virginis matris. Ac per hoc uerum
Deum ueritatem paternæ naturæ, uerű
Deum hominēde ueritatematernęſub
Pp 3 ſtantie,
 598 DE FIDE ORTHODOXA ,
ftantiæ , quem diuinitatis æternitas ofte
ditſineinitia natum , & temporalis ſu
ſceptio carnis docet ſine dubio minora
tum . Aequalis eſt Filius Patri,& minor
eſt Filius Patre,æqualis uera diuinitate,
lohan.z. minoruera humanitate.Aequalis,quia
in principio erat Verbum , Verbum erat
apud Deum , & Deus erat Verbum : minor
autem ,quia Verbum caro factum est ,
Phil. 2 . habitauit in nobis. Aequalis , quia cùm
in forma Deieſſet ,non rapinam arbitra.
tus est effe fe æqualem Deo : minor au
tem ,quia ſemetipſum exinaniuit,formam
ſerui accipiens, Aequalis eſt Patri Filius:
ga de Domino natus eſt Dominus: mi
nor eſt autem Patre Filius:quia de ancil
la factus eſt feruus. Inde eſt quod dicit:
Pf.22. De ventre matris meæ , Deus meus es tu.
Et iterum : 0. Domine , ego feruustuus,
Pſ.116. & filiusancilla tue.Aequalis eft PatriFi.
lius : quia omnia per ipfum faéta funt,&
loan. z. fine ipſo factum estnihil. Minor eft au
tem Patre Filius: quia factusest ex mulie
Gal.4. re,fačtusſub lege. 'Etideo, ſicut ueraci.
ter Dei Filius Deo Patri coæternus a.
gnoſcitur
 AD DONAT. LIBER VNVS. 59.9
gnoſcit ,ſicueracitermatre poſterior in
uenitur.Primam quippe natiuitatem Fi Duplex Chri
1n ,nullatenuspręceſsiteternitas Patris,fti natiuitas.
cuius tamen ſecundū natiuitatem præ
ceſsit temporalis natiuitas matris.In illa
quippe natura Dei Patris, quæ eſſenon
cæpit,deæterno Patre,coæternus eft Fi
lius,inenarrabiliter natus :in natura uir
ginis, quæ eſſecæpit ex têporali matre,
tēporaliter eſt idē Filius miſericorditer
generatus. In ea natura Dei Filius equa
lis eſt Patri, qua ante omnia coæternus
eft Patri : & in ea natura eſt Filius Patre
minor, in qua eſt & matre poſterior. In
ca naturaPatri æqualis eſt Filius,in qua
creator eſt angelorī : in ea natura Patre
minor eſt idē Filis,in qua ab initio crea.
turæ adoratur & laudatur ab Angelis ,
Apoftolica quippe authoritas,huius. Minoratia
minorationis no deſtitit demoſtrare my Chrifti.
ſteriũ,dicens:Eum aŭt,qui modico quàm
Angeli minoratus est, videmus Iefumpro. Heb.2.
pter paßionem mortis gloria & honore co
gonatum .Superiùs autem,cuius naturæ
ſithec aſsignanda minoratio,euidenter
Pp 4 often
 600 DE FIDE ORTHODOXA ,
oſtenſum eſt, quádo illud teſtimonium
Prophetæ probatum eſt, in quo dicitur:
Pſal. 9. Domine quideft homo,quodmemoreseins,
aut filius hominis quoniam viſitas eum ?
Minoraſti eum paulòminus abangelis,
Chriſtusin Dei ergo Filius,ante ſuſceptionē car
forma Dei, nis,cùm in forma Dei effet, non rapinam
aqualis eft arbitratus eft,effe feæqualem Deo, quiain
Deo.
Phil.a. illa forma Dei Filius æqualis eft Patri.
Quia ſiminoreſſet, in eadem forma Dei
non eſſet. Sed in forma Dei Filium effe,
Apoſtolica dicit authoritas. Ideo ergo
æqualem Deo eſſe , nonilli rapina fue.
rat , ſed natura ,quæ in formaucri Dei
non niſi uerus eſſe potuit Deus.Et diui
næ formæ unitas,ipſa eſt diuinitatis hu
ius naturalis æqualitas.Vbi ergo formę
unitas in natura erat , æqualitas rapina
non erat.Naturalis autem diuinitatisę.
qualitas,quæ in forma Dei erat , auferri
Deo uero non poterat.
Idem igitur Indeeft , quod retinens ueritatem di
Chriſtus cuinitatis, Queritatem accipiens carnis,
Patre minor
♡ eidem &: unus idemo Dei & hominis filius , &
qualis. Patre factus eſtminor, & Patri perman
lic
 AD DONAT. LIBER VNVS. 601
ſitæqualis. Ideo utrunq ueraciter ipſa
ueritas dixit :Et Pater maior me eft, & ego loan.14 .
& Pater vnum fumus.Verè ergo Deo Pa lodn.10.
tre minor eſt Chriſtus : quia naturaliter
ex patribus eſt ſecundum carnē. Etuerè
Deo Patrięqualis eſtChriſtus:quia na
turaliter eſt ſuper omnia Deus benedi
ctus in fecula . Proinde uera fides ,quæ
in unoeodemg Chriſto, utriuſq credit
& confitetur ſubſtantiæ ueritatem , unữ
eundēm Chriſtum Dei Filium , & ſecun
dùm ueritatem carnis factum , prædicat
minorem , & ſecundum ueritatem diui.
nitatis Patri Deo credit & confitetur ę
qualem.Sicueraciter unum Deum cum
PatreFiliū ,uera fides adorat,quæ ſicu.
ni Deo nouit à creaturis omnibus fer
uiendum , ut nouerit creaturæ non de
bere ſeruitutis obſequium .
Inde eſt , quod etiam Spiritum ſan- Spiritus S.
ctum creatorem uera fides aſſerit, non quog uerus
creaturam. Quomodo enim creator effe eftDeus.
?.quia credo
negetur, à quo firmata cælorum uirtus tor.
oſtenditur,dicente Dauid: Verbo Domi. Pf. 33 .
funt , & Spiritu oris eius
ni cæli firmati
Pp 5 omnis
 602 DE FIDE ORTHODOXA
ibid. 104. omnis virtus eorum . Et alio loco: Emit
tefpiritum tuum & creabuntur. Creator
quippe eſt omnium rerum , qui factor
eftomnium . De quo Beatus lob dicit:
lob.26. Spiritus diuinus,qui fecit me. Spiritus er
3. quia im : go ſanctus, ſicut omnia creauit,fic om
menfus.
nia replet immenſus. Et quia omnia re
plet,naturaliter eft uerus Deus. Scriptâ
Sap. 1 . eſt enim : Quia fpiritusDomini repleuitor.
bem terrarum .Nam & Beatus Dauid ,u
bią eſſe Spiritum Dei teſtatur, dicens,
P5.139. ipſe de eo :Quòibo à fpiritu tuo,aut à facie
3:quiatem, tua quò fugiam :Quomodo autē negant
plum eius ſu Arriani,Deum effe Spiritum ſanctum ,
mus. cùm ita fimus téplum Spiritusſancti,fi
cutſumus templum Patris & Filij. Apo.
1.Cor.3. ſtolus enim dicit:Neſcitis, qui templü Den
eftis ? & Spiritus Deihabitatin vobis ? Si.
quis autētemplum Dei violauerit, difper,
det illum Deus.Templum enim Deiſanctă
eft,quod eftis vos.Sicautem nos Apoſto.
lusaſſerit eſſe templī Dei, ut in eadem
epiſtola, nos dicatetiam Spiritus ſancti.
1.Cor.6, Dicit enim : Neſcitis,quia membra veſtra
templum funt,quiin vobishabitat, Spiri
 AD DONAT. LIBER VNVS. 603
fusfancti,quěhabetisà Deo?Ecut ipſum
Spiritum ſanctum Deum eſſemonſtra
ret,cótinuò ſubiunxit:Glorificate dopor.
tate Deum in corporeveftro.
Aequalis eft ergo Patri &Filio Spiri- Concluſio
tus ſanctus::quia creator eſt omniü rerű ,de Spiritu
ficut Pater & Filius. Aequaliseſt Patri S.
& Filio Spiritus ſancts: 2qa replet mun
dũ,immélus ſicutPater & Filio.Aequa
lis eſt Patri & Filio Spiritus ſanctus:sqa
omniū fideliữ membra unữ templũ ha
bēt,ficut Pater & Filius. Quis aất nega
reaudeat,unam effe diuinitatem Patris
& Filij & Spiritusſancti , cum corpora
fidelium (quemembra ſunt Chriſti)ipſa
ſinttemplum Spiritus ſancti:
Trinitas eſt itaç unus ſolus creator Concluſio
omnium rerü Deus. Trinitaseſtunus ſo de Trinitate.
lus immēlus naturaliter Deus. Ad hui,
imaginé. Trinitatis homo factus agno.
ſciſ,in cuius nomine baptizatus, denuo
renouar.Baptizari aūt gētes in nomine
Patris &Filn & Spiritoſancti, Saluator
noſter edocuit, utſicutTrinitatis opere
initiữ cõditiõis açcepims, licin nomine
Trini
 604 DE PIDE ORTHODOXA,
Trinitatis,diuinę adoptionis gratia frui
mereremur. Vnus eft ergo uerus Deus
Pater & Filius & Spiritus S. qui om
nipotētiſsima bonitate creat homines,
& gratuitamiſeratione iuſtificat pecca
tores.Præter huncunum Deum uerum
Deut.32. nullus eſt Deus,quia dum dicit: Videte,
quia ego fum Deus, & non est aliusprater
me: Docet nos & admonet , graue effe
peccatum , fiquis extra unum Deum a
lium credat . Alium ſine dubio credit,
quiſquis in Patre & Filio & Spiritu ſan
Ćto diuerſitatē diuinitatis exiſtimat, cũ
ille Deus qui ſolus habetueram diuini.
tatem , colendi alterius Dei nullatenus
tribuatfacultatem :nec Sacramento re
demptionis ſit aliquatenus nominan.
dus, quiſquis ab unius ueri Dei natura
inuenitur extraneus. Myſterium autem
redēptionis humanæ nulla ratione per
ficitur, ſi in baptiſmo uel Filij uel Spiri
tus ſancti uocabulum ſubtrahitur.
Proinde quoniam epiſtolaris modus
ſermonem noſtrę diſputationis nõ per.
mittit extendi, dilectionis tuæ primor
dia,
 AD Donat. LIBER VNVS . 605
dia , non ſunt lectionis prolixitate fati
ganda,ſed breuitate potius excitāda : ut
dum breueopusdelectabiliterlegis,ad
prolixã lectione ardentius infãmeris.
Pauca quæ dicturus fum , intente lege,
prudēter intellige,& indubitantertene,
ex quib.ualeasin aſſertione à falſis uera
diſcernere, & Chriſtianam fidem , ipſius
illuminatoris noſtri iuuamine retinere.
Vnus Deus eſt ſancta Trinitas,Pater Retta fides.
: & Filius & Spiritus ſanctus. Vna eſt Pa .
tris & Fili & Spiritusſancti natura , ſed
이 non unaperſona.
Proinde, ut rerēta ueritate, poſsis re- Sabelliano:
fellere,uel certè reſpuere falſitaté ,fi quē rum o Ars
uideris, ita Patris & Filä & Spiritus fan rianorú hæs
cti unã confiteri naturā, ut uelitunã afſe reſes.
Erere perſonā , noli Chriſtianű catholicũ
putare,ſed hereticum Sabellianūagno
Ice.Si quem uero audieris, ita tres perſo
nas , Patris & Filn & Spiritus fancti di
cere , ut uelit tres naturas iſtarũ triïper
ſonarī aſſerere,Arrianum hæreticũline
dubitationeintellige.Verű eſt enim qď
Sabelliani de natura Patris & Filn & .
Spiritus
 80 DE FIDE ORTHODOXA,
Spiritusſancticredűt, ſed falſum eſt, qd
tres perſonas eſſe non credunt. Verum
eſt etiam , quod Arriani tres perſonas
Patris & Filn &Spiritus ſancti dicũr,fed
falſum eſt, quod iftarũ trium perſonarú
tres naturas perſuadere contendűt. Per
uerſè itaque Arriani naturam Trinitatis
diuidunt , perſonas Sabelliani confun
dunt.Cum ita ſit una natura Patris & fi
ln & Spiritus ſancti, utnõ una perſona:
quia alia eſt perſona Patris,alia Filí,alia
Spiritus ſancti.
Macedonia . Siquem uero uideris,Patris quidé &
mövrü error.Filijunam conficere naturam , fed Spiri
tus fancti alteram prçdicare ſubſtātiam ,
utęqualē quidem dicatPatri Filium , &
ſolum minorē aſſerat Spiritum ſanctű,
iſte no tenet catholicę fideiueritaté ,ſed
Macedonianæ perfidiæ ſectatur errorē.
Proinde quia non eſt catholicus Chri
ſtianus , ſed Macedonianus hæreticus
eſt,ab omnibus eſt fidelibus reſpuēdus.
Chriftus ues Nunc pauca de myſterio dominica
rus Deus o incarnationis aduerte. Chriſtus enim
Homo, Dei Filius,qui ſeipſum ueritatem profia
tetur,
 AD DONAT. LIBER VNVS , 607
tetur, ſicut uerus eſt Deus , ſicuerus eſt
homo. In quo, ſicur eſt plenitudo diui:
næ naturæ , ita eft & plenitudo humanæ
ſubſtantiæ . Ineft enim illi naturalis ueri
tas diuinitatis , naturalis ueritas animæ
rationalis, & naturalis ueritas carnis.Ac
per hoc naturalis diuinitas communis
eft illi cũPatre : naturalis uero humani
tas comunis eft illi cum uirgine matre.
Si quis ergo ſicin Chriſto ueram diui Manichæos
nitatê predicat, ut eius ueram carnēne- rum hares
gare cotendat, nõ eſt Chriſtianus catho fis.
licus,ſed hæreticus Manichæus : cũ ipſe
Chriſtus diſcipulis dubitãtibus diceret:
Palpate & vidite, quiafpiritus carnem & Luc.248
offa non habet,ficutmevidetishabere.
Rurſum , ſiquis in Chriſto ſicuerita- Phociniano
tem prædicat animæ & carnis , ut ueri- rum error.
tatem in eo nolit accipere deitatis:id eſt,
qui ſic dicit Chriſtum hominem ,ucDe.
um neget , non eſt Chriſtianus catholi
cus,ſed Phocinianus hæreticus. Chri
ſtus enim quemadmodum ſecundum
ueram diuinitatem Deus creator eſt ho
minum :ita ſecīdum uerā carné media
tor
 608 DE FIDE ORTHODOXA,
tor eft Dei & hominum.Mediator enim
1
nullatenus effet,ſi uel cum Patre diuini
tatis naturam, uel cum hominibus com
munēcarnis & animæ ſubſtantiam non
haberet.Et crucifixus eft ex infirmitate,
& uiuit ex uirtute Dei.
Concluſio. Hæc tibi,Chariſsimefili, pro tuo ſan
cto deſiderio & dilectionetranſmiſi ,ex
quibustibi quidē prębeatur inſtructio
nis guſtus, & exhocguſtu creſcat in te
prolixioris lectionis affectus , uttanto
magis poſsis Deo adiuuanteproficere,
quanto ſtudioſius cæperis ſanctorum
patrű relicta requirere,inuenta frequen
tiùs atos attentiùs recenſere. Vnde tibi,
Deo adiuuante , gratia ſcientiæ plenio
ris accedat, qua poſsis no ſolùm ueram
retinere fidem , uerumetiam hæreticorí
mortiferam conuincere falſitatem , cre .
dens, & firmiter retinēs, unam naturam
& tres perſonas in Trinitate Deo , & u
am perſonam duas naturas in uni
genito Dei Filio, Domino no
noſtro lefu Chri
ſto .
SER
 609
SERMONES

Beati Fulgentij
QVINQVE:
1
OVOR VM
Primus est de diſpenſatoribus Do
mini.
11.de duplici natiuitate Chrifti: v
naæterna ex Patre : altera temporali
ex Virgine.
III.Delaudibus Marie ex partu
Saluatoris .
IIII. De Sancto Stephano Proto
martyre, vbi& deconuerfionePauli
quædam .
V. De Epiphania, vbi & de inno
centum necedo muneribus Magorum
nonnulla .

Qq SER :
 610 SERMO BEATI FULGENTII
SERMO BEATI FUL
GENTUT, DE DISPEN.
SATORIBVS DOMINI.

Quædam fo Ominicus Sermo quem de.

lis paſtorib. bemus omnes,non folùm ftu
quædam a diofè , uerumetiam ſapienter
his ouibus
audire,cui nos oportet humi
ſuispræcepit
Dominus,
literac delectabiliterobedire , modera-.
tionis ſuæ tenens ubią temperiem , ut
nec ouibus deſint pabula, nec paſtorib.
alimenta quædam ſpecialiter ſolis præ .
cepitnobis. Nobisnanqid eſt,ſeruis,
quos pater ille familiâs,rerum omnium
Dominus , ad hocin ſua magna domo
conſtituit ,utpopulo eius uerbum gra
tiæ miniſtremus ) ſpecialiter iniungitur
fanctæ prædicationis officium :genera
liter uerò nobis & uobis, Saluatoris in
dicitur obedientia mandatorum .
In mandatis
In quibus denuo mandatis , tanquam
Dei fumma ditiſsimis ferculis, ficcæleftium delicia
copia.
rum copia ſpiritalis exuberat, ut inuer
bo Deiabundet ,quod perfectus come
dat, abundet etiam , quod paruulus ſu
gar
 DÈ DISPENSATORIB. DOMINI. OIL
gat. Ibi eft enim ſimul & lacteus potus,
quo tenera fidelium nutriatur infantia,
& folidus cibus, quo robuſta perfecto
rum iuuentus, ſpiritalia ſanctæ uirtutis
accipiat incrementa. Ibi prorſus ad ſalu
tem conſulicuruniuerſis, Quos Domi
nus ſaluare dignatur:ibi eſt,quodomni
ætati congruat, ibi , quod omni profef
fioniconueniat,ibi audiuimus pręcepta
quæ faciamus,ibi cognoſcimus præmia
quæ ſperemus,ibi eft iufsio,quenos per
liceram doceat & inſtruat ſcientiam , ibi
promiſsio quæ per gratiam trahat, per
ducat ad gloriam .
Seruorũ igitur quos populoſuo ppo Parabola de
ſuit Dominus,ſpecialeuolēs officiū de difpenfatore
mõſtrare, aitqd'ex Euāgelio modo au- quem Domi
diuimus : Quisnam est fidelis difpenfator fueprafecit.
& prudēs,quěcöftituit Dominus ſupra fa .Luc.12.
m uam , vt det illisin temporetritici
miliaf
menſuram ? Beatus illeferuus, quem cūve .
nerit Dominus,inuenerit vigilantem , Dominus

Quis eſt iſte Dominus fratres : quis, o que

Chriſtus ſine dubio , qui ſuis diſcipu- lias
fit eiusfamis
lis ait: Vos me vocatis Magiſter & Do loan . 13 :
Qq 2 mine,
 612 SERMO BBATI FULGENTII
mine, & bene dicitis, ſumetenim . Quæ
eſt etiam huius Domini familia : Nimi.
rum illa eſt, quam ipfe Dominus de ma
nu inimici redemit, & ſuo Domino mā.
cipauit. Hęc autem familia eſt catholica
Eccleſia, quæ per orbem terræ copioſa
1
fertilitate diffunditur, & redemptam ſe
precioſo ſui Dominiſanguine gloriat.
Matt. 20. Filius enim hominis, ſicutipſe ait, venit,
non miniſtrari,ſed miniſtrare, & dare a.
nimamſuam redemptionem,pro multis.
Grex ergo boni paſtoris ipfa eft familia
redemptoris.
Diſpenſator Diſpenſator uero quiſit, quein opor
quisfit. tet effe fidelem pariter & prudentem ,
Paulus nobis oſtendit Apoſtolus , qui
2. Cor.4. deſeſuiso focijs loquens, ait:Sicnosexi
ſtimet homo,vt miniſtrosChriſti& difpen
fatores myſteriorum Dei. Hiciam quæri.
turinter diſpenſatores ut fidelis quis in
ueniatur.
Nonfoli A : Ne quis autem noftrûm ſolosÀpo.
+ poſtoli , ſed ſtolos diſpenſatores factos exiſtimet,
Sune difpenaneglectoo militiæ fpiritalis officio,fer?
fatores. uuspiger infideliter imprudētera dor
mitet,
 DB DISPENSATORIB . DOMINI. 613
mitet, ipfebeatus Apoſtolus, Epiſco
pos quoq diſpenſatores eſſeoſtendēs,
ait: Oportet enim Epifcopum fine crimine Tit. r.
effe,ficut Deidifpenfatorem . Serui autem
patrisfamiliâs ſumus,diſpenſatores Do
mini ſumus,menſuram tritici quam up
bis erogemus,accepimus.
Quæ uerò ſit iſta menſura tritici, ſi Menfuratri
quæramus, ipſam quod nobis Beatus tici que fit?
Paulus Apoſtolus oſtendit, dicens : V Rom.12.
nicuiq;ficut Deus diuifit,menfuramfidei,
Quam ergo menſuram tritici Chriſtus
nuncupat, ipſam menſuram fidei Pau
lus appellar,ut agnoſcamus,non aliud
eſſe ſpiritale triticum ,quamChriſtianæ
fideiuenerabile Sacramentum. Huius
tritici menſuram uobis in nomine Do
mini damus , quotiens illuminati dono
gratiæ ſpiritalis,fecundum regulam ue
ræ fidei diſputamus& eandē triticimē
ſuram perdominicos diſpenſatores ac
cipitis , cum quotidię per Dei famulos
uerbum ueritatis auditis. Deipſa nunc
ergo tritici menſura loquamur: ex ipfa,
ſicut Deus diuidit , uniuerſi paſcamur:
RA 3 inde
 614 SERMO BEATI FULGENTII
inde alimenta bonæ uitæ ſumamus , ut
adæternæ uitę præmia peruenire poſsi
mus,in illum credentes,in illo ſperantes
illum preomnib. & in omnibus diligen
tes,qui ſeipſum nobis, & alimentâ præ .
Chriſtusali, ſtat,ne deficiamus in uia, & præmia ſer
mērum et “ uat,ut gaudeamus in patria . Chriſtus
præmium ,, eſt enim alimentum noftrum :Chriſtus
noftrum. ,, erit premium noſtrum : Chriſtus eſt ci
> bus & cõſolatio currentium uiatorum ,
ipſe ſatietas & exultatio quieſcentium
beatorum . Ad ipſam itaquetriticimen
Luc.12. ſuram pertinet,quodDominus ait:Ven
dite , quæ poßidetis,& date eleemofynam ,
facite vobis facculos ,quinon veterafcunt,
thefaurum non deficientem in cælis, quò
Chriſtiani fur non appropriai neg, tinea corrumpit,
proficere Magnum bonum eſt,fratres charif
debent
lius:
inme ſimi, ualde congruum ualde commo
dum , & maximè Chriſtianis appeten
dum , ut unuſquiſa deficere non dele
ctetur in peius,ſed omnęs proficere ſtu
Arbores fus deamus in melius.
mus in agro Arbores fumus, fratres,in agro Domi
Dominio pico conftitutæ :Deus autem noſter a.
agris
 DE DISPENSATORIB. DOMINI. 81 %
gricola. Ille nos compluit, ille colit, i
pſe fæcunditatem donat, ipſe fructifi
Candi gratiam ſubminiſtrat,Pluuia Dei
eſt ſermo ſanctæ prædicationis , cultua
ra Dei eſtinfuſio gratiæ ſpiricalis. De
us igitur præcepto nos compluit , ad.
iurorio colit . Dum compluit , aufert
à nobis ignorantiæ ficcitatem : dum co
lit , bene uiuendi condonat ubertatem :
dum pluit , terram noſtri cordis irria
gat : dum uero colit , de ipſa terra fpi
nas & tribulos, mundanæ cupiditatis
extirpat . Debemus itaque fæcundari
cæleſtibus pluuńs , debemus congrua
fructificatione manib.ſuperni reſponde
recultoris. Etſi nõ poſſunt omnes arbo
res ęquales fruct, afferre,nulla tamê de.
betin agro Dominico ſterilis pmanere.
Mulcum metuenda eſt nobis, fratres, Arborfterilo
illa ſententia comminantis, qua dicitur: lisexcidetur.
Omnis arbor , que non facit fructum bo. Matth. 3.
num, excidetur, & in ignem mittetur.
Quod ſi ſterilitas in ignem mittitur , ra
pacitas quidmeretur: Aut quid reci
piet , qui alienum tulerit, ſi ſemper ar
Qq 4 debit
 16 SERMO BEATI FULGENTII
debit qui de ſuo non dederic: Et ſi iudi.
cium ſine miſericordia erit illi, qui no fa
cit miſericordiam , quale iudicium erit il
li qui fecerit & rapinam Timeamuser
go fratres,timeamus actus noſtros.
Omnes igi Obediens Chriſto , uendat quæ pof
tur aſpirent ſidet, & eleemofynam det , ut de terra
ad perfectio coradcælum leuet,utauaritiam calces,
nem ,
ut ad perfectionis culmen tota mentis
intentione feſtinet, ut non ſit ſolicitus
quæ ſunt mundi,ſedquæ ſunt Domini,
ut mūdum ſibi crucifixum habeat , fecs
mundo crucifixum exhibeat, ut ſitom
nino pauper in ſeculo , & diues in Chri
ſto. Quis ignoretboni huius magnity
dinem ?
Qui uerò ad Videinus autem,non omnib.uendē.
fummú per: darum rerű ſuarũ ineſle uirtutē. Vnuſ
feirionis gra quiſ enim proprium habet donum ex
dimpezuin Deo,aliusquidem ſic,alius aất ſic.Ecce
gere neque
uzt :dent ope hoc tam magnum bonum implere pau
ran ut fecun ci poſſunt, multi nõ poſſunt. Nunquid
dem locum quia paucis donaturiſta perfectio, pro
obtineant. pterea debent effe peſsimi, quicunqin
bono nondum poſſunt eſte perfecti?
Nun
 DE DISPENSATORIB. DOMINI. 617
Nunquid propterea Chriſtianus debet
uitio rapacitatis inſiſtere: quia fortè no
dum poteſt omnes res ſuas pauperibus
erogare: Aut ideo debet aliena cõcupi
ſcere: quia ppria necdū poteſt omnino
cõtemnere ?Abſic hoc fratres ab omnib.
Chriſtianis , auertat hoc Deus à fidelib .
ſuis ,Apoſtol, enim'ueraciter dicit: Quia 1.Cor. 6.
neg, auari negrapaces regnü Dei poßide
bunt.Manifeſtüeſt aūt,quia omnes ,qà
regno Dei alienabuntur,inæternū ignē
cũ Diabolo eiuſmodi angelis damna
buntur. Proinde dilectiſsimi, ſi non om
nes poſſunt implere qd Dominus ait;
Vendite quæ poßidetis:Illud tamen , quod
adiecit, dicens:Date eleemofynam :omni.Luc.12,
bus eſt poſsibile, ſiaſsit bona uoluntas:
omnibus facile, ſi non aſsit dira cupidi
tas:omnibus ſalubre, fi ferueat charitas:
cunctis debet effe commune ut omni
bus donetur æterna fælicitas.
Qui ergo tātam uirtutê accipit à Do.
mino, ut omnia quæ in mundo ſunt, cæ
leſtis regni amore contemnat, quæ ha
bet uēdat, & egenis expendat:quiuerò
Qas tant æ
 618 SERMO BEATI FULGENTII
tantæ uirtutis nondum eft , de his quæ
habet, inquantum habet,eleemofynam
faciat. Tantum operatur bona uolun.
tas, quantum fuppetit facultas. Perfe.
çtus poſsideat primum uirtutis locum,
imperfectus ſaltem perueniat ad fecun
dum . Efficiatur ille glorioſè dignus, lic
iſte laudabiliter largus:lit ille fanctę pau
pertatis ardentiſsimus amator , ſit ifte
ſanctorum pauperum pijſsimus conſo .
Iator.Habeat iſte apudDeum patronos
pauperes: quia cum Domino iudicaru
rus fedeat, litiſte talis, qui ad dexteram
iudicandus aſsiſtat:ſitilletalis qui adæ.
terna tabernacula perpetuo iure poſsi
deat,ſic iſte talis,quem ille recipiat. Ad
Luc.16, monet enim nos Dominus,dicens : Fae
cite vobis amicos de mammona iniquita..
tis, qui vos recipiant in æterna taberna..
cmla .
in bonis ope
Hoc ergo,fratres neceſſarium eſto
ribus nemo mnibus nobis,ut in bonis operibus ne.
fit fegnis aut
Aerilis. moſitſegnis,nemo fit fterilis,nemopre
ſentium delectatione futura contem
nat,nemoæterna deſpiciens ſola tempo,
ralia
 DB DISPENSATORIB . DOMINI. 619
ralia peruerſus aſpiciat, nemo ſpiritali
buscorporalia præferat,nemo terrã cæ
leftibus anteponat.
Theſaurum noftrum , fratres, in cæ- Theſaurizde
lis ponamus , ut etiam cornoftrű in cæ, dum in cao
lis habere poſsimus.Neceſſe eſt enim ut lis.
quo proceſſerit dilectionis theſaurus,il
luc etiã cogitationis ſequatur affectus.
Ideo ueritas ait :Vbi enim thefaurusveſter Match.6,
est,ibi & corveftrum erit.Vtergo in cæ.
lis theſaurizemus, cæleſtia diligamus.
Vis noſſe, ubi theſaurizas attende qdor
amas.Vis noffe quod amas attendead
cogitas. Ita fier, uttheſaurum tuum ex < 6
toto amorecognoſcas ,& amorem tuũ
indicium tuæ cogitationis intelligas.
Oftendens autē Dominus, quomo. Quomodo
do in cælis theſaurizare poſsimus, ait: thefaurizan
Sint lumbi veſtri precincti,& lucernæar. dum
lis.
in cas
dentes.Siiftum Domini ſermonē ſecun Luc.12.
dữ literam uelimus accipere , nihil in eo
commodi ſpiritalis poſsimus inuenire.
Quid enim pfuitad animæ ſalutē,ſi ali.
1 quis corporaliter aut lūbos præcingat,
1 i aut lucernā accēdar: Alia ergo in presin
ctis
 620 SERMÓ BEATI FULGENTÍI
ctis lumbis,& lucernisardentibus,quę.
renda eſtintelligentia ſpiritalis,quæ ſci
licet diuino ſit præcepto condigna , quæ
noftræ ſaluti congrua reperiatur & com
moda. Nec enim fruftra quodam loco
loan. 6. ipſe Dominusait : Verbaqua ego loquu
Quid fitlúa
bos præcin : tus fum vobis,fpiritus & vita funt.In lum
gere o lucer bis ita& concupiſcentiacarnalis often
nas ardentes ditur: in lucernis uerò fides & charitas
habere. Chriſtiana monſtratur.Iubes Dominus
lumbos noſtros præcingi,concupiſcen:
tias carnis ſine dubio præcepit refrena
ri. Imperans autem, ut lucernas arden
tes habeamus,hocutiqueiubet, ui & lu
mineueræ fidei ſplendeamus, & ſanctæ
charitatis operibus ferueamus, lubens
ut ſintlumbi noſtri præcincti, mandat,
ut mala deſideria atque opera fugia
mus, lubens,ut fint lucernæ noftræ ar
dentes,monet uțbona diligamus atque
faciamus,
Veteris et no Iſta quæ de Euangelio propofuimus
vi teſtamenti cum propheticis ſermonibus confera
barmonia. mus. Vtrunqueenim teſtamentū Deus
inſtituit,unus Dominus dedit, & ſi ſunt
utriuſ
 DI DISPENSATORIB . DOMINI. 621
utriufq teſtamenti diuerſa pro tempori
bus Sacramenta,concordat tamen in u .
troque ſalutis humanæ ſententia, qua
præcipitur,ut nõpeccemus , & iubetur,
ut bonis operibus inſiſtamus.Præcepic
itaque Dominus per beatum Dauid di
cens: Declina à malo , & fuc bonum . Per Pf.37.
Eſaiam quo omnes his admonec uer
bis : Aufertemalum cogitationum veftra- Efa. s.
rum aboculismeis, quieſciteperuersè age
ré,diſcite benefacere. Hócergo nunc Do
minus per ſeipſum pręcipit,quod nobis
per fanctos etiam Patriarchas Prophe
tas& mandauit.Quid eft enim : Sint lum
bi veſtri precincti,niſideclinate à malo ?
1
Quid eſt:Sint lucerna ardentes,niſifacite
; bonum ?Quid eft :Sint lumbi veſtri præcin
Eti,niſi quieſcite agereperuersè? Quid eſt:
fint lucerna ardētes,niſidiſcitebenefacere?
Præcinguntur enim fidelium lumbi, Lumbi quão
dum cócupiſcentia mala comprimitur, do præcina
dum iniqua cogitatio cohibetur, dum lí gantur.
bidini reſiſtit animus, dum laſciuiæ de.
negatur effectus, dum calcatur luxuria,
dum auaritia contemnitur & rapina,
dum
 ‫ܐ ܐܬ‬ SERMO BEATI FULGENTII
dum proximi læſio deuitatur, dum ſus
perbia uincitur, duin inuidia ſuperatur.
Lucerna Ardent uero lucernæ fidelium , dum
quando ars rectæ fidei regulam ſeruant, dum in ſinu
deant. matris Eccleliælonganimiter perſeue.
.rant,dum terrena contemnunt, & cæle
ſtia concupiſcunt ,dum ſolliciti pacem
cuſtodiunt, dum fe inuicem pure dili
gunt, dum mutuo ſe honore præue.
niuntdum manſuetudine cordis & hu
militate proficiünt, dum miſericordiæ
opera libenter atque hilariter faciunt;
dum in operib. bonis nõ hominibus,
ſed Deo placere contendunt.
Quomodo Omnis ergo Chriſtianus precinctos
lumbospra: habeat lumbos,utfugiat libidinem :Ar
cin tos lu dentē habeat lucernam , ut cuſtodiat ca
cernas ardė: ftitatem . Præcinctos habeat lumbos,ut
tes habere
debeat Chris aliquid alienum nec rapiat nec furecur.
ftiani. Ardentēhabeat lucernam ,utdeſuomi
ſericorditer operer. Præcinctos habeat
lumbos,ut minorem non opprimat. Ar
dentem habeat lucernam ,ut oppreſſo
uelaminis iuftitiæ duntaxat defenfionis
auxilium impendat.Præcinctos habeat
luin
 DE DISPENSATORIB. DOMINI. 023
lumbos , ut habenti non auferat cibum .
Ardentem habeat lucernam ,ut efurien
ti tribuat alimentum . Præcinctos habe.
at lumbos,ut non fpoliet ueſtitum . Ar
dentem habeat lucernam , ut ueſtiat nu
dum.Precinctos habeat lumbos,ut do
mum nullius inuadat. Ardentem habe
at lucernam ,utperegrinos Chriſti liben
ter excipiat.Precinctos habeat lumbos,
ut fugiat elationem . Ardentem habeat
lucernam ,ut feruet humilitatem.Pręcin
ctos habeat lumbos,utexpellat à ſe in
uidiam & liuorem.Ardentem babeat lu
cernam ; utpuram cunctis exhibeat cha
ritatem. Præcinctos habeat lumbos, ut
non exhibeat membra ſua arma iniqui
tatis peccato . Ardentem habeatlucera.
nam ,ut exhibeat membra ſua arma iuſto
tiæ Deo .
Hæc eſt,Fratres, catholicæ fidei tre . Concluſio
ra ſanaque doctrina. Hæc eſt menſura conſtans ini
critici, de qua Domini redemptoris eſt uocationedi
paſcenda familia. Ex hac nobis,quan , uinægratiæ
tum Dominus tribuit , damus, ipfum
Dominum iugiter exoramus, ut & nos
&
624 SERMO BEATI FULGENTII
& uos in timore gratiæ ſuæ paſcere di
gnetur äuxilio. Auferat à nobis domi
nationem prauæ cupiditatis ,donetom
nibus profectum & perſeuerantiacha.
ritatis. Lumbos ueſtros ipſe præcingat.
Lucernas noſtras ipſe ardere faciat,ar
dentes cuftodiat,ut nec refrigefcat no
ſtra charitas , nec aliqua nobis domine
tur iniquitas.Sed Dominus acredéptor
nofter omnibus tribuat, uniuerſis donú
ſanctæ illuminationis ac uirtucis infun
dat:nobis donet , ut quod ab illo audi.
mus,rectè intelligamus,& ſicutoportet
faciamus, uobis faciendum , fermone
fufficienti & congruo prædicemus: uo
bis quoq donet,utquod ab illo per ſer
uos eius auditis,& corde intelligatis, &
operefaciatis. Hoc ergo diuinamiſeri.
cordia operetur in omnib.nobis, ut nos
quosuoluiteſſe diſpenſacores,fideles fa
ciat & prudentes : uos quoque faciac
obedientes & humiles , ut menſuram
tritici dominici , quam uobis damus,
communem nobiſcum falubriter atque
utiliter habeamus.
SER
 ózs
SÖRMÖBEATI ÄVLA
ĠENTII, DE DVPLICI NÀ
TIVITATE CHRISTI, VNA E.
ternă ex Patre: altéra tempo
raliexVirginë:
Vpientes aliquid de huius
diei ſolennitate narrare , fio
mulos conſiderantes illud u
num Verbum , de quo dice.
re uolumus ; nulla inuenimus uerba;
quibus ſufficienter aliquid dicereualea
mus: Eft enim hoc Verbum ,non quod quVerbim
od eftde
definitprolacũ , ſed quod permaner na. Filiusi
tum,non tranſitorium , fed æternum,no
factum à Deo Patre,fed genitum ,necfo
lùm genitum ,ſed etiamunigenitum.V
num quippe Verbum ,Deus Pater ge
nuit de ſe ipſo , per quod omnia creauit
ex nihilo . in principioerat Verbum ; loan, i;
Verbum erat apud Deü , & Deus erat Ver
bum ;hoc erat in principio apud Deum : O
mniaper ipfum faéta funt; & fineipſofa
Etum estnihil. In hocautem quod peril
lud Verbum Deus Pater omnia fecit,o
Rr ſtendi:
 626 SERMO BEATI FULGENTII
ſtenditur quia hoc Verbum genuit s.
pſe,non fecit:
Verbum De Illud igitur Verbum de Deo Deus
mius eft na: eſt,decreatore creator eft. Vnde hocin
turæ cú Deo fe naturaliter habet eſſe, quod Pater eft.
Patre:fed Natus eſt itaque de Patre Deo Filius
alteriuspers
fone.
Deus , alter in perſona, non alius in na
tura,femper apud Patrem ,ſemper cum
Patre,femperde Patre, ſemper in Patre.
Semper apud Patrem ,cum quo illi eſt
naturalis immenſitas. Semper cum Pa .
tre,cum quo illiuna eſtnaturalis eterni
2
tas. Semper de Patre,de quo illi eft na
curaliteræternanatiuitas.Semper in Pa
tré, cũ quo illi eft una naturaliter æqua
lis diuinitas.Et alter quidem ille Pater
eſt,alterille quod
Filius eſt:neuter tamē
alter Deus:quia Pater & Filius unus eſt
Deus . Quapropter quoniam dePatre
Deo & Filio Deo naſcitur ſermo, digne
dicimus alterum effe Patrem , & altera
Filium , & nihilominus dignè dicimus
unum Deum efle Patrem & Filiũ . Cum
enim dicimus alterum eſſe Patrem , alte
rum Filium , diſcretas perſonas genito .
ris ge
 DÉ DVP. NATIVIT. CHRISTI. 627
tis geniti mõſtramus:dum uerò dici.
mus unum Deum effe Patrem & Filiâ,
ipſam unam naturam indiſcretæ diuini
tatis oſtendimus : altera eft enim perſo
na genitoris & geniti,ſed una eſt natura
genitoris & geniti.
Quomodo uerò ſufficienter aut di- Homo de
gnèloqui poterit quis : de quo . Ho- Deo ſufficia
mo de Deo , mortalis deimmortali , ui- enter loqui
ſibilis deinuiſibili, mutabilis de incom- non poteft.
mutabili , opus de opifice, de creatore
creatura ,defactore factura, paruus de
immenſo ,temporalis deæterno ,humi
lis de altiſsimo, plaſmatus èlimo de illo
qui omnia creauitex nihilo. Cuius eſt
inenarrabilis omnipotētia , qua nos gra “
tuita bonitate fecit : nec minus tamen «
inenarrabilis gratia , qua nos omnipo
tentiſsima miſeratione faluauit, qui & "
opus creatricis omnipotentiæ gratis fe.co
CC
cit, & opus gratiæ ſaluatricis omnipo
center impleuit.Illichabens poteſtatem
condendi & regendi creaturã ſuam ,hic or
habens poteftatem ponendi & ſumen
di pro nobis animam ſuam .
Rr 2 Omni
 628 SERMO BEATI FULGENTII
Omnipotentiam uerò nunc dicimus;
qua Verbum ,quod in principio erat, &
apud Deum erat, & Deus erat, fecito .
mne quod nouerat: gratiam uero , qua
Verbum caro factum ,uenit quærere &
ſaluum facere,quod perierat. Omnipo
tentiam,qua fecit omnem diem : gratiā,
qua certo diecocipi, & certo die digna
tus eſt naſci.
Duplex dies Idem igitur minoratus paulò minus
Chriſti, al: ab angelis in die factus eſthominữ , qui
ter æternita
tis,alter tem
coæternus & æqualis Deo Patri, dies
poris. ſanctorum ſemper eft angelorum .Dei
pro quippePropheta dicit: Benè nūcia
te diemde die,ſalutare eius. Quid eſt dié
de die , niſi FiliūdePatre. Eftigitur de
Patre Filius,de diedies,ſed tamen Pater
& Filius no duo dies , ſed unus eft dies:
Eft de Patre Filius,deDeo Deus : Pater
tamen & Filius non duo dñ ; fed unus
eft Deus. Vnusigitur dies æternitatis
ſimul Pater & Filius â nobis agnoſci
tur, in die autem temporis ſolus Filius
inuenitur . Dies etenim æternus , Pater
& Filius, noſtrum corpus & animam
feciti
 PE DVP. NATIVIT. CHRISTI. 029
fecit: in die uerò temporis , ſolus Filius
noſtrữ corpus animamos ſuſcepit.Chri
ftus dies æternus, unigenicus, in forma
Dei manens : Chriſtus in die temporis
unigenicus,formā ſerui accipiens.Chri
ſtus diesæternus , diues permanens, ut
conderet nos; Chriſtus in die temporis,
pauper factus,ut redimeret nos.Diese
ternus Chriſtus Deus de Deo Patre:
Chriſtus in die téporis Deus homo , de
Virginematre. Chriſtus dies æternus,
Verbum eructauit de cordePatris:Chri
ſtus in die téporis , Verbum caro factâ,
deutero Virginis matris . Chriſtus dies
æternus,Deusuerus de Deo uero:Chri
**
ſtusin die temporis,ſponſus procedens
de Thalamoſuo.Dięsæternitatis Chri
ftus,angelos ſanctos creās. Dies in tem
pore Chriſtus homines ſaluans. Dies
eternitatis Chriſtus, in cælo fanctos an
gelos paſcens: Dies temporis Chriſtus
homines in terra reficiens,
Vtenim panem angelorum mandu, Chriftus pas
caret homo, creator angelorum factus rum
nisangelos
w hos
eſt homo , utrofą paſçēs, & integer per minum.
Rr 3 manens.
 630 SERMO BEATI FULGENTII
manens.Quam bonus panis,qui& an
gelos paſcit perſpem ,ut deipfo fatien
turin patria, & nos paſcit per fidem ,ne
deficiamus in uia.Ille panis,qui ſeipſum
dat angelis gaudiũ ſtabilitatis , ſeipſum
dedithominibus ad remedium fanita
tis. Et qui eſt angelorum eſca , nobis fa
ctus eſtmedicina .
Prærogatis Veruntamen hic, dilectiſsimi fratres,
uahominú attendite magnitudinēgratiæ , & agno .
exincarna: ſcite,quid Deus hominem dignatuseſt
tione Vesbi. prærogare.Chriſtus enim Dei Filius,de
uero Deo Deus uerus , & unus cum Pa
tre naturaliter Deus, ſemper ex ſeipſo
ſanctos angelospaſcit,ſed tamen ange.
licam naturam Dei Filius non accepit.
Vt autem ſuam charitatem Deus com
mendaret in nobis, Filius eius naturam
noſtram ſuſcepit ex nobis,& Deus uni
genitus, qui panis eft angelorum , ut e
ciam hominem ſeipſum faceret panem,
fimul hominis & animam ſuſcepit &
carnem. Accepit utranque ueram , u
tranque ſanctam , utranque mundam.
Accepit animam noftramline iniquita
te,ac
 DE DVP. NATIVIT. CHRISTI. 631
te , accepit animam noftram cum mor
talitate,accepit animam iuſtam ,perquã
noſtrís animabus iuſtitiam redderet:car
nem uerò propterea dignatus eſt habe
re mortalem , utſecundum ipſam mo
riens, mortem uinceret, ſecundâ ipſam ,
etiam reſurgeret,per quam noſtra cor
pora ſuſcitaret.
Magnum myfterium ,dilectiſsimi fra- DileétioDei
tres , magnum diuinæ dilectionis indi erga genus
cium . Homo Deum cötemnens , à Deo “ humanúa
diſceſsit,Deus hominem diligés , ad ho "
mines uenit . Dilexit impium , ut faceret “
iuftum :dilexit infirmūutfaceret ſanum :
dilexit peruerſum ,ut faceret rectum : di- “
lexit mortuũ ,ut faceret uiuum . Et quid
amplius dicam : quandoquidem Deus
unigenitus humanam naturam tantum
dilexit ut eam nõ ſolum à poteſtate ma
li angeli liberet,uerumetiam in ſeipſo ſu
peromnes bonos angelos in Patris dex
tra collocaret .
Natura enim quæ in primo homine Compardo
mundum peccato polluit,ipfa in ſecun- tioprimio
do homine mundum à peccato mun-Secüdi Adan
Rr . 44 dauit.
 632 SERMO BEATI FULGENTII
dauit . Primus homo de terra terrenus:
fecundus homo de cælo coeleſtis . Prie
mum hominem mulier corrupta men :
te decepit : ſecundum hominem uirgo
incorrupta uirginitate concepit .In pri
mihominis coniuge, nequitia Diaboli
ſeductam deprauauit mentem :inſecun
di autem hominis matre, gratia Dei &
mentem integram ſeruauit & carnem .
Menti contulit firmiſsimam fidem , car
niabftulit omnino libidinê . Quoniam
igiturmiſerabiliter pro peccato damna
tus eſt homo,ideo ſine peccato mirabie
liter natus eſt Deus homo.
Comparag? Attendite,fratres,medicinalis gratiæ
tio Eue ļineas, diuina nobis benignitate mon .
Marie,
ſtratas. Tunc ad Euam angelus malus
acceſsit, ut per eam homo, quem Deus
fecerat,a Deo ſepararetur: Nunc autem
ad Mariam bonus angelus uenit, ut in
ea,humanæ naturęDeusunigenitus u
niretur . Venit ad Euam Diabolus, ut
uitam nobis malignus auferret : uenit
ad Mariam Gabriel, ut uitam redden .
dam hominibus nunciaret.
Per
 PB DVP. NATIVIT. CHRISTI. 633
Perprimi hominis culpă, cæpitDia- Reditadcóe
bolus homini dominari: per ſecundi ho parationer
minis gratiam , cæpit ab homine ſupe- primio fez
fari, Superprimum ſuperbus:ſub ſecun cundi
mi.
Adde
do captiuus. Per illum nos captiuatos
tenuit: per iſțum nos liberatos amiſit.
Primus Adam nobis author extitit cul
pe: nouiſsimus Adam nobis author ex
çitit gratię. Illedelimoplaſmatus, terre ,
nos protulit:iſte de Spiritu ſancto natus
cæleftes effecit. Per illum perdidimus
gratiam priorem : per iſtum recepimus
ampliorem . Ille quippe nobis inculic
peccati maculam , cum quanaſceremur
adſupplicium : iſte nobis contulițiuſti
ficationis gratiam , ut renaſceremur ad
regnum . Per illum nos filiosſeculi ge
neratio carnalis effecit: per iſtum nos fi
lios Dei generatio fpiritalisexhibuit.Il.
lenos uitns ſubdidit:iſtenos florere uir
tutibus fecit . Illenos per uitia deiecit,
quo primus cecidit :iſte nos peruirtutes
eleuat,quò primus aſcendit.Illequippe
primus cecidit in infernum :iſte primus
conſcenditin cælum .
Rr รŞ Interea
 634 SER. BEA , FVLG . DE DUP. NAT. CHR .
In dienatiui Interea fratres, dignum eſt, ut in die
tatisdecet dominicæ naciuitatis, diem quoque do
nosmemis minicæ reſurrectionis folenniter audia .
naiſſedicire: tis.Vnigenitus enim Deus,ficut pro no
furrectios
mis.
bis dignatus eſtnaſci,fie p nobis ſecun
dùm carnē dignatus eft inori, dignatus
eſt fufcitari. Ilte dies eſt uiſitationis, ille
redemptionis. Opus enim gratiæ , qua
nos Deus unigenitus ſaluosfecit , con
ceptus in utero cæpit, ipſumą opus
gratiæ de ſepulchro reſuſcitatus imple
uit.Conceptusin utero,factuseſtpartie
ceps mortis noſtræ : reſurgens deſepul
chro ,fecit nos participes uitæ ſuæ .
Nunc itaque omnes Dominum exo
remus , ut ficutin iſto die gaudium fuo
populo tribuit , ad illum quoque diem
omnes cum gaudio & paceperducat,
populumo ſuum in fide & cha
ritate cuſtodiat,
Amen .
SER
 635

SERMO BEATI FVLÁ

GENTII, DE LAVDIBVS
MARIÀ EX PAR TV
Saluatoris.
Atiuitas Domini noftri Ieſu Dies natiuis
Chriſti, totum mundum no- tarisChrißi.
ua aduentus ſui luce hodie
perfudit . Hodie de cælo
Deus deſcendit ad hominem , ut in cæ
lo homini præpararet aſcenſum . Hodie
accepimus natum Dei, Virginis Filiữ,
omnium credentium Saluatorē , Deus
de Patre,homo de matre : Deus occul
tus , homo manifeſtus. Et quoniain
Diabolus per ſerpentem Euæ loquu
tus , per Euæ aures mundo intulitmor.
tem : Deusper angelum ad Mariã per
tulit Verbum , & cunctis ſeculis uitam
effudit. Angelos ſermoneeiecit, & Chri
ftum uirgo concepit .
O'coniấctio ſine ſordibus facta ,ubiChrifti cons
maritus fermo eft, & uxor auricula . ceprioona
Hoc fplendore concipitur Dei Filius, tiuitasfone
Labe.
bac mūdicia generatur. Nulla fieri gra.
uedo
 636 SERMO BEATI FULGENTII
uedo potuit concipienti, nulla triſtitia
parturienti. Quienim uenerat triſtelæ
tificare ſeculum ,uentris non contriſta
uithofpitium . Decælis medicus tran
liens peruirginem ,poſt crāſitum ſuum
illæſam feciçuirginem permanere . Qui
enim diſrupta corporum membra in a
lñs poteratintegrare tangendo , quan
to magis in ſua matre, quod inuenit in.
tegrum , potuit non uiolare naſcendo :
Creuit enim ejus partu integritas cor
poris potius quam decreuit .Etuirgi
nitas ampliata eſt potius quàm fugata,
In auguſto corporis membro ſuſtinuit,
quicquid fuftinentcæli. Plena ſunt ui
fcera, & nullum nouit contagium uirgi.
nis conſcientia. Cum eſſet grauida, la .
lubri leuitate plaudebat: Lumen enim
quod intra fe habebat, pondus habere
non poterat,
Maria, fe. Factaeft Maria feneftra coeli:quia per
neſtra cæli. ipſam ,Deus uerum fudit ſeculis lumen ,
Scala cæli. Factaeft Maria ſcala cæleſtis : quia per
fuis. ipſam Deus deſcendit ad terras, ut per
ipfam homines aſcendere mereanturad
cælos,
 DE LAVDIBVS MARIA . 637
Ecelos.Ipſis enim licebit aſcendereilluc,
qui Deum crediderint ad terras perVir
ginem Mariam deſcendiſle . Facta eſt
Maria reſtauratio foeminarum :quia per Reſtauració
ipfam à ruina patriæ maledictionis pro- fæminarú.
bantur eſſe ſubtrada:
ch
Tria deniq mala Euæ à tribus bonis Triamala
Mariæ probantur excluſa.Nam Euę di- Eue, àtrio
ctum eſt: In doloribus & tristitiaparies, busbonis
& ad virum conuerfatiotua , & ipfedomi- Mariaexi
nabitur tui. Tribus ergo his malis ſe clufa.
Gm . 3 .
ſubiungantfæminæ ,quæ Mariam non
ſequuntur,dolori,triſtitię, ſeruituti.Ma.
riaautem econtrario, quàm præclariſsi
mis tribus bonis ſublimeturauſculta, ſa
lutationis ångelicæ ,benedictionis diui
næ;& plenitudinis gratię.Sic enim eam
legitur ſalutaſſe: Aue Maria gratia plena, Luc.i;
benëdicta tu inter mulieres . Cùm dixit,
Aue: ſalutationem illi cæleftē exhibuit.
Cumi dixit,gratia plena:oſtēdit exinte
gro iram excluſam primæ fententiæ , &
plená benedictionis gratiam reſtitutā.
Cum dixit : beneditta tu inter mulieres:
virginitatis eius benedictum fructí ex
preſsit;
638 SERMO BEATI FULGENTII
preſsit, ut ex eo benedicta dicatur inter
mulieres,quæcungperſeuerauit uirgo.
Maledicta enim Eua fuerat, quam nunc
credimus per Mariam ad benedictioné
gloriæ remeaſle.
Venite uirginesad uirginem, &lęta
mini,ponitemaledictionem præuarica
tionis, & benedictionem reſtaurationis
aſſumite. Proijcite dolores,quos Eua
perſerpentemaccepit,& quos per ange
lum Maria ſuſcepit honores , aſſumite.
Pellite triſtitiam concipientes , gemitus
parturientes abijcite, ut ſolus uobis iſte
uirginis Filius dominetur . Venite uir
ginesad uirginem , uenite concipientes
ad cõcipientein , uenite parturientes ad
parcuriêtem , uenitematres ad matrem ,
uenite lactantes ad lactantem , uenite iu
uenculæ ad iuuenculam.
Ideo omnes iſtos curſus naturæ uir
go Maria in Domino noſtro Ieſu Chri
Ito ſuſcepit,ut omnibus ad fe cófugien
tibus fæminis ſubueniret, & ſic reſtau.
raretomnegenus fæminarum ad feue
nientium , noua Eua ſeruando uirgini
tatém,
 DE SANCTO STEPHANO. 639.
tatem , ſicut omne genus uirorű Adam
nouus recuperat Dominus Ieſus Chri
ftus, qui cumPatre & Spiritu ſancto ui
uit & regnat Deus per omnia ſecula ſe.
culorum, Amen.
SERMO BEATI FV La
GENTII , DE SANCTO ,
STEPHANO PROTO.
martyre.
Eri celebrauimus temporale Chriftinas
ſempiterni regis noſtriNata-ſcétis o Ste
lem :hodiecelebramus trium phanimorie
phalem militis paſsionē.He ratio
is compas,
,
ri enim rex noſter , trabea carnis indu
tus,de aula uteri uirginalis egrediēs,ui
ficare dignatus eſt mundum :hodie mi
les de tabernaculo corporis exiens, criữ
phator migrauit ad cælum . Ille ſempi
ternæ Deitatis maieſtate ſeruata, feruile
cinctorium carnis aflumēs ; in huius fe . 7
culi campum pugnaturus intrauit : iſte
depoſicis corruptibilibus corporis iudu
mentis ,ad cæli palatium , perenniter re
gnaturus, aſcendit . Illedeſcendit,carne
uela .

<
 640 SERMO BEATI FULGENTII
uelatus,iſteaſcédit, fanguinelaureatus.
Aſcendit iſte lapidantibusludæis: quia
Lukshme ille deſcendic,lætantibus angelis: Gloria
in excelſis Deo,heriſancti angeli exultan
tes cantauerunt: hodie Stephanum læ.
tantes,in ſuũ conſortiùſuſceperűt. He
ri Dominus exiuit deutero uirginis :ho
die miles egreſſus eſt de ergaſtulo car.
nis . Heri Chriſtus pro nobispannis eft
inuolutus:hodie Stephanus ftola eſt ab
eo immortalitatis indutus. Heri præſe
pis anguſtiaChriſtű portauit infantemi
hodie immēſitas coeli ſuſcepit Stephia .
num triumphantē.Solus Dominus de
... ſcédit,ut multos eleuaret: humiliauit ſe
rex noſter,ut ſuos milices exaltaret.Qui
enim corpori ſuo uirginis preparauitin
terũ , ipſe martyri ſuo aperire dignatus
eft cælī . Dominus Chriſtus anguſtias
intrare non dedignatus eſt uteri,utani
mã Stephani latitudo ſuſciperet cæli.
Śléphápis Neceſſariū tamē nobis eſt,fratres cha
imtübtuso tiſsimi;agnoſcere, quibus armis precin .
1 ctus Stephanus, ſæuitiam Iudæorūpo.
tuit ſuperare ; ut ita meruiffet fæliciter
trium
 DE SANCTO STEPHANO. 641
triumphare.Nec enim paruipendenda
ſunt,talisuirtus,talis triüphus. Haud
3 ueró uilibus armis potuit præmuniri,
4 qui à multisnõ potuitſuperari. Inuictæ
nanc in eo enituit inſigneuirtutis, quæ
nec frequentium fæuitiam formidauit,
neclapidantium ictibus deuicta ſuccu
buit.Vlq adeò enim interfremētes per
manſic interritus, & inter lapidum fuit
cruciamenta ſecurus, ut incredulitatem
Iudæorü fidenter argueret, & benignus
pro lapidantibusexoraret.
Quod eft ergo tam magnum atæ in- Quibus ara
ſuperabile genus armorum, quo muni- mis fuerit
tus,fæuientes argueret, lapidantes nori munitus.
repercutiens , ſed patiens ſuperaret,inſu
per & occiſus,aulam coeleſtis regni ; ui
uus & coronatus intraret Proculdu
biòmunimine regio ſeptus, nullatenus
eft ab aduerfarijs leparatus. Quoniam
rex nofter, cum ſit altiſsimus, pro nò.
bis humilis uenir: fed inanis uenirenori Donatiuum
potuit. quodnam
Magnum quippe donaciuũ ſuis mi- lirChriſtus mis
ibusſuis
litibus acculis,quo eosnõſolum copio diffribuerit.
Ss fè dic
 642 SERMO BEATI FULGENTI ?
ſè ditauit,ſed etiam ad certandum inuis
ctiſsime confortauit . Arculit nanque
donâ charitatis , quæ perducerethomi
nes ad cófortium Deitatis . Quod ergo
attulit,erogauit,nec ſibi aliquid minuit,,
fed mirabiliter & ſuorum pauperiem di
tauit, & indeficiêtibus theſauris plenus
ipſepermanſit.
charitatem Charitas ergo,quæ de cælo ad terras
pro armis depoſuit Chriſtum , ipſa Stephanum de
habuit Ste: terra eleuauit ad cælum. Charitas quæ
phanus. præceſsitin rege, ipſa ſubſequenter re.
fullitinmilite . O admiranda ubiq po
tentia Saluatoris. Oʻprædicanda inde.
ſinenter gratia redemptoris.Oftenditin
matre uirginitatis æternæ miraculum ,
demonſtrauit in martyre inuictæ chari
tatis indicium . Integritas quippe inte
merata permanlit in uirgine,dilectionis
uirtus inuicta perſeuerauit in martyre.
Etſicut in matre Domini no potuit uir
ginitas uiolari, licin martyrismente no
potuit Chriſti charitas tanto fæuientiâ
agmine ſuperari.Stephanus ergo ,utno
minis ſui coronam meruiſſet accipere,
cha
1
 DE SANCTO STBPHANO. 643
charitatem pro armis habebat, & peri
pſam ubiq uincebat. Per charitatê Dei,
fæuientibus ludæis non ceſsit, per cha
$ ritatem proximi , pro lapidátibus inter
ceſsit.Per charitatem arguebat errantes
ut corrigerentur:per charitatem pro la
pidantibus orabat,ne punirentur.Cha
titatis uirture ſubnixus, uicit Saulű cru
deliter fæuientem , & quem habuit in ter
ra perſequutorem ,in cælo meruit habe.
re conſortē. Ipſa ſancta & indefeffa cha
ritas deſiderauitorādo acquirere , quos
nequiuit monendo conuertere.
Neq enim , fratres, exiſtimandus eſt Stephanus
Stephanus tuncinimicos dilexiſſe, cum inimicos die
pro eis oraret, & no dilexifle, cum eorû lexit,o cuim
incredulitatē arguêdo corriperet. Abſic pro eis orda
hoc ab anima martyris ad cæli palatiū coscorris
feſtinantis.Ipſa enim ſancta charicas fir puit.
mam ſeruauit in oratione patientiam ,
quæ rigidam tenuit in correctione cen
furā. Etideo in oratione audiri meruit
lenitas : quia ſine charitate non fuit in
correctione ſeueritas. Acper hoc, ſiue
orando ,ſiue corripiendo , charitaté bea
Ss 2 tus
 SERMO BEATI FULGENTII
644
tus Stephanus reſeruauit: quia utrobic
ſalutem errantium cogitauit: & indicio
ſanctę orationis oſtēdit, increpationem
illam non fuiſfe odij,ſed amoris.
Hocaūt faciens,& preſentib.charita
Doctoris
Ecclefiaftis tem beatusmartyrexhibuit, & utile ni.
ciofficium mis exemplã poſteris reliquit. Demon
eft ocorri: ſtrauit enim gemină eccleliaftici diſpen
gere peccan facoris induſtriam ,ut ad corrigendũcu .
tes o proijs iuslibet peccantis errorem , & non deſit
ordre .
in ore correptio,& ad Deum pro eo ſup
plex effundatur oratio, ut qui malum fe
cit , per increpationē demalis operibus
confundatur , & per orationē apud De
um adiuuetur.Acfic ,ipſa charitas , & in
oreiuſtitiam fonet, ut errãcem corrigas
& in corde patientiam ſeruet, ut pro er
rante orationem puro affectu dilectio
nis effundat. Qui enim errantem non
corripuerit de negligentia iudicatur :
quiautem pro eo non orauerit , de per
nicie condeinnarur.
Nemo igit Quocirca fratres ,fi quando aliquis
correption
nib. offena pro animæ ſalute corripitur non aſper
datur. nanter accipiat monita charitatis , nec
præ
 DE SANCTO STEPHANO . 045
præſentem triſtitiam ſuæ uoluntatis at
tendat, ſed conſideret quæ lucra utili
tatis acquirat.Idcirco enim arguitur, ut
à prauis operibuscorrigatur. Nec camē Autexiftig
met ideocha
cùm uidet correptionem aliqua uerbo, ritatemfris
rum auſteritateferuere ,exiſtimet chari
tatem in corde frigefcere.Sic enim uigi-sefcere.
let in ore correptio , ut in corde non dor
mitetoratio .Acphoc,in utroq peccan
ti,conſulte proſpicitur, ut dũhomo cor
reptus de peccato confunditur , & à ma
lis operibus ſepararetur,&per orationé
(Deo miſerāre)ſaluetur. Nam & fancta
Scriptura dicit: Quoniã quem diligit Do- Heb.1s.
minus, corripit . Flagellat autem omnem
filium quem recipit.
Chriſti ergo Charitate compulli, & Boni Stes
bonos hortamur , ut in bono permane. phanī :Mali
Paul imi
ant: & malos copellimus , ut amalo dif tanturum
.
cedant.Prefertim quoniain in iſtis duo.
bus ſanctis , geminum nobis monſtra
tur falutis indicium . Vifi quis bonus
eft, imitetur perſeuerãciam charitatis in
Stephano:qui autem malus eſt,ſectetur
exemplum cöuerfionis in Paulo.Et qui
Ss 3 bonus
 640 SERMO BEATI FULGENTIL
bonus eſt, equitatem uſque ad finem te
neat: qui autem mulus eſt, quantotius à
ſua peruerſitate diſcedat .Nec bonūho.
minem præſumptio iuſtitiæ faciat negli
gentem,nec malum iniquitas faciat de
Iperantem , fed ille bonú fortiter teneat,
iſte malum celeriter deſerat . Bonus ti
meatnecadat,malus conetur ut ſurgat,
Quiſquis ergo malus eſt cũ Paulo pro
fternaturin malo, ut cum eo erigatur in
bono . Quoniam & ille ceciditmalus,
& ſurrexit bonus , Proſtratus eſt ini
quus,& erectus iuftus. Cecidit fæuiſsi
mus perſecutor, & furrexit ueridicus
prædicator.Cadens lumen corporis im
pius perdit, ſurgens autem lumen cor
dis iuſtificatus accepit,
Paulusnäc Coniấctus eſt itaqz Stephano, factus
cum Stepha ouis ex lupo. Et ecce nunc Paulus cum
no triums
Stephano lætatur,cum Stephano Chri
phat. fti claritate perfuitur , cum Stephano
exultat,cum Stephano regnat . Quò e
nim præceſsit Stephanus,trucidatus la
pidibus Pauli , illuc fequutus eſt Pau
Jus,adiutus orationib.Stephani.Quàm
wera
 DE SANCTO STEPHANO. 047
uera uita,fratres mei,ubi non Paulus de
Stephani occiſione côfunditur,ſed Ste
phanus de Pauli confortio gratulatur:
quoniã charitas in utroq lætatur. Cha
ritas quippe in Stephano ſuperauit ſæ
uitiam ludæorum , charitatis in Paulo
cooperuit multitudinem peccatorum ,
charitas in utroo pariter regnữ meruit
poſsidere cælorum .
Charitas igitur eſt omniū fons & O- Exhortatia
rigo bonorum , munimen egregiữ, uia ad Charita
quæ ducit ad cælum . In charitate qui ten .
ambulat,necerrare poterit, nec timere.
Ipía dirigit, ipſa protegit, ipfa perducit.
Quocirca fratres, quoniam ſcalam cha
ticatis conſtituit Chriſtus, per quam ad
cælum omnis pofsit conſcendere Chri
ftianus , puram charitatem fortiter reti
nete,ipfamuobis inuicem exhibete , &
in ea proficiendo conſcendite , inſiſtite
operibus bonis , ut ad præmia æterna
peruenire poſsitis, adiuti gratia Sal
uatoris:Qui uiuit & regnat in
fecula feculorum ,
Amen.
$s 4 SER
 648 SERMO BEATI FULGENTII
SERMOBEATI FVL .
G'ENTII, DE EP l.
PHANIĄ.

Epiphania Oftis fratres chariſsimi, quia

feſtumcur dies iſte,qui nobis in hono.
foc dicatur. rem Domini, per annos lin
gulos celebratur , ore cũcto .
rum fideliuin Epiphania uenerabiliter
nuncupatur . Et quia Græcum proba..
tur effe uocabulum , multis Latinis eſt
incognitum . Inde eft, quòd nomē iſtud
omnes quidem Latini dicunt, fed non
omnes inueniuntur noſſe quod dicunt.
Proinde bonum eſt,ut cuncti, qui diem
hodiernum Epiphaniam nũcupant, &
cur hoc dicatur ignorant, ſacramentum
diei huius nominis interpretatione co
gnoſcant.Debet enim diei huius folen
nitas à fidelibus celebrari, & ideo folen
nitatis cauſa non debet ignorari . Hunc
ergo diem f,icut diximus,Epiphaniam
uocat Chriſtiana religio.Epiphania ue.
ro interpretatur manifeſtacio . Tradicũ
autem tenemusà patribus quodunige
nitus Dei,poftquàm eft fecundùm car
nem
 DE EPIPHANIA. 649
nem temporaliter natus , in iſto die eſt
Magis uenientibus manifeftarus,à qui
bus oblatis muneribus , fuppliciter eſt
adoratus. Nam quia ipſe eſt Deus,
qui ſibi in ueteri Teſtamento , primie
cias offerri mandauit:idem Deus homo
natus, gentium primitias ſuo culcui de.
dicauit ,
Apoftolica uerò teſtatur authoritas: Inludz
Chrifto
i
7
cat m
quia vnus est Deus, qui iustifi circu gentes colo
ciſionem ex fide, & præputium perfidem . 'uere.
Circumciſionis nomine ludæos , præ- Rom.3.
puin nomine gentes indubitanter ofte .
dens . Iſti ſunt duo parieces , qui ex di
uerſo uenerunt, & in lapidem ,qui fa- Ephef. ,
ctus eſtin caput anguli,in unitate fidei
conuenerunt. Vnus paries uenit exlu .
dæis,alter ex gentibus.Lõge à fe diuer
ſi erant,quando diuerſa credebant. Po .
ſicus eft in medio lapis angularis, qui ad
ſeutrunque pariętem duceret, & utrun
que uno nominenuncuparet , eſſentos
unum communione uocabuli , qui fie.
rent una gracia ſacramēti.Per Chriſtum
enim quieſtpax noſStra,faciens utraque
s 5 unum ,
 650 SERMO BEATI PULGENTIS
unum ,Iudæi & gētiles facti ſuntunum ,
quibus fidei unitasunum indidit nomi
nis Chriſtiani uocabulum . Ad lapidem
ergo angularē uterq paries uenit, & ue
rum angulum fidei unitas fecit.
Ideo natiuis Horum duorum parietum unus ad
tas eius pris ductus eſt, quando paſtoribus Iudæis
miim paſto: Chriſtum natum angelus nunciauit:al
ribus ludzis
ter paries adductus eſt,quando gentili
ogãtilibus bus Magis nouum ſydus apparuit. Illi
Magisma:. fuerấtprimitiæ ludæorum ,iſti facti ſunt
nifeftita
primitiæ gentiữ . Illi de proximo addu
çti, iſti delonginquo reducti.Propè e
niin erant Iudæi, qui Deữ colebant: lon
geerātgentes ,quęidolis ſeruiebāt.Hoc
utig ſignificabant paſtores, qui naſcēte
* f.muenti. Chriſto prope'ſunt * infanti, & Magi,
quiſunidelonginquis partib.adducti.
Magi regem Quitamen uenientes,cùm ipſi ludæi
ludæorum non eflent,regem ludæorum fequerere
quarúcado profeſsi ſunt,& ad ipſum adorandum ,
randum . feueniffe dixerunt. Ait enim Euangeli
Matth.z. ſtat Quia Magiab oriente venerunt Hie
rofolymam dicentes: Vbi est quinatusest
rex Iudæorum ? Vidimus enim ftell.am eins
ira
 DE EPIPHANIA . 651
in oriente, & venimus adorare eum.Quid
eſt, dulciſsimi fratres,ut iſti Magi regem
Iudeorum adorandum quærerent, cùm
ipſiludæi nõ eſſent.Et quem regem : V
tiq non Herodem ,ſed Chriſtum.Volút Non Hero .
adorare regem nuper natum , nec ado, dem aut fis
rant regem anteannos aliquot ordina- lú eius Ar:
chelai fed
:
cum.Adorare cupiunt infantem lactan Iefumpau:
tem, nec adorantregem populis impe- p-roule Fis
rantem.Nam & de Heroderegeludço-lium ,
rum filij iam fuerāt nati , qui erantpatre
mortuo regnaturi . Mortuo enim iſto
Herode , Archelaus in 'ludæa regnauit ,
& Galileæ principatũ iunior Herodes
obtinuit.Archelaus natus eſt in palatio,
Chriſtus in diuerſorio .Archelausnatus
eſtin lecto argēteo pofitus, Chriſtus au
tem natus, in præſepio eſt breuiſsimo
collocatus. Ille forfitan precioſis inuolu
tus eſt fericis , iſte uiliſsimis inuolutus
eſt pannis , Et tamē ille natus in palatio
contēnitur,iſte natus in diuerſorio que
ritur . Ille à Magis nullatenus nomina
tur, iſte inuentus, ſuppliciter adoratur,
Omnino fperniturprimogenitus regis,
 692 SERMO BEATI FULGENTII
& muneribus adoratur primogenitus
pauperculæ mulieris. Quis eſt ifterex
Judæorum : Pauper & diues,humilis &
ſublimis: Quis eft iſterex ludæorů , qui
portatur ut paruuls, adoratur ut Deus?
paruus in præſepio,immenſus in cælo,
uilis in pannis, precioſus in ſtellis,cuius
natiuitate comperta, Herodes turbatus
Ad Hero
eft,& omnis Hieroſolymacum illo.
Quid eſt,quod ſic turbaris Herodes .
dem tur
batu A : », Quoniam natūregem ludæorū audiſti,
poſtro: turbaris,ſuſpicionibusagitaris, inuidiæ
phe pro » ſtimulis inflāmaris : & ob hoc nacũ re .
Chriſto, » gem occidere conaris.Inaniseſt iſta tur
qua tis batio tua, & uana prorſus cogitatio tua.
morillius ,,Rex iſte,quinatuseſt,nõuenicreges pu
præpoſte: gnando ſuperare,fed moriēdo mirabili
rusredar
guitur.
cer ſubiugare.Necideo natus eſt, uç tibi
„ ſuccedat, fed ut in eum mūdus fideliter
credat.Venit ergo,nõutpugnet uiuus,
ſed ut friõphecocciſus.Nec utſibi de a
Iris gentib.auro exercitũ quærat, ſed ut
„ prolaluandis gentibus precioſum fan
„ guinem fundat. Inaniter inuidendo ti
muiſti ſucceſſorem , quem credendo de.
buiſti
 DE EPIPHANIA , 653
buiſti quærere Saluacorē. Quia ſi in eữ có
crederes,cum eo regnares:& licutab il- co
lo accepiſti temporale regnum , accipe.co
res etiam ſempiternū. Huius enim pue. «
ri regnum non eſt de hoc mundo , ſed
peripſum regnatur in mundo.Ipfe efte
nim ſapientia Dei,quæ dicit in prouer- Prouerb. 8.
bíls: Permereges regnant. Puer ifte Ver
bum Dei eft, Puer iſte uirtus & fapien
tia Dei eſt. Sipotes contra Dei ſapien
tiam , cogita. In tuam perniciem uerſa
ris, & neſcis. Tu enim regnum nullate
nus habuiſſes,niſi ab iſto puero ,qui cũc
natus eſt,accepiſſes.Puer,quinấca Ma
gis diciturrex ludçorum ,idem Creator
& Dominus angelorum . Quaproprer ,
cuius timesinfantiam naſcentis , magis
timere debes omniporentiam iudican
tis. Noli eum timere regni cui ſucceſſo.
rem ,ſed time infidelitatis tuæ iuftiſsimû
damnatorem. Vtinam eum ,Magis ad
orantibus,etiam cu pariter adorares, &
non ad eum Magos, fraudulenta calli
dicate mādares:Ite, inquit, & interroga- Matth . ,
te diligenter depuero, & cùm inueneritis,
renun .
 654 SERMO BEATI FULGENTII
renunciate mihi, vt ego veniens , adoremi
O'calliditas ficta. 8'incredulitas im
pia. O'nequitia fraudulenta . Siadora
re iſtum puerũ certiſsime difponebas,
quare pro illo multos pueros occide
bas : Sanguis innocentuin ,quem cru
deliter effudiſti, atteſtatur, quid de hoc
puero uoluiſti.
Herodes in : Et tamen non ſolum iſtum Puerum
fantibus à ſe non inueniſti, ſed nec illis pueris aut
occifis,non quid nocuiſti,imo inſcius,quod illis p
nocuit,ſed derat hocegiſti. Per fæuitiam quippe
profuit.
tuam factiſunt martyres , qui per infan
tiam ſuam fuerant innocentes : quando
per gratiam huius pueri, pro eo merue
runtmori, priuſquam eum poffent co.
ram hominibus cõficeri. Iſte itag Puer,
qui mundum creauit, quimundum re
git,qui omnia quæcung uulcfacit, qui
cuncta mirabili ato inſuperabili ordine
diſponit,hoc ordinauit,hocegit, ut per
tuam inuidiam furioſam , illi pueri mor
tem ſuſciperentprecioſam : & quodeis
ad falutem tuam præſtare non poſsis a
micus , hoc ad damnationem tuã face .
res
 DE EPIPHANIA. 655
rés inimicus . Ad hoc ergo te permiſic
infantes occidere , ut illos de te faceret
triumphare. Teergo permiſitad nequi
tiam ,illos perduxit ad palmam .
Vnus enim idemg eſt Dominus O- Chriſtifuga
mnipotens, quiparuulus uagiểs : unus in Aegyptis
idemo eſt,qui duam crudelitatē digna- tarcur inſtitus
tus eſt fugere,cuius maieſtatem non po
tes effugere. Fugit enim non formidine
humana,ſed diſpenſatione diuina . Fu
gitnon neceſsitate, ſed poteſtate. Ideo
autem dignatus eſtin Aegyptum fuge
re ,ut poftea crucem dignaretur@ aſcēde
re. Ecilla poteſtate Puer latuit in Aegy
-1 pto , qua poteſtate iuuenis pependic in
ligno. Vnusenim idemq mortis ſuſce
pror, uitæq largitor: unus idemo im
mortalis exPatre mortalis ex matre, p
pria poteſtate moriens,propria poteſta
te reſurgens.
Iſte itaque Puer , qui natus eſt, ideo Chriſtuscur
non inuenitur in numero paruulorum uulis
nócumpara
orcis
morientium : quia ipſe expectatio gen
rium . Sanguis huius proindepropter -fus: u tamé
mortuus
ea non cum iftorum fanguine fundicur poſies?
pue
ÖSO SERMO BEATI FULGENTII
puerorum : quia ſolus in remiſsionem
fundendus eſt peccatorum . Et illi om
nes pueri inaniter morerentur , niſi hu .
ius ſanguine ſaluarētur. Etiſte quidem
puercertiſsimè morietur : quiafi mo.
ri nolet,nullatenus naſceretur. Morie
tur autem,non ut impleat fæuitia tuam,
ſed ut perficiat manſuetudinem ſuam .
Facierenim eum mori benignitas pro
pria ,non malignitas aliena . Morietur,
non uttu infidelisregnes in ſeculo , ſed
utſecum regnare faciat fideles in cælo .
Morietur,non ut perdat breuem uitam ,
ſed ut conferat ſempiternam . Morietur,
non ut ſeruus iniquitatis , ſed uc Domi
nus maieftatis . Morietur, nonuinculo
neceſsitatis,fed ppoſito uolütatis. Mo.
rieturmirabiliter,moriecur miſericordi
ter, mortetur ſingulariter, morietur per
propriam poteſtatē, ut ſuam in omnib.
adimpleatuolütatem .Adhoc enim mi
ſericorditer moriecur, ut reſurgens cun
Ctis gētibusdominetur. Morietur ergo
ſicucunus,& quidem , quem Deum ho
minem cõcepit fides uirginis, & Deum
homi
 DE EPIPHANIA. 657
hominem peperit fæcunditas uirgi
nalis.
Si neſcis ueram huius pueri Deitaté, Stella fignü
attende ſtellam in cælo fulgentem ,Ma. Deitatis in
gos præcedentem , & iterignorantibus Chriſto.
oftendentem.Hęcſtella nunquam ante
apparuit: quia nunc eam Puer iſte crea
uit,&Magis ad ſe ueniétibus præuiam
deputauit . Iſte Puerin præſepi quidem
paruulus collocat, ſed magnus in cælo
mirabiliter operatur. Permittit ſemani
bus in terra portari,ſed præcepit ſibicce
leftia famulari.Quid ergo quod infanti
lem attendis ætatem , & eius diuinā no
intelligis poteſtatem : Sic fuitueraciter
intimanda pueri huius naturalis diuini
tas, & naturalis humanitas , utraq natu
raliter uera,utraqueunita , nec in ſeinui
cem confuſa nec à ſe inuicem ſeparata.
8 Ipſum enimhabuitMaria filiūde ſena .
tum ,cui ſtella debitę ſeruitutis exhibuit
famulatum : Ipſum eundem Maria in
Bethlehem dominum hominem pepe.
rit,quem ſtella Magis in oriente politis
nūciauit. Magi ergo uenerất & Filium
Tt Virgi
 658 SERMO BEATI FULGENTII
Virginis unum eundem Dominūho .
minem cognouerunt.
Munera Ma. Denig attende , quid obtulerunt , &
gorum quid agnoſce ,quid crediderunt. Refert enim
fignific
Matth.ent.z. Euangeliſta :quiaintrantes domum inue.
neruntpuerum cum Maria matre eius, á
procidentes,adorauerunteum , & apertis
thefauris iftis,obtuleruntei munera aură,
thus & myrrham . Periſta tria munerum
generain uno eodéos Chriſto, & diuina
maieftas, & regia poteſtas, & humana
mortalitas intimacur. Thus enim ad ſa
crificium : aurum pertinetad tributum:
myrrha ad ſepulturam pertinet mortuo
rum . Omnia hæc fancta fides Chriſto
ueraciter offerre no definit , dum unum
eundemo uerum Deum , uerum regē,
uerum hominem credit, ut uere pro
nobis mortuum , ueraciter recognoſcar.
Ex muneris In oblatione thuris, confunditur Ar
bus Magorú rianus, qui ſoli Patri ſacrificium deberi
er oris con : contendit. In oblacione myrrhæ confun
uincwtur 2, ditur Manichæus , qui Chriſtum uerè
Arriani.
2. Mani: mortuum pro noſtra ſalute non credit.
chai. In auro uerò fimul uterq cõfunditur:ga
&
 DE EPIPHANIA. ‫وي‬
& Manichæus de ſemine Dauid fecun
dum carnem natum non credit regem ,
& Arrianus de unigenito naturalem af
lette
ſignareniciturferuitutem . Proindeu
tero no experieturregem , à quoperfi
dem regatur: fed à quo pro infidelitatis
crimine puniatur. Quia ab uno diui-.
nitatis , ab altero carnisueritas denega
tur. In hiſdem muneribus confunditur
etiam Neſtorius, qui nititur Chriſtű in 3.Neftorius,
duas perſonas diuidere, cũuideat Ma
gos,nõalia Deo & alia homini , fed uni
Deo homini eadem munera obtuliſſe
ſuppliciter. No ergo diuidat in gronis,
qnon inuenit diuiſus in donis.Propte
rea quippe unus idēq iſtis muneribus
honoratur , ut unus idēc Deus & ho.
mo cognoſcatur.lſta Magorum oblatio
confundit etiã Eutychetis inſaniam ,qui 4.Eutyches.
non uulcin Chriſto utranq ueram præ
dicare naturā. Veritatê quippeiſtorum
munerű tollit, dum in Chriſto unam na
turam prædicare contendit.
Nos itaque dilectiſsimi fratres, of.
- feramus Chriſto indubicanter in fide,
Tt 2 . quod
 660 SERMO R.FVLGENT. DB EPIPR ,
Exhortatio quod Magi obtuliſſe cognoſcuntur in
ad exemplú munere, utuerè diuinitatis humanita
Magorum . tis confeſsio ipſa ſitapud Chriſtūno .
ftra fidelisoblatio.Hecmunera cũ Ma
gis unanimiterofferamus, & adregio
nēſanctorű tota cordis deuotione cen
damus.Nec teneamus uiam ueteris ui.
tæ , ſed diuinis mádatis humiliter obſe.
quentes,uiam mutemus,& in qua præ
cepit Dominy,ambulemus,ut ad patri
am peruenire ualeamus,ubi ſine fine cũ
ipſo gaudeamus. Via enim hominis eft
uita eius.Quimalè uiuit,uiam tenet er
roris.Quibeneuiuit,per uiam graditur
ueritatis. Quapropter qui ambuletuia
fornicationis, uiâ teneat caſtitatis. Qui
uiâ tenebat auaritiæ, teneat uiam uitæ .
Qui ambulabat per uiam fictionis , uia
teneat nấc puritatis.Ambulemus bene
per fidē, ut perueniamus adſpem , ubi
plenum erit gaudium noftrû : quia im
plebitur in nobis deſiderium noftrum .
Per eum quiuiuit& regnat inſe
cula ſeculorum , A
men .
BEATI
 661

Beati Fulgentij
RVSPENSIS E.
PISCOPI:

& aliorum quindecim Africæ Epi.

fcoporum de Incarnatione & Gran
tiaDomininoftriIeſu Chriſti :
SE V
De
De Gratia & Libero arbitria ad
PETRVM DIACONVM
Collegas eius Reſponſia
Cui hacprimùm editione premiſ
ſus est D. PETRI DIACONI
& Collegarum de eodem argumento
1 ad B , FV LGENTIV M do alios
Africæ Epifcopos L1B B R.

Tt 3 ANA.
 662

ANA GNOSTES
LECTORI S.
-N quintoTomo Orthodoxographorum ,qua ante as
I-logia
nos aliquot er Officina Henricpetrina,magno S. Theo
ſtudioſorum commodo ,prodierumi,catat interce
tera ſcriptum quoddam Petri Diaconi de Incarnatione u
Gratia Domini noftri lefu Chrifti, Româ ad EpiſcoposAs
fricæ tranſmisſum .Ad quod cum B. Pulgentiushoc fuo li
bro de codemargumento conſcripto reſponderit: placuit
Typographoin tui gratiam ,benigneLe&tor, P. Diacon: lis
bellum reſponſioni Fulgentij præfigere, o tanquam aučia:
riumquoddā nouæ huius editionis hocloco inferere. Quod
nifallor,tibi quod non diſplicebit. Vale.
ETRVS Diacapus uixit circa annum Chrifti
Pec CCCCLXXXVI, Valente Arriano principe ad
gubernacula Roinani Imperij fedente. Qui fuerit
non fatis conftat,fed qualis in doctrina fuerit ex hoclis
bello exiguo colligitur , çujus tamen alij Auguftioum ,
alij Falgentium faciunt auctorem . Illos refutant tempo
ra,quia quatuor in hoc libro ponunturConcilia , quos
rum duo ſunt poftmortein Auguſtini congregata : hos
ipſa ratio conuincit, quia ad ſe ipſe Fulgentius ſcribere
non potuit . Quod uerò Bertramus ex hoc uerba quça
dam citat Fulgentij noinine,id auctoritatis nihil habci.
Inuentus eft ante paucos annos in cænobio Pare
cendi,quod eft ſocietatis Præmontraten
fis,įn agro Lonauicníc,

D. PE,
 003

D. PETRI DIACONI
ET ALIORVM QVI IN CAVSA
FIDEI A GRAECIS EX ORIENTE
Romam miſsi fuerunt, de Incarnatione &
Gratia Domini noftri Ieſu Chriſti, ſeu
de Gratia & libero arbitrio ad
Fulgencium & alios E
piſcopos Ą.
fricę,
‫ޤިތ‬ LIBER . VNVS .
CAPVT I.
Quòdconfenfus Ecclefiarum in fide,fit
confirmatio
fidelium .
DOMINIS SANCTISS.ET CVM OMNI
Heneratione nominādis, Daciano,Fortu
nato, Albano,Orontio, Boëtho,Fulgétio,
lanuario , & ceteris Epifcopis , p in
Chriſti confeßione decoratis : exigui Pe
trus Diaconus, 'ohannes, Leontius , 10
hannes o ceteri fratres , in caufa fidei
Romam directi.
TILE & perneceſſarium ſan Proæmium
etisch Dei Eccleſijs ſpeciali.
ter credimus profuturum , ea
quæ de incarnatione & dil
To 4 penſatio
664 PET. DIACON. DE INCARNAT.
penſationediuina,nobiſcum uniuerfæ
fanctæ Eccleſiæ Orientalium contra hæ
reticos defendunt (qui prauis & iniquis
argumentis antiquam Ecclefiæ fidem
inquietare non ceſſant)Sanctitati ueſtrę
ſuggerere, atque de his conſenſum ue
ftræ Beatitudinis fuppliciterpomereri.
Quia nullo ſanctam glorioſamos con
fefsionem ueftram credimus diffentire:
præſertim cum uno ubique Spiritu ſan
&am Dei Eccleſiam uegetari, minime
dubitemus .
Non enim parua, imò potius magna
lætitia uniuerſi replebūtur Orientales,
ſi Sanctitatem ueſtram ſuis ,imò magis
catholicis nouerintin omnibus confen
tiredogmatibus.
Vnde ſuppliciter petimus &obſecra
mus Beatitudinem ueſtram , quatenus
diligenti examinatione, ea quæ inferiùs
continentur diſcutientes(utdecetueriſ
fimos & intrepidos Chriſti prædicato
res)ſcriptis fentētiam ueſtram nobis pa.
tefacere iubeatis: ut ſi Deo pręſtante ca.
tholicæ fidei conueniens, & Apoſtoli
cis

1
 ET GRAT. DOM. N. Tesv CHRISTI. 665
cis traditionibus noſtra apuduos( ſicut
non diffidimus ) fuerit expoſitio com
probata, & facilètantorum uirorũ pro
batiſsimorum facerdotum authorita.
temuniti: iniquæ loquentium ora ob
ſtruere ualebimus, & in fide ſanctorum
patrum perſeuerantes,Deo qui nos ſan
ctimoni ſui cõfeſsione glorificauit,gra
tias referamus, Domini ſanctiſsimi &
Deo digniſsimi. Nuncea quæ ſequun
*
tur, diligentiùspetimus exploretis.
CA PVT II.

Quòdin Chriſto duæ naturæ,fine con .

fufionein vnam perfonam
funt vnita .
Gitur iuxta ſanctorum patrum tra
Chriftum in duabus naturis unitis &
inconfuſis:id eſt,diuinitatis, & humani.
tatis,in una perſona ſiue ſubſtantia con
fitemur:nec illis acquieſcentes, qui unā
Dei Verbi naturam incarnatam prædi.
cantes, uenerabilis Chalcedonenſis Co
Tt 5 cili
 666 PET. DIACON , DE INCARNAT.
cili fidem refugiunt:nec illos admitten
tes, qui duas naturas dolose pronīcian
Vna Dei tes , unam Dei Verbi naturam incarna
Verbi natu : tam minimè cofitentur,æftimantes hoc
ra incarnas duarum naturarum profeſsioni contra
rium : Quali aliquid aliud , quam duas
naturas ineffabiliter unitas ,-una Dei
Verbi natura incarnata ſignificet,Beato
Cyrillo Alexandrinæ ciuitatis antiſtice,
ad SucceſſumEpiſcopum Diocefariæi
B. Cyrils ,, ta ſcribentę: Si enim unam naturam di
lus Alexă centes,Dei uerbi tacuiſſemus, non infe
drinus.
rentes incarnatam , ſeduelut abijcientes
diſpenſationem , erat illisforſitan nõim
> probabilis ſermo ſimulantibus interro
,, gare , ubi eſt inhumanitate perfectio,
>>
aut quomodo ſubſtancia noſtra ſubli
ſtit. Quoniam uerò & perfectio quæ in
humanitate eft, & eſſenciæ noftræ ma
nifeſtatio illata eſt ,per id quod dictum
eft incarnati , iam deferantarundi
neam uirgam ſibimet fup
ponentes
CAPVT
 ET GRAT, DOM, N. IBSVCHRISTI. 007
CA PV T III.

3 Quòdbeata Mariaproprièfit
Dei mater .
Eatam uerò uirginem Mariamno Maria orotó.
$ Bprop
propter dignitatem hominis illius, xG .
qui ex ipſa natus eft ( quem gratia
& nõnatura Deum quidam impie prę.
dicarenõ metuunt)ſed proprie,& fecun
dum ueritatem credimus theotocon : id
eft,Dei genitricem,eo quòd peperit ue
rè & propriè Deum uerbum incarna
tum ,& hominem factum , atq; effentia
liter ſiue naturaliter carni unitum .
Propterea etiam eſſentialem ſiuena- Vnio duarit
turalem factam naturarum unitionem naturari in
omnimodis confitemur, non ficut illi, Chriſtonatu
qui tanquam in Propheta,itain Chriſto ralis feu eso
Domini Verbum inoperaſſeconten- Sentialis.
dunt . Quos redarguit Beatus Grego- Gregor.Na.
rius Nazianzenus ad Clidoniâ dicens: Zanzen,
Si quis ficut in Propheta ſecundữ gra
tiam dicit inoperaſſe Domini uerbum , “
& non eſſentialiterfactam confiteturu . '¢
nitionem ,ſit uacuusmelioris in opera.rs
tionis,
 608 Pet. DIACON. DE INCARNAT.
tionis, magis autem plenus ſit deterio
ris . Necficutilli quiſecundum illuſtra
tionem ,autdilectionem ,aut affectionē,
aut perſonalem , uel ſubſiſtentialem fiue
fecundum authoritatem ,aut potentiam
aut æqualitatem honoris , unitionē ten
tât aftruere naturarum .Quos paulò ſu
B. Cyrillus. periùs memoratus Beatus Cyrillus ana
thematizat , dicens contra Neftorium :
» Siquis in uno Chriſto diuidit ſubftane
» , tias poſt unitatem ſola ſocietate conne
,, ctens fecundùm dignitatem,& auctori
» , tatem ,aut potentiam , & non magis con
iunctionem quæ eſt ſecundum unitaté
naturalem,anathema fit.Deus enim uer
bum non nomineuacuo , non particula
ſui,fed natura Deus tantus, quantus
Pater eſt, æqualis per omnia Patri,præ .
ter hoc tātummodo quod ille Pacer eſt,
iſte Filius,naturæ ſehumanæ uniens,fa.
ctus eſt homo.
Paulus Sas Hinc etiam à ſanctis patribus aduna
tione ex diuinitate & humanitate Chri.
mofatenus
aur damnas ſtus Dominus nofter compoſitus præ.
BUS . dicatur. Quod nolens Paulus Samoſa.
tenus
 ET GRAT. DOM. N. IBSV CHRISTI 669
tenus confiteri,damnatuseſt ab Antio
cheno Concilio ,Malchionepresbytero
eiuſdem Antiochenæ Eccleſiæ uiro per
omnia eruditiſsimo, & ab uniuerſis ſa
cerdotibus, qui cótra eundem Paulum
conuenerant,tunc electo, qui ſummum
diſputationis certamen àConcilio me
morato ſuſcipiens,ita eundem hæreticũ
inter cæteraredarguit dicens:Exſimpli ccMalchio
contra P.
cibus fit certè compoſitum ,ficut in Chris Samosas
ſto leſu , qui ex Deo uerbo & humano - ten .
corpore , quod eſt ex ſemine Dauid u.co
nus factus eſt,nequaquam ulcerius diui co
ſione aliqua,ſed unitate ſubſiſtens. Tu « CC

uero uideris mihi fecundum hoc nolle co

compoſitionem fateri, utnon ſubſtan.ro
tia ſic in eo Filius Dei,ſed ſapientia fecũ. so 1

dum participationem.Hocenim dixiſti, “ s

quod ſapiêtia diſpēdiữ paciacur, & ideo co
compoſita eſſe poſsit,neccogitas,qd'di oo
uina ſapiêtia ſicut, antequã ſe exinaniſ- co
fet, indiminuta pmanſit:ita & in hacexico
nanitione quã geſsit miſericorditer , in . "
diminuta atq indemucabilis extitit. Ecco
hoc etiam dicis quòd ſapięcia habitaret «
in eo .
 670 PET. DIACON. DE INCARNAT.
in eo. Habitamus & nos in domibus,
alter in altera : ſed nec pars domorum
nos ſumus , nec noſtra pars domus eſt.
Athanafius. Similiter etiam beatus Athanaſius in
libello, cuius eſt titulus : Quòd unus ſit
Chriſtus, Hæreticorum uanitatem re
futans,poftquam de filij Dei diuinitate
ingfitiones eorû ſuperfluas approbar
ſec,ita pſequit: Sic,inquit,etiã de incar
‫ دد‬natione ingrunt: Quomodo ( inquiūt)
‫دو‬ incarnat, Deus quomodo incorporać
quomodo componitur:Ad paruú cor
puſculum incapabilis, quomodo unit,
‫رد‬ increatus creato, & circumſcripto incir
cumſcriptus, aut quomodo in partem ,
magnus ille & immēlus & indiuiduus:
Si autem magnitudo illa in paruo loco
‫وو‬ contracta eſt, aut paruum illud factum
eſt magnum ,aut pars, & non omnis di
uinitascarniunita eft:quod eſt impium
credere. Ec prolapſi ſunt ex hoc quod
dicunt quomodo, & quali modo: &
‫ود‬ qua fententia in perfidiam etiam iſti &
inhabitationem pro incarnatione ope
rati ſunt, & pro unitate & compoſicione
inopea

1
 ET GRAT.DOM . N. IESV CHRISTI. 671
inoperationem humanam , & pro una «
ſubſtantia Domini noftri Ieſu Chriſti,
duas ſubſiſtentias, & duas perſonas, & " 6
pro ſancta & ineffabili Trinitate, qua- cc
ternitatem indecenter dogmatizantes so
& impie.
Rurſus Beatus Gregorius in ſermo. Regula B.
nedeFilio : Vno autem, inquit,capitu- " Gregory.
lomeo , ut altiora quidem aſcribas di. "
uinitati , & illi naturæ quæ paſsionibus “
& corpore probatur eſte ſuperior :hu. "co
miliora ueró côpoſito tribuas, qui pro. “
pter te ſemetipſum exinaniuit, & incar. "
natus eſt. Hinc ergo rectiſsimècredi. "
mus , quod plenus & perfectus Deus
uerbum eciam poft aſſumptam carnem,
nullum augmentum detrimentumque
pertulerit, imòunitione fua ineffabi
lem gloriam conculerit aſſum
ptæ naturæ .

CAPYT
23
 67 2 Pet. DIACON . DE INCARNAT.
CA PVT IIII.

Quòdnon ſit facta quaternitas in Dei .

tateperincarnationismy
ſterium .
Hos ocúcar Ac de cauſa Trinitas, etiam poſt
ne unus eft
67 Trinitate.
HImanſit: quia idem Deus uerbum ,
incarnationis myſterium Trinitas
etiam cũ propria carneunus eſt ex Tri
nitate: non quod caro eius fit deſubftã.
cia Trinitatis, ſed quia caro Dei uerbi
10an. 3. eſt,quieſt unus ex Trinitate. Ipſe enim
omnino, & non alius aſcendit in cælī,
quideſcendit de cælo , Filius hominis,
qui eſt in cælo .
aós @ paſse, Quapropter & Deum uerbum pal
crucifixus, ſum carne, & crucifixum carne, ſepulcú
♡ c.carne ,
carne, fecúdum Bearum Cyrillum pro
Cyrill.and
thematiſmo
: fitemur ,dicentem : Siquis non confite.
12 . turDeum uerbum paflum , crucifixum
1.Iohan,1. carne & mortem carne guſtaſſe, factūce
primogenitum ex mortuis , ſecundum
quod eft uita ,& uiuificator,tanquam
Deus,anathema fit.
Chriftus ho. Similiter etiam hominem Chriſtum
dicimus
 ÉT GRAT.DOM.N. Iesv CHRISTI. 673
dicimus Verbum , ſecûdum illud Beati mo effrézos
Iohannis: Quod fuitab initio, quod audi- a natura
uimus , quod vidimusoculis noftris, quod Deus.
perſpeximus; & manus noftrætractauerüt i,lohan. i.
deVerbovita. Neque enim uerbum ſe
cundum Deitatis ſuæ naturam tractari
potuit,manibus humanis ,nifi fieret ho .
mo . Eft etiam proculdubio Puer ille,
quem Beata Virgo genuit,quem pānis
inuoluit , quem in præſepio collocauit;
quem octauo die circuncidit , quem Sic
meon uir iuſtus ; proprñs amplexatus
eſt gremis , quem ſubiectum parenti
bus Euangeliſtæ referunt, quem profe
ciffe ætate & fapientia proteſtantur, na
turâ Deus,per quem facta ſunt omnia
uiſibilia & inuiſibilia ,unigenitus & pri
mogenitus , in quo omnia conſtant;ſe
cundùm Apoſtolum : Et hoc ipſum Coloſſ. i:
claris uocibus etiam Eſaias Propheta Efa.5.
proteſtatur dicens : Puer natus eft nobis,
et Filius datus eſt nobis,cuiuspoteftasin hu
mero eius, & vocabitur magni cõſilij Ange
lus,admirabilis, cõſiliarius,Deus fortis,do
minator,princepspacis, Pater futuri ſeculi:
Vu Et
 1874. PET. DIACON. DE INCARNAT.
Et idcirco acquieſcendum illis nulla
tenus credimus , quipuero illi Deum
fortem unitum afferunt,nec Deum for
tem ipſum eſſe puerum credunt,præfer
cim cùm nõ alterius cuiuslibet , ſed eius
omnino thronus, qui deSpiritu ſancto
&Maria Virginenatus eſt, atqß in lorda
ne à loanne, utaquas ſanctificaret, ba
PJ.45. ptizatus, eft in feculum feculi,virga equi
tatis,virgaregnitui:Dilexiftiiuſtitiam , &
odiſti iniquitatem ,propterea vnxit teDe
us tuus oleo exultationispraparticipibus
tuis. Quomodo autem ungi poterat
Deus,cuius thronus eſt in ſeculum , niſi
fieret homo :
CA PV T V.

Quòd Deusfa &tusfit homo , & homò

non fit fačtusDeus.
Due natiuis Ecundùm hanc ergo Prophetæ ſeri
tates uerbi
Dei. Seme s factus eſtChriſtus,non
tentia,Deus
autē Chriſtus factus eſt Deus : ficut
dicunt hæretici,qui per profectum , non
per naturam Chriſtum Deum audent
aſſerere:Deus enim unctus eſt: quia ipſe
factus
 ET GRAT. DOM. N. IBSV CHRISTI, 67 $
factus eſt homo , non enim eft alter De .
us , alter homo , fed idem Deus, idem
homo .
Qui enimnaturalis eſt Fili,Virginis,
idem naturalis eſt Filius Dei, proptereà
& duas natiuitates credimo Dei Verbi,
& confitemur: id eft, unam antefecula
in Patre,ſecûdum diuinitatem : alteram
in nouiſsimis diebus à Virgine ſancta,
ſecundâ carnem : execrantes eos qui ne
gantſecundã carnem Dei uerbi natiui
tatē: qui etiâ refugiuntunius eiuſdem
Filn Dei fateri mirabilia, & paſsiones,
quod omnis Dei Eccleſia confitetur.
Accipimus autem & quatuor Conci
lia ſecundum hunc expofitionis noftræ
ſenſum Nicenum trecentorun decem
& octo epiſcoporum : Conſtantinopo .
liranum centum & quinquaginta , qui
dānauerunt impios Pneumatomachos:
necnon etiam Épheſinum primum , cui
præfuerất beatiſsiini Celeſtinus Roma:
nus, & Cyrillus Alexãdrinus antiſtites:
& ſanctum ac uenerabile , quod apud
Chalcedonam celebratum eft.
Vu 2 Epiſto
 676 PET. DIACON. DE INCARNAT.
Epiſtolas quoque Beati Leonis am.
plectimur,anathematizantes uniuerſos
contraria dogmatibus Eccleſiç ſentien
tes , ſimul & omnia ſcripta Theodori
Mopſuheſtini, & Neſtori diſcipuli eius,
omneso qui illis fimilia ſapiunt cũco .
dem Neſtorio ,nec nõ etiam cuncta fcri
pta duodecim capitulis aduerſantia bea
ci Cyrilli,quæ contra eundem Neſtoriū
ædidic: his adijcientes Eutychem Dio
ſcorum cum ſociis eorũ , omnes quos
iuſte'acregulariter ſedes Apoftolica co.
demnauit.
САР / Т V i.
Qualis homofitcreatus, &qualis cum ſua
pofteritate perpeccatum est
effectus.
Oft hæcconſequens eft,etiam qua
e eruit de poteftate
Plicnos
literdeChriſti gratia ſentiam , qua
ſacanæ , ſecun
dùm quod nobis eſt traditõueſtræ Bea
titudini declarare :quia etiam inhac par
te authoritas ueftra nobis ualde eftne
ceffaria .
Credi
 ET GRAT.DOM . N. IESV CHRISTI. 677
Credimus itaq bonum , & ſine ulla Qualis Ada
carnis impugnatione à Deo creatore'o- fit creatus,
mniüfactum Adam ,magnao præditū
libertate, ita ut & bonum facere in pro.
pria facultatehaberet, & malū, ſiuellet,
poffet admittere : erato mors & immor
talitas in eius poſita quodammodo ar
bitrij libertate.Capax enim erat utriuſg
rei,ut ſi ſeruaret præceptum ,fine experi
entia mortis fieret immortalis : fiuero
contemneret , mors continuò ſeque
retur,
$
Itaque ſerpentis aſtutia deprauatus,
fpontediuinæ legis præuaricator effe
¿tus eft, & ideo fecundum quod ei prę.
dictum fueratiuſto iudicio Dei, mortis
pæna damnatur,totusok:ideft,fecundữ
corpus & ſecundum animam , in dete
rius commutat us , amiſlà libertatepro
pria, ſub peccati ſeruitio mancipatur,
Ex hocnulluseſt hominum , qui non Tota Adda
huius peccati uinculo naſcatur aſtri- mi poſteria
Ctus, præter cum qui ad hoc uinculum tas, Chriſto
peccati foluendum , nouo generatio- nox
caucipto,obe
ia
nis modo natus eſt , mediator Dei & 10 ♡ morti.
Vų 3 homi
 678 PET. DIACON. DE INCARNAT.
hominum ,homoChriſtus Ieſus. Quid
enim aliud potuit aut poteft naſci exſer
uo ,niſi ſeruus. neque enim cùm efTet li
ber Adam filios procreauit,fedpoftquá
ſeruus peccati factus eſt. Ideo ficut om .
nis ab illo eſt,ita & omnis homo ſeruus
peccati peripſum eſt. Hinc Apoſtolus
Paulus & Romanos quinto :Ex vno,in.
quit,in omnes hominesin condemnationě.
Éc rurſus: Per vnum hominem peccată in .
trauit in hunc mundum , & per peccatum
mors , & ita in omnes homines mors pere
transit,in quoomnespeccauerunt.Fallū .
tur ergo omnimodo , qui dicunt mortē
ſolam , non &peccatum tranſiffe inge,
nus humanum:cùm Apoſtolus & pec
catum & mortem mundo per eum te.
ftetur illatum.
Liberamur Ab hac igitur damnatione & morte,
autem gratid nullus omnino liberatur,niſi graciaRe
Saluatoris.
demptoris. Quicum effet Dominus,ut.
poteDeus,ut nos à ſeruitute perpetua
& poteftate Diaboli liberaret,ato ad ue
ram libertatem educeret , factus eſt fer
Philos, uus, accipiens formam ſerui, Hinceſt,
quod
 ET GRAT.DOM . N. IESV CHRISTI. 672
quoddicit ad ludæos: Tuncverèliberie- loan, a.
ritis,ſi vos Filius liberauerit. Putabante.
nim feuereliberos , qui humanis occu .
pationibus intentione uaniſsima ſeruie
bant . Vt ergo falſa libertas fieret Chri
ſtiana libertas, eadem libertas liberato
reindiguit, quo poſſet per eius gratiam
ab occupationibus humanis auerſa, ea
cogicare &deſiderare, quæ pertinent ad
uitam æternam .
Sine hac igitur gratia poteſt quidem Sinequa gra
cogitare & deſiderare humana, non au- tia humana
tem poteſt cogitare autuelle,ſeu deſide- quidem non
rare diuina . Quorum primum eft & naautemposſudiuis
mus
præcipuum fundamentum ,& crepido cogitare
quodammodo,fiue omnium bonorum uelle,
origo,credere in Doininum gloriæ cru.
cifixum . Quod utique non eſt ex na. Matt. 16.
turalis arbitrij libertate : quia non hoc
caro & ſanguis , fed Pater cæleſtis re
uelat cui uoluerit , ad ueram eum attra
hens libertatem , non uiolenta necel
Er fitate , fed infundendo ſuauitatem per
Spiritum ſanctum , ut mox creden .
ees dicamus : quia Dominus eſt le
Vu 4 ſus,
 680 PET. DIACON. DE INCARNAT.
fus, quod nemoper naturalem arbitri li
bertatem poteſt dicere ,niſi in Spiritu
ſancto .
Pides Dei Fruſtra ergo garriunt, qui dicunt,me
donum , um eſt uelle credere:Dei autem gratia
eſt adiuuare , cum etiam ipſum credere,
quod eſt conſenſum præbere ueritati,
nobis à Deo dari teſtetur Apoſtol. di
Phil. 1. dicens:Vobis enim datū est à Christo , non
folüm vt in eum credatis, verumetiam vt
pro illo patiamini.
CA PV T VII.

Quòd Deus aliosfaciat crederefua bo

nitate,alios deferat iufto iudicio,
ſed occulto.
Obiectio . Ed dicunt, fi nolentes Deus facit, ut
Suel
uelint credere : nullus autem eſt qui
naturaliter, ut dicitis , poteft credere
in Filio Dei, aut aliquid boni uelle qd 1

pertinet ad uitam æternam :cur ergo no

facit omnes uelle, cum non fit perſona
rum acceptio apud Deum ,præfertim cũ
1. Tim.z. deipfo ſcriptum ſit:Quivultomnes homi
nesfaluosfieri, &adagnitioněveritatis ve
nire.
 ET GRAT, DOM . N. IesvCHRISTI. 68 1
nire.Aut enim uult & nöpoteſt, aut mē
cicur Scriptura diuina. Quod fi horum
quodlibet ſentire eſt impiū, reſtat ut no
ille excitet uoluntatem humanam , ſed
eam expectet ab homine,ut æquum ſit
in uolentibus præmium ,in nolentib.au
tem iuſta damnatio .
Hæc ſi ita funt, ut hæretici iactitant,
comprehenſa ſunt ab ipfis infcrutabilia,
Xincomprehenſibilia Deiiudicia. Sie- Dei iudicia
nim , utipfi uolunt,uolentes damnat, ſal incomprchés
uat autem nolentes , nihil eft omnino fibilia.
quod quęratur ulterius.Et quantum ad
ipſos,fallit Scriptura diuina,quęincom
prehenſibilia Dei teſtatur iudicia. Nos
autem incomprehenfibilia credentes, &
demonſtrantes iudicia Dei, ex una maf
ſa perditionis alios ſaluari dicimus boni
tate& gratia Dei, alios iuſto & occulto
iudicio derelinqui.
Alioquin dicãt,ſipoſſunt, hi qui hoc
diuinæ iuſtitiæ & bonitati contrarium
æſtimāt: cur is qui omnes homines uult
faluos fieri, & ad agnitionem ueritatis
uenire,tam multas uirtutes fecit in Co
Vų 5 roza,
 682 PET. DIACON. DE INCARNAT.
rozaim & Bathſaida, & nullam harum
in Tyro , & Sidone facere uoluit:ubig fa
etæ fuiſſent,ſicutipſeteſtatur forſitan in
cinere & cicilio pænitentiam egiſſent ?
Autcur in Aſia & Bithynia Apoſtolum
uetuit uerbum ſalutis annunciare :
Quod ſi iſtanequeuntcomprehendi,
redeant ad fe , & inueniétes ſehomines,
deſinant querere,cur alios ſaluet gratui
to dono , alios derelinquat iuſto & oc
culto iudicio : qui poteſtatem habet ex
eadem maſſa aliud uas facere in hono
rem , aliud in contumeliam , & clament
una nobiſcum , imò iuxta Apoſtolum:
Rom . 11. O' altitudo diuitiarum ſapientiæ & fcien
tie Dei, quàm infcrutabilia funtiudiciae.
ius,& inueftigabilesvia eius? Quis enim
cognouit fenfum Domini ? aut quisconfi.
liarius eius fuit ? aut quis prior dedit ei á
retribuetur illi ? Quoniam ex ipfo,&peri
pfum , &in ipfo funt omnia ipfigloriain
fecula feculorum ,Amen. Manifeſte ergo
non nobis , fed Apoſtolo omnino reli
ftit,qui dicit:Niſi ego priusuoluero ,gra
ţia ad me non uenit. Quod omnino ni
hil
 ET GRAT. DOM, N. IES V CHRISTI. 783
hil aliud eſtdicere, niſi prius dare Deo,
ut retribuatur illi.
CA PV T VIII.

Quòdfancta cogitatio,pium confilium ,

amnis motus bona voluntatis
ex Deo fit.
Ed nos ſequences eundem Apofto .
SIoriginem ,earum
lum , omnem bonarum cogitationā
confeſsionem &
uoluntatem ex Deo, & per Deum & in
Deo dicimus,qui prauas hominum uo.
luntates & terrenis actibus implicatas,
perinfuſionem & operationem intrin
fecus fancti Spiritus abſoluit , & corri
git,ſicut ſcriptum eſt:Præparatur uolun
tas à Domino.
Hinc etiam Beatus Bafilius Cæſarien Bafilius,
fis Epiſcopus in oratione ſacri altaris,
quam pene'uniuerſus frequentat Oriēs,
inter cætera:Dona (inquit) Domine uir "
tutem ac tutamétum , malos quæſumus
bonos facito ,bonosin bonitate conſer. "
ua , omnia enim potes , & non eft qui “
he fontradicat tibi, cum enim uolueris fal. "
7
201
Has ,
 684 Pet. DIACON. DE INCARNAT.
uas,& nullus reſiſtic uoluntati tuę. Ecce
quã breuiter, quamos diſtricte doctore
gregius olim huic controuerſiæ finem
poſuit,docensperhanc precem , nonà
ſeipſis , ſed à Deo malos homines bo
nos fieri,nec ſua uirtute,fed diuinæ gra
tiæ adiutorio in ipfa bonitate perle.
uerare.
Innocentius. Similiter Beatus Innocentius Apo
ſtolicę ſedis antiſtes, in Epiſtola ad Con
cilium Mileuitanum :Omnia,inquit ,ftu
,, dia , & omnia opera ac merita ſanctorű,
ad Dei gloriamlaudemo referēda ſunc:
» , quia nemo aliunde ei placet , niſi ex eo ,
,, quodipfedonauerit. Quod diligentius
manifeſtius in Epiſtola ſua ad Papam
Romanum replicantes,ipſiusPapæ ſen
Africana Có tenţiam explicant Africana Concilia di
cilia .
» cētes:Illud autê quod in literis , quasad
Vide in
» uniuerſas prouincias curaſti eſſe mitten
capitulis » das,poſuiſtidicens : Nos tamen inſtin
Celeſt. » ctu Dei ( omnia enim bona ad authoré
cap.s. » ſuum referēda ſunt,unde naſcuntur) ad 1

» fratrữ & coepiſcoporũ noſtrorũ cõſcien

1
» , ciā uniuerſa retuliinus: ſic accipimus di
ctum ,
 ET GRAT. DOM. N. IESV CHRISTI,685
ctum , ut illos qui contra Dei adiutoriữ “
extollunt arbitrij libertatē ,diſtricto gla
dio ueritatis,uelut curſim tranfiens am . "
putares. Quid enim tā libero feciſti arbi " c
trio ,quàm quòd uniuerſa in humilitatis co
noftræ confcientia retuliſti . Et tamen
inſtinctu Dei , factâ fideliter ſapientërg
uidiſti, ueraciter fidentera dixiſti, ideo “ s
utic quia præparaturuoluntasà Domics
no, & ut boni aliquid agant Paternis in- co
fpirationibus ſuorũiple tangit cörda fi.os
liorum . Quotquot enim Spiritu Dei agun's Rom. 8,
tur, hifilia funtDei, ut nec noftrum deef- or
ſe fentiamusarbitrium , & in bonis qui. "
busq; uoluntatis humanæ ſingulis mo. "
tib. magis illius præuenire non dubite- ri
mus,gratia , quod ita Deus in cordib.ho so
minum , atquein ipſo libero opererur ar “
bitrio , ut ſancta cogitatio , pium confi. “
liū ,omnisomocus bonæuoluntatis ex ir
Deo fic:quia per illum aliquid boni pol. és
ić
fumus,fine quonihil poffumus.
His congrue beatiſsimus Celeſtinus Celeſtinus
in Epiſtola ad Gallos data :Cãenim (in- socap. 12,
quit) fanctarű plebiã præfules mandata co
fibi
 086 Pet. DIACON. DE INCARNAT.
o, ſibi legatione fungantur,apud diuinam
» clementiam humani generis agunt cau
» fam , & tota ſecum Eccleſia congemiſcēs
» te poſtulant & precantur,utinfidelibus
» , donetur fides , ut idolatræ ab infidelita
» , tis ſuæ liberentur erroribus ut Iudæis
» ablato cordis uelamine, lux ueritatis ap
pareat ,ut hæretici catholicæ fideiperce
- ptione reſipiſcant, ut ſchiſmatici ſpiri
s , tum rediuiuæ charitatis accipiant, uc la:
pfis pænitentiæ remedia conferantur,
» ut denique cathechuminis ad regenera
» tionis Sacramenta perductis , cæleſtis
» miſericordiæ aula reſeretur.Hæc autem
» non perfunctorie neg inaniter à Domi
» no peti : uerũ efficaciter ipſarā precum
» monſtrat effectus, quandoquidé ex om
" ni errorâ genere,plurimos dignat attra
» , here, quos eruens depoteſtace tenebra
» , rũ trāsfert in regnüfilijcharitatis ſuæ , &
» ; ex uaſis irę facit uaſamiſertcordię:quod
» , à Deo totă dinini operis eſſe ſentitur,ut
j ‫ر»د‬, hæc efficienti Deo gratiarum ſemper a
-j ; ctio ,laudis confeſsio p illuminatione
) , talium uel correctione referatur.Rurſus
poft
 ET GRAT DOM. N. Iesv CHRISTI. 687
poſtpauca : His ergo (inquit )Eccleſia." Idéca.17.
ſticis regulisex diuina ſumptis authori. "
tate documentis , ita adiuuate Domino "
Deo confirmatiſsimus, & omnium bo. "
norum effectuum , atq;operű,& omniū “
ftudiorâ,omniũq uirtutum ,quib.ab ini “
tio fidei ad Deum tenditur, Deum pro.
fiteamurauthorē : & non dubitemus ab "
CC
ipfius gratia omnis hominismerita prę.
3 ueniri,per quęfit,utaliquid boni & uel.cc
le incipiamus & facere: quo utig auxi. "
lio & munere Dei nõ auferturliberữar. CC
"
bitrium , fed liberatur , ut de cenebroſo ¢
lucidū , de prauo rectű , de languido ſa se
nã,de imprudenti ſitprouidum . Termico
nat autem idē magiſter hancipſam Epi
ſtolam arcs concludit ita dicens: Quia “ idéca.izi
ad confitendam gratiam Dei,cuius ope "
ri ac dignationinihil penitus ſubtrahen "
dum eſt, ſatis ſufficere credimus qcquid “
CC
ſecundâ prædictas regulas Apoftolicæ "
fedis nos ſcripta docuerunt, ut prorſus “
1 non opinemur catholicum ,quod appa: “
ruerit præfixiseſſe ſententñs contrariữ c «
Hec,fanctiſsimi, non quaſi ignorantib.
ſug
 6 8 8 PET. DIACON. DE INCARNAT.
ſuggerere neceſſarium æſtimauimus :
fed ad confutandum eorum amentiam ,
quieaut noua dogmata,& penitus Ec
cleſiis inaudita refugiunt,huicparuita
tis noftræ libello inferere utile conſide
rauimus.
Quorum omnium fanctorum Patrả
imbuti doctrinis , anathematizamus
Pelagium , & Celeſtinữ, ſimul etiam
Iulianum Edanenſem , & qui illis ſimilia
Libri Pauſti fapiunt, præcipue libros Fauſti Gallia.
contra pra .
deſtinationé rum epiſcopi, quide monaſterio Liri
nenſi profectuseft , quos contra præ
deſtinationis ſententiam fcriptos eſſe
non dubium eſt. In quibusnon ſolum
contra horum omnium ſanctorum Pa
:: .... trum ,uerumetiam cötra ipfius Apofto
li contradictionem ueniens,humano la
bori ſubiungit graciæ adiutorium , ato
>> totam omnino Chriſti euacuans grati
am ,antiquos ſanctos,non ea gratia qua
& nos, ſecundum quod docecbeatiſsi
ius Petrus Apoſtolus:ſed naturæ pof
fibilitatefaluatosimpiè profitetur.
Petrus
11 ET GRAT. DOM . N. Iesv CHRISTI . 689
Petrus miſericordiaDei Diaconus,ſubſcripſit.
lohannesmiſericordia Dei Monachusfubfcripfit.
Leontiusmiſericordia Dei Monachusſubſcripſit.
Joannes miſericordia Dei Lector ſubſcripſit.

D. FVLGENTII R V.
SPENSIS EPISCOPI ET A.
LIORVM QVINDECIM EPISCOPO,
rum Africæ de Incarnatione & Gratia Do.
mini noftri Ieſu Chriſti : ſeu de gracia & li
bero arbitrio ;ad Petrum Diaconum
qui ex Oriente in cauſa fidei Ro.
mam miſsi ſunt,
LIBER VN V S.
C A P v T I.
Quòdrectain Deum fidesin hac vi.
ta ,ſalushominum est.
Dile&tißimis, vt in Christi fideatq; gratia plua
rimum amplectendis , fan&tis fratribus Petro
Diacono,lohanni,Leontio, alio lobāni, ca.
teris “; fratribus, quos vnà vobiſcum in cauſa fi
dei Romam directos literis intimastis : Dacid .
nus, Fortunatus, Boerhus, Victor, Scholafticus,
Vorontius,Vindicianus,Vi&tor, lanuarius, vi
xx Etorianus,
 690 D. FYLG. DE INCARNAT.
& orianus, Porinus , Quod vult Deus , Fulgen .
tius,Fælix, lanuarius in Dominofalutem .
Eatus fraternoſter lohannes
Diaconus à ueſtra ſocietate
B directus, literas nobis quas
miſiſtis habuit, quibus recen
fitis , ueſtram ſimul alacres & fidem co
gnouimus & falutem ,imò in agnitione
fidei ueſtra nobis ſalus innotuit. Quçe.
nim uera in hac uita ſalus eſt hominum ,
nifi recta in Deum fides: quæ per chari.
tatem operatur,perquam nos gratia di
uina ſaluatos Apoſtolica teſtatur autho
Eph.s. ritas,dicens : Gratia falui facti eftis perfi
dem , & hoc non ex vobis. Dei enim donumi
est, non ex operibus, vtnequis extollatur.
Ec quia charitas , rectæ fidei debet iugi
ter adhærere,quæ ſtudio atque efficacia
bonorum operum cooperit multitudi.
nem peccatorű , ideo Doctor genciun
in fide & ueritate , ne quid ſibihumani
tumoris auderet arrogantia uendicare,
poſt commendationem fidei per quam
gratis falui facti ſumus , operum quo
quebonorum gratiam ; muneribus di.
uinæ
 ET GRAT, DOM. N. IESV CHRISTI. 691
uinæ benignitatis aſsignans ſubſequen
ter adiunxit: Ipfius enim fumus factura, Eph.z.
creatiin Chrifto Iefu inoperibus bonis,que
præparauit Deus,vtin illisambulemus. In
eis nos Deo dirigente ambulare, ipſo Rom . ias
rerum gaudemus effectu . Solicitudi
ne quippe non pigri , & fpiritu feruen
tes,quo deuotionelaudabiliore Domi
no ſeruitis,eò charitasde corde puro , &
conſcientia bona, & fide non ficta nos
inftigat , pro fidei communione ple
niusagnofcēdaueſtri exili ſecreta per
quirere.
Quia igitur fermo Dei non eftalligaa 2.Tim.2.
.
tus; qui uiuus eft & efficax , idcirco nos
quoque ea quæ de incarnatione ac dir.
penſatione Domini noftri Ieſu Chriſti,
& degratia (quæ gratis indignis ita tri
buitur, ut ipſa in nobis & exordium &
profectumbonæ uoluntatis operetur)
canonicorum ſancta authoritate uolu .
minum , paternorum quoq dictorum
doctrina,atque inſtitutione percipimus
& tenemus,ueſtrę charitati reſcripto in
dice demöſtrauimus,cõfidentes in Do
Xx 2 mind
 6 92 D. FYLG . DE INCARNAŤ .
mino (à quo & fides infunditur, ut cor
decredamus ad iuſtitiam , & fermo da
Rom.10. tur,utore côfiteamur ad ſalutem ) quod
noſtrum pariter & ſenſum gubernabic
& ftylum , utueſtræ interrogationi talis
reddatur noſtra reſponſio , in qua & de
incarnationeDominiea dicamus , quæ
noſtræ redemptionis continet ueritas,
& de gratia Dei ea loquamur , quæ no
bis ipla gratis infundit ſuperna maie
ſtas.
CA PVT I 1.
Quòd in Christo confiteri oporteat duas
naturas, & vnam perfonam , Deum ſcili
cet & hominem ,de Maria Virgine
pronostra ſaluteveraci
ter natum .
Repetitfen : Icitis itaque uos iuxta ſanctorum
tentiam P. Patrum traditionem , Dominum
Diaconi, de noftrum Ieſum Chriſtum in dua
pſona Chri bus naturis unitis & inconfuſis : ideſt,
fti,ex epiſto: diuinitatis & humanitatis in unaperſo
la eius.
na ſiue ſubſtancia confiteri. Vnde con
ſequenter beacam quoq Mariam pro
prie &ſecundum ueritatem , uos crede
reaíle
 ET GRAT. DOM. N. IESV CHRISTI. 693
re afferitis genitricem Dei,eo quod ſci
licet peperit uerè & proprie Deum uer
‫ܕܬ‬
bum incarnatum & hominem factum ,
atq eſſencialiter ſiuenacuraliter carnių.
nitum. Hæc ex epiſtolæ ueſtræ tenore
poſuiſſe ſufficiat.Ex his enim pēdentcę
tera , quæ de incarnatione Domini fer.
monis ueſtriprofeſsio comprehendit.
Si quis igitur in Domino noftro leſu Suam fentés
Chriſto ,autduasnaturas aut unã noluetiam priori
ritſiue dubitauerit credere ac prædicare Suétypor
perſonam : Velli quis noluerit confite-ſubnectie.
ri eundem Deum atque hominem : id
eſt, Verbum incarnatum ,deMaria Vir
gine, pro noſtra ſalute ueraciter natum ,
tantum à catholica fide deprehenditur
ac demonftratur extraneus, quantum ſa
cramento redemptionis humanæ refi.
ſticingratus.
12 Hocenim eft illud magnum pietatis
0 commendatum fidelibus cunctis ore a
poftolico ſacramêtum , quodmanifesta . 1.Tim.z.
72 tum est in çarne,iuſtificatum est in ſpiritu ,
apparuit angelis,prædicatum estgentibus,
çreditum est in hocmūdo, aſſumptum est
Xx 3 in
 094 D. FYLG . DE INCARNAT:
in gloria. Quia ſcilicet Verbum quodin
Loan,1 .
principio erat, & apud Deum erat , &
Deus Verbum erat:id eft, Dei unigeni
tus Filius, Deig uirtus & fapientia , per
Verbíçüm quem & in quo facta ſunt omnia , &
in forma ſine quo factum eſt nihil: id eft,Deus u
Deieffet. nigenitus cum in forma Dei effet: ideft,
Philip.z. cùm æqualem per omnia genitori uni
tatem cum eo naturalis ellentiæ pofsi.
deret, & in ea natura quam ſempiternus
habet exPatre,hoc quod naturaliter Pa
ter eſt:id eft,Deus uerus ſummus incom
mutabilisce effet,nec alter à Patre Des,
ſed manente perſonali diſcretione,unus
naturaliter cūPatreDeus effet, nec mi
nor ſcilicet nec poſterior Patre , nec di
verſæ poteſtatis , nec alterius eſſentiæ:
( non enimrapinamarbitratus est effefee
qualem Deo ) tamen ſemetipfum exinani
uit formam feruiaccipiens: id eſt, in ſimi
Semetipfum
litudinehominum factus, idem habitu
exingniuit inuentus ut homo in quo nulla potuit
formă fere eſſe rapinæ arbitratio q: uia de ſubſtan
wiaccipicns. ția Patris ineffabili ac ſempiterna nati
uitate genita, naturalis equalitatis in eo
pering:
 ET GRAT. DOM. N. IESV CHRISTI 699
permanet plenitudo . Semetipſum igit
exinaniuit formam ſerui accipiés. In eo
quippe Deus homo efle naturaliter uo
luit, & Dominus omniñ rerum , feruile
naturā ſine amiſsione propriæ domina
tionis aſſumpſit, in quo ſerui formāmi.
ſericorditer exinanitus accepit,
Quam bene autein ſanctus Apofto- Exinanitio
ļus noui Teſtamenti, ſicut ipſe teſtatur Filij Dei
factus à Deo miniſter idoneus, ne quiſ quomodo
quam noſtrum exinanitum Dei Filium intelligena
da ,
audiens,amiſlam uel diminutam æqua
litatem paternæ formęin Deo unigeni
to noxia cagicatione cociperet, & obli
quos ſequesſerpētinæ deceptionis an
fractus,rectę fidei tramite no teneret,il
la exinanitione ſubmaris reſeruauit am
bagibus, quando ſubſequenter adiecit,
formā ſeruiaccipiés.Illa igitur exinanitio
unigeniti Dei , acceptio fuit formæ ſer .
ụilis, non amiſsio uel diminutio Deita.
çis. Diuina quippe nacura nec minui po
teſt aliquatenus nec augeri: quia incom
mutabilis manēs hochabet ſemper elſe,
3 qd'eft.Naſi Deus ille uerus
XX 4
& ſummus,
qui
 696 D. FYLG. DE INCARNAT.
2.Cor.8. qui propter nos egenus factusest, cùm effet
diues, vt illiuspaupertatenos diuites eſe
mus, plenitudinem ſuam ( quod nefas
eſt ) exinanitus amitteret, aut aliquidmu
tabilitatis in illa formęſeruilis acceptio
ne ſentireț: non dixiſſet beatus Iohan
Iohan.1. nes Euangeliſta de Verbo incarnato:Et
vidimusgloriam eius,gloriam quaſivnige
niți à Patre,plenumgratia& veritatis.
l'erbumca: Verbum itaq caro factum , in uerita
ro factum te humana caro eſſe cæpit,fed in uerita
eſt. te diuina Verbum effe non deftitit.Etſu
fceptionis ac redemptionis humanę my
ſterium ideo efficaciter peregit redem
ptoris admiranda benignitas : quia nec
mutabilitatis , nec diminuționis unquã
receptrix eſſe potuit diuina maieſtas.
Verbum igitur Dei , idem Verbum
Deus , humanam carnem de carnema
tris accipiens , ſicutio formam ſerui ac
cepit, ut permanens in forma Dei æter
nus atqz inçõmutabilis Deus per unita .
tem perſonæ, in quam formam ſerui ac
cepit,fieri dignaretur ipſe,quod fecit. In
ſimilitudinent quippe hominū factus,
ha.
 ET GRAT. DOM . N. Iesv CHRISTI. 697
habitu eſt inuêtus ut homo,& incomu.
1
tabilem habês de natura Patris per om
nia Deitarē , creari dignatus eſt nõ crea
tus, & fieri uoluitex muliere,non factus
à Patre,ſed genitus. Atq itaVerbum ca
ro factum est, ut eller vnús mediator Dei 1.Tim.2.
& hominum homo Chriſtus Ieſus,qui estſu
per omnia Deusbenedictus in ſecula,unus
& uerus Dei atque hominis Filius , u
nus idemg de Patre fine initio Deus
ſemper genitus:de matre uerò Deus fe
cundum carnê temporaliter conceptus
. & natus . Quam carnem non concept
accepit unigenitus Deus , ſed in ea eſt
Deus ipſe altiſsima humilicate conce.
ptus.Idē quippe Deus creatus eft in Vir
gine,& de Virgineſecundâ carnē,qui ſi
bi,de qua,& in qua creauerat genitricē.
CAPVT III.
QuòdVerbum non folùm in Virgineca. si Verbum
ro fa &tum est ,fed etiam ex non ex Vir :
Virgine, gine carnem
I autem Deus Verbum ſic in Virgi- aſſumpli sſet,
Shneeculscaro
dubio non de carne matris ide
no eſſet mes
fieret,ut ex ea nõ fieret, pro diator nos
eums ter
Xx 5 D f .
1
 698 D. FULG. DE INCARNAF.
Deus haberet ſubſtātiam carnis , eſſetos
eius per Virginem tranſitus,atą ita nec
Mediatoris facramentum nobis profi
ceret ad ſalutem , nec humanæ diuinæ
plenam in ſe Chriſtus Dei Filius incon
fuſibiliter unirer ſubſtantiæ ueritatem .
Hoc ergo medicinaliter uſa eſt bonitas
diuina remedio, ut illeunigenitus Dei,
qui eſtin ſinu Patris , non folum inmu
liere, ſed etiam ex muliere fieret homo.
Quod indubitãter diuinis credere acą
iubemur oraculis .
In Virgine In ea quippe Deum hominem facta
Deushomo Propheta non tacuit,dicens:MaterSyon
factus. dicei homo,& homo factus est in ea , & ipfe
fundauiteam altißimus. Efaias quaque
Spiritu ſancto plenus, futuræ incarna
tionis Filij Dei ſic prænunciat facrae
Ff4.7. mentum : Ecce Virga in vtero concipiet,
&parietFilium , & vacabiturnomencius
Emanuel, quod interpretatur, nobiſcum
Deus. Quia ergo ille,quem in uteroVir
go concepit & peperit nobiſcum Deus
uocatur. Deusutiquein utero Virginis
conceptus natus cognoſcitur. In E
uan :
 ET GRAT, DOM , N. IESV CHRISTI. 699
uangelio quoc dicitur de Maria: Inuen Matth.r.
ţa ešt invtero habensde Spiritu ſancto.E
tiam loſeph quem uirum Maria non ad
concubitum corruptelamos carnis , fed
ad teftimonium cuftodiamos ſacræ uir
ginitatis & caſtiſsimæ fæcunditatis ha
buit,angelico ſic admonetur oraculo : la
3 feph, fili Dauid ,netimeas accipere Marià
coniugem tuam . Quod enim in ea natum
est,de spirituſanctoest.
Exipfa quoqs factus cæleftibus de. Ex Virgine
Verbum ca
monſtratur eloquijs. Dicit enim Apo
ſtolus Galatis:Postquam autem venitple roGalfactum
.4.
.

nitudo temporis, mifit Deus Filium ſuum

faétum ex muliere,factum fublege.Roma
nis etiam ſcribens, ut uerum firmumos
ponere ſe demanftraret fundamentum
fidei epiſtolæ ſuæ tale collocauit exor
dium : Paulus feruusIeſu Christi, vocatus Rom.3,
Apostolusfegregatusin Euangelium Dei,
quod antè promiſerat per Prophetasſuos,
in Scripturisfanétisde Filiefuo, qui factus
estei ex femineDauid ,fecundum carnem .
Timotheo quoque dilecto Filio in fide,
principaliter huius fidei ſollicita comen
dat
 700 D. FULG. DE INCARNAT.
2.Tim.2. dat affectione memoriam,dicés: Memor
esto ChristīIeſum reſurrexiſe à mortuis,
exſemine Dauid fecundùm Euangelium
meum.Adipſam quog beatam Virginē
futuram ſcilicet creatoris ſui, imò rerum
omnium genitricem, Gabriel Angelus
Lucæ 1 . hoc uſus inuenitur alloquio:Spiritusfan
&tusfuperueniet in te, & virtusAltißimi
obumbrabit tibi : Ideo quod naſceturex te
ſanctum ,vocabitur Filius Dei.
Typus Incar Ad hoc pertinet ſalutis noftræ myfte
nationis. rium , quod Pater nofter Abraham di
Geneſ.24. ſpenſatorem domus ſuæ præcepit , ſub
eius femore manum ponere, &iurare
per Deum cæli. Quod non niſiſpiritu
! .Cor.1o. feciffe credenduseſt, tunc ſcilicet quan
do omniain figuracontigiſſe uas ele
ctionis inſinuat. Illud igitur ideo ſan
ctus Abraham,Pater gentium , fecit, no
quia carni ſuæ credebat aliquod iam eſ
ſecum Deo cæli naturale conſortium ,
Ted ut oſtenderet Deum cæli ex ea car
ne naſciturum hominem , quæ de ſemi
ne ipſius Abrahæ propaginis duceret
ueritatem.
Vnus
 ET GRAT. DOM. N. IESV CHRISTI. 70 i
Vnus eſt igitur Chriſtus Dei Filius, “ Chriftus
in natura diuinitatis & carnis , in quo co inconfus
í fingularitas perſonalis non confundit «cluso in:
humanam diuinam naturā , & incon- scdiuiſus.
fuſa unitio naturarum non facit gemi.co
nam ineſſe perſonā. Veritas enim pro- co
pterea noftræ reconciliationis perma
net & ſalutis: quia & Deus unigenitus
uerus homo pro nobis eſt factus , & idē
homo non alius conceptus & natus eſt,
quam unigenitus Deus.
Beata igitur Maria Deum Verbum, Maria Deit
ſecundum quod caro factum eſt, & con concepit o
cepit & peperit. Cuius utero Verbum peperit:Ver
bum in
Deus non carnem , in qua conciperetur erea carre
intulit, nec ex ea materiam conceptæ ſi- affumpfit.
ue formatæ carnis non ipſe Deus con
cipiendus , ſed tãtum naſciturus aſſum
plit: ſed ex ea & in eadem uirgine huma
næ carnis naturam ſecundum quã tem
poraliter Deus ſempiternus concipere
tur & naſceretur, accepit . Ipſa quippe
acceptio carnis , fuit conceptio uirgina
lis: neque enim in utero ſanctæ illius &
Matris & Virginis , illa ſpiritualis & ex
Deo
 02 D. Fvlg . DE INCARNAT.
Deo Patre ſine initio genita Verbi Dei
natura,poteratabſo carnetemporaliter
concipi,ſicut nec caro ſine Verbi Dei u
nitione potuit aliquatenus nullius uiri
coitu ſeminata ; in intimouuluæ uirgi
nalis innaſci.
Acceptio Hanc ergo carnem tunc ex ſe natura
tarniso có:Virginis concipientis exhibuit , cùm in
ceptio Virgi eamDeus concipiendus aduenit. Non
nis fimul
eftigitur aliquod interuallum temporis
Jumt
re .
tempo . æftimandum inter conceptæ carnis ini
tium & concipiendæ maieſtatis aduen
tum . Vna quippe fuit in utero Maria
Virginis conceptio diuinitatis & car
nis , & unus eft ChriſtusDei Filius , in
utraque natura conceptus, ut maculam
uitiatæ propaginis inde inciperet abo.
lere , unde in unoquoq naſcentium ui
debatur exiſtere.
CA pv III .
quòdaddelendum peccatum originis
Dei Filiusfibihumanam naturamim 1
maculatus, immaculatam
uniwir.
Nam
 ËT GRAT. DOM. N. IESV CHRISTI. 703
Amquia omnes homines ex col- Quia ome'
NApſius
tu maris fæminæ naſcentes , i- neshomines
conceptionis exordium ori- in peccato
ginalis peccati habent contagione re concipiuns
Iperfum :quia peccatūquod primusho-tur: Filius
Dei carnens
mo cùm efTetnatura bonus , Diabolica immaculas
malignitate ſeductus admiſie, in pofte- tam aſſume
ros quofcum pana ac cum morte tră- pſit.
fiuit, quodin ueritate ſanctus Dauide.
nunciat , dicens: Ecce enim in iniquita . Pfal.se
tibus conceptusfum ,da in delictis peperit
me mater mea : neceſſárium utiq; admo .
dum fuit, ut iniſericors Dominus & iu
ftus, iniquitatishumanæ ueftigià dele:
curus,in ipſo cöceptu ſibi humanam na
turã dignareturimmaculará immacula.
tus unire,ubieam cõſueuerat p inflictá
peccati originalis maculā, ſuæ partido
minio& Diabolus uendicare.
Naturæ igiturhumanę, cuius uerita- Verè tamen
tē plenitudinem Deus unigenitus aſ- concepcus,
ſumereuoluit,cõceptâ quoq; eiusnaci- narus, ſicur
iiicatēcó ſuiſcepit. Ablic enimquiſquã ca o mortuus.
tholicecredataut dicat , quòd unigeni
éus Deus ſuo nos ſanguine redēpturus ,
in
 704 D. FYLG. DE INCARNAT . 1
.
in ea carne qua idem Deus factus eſt ho +

mo,reſpuerithumanæ cõceptionis ini.

tia, cùm in eadem carne Deus ipſe im
mortalis permanés humanæmortalita
tis fuiſſet paffurusexcrema. Sicut enim
carne moriés incommutabilē ato ina
miſsibilē naturalem ſui ſtatū Deus ue .
rus uiuus nõ perdidit : ſicidem Deus
uniuerſus naturaliter & æternus cum
parua carne conciperetur , uniuerſitate
naturali non caruit . Ec cùm temporali
ter carnenaſceretur, æternitatem natu
ralē in qua de Patre ato in Patre ſemi
piternus Deus eſt,non amiſic: quia uita
illa ſuum uoluit effe , quem in carneſu
ſcepit,obitumi, & æternitas illa ſuum ha.
buitin matre conceptum .
Verbum igitur Deus: id eſt,unigeni.
Apoc. i. tus Dei Filius qui eſt in omnibus ( licut
ipſe teſtatur)alpha & », initium & finis:
er
ficinitialit fecundū humană naturam
cõcipi carne no abnuit,ficut eadē carne
moriens,Deus humanæ naturæ debica
finale perſoluit. Nullatenus namq hu.
mana natura ad auferendum peccatum
mundi
 ET GRAT. DOM , N. IEsy CHRISTI. 703
mundi ſufficiens ato idonea fieret , niſi
unione uerbi Dei, non naturali confu .
ſione, ſed ſolum perſonali unitate crane
firet . Verbum quippe cùm caro fieret
unitione mirabili ſuam naturā fecit,quá
ex nobisaccepit.In qua tamen unitione
Deifica, & omninomirabili; uerbi diui
nitas mutata non eft in carné,ueraq uer
bi humanitas naturalem prorſus tenuit
noftri generis ueritatem .
Virgo igicut,quod fæpe commemo. Virgo Ver's
randū,ipſum Deumuerbum ſecundum bum contes
hoc quod in eacaro factum eſt, & conce pito pepes
pit &peperit, & illũ unigenitum Deữ, rit.
uirtutem ſcilicer & ſapientiam Dei,can
dorem lucis æternæ ,& ſpeculūſine ma
cula Deimaieſtatis,& imaginem boni
tatis illius,ſplendorem gloriæ ,figuram
fubftariciæ eius,quem line ullo initio de
fua natura ſempiternum acą incommu
tabilem genuitincommutabilis ac ſem
picerna diuinitas Patrisieundem huma
na natura cocũplerum Deum & hó
minem initialiter concepit & peperit u.
terus uirginalis.
ту CÁ.
VOB D. FYLG , DE INCARNAT.
CAPVT V.
Quòd Deus& homò in Christo, non
duasperſonas,fed duas naturas fine
ſigni
confufione vnitas
ficant.
Vm autem Dominum Chriftum
hominem
perſonalem dualitatem , ſed utri.
uſque naturæ unitionem ueriſsimamlı.
ne ulla facta confuſione monſtramus.
Idem quippe Deus qui homo, idem ho
mo qui Deus eſt:quia fic Deo uerbo mi
rabiliterunita eſt humana natura , ut i.
pſeuerus Deus,uerus homo fieret: alie,
ram uerò perſonam incarnati Verbi,ue.
ra humanitas non haberer . Acceſsite
nim Deo humana ſubſtantia , non per
ſona. Deus itaquecum ſuacarne ,unus
eſt Chriſtus,Filius Dei & Filiushomi
nis,idem Verbuin ſimul & caro,imò
idem Verbum caro : quia i.
dem Deus ho.
mo .
CA.
BT GRAT. DOM N. Iesv CHRISTI 707
CA PV T V 1.
QuòdDeus non fitin Christo,ficutin
Patriarchis autProphetis.
On autem fic Deus Verbum car
N nem accepit,ut caro non fieret,cũ
Euangeliſta dicat:Verbum caro fa . loan.t.
&tum est. Neqs naturam carnis ita Deus
ſummusatque uniuerſus aſſumpſit, ut
tãquam in uno de Patriarchis aut Pro
phetis, in illo quidem homine Deus ef
Tec,ſed idem Deus homo non eſſet. Abu
fiturhoc Chriſtiana conſcientia teneat,
aut ſe quiſquam fidelium profanari tan
ta impietate permittat.
Cùm enim Verbum caro factum eſt, Verbum hu
fic diuinitas humanitatem fibi mirabi, manitatem
liter unire dignata eſt,ut utriuſą naturę ſubioniuit.
ueritate feruata, in uno eodem Deo
arq homine Chriſto,pro uita mūdi * di * f.viftima.
uina fieret illa eius humanitas.Deus em
no continēs in ira miſericordias ſuas,ad
hochomo factus eſt,ut quicquid in ho
mine creauerat integrũ ,idem Deusin ſe
corum redintegrarec aſſumpcum .
Hocicaghabuit Dei hominiscemi
Yy2 rabilis
 708 D. FYLG . DB INCARNAT.
Chriſticon : rabilis quidem ,fed uerus ille ſecundum
ceptio carnem conceptus& partus , quo Deu
partusfecun cæli Virgo ineffabiliter cõcepit & pepe
dum carné rit, & Virgo genitrixinuiolata perman
mirabilis.
fit, illa ſcilicet gratia plena , & beata in
mulieribus,ueraciter ab angelo nuncu
pata, gratiæ præuenientis ope,atoo
pere Spiritus ſancti ſuperueniente in ſe,
& uirtute Altiſsimiobumbrāteſibi,De
um Dei Filium cóceptura,uiti coitữ nec
pertulitomnino necuoluic,fed uirgini.
tatem retinens & mentis & corporis,ab
> eo quem conceptura & paritura fuerat,
donum incorruptæ fæcunditatis & fæ
cundæ integritatis accepit.
Virgo cons Ita DeumVerbum fecundum quod
cepio Verbü caro factâeſt Virgo ſanctacocepit, an
quatenus ca gelorũ hominumq; factorē, eundemo
rofactum nihilominus Virgo peperit hominum
eft. Redemptorē . Nec enim ſancta Virgo
Maria Deum fine carnis aſſumptione,
nec carnen ſineunitione concepit : quia
ille cóceptus Virginis Deo fuit carnig
communis .
Hæc eft gratia,qua factõeſt, ut Deus
qui
 ET GRAT. DOM . N. Iesv CHRISTI. 70 ,
qui uenitpeccata tollere: quia peccatú Chriſtus in
in eo no eſt,homo concipereturatq na- fimlitudine
(ceretur in ſimilitudine carnis peccati, carnispecca
de carne peccati. Caro quippe Mariæ , ci, decame
quęin iniquitatib.fuerathumanafolen peccati nas
nitate concepta ,caro fuit ucio peccati,
quæ Filiū Dei genuic in ſimilitudinem
carnis peccati. Teſtatur enim Apoſto. 1

lus: Quia mifit Deus Filiü ſuü in fimilitu-Rom.8 .

dinēcarnispeccati, illű ſcilicet qui cùmin
forma Dei effet,non rapinā arbitratusest, Philip.z.
eflefeæqualem Deo, & femetipſum exina.
niuit formam ferui accipiens, in fimilitu
dine hominūfactus. Propterea uerò in fi.
militudine carnis peccati miſſus eſt Dei
Filius,idem qui in ſimilitudine hominữ
factus, ut & ſimilis hominibus fieret in
ueritate carnis quã ipſe creauerat,& dil
ſimilitudinē noſtram Deus in carneſi.
ne peccato creacus auferret, quâ noſtræ
carni nõ ex opere ſuo, ſed ex noſtro pec
cato ineffecernebat. In ſimilitudineigi.
cur carnis peccati Dei Filius miſſus ap.
paruit:quia in eius uera humana carne
non iniquitas hominis , ſed mortalitas
Yy 3 fuit.
 10 D. FYLG. DB INCARNAT.
fuit.Similitudo uerò carnis peccati cum
in Dei Filio uel potiùs Dei Filius in li.
militudine carnis peccati cùm dicitur,
credédum eft unigenitū Deum de Vir
ginis carne inortalis non traxiffe pecca
u lordem ,ſed accepiſſe naturęintegram
ueritatem,ut ueritatis ortus de terra exi
ſteret,quem prophecali ſermone beatus
Pfal.8 %. Dauid inlinuatdicens : Veritas de terra
orta est. Vere igitur Deum Verbum Ma
ria concepit, quod incarnatum peperit
quem Deum accepit.
CA PV T VI .
Quòdbeatavirgo, Deum & hominēcon
cipere,nāhumanismeritis,fed Dei
dignationepromeruit.
Ed ipſum Deum hominem factum
SEnis&COconci pere & parere , non huma
meritis, ſed concepti naſcentiso
ex ea ſummi Dei dignatione, pmeruit.
Niſi enim uerbum Deus humanam
Deus natus ſibi uniēs ſingulariternaturam , ex Vir
ne,vthomia gine homo uerus naſceretur, &plenus:
nes ex Deo nunquam nobis carnaliter natis, ſpiri
nafcerétur. tualiter naſcendi conferretur exortus.
Sed
 BT GRAT. DOM. N. IESU CHRISTI. 711
Sed ut carnalibus donaretur diuina na
tiuitas,prius concepta & nata eft in ue
ritate carnis unigeniti Filij diuina maie
ftas: Longè enim fuit à peccataribus falus,Efaie sg.
áiniquitatesnostremagna nos à Deo fe
parationedifiunxerat. Etquia in ipfa na
tiuitate carnis noſtre,mortisuinculo te
nebamur obftriéti, à quo ſolius benefi.
cio ſpiritualis natiuitatis poffemus ab .
ſolui , Deus natus eſt ex homine , ut ex
Deo homines naſcerentur. Ideo nang
Chriſtus Filius Dei : id eft , Deusuerus
& uita eterna natus & mortuus eft in ue
ricate carnis , ut nos ſpiritualiter in uno
Trinitatis nomine renaſceremur in ſa
4
cramento baptiſmatis . Hoc docet A
poftolus, dicens: Quicunque baptizati Rom.6.
fumusin ChriftoIefu,in morteipſiusbapti
Zatifumus.
Chriſti ergo Filij Dei prima natiuitas “ Pulchra
ex Deo , fecunda ex homine: noſtra ue- « natiuitas
ro primanatiuitas ex hainine, ſecunda “ tisa Chrifti
exDeo. Et quia Deus naſcicurus ex u- anichee
tero ueritacein carnis accepit, ideo 110. " lis.
bis renatis in baptiſmo , ſpiritum ado
Yy 4 ptio
 712 D. FULG. DE INCARNAT.
i ptionis indulſit, Illequodex prima nas
tiuitate natura non fuit, fecunda natiuia
tace per graciamfactus eſt, utnos quod
primæ natiuitatiş natura no fuimus,gra
tia ſecūdęnatiuitatis eſſemus.Sed Deus
ut ex homine naſceretur, gratiam nobis
attulit:nos autem graciam gratis accipi.
mus,yt diuinæ colortes naturæ , Dei ex
carnenaſcentis munere fieremus.
Quia Pis Quia ergo Filius Dei, factus Filius
lius Deifa: hominis, proptereaquotquotreceperunt
Eluseft Fis eum (ficucbeatus lohannes Euangelifta
lius homis
nis: ideo fi teſtatur)dedit eis potestatem filios Deifie
lij hominum ri ,hisqui creduniin nomine eius, qui non
frút
lo
filijDei exſanguinibus, neque ex voluntate care
an , .. nis, neque ex voluntate viri , ſed ex Deo
nati ſunt. Si uero unigenitus Filius,qui
eft in ſinu Patris,poſtæternam natiuita
tem , quam ex æterno Patre Filius coæ
ternus habet , fecundam natiuitacē ſan
ctificandi hominis gratia non ſuſcipe
ret , homo in iniquitatibus conceptus
primæ natiuitatis nexibusnon careret,
Sed quia ſecundum beati Iohannis elo
1,2oan.3. quiumin hocapparuit Filius Dei, vtſolo
WAT
 ET GRAT. DOM . N. IESV CHRISTI. 713
at matoperaDiaboli, ille qui in prima nati
uitate qua de Patris natura uerus Deus
. eft, & uita æterna nullum haberet nati
uitatis initium , idem Deus ex Virgine
temporaliter ſumplit ſecundæ natiuita .
tis exordium .
73
CA PV T V III.
Quòdmors Christiſecundum carnem ,
vtramque mortem in nobis
destruxerit.
Lleitaque uiuus ſermo Dei,uitæ ſuæ Vraadmor
1
ftatu incommutabiliter permanente, tem nata, vt
poſt primam natiuitatem cum Patre, nos poſt
de quo natus , una naturaliter uita eft: mortem res
t et
quia ficu hab r am
Pate uit ti naſceremur
in ſeme . ad pitam .
pro,ficdedit& Filio uitam habere in fe .
1 metipfo . Idem ipſe Dei Filius,in natura
carnis per gratiã pro morţuis natus eſt
admortē,utnospoſt mortē primę nati
uitatis quã habemus ex carne, ingratia
ſpiritus renaſceremur aduită.Sed Deus“ Cur Chri
uerus & uiuus,imò Deus ueritas & uica <« cſtus
home.
Deus
æterna,niſi idē uerus homo fieret, mor CC
tem guſtare non poffet.Eridem homo,
qui mortem guſtauit ,ſi uerus Deus &
Yys uita
 714 D. FYLG. DE INCARNAT ,
u uita æterna non eſſer, mortē uincere no
ualeret.Excepto illo qui ſic homo eft,ut
idem fit Deus, quis eft homo qui deftru
xeritmortē,autquis eruet animam ſua
de manu inferi: Proinde unigenitus
Deus uiuus & uerus , fecûdum carnem
quam ex nobis accepit,ſicut conceptus
& natuseſt, ita etiam mortuus reſurre
Luc. 19. . xit,quia veniénsquarere faluum face
Rom.4 .
re quod perierat,traditus est propter deli
ctanostra , & refurrexit propter iustifica.
tionem nostram .
Chriflimors Mors autem Filij Dei quam ſola car
berampin
nobis mortă
neſuſcepit,utramq in nobis mortein ,a.
nimæ ſcilicet caraisq deſtruxit, & refus
deftruit:e: rectio carniseius , gratiam nobis & ſpi
iuflé refur:
re&tiovtrādi ritualis & corporalisreſurrectionis al
nobisrefur: tribuit, ut prius iuſtificatiperfidē mor
rectionem tis & reſurrectionis Filij Dei , reſuſcica
attulit. remur ab infidelitatis morte, qua cũ na
Ephef.2. turaliter eflemus filñ iræ ſicuc & cæteri,
tenebamur obſtricti, & poft primāreſur
rectionem , ſcilicet animarã , quæ nobis
in fide collata eſt,etiam iſta carne in qua
nuncuiuinus reſurgamus, nunquades
nuo
 BT GRAT. DOM . N. IESU CHRISTI. 715
nuò morituri . Nec ob aliud Deus ue.
rus, & uita æterna , mortem noſtram di
gnatus eſt accipere deſtruendim ,niſi ut
nobis in eius reſurrectione credētibus,
uitam ſuam donaret ſine fine manſu .
ram. Dominus quo& gloriæ ,ideo con .
tumeliam ſuſtinuit crucis , ut gloriam
ſuam donaret fidelibus ſuis, ficut ipſe
teſtatus eſt,dicens: Et ego claritaté,quam loan. 19.
dedisti mihi,dedi illis.
Verbum igiturcaro factum , unus & Verbum ca
plenus eſt Chriſtus.Carnis autem nomi rofaeturn,
ne , totus hic accipiendus eft homo , i
dem anima rationalis & caro. Chriſtus
enim Dei Filius, ſicut ueram ſine pec
cato accepit carnem noſtram :ſicueram
fine peccato accepit animam ſuam . Et
carnem quidem noftram cum condi
tionehumanæ mortalitatis induit , ani.
mam quoquenoftram cum infirmitati
bus ſine macula humanæ infirmitatis
accepit , utdiuinitas Chriſti per ſuã uir
tutem in anima ſua infirmitates noftras
portans, ſine peccato iuftitiam cuſtodi
ret , & peream etiam ab ipfa carne ſua
morta
 716 D. FYLG. DE INCARNAT.
mortalitatis ſupplicium , dono reſurre.
Rom.6. ctionis auferret. Ideo Christus furgensà
mortuis, igm non moritur, & mors illi vl
trà non dominabitur.
1 i CAPVT IX .
Quòd fecundùm Scripturæ cöfuetudinem
nomine carnis autanima, fæpè totus
homo intelligatur.
Via uerò familiare eſt diuinis elo
a quijs,uocabulo carnis ſimul in ho
mine carnem atqz animam nun
ločl. 2. cupare , ficut ſcriptum eft: Effundam de
loil. 1 .
loan . 17 . spiritu meo fuperomnem carnem . Er:Vi.
Matth . 24 . debit omnis caro ſalutareDei.Et: ficutde
disti ei potestatem omniscarnis.Et: Nifi
breuiatifuiffent dies illi,non falua fiereto
mnis caro. Ex hacutic conſuetudine,fic
in Scripturis ſanctis cotus homo carnis
appellatione dicitur , ficut ibidē rurſus
homo totus folius animæ nuncupatio
nemonſtratur.Abraham nang patriar
chade terra ſua,& de cognatione ſua, &
de domo patris ſui, præcepto atæ auxi.
lio Dei uocantis egrediens(nec enim il
le quod Deus iubebatullatenus imple
repor.
 ET GRAT DOM. N. IÈS V CHRISTI. 717
repoſſet,niſi eữ ille, qui præceperat, ad
iuuiſler)cum ſecâ homines, quos ama. Genef. 12,
uit , duceret exiturus ,Animas quas ac
quiſieratin Charan ſecătuliſſe narratur.
Iacob quoqz in Aegyptum deſcendente 1.Pet.3
Genef.46 .
ſeptuaginta quing animasin ejus comi mentio fit
tatu fuiile,ſanctaScriptura comemorat.Salemania
Beatus etiã Petrus octo animas dicit di-'marum ſexd
luun tempore per aquã fuiſſe ſaluatas. ginta fex,
In actibus quod Apoſtolorũ, cùm fuif- quib.ſo ans
ſent ludæi repēriñamirandac eiuſdem numeresduos loſe
7
Beati Petri predicatione compuncti, & phi filios, sco
immutacionedexteræ excelſiad fidem runt ſepruas
fuiffentex infidelitate conuerſi , ſcripcũ gintatana
eſt : Quia applicatæ funtin illa die, anima rum.
circiter triamillia.His itaqz teſtimonis Act.c.
agnoſcimus, & carnis folius & animæ
nomine, plerung naturæ humanæ ple
nitudinem nuncupari .
Verbum ergo carò factum , unus & Verbum ins
plenus eſt Chriſtus, unus ex utraq accp cama.um
in utraq :id eſt, in humana diuinao na vnus o ples
nus eft Chri
tura : in quo ſic utriuſqz naturæ prorſus ſtus.
unitio glorioſa perſiſtit,uc ſiue diuinita
ti Chrilti humanitatem quis demar,ſiue
huma
 ig D. FYLG. DE INCARNAT.
humanitati diuinitatem detrahat,Chri.
ſtum ſacrilega infidelitate, & blafphe.
ma prædicatione diffoluat. loannes au
tem Apoſtolus, plenusueritate teſtatur
1.loan.4. Quia omnisfpiritus quifoluit Iefum , ex
Deo non est : & hic Antichristus.
CA PV T X.
QuòdVerbum priufquamuscaro
aro fieret,
non erat Christ .
-Llud ueroquisfacileChriſtianus aut
ignoret autdubitet,qd' uerbâ Deus
priuſquam caro fieret, non fuit Chri
ſtus,fed tantû Deus. Tunc autem idem
Philip.s. Deus uerbữ , quod ſemp in forma Dei
erat,Chriſtuseſſe cæpit, cùm Deus fe.
metipſum exinaniens, formā ſerui abſo
diminutione plenitudinis naturalis ac.
cepit. Deus ergo factus eſt Chriſtus, ut
Chriſtus eſſet Deus homoc perfectus:
jt quia Verbum dignatum eſt caro fieri,lit
caro poffetVerbi:hoceft,Dei nomine
Caro non nuncupari.
affumpſit Neque enim caro Chriſti,priufquam
aóroviſed Verbo ſuſciperetur eadem caro , Chri
nós @ care ftus fuit. Neq ipſa caro: id eſt, ipſe ho.
Rem .
mo
 Et GRAT, DOM. N. TESV CHRISTI. 719
mo in ſe formam Dei uiuentis accepit:
ſed Deus, qui in forma Dei erat , formă
ſerui accepit. EtDeus æqualisPatri , in
fimilitudine hominum fačtus, habitu est Philip.z.
1.Cor. 8 .
inuentus vt homo : & qui diues fuit ,pro
pter nos pauper factusest,vt illiuspauper.
tate nos ditaremur.Verbum itaque caro
factum ,unus eſt Chriſtus. Sed Verbum
illud ſine carne Deus æternus fuit: caro
aất Chriſti ſine Verbo non folum Chris
ftus aliquando non fuit, ſed nec perſo
naliter concepta fuit . Verbum ergo
quod caro factum eſt, antequam caro
fieret,manſit æternum :caro autem Ver.
bi, in ipfum Deum Verbum , perſonale
fumpfit initium .
Sed quia Verbum caro factum , unus Verbumo
Caroonus
Chriſtus eſt Dei & hominisFilius , nec
alter eft Verbũ, alter eft caro , fed idē u Chriſtus.
nus Verbũ caro , propterea idem unus
eſt,qui initiữ non habet æternus Deus,
generatus exPatre, & q initiâ habet tē:
poraliter fecundâ carnem idé Deus ho
mo creat, ex Virgine.Vnus unigenitus
Dei Filius ex æternitate diuinitatis , &
ex
 720 D. FYLG. DE INCARNAT.
exinitio carnis. Exæternitate ſcilicetdi
Col... uinitatis,creator wiſibiliăinuiſibiliumg
Matth . 1. rerum : exinitio aất carnis ſaluũfaciens
populumſuum à peccatis eorum.Exæ.
ternitate diuinitatis idem coêternus Pa
tri,de quo natus eſt,ſerriper uiuus: exini
cio autem carnis idem pofterior matre,
de qua temporaliter natus eſt; in tempo
Rom.s. re moriturus.Teftacur enim Apoftolus:
quia Christusſecundùm tempusproimpys
mortuus est .
Non Trinis . Igitur nõ Trinitas :id eſt,nõfimulPa
tas nec alia ter & Filius & Spiritus ſanctus , nec fo .
perſona,ſed
folus Filius
lus Pater , aut ſolus Spiritus ſanctus : id
carne conce eſt,no ille quiFiliú genuit , necille q de
prus,narus, Patre pcedit:fed folus Filius :id eſt, ille
paſſus,or. qué in unitatenaturę Pacer coęternūſi.
bi Filium & coæqualem genuit: id eſt,
una ex Trinitate perſona Chriftus Dei
Filius unicus, ut nos faluos faceret, car
necöceptus, & natus eſt deuērre Virgi.
nis matris. Qui uerus & fummus Deus
eſt exutero Dei Patris,non Trinitas,fed
unigenitus à Patre Chriſtus Dei Filius,
carneparuulus fuit, &carne creuit.Qué
perfe
 ET GRAT. DOM . N. IESV CHRISTI 721
3 perfectus atos uniuerſus Pater per uni
tatem diuinitatis , æqualem fuæ perfe
ctioni atq; uniuerſitati cognoſcit. Non
Trinitas, ſeduia,ueritas, uita,Chriſto loan,140
Dei Filius per curricula temporum ab
infantia uſo ad perfectam iuuentutem ,
humanas ætates carne miſericorditer
tranſcurrit, qui permanens in unitatepa
ternæ naturæ ſempiternus, ſecula mira
biliter fecit, & incomutabilis , temporũ
mutabilitatės inſtituit. No Trinitas,ſed
ſplendorpaternæ gloriæ Chriſtus, eſtp
nobis paffus carne, qui de Patre Deo ſo.
lus natus eſtimpaſsibilis Deus. Ipſum
utique quod dubitandum non eft,Chri
ftum Filium Dei pro nobis mortē carne
guſtaſſe, ſalua immortalitate diuinitatis
eius,ueraciter credimus, quem uerâ Dei
Patris Filium,uerumg Deû,& uitā ēter.
nam prædicatione ueridica ſancti Apo
ſtoliloannis audimus.Nó Trinitas, ſed 1.1oan. 5.
Verbum caro factű ,ChriſtusDeiFilius,
eadē carne qua crucifigi & mori digna
tus eſt,reſurrexit, qui de ſepulchro ean
dem carnem ſuam ,uita permanēs, ſuſci
Zz tauit.
 722 D. FULG. DE INGARNAT.
Chriftusin tauit: Chriftus quieſtſuper omnia De
calum afcérus, uidentib . eữ diſcipulis, carnein cæ
dens ſuosnó lum , carnedecælouenturus , aſcendit:
deferuit. ,, qui nec deſeruit cælum cum in terra car
>
nem accepit, & carne conſcēdens in ce
lum ,ſuos in terra diuinitate non deſerit.
Mat. 28. Hoc enim promiſit dicens:Ecce ego vo.
biſcum omnibus diebusvſqz ad confumma
tionem feculi.
Chriftus in Deus ergo ille , qui in forma Deiſe
forma Dei. cundum Beati leremiæ uaticinium , ma .
gnus est & non habet finem , excelfus & vi
niuerſus, de quo etiam paulo poft idem
Baruch. 3. Propheta dicit:Hicest Deus nofter,&-non
aſtimabitur aliusadeum : adinuenit omně
Idem in for: viam diſciplina,& dedit eam Iacobprere
maferui. fuo, & íſraëldilecto fuo . Ipſe ſecundum
formam ſerui,in qua minoratus eft pau
lò minus ab Angelis, poſt hæc ( ſicus idē
Ibid. Propheta dicit)in terris viſus eft , & cam
hominibus conuerfatus. Ipſum hominem
mortalem atque mutabilem infideles
uiderunt, quem Deum naturaliter im
mortalem atqz incommutabilem, illi mũ
do corde uiſuri ſunt,qui nấc in eum ue.
raciter
 ET GRAT, D OM . N. IESV CHRISTI. 72 3
raciter credunt . Fides enim uera nunc
corda hominum mundat, quæ corda ca
pacia uidendo, Deo gloriam futurære
Surrectionis exhibeat.
C 4 P ( T XI.

Quòd vera fidesunum eundemg Chri

ftum ; verum Deum &verum
hominem credat:

Veeſt aucem uera fides,niſiunum Fides teeld

Que
Leundemos Chriſtum , uerũ Deum de Perſona
uerûq hominem ,fine aliquahæficatio .Chriſti,in
necredere,unű eundemode PatreDeo funtqua duce
nature
fecundű diuinitatem , & de Virgine Ma inconfufae et
ria fecundum carnem Deum genitum indiuifa.
prædicare : Apoſtolica quippe teſtatur
authoritas : quia unus idemo eſt Chri- Rom.9.
Atus ex patribus
fecundùm carnem , quiest
ſuper omnia Deusbenedi&tus in fecula .V.
nus idemqcrucifixus ex infirmitatė,fed 2. Cor. isi
viuens ex virtute Dei. Vnus idemo eſt
faciens in hominib. uirtutes, & ſuſtinés
pro hominib. paſsiones. Quia ,cũ mira
cula fecundü diuinitaté faceretChriſtus
Dei Filis; in eodē Deo fuit pafsibilis hu
Zz 2 manitas
 724 D. FYLG. DE INCARNAT.
manitas ſua, & cum pateretur ſecûdùm
carnem idem Chriſtus Dei Filius, in eo
dem homine fuit impaſsibilis diuinitas
ſua.Quia igitur in Chriſto Deiunigeni.
to Filio , perſonam no diuidunt propria
‫رو‬ naturarum , neq unitas perſonæ poteft
utriuſque naturæ propria confundere
uel auferre: qa illequile eſſeueritatēna
turaliter dicitutrunque in ſeuno ,mané.
te naturaliuerítate ſeruauit. Propterea
nec in paſsionibus ab illa humanitate
Chriſti,diuinitatem ſuam impaſsibilem
ſeiungimus: neæ ab illa diuinitate bu .
manitatem ſuam ullatenus ſeparandam
in uirtutibus æſtimamus. Nec ergò di.
uidimus nec confundimus in uirtuti
bus &pafsionibus Chriſtum ,quem Fi
Matth. 1. 6. lium Dei uiui reuelante Patre B. Petrus
confeſſus eſt, cum fè tamen Filium ho .
minis ueraciter Chriſtus ipſe dixifTet.
Perfonæ uni Ideo uerò Chriſtum in paſsionib. at
tasdiuifio:
ne : Naturda
que uirtutibus,nec confundit fides uera
touriệt có nec diuidit:quia perſonalis unitas in eo
fufionem re : diuifionem non recipic, & utriuſq;natu
fpuit, ræueritas inconfuſa perſiſtit.Tradituseft
enim
 ET GRAT . DOM. N. IESV CHRISTI. 725
enim Deus Chriſtus propter delicta no
ftra : quia uerus homo eft,& refurrexiti.
dem homo Chriſtus propter iuſtificatio
nem noftram :quia Deus uerus eſt. Niſi <<
enim idem homoueruseſſet, tradimo. "
rick non poſſet. Et idem uerus homo , fis Chriſtus
uerus Deus non effet,reſuſcitare femeti- cc curDe.
pſum ſolutis inferni dolorib.nequiuil..ce wcho
ſet.Sed quia non eſt alter Deus, alcerho “
mo ,ſed idem unus eſt Chriſtus Deus &
homo,profectò idē Deus Chriſtus eſt,
qui mortem ſuacarne ſuſcepit, & idem
homo Chriſtus eſt,qui mortem ſua diui
nitate deſtruxit. 'Idem quippe Chriſtus
Dei Filius qui diuinitate mori non po
tuit,carne mortuus eſt,quam mortalem
Deus immortalis accepit.Etidem Chri
ſtus Dei Filius carne mortuus reſurre .
xit:quia immortalitatem ſuæ diuinitatis
carne mortuus non amiſit;
Hinceſt,quòd etiam poftreſurrectio : Chriſtus etiã
nem ſuam ,ficut in cicatricibus ueris , & poft reſurre:
flionem ue:
in uera comeſtione piſcis & mellis , foli rāfuã ut car
ditatê in fe ueræ carnis edocuit:ita clau . nem , ita diui
ſis foribus ingrediens ,ueram in ſe uirtu- nitaté quog
Zz z3 tem oftendit.
 720 D. FYLG . DE INCARNAT .
tem ſempiternæ diuinitatis oſtendit , ut
agnoſceretur, & naturalis fuiſfe Chrifti
morientis infirmitas, & eidem reſurgen
ti naturalis ineſſe maieſtas . Inde Tho
mas dum iniecta manu iubeturin latere
mortui ac reſurgentis Chriſti ueritatein
uulneris experiri,ueram in illis cicatrici
bus patientis ac reſurgentis uirtutem di 1

uinitatis agnoſcens,inquo iubetut cla

uorum loca digitis tangat,ipfum Domi 1

num ac Deumſuum fideli confeſsione

10.gr 20. pronunciat, dicens : Dominusmeus, &
Deus meus. Agnouit enimnon alterum
per naturalem diuinitatis ſuæ uirtutem
reſurrexifTe carne ſua,niſiềum quidena
tura Dei Patris Deus uerus eft & uitaę.
terna.Huius fidei nobis intimans uerita
tem ,ipfe humani generis conditor & re
demptor,opifex,noſtrę particeps & na .
turæ, poftquam ueram in ſecarné cica.
tricibus ueris, ueram diuinitatem uir
tute reſurrectionis oſtendit,ut unữeun
demqúeſe Deum & hominem creden
dum prædicandumque monftraret, ſi
mulin lediyinamhumanam naturam
unius
 ET GRAT. DOM. N. ( ESV CHRISTI 727
unius Fili nomine nuncupauit, dicens
Apoſtolis:Ite docete omnes gentes,bapti. Matt.2.6,
zantes easin nominePatris Fili &Spio
ritusfanéti.
Doctorigitur & largitoræternæ ſalu Natura in
tis ,hancideo formam fanctibaptiſma. diuidenden
Chrifto non
tis dedit,nequis in eodem Dei Filio na
turas diuidens , mortifero illaqueare
tur errore , ſi authumanam Filö Deina
turam,ab opere redemptionis humanæ
alienam , in Sacramento baptiſmatis cre
deret , aut duas in Chriſto confitendo
perſonas, non iam uerax Trinitatiscul
tor,ſed nefarius effetquaternitatis aſſer
tor;ac perhoc cum Patre & Spiritu ſan
cto no Filiữ ,ſed filios coleret, quiſquis
in Chriſto unius perſonæ repudiandam
fidem aliquatenus æſtimaret:cùm idem
fit unus Filius in Trinitate cum Patre,
cum Spiritu ſancto ChriſtusJeſus, qui Qui innomi
mundum creauit , & pro nobis ſangui ne Patris ,
nem fudit. Pilio Spiri
Propterea omnis q in nomine Patris, tus S. baptio
& Filn & Spiritus ſancti Sacramēto ſan zatur:in nos
ctæ regenerationis abluitur, non niſi in mine Chriſti
Zz 4 Chri- baptizatus.
 728 D. FULG . DE INCARNAT.
Chriſti morte ac nomine baptizatur,ut
euidenter appareat,illi nos conſepultos
elle per baptiſmum in morte,in cuius u.
no cũ Patris , & Spiritus ſancti conſtat
nomine baptizatos.Quòd duorum ma
gnorum luminarium ,Petri ſcilicet Pau .
lica uerbis , tanquam ſplendentib.radís
illuſtrata ,eorumg decorata corporibus
Romana ( quęmặdicacumen eſt) tenet
& docet Eccleſia , totus cum ea Chri
ſtianus orbis , & ad iuftitiam nihil hæfi.
tans credit,& ad ſalucē non dubitar con
fiteri.Nam B.Petri Iudęis Filiū Dei prę.
A &t. z. dicantishæcuerba ſunt: Pænitentiam a
gite, & baptizetur vnuſquiſque veftrâm
in nomineIefu Chriſti, in remißionem pece
catorā . Beatus quog Paulus ut in mor
tenos Chriſti baptizatos firmiſsimè cre
deremus, in ea quam Romanis ſcribit
Epiſtolahocfalutisnoſtręmyſteriātan
quam in eminentiſsima cunctis uiden
Rom . 6, dum ſpecula,collocauit dicens: Quicun
queinChriſto baptizati ſumus,inmorteia
pſius baptizati ſumus: confepultienim ſu .
mus cum illoper baptifmumin morte .
Quil
 ET GRAT.DOM. N. Iesv CHRISTI. 729
Quiſquis igitur duas aſſerere nititur in Chriſto
in Chriſto perſonas, & tamen ſecundữ nó ſuntdue
regulam ore atæimperio Domini con- perſone.
ftitutam , in uno ſe Patris & Filn & Spi
ritus ſancti baptizatum nomine confi
tetur,aut euidentiſsima blaſphemia ſein
morte Chriſti baptizatum neget, utini
micus Apoftolicæ prædicationis appa
reat: aut cultorem ſenon Trinitatis, fed
quaternitatis agnofcat. Si uero utriufo
mecuit impietatis abruptum,rectam ca
tholicæ fidei teneat toto corde fenten
tiam, nec ſe dubitet in Chriſtibaptizacũ
1
morte , in cuius baptizatus eſt nomine.
Vnum quod Patris & Filij & Spiritus
ſancti naturale nomen agnoſcens, ſeck
in illius morte ac nomine baptizatum
eſte conſiderans , de cuius latere Sacra
mentum fontis & calicis manauit , pen
dentis in cruce , illum pro nobis crucifi.
xum agnoſcat, quê Dei uirtutem Deic
fapientiam Paulus & credit & prçdicar,
dicens: Nos autem prædicamus Chriſtum 1.Cor. 1 ,
A
crucifixum ,Iudais quidem fcandalum ,gen
tibus autem ftultitiam :ipfisautem vocatis
Zz s Iudæis
 73,0 D. FULG. DE INCARNAT.
indais atg, Gracis, Chriftum Dei virtuten
& Dei fapientiam .
Hoceſt magnum pietatis Sacramen
tum , quo ſcilicet Vnigenitus Deus ue
rus,homo uerus dignatus eſt fieri, & iæ
tcrnus temporaliternaſci, & impaſsibi:
lis pati, & incomprehenſibilis crucifigi,
& immortalis mori, & immenſus no lo
lumn præſepis cum naſceretur, uerume.
tiamſepulchri cum moreretur paruitate
concludi. Quæ omnia ſecundum ueri
tatem carnis,uera ſunt in Dei Filio :quia
manéte in eo incôfuſibiliter atq inſepa
rabiliter humana diuinag natura , una
eſt Fili Dei lefu Chriſti in utriuſq natu
ræ ueritate perſona.
CA PVT XIR:.
QuòdperChriftum non folùm deleturini,
quitas,ſed etiam cogitationis ſanctare.
cipitur facultas,quam Deus prie
mo homini in fuacreatio
Tranſit ab ne contulerat.
Incarnatios
ne ad Gratia Ic humano generi gratuitam gratia
Dei.
Sadiuina bonitas cötulit, per quam in
homi.
 ET GRAF.DOM . N. IBSV CHRISTI. 731
kominibus non ſolum propaginis obli
gatione contracta, & uitio propriæ uo.
luntatis adiecta,deleretur omnis iniqui
tas , quin etiã cogitationis ſanctæ amiſ
ſa pridem in homine primo, perhomi
nem ſecundum reciperetur facultas, ac
ſichomine Deo , carne pro hominibus
mortuo acreſurgente,captiuaretur, que
in noſtro corpore regnāte peccato ,con
fueuerat dominari captiuitas, &ubi ab.
undauit peccatum delinquentis homi.
nis,ſuperabundaret gratia redemptoris ,
atą ita hominis arbitrium ,quod ſub di
tione peccati maléliberum fuit,ueræ ſa
lubriso libertatis reciperet denuo ſta .
tum , præuenientis gratiæ munere libe
ratum : de qua gratia Dei non qua ho.
mines naſcimur , ſed cuius opere per fic
dem mediatoris uinculis peccati origi
BA
nalis atos actualisabfoluimur, quantum
poſſumus epiſtolari breuitate (utetiam
inhac quæſtione interrogationi,uel po
tiùs profeſsioni ueſtræ, reſponſio non
delit) ipſius gratiæ fultiiuuamine diſſe
remus ,
Quiſ
 732 D. FULG. DE INCARNAT.
Homo crea : Quiſquis igitur Chriſtianæ religio .
tus à Deo no nis non uult inaniter imò damnabiliter
tantábonus, portare uocabulum , credat firmiſsime
Sed o libero Deum noftrum : id eft,fanctam Trinita
arbitrio
tem ,quçunus ſummus & uerus eft De.
præditus.
us, primo homini,quem ad ſuam imagi
nem gratuita bonitate bonum fecit, cui
facultatem quoq@ ſuecognitionis acdi
lectionis inſeruit, non ſolum bonæ uo
luntatis donum , quin etiam ad haben .
dam cuftodiendamgiuſtitiam , integrú
ſanume creaffe libertatis arbitrium , ut
facultas atquemotus indicæ libertatis,fi
iuuantem legratiam Dei non defereret,
præmium uitæ æternę tribueret Dei bo
nitas homini : fi autem juſtitiam diyi
nam côtemnens,à gratia excidiſſet,fup
plicia retribueret iuſtitia peccatori.
Vnde etiam Proinde à bono iuſtog creatore illi
illioptio dao homini, queiñ in corpore animalịcon .
ta libera:Vi ditum , ditauit intelligentiæ ac iufticiæ
tefi
ret.
obedi: dono ,iuſta eſt utrinqſtatuta condicio,
ut ſcilicet fi obedientiam , quæ prima uir
tus eſt,cuſtodiret, ex animali in quacrea
tus erat corporis qualitate , ad ſpirituale
im.
 ET GRAT.DOM . N. Iesv CHRISTI.733
immortalem ſtatūſinecorporismor.
te(quiaſine animæ iniquitate) tranſiret,
accepiſſero diuino munere, fi præcepta
ſeruaffet, non ſolum perfectam atæ in
amiſsibilem corporis immortalitatem,
uerumetiam in anima talem gratia ſan
ctè iuſteg uiuendi; ut peccare deinceps
omnino non poſſet,finon peccaret, do CC
nec peccare potuiffet. Creatus ergo pri
mushomode terra terrenus , accepitq.
dein gratiam ,quanon poffet peccare , li “
peccare nollet ,nondum tamen tantam "
acceperat gratiam , qua nec peccare uel. “ CC
let omnino necpoflet, ut ſcilicet à bono "
iuſto Domino , poſt eller illud mune . “
relargiendum,fi uoluntarie' fuifler, hoc CC
à ſeruo prius in opere cuſtoditum .
Quod ſi bono iuſtog neglexilier ob- Et mortis ſe
ediremandato ,poftmortem animç,quâ peccaret.
delinquendo ipſe ſibi noxius intulitic ,
etiam per corporis mortem uitæ præfen
tis mutaretur incommodo , nec tenere
ſineretur iugiter in carne peccati dam
nabilem uită, qui noluiſſet in cordeler
uare iuſtitiam ,efletcé pænaliter etiã cor
pore
 734 · D. FULĠ. DE INCARNÁŤ.
pore mortis deinceps neceſsitate con
ſtrictus, qui contumaciter ſalubria iuffa
cranſgrediens ſpirituali morte ſporefu .
iſlet obnoxius.Niſi enim præceſsiſſet in
peccato mors animæ,nunquam corpo
ris mors in ſupplicio ſequeretur. Hoc
Apoſtolica docet authoritas, quæ ait:
Rom.8. Corpus quidemmortuum propter peccată .
Ideo poſt peccatum uoluntaria præua
ricacione commiſſum , ſententiam Dei
puniētis hoc audiremeruit ſermonepee
Genis. cator,terra es & interram ibis.Homo ig!
cur in terram carnenoniret , fi terra pec
cando non fieret.
С А Р РТ XIII.

Quòdhomo perpeccatumfacultatem bone

cogitationis perdidit, & bona
voluntatis.
Poft lapfum Eccans ita ille , qui ſinepeccandi
peccati fers neceſsitate creatus eſt, in eo quod
uus factus
oft.
animæ ſanitatem delinquendo per
didit etiam illa cogitandi,quead Deum 1
pertinent , amiſit protinus facultatem .
Pf.203, Oblitus eft enim manducare panem ſu
um ,
 ET GRAT. DOM. N. ISSY CHRISTI. 733
um,& expoliatus ueſtimento fidei, car- Alluditad
naliumg concupiſcentiarum uulneri- àSamaritanú
latronibus
bus ſauciatus,ſic iacuitoppreſſus ditio.
ne peccati, ut nullatenusaliquodbonæ fpoliatum et
uoluntatis initium habere poruiffet,ni- Luc.10 .
ſi hoc Deo gratis donante ſumpſiffer,
ſeruus quippe factus peccati , liber fa. Rom.6.
! ctusiufticiæ , & ideo à iuſtitia factus est
alienus, qui ſponte dominio eſt iniqui.
tatis addictus.
Venūdatus ergo ſub peccato, cunctā Et pofterita
in ſe prolem de carnis cocubicu naſcitu- tem ſuam uz
rā,nexibus mortiferæ feruitutis obſtrin . nicerſam ad r

xit. Quod B.Pauluseuidéterhis uerbis mortiferam

hancferuitu
inſinuar: Pervnum hominem peccată in tem adftring
huncmundő intrauit, & per peccatū mors zit.
& ita in omnes homines mors pertransýt Rom . 50
TE in quo omnespeccauerüt, hocin illo qui
CH primus factus eſt , Patre orbis terrarau
niuerſi prulimus , in quo omnes pecca
uerunt,antequâ nati eſTent;qperſeipſos
peccarenõ potuerunt. Hinc factum eſt
ZZZ ut iam filios irę propagaret maſſa dam
nata , quæ in illius hominis pofteros, 8
S 40 iniquitatem ſimul transfudit & mortē,
4
120,5 ut
 736 D. FULG . DE INCARNAY.
ut omnisqui per legem peccati, ( quam
certum eſt mortalibus uſæ ad mortem
ineſſe corporibus) de peccatoris ſemine
naſciturus, in ipſo coceptionis exordic
excepiſſe peccati parentalis maculā, a .
indefub iugo graui, quod est ſuper file
Ecd . 40. Adam ; à die exitusde ventre matris eori,
vſg; in diem ſepulturæ inmatrem omnia,
ducturus eſlecærumnofam infeliciter ui
tam , breuitati ſcilicet,peccato , mortiq
lob. 14. ſubiectam.Scriptum eſt enim : Homons
tus de mulierebreuis vita, & plenus ire:
quæ ad ſecundam quocB mortem nací
mortaliter traheret,fiquem alienīà gra
tia Dei redemptoris uitæ huius mifera
bilis obitus inueniret.
Vrigitur li Vt ergo peccati originalis uinculo,
beraremur quo per hominem primum tenebamur
datus nobis obſtricti, miſerantis Dei gratia foluere.
oft Medias mur,vnus extitit mediator Dei& homini
tor,qui idem
eJet Deus homo Chriſtus Iefus. Nam quia Deus im
homo, mortalis & iuftus eſt, nos auté iniquos
1.Tinn , 2 , & morcales primi hominis tranſgreſsio
fecerat, ur congrua noftris adhiberetur
medela uulneribus:natus eft de homine
homo ,
 ET GRAT. DOM . N. IBSVCHRISTI. 737
homo , unigenitus Deus, quide Patre
natus eſt immortalis & iuſtus.Hicin hu
mana natura in qua MediatorDei& ho
minūfactus eſt, iuſtitiam habuit ex Pax
tre,mortem ex matre ; ut peripſum libe.
raremur ab omnipeccato , qui peccatū
necnaſcendo ,nec uiuendo contraxit, &
ab ipſo acciperemus iuſtitiam , per quã
mortis æternæ uinculo folueremur,ut
per eum & in hacuita iufti, & poft hanc
uitam immortales eſſe poſſemus. Ipſe Chriftus eft
igitur in fimilitudine carnis peccati mi maſcul, ada
rabiliter :quia ſingulariter natus, ſolus aperiens
uam .
sub
eſt maſculus adaperiens uuluam , quiin Exod.13 .
ueritate ſanctus Domino uocaret.Vul Luc , s. •
uam quippemåtris eius , non concupi
fcentia mariti concūbentis , fed omnipo
tentia filij naſcentis aperuit . Ideo folus loan. 14.
eſt, in quo princeps mundi huius ueni
ens nihilinuenit:folus homo, fine adiu. Pf.88.
torio intermortuos liber:ſolus quinon z.Cor.5.
nouerat peccatum , & ob hoc fufficit, ut
pro nobis peccatū fieret:id eft, facrificiữ
pro peccatis ,ut nos eſſemus iuſtitia Dei
in ipſo:ſolus panis qui de cælo deſcēdit loan. 6 .
AAa &
 738 D. FVLG . DE INCARNAT .
. & datuitam mūdo : panis autem quem
dät, caro eius pro mundi uita. Caro uci
que iuſti atą immortalis Dei, cuius ac
ceptione iuftitia confertur illi carni,que
naſcatur cum pæna mortis & pollutio
ne peccati.
4
CA PVT XIII .
quòd expeccato primi hominisnon tan .
tùm pænam , fed etiam culpam
trabamus.
Argumentů I qui ergo mortem ſolā, ui nõ etiam
ab incommo
do.Sequere Spa
turenim Deú iſſein genus humanum nitācur aiſerere:
eſſe iniuftum mirūſinon intelligunt, quibus ſentētiæ
qui infances ſuæ laqueisobligentur. Primo ga Deú
morifacit. dicunt iniuſtű ,in eo quòd mori facit par
uulos, quos nulla uolunt ifti originalis
peccati cõtagione pollutos ,quos ma
nifeftè conftat infantiliætate aliquid a
ctualis peccati, propria non poffeuolā .
tatecontrahere, cũ mortem ſtipendium
Rom .6.Apoſtolus elle peccati definiat, & rur
ſum , aculeữ mortis dicat eſſe peccatum,
1.Cor. 13. quo utiQ pungēte, mors illigata eſt ho.
mini
 ET GRAT, DOM. N. IBSVCHRISTI. 739
mini . Sic enim peccatum aculeus mor- Peccatum
tis dicitur, non quia peccatum per mor- quomodo
tem ,ſed quia perpeccatum mors in mữ- aculeus mor
dum intrauit : ſicut uirulentum poculí tis.
mortis poculūdicimus, no quòd à mor
te poculuin decur, fed quod mors,pocu
loilli coparetur. Qua igitur iuſtitiapar
uulus ſubijcitur peccatiſtipendio ,ſi nul
RIN la eſt in eo peccati pollutio uel quomo.
do uidemus morte punctum ſi non ſen
ſit aculeum : Et cùm non fitiniquitas a
pud Deum , qui fecit hominem adima.
; uæ iuſtitiaeſt,ut imago
ginem ſuam q
Dei,quæ nihil poruit per ſeipſam delin
quere , ſi non redimatur ſanguine Fili
Dei,in regnum Dei nõ permittatur in
trare : quo utiß quiſquis non ingredi
tur,incerminabilibus ignis eternicrucia
bitur pænis.Quaigicur iuſtitia Deus iu
ftus infantib. fine peccato naſcentib . in
U
gerit pænam,in quibus pænęnon inue
Z nit cauſam:Hec ne eſt creatoris Dei be.
nignitas, ut imaginé fuam creer , eaq ſi
neulla iniquitace códemnet , cứ non fit
ima iniquus Deus,qui infert irā:Si ergo no
(1237 A Aa 2 lunt,
 740 D. FYLG, DE INCARNAT.
lunc,in ipſius Dei contumeliam mortife
ra impietate uerſari,faceanturhominem
primum in omnes homines cum morte
tranſmiſiffe peccatuin .
CAPVT XV .
1

Quaabfurdafequantur eos quine

gant, infantes habere pec
catum .

Aliud abfuer Liam rurſus impietatem debent

dum : fequere in hac ſua uidere ac uitare ſenten
tur enim fes tia. Dicentes enim paruulos exA
cundò Chri: dam non trahere originale peccatum ,
ftum non af neganteos proſecto habere carnem pec
Sumpfiffehu
manam natu
cati, quos tamen humanam carnem ha
ram . berenon negant. Exeo uerò quod eos
fic humanam carnem habere non ne
gant, ut eam eſſe carnem peccati negét,
conſequens eſt, uthumanam carnēne
gent carnem effe peccati. Fatentur Apo
Rom.8. Itolum compellantem :quia Deus mifit
Filium fuum fimilitudine carnis peccati.
Ad hoc igitur iſtos cæcitas impiæ pro
feſsionis impellit, ut qui carnem huma
nam negant,carnem effe peccati, Chri
ftuin
CAL M
ET GRAT.DO . N. IESV CHRISTI. 741
Itum autem in ſimilitudinem carnis pec
çati ueniſſenõ negant: ipſam Chriſticar
nem non humanã efle,fed alterius natu
ræ ſacrilega infidelitate cõfingant. Iſti e
1; nim carnē in qua paruuli naſcuntur, hu
7.1.1 manã dicût eſſe carnē,quã tamē eſſecar
nem peccati negare contendunt: Chri
ftum autem in ſimilitudine carnis pecca
ti ueniſſe, pariter nobiſcum profeſsione
conſentiunt. Aut igitur carnem Chriſti
humanam eſſe non dicant,automnium
em hominum carne in cuius ſimilitudinem
Deus Filium ſuum miſic, carnem pecca
cez ti eſſe conſentiant. Quod cùm conſenſe
rint,nullus remanebit labor, quo eis pec
more
catum carni paruulorum ineſſe mon
here ftretur.
Sienim caro peccati non mendaciter Caro peccae
dicitur,habetin ſecaro ipſa peccatum :ſi ti cur dicas
ueròpeccatum nonhabet, falſum por. tur?
ce tat carnis peccati uocabulum . Sed eam
dequaloquimur,carnem peccatiuerax
diſcipulus ueritatisPaulus appellat. Re
ſtar igitur ut ficutuere caro eſt, cùm ca
ro dicitur: itauerè in ſepeccatum habe.
'AAT 3 atcum
 742 D. FVLG. DE INCARNAT.
at cum caro peccati ore Apoſtolico nun
cupatur.
Obiections Sed forſitan dicent in illius carnis pec
occurrit. cati ſimilitudine miſſum Filiữ Dei, qua
lem habent homines , qui propria uo.
luntatepeccare iam poflunt, unde caro
eorum , caro peccati non immerito nun
cupatur, non in qualicarne paruuliſine
aliqua peccandi uoluntatenaſcuntur.
Vbi non attendunt: quia ſi caro paruu.
lorum à carne maiorum diuerſa quali
tate fuiſſet, nõniſi in ſimilitudine carnis
paruulorű, ( quos nullâ originaliter di
cunt habere peccatấ ) Deus adueniffet.
Magis enim fimilis eflet caro Chrifti car
niparuulorum , cum qua ueritatem ha
bere,ſubſtantiæ qualitatis comunem ,
quã carni hominum maiorum , cũ quib.
illi communis eſſet ſola carnis natura,
non macula . Sed hoc illi forſitan uolūt,
ut caro Chriſti cũ carne hominum maio
rum ſolam habuerit naturæ fimilitudi
nem,cum carne uerò paruulorum ,mun
ditiam quoque pocuerit habere com
munem.Fateantur ergo paruulos mini fi
l is
 ET GRAT. DOM. N. IESV CHRISTI. 74 %
militudine carnis peccati,quos aſſerunt
naſci quidē in carne humana , ſed origi.
nalis peccati negãt coragione pollucose
Quibus oſtendendum eſt,quãtaeos
etiam hic ſequatur abſurditas,negantes Alia abfurdi
enim in paruulis naſcentibus originale tas.Sequerce
peccatű, humanã eos carné habere non curparuutos
negant. Filiū qucē Dei carnem humanā nonindigere
ope Medias
deVirgineſinepeccato accepiſſe conce corisnec bae
dunt:cõſequens igiē eſt,ut inter carnem prizandos,
naſcétis ex Virgineunigeniti Dei& cu .
iụslibet alterius paruuli,nihil diſtarefa.
teátur.Vnde cõficitur,ut omnes paruu
los quos naſci aſſeruntſine peccato, di
cantnõegere Saluatoris, auxilio,arop ita
laqueữ Pelagiani erroris incurrűt , dum
fidei catholicæ infideliter contradicunt.
Sienim ſinepeccato infantes naſci aſſe
runt,gdreſtat,niſiuc dicant, nihil eſſein
eis , qd'debeat ſpirituali regeneratione
mundari: Et ſi remouēt peccati origina
E
LIN lis maculā à naſcentib.paruulis, quid a
3
2 liud nitūtur niſi diuinqueritati ſucceſere
tte
mendaciũ quando eos in remiſsionem
le
peccatorum uident
A
baptiſmatis accipe,
Aa 4 çe Sac
 744 D. FYLG . DE INCARNAT.
reSacramétum . Quod ideo uniformi.
terinfantibus maioribuses confertur, ut
omnibus originalis ineffe peccati ma
cula cognofcatur.
Quiſquis igitur falutem veram fem
Infantes pec piternamqúedeſiderat adipiſci,ſenſum
catum origihereticæ prauitatis abńciens,quos cum
nale habere poena peccati natos uidet cum peccato
direéte,pro: quoquenatosnon dubitet, audiatque
bat teſtimo: beatum lob dicentem: Quia non eftman
oriesſacris.
lob.us.
dus à forde, nec infanscuius vnius dieivi
ta eft fuperterram . Beati quoc Dauid
fluctus při cordis humilitate cöfiderer,
Rſ. sr.dicentis:Eccein iniquitatib.cöceptusſum,
din deliétis peperit mematermea. San
cto quoq Abrahquideat circunciſionis
Sacramentā,nonline tremenda paruuli
cöminatione mandatū. Ibi quippe De
us fidelis & iuftus, qui nõinfertirā, ubi
culpa non inuenit, patri noftro Abrahæ
Gen.17. fic loquitur:Mafculus qui non fueritcir .
cūciſus carnem præputij ſuioctauo die, ex
terminabitur anima illa de populo fuo:
quia teftamentum meum tranfgreffus eft.
Quiſquis itaq negat in paruulis ſecun
dum
 AT GRAT. DOM . N. IESU CHRISTI. 745
dum carnem naſcentibus originale peç
catum , dicat in quo potuitinfans octo
dierum teſtamentum Deitranſgredi, fi
non in illo trangreffus eft,in quo omnes
peccauerunt : cum & antequam naſce
ſentur, afferat Apoſtolus infantes nihil Rom.9.
egiffe boni uelmali, & uideamusiâ na.
cos non ſolum intra octauum diem na.
tjuitatis ſuæ : quo tunctempore circun
cidi iubebantur infantes, fed etiam poſt
ipſum diem toco infantiæ ſuæ tempore,
intantum non poffe teftamentum Dej
tranſgredi, ut eis nec eiuſdem teſtamen
ti cognitio ualeat intimari.
An illo quiſquã B.Pauliſermone, in Infantes pec
paruulis euacuare nitituroriginalepec. peccarku..
carunto no
catum , quo dicit regnaſſe mortem ab A. Rom . 5 .
damvſqueadMoyſen,etiam in eosquinon
peccauer ,in fimilitu
tionis Adeunt
præuarica.
dine
? Cui ſi fuerit illudm e contrario
replicatum ,quod idem Apoft.ait:Per v.
nius delictüin omnes homines in condem
nationem ,quodpaulo poſtexponēs ait;
Per inobedientiam vnius hominis pecca
teresconftitutifuntmulti. Et cùm delu .
AAa 5 dæis
 746 D. FYLG . DE INCARNAT.
dæis ato Græcis loqueretur generaliter
Rom.3. intulit:Omnes enim peccauerunt,&egent
gloria Dei,iuſtificati gratis,per gratiami.
pfius,perredeniptionem , qua eft in Chrifto
lefu Domino noſtro. Nónneillicò in ma
gnas trudeturanguſtias ,ſinon utrung
ſenſum fecundumprofeſsionem catho
licæ credulitatis acceperit, ut ſcilicet in
fantes proprijs quidem operibus nihil
deliquiſfe dicat,in illo autem primo ho 1
nine omnes homines generaliter per
calle cognoſcat?
CAPVT XV 1.

Quòdà peccatooriginis non liberet,

nifi fides redemptoris.
di peccato Bhọc peccato qd'originaliter car
originislibeA nalis
ratnos fides
natiuitas trahit,neminem fa.
cultas naturalis,neminēlicera fan
Mediatoris
quietnatură Etæ legis,fed fola fides eripit leſu Chriſti
noftrăinſtau FiliDei,quivenit quarere & faluumfa.
rauieo legé cere,quodperierat. Pro impys mortuuseffe
impleuit. offerensfemetipfum pronobis, ficut Apo
Luc.19. ftolus dicit: oblationem & hoftiam Deo,
Ephef. s.
in odorem fuauitatis, In hoc Mediatore
Dei
 I
CA !
ET GRAT .DOM . N. IESU CHRIST . 747
Dei & hominum ,& humanæ naturęſtą
itus reparatus eſt, & implendæ legis eſt
conſummatus effectus : quia nec libiad
uirtutem ſufficere ullatenus potuit natu
ralis infirmitas , quæ utique ex quo o
mnes dies defecerunt, & in ira Dei defe- Pſ.9..
cimus,lumine fimul & uirtute priuata ,
in het
intantum natura cæca ſine lege peccat,
.
ut peccare ſe neſciat. Propter quod dici
tur:Concupiſcentiam neſciebam ,niſilex di Rom.7.
ceret,non concupifces.
Legalis quoq auditus non ſolum ne- Nonlex,
mineinde poteſtate tenebrarum eripuit
1r quin etiam peccatoribus cumulű præ
178
uaricationis adiecit. Sine gratia quippe
2
fidei grauius lex agnita , quam ignota
condemnat. Vbiquantum ignorantia
peccati minuitur , tantum reatus pecca.
17 coris augetur. Ideo Apoſtolus ait: Lex Rom . 4 .
enim iramoperatur: vbi enim non eſtlex ,
nec præuaricatio.Idem quoq dicit:Quia Gal.3.
lexpropter tranſgreßiopoſita
nem est . Et
quia conclufit Scriptura omnia ſub pec
cato, uc iuſtificatio ex fide Ieſu Chriſti
daretur credentibus,
Quo
 748 D. FYLG . DE INCARNAT.
Nee liberis Quomodo igiturdepoſsibilitate ſo .
arbitrium , liusliberiarbitri ( ſi no præueniatur ad
( utorio gratiæ Dei,perquam bona uo
luntas reparat, & ſeruatur in homine na
tura,tantò magis ſuperbia, quantò ma
gis Domino peccatimortiqá ſubiecta)
quantulumcunque ſibi bonæ uolunta
tis &operis exordium repromittit ,quæ
nec ſana potuit Deiſeruare mandatuni,
nec uulnerata quantulumcũq curatio
nis ſumpſit de lege remedium , fed in
ſuper auxit peccatum cognitione man
Rom . 5 . dati:Lex enim ſubintrauit,vtabundaret
doan. 1. peccatum , de quo liberari nemo poteft,
niſi per agnum Dei, qui collit peccata
mundi.Decorpore enim mortis huius,
non liberum hominis arbitrium , neque
legis ſanctum , iuſtum bonumg manda
tum :ſed ſola nos liberat gratia Dei per
Roms, leſum Chriſtum Dominum noftrū . Lex
enim Spiritus vitæ in Chrifto Iefu ,li.
berauitnos àlegepeccati
amortis.

1
 ET GRAT. DOM. N. IESU CHRISTI. 749
12
CA PV T XV 11.
Quòd Chriſtus hominem liberet, non
inueniendo fidem ,fed
dando.
Iberauitautem non in quolibet ho. Deus iuftifica
mine fidem inueniendo , fed dãdo . cat fidem ina
** ?
Deus enim qui impium iuſtificat;ipfe in Spirando.
fideli fidem quæ per charitatem opera- Gal. s..
tur , gratia ſuæ bonæ uolütatis infpirat.
Vnde quod ad benè cogitandi atcinet
facultatem ,teſtatur Apoftolus: Quia no 2. Cor.3.
fumus idoneicogitarealiqd ex nobis, quaſi
ex nobis,ſed ſufficientianoftra ex Deo.Re.
uera enim fecundâ eiuſdem Apoftoli di
ctum : Deus quib. voluerit dat pænitentià 2.Tim.z.
es

adcognofcendăveritatem , vtrefipifcant à
Diabolilaqueis, àquo captiuitenenturad
r ipſiusvoluntatem.Vndè ille Apoftolorũ
D.Tu primus , & dignė Beatus ueritatis elo
quio nuncupatus,decredulicare,gentiữ
loquens: Deum , dixit,fidemunclaſſe cor. A &.15.
தி da eorum.Rurſus ait:eandem gratiam di.
winitus datam gentibus quamywis, ot
crederent, ubi gratuitum gratiæ donum
Apoſtoli
 17:50 D. FULG ; DE INCARNAT .
Apoftoli & maiores natu in doctrina
fancti Spiritus agnouerunt,omnes u
nanimes uno orein Beati Petri ſenten
A &. 11, tiam ,tranfierunt,dicentes: Ergo & genti.
bus Deuspænitentiam ad vitam dedit:
nēpe cum ipſe Saluator noſter propria
+ uocis imperio humanam conuertit uo.
Marc.1. luntatem dicens : Pænitemini e credite
Euangelio.
Homo crede
Clarec tamen quia ut homo in Deum
re nópoteft, credere incipiat, àDeo accipit pæniten
pæniten-
tiæ donú acs tiam ad uită, ita utomnino
nili credere non
ceperit. poſsit, niſi pænitentiam dono Dei miſe
rantisacceperit. Quæ eft autē pæniten
tia hominis,niſimutatio uolütatis : De
us ergo qui homini pænitenciā dat,ipſe
mutat hominis uoluntatem .
Qualirer di Proinde fi quis dicit , meum eft uelle
Atum fit: credere : Deiautem gratiæ eſtadiuuare:
(
Meum eft mutet igitur dictorūordinem , imò non
uelle crede: mutet,ſed ſeruet, nec quod poſterius eft
re . Dei auté
gratia eft
in priore loco , nec quod eft prius in lo
adiuuart, co poſterioriconſtituat.Malè enim gia.
tiam Dei ſuæ uoluntati poſtponit, cum
iſta bona eſſe non poſsit, fi illa defueriti
Noni
 ET GRAT. DOM ,N.JESU CHRISTI. 751
Non enim dicat méum eſſe uellecrede
re: Dei autem gratiæ eſt adiuuare . Sed
alice dicat,gratiæ Dei eſt adiuuare , ut fic me.
um uelle credere.Tunc enim uerè recte .
qúe ait eius hoc uelle , cùm enim gratia
præueniens cæperit adiuuare. Fides ë .
nim quæ per charitatem operatur,humi
lem facit eum , cui datur: quia charitas 1. Cor. 13:
non inflatur.
Adiutorio igitur ato munere gratiæ Fideso por
fibi fidem dari unuſquiſque non dubi. ritentia à
tet,nedum initium ſibi fidei nititur aſsi. Deo donane
gnare.Penitentiam quoq quam Deus tur .
ad uitam dat; fibi homo non ſanitate ua
lidus , ſed infirmicatë præiudicarus aſsi
*
gnet, cantics medicaminis beneficio ca
reat,cuius gratiam contumaxatą ingra
il tus oppugnat, cũ cordis humilitas diui
nis ſit eloquñs admonenda , ubi princi
palicer ipſa bona uoluntas , qua incipi
mus uelle credere,a Domino præparari
demonſtratur ac dirigi,Salomone dicê
te:Praparatur voluntasà Domino. Et Da Prouerb,zt
uid canit in Pſalmis:A Dominogreſſusho PJ.37,
minis dirigentur, & viã eiuscupiet nimis.
СА.
 752 D. FvLG. DE ' INCARNAT.
CAPVT XV II 1.

Quòdfivellecredere ex nobis fit,tuncfides

non eſt gratia f, edmerces bone
voluntatis.
Gratiam in Iuerò fecundâ opinionem illorum ,
nobis no in
uenire bonă
e Dei gratia
Shumnos
noftrûm eſt uelle credere, priuſquả
incipiat adiuuare in
uoluntatem
exScripturis iuftè gratia dicitur: quia non gratis da
probati tur homini, fed bone retribuitur uolun
tati. Hanc enim (ficuc illi uolunt) gratia
in nobis inuenit, quam ipſa non dedit:
Imò ſi ſiceſt, nos priores Deo uolunta
tem damus,atq ita gratiam non miſeta
tione tribuétis,ſed equitate Dei retribu
Rom. 11. entis accipimus: Veruntamen quis prior
dedit illi & retribuetur ei?Nemo utique,
quianon potefthomo acciperequicquam
loan. 3. niſi datum fuerit de cælo : Quid enim h...
1. Cor. 4. bet, quod non accepit? Siantem accepit,
quid gloriatur quafi non acceperit ?
Non autem mifericordia Dei aliquan
do præuenit hominem , fi nunquam
bonam fecit , fed expectat ut inueniac
uoluntatem . Ecubieſt,quod Dauid
Pf.59. dicit : Deus meus, miſericordia eius præ .
ueniet
 free ËT GRAT. DOM. N. IESU CHRISTI . 753
siis weniet me.In quo autem Dei nos miſeri 1

cordia præueniat, uel præueniens qua

les inueniat,non in quolibet alio , ſed in
2.
ſe nobis ipſo gētium magiſter oſtendit,
dicens: Quipriùsfuiblaphemus & perſe- 1. Tim,t.
.. «
cutor de contumeliofus,fed miſericordiam
conſecutusfum :quia ignorās feciin incre
12.11 .'
dulitate . Quomodo ergo aliquam cré
dendi uoluntatem ex ſeipſo Paulus ha
bere poterat,qui blaſphemû ſe, & perſe
cutorem , & contumelioſum cæcus at
queincredulus ignorabat. Quod humi
li cordeconſiderans,alio loco dicit:Non 1.Cor . 1 s .
Jum dignus vocari Apostolus: quia perfe
cutus ſum Eccleſiam Dei. Statimq fidem
211
ſuam non propriæ uoluntati , ſed gratiæ
Dei miſerantis aſsignans , dicit : Gratia
autem Deifum ,id quod fum .Quidautem
iam fuit níſi fidelis : Quod ut eſſet,mi
ſericordiam eſt utique conſecutus ſicut
ipſe teftatur, dicens : Conſilium do, tan
quam mifericordiam conſécutus à Domi- 1.Cor.7:
no,vt fim fidelis.Nam & cũ ſe prius blaf
phemum & perſecutorem , & cötume
Tioſum fuiſfe fateretur,fidem ſuā & cha
ВВЬ rita
 754 D. Fulã . DB INCARNAT.
ritátem gratię deſignare non deſiſtit, fta
1.Tim.i. im ſübñciens: Súperabundauit autens
gratia Deiin fide& dilectione, quæ eft in
Christo leſu Domino nostro. Si ergo fi.
dem Paulo gratia Dei no dedit, neccha
ritatem ei dediffe credenda eft . Ergo
quod abfit mentitus eſtPaulus,qui ait
Rom.s. Quia charitas Deidiffuſa est in cordibus
nostris per Spiritum fanétum ,quidatus est
nobis. Sed quia Paulus Chriſto in ſelo
quentementiri non potuit ,ipfo fpiritu
nobis tribui fidem firiníſsimefateamur,
perquem charitatem Dei in noftris dif
fundi cordibus negarenequimus .
Gratia in Cum ergo Paulus eſſet blaſphemus,
Paulo repe: & perſecutor, & contumelioſus,noni
ritnon tan: deo eſt adiurus Dei gratia : quía credere
cum incredu
litatem ,fed
uoluit:ſed ut credereuellet donum gra
etiam eius tiæ præuenientis accepit , quçin eiusuo
ignorantis luritatenonaliquod credulitatis initiâ,
Am . ſed blaſphemiais, fæuitiam , contume.
lias, & ignorantiam in incredulitate re
perit. Cuius ufq adeò cæca fuit uolun
tas,ut non ſolum non pofTec credere,ſed
nec ipſum ſuæ credulitatis poſſet initia
præ .
 ET GRAT. DOM N. IBSV CHRISTI. 755
* præuidere.Non enim ignoransfeciſſes,
* li ſuam in ſeignorantia præuidiſſet.Di
wbgne igitur in Paulo aſsignatur præue
i nientis miſericordiæ dono , non ſolum
credulitatis initium , ſed etiam ipſius in
i credulitatis agnitio . Quam ei propter
i ea Dei miſericordia contulit, ut incredu
litatem ſuam illuminatus atque adiutus
& agnoſceret & uitaret . Dominus e
nim eſt illuminatio noſtra, & falus no.
ſtra: qui nos illuminat ut peccata noftra
& cognoſcamus, & fanat;ucà peccatis no
rü ftris ſeparati cum iuſtitia uiuamus. Ob
hociple,qui ut fidelis eſſet,fatetur ſemi
ſericordiam conſecutum , ſalubriter nos
inſtruit ,dicens : Igitur non volentis ne- Rom.g.
que cuirentis,fed miſerentis est Dei.Quia
reuera & ut uelimus miſericordiæ præ : “
uenientis illuminamur dono, & ut cur.
ramus,iniſericordiæ ſubſequentis fulci. “
mur auxilio . Vi ergo ſibi quiſque tri.“
buatbonam uoluntatem , qua uelle in.
cipit credere,non uiuentis animęui
gor,ſed mortuæ carnis eft
tumor.
BBb de CA.
 756 D. FYLG . DE INCARNAT .
CA PV T. XIX .
Quòdliberum hominisarbitrium poft pet
catum ,fineadiutoriogratiæ , non nifi
ad feruiendum peccato repe
ritur idoneum .
In homine X quo enim primus homo natura
ante regenes
rationem ar
E ſuam uoluntariè uitiauit ,atque op
preſsit infirmitas,niſi diuinæ grace
bitriumeft medicamento præuentum, in unoquo
feruiliter lis que homineſanetur acos adiuuetur libe
berum .
rum indefinenter arbitrium , eſt quidem
liberum non tamenbonum ,eſt liberum
non tamen recium , eſt liberum non ta
men ſanum , eſt liberum non tamen iu
ftum . Et quãto magis à bonitate , recti.
tudine,ſanitate,iuſtitiac liberum, tanto
magis malitiæ , peruerfitatis,infirmita
tis, atqueiniquicatis, mortifera ſeruiture
lohan.8. captiuum : Quicnim facit peccată,ſeruits
3,Pet.2. est peccati,&à quo quis deuictus est , hunc
& feruusaddictus est. Regnante igii pec
cato habet liberum arbitrium , ſed lees
rum fine Deo,non liberum ſub Deo: id
eſt,liberum iuſtitia,nõ liberum ſub gra
tia,& obhoc peſsime'atqueferuuliserli .
berum:

1
 ET GRAT. DOM . N. IESU CHRISTI. 757
berum:quia non gratuito miſerētis Dei
munere liberatum.HocApoſtolus eui.
denter inſinuat, dicens : Cùm enim ſeruiRom.6.
elletis peccati,liberi
fuistisiustitie. Serui
reigitur iuſtitiæ non poteſt, qui iuſticia
liber eſt:quia quãdiu eſt peccaci ſeruus,
non niſi ad feruiendum peccato reperi
tur idoneus.
Ab iſta ſeruitute peccati nemo liber Verè aucem
liberum red
efficicur,nifi qui liberatoris Chriſti gra
ditur gratia
tia liberatur,utſcilicet liberatus à ресса Seruatoris,
to,feruus fiat Deo . Hoc autem quem
admodum fiat, ipſe liberator nofter o.
ftendit: Si vos, inquiens , Filiusliberaue.lohan.8.
rit,verèliberi eritis . Ideo uas electionis
3 beneficium nobis gratiæliberatricis in
ſinuans,non ſolum liberos,ſed etiam li
beratos nos efle teftatur his uerbis : Não
Rom.6 .
autem liberati à peccato ,feruifacti Deo,
habetis fructum vestrum in fanctificatio.
nem : finem verò vitam æternam . Hæc
uerò libertas que non ex humano arbi
trio naſcitur,fed gratuita Dei miſeratio .
ne confertur , à bona uoluntate ſumit
exordium , & per fructum ſanctifica
BBb 3 tionis
 758 D. FYLG. DE INCARNAT.
E
tionis in uita æterna plenum ſui ſortitur t
effectum .
In regenera Sed ficutin natiuitatecarnali,omnem
tionenemo, naſcentis hominis uolütatem præcedic
habet bană
voluntatem operis diuini formatio : licin ſpirituali
1
motu proa natiuitate ( qua ueterem hominem qui
prio, corrumpitur ſecundùm deſideria erro
ris,deponere incipimus, ut nouum qui
in iuſtitia & ſanctitate ueritatis creatus
eſtinduamus ) nemo poteft habere bo.
nam uoluntate motuproprio ,niſimens
ipfa : id eft, interior homo noſter refor
metur ex Deo. Ideo nos beatus Paulus
Ram , : 2.
præcipit no conformari huicſeculo, red
reformari in nouitate ſenſus noſtri.
Reformatio Cuius reformationis initium neno
noftri
nobis.
nó ex ftræ facultati aſsignare aliquatenus de
beremus,Dominusper Prophetam feie
pſum formatorem lucis oftendit, dicés:
Efaia45. Ego Dominus formanslucem ,& creanstes
nebras. Quod & beatus Apoſtolus ſua
2.Cor.4.
prædicatione confirmat, dicens: Deus
qui dixit de tenebris lucem fplendefcere,il.
luxit in cordibus nostris. Eidem luci, quá
iam formaưerat Deus, alio loco dicit:
Erati
 ET GRAT. DOM , N. IESV CHRISTI. 759
Eratis enimaliquando tenebre, nuncau- Ephef.5.
tem luxin Domino. Quibuſdam uerò ex
dla lucis formationelaudabili, ad uicu.
perabilem tenebrarum informitaté re
laplis, affectum piæ mentis oſtendens,
ita loquitur: Filioli mei, quos iterum par. Gal.e.
formetur Christus in vobis.
turio , donec
Quomodo autem Chriſtus in ſuis for
mari poteſt, niſi quomodo in eis habi.
tare incipit:id eſt,perfidem :Quod bea
cusPaulus ita confirmat:In interiore,in- Epheſ.si
quiens,homine habitareChrist um per fi.
dem in cordibusnostris.Dum ergo refor
mamur,renouamur, & in eo quo reno.
yamur,uiuificamurç
CA PVT XXХ.
Quòd vita fanéta à fide fumitini.
tium .
Ita autê noſtra à fide lumit initiữ : Ran.1,
Fides Spirio
V dem
quia iustus exfide viuit. Quamfi
nõ ex uoluntatę noſtra naſci,
tus S.doa
num .
ſed per Spiritum ſanctum unicuig da
ri , beatus Paulus oſtendit,dicens: Ali
quidem datur per. fpiritum
fermoſapien.
die : alij autem fermo ſcientia fecundùm 1.Cor.13
B Bb 4 enn
 760 D. FULG. DE INCARNAT.
eundem fpiritum ,alteri fides in eodem ſpie
ritu.Non ergo Spiritum ſanctâ: quia crę
dimus,ſed ut crederemus accepimus.
Eodem ſpis Forma enim præceſsit in carne Chri
ritu forma: fti, quã in noſtrafide fpiritualiter agno
tur Chriſtus ſcamus.Nam Chriſtus Filius Dei lecun
fecúd.im fi: dùm carnem de Spiritu ſancto conce
de in corde:
ptus & natus eſt :carnem autem illam,
quofecúdú
carnem in d. nec concipere Virgo poſſet aliquando
tero fuitçó:necparere, niſi eiuſdem carnis Spiritus
ceptus. ſanctus operaretur exortum . Sic ergo
in hominis corde nec concipi fides po.
terit nec augeri , niſi eam Spiritus fan
ctus effundat & nutriat, Ex eodem nan
que Spiritu renati ſumus ex quo natus
eſt Chriſtus. Eodem igitur ſpiritu Chri
ftus formatur ſecundùm fidem in corde
uniuſcuiuſqz credentis ,quo ſpiricu ſecấ
dum carnem formatus eſt in utero Vir .
ginis. Ideo Propheta ex perſona fideliữ
Efa.26. clamat ad Dominum : Propter timorem
tuum Dominein vtero cöcepimus,&par
turiuimus fpiritum ſalutis tua : iustitiam
fuper terram .
non fecimus
Sicut autem non ſolum priuſquam
Virgo
 ET GRAT. DOM. N. IESV CHRISTI. 701
Virgo Maria Chriſtum conciperet , ſed Gratia do:
etiam priuſquam ſecõcepturam agno- nantis homi
ſceret, gratia plena angeli uoce nuncu- ni infundi
pata eft,cumnulla eiuspræcederetcon- incipiat
tur priuſqua
vele
cipiendi Filň Dei uel cognitio uel uo. le credere
luntas,ut agnoſceretur ex gratia Dei ef
ſe, tam ipſa obediensuolūtas Virginis,
quam coceptio Domini Saluatoris: Sić
homo priuſquàm credere uelle incipe.
ret, gratia donantis infunditur cordi, ut
incipiat in homine per fidem Chriſtus
formari,
Cum autem Chriſtus in unoquoque Chriſtusi:
formatur,ipſe ſe format:quia ipfe fidem pfefefor:
in corde uniuſcuiuſg credentis initiat. matincrea
dentibus.
Propterea in Epiſtola quæ ad Hebræos
ſcripta eſt admonemur , utafpiciamus
in authorem fidei & confummatorem le- Heb.12.
fum : qui proculdubio lic eſt author fi.
dei noftræ , cum ipfe fidem non haben
tibus donat,ſicut eft eiuſdem fideicon
ſummator, cùm eam in habentibus au
gendo multiplicat,& ſancta operatione
conſummat.Dicit enim beatus Apoſto
lus lacobus : quia fides BAbrahæ patrisno- lacob.z.
B b 5 ſtre
 761 D. FYLG, DE INCARNAT.
ftri ex operibus confummata est . Auchor
eſtergo fidei noſtræ conſummatoriale
ſus:quia ipſeoperatur in nobis & uelle
& perficere,pro bona uoluntate.
Deuso ini: Quòd fi in eo tantum eft auctor fidei
tiumo con noſtræ :quia noſtram uoluntatem expe
fummatio ctat,ut ex qobis eſſe fides incipiat :con
fadeinoftræ fequés eſt, ut etiam conſummator fidei
in folidum . noſtręideo dicatur:quia expectat ut no
ftro tantum conatu ad conſummatione
fides,quæ à nobis exorta eft, perueniat,
Acſic totum Deo adimitur , li & inicia
& conſummatio fidei noſtræ humani ar
bicrij uirib . applicetur. Quod quia ual
deimpium eſt, ſi Scripturarum ſancta .
rum eloquijs fàlutarib. nos reſiſtimus,
omnia quæpertinent ad bonæ uolunca
tis initiuin uel profectum ,Deum in no.
bis & incipere & perficere ſine aliqua
hæſitatione credamus. Ipfeeſtenim qui
operatur in nobis & uelle & perficere,
Homo viam pro bona uoluntate.
fuan nohas
bet neccor : Clamemus igitur in humilicate cor
rigit. dis & ueritate fideicum Propheta : Scio
Lerem 10. Domine, quianon estin homine viaeius,
nega
 ET GRAT. DOM. N. IESV CHRISTI 763
es neg; virieft,vtcorrigat viam fuam .Non
eſtita $ in homineuia eius,quam habet
ex Deo , neque uiri eſtut corrigatuiam
22 ſuam , quam habet ex ſeipſo . Viam ergo
fuam non habet inſe, nec uiam ſuă cor
rigit, niſi cum rectitudine cordis donữ
gratiæ ſpiritualis acceperit. Ideo Salo
mon dicit:Dirigitautem corda Dominus. Prouer. 2.1.
Beatus quo& ApoftolusIacobusteſta. lacob.s.
tur: Quia omne datumoptimum , &omne
donum perfe tum deſurſum est, deſcendēs
à Patreluminum , eorum ſcilicet luminû
quibus perEzechielem noui cordis gra
tiam repromittit, dicens : Dabo vobis cor Ezech1 19
nouum , & fpiritum nouum ponam in me.
dio vestri,&aufereturcor lapideã decar
nevestra , & dabo vobis cor carneum ,
fpiritum meum dabo in vobis, & faciam
vt in iuftificationibus meis ambuletis, ebon
iudiciamea obferuetis & faciatis. Beatus
quoque Paulus humanæ comprimens
præſumptionis audaciam ,dicit: Quise- 1.Cor.4.
pim tediſcernit?Quidautem habes q, uod
non accepifti? Siautem accepisti,quid glo
riarisquafinon acceperis ? Cum quo nos
opors
 764 D. FULG. DE INCARNAT.
oportet humiliter ſalubriteros cognoſce
1.Cor.is. re pariter & fateri, gratia Dei nos efTe
quod ſumus, ſi tamen aliquid fumus.
Gratiano ,, Qua gratia humanum non aufertur,fed
tollit hus , fanatur:non adimitur, ſed corrigitur:no
manú ar:
bitrium . > remouetur,fed illuminatur:non euacua
„ cur, ſed adiuuatur ato feruatur arbitrić:
>> ut in quo infirmitatem homo habuit, in
eo habere incipiat ſanitarem : quo erra
> bat , eodem in uiaredeat:in quo cæcus
fuit,in eo accipiat lumen : & ubi fuit ini
>> quus,ſeruiens immunditiæ & iniquita
ti ad iniquitatem , ibi gratia præuentus
„ atque adiutus ſeruiac iuftitiæ in Cancti.
ficationem .
C A P P T XXI.
QuòdDeus non fit acceptor perfonarum ,
faciens.
quos vult credentes
Obie &tio. Tramur autem quoſdam dicere;
Deus igitur
cum non om
MSSi uolentes Deus facit, ut uelint
credere,nullus autem eft, qui na
mibus gra: turaliter poſsit credere in Filio Dei , aut
tiam confes
aliquid boni uelle, quod percinet ad ui.
rat , eſt res
Coronkalys. tam eternā ,cur ergo no facit omnes uel
le, cã non ſit perſonarū acceptor Deus:
Ex
 ET GRAT. DOM N.TESV CHRISTI. 765
Ex quibus uerbis quæueftris literis Reſponde:
indica ſunt,appareteos minus conſide, detur
rare quod dicunt:Perſonarum acceptio 1.In Deo nó
apud Deum tunceſſet, ſi ( quemadmo- rumreses
eftperfona:
dum iſti uolunt) in quolibet hominum Eius.
aliquod inueniret bonæ uoluntatis ini
tium . Cum autem in nullo bonam uo
luntatem inuenit,ſed eam gratis cũ uo
lueritipſe concedir: agnoſcitur nulla ef
ſe perſonarum acceptio, quãdo gratuita
eſt donātis in unoquoq largitio .Quod 2. Non ſex
autem dicunt , cur non facit omnes uel quitur Deus
omnia
le : Iráneuerò in nemine hoc facit: quia non
bas:egone
nõin omnibus facic: An non habet po- minidonat
teſtatem figulus luti,ex eadem maſſa fa- fidem .
cere aliud uas in honorém , aliud, quidē
in contumeliam aut culpari poteft iui
ftitia in uaſis iræ , quæ iuſte pro meritis Rom.g.
aptauit in interitũ : uel miſericordia in
uaſis miſericordiæ , quæ ſine ullis meri.
cis ſolo gratiæ dono præparauit in glo.
riam : Quibus ipſam quoque præpara .
2
ri uoluntatem à Domino ,Scriptura ce
fte,docuimus.Quæ ſi non à Deo datur,
fed in homine inuenit,falſum eſt, quòd
ea
 66 D. FULG. DE INCARNAÍ.
ea in Scriptura præparati dicit à Domi
no.Omnis aấtScriptura diuinitùs inſpi
rata ,cuncta quæ dicituèra dicit: quia ex
Pfal.sn. ueritaceſuntuniuerſa, quę dicit: Eloquis
enim Domini,eloquia castai
Deus ergo qui uolícatem præparat,
ipſe donat. Quam fi Deus per ſuam gra
tiam homininon dederit, nunquam po
telt homo in Deum uelle credere : quia
ipſam uoluntatem gracia non inuenit,
fed operatur in homine.
CA PV T XXII.
Quòd credendi facultashumanapoßit
ineffenature:quia Deuspotest
eamfanares
In naturom Vmautem dicimus neminē poffe
humană ca. in Deum credere, niſi per gratiam
ditfides o Dei cor illumineturutcredat, non
infidelitas. credendi poſsibilitacem humanæ natu
ræ omnino ineſteno poſle dicimus, fed
ut habeatipſum poſſe, unde debet{pe
rare ac poſcere,demõſtramus.Nam uci.
que naturaliter homini, cum cæperit in
Dei Filium credere, li poſle credere in
conditione primi hominis dacum non
ellet;
1
call it GRAT. DOM. N. LESY CHRISTI. 767
eſſet,nunquam peccatum de infidelita
te contraheret,nec ulli naturęcredendi
facultas inſita eſt,quam rationalem non
fecit Deiis. Nunquid enim debobuscutá 1.Cor.9:
est Deo ? In quibus nec punitur impietas,
ce néc pietas coronatur.Dehominibus au
tem omnibus curam effe Deo cæleſti
bus eloquijs edocemur . Naturæ igitur
humanæ competit fidès, cuius tantam
curam Creator habere dignatur , ut e
ciami capillos capitis noſtri numeratoś
ueritas dicat, ut ſcilicer dum ſetantùm à
Deo diligihumana natura cognoſcit,di
ligentem ſe Deúm diligat , eig per fi
dem puri cordis inhæreat ,cui ad beatf
tudinem fidës eft uia ,cui eſt infidelicaś
inaġna miſeria : & ideo dignè punitur,
cùm in Dei Filium non credit: quía ui
tium eius eſt, eius infidelitas: ſicut uir
tus eſt fides, non qualis in dæmonibus
ara inuenitur, ſed qualem Deusſanctisſuis
41 donat, quos ex impietateiuftificat.
Ipſa eſtfides, quæ per charitatem ope Gal.se
ratur. Nam & dæmones credunt & co.
‫کتر‬
trémiſcuor,ſed nondiligunt eum,à quo fitc, 2.
per
 768 .
D. FYLG . DE INCARNAT . .
Quomodo perſuperbiam receſſerunt. In quam ſu
homo derá perbiam:quia primus homo Diabolica
fidem amiſe eſt perſuaſione deiectus, in quo perdi
rit.
dithumilitatem ,perdidit fidem : perdés
autem fidem , perdidic diuinam prote.
Eccli. 20. ctionem.Scriptum eſt enim : Quinon ce
dit Deo,à Deonon protegitur.Exinde cæ
pit ſuperbire terra & cinis : quia in vita
ſuaproiecitintimafua.
Adipſa intima uchomines redeant,
diuinus non definitfermo clamare , di
Ef4.4.6. cens:Redite præuaricatores ad cor verum ;
quia illi caro funtIpiritus vadens & non
Pſal.78.
rediens, necunquam redire uelle poteft
ouis errans,niſi fueritboni paſtoris , in
Homo eft quiſitionė præuenta, & humeris repor
ouiculaer- tata:Propterea paſtorbonus uenit que
rans. rere & faluam facere ouem perdita, qux
Luc.15. paſtorem ſuum querere non poteft, pri
uſquam ab eo quæratur , fed à quæren
» te præuenitur,ut quærat : Paftor autem
„ eam fruſtra quæreret,fi quærere ipſa pa
>> ſtorem quæfita non poflet . Sed hicei
» quærentis paftoris bonitas donat , ure.
» tiamipſa quærendi paftoris habeat uo .
lunta

.
 IT GRAT, DOM . N. IESV CHRISTI .. 769
luntatem . Quæriturautem ut quærat, “
quando illuminatur ut credat.
Hocigitur in homine diuinitùs agi- Gratiedos
tur,cui fidem Deus infundit, ui gratiæ nim ſanıtas
dono uirtutem credendi natura recipi- tem reftituit,
at quam amiſit, & quod non poterat quam ex ſe
non habet
uitiata per culpam, incipiat poſcere for homo, habe
mata per gratiam , ac ſic operante illo re tamen po
medico, qui non eſtopus ſanis, ſed ma. test.
lê habentibus infirmicasexpellatur,na. Luc.s.
tura faretur . Quam ſanitatein poſce
bat qui dicebat : Ego dixi Domine, miſe: Pfal.41 ,
rere mei ; fanà animam meam : quia pec
caui: Nullus autem ſanctorum fanita .
tem poſceret, ſi humana natura ſania eſ
fet. Et fruſtra fanitatem quiſque poſce
re"; ſi ſanari humana natura non poflet.
Natura igitur huimana ſanari poteſt:ſed
illius gratia, ſanitatis accipit donum , ex
quo creationis ſumpſitinitium . Nam ſi
homo naturaliter fanari nullatenus poſ
ſet, ad ſanandum eum cæleſtis medicus
ñó ueniſſet. Rurſus ſi ſeipfè fanare pol
ſec, cælefti medico non egeret: Sana
tur enim per fidem , quam liex ſeipſo a
CCC -liquis
 770 D. FULG. DE INCARNAT.
liquis habere poffet, Deus eam homini
non donarer:donat autem quoniam al
1.Cor. 1 2. teri daturfides in eodem fpiritu ,ſicut A.
Rom.12 . poſtolus dicit : Deus ergo vnicuiquedi
uifitmenfuram fidei.
CA PVT XXIII.

Quòdpoßit homo naturaliter credere,

diuinitùs donetur
licet ei
vt credat.
On ergo proptereà non poteft ho
NAnitus
mo naturaliter credere : quia diui.
ei donatur ut credat , imò
in hoc maximè ad habendum fidem ho
mo creatus agnoſcitur :quia per fidem
humana natura ex uetuftate renouatur.
Natura ho. Sic enim eftomnis uoluntario pecca
minis ita eft
vitiatasot ta to primi hominis uitiatus , ut Deus uo
ien à Deo luntate ſua bonam uoluntatem homi
poſsit Sana:nis poſsitſanare, fi uelit . Creauit enim ,
ri. ſicut ſcriptum eft, vt eſſentomnia , á fa
Sap ... nabiles fecit nationes orbis terrarum . Ve.
runtamen ne homini ex ſeipſo putare.
tur eſſe ſanitatis initium, mox ſermo di.
ibid. uinus adiecit : Et non est in illis medica
mentum
 BT GRAT. DOM. N. Iesv CHRISTI. 77 1
mentum exterminij.Quamuis igitur ho
mini primo Diabolus abſtulerit fidem ,
1 Deo tamen reddendi quod dederat no
abſtulit poteftatem , nec humanam na.
curam uſque adeò Diabolus uitiare po
Poss tuit, utdeinceps non poſſet quodami.
ſerat, Deo rurſum largiente recipere.
Omnipotens enim qui potuit huma
nam formare, poteſt etiam infirmam fa
nando per gratiam reformare & cuſto
dire naturam . A quo ipſa natura ſicut
cert in primo homine fidem ad ſalutem acce
perat , ita nuncin ſingulis munere diui
næ bonitatis accepit,quos idem Deus
prædeſtinatos, & per fidem ſaluādos ex
parentibus creat.
27
Poteſt igitur Deo donante homo in Contranas
3,0 Deum naturaliter credere: contra natu- turam homi
1:17.7 ' ram quippe hominis eſt quòdin Deum niseftincres
non credit:quia incredulitatem non ha- dulitas
, cua
ius remotio
bet ex creatione Dei, fed ex uoluntaria non hominis
ter præuaricatione mandati : per quam ſa-fed Deo
nitare priuatus & lumine , hoc per ſei- poſsibilis.
pſum poteſt, ut cæcitatem atque infir
mitatem ſuam proprio arbitrio augere
ССс poſsit,
 クラス D. FYLG, DE INCARNAT.
poſsit, remouere non poſsit. Cuius ta .
men illuminatio atque ſanatio intátum
eſt omnipotenti creatori poſsibilis , ut
ad gloriam nominis eius ipſo donante,
non folùm poſsit infidelis credere , ue.
rumetiam ad immortalem atque incor
rupribilem uitæ ftatum , per fidei gra.
tiam peruenire . Vbi accipiens gratiam
pro gratia peccare omnino non poſsit,
& pofsit fæliciter uidere quod credidit.
Vnde uox illa fidei reſultat in Pſalmis:
Pſah 23. Credo videre bona Domini in terra viuen
tium . Deus igitur licetnon ad hoc hu .
» manam naturam fecerit , ut uitiaretur
» per culpam :ipfe tamen omnipotenti bo
„ nitate poteſt uitiatam ſatiare per gra
» ciam . Arbitrium itaque hominis ſanat
Deus atque illuminat , uthomoin De.
um naturaliter credar: ita ficut homofi.
dem habere poſsit,ſed eam niſi ex dono
Dei habere non poſsit.
CAPVT XXIIIT..
Quòd non omniaque habere poffu
mus, ex nobis haberepof
fimus.
Non
 BT GRAT. DOM N. Iesv CHRISTI. 773
On enim conſequens eft, ut om
N tiam
nia quæ habere nos poſſumus, e
ex nobis habere poſsimus.
Nam & caro noſtra ſic à Deo facta eſt,
ut poſsit naturaliter uiuere , hoc ipſum
tamen non exſę ,ſed ex animapoſsitha
bere quod uiuit:uita igiturutinefTe car
ni naturaliter incipiat, manifeſtum eſt
pam ab anima miniſtrari.Ac fic quidem
poteſt caro noftra uiuere, ſed ſi in ea ſit
anima, quæ uita eius eſt.
Veruntamen in anima noftra & car- Gratiæ Dd
ne,non paruum nobis gratiæ Dei mon exemplum
ſtraturexemplum : Nam ficut ex ſeipſa in animao
caro uitam non habet, fed ab anima ac- ſtra,
carne nos
cipit : fic homo non poteſt habere fi.
dem , niſi munere Dei donantis acce.
perit. Sicut etiam ut caro uiuat , ſolius
opus eſt animæ : ita quoque uthomo
credat, ſolius opus eſt gratiæ . Et ſicut
çaro nihil operari poteſt,ſieam uiuifica
reanima definat : fic homo nihil bene
uelle poteſt,ſi ab eo gratiæ iuuamen ab
cedar. Veergo caro & uiuere poſsit &
operari, præſentis animæ uiuificatione
ССс 3 fulci
 774 D. FYLG . De INCARNAT .
fulcitur, homo quoque utbonum uelic
aut faciat,gratię uiuificantisſubſidio iu
giter adiuuatur.
Diſsimilitu: Intereſt autem ut caro noftra , quan
doin prece: tum uiuificatur ab anima , non folum
dente ſimili. bene, ſed etiam malè operandi accipiat
tudine, facultatem . Cùm autem nos gratia ui
uificat,non niſi ad bene' uolendum, nec
niſi ad bene operandum nobis adiuco
rium ſubminiſtrat.
Homo quae Agnoſcatigiturhomoin eo ſe natu
tenusadfis raliter credere poffe,in quo naturam ha
dem idos bet credulitatis ac fidei capacem , quod
neus .
animalibus irrationabilibus datum di
uinitus non eſt: non tamen ut ſepucet
ad habendum fidem uſque adeò eſſei.
doneum , ut ex uoluntate ſua conſtare
fidei arbitretur exordium . Volens e .
nim homo habet fidem , ſed Deus qui
fidem donat, ipſe hominis mutat & di
Pfal.ss. rigituoluntatem . Dominus dabit fua
uitatem , da terra nostra
dabit fructum
júum.
CA
1

1
 ET GRAT, DOM . N. IESV CHRISTI. 775
CA PV T XXV.
Quòdgentes qua naturaliter ea qua legis
funt,faciunt, non niſi Christiani fi
deles intelligendi ſint.
Ehis igitur in quibusnatura diui .
D curali
no ſanatur munere, ut in Deữna- Rom .2.
ter credant , qui gratis per Locus Paua
fidem iuſtificati etiam ad bene operan . li degentis
nu da
. dum auxilium gratię ſubſequentis acci buliters quaurles
piunt, Apoſtolus dicit: Cùm enim gen-gis funtfaci
tes que legem non habent,naturaliter que entibus,oc.
legis funtfaciunt, eiufmodilegem nonha- non deincre
ri benies,ipſi ſibiſuntlex ,quioštendunt opus dulis,ſedde
legisfcriptum in cordibus ſuis . Quê qui fidelibus ins
dem Apoſtoli locum ,hi qui gratiæ con . telligi des
bet.
tradicunt, gentibus incredulis aſsignare
contendűt,ex hoc uidelicet quod etiam
illi, qui fidei gratiam non recipiunt, illa
quæ ad honeltatem morum & humanę
ſocietatis uinculum pertinent , naturali
* quadā legeſicſeruant,ut etiam eos, qui
illa uiolare contendunt,iudiciorūæqui
tate ac reueritate coërceant. Vbi minus
attendunt,Apoſtolicoſuam ſententiam
prorſus eneruari ſermone, que ſuperiùs
CCC 4 præe
 770 D. FYLG. DE INCARNAT.
ibid. præmiſic,dicens:Non enim auditores les
gis iustiſuntapud Deum ,fed factores leges
iustificabuntur. Iuſtificari autem ſine fi
deneminem poſle, idem beatus Apo
Gal.z. ſtolus oſtendit, dicens : Scientes autem ,
quòd non iustificabitur homoex operibus
legis,niſi per fidem Iefu Christi, &nosin
Christo Iefu credimus, vt iustificemur ex
fide Iefu Chrifti, & non ex operibus legis.
Propter quod ex operibus legisnon iustifi.
cabituromniscaro . Et paulo poſt fidei
gratiam commendans , per quam uera
Ibid. confertur unicuiq iuſtitia ,ficait: acon
abijciogratiam Dei. Si enim per legemiu
ftitia,ergogratisChristusmortuusest. lié,
cùm Patrem noſtrum Abraham , no ex
operibus legis , ſed ex fide iuſtificacum
Galat.3. affererer,dicens: Sicut Abraham credidit
Deo, & reputatum est illiad iustitiam ,ut
etiam gentes, quas ſemini Abrahę diui.
nus ſermo promiſit , ex fide iuftificari
Ibid . Paulus oſtenderetſecutus adiunxit:Co
gnoſcite ergo : quiaqui ex fide funt,hifunt
filijAbrahe . Prouidensautem Scriptura:
re.
quia ex fideiustificantur gentes,Deusp767
 ET GRAT. DOM. N. Iesv CHRISTI. 777
nunciauit Abrahe,dicens: Quia benedi.
centur inte omnesgentes. Igitur qui ex fi
defunt,benedicētur cum fideliAbraham .
Hunc autem patrem noſtrum Abrahã,
non ex operibus , ſed ex fideiuſtificatű
elle, confirmansalio loco fic loquitur:
Si enim Abraham ex operibus iuftificatus Rom.4.
est, habet gloriā,ſednon apudDeum .Quid
enim Scripturadicit: Credit Abrahá Deo,
& reputatum est illi ad iustitiam , Ei an .
tem qui operatur , merces non imputatur
fecundùm gratiam , fed fecundùm debi.
tum . Ei verò qui non operatur,credenti
autem in eum qui iustificat impium , re .
putatur fides eius ad iustitiam . Cumer
go Apoſtolus dehis gentibus loquens,
quæ naturaliter ea , quæ legis funt,fa
cientes oftendunt, opus legis ſcriptum
in cordibus ſuis,de his ſeloqui teſterur,
3
qui iuſtificanțur; Abraham autem pa
2
trem noſtrum non ex operibus , ſed ex
fide iuſtificatum eſſe comemoret : quis
audeat illas in hoc loco gentes accipe .
re, quas conſtat non effe iuſtificatasex
fide, cùm ipſeteſtetur Apoſtolus; quia Rom.14.
с Сс 5 omne
 778 D. FYLG . DE INCARNAT.
Heb.11. omne quodnon est ex fide, peccatum est.
Et , Quia finefide impoßibile est placere.
Quod liAbraham ex fideiuftificatum
elleconſtat, cuius ſeminis gentes Apo
ftolus promiſſas eſſe comemorat : quiſ
quis afTerit gentes, non ex fide, ſed ex
operibus iultificari poffe,quid ſupereſ,
niſi ut eas neget ad Abrahæ femen , cui
gentes promiſſæ ſunt, pertinere : cum
Rom.4 . Abraham (ſicutApoftolusdicit) Pater
fit omnium
on credentium per præputium ,vt
reputetur illis adiustitiam .Quoniam
Rom . 3 . igitur vnus Deus, qui iustificat circunci
fionem ex fide, & præputium per fidem ,A
poſtolusautem dehis qui iuſtificantur
ſe loqui monſtrauit, cùm de gentibus
naturaliter quæ legis ſunt, facientibus,
& opus legis in ſuo corde habentibus
diſputaret:ille ſenſus eſt ueritati conue
niens, quòd gentes in eodem loco acci
piuntur , quas Deus fidei dono iuftific
cat , & ineo , quod eis gratiam fidei tri
buit,opus legis ſuæ in eorum cordibus
donata iuftificatione conſcripſit, ut ſine
Teſtamenti veceris litera, per noui Te.
Kamen
 ET GRAT. DOM. N. Iesv CHRISTI. 779
wſtamenti gratiam natura renouata , o
pus legis ad hocſcriptum habeat,utad
La populum Dei nonoperum præceden
-tium merito, fed iuſtificationis gratuito
msc'munere incipiatpertinere. Quod nobis
to
Tenore prophetico cæleſtis dignata eſtuul
a gare doctrina, ſancto Ieremia dicente: lere.31.
u Ecce dies venient,dicit Dominus, & con
sfummabo ſuper domum Ifraël, & fuperdo.
umum Iuda Testamentum nouum . Et pau .
bilo poſt: Quia hoc est Testamentum ,quod
7,90diſponam domui Ifraël: Post dies illos, di
cit Dominus ,dabo leges meas in corda co
rum , & in fenfibuseorum ſuperſcribam
srweas, & ero eis in Deum , & ipfi eruntmihi
in populum , & non docebit vnuſquiſque
proximum fuum ,& vnufquifque fratrem
wfuum dicens, cognofce Deum :quoniam o.
ac mnesſcient,meà maiore vſque admino
remeorum : quia propitiusero iniquitati.
bus eorum, & peccatorum illorum iam non
levert memorabor.
CAPVT XXVI.
Quòdcognitio Deifine dilectionenie
hil profit .
Hæc
 7 80 D. FULG . DE INCARNAT .

Da dupler:Hagnofcitur
aliafinefide, , utpeccatoráremilsio
diuinæ propitiationis munere tri
quereddi: buaſ,longe aliena eſt ab illa cognitione
les:alia cum illorã, qua cognofcentes Deum ,non ficut
fidequared Deumglorificauerunt, autgratias egerüt,
dit inaccuſa ſed euanuerüt in cogitationibus ſuis,quidi
biles. centesfe effe fapientes,ftultifacti ſunt,a
Rom . 1 .
mutauerunr gloria incorruptibilis Dei, in
fimilitudinem imaginiscorruptibilis homi
nis. Iſti enim quia line gratia fidei, quæ
percharitatem operatur,Deum cogno
uerunt, ipſa ſua cognitioneinexcuſabi
1
les facti ſunt.Hiuero qui Deum perce
ptione fidei cognoſcunt, inacculabiles
Rom . 8 .
fiunt.Quis enim accuſabit electosDei ?
Nemo utiq, diligentibusenim eis Deī,
omnia cooperāturin bonũ. Et ideo eos
nullus accuſat: quia Deos eos fecīdum
propoſitum præſcitos & prædeſtinatos
uocatosos iuſtificat atque glorificat, ut
gloriatione legis factorű, quafe homo
fuperbus extollit, excluſa , per legem fi
dei, quæ per charitatē operatur, quiglo
riatur,in Domino gloriecur.
Quod
 et GRAT. DOM. N. IESV CHRISTI. 781
Quòd fi quibuſdam cognofcentibus luſi apud
Deum ,nec tamē ſicut Deù glorificanti- Deunnon
bus,cognitio illa nihil profuit ad faluté : Jiunt,quiope
quomodo hipotuerunt iuftielle apud ra luaquă,
181 Deum ,qui ſic in ſuis moribus atq; ope. referune ad
ribus bonitatis aliquid ſeruant , uthoc finem fidei
ad finēChriſtiane fidei charitatiscß non o charitas
referant : Quibus aliqua quidem bona, tis.
quæ ad ſociecatis humanæ percinenta
quitatem , ineffe poſſunt:ſed quianon
charitate Dei fiức, prodeſſeno poſſunt.
Erenim fieri poteft,ut quiſquam Deum
eſſe credat, qui Deum non diligit : ut au
tem quiſqua Deum diligat , qui in Deữ
non credit, fieri nullatenus poreft : quia
poreſt unuſquiſque credere aliquid ef
ſe, quod non diligit: diligere uero ne
mopoteft,quodeffe non credit. Apo
ftolus autem dicit, fine charitate fidem ,
cæterac bona opera cuiquam prodeſſe
non polle,dicit enim :Sihabuero omnem 1.Cor.15,
fidem , ita vt montestransferam , & fidi.
- ftribuero in cibos pauperum omnes facul
tates meas, & tradideró corpus meum vt
ardeam , charitatem autem non habeam ,
nihil
 8 D. FVLG . DE INCARNAT.
nihilmihiprodest. Si ergo opera cum fi
de, ſine charitate prodeſſe non poſſunt,
quomodo proderunt opera quæ in fide
non fiunt.Vnde non immeritò beatus
2.Thef.1. Apoſtolus pro Theſſalonicenſibus o
rat , ut eis Deus impleatomnem volante
tem bonitatis,& opus fideiin virtute . Nã
& in eodem loco , ubi de gentibus le
gem naturaliter facientibus loqueba
Rom , 2. rur, ante præmiſerat, dicens : Gloria au
tem & honor & pax omnioperanti,bonă,
Indæo primum & Græco.Quomodo au
tem infidelibus poteſt eſſe gloria , quæ
Rom . 8 . non dat,niſi iuſtificacis: Quos enim Deus
Rom , 3 . iustificanit,illos & glorificauit.Iuftitia au .
tem Dei perfidem Iefu Christiſuperomnes
quicredüt.Atquis honorincredulis da
bitur, cum huncno niſi credentibus tri
1. Pet, 2. bui,beatus Pecrus edoceat,dicens : Vo.
bisigiturhonorcredentibus.Vel quomo.
do erit pax ei, qui no eft redemptus fan
guine leſu Chriſti,in quo Deus pacifica
uit,ſiue quæ in terrisſunt,fiue quæ in
Ephef. 2. cælis ? Ipſe est enimpax nostra , qui fecit
virag unum . Hæcautem pax line cha
ritate
 ET GRAT, DOM.N.IESU CHRISTI. 783
ritate & fide Chriſti non poteft pofside.
ri : quia iuftificati ex fide, pacem habemus Rom . s.
ad Deum per Dominum nostrum Ieſum
Christum ,per quem & acceſſum habemus
per fidem in gratia išta, in quaſtamus &
gloriamur, inſpegloria filiorū Dei. Quos
ſpes ideo non confundir: quia charitas
Dei diffuſa estin cordibus noſtris,per Spi
ritum ſanctum ,quidatus est nobis. Acce
pimus enim fpiritum adoptionis filiorum ,Rom, 8.
in quo clamamus Abba Pater.
-23 Vtigitur homines Filñ Dei fiant, Fi- Filij Dei fie
lium Dei unicum per fidem recipiunt, unt,
si quirecipi
cupi:
ão
& ipſo donante hanc accipiunt à Do. Filium Dei
mino poteſtatem , ut& in eum credant, per fidem .
& ad numerum filiorum Dei pertine
ant: Quotquot enim receperunt eum , de- loan,s.
dit eispotestatemfilios Deifieri, his qui
credunt in nomine eius. In eorum cordi
bus daclegem ſuam , & in ſenſibus eo.
rum ſcribit eam : id eſt, legem fidei,quæ
inſpirata iuſtificat, nõ legem factorum ,
quæ etiam obſeruatores ſuos ſine
dubitatione condem
nat.
с А.
 7.84 O. FYLG. DE INCARNAT.
CA p VT XXVII.
Quòdlex factorum,(quenaturalitereffe
potest in cordibus infidelium Jabimo
pietate nonliberat.
La fakto : Am illa quæ lex factorum eſt, que
rum non in :
ſtificar.
Gal.a.
N hominem iuſtificare non poteft,
quia ex operibus legis non iustifica
bitur omniscaro , poteſt quidem natura .
liter efTe & incorde gentilium,& in cor
de fidelium ludæorum : Quætamē ſine
fide Chriſti nullatenus iuſtificar ſecta
tores ſuos, fed eostenétuinculo impie.
tatis obſtrictos. Hæcutio fuitin corde
Pauli,quando fuit incredulus,ſecûdum
æmulationem perſequês Eccleſiâ Dei,
& fecundum iuſtifiam ,quæ in legeeft,
conuerſatus ſine querela. Quam tamen
Philip.si quia ex Deo nó habuit, ideo dicit : Que
mihi fuerunt lucia , hæc arbitratus fum
propter Christum detrimenta:veruntamē
existimo omnia detrimentum effeproprer
eminentē ſcientiam lefu Chrifti Domini,
propter quem omnia detrimentum fecit,
&arbitror vtſtercora, vt Chriftum lucri.
faciam , &inueniarin illo non habens mei
initi
 ET GRAT. DOM.N. Iesv CHRISTI. 785
iuftitiam ,quæ ex lege eft,fedillam , quaeft
ex fideChrifti, quæex Deo iuftitia exfide
adcognofcendum illum .
Quis non his uerbis Apoftolicis ui
legis: aliaaliafis
deat, iufticiam quæ ex lege eſt, eſſe ex luftitia
homine : iuſtitiam uero quæ ex fide dei.
Chriſti eft,non eſſe niſi ex Deo. Ilia eſt
igicuriuſtitia , per quã impius erigitur,
ut cadat in pænam : iſta autē eſt per qua
iuſtificatus humiliatur ,ut exalcetur ad
gloriam . Ideo cùm in illa,quæ ex lege
eft, finequerela conuerſaretur Apoſto
lus, fuiffe fe impium non negat, dicens :
Viquid enim Chriſtus cùm adhucinfirmi
effemusſecundum tempus,pro impysmor-Rom . s.
tuus est ? Inimicum quo $ Dei fuifleue .
raciter confitetur ,dicens : Sienim cùm i
nimici effemus,reconciliati ſumusDeo,per ibid.
mortem Filijeius , multò magis reconcilia.
ti,falui erimus in vita ipſiusab iraperi
pum.Quid ergo pdeffet Pauloſineco .
i gnitione Chriſti, illam quæ in lege fa
ctorum eſt,ſeruare iuſtitiam :cùm ipſeſal
uator nofter ludæis dicat : Nificognoue
ritis, quia ego fum , moriemini in peccatis loan. 8.
veftris. DDd Ergo
 786 D. FYLG. DE INCARNAT.
Lex fidei in Ergo quia iuſtitiam , quæ eft exfide
cordib.ſcris Chriſti, ad cognoſcendum illum efTete
pta,finequa ftatur Apoftolus , manifeſtum eſt le
nemo ſaluas gem fidei efTe, quam feDeus in corde
IHT .
luorum ſcripturum eſſe promiſit.Quod
eiuſdem tenor euidenter oſtendit . lbi
Ler.31. enim dicit Deus : Etnon docebit usuf
quiſque proximum fuum , & vnufquif
quefratrem fuum dicens : CognofceDo
minum :quia omnesfcient meà minore
vfque ad maiorem eorum . Hæc eſt lex,
quam Deus ſcribit in cordibus eorum
omnium , non per conditionem natu
ræ , ſed per largitatem gratiæ : non per
liberum arbitrium hominis, ſed per mi.
niſterium Euangelicæ prædicationis:
non in lapide perliteram ueteris Teſta
menti,ſed in corde per Spiritum Dei ui
ui. Quod Beatus Paulus euidenter in
2.Cor.5. ſinuatdicens: Epiſtola eſtis Chrifti, mi
niſtrata à nobis , & fcripła non atramen .
to , ſed Spiritu Dei viui, non in tabulista
pideis, ſed in tabulis cordis carnalibus.
Hoc ergo Deus ſcribit in cordibus bo.
minum perSpiritum ſuum , quod exin
de
 ET GRAT.DOM. N. Iesv CHRISTI. 787
de Diaboli deleuit inuidia , per quam
mors intrauit in orbem terrarum . Scri
bit itaque legem fidei per quam iuſti
ficat gentes Deus , ut dando gratiam
renouet naturam . Charitatem quip
pe , quæ plenitudo eſtlegis, ad hoc per Rom . 13.
: Spiritum ſuum diffundit , ut faciat im
pleri quod præcipit: & illuminationis
gratiam per Spiritum fidei propterea
largitur, ut quod Deo placitum eſt, fi
des per charitatem operetur. Quæ
quandiu in homine non eſt, quicquid
ſine lege fideiperlegem naturalem fcri
ptum remanfit in homine , operantem
nullatenusfaluat : quia neminem Deus
ſine fide iuftificat , nec poteſt operanti
ſalutem acquirere: quia ſine fide impof- Heb, 11,
ſibile est placere Deo . Nemo ergo na-
turali legi conetur aſsignare legem ,
quam Deus non condendo naturam ,
ſed donando gratiam in cordegentium
po ſcribi.
Hæc eft enim lex , non qua homoſo . Lex fidei
cietatis humanę uinculum etiã ſine fide qua fit.
cuſtodit:ſed per quam credendo Deum
DDd 2 cogno
 788 D. FYLG . DE INCARNAT ,
cognoſcit & diligit , non per quam ſibi
etiam bona operauel ipfamfidem quif
quam ſuperbus uendicat, ſed qua Deo
in ſe miſericorditer operante, cam fidem
fuam ,quàm bona opera ſubiectus aſsi
gnat.Hæc enim cor hominis ita compo
nit & dirigit, ut cũhomopræcepta Dei
audit,id donari ſibiquod præcipitur po
ſcat, & cùm in fide operatur , gratia Dei
ſeiugiter adiuuari non ambigat.
CAPVT XXV II 1.

Quòd Deus nonfaciatomnes vellecres

dere, pertinet ad fecreta e
ius iudicia.
Altiora nos Vod autem interrogátiſtide Deo
bisnonqua :
renda,
Q dicentes, curergo nő fecit omnes
homines uelle credere, cùm nonfit per
ſonarű acceptio apud Deum ſcire de .
bent,hoc in illis alciorib.poſitum ,a qui.
bus ſancta Scriptura humanę curioſita.
tis arcet audaciam ,dicens: iltioratene
Eccl.z.quaſieris,fortiora tene fcrutatus fueris,fed
quapræcepittibi Deus, illa cogita ſemper.
Hæc
 ET GRAT. DOM. N. I BSV CHRISTI. 789
Hæc altiora ille, qui uſa in tertium cce
lũraptus eſt, eò magis territus quo ma
gis illuminatus expauit. Vnde ma- Rom .11.
gis clamare no ceſſat:0' altitudo diuitiae
rum ſapientiæ & fcientia Dei,quàmincom
prehenfibilia funtiudicia eius, & inueftiga
biles viæ eius. Quis enim cognouit ſenſum
Domini?aut quis conſiliariuseiusfuit?aut
quis priordeditilli, & retribuetur ei? Quo
niam ex ipfo,&peripfum , & in ipſoſunto
mnia,ipſi gloria in fecula.
Saceſt ergo nobis, &inhis qui faluan Infaluandis
tur , gratuitam Dei mifericordiam & in fuam miſeria
& his quicondemnantur ueram Dei iufti- cordia:in cão
demnandis
it ciam finedubitatione credere , & corde
fuam iuftitis
contrito atą humiliatomiſericordiam declarat
Domino iudicium cantare , qui & in US
ualis iræ atq; aptatis in interitum oſten
dic,iuſtitiæ ſuæ nullam iniquitatem pla
çere, & demõſtrat in uaſis miſericordiæ ;
quia poteft eius bonitas omnia,
quibus uoluerit, peccata
dimittere.
DDd 3 СА .
 790 D. FYLG. DE INCARNAT.
CA PV T XXI X.

Quòdfallantur qui exiſtimant diuinam

voluntatem , æqualiter ſehabere
erga faluandos e dam
nandos.

1. Tim.2 . Llud uerò Apoftolicum , ubi dicitur

Volitas Dei
Ide
de Deo : Qui vult omnes homines fal
quia omnipo - uos fieri, & adagnitionem veritatis ve
Dei uoluntatem ſicut in ualis,qmife
nonequalia nire:non,ficutoportet,intelligunt
terhabeter,hanc
ui
ga ſaluã dos ricordiæ , ſic & in uaſis iræ accipiendam
o damnan: exiſtimant, minus conſiderantes uera.
dos. ciſsimam Scripturæ ſententiam , quę di
uinæ commendans omnipotentiam uo
PS.135. luntatis. Omnia, inquit , quæcung, voluit
fecit in cælo , &interra, in mari,&in om
Sapien. 7. nibus abyßis.Ipfi Deo rurſus dicit ::Subeff
enim tibicùm volespoffe. Quomodo igi
tur omnia quæ uult facit,fiuolenshomi
nem faluuin fieri, cuius falus non niſi à
bona incipit uoluntate,ipſum uelle non
in homine Deus inchoat , ſed ut ab ho
minenaſcatur,expectat.
O'quam
 ET GRAT. DOM. N.TESY CHRISTI 791
O'quàm peſsimum nephas aſſeritur, Deusquiho
dum gratiæ Dei contumaciter repugna minem fecit,
cur, & homines opere Dei ſe in bonum poteft eunde
mutari negāt,qui homines nõ eſſent,ni- mucars.
· ſi bonitateDeioperantis exiſterēt.ltânę
* uero rerűardo credi putaríue permitti.
tur,uc Deus qui creator eſt hominis,ua,
leat hominē facere,nõ mutare, & qnul
- lius eget adiutorio, uthominē faciat, o .
perari tamen quoduult in hominis uo.
luntate no poſsit,priuſquãin homine i.
pſum uelle repererit, & ut ſit homo , ha
beat ex Deo,utaūt melior ſit, habeat ex
ſeipſo,acſic uoluntatēbonitatis, quain
Deum creditur, non diuina bonitas,fed
humana prauitas operetur . Prauus eſt Mala uoluna
D 'enimomnis homo priuſquã in Deữ cre- tasbonitaté
16 dat, & quia ſcriptum eſt: Eruntprauain exſe gignere
a directa,ex prauo fic homo.ręctus, ex infi non poteft.
deli fidelis efficitur.Igitur fiDeus prauę Eſa.40.
uoluntati bonam non tribuit , ſed ut ex
ſeipſa bona fiat, expectar: poteſt ergo
07
7
prauauoluntas exſę bonitatem gigne
reita ut cum ex Deo habeat ut ſit,no ni
liexſehabere poſsit,ut bona ſit, ac ſico
DDD 4 mnipos
 T

792 D. FYLG. DE INCARNAT.

mnipotens & bonus de uoluntatib.ho
minum malis, bonum pofsit operaricu
uelit : ut autem ipſæ uoluntates bonz
ſint, uelit quidē, facere ante nullatenus
poſsit.
Exemplum Quis enim neſciat malæ uoluntatis
Pauli
fuiſſePaulum ,cum perſequeretur Eccle
ſiam Dei, & expugnaret illam : Cuius ca
men malitiabene uſuseſt Deus , quan
do perſequente Paulo Beatus Stepha
nuseftmartyrio coronatus.Ergónepo.
tuit Deus Siephanû coronare perPau
li perſecutoris infidelitatem ,&perſecu .
torem Paulum Deus conuertere nequi.
uit ad fidem : Ergone Paulusprior to
luntatem ſuam Deo dedit , & lic Deus
fidem Paulo uolenti retribuit : Et ubi
Rom . 23. eft, quod ipſe dicit : Quis prior dedit illi,
& retribuetur ei? Quod utique non di
xiffet , fi à ſe uoluntatem Deo dacam ,
& à Deo ſibi fidem cognoſceret retri
Quos igitur butam.
uult faluos
fieri Deus , Hancitaque amentiam , & à fidelibus
eorú uolun : ſuis arceat & ab infidelibus auferat De
tates mutar, us. Ille enim tam prophana cogitations
pollui
 ET GRAT.DOM, N. IESU CHRISTI. 793
polluitur, cui gratia uel obdurato non
datur,uelaufert ingrato. Deus enim co
uertens uiuificat, quos uult ſaluos fieri,
Deus uoluntates hominum mutat , ut
effebonæ incipiant. Ideo ſcriptum eſt:
Et dixi,nunc cæpi,hæcestmutatiodexteræ Pf.77,
excelfi.Prophetæ ſenſusaperto ſermone
repræbuit agnoſcendum ,quiutią non
poftea quá cæpit, fed hoc ipſum quod
cæpit mutationem dexteræexcellinon
tacuit. Proinde hi qui uoluntatem Dei
qua omneshomines uult ſaluos fieri,æ
qualem circa redimendos & damnan .
dos exiſtimant, cum interrogati fuerint
cur uelit Deus omnes homines faluos
fieri, nec tamen omnes ſalui fiant, quid
reſpondebunt?
CA PV T XXX..
Deum non
1 Quòd Deusbonamhominisvolun. expectare ho
tatem ,non expectet
fed
, minis uoluna
tribuat, taté probas
infane
Nillud quodueſtra eos dicerete . turab
tium ſoluas
ftatur Epiſtola:id eft,quiaDeus ex cione o dãs
A pect at hominis uoluntatem , ut æ- natione,
DDd 5 quum !
 7 24 D. FYLG. DE INCARNAT.
quum ſitin uolentibus premium ,in no
lentibus autęın iuſta damnatio. Sed ut
prolixitatē uitantes omittamus alia,quę
poflunt pro ueritate fidei, huic praux
ſententiæ replicari, interim, teſtimonio
confundantur atque conuincantur non
loquentium hominum , ſed tacentium
paruulorum , in quibus ad euacuadam
ſapientiâ uerbi,multum reſplendet uir
tus crucis Chriſti , quæ gratis in omnib.
hominibus,propria utenţibus uolunta
te,eandē ſalutem a ſeqſtēdit fieri, quam
in infantibus nullam uoluntatem habe
cibus dignatur operari. In eis namq nec
bona uoluntas elt, ut æquum ſit in uo
lentibus præmium: nec mala,ut fic in no
Paruulori , lentibus iuſta damnatio . Si ergo ut ad
quorum nulfaluandos homines , ficut iſti uolunt,no
la eft uolun:
jas , alijſal: excitat, neque mutat , fed expectatho.
uantur, alij ininum uoluntates: quomodo infanti
damnantur. bus qui baptizantur, & in eadēinfantia
moriuntur donat æternam ſalutē,quo
rum bonam nec expectat, nec inuenit
uoluntatem: Item alios, quomodo ſine
baptiſmate mortuos , æternis cruciati
bus
 BT GRAT.DOM. N. IESV CHRISTI.795
bus damnat , cùm in eis nullam culpam
malæ uoluntatis inueniar:
Nonne iſtos inimicos gratię Dei,nec Ergo aut
defenſores humani, ſed deceptoresarbi Deus inius
trij, ad hocſuaperuerſitas cogit:ut Deữ ftus, quod
putentiniquũin obitu omniûparuulo- abfurdum ,
rũ , ubi nulla interueniéte uel bonitate,
uel malitia uolūtatis, aliosuident potiri,
regno,alios interminabili deputatos in
cendio . Proinde ſi ita eſt,utipſi ſentiunt
nullus debet paruulus moripriuſquam
adætatē perueniat, in qua poſsituelbo
nam uoluntatem habere, uel malam , ut
Deus nec baptizatos paruulos ſine bo.
na uoluntate ſaluet ,nec non baptiza
tos fine mala uoluntate condemnet. Si
enim Dei bonitas falutem non incipit
hominis operari , niſi bonam eius inue
nerit uoluntatem:iniquũ erit eum dam. 2. Par. 19.
nari uel redimi,qbenenec uelle nec nol Pſal. 25.
lepotuerit . . Sednon eftiniquitasapud AutDeusno
Deum , cuius vniuerfa via miſericordia expeditat uos
& veritas. Igitur quia Deum iuſtum luntatem ho
bonumque , catholica ueraciter cre, di uel dames
dit & confitetur Eccleſia : certiſsimè nandi,
creden
 796 D. FYLG. DE INCARNAT.
credendum eft, & fiducialiter confiten .
dum , unam eandem Dei gratiam in
maioribus ſaluandis operaribonæ uo
luntatis initium, quę in paruulis fine uo
luntateoperatus laluationis effectum.l
pſa gratiainfantes neq uolentes neque
nolentes redimit, quæ maiores illumi
nando,uolentes ex nolentibusfacit. Et
hocin paruulis ſalutis opus, line ,pprix
uoluntatis aflenſu gratia Dei operante
perficitur,quod bonæ uoluntatis exor
dio diuinitus dato in maioribus inchoa
cur,ucopere ſolius gratiæuoluntas, quę
mala fuit, bona fiar , & deinceps gratia
ſecum operanti ſeruiciâ obedienciæ co .
operatricis exhibeat.
Deusnocru Sic autem Deus crudelis nö eft in in
delis in ins fantibus damnandis , quibus baptiſma
fantibus,nec cis beneficium non tribuit :ſicut iniuſtus
iniuftus in as
dultis dam : non eſt in maioribus , cũbonam nodo
Nandis. nac uoluntatem . Et ſicucillos uoluntas
ſua mala, ſiciſtos iure puniri facit origo
damnata. Deus autem in hominib.nec
maculam uitiatæ originis, nec malitiam
condidit proprięuoluntatis.In homini
bus
 ET GRAT. DOM . N. IESU CHRISTI 797
bus igitur quos faluat, uolūcatem bonā
non inuenit, ſed ſicutætatum exigitdi
uerſitas,aut in maioribus bonam uolun
tatem gratis facit quam inuenit malam:
aut ſine uolūtate hominis uel bona uel
mala,perficitin paruulis gratiam Sacra.
menti ille,cuiusnemopoteft bonæ reli
ſtere uoluntati.
Ĉ Á Ý Ý Í X X X I.
Quos omnes homines velit Deus
Jaluosfieri.
Vocirca illos omnes quos Deus Omnet,
bemus ,utnec aliquem putemus faluari Deus
en
faluos
fieri , faluan
o poſle niſi uolêre Deo : nec exiſtimemus tur .
uoluntatem omnipotentis Dei aut in a
Ś liquo non impleri, aut aliquatenusim
y pediri.Omnes enim quosDeusuult ſal
* uos fieri, ſinedubitationeſaluantur, nec
poſſuntſaluart, niſiquos Deus uult ſal
suos fieri, nec eft quiſquam quem Deus
a ſaluäri uelit , & non ſaluetur: quia Deus
$ nofter omnia,quæcunquoluit,fecit. I..
+ pliomnes utiqlalui fiunt, quos omnes
uult
 798 D. FYLG . DE INCARNAT.
uultſaluos fieri: quia hæcſalus non illis
ex humana uolūtace naſcitur,ſed ex Dei
bona uoluntate præſtatur.
Vox Omnis Veruntamen in his omnibus homi
denotat non
ſingula gene nibus,quos Deus uult ſaluosfacere,
no
tum ,fedge: totum omnino genus ſignificatur ho
nera fingulo minum ,ſed omnium uniuerſitas ſaluan
Tum . dorum . Ideo autem omnes dicti ſunt:
quia ex omnibus hominibus omnesi
ſtos diuina bonitas ſaluat:id eft, ex om
ni gente,conditione,ætate,ex omnilin
gua,ex omniprouincia.In bis omnibus
ille fermo noſtri Redemptoris impletur,
loan. 12. quo ait:Cã exaltatus fuero à terra ,omnis
traham ad meipfum .Quod non ideo di
xit:quia omnesomnino trahit, ſed quia
nemo ſaluus fit, niſi quem ipſe traxerit.
loan. 6.Nam & alibi dicit:Nemo poteſt venire add
me,niſi Pater quimifit me,traxerit eum.l.
tem alibi:Omne quoddedit mihi Pater,ad
me veniet . Hi ergo fiintomnesquos
uult Deus faluos fieri, & ad agnitionem
ueritatis uenire.
Pamiliaris Eft aucē familiare diuinis eloquijs,ut
eftifta ſigni: omnes nõnunquam dicant , nectamen
omne

1
 ET GRAT DOM . N. I ESV CHRISTI. 799
omne humanű genus,in ipſis omnibus ficaric Sao
ſemper intelligidebere commoneāt , fi- cris literis.
cut eft illud,quod dicit Dominusp Pro
phetam: In nouißimis diebus effundam de loel, 2 .
Spiritu meo fuperomnem carnem . Quod
in centum uiginti hominibus , in quos
Spiritus ſanctus linguis igneis uenit fa
ctâ,Beatus Petrus oſtendit.Sic ergo hic Acto. të
omnem carnem , omnes omnino puca
uerimus homines intelligi, incipiet ( q !
abſit)mēdax eſtimari diuinus ſermo.Ért
autem Deus uerax, & eloquia Dominie. Pſal. 23
loquia caſta. Super omnem igitur carnē
* ſicut ſe Deus effuſurũ de Spiritu ſuo re
promiſit, fic fecit, fic facit,fic uſq in finé
feculi facturus eſt. Prorſus ſuper omné Vniuerfalis
carnem : id eſt,ſuper omnes hominesef- refir.nzitur,
fundit de Spiritu ſuo , fcilicetſuper illos
homines , quos uultfaluosfieri. Etuto
ſint omnes iſti,pleniùsnouerimus,eiuſ.
dem B.Petri ſermonib.auſcultemus ,qui
illam predicationem ſuam ſancto Spiri
tu repletus, hacexhortatione concluſit:
Pænitentiam (inquit) agite, & baptize- 1&to, 2.
‫ای‬ turvnufquifque veftrùm in nomine left
Chrifti,
 800 D. FULG. DE INCARNAT.
Chrifti,in remißionem peccatorum veftro
rum , & accipietis donum Spiritus fancti.
Vobisenim eftrepromißio, t filýsveftris,
domnibusqui longèfunt, quoſcung aduo
cauerit Dominus Deusnoſter.Omnes ita
que dixit, ſed quoſcung Dominus ad.
uocauerit.
Rom , 8 . Quos etiam Beatus Paulus, ſecundó
propofitum uocatos inſinuat, qui alio
ibid. 11 . quoque loco ait:Conclufiffe Deum omnia
in incredulitate , ut omnium mifereatur.
Ec tamen Deus non ita omnium omni.
no miſeretur,quos in incredulitate con
clufit, ut omnibus infidelibus gratiam
fidei miſericorditer donet , cùm tamen
eandem gratiam fidei non infidelibus
mifericors donet, ſed illis procul
Deus
Exod.g. dubio de quibus adMoyfen dicit : Mi.
ſerebor,cuimiſereor,etmiſericordiam pra
ſtabo,cuiusmiferebor.Gratiam igituruo
luntariæ donationis oftédens, licutDo
minus ſuis dignatus eſt loqui diſcipu.
Matth.us. Jis: Vobis datum eſtnoſle myſterium regns
cælorum : illisautem non eft datum . Item
Matt.19. dicit: Quipoteftcapere,capiat: Sed uti
pram
 IT GRAT, DOM , N. IESV CHRISTI. Sot
17 pram capacitatem diuina doceretlargi
,59 cate concedi,alio loco ait: Non omnes ca- Cap.codem .
piunt verbum ,ſed quibusdatumeft. Hi
ſunt ergo omnes quorum Deusmiſere
tur:quia miſericordia ipſius præueniun
tur,utcredant& gratis falui fiant per fi
dem. Eorum namque credulitas non ex
humana uoluntate ſumitinitium , ſed i.
pſi uoluntati fides gratuita Dei miſeran
tis largitate donatur.
Hanc omni diſcretionem , quàm fide
lis debet intellectus omnino ſeruare, B.
Paulus uno Epiſtolæ ſuæ loco ſic poſu
it , ut omnes homines ſine aliqua exce
pcione dicens,ftatim quoſdam omnes
homines exceptis alijs incimare. Aite
nim: Sicutpervnius deli tum in omnes ho Rom.s.
mines in condemnationem ,fic & per vnius
:/
iuſtitiam in omnes homines in iuftificatio
nem vite. Nunquidnam quia in omnes
homines in condemnationem , & in om
nes homines in iuſtificationem Apoſto
lus dicit, ideo prorſus omnes homines,
quos perpeccatīAdæ originaliter con
ſtaceffe damnatos , ſimul omnes eofde
ЕЕe credere
 802 D. FULG. DE INCARNAT.
credere debemus iuſtificatos eſlegChri
ftum cũinnumerabiles infidelium mor
tes obſiſtant, qui ſine gratia iuſtificatio
nis dehacuita tranfeût,& abſque ſacra.
mento baptiſmatis, ad ſedemmortis æ.
ternac fupplicia rapiuntur. Reſtat ergo
ut non omnes omnino,quos incodem
nationem ponit Apoſtolus, tranſiread
iuftificationis gratiam ſentiamus , fed
quoſdam ex illis omnibus.Omnes iſtos
itag,omnes per Adam in codemnatio
nem eſſe filios iræ , & ex eis quoſda per
Chriſtum omnes eſſe filios gratiæ . Illos
ergo effe omnes , quos per primum ho
minem propago peccatrix carnali gene
rationecondemnat:omnes enim terre
ni ſunt, qui terreni hominis imaginem
gerunt: & omnes cæleſtes, qui ad æter
nam uitam imaginem hominis cæleſtis
accipiunt.
Pf.86. Iterum dicit Propheta : Omnes gentes
quaſcung feciſti,venient,& adorabunico
ramte , & glorificabunt nomen tuum in k
ternum . Dominus autem ſuis fidelibus
Matt,10. dicit.Eritis odio omnibus gentibus propter
nomen

1
.se
ET GRAT. DOM, N. IESU CHRISTI. 803
pomen meum . Nunquid ergo contraris
** . **
* ſibi repugnat Scriptura diuina ſentētis?
Abſit . Sed & illos omnes & iftos om
nes ueraciter dicit: id eft, & omnes fide
les qui nomen Domini in omnibus gen
cibus glorificant, & omnes incredulos
qui per eaſdem omnes gentes, in odio
nominis Chriſti fideliumg eius , morti
fera impietateperdurant.
Tale quiddam eſt etiam in Epiſtola,
‫نیای‬ quam Coloſſenſibus Beatus Apofto
lus ſcribit, ubi dicit : Quia in Chriſto con- Cap.z.
co dita funtvniuerſa incælis et in terra,vifi
bilia , & inuiſibilia,fiue throni,fiuedomi
nationes,ſiueprincipatus,ſiuepoteſtates.0 .
mniap ipſum , et inipfo creatafunt, et ipſe
eft anteomnes,etomnia in ipfo coſtant. Et
paulo poſt ait : Quia in ipſo cõplacuit om
۲ ‫تو‬ nēplenitudinē inhabitare,eipeŭrecöcilia ,
riomnia in ipfum.pacificatis per ſanguinē
crucis eius,fiueğ in terrisſunt, ſiueğince
lis funt.Núquid Diabolū & Angelose
ius pacificare credemus ? Abſit, q enim
ſic fentire uoluerit,bicipitē laqueữ gemi
nę impiecacis incurret,ut autDiabolī &
EEe Ange
1
 804 D. FYLG . DE INCARNAT.
Angelos eius per Spiritum creatos elle
neget,auteos reconciliados per ſangui
nem crucis eius affirmet. Veruntamen
quiſquis harum ſententiarum prauitate
qualibet inuoluitur caueat,ne cum ipſo
Diabolo atą Angelis eius æternçcom .
buſtionis punitione damnetur. Vnius
enim eiuſdemo impietatis eft reus,fias
Diabolũ autnon à Chriſto creatum ,aut
reconciliationi Chriſti credat quandoq
reddendum . Cum utiq; fi eumChriſtus
Dominus non creaſſet, eius damnabilis
à Chriſto diſceſsio non effet . Etfi eum
Chriftus quandoq ſaluaturus eſſet, no
ore Chriſti pronunciaretur eius æterna
cõbuſtio.Omnia ergo per Chriſtú ,& in
Chriſto creata ſunt, quia nihil eft quod
non per Filiū & in Filio creaueric Pater.
Eromnia per ipſum arợ in ipſo reconci
liancur: quia nullus eſt hominum qui ſi.
ne cruce Chriſti reconciliationis benefi
cium conſequatur.
Omnes igic Ex hac ergo regula quæ cæleſtibus
tur ita uult inſerta monſtratur oraculis , lic intelli.
Deus faluos gamus omnes homines quos uult De
us
 ET GRAT. DOM. N. IESU CHRISTI. 805
us faluos fieri, ut nouerimus omnes qui feri,uenemo
faluantur, nonniſi exeius gratuita bo. niſi exgrate
nitate ſaluari.Vrenim quiſque ſaluętur, muita cius
nulla præcedunt humanæ uoluntatis !!faluetur.
bona merita , ſed ſola Dei uoluntas hu- "
manæ ſaluationis eſt cauſa . Ira enim in co
indignationeeius, &vitain voluntate e. Pfal.3o.
ius. Irą igitur eius noftræ iniquitatis eſt
meritum , uita uerò noſtra uoluntatis e
ius eſt donum . Sicut enim Pater ſuſcitat loan.s.
mortuos & viuificat,ſic et Filiusquos vult
viuificat : eoſdem autem uiuificari uult,
quos uultfaluos fieri, Sic ergo quos
uult faluat, quemadmodum quos uult
uiuificat.Nihil nanque uoluit& non fę
cit, qui, Scriptura teſte, omnia quæcung, P.13s:
voluit,fecit. Proinde non indigne dici.
mus, aliquid Deum nolle quod poſsit.
Nephas eſt autem fiquis omnipoten
tem dicat,aliquid facereno poſſe, quod
uelit:voluntati enim eius quisreſiſtet? Ne Rom.g.
mo'utique : quia non eſt aliqua natura,
quæ ab eius creatione ſit aliena. Et ſicut «
nibil naturaliter ſubſiſtit, quodille non “ .
fecerit :ita nihil prouenitin ſalutem ho.co
EEE 3 minum,
 806 D. FYLG . DE INCARNAT .
minum, quodille nõinæternabonę uo
luntatis fuæ diſpoſitionefaciendâ præ
deſtinauerit,à quo & fides gratis infun.
>> ditur,per quâ bene'ambulemus: & per
>>
ſeueráciadonatur, perquam ad ſpēper.
uenire poſsimus.
Deidona Hæc autem dona fua femper Deus in
funt dm876- æterna atq incömutabili haber uolüta
uit
μίλητα .. te diſpoſica , in qua præordina atque
præparauit,& quæ daret, & quibus da.
ret.Ipfe enim prædeſtinando preparauit
gratiæ donum qui gratiam donādo im .
plet prædeſtinationiseffectum .
Habetis dilectiſsimi fratres , tã de in
Epilogus,
quo repetun carnatione Domini noftri Ieſu Chriſti,
tur omnia quam de gratia, paucis expreſſam fidei
di ávaxiqa noſtręconfeſsionisok fententia ,qua cer
namooip. tiſsimè continetur, unigenitū Deum de
Deo Patrenaturaliter ſine initio natum ,
ex Virgine naturaliter ſecundum carné
1 progenitum . Vnus enim idemo Deus
uerbum ,quem prima natiuitate coeter
nūſibi genuit æternitas Patris, & quem
temporaliter cöceptum ſecunda natiui
3
tace Filium hominis protulit uterus uir
ginalis.
 ET GRAT . DOM. N. IESV CHRISTI. 80 %
ginalis. Cuius gratia nobis & initiữbo,
næ uoluntatis donatur ad fidem , & ipſi
uolūtati adiutoriũ tribuitur, ut quod be
ne uult,benè operetur. Deus enim qui
hominem condidit, ipſe prædeſtinatio
ne ſua & donum illuminationis ad cre
dendum, & danű perſeuerantiçad pro.
ficiendum ato permanendâ, & donum
glorificationis ad regnandum , quibus
dareuoluit præparauit, quicknon aliter
perfícit in opere , quã in ſua ſempiterna
atqz incommutabili habet uolőtate dif
pofitum. Cuius prædeſtinationis ueri
tatem , quanosantemundiconftitutio-Ephef.rs
nem prædeſtinatos in Chriſto teſtatur
Apoſtolus, fi quis detrectat cordis cre
dulitate recipere , uel oris cõféſsione p
ferre, ſi ante ultimum diem uitæ pręſen
tis,impietatis ſuęcontumaciã ,quaDeo
uiuo & uero rebellis obſiſtit, non abie
cerit :manifeſtum eſt, eum non pertinere
ad eorum numerum , quos Deus in Chri
ſto ante mundi cõſtitutionem , gratis e
legit & prędeſtinauit ad regnū.Pro qui
bus tam nec oratio fidelium debet de
EEe 4 ſiſtere,
808 D. FVL. DE INC. ET GR. D. N. LE , CHR .
ſiſtere, nec charitas aliquando torpere,
ut Deus eis gratiam ſuæ illuminationis
donet,per quam in eis ſemen diuinire .
monis fructificet, qui fruſtra exteriori.
bus auribus ſonat, niſi Deus ſpiri
tuali munere auditum ho
minis interioris a.
periat.

BEA
 809

Beati Fulgentij
EPISCOPI CARS
THAGINENSIS
Mythologias
rum

LIBRI TRES .
AD
CATV M PRESBY T E
rum Carthaginenfem .

EE 5 BEA.
 810

BEATI FULGENTII
EPISCOPI CARTHAGI
NENSIS MYTHOLOGIARVM AD
Catum Presbyterum Car
thaginenfem ,
LIBER 1.
Præfatio Vamuis inefficax petat ftu .
Poética .
dium res quæ caret effectu ,
& ubi emolumentum deeft
& negoci cauſa ceſſet inqui
ri , hoc uidelicetpacto ,quia noftri tem
poris ærumnoſa miſeria no diſcendi pe
titſtudium ,ſeduiuendi fletergaftulum ,
nec famæ aſsiſtendum Poëtice, ſed fami
conſulendum domeſticæ , cito nunc
autquod amiſeris fleas, aut quod edas
inquiras,quã quod dicas inuenias. Va.
cac hoc tempore potentibus opprime
re,prioribus rapere priuatis perdere mie
ſeris flere.
Quia ſoles Domine meas cachinnā.
tes ſæpiùs nenias lepore Satyrico litas
lubentius affectare , dum ludicro talia
uentilans Epigrammate commedica
ſolita
 AD CATUM, LIBBR 1. 811
ſolita eſtuernulitate mulcere . Additur
quia & mihi nuper imperaſſe dinoſce.
ris ,utferiatas affatim tuarum aurium ſe
des
cea
lepido quolibet ſuſurro permul
m.

Parumper ergo auſculta dum tibi ru.

goram ſuicis anilibus ordior fabulam ,
quam nuper Attica ſoporãte falſura no .
Cturna præſule lucerna commētus ſum ,
ita ſomniali figmento deluſam , quo no
Poëtam furentem aſpicias,ſed onirocri
tem ſoporis nugas ariolātem aduertas .
Neque enim illas Heroidarum arbitre.
ris lucernas meis præſules libris,quibus
aut Sulpicillæ procacitas , aut Pfyches
curioſitas declarata eſt. Nec illamma
rituint Phedriam in tuinulum duxit, † Phædrama.
aut Leandricus natatus intercepit , ſed
quæ noſtrum Academicum Rhetorem
ita uſo ad uitalem circumtulit, quope.
ne dormientem Scipionem cæli ciuem
effecerit. Verùm reſpublica uideat quid
Cicero egerit.
Meinterim diſcedentem à te Domi
ne dum quali urbanis extorrē negocijs,
ruralis
 812 B. FULGENTII MYTHOL.
turalis ocň torporaſtringeret,euitansę.
rumnofa calamitatum naufragia, quib.
publicè inceſſabiliter uexatur actiones,
arbitrabar agreſtē ſecure' adipiſci quie
tem ,ut procellis curarũ celantibus, quo
in corporem urbana tempeſtas excide
rat,uelutHalcyone niduli placitam ſe
renitatem uillarica ſemotione tranquil .
lior agitaflem , ſopitisos in fauilla ſilenti
raucilonis iurgiorum claſsicis, quib.me
Galgarici quallauerant impecus defeca
tam lilentio uitam agere creditabam , ni
me illuc quoß mærorę improbior an
gina ſequeretur felicitatis nouerca for
tuna, quæ amarum quoddam humanis
interferit ſemper negocijs,mequalipe
diſſequa ſectaretur .
Nam tributaria indies conuentio , có .
pulſantium pedibus limē proprium tri
uerat, noua inditionum ac momenta
nea proferens genera , quaſi Myda rex
ex homine uerterer , ut locupleces ta
ctus rigens auri materia ſequeretur.Cre
· do etiam Pactoli ipfius fluenta condi
ctis frequentibus deſiccaſſe.
Nec
 AD CATVM, LIBBR I. 813
Nec hoc tantum miſeriarũ ergaſtulű
ſat erat,addebaturhis, quod etiam belli .
ci frequenter incurſus pedum domíra
dicem infigere iuſſerant ,quo portarum
noſtrarum peſſulosarahearum caſsibus
oppletos quiſpiam non uideret. Agro
rum enim dominum gentes cæpérant,
nos domorum . Fructus enim noſtros
expectare licuit non frui. Merces quip
pe nobis fuerat gentilis, ſiuelad manen
dữ clauſos relinquerent. Sed quia nun
quam eſt malum immorrale mortall
bus,tandē Domini Regis felicitas aduē
tantis, uelut Solis crepuſculum , mundo
tenebris dehiſcentibus pauores abfter
fit.Et poſt torpentes inceſſus, quæ tüm
bellicum profligaueråt interdictú licuit
tàndē arua uiſere,limitescircuire. Egre
dímurnautarum in morém , quos tem
peſtatuflagitamēto confractos,exopta
7
ca reduces excipit ripa , & uelut parierű
indumētis exuti poft domeſticas ſtatio
Des ambulare poti, diſcimus qua pgre.
dimur,& Maronæo uerſui confimiles:
Tandem liber equus campo pocituraperto,
In.
814 B. FULGENTII MYTHOL.
Intuemur arua,quibus adhucimpreſſz
bellātium plantęmuricatos( quod aiüt)
ſigillauerant greſſus,& formidinemen
tinõdum exterſa, hoſtes in ueftigns pa
uebamus . Terrorem enim pro ſuime
moria miles hoſtis hæredem reliquerat.
Sed Troadum in morem oſtentabamus
alterutrum loca , quorum recordationé
aut internecio celebrior faciebat , aut
præda , candē inter ſentoſa nemorá fru
teta quæ agreſtis olim deſeruerat ma
nus. Nam intercapedinante pauoris,p
lixitate , cam largo fumo lurida parieti
bus aratra pendebant , & laborifera bo,
um colla iugales in uaccinam mollicié
deduxerantcallos. Squalebat uiduus
ſulcis ager, & herbidis ſentibus oliuife
ro uertici minabatur. Ita enim nexili de
fyrmate meadrico graminilabruſca coi
bat , quo ſepta herboſis radicibus tel
lus,triptolemicum contumax abnuerat
dentem.
Ergo dum huiuſmodi paliuræa prata
incedente premerem planta,& roſcidos
florulenti uelleris collesſpacianti meci
rem
 AD CATVM , LIBBR II. 815
rem palſu , defectum uoluntas peperit
egredientis ftudio , fed utilitas exlabo
re fuccefsit. Diuertor arborei beneficiữ
umbraculi præſumens, quo me erranti
foliorũ intextu Phæbi a torridis defen
ſaret obcutibus , & circumfluam ramo
rum umbram quam propräs radicibus
præberet,mihi etiamconcederet eſſe có
munem. Nam meauium quædam uer
nulitas , quæ fragili quadam dulcedine
criſpantes ſibilos corneis ædunt orga
nulis, ad hoc opus allexerat , & laboris
tam ſubita requies quoddam carminis
expectabat melos:
Hefpiades,hippocrene
T TincQuaſpumantigurgite
tas hauſtu mufico,
Ferte gradum properantes
De uireétis collium ,
Vbiguitas florulentze
Mane rorat purpura ,
Hunor algens cum ſerenis
Afira ſudant noctibus,
Verborum caniſtra plenis
Referate flofculis.
Quicquid per uire &ta tempe
Rapiąt undaproluens
Himnientis
 816 B. FULGENTII MYTÄOL.
Hinnientis o recurſu
Quamproduxit ungula.
Quicquid Afcraus ueterna
Rupepaſtor cecinit.
Quicquid er Athlantis Gazit
Veſtra promunthorrea.
Quod cecinitpaftorali
Maro fylua Mantua .
Quod Meonius Ranarum
Cachinnauitprælio.
Parrhaſia candicanti
Desttelyva concrepet ,
Admeum uetufta carmen
Secla nuper confluant.
Colloquium Ocitaque ſacrificali carmine Gor
Calliopero
Fulgentij. & præpetis ungulæ riuomerulen
cas Pieridas abſtraxi . Aſtiterant ita
que fyrmate nebuloſo lucidæ ternæ ui.
ragines , bædera largiore, circumflux,
quarum familiaris Calliope, ludibun
do palmulæ tactu meum uaporanspe.
ctuſculum , poëcicæ pruriginis dulce
dine ſpargit. Erat enim grauido ( ut
apparebat ) pectore , crine neglecto,
quem margaritis præniceas diadeina
Con
 AD CatyM, LIBER I. 817
conftrixerat, talo tenus. bis tinctam re
colligens ueftem . Quod credo &iti
nerispropterdifficultatem , & ne Mean
dricos tamſubtilis eleméti aliquatenus
limbos aculeati herbarum uertices ſcin
derent.Aſtiti propter ergo erectus in cu
bitum ,ueneratusſum uerboſam uiragi
nem , olim mihi poëtico uulgatam eui
dentius teſtimonio . Necimmémor cu
ius uerbofas fabulas propter ſcholari
bus rudimētis cumidas ferulis geftaue
ram palmas, & quia non mihi euidenti
manifeſtatione quæ'nam eſler liquebat,
curueniſſet inquiro .Tum illa: Vna (in
quit)uirginali ſum + Heliconia Deum Helicos
Curiæ , & louis albo conſcripta , quam niadum .
olim Athençam ciuem Romanus ordo
colendam exceperat, ubi nouellos ita
frutices ædidi , quo eorum cacumina
ſummis aftris infererem.Ita uitæ famam
linquentes hæredem , quo magis cele
briorem obitum prorelarēt. Ait ubi me
Romuleæ arcis conuentu bellicus ui.
duauit incurſus,Alexandrięconciliabu
la urbis exulata poffederam , uarijs do.
FFE gmatum
1
818 B. FULGENTII MYTHOL.
gmatum imbutamentislaſciuia Gręco
rum præſtruens corda . Poſto Catoni
rigores , Tullianas feueras inuectio .
nes, & Varroniana ingenia,Apelleę gē
ti enerues ſenſus aut ſatyra luſeram , aut
comedico pbaſmate delectabā,auttra
gica pietatemulcebam , auc Epigram .
matum quoq breuitate condibam. Li.
bebatmemea captiuitas, & licet noftræ
uacuiſſent induftriæ ; inueniebat tamen
animus quibus intermala arrideret, nili
me etiam exinde bellis crudelior Gale.
ni curia excluſiſſet,quępenècunctis A.
lexandriæ ita eft angiportus , quo Chi
rurgicæ carnificinæ lanienaplurior, ha
bitaculis numeretur . Deniq certando
ita remitcunt in mortē, quo ferant Cha
rontem citius ſopiturum , fi collegio no
donetur. Hanc orationem riſus mollior
terminauit. Itaque meis quod euerteret
culminibus impetraui . Tum illa. Non
paues ( inquit)muſicum tuis recepcare
dogma penatibus, cum Barbarorů mo.
rem auſculcauerim ,ita literarios merca
tus penitus abdicare , ut hos qui primis
ele .
 AD CATVM, LIBER I. 8 19
elementorum figuris,uel proprium de
ſcripſerint; caffata inquiſicione in carni
ficinam raptaſſent. Tum ego : Nonita
eft (inquam) utaudieras ,ſed fama fuit:
nam carmina noſtra Muſæ tantum ua
lent inter Martia tela , quantum dulcis
aquæ ſalient ſicim reſtinguere riuo . Et
utſuum me amplius familiarem reſcia
fet, illud etiam adieci Terentianum : 0 .
lim išti fuitgeneriquæftus apud feclum
prius. Nunc itaq literæ ſuos, quicquid
Helicon uerbalibus horreis enthecatű
poſſederat,in ipſis poteftatum culmini
bus hæreditario iure transferret Catus,
extendunt . Illa exhilarata carminibus;
utpote quaſi Mæonium ſenem uiſeret
recitancem , laudatorio palmulæ tactu
mullic meam cæſariem , percuſſacmol
lius ceruice quàm decuic: Eia,inquit,Fa
biana , Creonticis iam dudű nouusini.
tiacus es myftes ſacris . Ne quid ergo
meo tibi delic cyrunculo , accipe parem
dogmatis gratiā , & quatenus tenoſtra
ſatyra lafciuienti uerborum rore percuſ
fit,uadarumg teſui retinet amoris ille
FFf 2 cebra,
820 B. FULGENTII MYTHOL .
cebra, redde quod ſepioticon debes, &
quicquid libec Niliacis exarare papy
ris,feriatis aurium ſedibus percipe. Nec
deerithiſtoriæ ei quilibet effectus,cuius
uiſceribus teinſtringi popofceris. Tum
ego: Iudex libellite fefellit generoſa lo
quacitas.Non mihi cornutus adulterar
ripitur, nec imbre mendaciluſa Danač
Virgo cantatur , dum ſuo iudicio fibi
Deus prætulit pecudem , & hanc auro
decepit,quam poteſtatenequiuit.Non
fuillo canimus morſu depaſtuin iuue.
nis femur,nec in libellulismeis fub falía
alite puerilis pependit laſciuia . Nono
lorinis reptantem adulterum plumis, o.
ua pulligera uirginibus inculcātem , uel
ſemina puerigera uiſceribus infunden
tem , nec Lichnidespuellas inquirimus
& Hero atquePſychen poëticas garru
lantes ineptias. Dum hæc lumen quæ .
rit extinctum , illa defiet incenſum . Pſy
che uidendo perderet & Hero nonui,
dendo periffet. Nec referam uirginali
figmento Aricinam luſam uiraginem ,
dum quæreret Iupiter quòd magis effe
uelic
 AD CATVM , LIBER I. 82
uelit quamfuerat.Mutatas itaq uanita
ces manifeſtare cupimus, non manifeſta
mutando fuſcamus, utſenior Deus hiņ .
nitus exerceat & ſolfulgoris ignedepo
ſito malit anilibus exarari rugis quàm
radijs.Certositaqnos præftolamur re
rum effectus,quos repulſos mendacis
Græciæ fabuloſo commento,quid my
ſticum in his fapere debeat cerebrum a
gnoſcamus.Tum illa:Vnde hec tibi, in.
quit,homuncule tanta ignorantiæ ſcien
tia : Vnde etiâ ratum ordinem ignoran
di : Dum enim feculis intacta requiris ,
oftendis te ſapienter ſcire quod neſcis.
Cui ego:Si his quibusignorare aliquid
contigit,neipſum quidem neſcireſuum
fcire contigerit, quanto ſatius eis erat e.
tiam non naſci contingere, quàm naſci
inefficaciter uiuere.Primum itaque ego
ſcientiæ ueftibulũ puro , ſcire quod ne
ſcias . Ad hæcilla : Tam ſecretis myſti
ciscs rebus uilaciter pertractandis, am
pliora ſuntautoritatũ quærendă ſuffra
gia. Neque enim quippiam ludicrum
quæritur, quoludibundo pede metrica
FFF 3 uer
 82 % B. FULGENTI MITHOL,
uerborum commodo farciamus,ſudor na
hic,hoc opus eſt paleſtrantis ingenij, ne bu
tam magnifici affumptamolesoperisi ma
pro ferè medio conaminis impetu, ui ren
uaciſsimis deſtituta uaneſcat tractacib, du

Ergo erunt nobis Philoſophia atqV. na !

taniacæleſtis adiutrices operis aſciſcen: &

dæ.Nec enim deerit tuis lafciuiens ami mi
1 ca ſolatíjs ucdum te myſticæ artes anhe: tas
lum tractando reddiderint, tute tua fa qu
tyra ludentem excipiat. Quæſo, inquã, Cad
munifica largitas ne tu iſtam tuam ſaty
ram , cuius me dudumuadatum amore
prædixeras temere credas noftris pena
tibus. Tam etenim libens zelo fortitus
fum ex affectu coniugium , ut bancſuis
oblucentem ut pellicem uoluptatibus
domo repererit , ita ſulcatis ungue ge.
nis in Heliconě remittatneceſſe eſt,quo
eius diluendis uulneribus Gorganeii
plius fontis nequaquam fluenta fuffi
ciant. Tum illa cachinnum quaffans fra
gile, colliſo bis teros pulſu palmulæfe 1

more,neſcis ( inquit) Fulgenti rudisac

-

cola Pieridum : quantū latyram matro

12

1
 AD CATVM , LIBER 1. 823
næ formidenr. Licet mulierum uerbali.
bus undis & cauſidici cedant, nec gram
matici mutiant,rhetortaceat, & clamo.
rem pręco compeſcat, ſola eft quæ mo.
dum imponat furētibus,licet Petronia .
na ſubit Albutia , hac etenim alludente,
& Plautinæ ſatyræ dominatus obdor
mit , & Sulpicillæ Auſonianæ loquaci
tas deperit, Saluſtianæ Symphonicæ ,
quamuis præſens fit cantilena , melos
cantandi rauceſsit:
Soluerat igniuomusmundi regioneperaéta Periphrala
Quacirupedes,g-liduma rosistepefeceratorbem noctis.
Rollor, o auratis colla ſpoliabathabenis.
lain Phæbus diſungitequos,iam Cinthia iungil.
Quase foror liquit,fraterpede temperat ondas.
Tum nox ſtellato mundo circunlita peplo,
Cerula rorigenispigreſcere iufferat alis,
Aſtrigero'nitent diademateLunabicornis
Bullatum bijugisconfcenderat æthera tauris
lamfamulachra modis mentisfallentiaplaftis,
Molliafalfidicis replebant framina fignis.
Etut in uerba pauciſsima conferam ,
nox erat . Cuius nomen noctis iam du .
dum oblitus , ut inſanusuates uerſibus
$
delirabam ,dum ſubitoagreſtis illa , quã
FFE 4 dudum
 824 B. FYLGBNTII MYTHOL.'
dudum uideram hoſpica oborto impe
tu cubicularis impulſu fores irrupit, in
opinantero meiacentem reperiès,mar
cēcia languoreſomni lepido lumina,ra
pido atque admodum ſplendifice inter
micanti quodam ſui uulcus corruſcami
ne pepulit.Erat enim ultra ſolitum emi
nens mortàlitatisosaſpectum , denią pi
græ adhuc quietis indicium roratis na
ribus ruduantem repentina oſtij crepi.
tatione turbauit. Hanc-præibat florali
laſciuiens uirguncula peculantia,hæde
ra largiorecircumfluaimprobi uulcus
& ore cótumeliarum ſarcinis grauido,
cuius hyronicum lumen tam rimabun
da uernulitate currebat , quo mentese.
tiam abftrufas temulentis inſcriptioni
bus depinxiſſet, Muſęenim latera ſarcie
bant alcrinſecus due,quarum dexterior
uerecunda quadam maieſtate ſubnixa
altatæ frontis Polymnia argēteis aſtro
Vrania , rum purgauerat margaritis, cuius pha
leratum exoticis diadema carbunculis
corniculata Lunę linuatio deprimebat,
accerulanti peplo circunlita hyalinęca
uitatem
 AD CATUM , LIBER I. 825
uitatem fphæræ oſſeo faſtigatus tigillo
uerſabat,uiſus itaqluminis . Tam elata
contemplatione cælitus erigebatur in
cuitus, quo penè foribus ſuperna intu
ens pollicem illiſiffet. Leuicomes late
ris refugo quodam contemplatu ſecre Philofos
cior humanos intuitus uelamine quo
phia.
dam arcano uitabat ,huius ninguida ca
nis albentibus nitebat cæſaries, rugac
criſpato multiplici ſupercilio rancidum
fe quiddam conſopirepromittebat. Tar
diorinceſſus erat, & ipſa ponderationis
grauedineuenerandus . Tunc Caliope
prouinciam loquacitatis ingreſſa, his
te,inquit,Fulgenti tutricibusipoponde
ram largitum .Quarum ſequax ſifueris,
celeriter raptű ex mortali cæleftem effi
cient,aftris ,non ut Neronem poëticis
laudibus, ſed ut Platonēmyſticis inter
ſererent rationibus. Neqz enim illos de
his expectas affectus, quos aut poema
ornat, aut deflet tragoedia, aut ſpumat
oratio,aut cachinnat ſatyra,aut ludit co
mædia , ſed in quib. Carneadis reſudat
elleborű , & Platonis auratum eloquiữ
FFF 5 &
 820 B. FULGENTII MITHOL.
& Ariſtotelis fyllogiſmaticum uerbílo
quium . Nunc itao pandementis eubi
culum & aurium fiftulis,audito nuncio
mentibus intromitre, quod excipis, fed
enerua totum mortale, quod tibieft, ne
tam ſacrati ſeries dogmatis ſcrupuloſis
rice non reſideat penetralib . Ergo nunc
de deorum primum natura , unde tanta
malæ credulitatis lues ſtultis mentibus
inoleuerit, edicamus . Quamuis enim
quidam ſunt, qui (preta capitis genero
ſitate, eretinis atque archadicis lenſibus
glandium quippiam ſapiant, atque eo
rum altiori ftultitiæ nubilo ſoporata ca
ligentur ingenia, tamen nequaquam a.
pud humanos ſenſus niſi fortuitis com
pulfationibus motinaſcãtur errores, ut
etiã Chryfippusde fato fcribēs ait : Co.
pulſationibus lubricis uoluunturincur
ſus:Itaq primumomiſſo circuitu , unde
Idolum tractum fit,ediſcamus.
Vnde Idolum dicatur.
Origo idos lophanes Lacedæmonum author
lorú o culs
tuscorum , libros ſcribitantiquitatum XIIII.
in quibus aii Syrophanem Aegy
ptium
 AD CATVM , LIBER I. 827

ptium familia ſubſtantiac locupletem

filium genuiſſe, quẽ uelutenormis ſub
ftantiæ ſucceſſorêineffabili ulcra quàm
paternitas exigebataffectu erga filium
deditum . Iso dum aduerſis fortunæ in
curſibus raperetur, patri crudelegemi
næorbitatis dereliquit elogium ,& ut
pofteritatiperpetuale ſuffragium dene
gallet, & ſubſtantiæ propaganda ſubi
tam inceptionem obijceret.Quid igitur
faceret aut fecunda paternitas hac fte .
rilitate damnata , autfelix ſubſtantia in
ſucceſsione curata. Parum erat non ha .
bere,quod habuit,niſi etiã effet, qui ob
tineret quod reliquit. Denique doloris
anguſtia, queſemper inquirit neceſsita
tis lolatiã, filň ſibilimulachrũ in ædibus
inſtituit. Dum triſtitiæ remediâ quæ
rit , ſeminarium potius doloris inuenit,
neſciens quod ſolaſit medicina miſeria : “
rum obliuio , feceratenim ille undelu
ctus reſurrectionis indies adquireret no
in quo luctus ſolatiâ inueniret . Denick tado
Idolum dictaeſt tidedynin , quodnos odules.i.
Latine ſpecies doloris dicimus. Name speciesdos
uni. Loris,
 828 B. FULGENTII MYTHOL.
uniuerſa familia in domini adulationě,
aut coronas plectere, aut flores inferre,
aut odoramēta ſimulachro ſuccendere
' conſueuerat. Nonnulli etiam ſeruorum
culpabiles, domini furiam euitantes, &
adlimulachrũ profugi ueniāmereban
tur & quali falutis certiſsimo collacori,
florum aut thuris offerebant munuſcu
la,timoris potiùs effectu ,quam amoris
affectu . Deniq huius rei immemor &
Petronius ait : Primus in orbe Deos fecit
Minianor. timor, Nã & Mintanor muſicus in Cro
matopoion libro muſicæ artis quę fcri
pſit,ait: dominum doloris quem prima
compunctio humaniuinxitgeneris:ex
in inueteratus error humanis pedeten
tim cõſertis diſciplinis baratro quodam
fæuæ crudelitatis prolabitur.
Fabula Saturni.

Spismaritusfenior ,uelatocapitefat
cem gerens , cuius uirilia abſciſla &
inmareproiectaVenerem genuêre.Ita,
que quid ſibi de hac Philolophia ſenti.
at, audiamus.
Tum
 AD CATVM , LIBER I. 8 29
Tum illa Saturnus primus in Italia
regnum obtinuit,hicoper annonę prę.
rogationem ad ſe populos attrahensà
faturando dictus eſt Saturnus : Opis
quoq eiusuxor,eo quod opem eſurien
tibus ferret,edicta eſt.Pollucis etiam fi
lium ſiue à pollendo , ſiue à pollucibili. Pollucibilis
tate , quam nos humanitatem dicimus, tas.
unde & Plautus in comædia Epidici Plaut.
ait: Bibite,pergracaminipollucibiliter.Ve
lato uerò capite ideo fingitur,quodom
nes fructus foliorum obnupti tegantur
umbraculo . Filios uerò ſuos comediſle
fertur, quod omnetempus quodcung
gignit conſumit. Falcem etiam fert non
immerito,ſiuequòd omne tempus in ſe
uergat ut curuamina falciū,ſiue propter
fructum . Vnde etiam & caftratus dici
tur,quòd omnes fructuum uires abſciſ
fæ ,atq in humoribus uiſcerum uelut in
mare proiecte,ficut illic Venerem,ita &
libidinem gignant neceſſe eſt.
Nam & Apollophanes in Epico car- Apollopha:
mine ſcribit :Saturnum quaſi ſacrű všu: nes.
vos enim Græcê ſenſus dicitur, aut ſato
rem
 830 B. FVLGBNTII MYTHOL.
Saturnifilij. tem v8, qualidiuinum ſenſum creaniemi
omnia , cui etiam quatuor filios ſubí
ciunt: id eft, primum louem : ſecundum
Iunonem : tertium Neptunum :quartum
Plutonem , & quaſi Poli filium quatuor
elementa gignentem :id eft,primum lo.
tupiter. uem ignem , unde & ztus Græcè dici
tur.Zeus eniin Gręca ſignificatione ſiue
uita fiue calor dici poteſt, ſiue quod i
gne uitali animata omnia dicerentur, ut
Heraclitus uulc, fiue quod hoc elemen
Inno. tum caleat . Secundum lunonem quafi
aëremi,undeápæ Græcè dicitur, & quã.
uis aërem maſculum ponere debuerint,
çamē deo fororeſt louis , quod hæc duo
elementa ſibi ſunt ualdeconſortia. Ideo
louis & coniugem quod maricatus aër
igne ferueſcat. Nam & Theopompus
in Cypriaco carmine & Hellanicus in
Dios Philogia , quam defcripfit ait : lu.
nonem ab loueuinctam catenis aureis
& deprauatam incudibus ferreis . Illud
nihilominus dicere uolentes quod aër
igni cælefti coniunctior duobus deor
fum elementis miſceatur:id eft, aquæ &
terra
 AD CÁTVM; LIBER I. 831
terræ quæ elementa duobus ſuperiori
bus grauiora ſunt.
Fabula Neptuni.
Eptunum uerò tertium aquarum
uoluere elementum , quem
Græci etiam Poſidona nuncupāt,
quaſi @yádlw , quod nos Latinèfaci
entem imaginem dicimus, illa uidelicet
ratione quod hoc ſolum imagines in le
formet ſpectantium , quod nulli alij ex
quatuorcompetatelementis . Tridente
uerò ob hanc rem ferre pingitur, quod
aquarumnatura triplici uirtute funga
7.27
tur:id eft,liquida,focũda,potabili, hinc
& Neptuno Amphitritē in coniugium Amphitrite.
deputant: duqi enim Græcè circumcir
ca dicimus, eò quòd omnibus tribus e
lemèntis aqua concluſa fit : id eft, fit in
cælo,ficin aëre : id eft, in nubibus, & in
terra;utſunt fontes & pucei.
Fabula Plutonis.
gi Vartum etiam Plutonem dicunt
ben
Dani
lo QueGræcè diuitiæ dicuntur,folis cer
terrarum præſulem . Pluos enim
‫شده اند ا‬ ris credentes diuitias depucati. Hunce
tiam
‫ده‬
 8 32 B. FULGENTIL MITHOL ,
ciam tenebris addictum dixêre,quòdſo
la terræ materia ſit cunctis elemétis ob
ſcurior. Sceptrum quoque in manu ge
ftat, quòd regna folis cõpetant terris.
Fabula de Tricerbero.
Ricerberum uero canem eius ſub
THiurgiorum
îjciunt pedibus, quod mortalium
inuidiæ ternario con
flentur itatu : ideſt,naturali, cauſali, ac
cidencali. Naturale eſt odium , ut ca.
num , & léporum ,luporū& pecudum ,
hominum& ſerpentum . Cauſale eſt, ut
amoris zelusatque inuidiæ . Accidens
eft, quod aut uerbis caſualiter oboritur,
uchominib ,, aut comeſtiones propter,
ut iumentis .
· Fabula de Furijs .
Vic quoq; etiam tres furias deſer
H uire dicunt, quarum prima eſt Ale
cto . Alecto enim Græcè inipau
ſabilis dicitur. Alia Tiſiphone:Tiſipho
1
ne autem quaſi zétwy Own : id eſt, iſtarī
uox. TertiaMegera M: egera enim eft,
quali uzgaazčes: ideſt,magna conten
tio. Primum eſt ergo non pauſando fu .
riam

+
 AD CATVM, LIBER I. 833
tiam côcipere. Secundum eſt in uocem
erumpere. Tertium iurgium protelare.
Fabula de Fatis.
Ria etiam ipſi Plutoni deſtinant fa . Parce.
T ta,quarum prima Clotho: ſecunda
Lacheſis:tertia Acropos:Clotho e
nim Græce uocatio dicitur.Lacheſis ue
ro ſors nuncupatur.Atropos quogfine
ordine dicitur.Hoc uidelicet ſentire uo
lentes, quod prima ſit natiuitatis euoca
tio.Secunda uitæ ſors,quemadmodum
quis uiuere poſsit. Tertia mortis condi.
tio,quæ fine legeuenit.
Fabula de Harpyisa
Arpyias etiam tres inferis Virgi
H lius deputat , quarũ prima Aello:
ſecunda Ocypite : tertia Celæno .
Harpyia enim Græcè rapina diciť. Ideo
uirgines quòd omnis rapina aridafit &
ſterilis . Ideo plumis circumdatæ :quia
quicquid rapina inuaſerat celac.Ideo uo
laciles , quod omnis rapina ad uolandũ
ſit celerrima. Aello enim Græcè , quaſi
sinopčamo: id eft,alienum tollens. Ocy
pite: id eft,citiùs auferens. Celænõuero
GGg Græcè
1
 834 B. FULGENTII MYTHOL.
Græce'nigrum , unde & Homerus pri
malliados rapſodia:defa toiaduce ksheet
rövipwhoe nodi drógu: id eft ,ftatim nicer
tuus ſanguis emanabitper meam hatam .
Hoc igicur ſignareuolentes , quod pri
mum ſit alienum concupiſci: ſecundum
cócupita inuadere: certium celarequod
inuadit.
Fabula de Proferpina.
Lutoni quoq nupcam uolunt Pro
Ceres . e r e nā Cererisgaudium
P Græcè
ſerpi filiam . Ceres enim
, & ideo il
dicitur
lam frumenti deam eſſeuoluerűt, quòd
ubi plenitudo fructuum ſit, gaudia ſem
per ſuperabundent neceffe eft . Profer
pinam uerò quaſiſegerem uoluerüt : id
eſt,terram radicibus proſerpētem ,ut &
Hecate. Hecate Græcè dicitur . Hecaton enim
Græcè centum ſunt, & ideò hoc illi no.
men imponunt: quia centuplicatū Ce.
res proferatfructum . Hanc etiam ma
ter cum lampadibus raptam querere di
citur, unde & lampadã dies Cereri de
dicatus eſt, illa uidelicet racione quod
hoc tempore cum lampadibus: id eft,
cum
 AD CATVM , LIBER I. 835
cum Solis feruore ſeges ad metendum
cum gaudio requiratur.
Fabula Apollinis.
o Pollinem Solém dici uoluerunt.
A citur,
Apollon enimGrace perdens di
quòd feruore ſuo omnē ſuc.
cum uirentium decoquendo perdat her
barum . Hũc etiam diuinationis Deum
uoluerunt,fiuequòdfolomníà obſcura
manifeſtat in lucē, feu quod in ſuo pro
ceſſu & occaſu eius orbita ,multimodos
ſignificatiónum mönſtret effectus. Sol
uero dicitur aut ex eo,quòd folus ſit, aut ab Ouidio
quod ſolite per dies ſurgat & occidat. lib. 2. Metas
Huic quoq quadrigamfcribunt illam morph.no:
ob cauſam ,quod aut quadripartitis tệ. minanturhi
porum uarietatibus annicirculum per equipyroisa
flāmatus,
agat , aut quòd quadrifido limite diei iEous. i. md :
r metiatur ſpacium , unde & ipſius equis cucinus:Acs
ke '
condigna licnomina poſuerunt: id eſt, thon.i. Are
Erythræus ,Acteon, Lăpos, Philogqus.dens:Phles
Erythræus Græcérubens dicitur, quod goni.
Homer vrens
. Ose
à matutino folluminerubicundus exur
dyfs.4. duos
ca - gac.Acteon ſplendens dicitur, quodter mumerat La
tiæ horæ momencis uehemens inſiſte vú to Phước
H
C GGg tur, tontema
836 B. FULGENTII MYTHOL,
LE
tur,lucidior fulgeat. Lampos uerò cùm C
ad umbilicum diei centratum confcen
derit circulum . Philogæus Græcèter. F
ram amans dicitur , quod hora nona le
procliuior uergens occaſibus pronus
incumbat .
Fabula decoruo.
N huius etiam tutelam coruum po.
nunt, fiuequòdſolus contra rerūna
curam , in medijs ipſis æftiuis feruori.
bus ouiparos pullulet fætus . Vnde&
Petronius:
Sic conirà rerum naturemuneranorë,
Coruus maturisfrugibusouarefert,
Siue quòd in Horoſcopicis libris ſecun
dùm Anaximandrum ,liueetiam ſecun
dùm Pindarum ſolus inter omnes aues,
ſignificationes habeatuocum .
Fabula de Lauro.
N huius etiam tutelam Laurű aſcri
bunçdicûtPenifluminis
|nen ,unde etiam eumamalleDaph
filiam , & un
de laurusnaſcipoſſet,niſi defluuialibus
undis: Maximè quiaeiuſdem Peneiflu
minis ripæ lauro abundaredicuntur.At
uero
 AD CATVM , LIBER I. .
83 %
uerò amica Apollinis ob hancrem uo .
citata eſt : quia illi,qui de interpretatio
neſomniorum ſcripſerãt,utAntiphon
Philocrus, &Artemon, & SerapionA
who ſcalonites promittant in libris ſuis laurű
fi dormientibus ad caput poſueris, uera
ſomnia efleuiſuros.
Fabula de nouem Mufis.
Vic etiam Apollini nouem depu
tant Muſas, ipſumg decimâ Mu
125
H ſis adijciūt. Na uidelicet cauſa, qd
humanæ uocis decem fint modulami
ontare
na,undecum decachorda Apollo pingi
tur cythara.Sed & lex diuinadecachor- Voxquibus
don dicit Pfalterium . Fitergo uox qua- inftrumentis
tuordentibusecontrà poſicis, quoslin-formetur.
guapercutit, è quib .ſi unus minusfue.
rit , ſibilūpotiùsquàm uocē reddat ne
ceſſe eſt: Duo labia uelut cymbala uer 1

borũ cômoda modulantia . Lingua ut

plectrũ quæ curuamine quodam uoca
lem format ſpiritum : Palacũ cuius con
cauitas profert ſonum. Gucturis fiftula,
quæ tereti meatűſpiritalē prebet ex cur
ſu :Et pulmo,quelut aceruus follis con
GGg3 cepta
 83 8 ' B. FULGENTII MYTHOL.
cepta reddit ac reuocat.Habes ergo no
uem Muſarum uel Apollinis ipſius red
ditam rationem , ficut in libris luis Ana.
ximander Lampſacenus, & Leophan
tes Heracleopolites exponunt, quod &
alí firmant,ut PiſanderPhyſicus, & Eu
xemenes in libro Theologomenon.
Nos uerò nou Muſas doctrinæ ato
Clio, ſcientiæ dicimus nodos : hoc eft,prima
Clio , quaſi prima cogitatio difcendi:
Cleos enim Græcè famadicit , unde &
Hom. susisilaeo diopáxóoulv odtiid .
flv :id eſt,folam famam audiuimus. Erin
alio loco : Tolat over kad' Enádæ rai
peéconäeyo.Etquoniam nullus ſcientia
quærit niſi in qua famæ ſuæ protelet di
gnitatem, ob hanc rem prima Clio ap
pellaca eſt: id eft, cogitatio quærendæ
Euterpe ſcientiæ . Secundæ Euterpe, quod nos
Latinè bene delectans, dicimus, quòd
primum fit ſcientiam quærere: ſecun
dum ſit delectari quod quæras.Tertia
Melpomene, Melpomene quali denetlw #roboplin : id
eft , meditationem faciens permanere,
ut primum uelle: fecundum deſiderare
quod
 AD CATVM, LIBER I. 8 39
quod uelis : tertium inſtare meditando
! ad id quod deſideras. Quarta Thalia:id Thalia.
eft,capacitas, uelut ſi dicać, nies doenza :
id eſt,ponens germina. Vnde & Epi
charmus Comicus in Diphilo come
dia, ait : θάλομ ώς και βλέπει βέλιμο -έπια
kur: id eſt ,germen dum non uidet fames
conſumit. QuintaPolymnia ,quafi wa- Polymnia
av krkulwiid eſt,multam memoriam fa. delPoly,
ciensdicimus:quia poft capacitatem eſt hymnia.
neceſſaria. Sexia Erato ,xüpwu omolov, qd' Esato.
nos Latinè inueniens ſimile dicimus :
& quia poftfcientiam & memoriam iuſtí
eit, ut aliquid fimile & de ſuo inueniat,
Septima Terpſicore: id eſt, delectāsin- Terpſicore:
ſtructionem :unde & Hermes in Opi
mandre libro ait: ακερο στροφής και ευφο
O'TO:id eſt,abſque inſtructione eſcę
& uacuo corpore,ergo poſtinuentioně
oportet te etiam diſcernere ac dñudica
requid inuenias. Octaua Vrania: id eft, Vrania.
cæleſtis, poft drjudicationem enim eſt,
eligis quid dicas,quid deſpuas. Eligere
enim utile ,caducumo deſpuere, cæle.
ſte ingenium eſt. Nona Calliope :ideſt, Calliope.
GGg 4 opti
 840 B. FULGENTII MYTHOL.
Iliad.B. optimæ uocis , unde & Homerus ait:
Jeñs puncons: id eft,deæ uocē cla
mantis. Ergo hicerit ordo . Primum eft
uelle doctrinam . Secûdum eft delecta
ri,quoduelis. Tertium eſtinſtare,adid
quo delectatus es. Quartâ eft capereid
quod inſtas. Quintű eſt memorari qd
capis. Sextum eſt inuenire de tuo ſimi
le,ad id quod memineris.Septimum eſt
iudicare quod inuenias. Octauum eft
eligere de quo iudicas . Nonum bene
proferre quod elegeris.
Fabula Phaëtontis,
Icetiã cum Clymene nympha coi
Hapaternos
ens Phaëtõtadicitur genuiffe, qui
currus affectans ſibiato
mundo cõcremationis detrimenta con
flauit. Semper ergo ſol cum aqua coiēs
aliquos fructus gignat neceſſe eſt , qui
eo quod terris exilienres appareat Pha
nontes dicuntur: phænon enim Græce
apparēs dicitur , qui quidem fructus ad
maturitatem'ſui,Solis ardorem querant
neceſſe eſt, quo accepto omnia feruoris
incendio conſumantur. Huius etiam ſo
rores
 AD CATVM , LIBER I. 841
rores Arethuſa, Lampetuſa, quæ gem- Ab Ouid.2 .
meis ac translucentibus fraterna deplo- Metamor.
rantguttis incendia, ſuccinaga diruptis vocantur
iaciuntinaurata corticibus.Soror etiam Phaëthuſa
w Lampes
totius germinis arbor eft, quæuna ea tie.
demq feruoris humorisqz iugalitategi
gnuntur. Itaq iſtæ arbores, quæ ſucci.
num ſudant, dum maturis frugibus So
lis feruor torrentibus ipſis Iunio,lulio
menſibus incendioſior , Cancri atque
Leonis tetigeritmetas,tunciſtę arbores
æſtu ualido fiſsis corticibus ſuccum ſui
liquoris in Eridano flumine aquis du.
randum emittunt.
De Tripho,ſagittis& Pythone,
Ist Triphũ quog Apollinis adň- tf.tripodé
H ciunt,quod Sol & preterita noue
rit, & præſentia cernat, & uiſurus
ſit futura. Arcâ uerò huic ſagittasccon
ſcribunt, fiue quod de circulo eiusradni
in modum ſagittarum exiliāt, ſeu quòd
ſuorû radiorum manifeſtatione omně
dubietatis ſcindatcaliginem , unde etiã
Pythonē ſagittis interemiffe fertur. Py
tho enim Græcè credulitas dicitur , &
GGgs quia
842 B. FULGENTII MYTHOL.
quia omnis falfa credulitas, ſicut ſerpen
tes,luce manifeſtante deprimit, Pytho
nem eum interemiſle dicunt.
Quare finebarbadiciturApollo cùm
pater dicatur.
Quia occidendo & renaſcendo ſeme
per eſt iunior, ſiue quòd nãquam in fua
uirtute deficiat, ut Luna , quæ creſcit &
minuitur.
Fabula Mercurij.
I furtis præfuêre dijnõ eratopus cri
in authorem.Mercurium di
Smrecæleſtē
minib ,iudicē,ex quo culpæ habuê.
cunt præfuiſſe negocijs uirgam ferencē
ſerpétibus nexam ,pennatis quoq tala
ribus præditū .Huncetiam internuncií
furatrinum Deum. Quid ſibi uerò hu
ius nominis atqueimaginis ſignificatio
diſſerat, edicamus. Mercurium dici uo.
luêre quali mercium curam. Omnis er
go negociatordici poteft Mercurius.
Quarepennas.
Pennata uerò calaria quod negocian
tium pedes,ubiq pergendo quali pen
nati ſunt.
Quare
 AD CATVM, LIBER I. 843
Quarevirgam .
Virgam uerò ſerpentibus nexam ob
hoc adijciunt, quòd mercatoribus det
aliquando regnum ut ſceptrum , & uul
nus ut ſerpentium .
Quare Galerum & Gallxm .
Galero enim cooperto capitepingit ,
quod omne negociū ſit ſemper abſcons
ſum . Gallumquoq in eius ponunt tu .
telam ,ſiuequod omnis negociator ſem
per inuigilet,ſeu quòd ab eius cantu ſur
gant ad peragenda negocia.
Quare Hermes.
Hermes quo dicit Græcèégrelor's
oa: id eſt, quod nos Latinè differere di.
cimus, illa uidelicet cauſa , quod nego .
ciatori linguarum ſic diſertio neceffaria:
utraß enim regna permeare dicitur fu
perna atæ inferna, quod modò uentis
in altum nauiganscurat, modò demer
ſus inferna tempeſtatibus appetat.
Quare fur,quareceler dicitur.
Huncetiam Deum furti ac præſulem
uolunt,quod nihil interſit inter negoci,
antis rapinam atæ periurium ,furantisci
deieras
844 B. FULGENTIL MITHOL.
deierationem ac raptum . Stellam uerò
quæ StilbosGræcènuncupatur, quam
ei Pagani aſcribūt, ex quo etiam dieino
men inuenêre, tantum celeriorplanetis
omnibus currit,ut feptimadieſuos per
meet circulos , quod SaturnusXXIIII.
annis & Iuppiter XII. poffunt, undee
tiam Lucanus ait:
motua,celerCyllenius hæret.
QuareArgumoccidiffedicatur .
Deniq etiam Argum luminum po.
puloficate cõſeptum interemiſſe fertur,
dum oculorum immenſam unius cor
poris ſegetem , ubique uiua circunfpe
ctione florentem ſingularis uulneris re
curſum , falcifero męſfuiſſet curuamine.
Quid ſibi ergo tam fabuloſum Græciæ
commentum uelit.niſi quod etiam cen
tum cuſtodes totidemque aftutos fine
negociationeuagos,unde & orgas Grę
cèuagus dicitur , & furantis aſtucia &
negociantis circumueniet aſtuta , falla.
taś cautela.Soler igitur alludere his fpe
ciebus & honeſte mendax Græcia , &
poética garrulitas ſemper de falficate
orna .
 AD CATVM , LIBER L 845
ornata phaleratior , ut & Danaë, hym- Danač.
breaurato corrupta eſt, non pluuia, ſed
pecunia.
Fabula de Ganymede.
Traptum Ganymedem aquila no
ETpiter
uere uolucris ,fed bellica præda.lu .
enim utAnacreon antiquiſsi
mus autor ſcripſit, dum aduerſus Tita .
nas: id eſt, Titani filios qui frater Sacur
ni fuerat bellum aſſumeret, & facrificiữ
cælo feciſſet in uictoriæ auſpicium , a
quilæ ſibi adeſſe proſperum uidituola
tum , pro quo tam felici omine , præfer
tim quia & uictoria conſecuta eſt, in fi- Aquila in
gnis bellicis fibi aquilam auream fecit, fignusbellis
tutelæg fuæ uircuti dedicauit , unde & cis.
apud Romanos huiuſcemodiſigna tra
ctata ſunt. Ganymedem uerò bellando
his ſignis præeuntibus rapuit ,ficut Eu Europarás
topám in cauro rapuiffe fertur: id eft,inprus.
ñàuém tauri picturam habentem , & is
idem in uacca ſimiliter nauim huiuſce
modi picturæ : denique ut hoccertius
eſſe cognoſcas nauigium Ilidis Aegy
ptus colit.
Fabula
846 B. FULGENTII MITHOL.
Fabula Perſei do Gorgoñon .
Erſeum ferunt Medulæ Gorgonès
P.inter fectorem . Gorgones uoluêre
dici tres, quarum prima Stheno : Se.
cunda Euryale:Tertia Meduſa,quarum
quia fabulá Lucanus & Liuius ſcripſe.
runt poëtæ grammaticorû ſcholaribus
rudimentis admodum celeberrimi,hāc
fabulam referre ſuperfluum duximus.
Theocritus antiquitatum hiſtoriogra
phus refert Phorcum fuiſſe regem ,qui
tres filias locupletes dereliquit. Quarű
Meduſa maior quæ fuerat locuples, re.
gnumo in colendo,fructificandog am
pliauerat,unde & Gorgodicta eft, qua
liGeorgon:nam GeorgiGręce'agricul
tores dicuntur. Serpentino uerò capite
ideo dicta eſt quod aſtutiorfuerit,cuius
regnum opimum Perſeus inuadens in
pſam quidem interemit , ideo uolaticus
dicitur,quod nauibus uenerit.Cuius ca
pite: id eſt,ſubſtantia ablata dicior factus
non paruaregna obtinuit. Denique &
Athlancis regnum inuadens , quali per
Gorgonis caput:id eſt, per ſubſtantiam
éius
 AD Catum , LIBER 1. 847
eíus eum in montem fugere compulit.
Vnde in montem conuerſus dicitur ef
ſe. Tamen quid hacſibi tam ſubtili ſub
imagine ornatrix Græcia ſentireuolue
ritedicamus: Gorgonas dici uoluerunt
tres : id eſt, cria terroris genera . Primus
quippe terror eſt,qui mentem debilitat:
ſecundus qui profundo quodam cerro
rementem ſpargit:tertius qui nõ ſolum
mentis intentum , uerumetiam caliginē
ingerit uiſus,unde & nomina tres Ġor
gones accepêre. Stheno enim Græcè
debilitas dicitur; unde & Aſteniam in
firmitatem dicimus . Secunda Euryale:
id eft,lata profunditas , unde & Home
ruswého olgváyuay: ideſt, Troiam latas
uias habentem.Itaq Meduſam quafi cese
idéoep,quòd uiderinõ poſsit.Hos ergo
terrores Perſeus adiuuante ſapientia in
3
terfecit. Ideò auerſus uolat quod uirtus
terrorem nunquam aſpicit. Speculűer
go ferre dicitur,quod omnisterror non
folùm in corde , fed etiam in figura trāſ
eat. De ſanguine eius nafci ferturPega.Pegaſus.
ſus in figuram famæ conſtitucys.Vireus 1

enim
1
 84.8 B. Fulgentii MYTHOL.
enim dum terrorem amputauerit, fama
generat, unde uolare dicitur: quiafama
eſt uolucris.Vnde & Tiberianus:Pega
ſus hinniens tranſuolatæthram.Ideo &
Mulis fontē ungula ſua rupiffe fertur,
quòd Mulæ addeſcribendum famā he
roum , aut ſequanturpiorum dicta, aut
indicent antiquorumgefta.
Fabula Admeti& Alcestes.
Antithes Icut nihil benigna ſuperius cõiuge,
fisuxoris
bone 8
mala .
s Quanto enim ſapiens pro uiri ſui ſa
ita nihil infeſta crudelius muliere .

>> lute ſuam opponit animãpignori,tanto

» maligna ad mariti mortem etiam ſuam
„ reputat nihili.Ergo coniux quantum iu
„ reconiunctior, tantum eſt aut morũ dul
cedine mellea , aut felle malitiæ toxica.
Eft quippe aut perpecuale refugiữ , aut
» perenne tormentum .
Admetus rex Græcię Alceſtē in con.
iugio accepit,cuius pater edictâ propo.
fuerat, ut liquis duas feras ſibi diſpares
fuo currui iûgeret, ipſeillam in cõiugio
accepiſſet. Is igiturAdmetus Apolliné
atque Herculem petijt, & ei ad currum
leonem
 AD CATVM , LIBER 1. 849
leonem & aprum iunxerunt.Itaque Al.
ceſtem in coniugio accepit . Cum in
infirmitatē Admetus decidiſſet, & mori
ſecomperiſſet, Apollinē deprecatus eſt.
Ille uerò dixit, ſe ei aliquid no noſſe prę .
ftare, niſi quis ſe, de eius propinquis ad
mortem , pro eo uoluntariè obtuliffet, 4

quod uxor fecit.Itaq Hercules, dum ad

Tricerberum canem abftrahendum de
ſcenderet,etiam ipſam de inferis leuat.
Admetum poſuere in modummen
tis,ideò Admetus nuncupatus eſt, qua
ſi quem adirepoterit metus.Hicitac in
cõiugio Alceſtem deſiderat. Alceenin
Græcè præſumptio dicitur, unde & Ho
merus air : άλλα εκ βίκ φρεσίμασε τις
ånxi, non eſt aliqua uirtus in mentibus,
neo aliqua præſumptio.Ergo mēs pre
fumptionem ſperans ſibi cõiungi, duas
feras ſuo currui ſubiungat: id eſt,ſuçuie
duas uirtutes aſciſcat animi, & corporis.
Leonem ut uirtutem animi, aprū ucuir
tutem corporis.DeniQ & Apollinem &
Herculem ſibi propicier:id eft, fapientia
& uirtutem. Ergo præſumptio ſemeti
HHh płam
 B. FULGENTI MYTHOL.
850
ad
m e mor
pfaeſt tem pro anima obijcit,ut
Alc , qu præſumptionem quam
am
uis in periculo mortis deficientem , uir
tus deinferis reuoca , ut Hercules fecit
BEATI FULGENTII
EPISCOPI CARTHAGI.
NENSIS MYTHOLOGIARVM AD
Catum Presbyterum Car.
thaginenfem ,
LIBER II.
Tudens mi Domine tuore:
uerendo imperio, meamftul
S titiam uelut naufrago com
miſi,iudicí bifidaambigui
tate ſuſpenſus, utrúmne lector quilibet
lauder conſtructa , aut deftruat labora
ta . Sed quia nullatenus hæcnoftrum
aut nomen extollunt,aut crimē officiặt,
illo uidelicet pacto, quodfi ab his lector
melius ſapit Deumpræferat, qui melio.
ra conceſsit :ſin uerò ab his minus aligd
deſipit,ipſum præferat, qui iſta contri
buit.Ergo & hæcnon noſtrafunt,fed e.
ius
 AD CATVM, LIBER II. 851
ius donum , & quæ ampliora eueniunt,
non hominis,ſed diuinum eſt largimen
tum . Sicut enim liuoris nota elt filere
quod noueram ,ita crimen eſt non enar
rare,quod ſenſeram , ergo fi his amplius
ſapis ,lauda mentem puriſsimam , quæ
quod habuitnon negauit,ſed ſi hæcan
te' neſcieras , habes arenam noftri ftudí
ubi tui exerceas paleſtram ingenij.
Fabula de iudicio Paridis.
Hiloſophi tripartitam humanitatis vita hintás
PHuoluerunt elle uitam , ex quibus pri natrium geë
mam theoreticam : fecundam
nerum ,
pra . 1

cticam : tertiam philargicam uoluere,

quas nos Latinè contemplatiuam, actis
uam, uoluptariam nuncupamus,ut etia
am Propheta ait:Beatus virquinon abijt Pfal.t.
in confilio impiorum , & in viapeccato.
rum non ſtetit, &incathedra peſtilentie
non fedir:id eft,non aböjt,non ſtetit,non
ſedit. Primaigitur contemplatiua eſt, Contemplde
quæ ad ſapientiam , & ueritatis inquiſitiua.
tionem pertinet , quam apud nosEpi
fcopi,ſacerdotes,acmonachi,apud illos
philoſophi gefferunt.Quosnulla furo
HHh ris
 852 B. FULGENTII MITHOL.
ris inſania,nullum liuoris toxicum ,nul.
lus uapor libidinis ,fed cantū indagan
dæ ueritatis contemplandæc iuſtitiecu
ramacerat,fama ornat,paſcicſpes.Secú
Aflina. da actiua eſt, quæ tantum uitæ commo
dis anxia,ornatus petax , habendi inſa
tiata,rapiendi cauta,ſeruādiſollicita ge.
ritur,plus enim quod habeatcupit, quá
quodfapiat querit,nec conſiderat quod
expediat ubi interceditqd rapiat.Deni
que ideo non perſtatítabile, quia non
uenit honeſte. Hanc enim uitam penes
antiquos aliqui Tyrāni, penes nos mun
Voluptaria. dus omnis gerit . Voluptaria uero uita
f.obnoxia. eſt,quæ libidini tantūmodot noxia ,nul
lum honeftum reputat bonum , ſed ſo
lam uitæ appetens corruptelam ,autlibi
dine mollitur,aut homicidijs cruétatur,
aut rapina ſuccēdicur,aut liuoribus ran.
>
citatur. Sed hocpenes illos Epicurei ac
uoluptarii, penes uerò nos huiuſmodi
uita natura non crimen eſt. Et quia bo.
num nemo gerit,necnaſci bonum licet.
Iditag confiderantes Poëtę triūdea
/ rum ponātcertamina:id eſt,Mineruam ,
luno
 AD CATVM, LIBER II. 853
lunonem & Venerem ,deformę qualita
te certantes.Ideò uerò louem non poffe
de his iudicare dixêre, fiue quod pręfini
tum mundi iudicium ignorabant, fiue
quia in libertate arbitrn conſtitutum ho
minem crederent. Quod itaque ſi uelut
Deus lupiter iudicaflet damnando du
as , unam tantum modo terris uitam di
mitteret, Sed ideò ad hominē iudicium
transferunt, cui liberum deligendi debe
tur arbitrium . Sed benè paſtor,quia no
ut ſagitta certus, & iaculo bonus, & uul
cu decorus, & ingenio ſagaciſsimus,de
nią brutum quiddam delipiuit, & utfe
rarum ac pecudum mos eſt ad libidinē
limaces uiſus intorſit , quam ante uirtu
tem aut diuitias requiſiuit.Sed quid fibi
tres Deæ de tribus uitarum ordinibus
uendicent,edicamus .
Fabula Minerua.
Rimam uitam theoreticam , quam
P.nore dicimus,ideo de louis uertice
nos in contemplandæ ſapientiæ ho
nată dicunt:quia ingeniū in cerebro po
ficũſit. Ideo armatam quod munita ſit.
HHb 3 Gor
 854 B. FULGENTII MYTHOL.
Gorgana etiam huic addunt in pectore
quali terroris imaginem , ut uir ſapiens
terrorem cõtra aduerſarios geſtet in pe
ctore. Criſtam cum galea ponunt utſa
pientis cerebrum & armatum fit & de
corũ , unde & Plaut. in Trinummo ait:
Plautus. Fungino genere eſt,capite ſetotum regit.
Triplici etiam ueſte ſubnixa eſt , ſeu q
omnis ſapientia fitmultiplex ,feu etiam
quod celata. Longam etiam haftam fert
quòd fapientia longo uerbo percutiat.
Triplici etiam ueſte , q omnis fapientia
tecta extrinſecus rarius agnofcar.In hu.
jus tutelam etiã noctuã uolunt quod ſa
pientia etiam in tenebris proprium ful.
gorem poſsideat. Inde etiam & cõditri
cem Athenarum eam uolunt. Minerua
deniq & ætlusGręcè dicir quali ilave
To-wapigo :ideft,immortalisuirgo :qa
ſapientia nec mori poterit , nec corrüpi.
Fabula de lunone.
Vnonem uerò actiuæ propofuerunt
IMcta
uitæ. Iuno enim, quaſi a iuuando di
eſt, ideo & regnis præeffe dicitur,
& hæc uita diuitijs tantòftudeat. Ideo
etiam
 AD CATVM , LIBER II. 855
etiam cũ ſceptro pingitur, quòd diuitię
regnis ſint proximæ.Velato enim capi
telunonem ponunt, quod omnes diui
tieſint ſemper abſconfæ. Deam etiam
partus uolunt , quòd diuitiæ fint præ
gnantes ſemper , & nõnunquam abor
ciant. Huius quoq in tutelam ponunt
pauum , quod omnis uitæ potentia pe
taxin aſpectum ſui ſemper quærat orna
tus : ſicut enim pauus Itellarum caudæ
curuamen concauans anterius faciễor
net,poſteriora curpiter nudat . Vnde
& Theophraſtus ait in moralibus , tac
o'ma norigræbe:id eſt,reliqua cõſidera, &
Salomon : inobitu hominis nudatio operă Ecd.sk
eius. Huic etiam Irim quaſi arcum pacis
adiungunt , quod ſicut etiam ille orna
tus uarios pingens arcuato curuamine
momentaliter refugit: Itaetiam fortuna
quamuis ad pręſens ornata, tamen eftci
tiùs fugitiua .
Fabula V eneris.
Ertiam Venerem uoluptariæ uitæ
T inremſimilitudi nem poſuerunt.Vene
dici uoluerunt , aut fecundum
HHh 4 Epic
 856 B. FULGENTII MYTHOL.
Epicureos bonam rem , an -ſecunda Stoi
cos uanam rem. Epicurei enim uolupta
tem laudant. Stoici uoluptatē damnāt.
Iſti libidinem colunt , iſti libidinem no
lunt : unde & copoditi dicta eſt:& Qpóse.
nim Græcèſpuina dicitur, ſiue ergo q”
ficutſpuma libidomomentaliter ſurgat
& in nihilum ueniat,ſiue quod concita
cio ipſa ſeminis ſpumoſa ſit. Deniquefe
runtPoëtæ ,quod exectis falce Saturni
uirilibus,atq in mare proiectis, exinde
Venus nata ſit.Illud nibilominus reſpo
uanitas ,quodnos
dereuolens, èPoëticanos Sa.
turnus Græc Chro dicit: Chro
enim Græcè' tēpus uocatur.Abſciſfeer.
go uires téporis:id eft, fructus falce quã
maximè'atæ in honoribus uiſcerum ue
lut in mari proiectæ libidinem gignant,
neceffe eft. Saturitatis enim abundãtia
libidinem creat,unde & Terencius aić:
Terentius in Sine Cerere o Liberofriget Venus.
Eunucho. Hancetiam nudam pingunt,fiuequòd
nudos ſibi affectatores dimittat, fiue
quòd libidinis crimen nunquam celatí
fit,fiuequod nõ unquam nili nudisco.
ueniat.
 AD CATVM , LIBER 11. 857
ueniat. Huic etiam roſas in tutelam adi
ciunt: roſæ enim & rubent & pungunt,
ut etiam libido rubet uerecãdiæ oppro
brio , pungitetiam peccati aculeo ,& fi
cutroſa delectat quidem , ſed celerimo
tu tēporis tollitur,ita & libido libet mo
mentaliter, & fugit perenniter. In huius
eciam tutelam columbas ponunt,illa ui
delicet cauſa , quod huius generis aues
ſintin coitu feruidæ.Huic etiã tres Cha- Charites.
rites adíciunt duas ad nos conuerſas, u
nam nobisauerſam , quodomnis gratia
neſcit ſubtilem ,ſed ornatum . Hanc etiã
in mari natantempingunt,quod omnis
libido rerum patiatur naufragia , unde
& Porphyriusin Epigrammate ait : Porphyrius.
Nudus egens Veneris naufragus in pelago.
Concha etiam marina pingitur porta
ri, quod huius generis animal toto cor
poreſimul aperto in coitu miſceatur, fi
cut luba in Phyſiologijs refert.
Fabula Herculis & Omphales.
Arcite quæſo iudices humanis ar
P dorib us, quid enim puerilis aut mu
liebris fenſus in amore efficiat, ex
HHh 5 quo
 8 58 B. FULGENTII MYTHOL
quo in libidinis pugna Herculea deſu .
dat uirtus . Mulieris enim illecebra ma
ioreſt mundo : quia quem mundi ma
gnitudo uincere non potuit,libido, co
preſsit. Inuaſit ergo uirtutem de crimi-.
ne fæmina quam mereri non potuit de
natura.Hercules enim amauit Ompha
len,quæ eum perſuaſit, & coli delicatos
eneruare contractus, & lafciuienti polli
| ce fuſi teretem rotare uertiginem . Her
cules enim spanañs Gręce dicitur: id eft,
adowy xéo : quod nos Latine uirorũ
fortium famamdicimus. Vnde & Ho
tmóvon merus:Khéo torovándoulo : id eſt, ſolam
famam audiuimus. Ideo Alcei nepos di
citur. Alceenim Græcè præſumptio in
+ Alcmenam terpretatur. Nam & + Alcemenam ma.
uel Alcume: trem habet,quaſi e dread tsigaw,qd' Grę.
nam .
çe ſalſugo dicitur. Nam ex igneigneus,
ut ex loue, & ex præſumptione,utex Al
ceo auo, & ex ſalſedine Sapientiæ , ut ex
Alcmena, quid naſcitur niſi fortitudinis
gloria: & tamen à libidine ſuperatur:04
panos enim Gręcè dicitur umbilicus.Li
bido enim in umbilico dominatur mu
lieribus,
 AD CATUM , LIBER 11. 859
lieribus,ficut: Non eſt preciſusvmbilicus Ezech. 10
tuus: Quafi diceret: Noneſt peccatum
tuum amputatum . Nam & matrix illic
catenata conſtringitur, unde & epine
phridia eodé loco firmádisfærib. oppo
nuntur. Oftendit ergo qd libido quã
uis etiã inuicta poſsit ſuperare uirtutē.
FabulaCaci & Herculis.
I fumum fures eructuant, quis inuo
Sla
lantem dữ negat agnoſcat: ergo aut
caliginē aut fumũ obijcit,neagnoſci
poſsit,autin fumũuaneſcit ſubſtãtia ,qď
furtiuè ſuccedit . Cacus enim Herculis
boues furatus eſſe dicitur , quos cauda
in ſpelunca tractos abſcondit, quê Her
cules preſſo gutture interfecit: xeron en
nim Gręce malum dicimus,ergo omnis
malitia fumũ eructuat: id eſt, aut q co
traria ſicueritati: id eſt, luci,aut quoda
cerbaſic uidétibus ut fumus oculis , aut
q ſemper occultas obſcuraso cauilla
ciones obñciat . Ideò autem & duplex,
q mulciformis malitia non ſimplex ſit.
Triplici etiam modo nocet malitia , aut
1 in quidēti ut potētior,aut ſubtiliterutfal
fuş
860 B. FYLGENTU MYTHOL,
fus amicus , autoccultè ut impoſsibilis
latro. Ideò etiam ſubtractos boues trāſ
uerſis ducit ueftigijs, q omnis malignus
aliena ut inuadat,tranſuerſa defenfionis
utitur uia. Ideo & bona Herculis concu
piſcit: quia omnis malignitas contraria
eſt uirtuti.Deniq inſpelunca abfcondi
tur:quia nunquam aperta malignitas li
beriorefronte ſit,ſed uirtus& malos in.
terficit,& fua uindicat.
Fabula Antai & Herculis.
Ntæus in modum libidinis poni.
A tur,unde,& avriov,Græcè contra
rium dicimus. Ideò & de terra na
tus , quod ſola libido de carne concipi.
tur. Deniqz tacta terra ualidior exuge.
bat:Libidoenim quanto carniconſenſe
rit,tanto ſurgit iniquior.Deniq à uirtu
te glorię quali ab Hercule ſuperatur.Nā
denegato ſibiterrę šactu moritur alcius
qúe eleuatus materna nõ potuit mutua.
ri ſuffragia,quo euidentem ſuę rei fabu .
lam demonſtraſſet. Omnem enim men
tem dum uirtus in altűſuſtulerit, & car
nalibus eā etiã denegauerig aſpectibus,
uictrix
 AD CATvM , LIBER II. 86L

uictrix ſtatim exurgic. Ideò etiam & diu

in certamine dicitur deſudaſſe: quia rara
eſt pugna, quæ cum concupiſcentia ui
tisg congreditur, ſicut Plato in mora- Plao.
libus ait : Sapientes uirimaiorem cũui
tijs, quàm cum inimicis pugnam gerűt.
Nam& Diogenes Cynicus cumdolo. Diogenes.
reramicum torqueretur, & uidiſſet ho
mines ad amphitheatrum concurrentes
dicebat:Qualis hominum ſtultitia, cur
runt ſpectare feris homines repugnan
tes , & meprætereuntcum naturali do
lore certantem .
Fabula Tireſia.
Ireſias duos ſerpentes concumben
T ſettes inuidfæminam
it,quos cum uirga percuſsif
conuerſus eſt. Iterű
poft temporis feriem eos concumbêtes
uidit, ſimiliter percuſsis iterum eſt in
priſtinam naturam conuerſus. Ideo
dum de amoris qualitate certamē luno
& lupiter habuiſlent,eum iudicem quę
1 ſierunt. Ille dixit tres uncias habere uirũ
: amoris,& nouē fæminam . Iuno irata ei
lumen ademit.Iupiter uerò ei diuinitaté
concerc
}
862 D. FULGENTIL MYTHOL.
conceſsit.Græcia enim quátum ſtupen.
da mendacio ,captum eſtadmirandaco .
mento. Tireſiam enim in modum tem
poris pofuêre,quali Ispavaćicy,ideft,ęſti
ua perēnitas :920 enim dicitur eſtas,er
go ex uerno têpore, quod maſculinum,
quia eodē tempore clauſura ſoliditaso
eſt germinum ,dãcoëuntia ſibi affectu
animalia uiderit, eaq; uirga:id eft,feruo.
ris æſtu percuſſerit in fæmineum ſexum !
conuertitur:id eſt, æſtatis feruorem . Id.
eò uerò æſtatem poſuere in modum fæ
minæ, quodomnia patefacta eodētem .
pore ſuis emergant folliculis, & quia co
cipiendi duo ſunt tempora, ueris & au.
tumni, iterum cocepcu prohibito ad pri
ftinam redit imaginē. Autumnus enim
ita maſculino corpore omnia conftrin .
git, quo conſtrictis arborum uenis uita
lis ſucci comerciales tranſennas interius .

ſtringens,foliorum marculentam detun

dat caluitatem . Deniq duobus díjs:id
eſt , duobus elementis arbiter quæritur,
igni atą aëri , de genuina amoris ratio
ne certantibus. Deniq iuſtű profertiu:
dicium
 AD CATVM, LIBER 11. 863
dicium. In fructificãdis enim germinib :
dupla aëri quàm igni materiaſuppetit.
Aër enim maritat inglebis, & pducicin
folńs, & grauidat in folliculis :Solením
maturare tantã nouit ingranis. Nam ut
hoc certữ ſit, cæcatur à lunone illa uider
licet cauſa, quòd hyemis tempus aëris
nubilo caligante nigreſcat. Iupiteruerò
occultis uaporis coceptionem ftatimei
‫ܝܐ‬
fucuri germinisſubminiſtrat:ideft,quas
ſi præſcientiam . Nam ob hancrem la: lamisbis
nus bifrons pingitur,quòd & preterita, f.ons.
& futura reſpiciat.
Fabu la Promethei.
Vlla quærantur ultra terris munis
N :mina, dū ufg in cælūperuenerint
furta,aut quęſecuritas erit argenti
& auri,ubi flammapotuit inuolari.Pro
metheum aiất hominē ex luto finxiſſe;
quem quidem inanimatum atq inſenſi
bilem fecerat,cuius opus Minerua mira
ta ſpopõditei, ut fiquid uellet de cæle
ftib. donis ad ſuī opus adiuuandũing
reret.Ipſe nihil ſe ſcire ait, quæ bona in
cæleftib.haberentur, fed lifieripofletſe
uſca
 864 B. FULGENTII MYTHOL.
uſqadfuperos eleuaret, atqueexindei
quid figulinæ congruum cerneret meli
us inire : id eſt, propter feptem liberales
artes , uel propter ſeptem planetas, quæ
1 in aëre currunt oculatus arbiter præſum
pſillet. Illa inter oras ſeptēplicis Clypei
ſublatum , cælo opificēdetulit. Dumg
uideret omnia cæleftia flámatis anima
ta uegetare uaporibus,clam ferulā Phæ
beacis applicans rotis , ignēfuratus eſt,
quem pectuſculo hominis applicans a.
nimatum reddit corpus. Icaq ligatum
eum uulturi ferè iecur perēneprebentē:
ut Nicogoras in diſthemithea ", libro
quem ſcripſit, primum illum formaffel
dolum refert, ex eo quòd uulturi iecur
prebeat,liuoris quaſi pingatimaginem .
Vnde & Petronius Arbiter ait :
Cui uultur jecur ultimum pererrat,
Etpectus trahit,incimasq;fibras:
Non eft quem tepidi uocant Poétæ,
Sedcordis mala,liuor atq; luxus,
Nam & Ariſtoxenes in Epimecheio
rum libro ,quem ſcripſit, ſimilia,profert.
Enimuero Prometheữ quali aponitcaw,
quod
 AD CATUM, LIBBR 11. 865
quod nos Latinè prouidenciã dicimus,
ex Dei prouidentia & Minerua quaſi
cæleſti ſapiencia hominem factum . Di
uinum uerò ignem , quem uoluere,ani
mam monftranc diuinitùs inſpiratam ,
quæ apud Paganos diciturde cælis tra
ca.lecur uero Prometheữ uulturi præ
bentem ,quod nos cor dicimus, quia in
corde aliquanti philoſophorum dixe
rất eſſe ſapientiã .Vnde & luuenalis ait:
-ſilauain partepapilla NilfalitArcadico iuueni.
Denique uulturem in modum mundi
poſuêre, quod mundus celeri quadam
uolucritate uerſetur,& cadauerum na
ſcencium occidentiữo perennitate de
paſcicur. Itaque alicur acſuſtentatur di
uinæ ſapientiæ prouidentia , quæ neci-.
pſa finiri nouit , nec mundus ceſſare ab
eius elementis aliquatenus poſsit. De Pandord.
nig Pandoram dicitur formaſſe.Pando
ra enim Grçce' omnium munus dicitur,
quòd anima munus fitomniü generale.
Fabula deadulterio Veneris.
Víte'uel Sol Veneris depalar adulte.
Irium , quatenus ſolerLunaeius cela.
Ili rere
 866 B. FULGENTII MYTHOL,
re ſecretum . Venus enim cum Marte cô
cubuit , quam Sol inueniens Vulcano
prodidit. Ille adamante catenas effe.
cit,ambos religans,dijs turpiter iacen
tes, oſtendit: illa dolens quinq filiasSo
lis amore ſuccēdit , id eſt enim Paſipha
ën ,Medeam ,Phædram ,Circem , Dircē.
Quid ſibi de hoc Poëtica alludat garru
litas,inquiramus. Per tantnunc in no
ſtra de hac fabula uita , certa admodum
Metamorph. teſtimonia.Nam uirtus corrupta libidi
ne, Sole teſte apparet. Vnde Ouidius in
Metamorphoſeon ait:
-uidet hic Deus omniaprimus.
Quæ quidem uirtus corrupra libidine
turpiter catenata feruoris conſtrictio.
ne tenetur.Hec itaq quing Solis, filias:
id eſt, quing humanos ſenſus luci acue.
ritati deditos,quafi Solis fæcus hac cor
ruptela fuſcat,ob hanc rem etiam huiuſ
cemodi nomina quing ipſis Solis filia
bus uoluere , primam Paliphaën , ut ui
ſum quaſi são pavoy, quod nos Latine
omnibus apparentem dicimus . Viſus
enim
 AD CATUM, LIBER II. 867

enim reliquos quatuor ſenſus inſpicit,

quia & eum ,quiclamatuidet, & palpan
do notat, & deguſtando aſpicit, & odo .
rando intendit. Secundam Medea qua
ſi audicum ,hoceſt, t gendly' "id"clow , quod t mydghals
nos Latinè nullam uifionem dicimus. Siap.i.nulla
Tertia Phædra , quaſi odoratus,uelut ſi ſpeciem ,
dicat * qipo ndwv,quaſi afferens ſuaui- * pipwpido
tarem . Quarta Circe, quaſi tactus uelut olie
fidicast yapãu ngith ,qd Latine'manus +raposapie
σις και κριτές
dřudicationē dicimus.Quinta Dirce ſa * Maya sại:
poris iudex ,quafiaddva uziva,quod nos Vape
Latinè acreiudicans dicimus:
Fabula Vlyßis & Syrenum .
Yrenes Gręce tractatoriæ dicuntur.
Tribus enim modis illecebra amo
ris trabícur,aut cãtu,aut uiſu, autco.
ſuetudine . Amacur enim quædā ſpeciei
uenuſtate,quędam etiã lenocinãte con
19
ſuetudine. Quas Vlyſsis ſocij obcuratis
auribus tranſeunt. Ipſe uerò religatus
tranſit. Vlyſes enim Græcè quaſi önce
$
fyrG ,omniã peregrinus dicitur.Et quia
ſapientia ab omnibusmundi rebus pe.
regrina eſt, ideo aſtutior Vlyſſesdictus
Ili eſt:
 868 B. FULGENTII MYTHOL.
eſt. Deniq Syrenas : id eſt,delectationű
illecebras & audiuit & uidit:id eft,agno
uit & iudicauit , & tamen tranſit nihilo.
minus. Ideò quia auditæ ſunt,mortuæ
ſunt. In ſenſu enim ſapientis omnis uo
luptatis affectus moritur. Ideò uolaci
les :quia mentes amantium permeanice
leriter:inde gallinaceos pedes, quia libi
dinis affectus omnia , quæ habet,ſpar
git. Denique & Syrenesdirectæ ſunt:
augw enim Græcè traho dicitur.
1 Fabula Scylla.
Cyllam ferunt uirginē pulcherrimã,
Squaquam Glaucus Anthedonis Filius
amauit,quem Circe Solis filia dilige
bat,iratag Scyllæ , fontem in quolauari
ſolita eratuenenis infecit. Vbi illa de
ſcêdens ab inguinelupis canibuso ma
rinis inſerta eft.Scyllaenim Græce,qua
• oxunpòs fiorúnuww,dictaeſt,quod nos Latinè co
uel to quúas fuſionem dicimus.Et quid confuſioni
Mia uexatio: filibido eſt: Quam libidinê amat Glau.
nem fignifica cus. Glaucus enim
cat, Gręce luſcitioſus di
citur unde & glaucomata dicimus cęci
tatem :ergo omnis qui luxuriã amatcę.
CUS
 AD CATVM, LIBER I. 869
çus eſt. Nam & Anthedonis filius di
Ĉtus eſt : Anthedon enim Græcè quaſi
tantidon , quod nos Latine contraria ui tårriaè:
dens, ergo lippitudo ex contraria uiſio d'op
ne naſcitur. Scylla enim in modum po
nitur meretricis : quia omnis libidinoſa
canibus lupisk inguina ſua neceſſe eſt
miſceat. Iuſte'ergo lupis & canibus mix
ta: qa neſcit ſua alienigenis deuoratio
nibus faturare ſecreta.Sed hanc Circeo
diffe dicitur. Circeut antè dictum eſt,
manus dñudicatio uel operationuncu
patur , txapão repitx , laborem enim ma- trapds sepia
nuum & operationem libidinoſa mu- dis
lier non diligit, ſicutTerentius ait:
A' laboreprocliue ad libidinem , Termtius in
Accepit conditionem ,de hinc quæſtum occipie.
Hanc etiam Vlyſſes innocuus tranſit: Andria.
quia libidinem ſapientia contemnit .
Fabula Myda Regis & Pactoli Fluny.
Yda rex Apollinem petijt utquic
pmeruiffet,munus in ultionēcó
uerſum eſt, cæpitoa ſui uoti eftectu tor
queri.Nam quicquid tetigerat aurūſta
Ili 3 tim
870 B. FULGENTI MYTHOL
tim efficiebatur.Erat ergo neceſsitas au
rea locupleso penuria.Nam & cibus &
potus rigensauri materia marmorabac.
Itaq Apollinem petit , ut mala deſide
rata cõuerteret.Reſponſog accepto ,ut
tertio caput fub Pactoli fluminis undas
fubderet.Quo facto ,Pactolusdeinceps
aureas arenas trahere dicitur . Sed eui.
denter Poëtæ alluſeruntargutiam ,illa
uidelicet cauſa , quod omnis appetitor
auaritiæ , cum omnia precio deſtinac,fa.
memoritur,quod & Myda rexerat , fed
collecta pecuniarum ſumma, ut Soſicra
tes Cizicenus in libris hiſtoriæ ſcribis,
quod omni cenſu ſuo Myda rex Pactoli
fluuium ,qui in mare currere ſolicus erat
per innumerabiles meatus ad irrigan
dam prouinciam deriuauit,ſuaq expen
ſa auaritia fluuium fertilē reddidit: My
da enim Græcè quaſi und gväd op: id eft,
nihil ſciēs. Auarus enim tantum ſtultus
eft,ut ſibi prodeſſe non norit.
Fabula Vulcani & Minerud,
Vlcanus cum loui fulmen effice
Vretablouepromiflum accepquic:
it, ut
 AD CATUM, LIBER 11. 87 %
quicquid uellet præſumeret.Ille Miner
uam in coniugium petijt.Iupiter impe .
trauitut Minerua armis uirginitaté de
fendiflet: Dumg cubiculum introirent
certando, Vulcanusfemen in pauimen
cum eiecit,unde natus eſtErichthonius . Erichthas
Ipus enim Græcècertamen dicitur zdouanius.
xóovos uerò terra nuncupatur,quem Mi
nerua in ciſta abſcondit, draconec cu
ſtodeappoſito ,Aglauro & Pandoręco
mendauit, qui primus currum reperit.
Vulcanūdici uoluerequaſi furiæ ignē:
unde & Vulcanus dicitur,ueluti uolun
:)
gatis calor, quafitBonimatro .Denique Brais sans
loui facit fulgura: id eſt,furorem conci- vos.
tat , ideo uero eum Mineruæ coniungi
uoluerunt, quod furor etiam ſapientib ,
ſubrepat. Illa uero armis uirginitatê de
fendit: hoc eſt, omnis ſapientia integri
tatem morum contra furiam uirtute ani
miuindicat,unde quidé Erichthonius
naſcitur. Ég senim Gręce' certamen dicis
tur:xfox uero non ſolum terra quantum
etiã inuidia dici poteſt, unde & Thales fius.
Thales Mile
Milefius ait : ωχθομδοξης κοσμικής σέρκσις:
Ili 4 ideſt,
 872 B. FULGENTII MYTHOL.
id eſt, inuidia mundanæ gloriæ cõſum
ptio, & quid nam aliud ſurripiens ſapié.
tiæ furor generarepoterat nili certamen
inuidiæ :Quod quidem ſapientia:ideft,
Minerua abſconditin ciſta:ideft, in cor
decelat, ergo Minerua draconem cufto
dem apponit:id eſt, perniciem,qué qui
dem duabus commendatuirginibus:id
eft,Aglauro & Pandorę.Pandora enim
uniuerſale dicitur munus. Aglauro ue.
azon @ me. rò axóanpoy: id eft, criſtitiæ obliuio. Sa
roris expers. piens enim dolorem ſuum,aut benigni
tati commendat , quæ omnium munus
eft , aut obliuioni, ficut de Cæſare dictė
eft :Qui obliuiſci nihil amplius quá in
iurias ſoles. Denique cum Erichtho.
niusadoleſceret,quid inueniſſe dicitur?
nihilominus currum ,ubiinuidiæ ſem
per certamen eſt.VndeVirgilius:
PrimusErichthonius currus o quatuor aufus
lungere equos
Inſpicite quantum ualeat cum ſapientia
iuncta caſtitas , cui flammarum no De.
us ualuit .
Fabula
 AD CATVM , LIBBR JI. 873
Fabula Dionyfii.
Vpiter cum Semele cocubuit,de qua
Imine
natus eſt Liber pater ad quam
ueničs crepuit, undepater pue.
cũ ful.

rű tollēs in femore ſuo miſit. Maroni po

ſtea nutriendum dedit,hic India debella
uit, & inter Deosdeputatuseft.Itaq cã
- Semele quatuor ſorores appellatęſunt,
Ino, Autonoë,Semele, & Agaue.Quid
ſibihçcfabula ſentiat, exquiram . Qua- Quatuorge
tuor ſunt ebrietatis genera : id eſt,prima neraebrieras
tis.
uinolentia : fecûda rerum obliuio : tertia
libido : quarta inſania,unde & nomina
hæc quatuor Bacchæ acceperunt. Bac.
chæ dictæ ſunt,quaſi uino uacances. Pri
ma Ino,oro Gręce,Latine'uinum dici
Posted
mus. Secunda Autonoë.quali si tovor:
id eſt,ſeipſam non cognoſcens. Tertia
Lid Semele quaſi o @ weet newy, quòd nos Lati
nè corpus folués dicimus.Vnde & ipſa
y genuille Liberum patrem dicitur: id eſt,
delibidine nata ebrietas. Quarta Aga
ue,quæ ideò inſaniæ comparatur, quod
caput filij uiolenter abfcidit. Liber uero
pater dictus eſt, quia uinipafsio liberas
Ili 5 men
874 B. FULGENTII MYTHOL .
mentes faciat. Indos uerò uiciſſe , quòd
hæc gens ualde ſituino dedita , duobus
ſcilicetmodis,ſiueqa feruor Solis eos fa
ciat potare, fiue quia ibi ſit Seraprenum
uinõuel Meroitanum :Cuius uini tanta
uirtus eſt, quod uix quilibet ebrioſus
ſextarium toto mēle bibat , unde & Lu
canus ait:
Indomitum MeroécogensfpumareFalernum .
Aqua enim omnino domari non po
teft. Maroni etiam Dionyſius nutrien
dus datur,quafi Meroni. Mero enimo
mnis nutrituruinolentia, hic etiam tigri
bus dicitur ſedere, quod omnis uinolen
tia feritati ſemper infiftat. Siue etiã quia
uino efferatæ mentes mulceantur,unde
& Lyæus dicitur quaſi lenitatem præ
ftans. Iuuenis uerogignitur Dionyſius,
quia nunquam ebrietas matura eſt.Ideo
etiam nudus : quia omnis ebrioſus in.
teruertendo nudus remaneat, aut mētis
fuæ ſecreta ebrioſus nudet.
Fabula de Cygno & Læda.
Qvamuis in omnibuslibidinis amor
turpior
 AD CATVM, LIBER II. 875
turpior ſit , nunquam tamen deterior
erit , quàm cum ſe honorato miſcuerit.
Libido enim honeſtatis nouerca , dum
quid expediat neſcit, ſemper eſt maieſta
ti contraria .Qualis enim diuinitas eius,
qui ſit, quod effe uelit,nequidem quod
fuerar eſſet, conuerſus in Cygnum cum
Læda concubuit, quę peperit ouum ,un
denati ſunt tres: Caſtor, Pollux & Hele
ne. Sed hæc fabula myſtici ſaporem ce
rebri concipit. Iupiter enim in modum
potentiæ ponitur: Læda uero dicta eſt, redbpia,cốe
: quafi dorda quod Latine aut iniuriâ aut uitium .
conuitium dicimus: ergo omnis poten
tia iniuriæ mixta ſpeciem fuæ generoſi
tatis mutat. Ideo in Cygnum conuerſus
; dicitur,quodferunt phyſiologiquãma
xime Meliſſus Euboicus , quod omniū.
phyſiologorum ſententias difputauit,
huius generis auem conuitës ita efTeple
nam , ut ipſa aue clamante reliquæ aues
1 taceant,quæ præſto fuerint. Vnde & o
lor dictus eſt,quaſi abórywgią tractum ,
quod nos Latinèiniuriam dicimus : er
1
go quotieſcunque nobilitas in iniu
riam
1
876 B. FULGENTII MYTHOL
riamuergit , conuitijs miſceatur neceſſe
eſt. Sed quid ex hac re cõcipituruidea
mus. Nihilominus ouum : quia ficut in
ouo omnis ſordities, quępurgaripoteft
in ignem continetur intrinſecus : icae.
tiam in effectu iniuriæ omnis eft immú
ditia . Sed ex hocouo generantur tres .
Caſtor,Pollux,& Helene.Nihilominus
ſeminarium ſcandali & diſcordiæ , ſicut
antea diximus:
Et gemmum l: &tum concufsit adultera mundo.
Caftorem uerò & Pollucē,quaſi in mo.
dum perditionis ponunt,unde & in ma
ri caſtorum ſignadixerunt,quæ pericu.
lum creant. Nā ob hancrem etiã ambos
alternatim reſurgere,atq occidere dicũc
quod ſuperbianonnunquam uiuatno.
nunquam occidat , unde & Græceara
paqavia ſuperbia dicitur. Sed egna
via proprieſuperapparitio dicitur: quia
in iſtis duobus fignis quæ eorum uoca
bulo fratrum nuncupauêre, unus ſuper
appareat, alter uergat , ficut Lucifer &
Antifer. Nam Græcè Pollux ocê
asiv, id eſt, à perdendo , & Caſtor qua
fing
 AD CATVM , LIBER 11. 877
xxxòpüstpor,id eft,malum extremum.
Fabula Ixionis.
Vi plus quærit quâliceat eſſe, mi
O.iugiấlunonis affectás, illa nubem
nus erit quàm eſt. Ixion igiturcõ.
ornauit in ſpeciē ſuam , cũqua Ixion co
iens centauros genuit. Sicut nihil Laci
na gratioſius ueritate,ita nihil Gręca fal
ſitate ornatius.Deniq Ixionem diciuo.
luêre quaſi axionem :& feótus enim Græ
ce dignitas dicitur.Dea uerò regnorum
luno eſt,utpridem diximus,ergo digni
tas regnum affectas nubem meretur : id
eſt,ſimilitudinem regni. Regnum enim
illud eſt, quod perēniter duracurum eſt.
Atuerò cui téporis fugitiua uis inuider,
pinnatis & celerrima raptibusmomen
6
tanec felicitatis figuras potius quàm ue
ricatem oſtendens,uētoſitatem inanem
# ſpeciem pręſumit.Denią Beatinius au
P gur dicere ſolicus erat diuerſarū urbium
| honores , ſomnialiter peragi urbicatio
mimologo, & quamuis utraq nihil age
1
re dixerit,tamen hoc Romæ præftare ui
ſus eſt, quodex parte quidem ueros ho
nores,
 878 B. FVLGENTII MYTHOL .
nores,ſed riſorios, ſed citius fugitiuos.
Credo enim quod de Theophili philo
ſophi ſententia legeret dicentis kikó
Bio:id eſt,mimus uita.Nuncergo fabu
lam repetamus.Dromocrides in Theo
goniaſcripſit Ixionem in Græcia primú
regni gloriam affectafTe qui centum e.
quites primus omniâ acquiſiuit , unde
Centauri. & Centauri dicti ſunt, quaſi centum ar
mati . Deniq Centhippi dici debuêre,
ex quo etiam equis mixti pinguntur.
Qui quidem Ixion paruo temporecele
breregnum adeptus, dehincregno ex
pulſuseſt, unde&eum ad rotam dam
natum dicunt, quod omnis rotæ uerti
go, quæ ſuperiora habet,modò denciat.
Ergo oftendere hîc uoluerunt, quod o.
mnes, quiper arma atque uiolentiam
regnum affectant,ſubito erectiones, ſu
bito eliſionesſuſtineant,ficut rota , quæ
ſtabile non habet aliquando cacumen.
Tantali Fabula.
Antalum dicunt in lacum inferni
depoſitum , cuifallax aqua guloſis
labia
 AD CATVM, LIBBR 11 879
labia titillamentis attingit, pomaquo $
fugitiuus cinereſcētia tactibus deſuper
facietenus apparent pendula. Ergo hic
locuples uiſus & pauper effectus ita ſe
illi unda fallax præbet utſiciat, ita ſe po
ma ingeruntut eſuriat . Hanc fabulam
Petronius breuiter exponit dicens..
Nec bibit inter aquas,necpoma natantia carpit,
Tantalus infelix,quem fua uota premunt.
Diuitis hæc magnifacies erit,omnia late
Qui tenet,o foco concoquit ore famem .
Fabula Proſerpina & Endymionis.
Vnam ideò ipfam uoluerunt etiam
Lanocte
apud inferos Proſerpinā ,ſeu quod
luceat , feu q humilior cur
rat & terris præſit, illo uidelicetpacto,
quod detrimenta eius & augmenta, no
ſolùm terra,ſed & lapides,uel cerebra a
nimantium, & quod magis incredibile
3 ſit etiam lætamina ſentiant, quæ in Lu
næ crementis eiecta uermiculos partu
riunt. Ortis ipſam etiam Dianam me
moribus uolunt ſimili modo , quod ar
A borum & fruticum ſucco augmenta in
culcet.
8 80 B. FV LGBNTIL MYTHOL
culcet.Denią cremētis Lunæ abſciſa li
gna furfuraceis cinearum cerebramini.
bus fiftuleſcunt. Nemoribuso adeſſe di
citur:quia omnis uenatio plus noctepa
fcatur,dieq dormiat.Endymionem ue.
rò paftorem amaſſe dicitur duplo ſcili- !
cecmodo,ſeu quòd primus hominum
Endymion curſum Lunæ inuenerit:Vo
de & triginta annis dormiſſe dicitur,
qui nihil aliud in uita ſua niſi huic reper
tioni ſtuduit , ſicut Mnaſeas in primo
libro de Europa ſcribens tradidit , fiue
paſtorem Endymionam amaſſe fertur,
quia nocturni roris humor , quem ap
poria fyderum atque ipfius Lunæ ani.
mantis herbarum fuccis inſudani,
paſtoralibus profit ſuc
ceſsibus.

BEA .
 AD CATVM, LIBÉR III. 881
BEATI FULGENTII
$ EPISCOPI CARTHAGI
NENSIS MYTHOLOGIARVM AD
Catum Presbyterum Cartha
ginenfem ,
L IBER I 1 I.
Nſcientię formidolofa fufpe
ctio ſemper excufandi quæ
TE
ter pecca
rit fuffragia . Quo quicquid
ignorantia incurſionum má
uerit,id uenię abſoluat petitio, 2

quæ culpas uteſtire conſueuit . Sed quia

nunquã deſe malê exiſtimat ſermo, qui
ad amantem iudicem mittitur , idcirco
mea ſimplicitatis negocium tuo Domi
ne puriſsimo quidem commiſi iudicio,
frecus quia quicquid abſurde digeftum
eft, ut non inuidus detrahis , ſed ut do
ctiſsimus corrigis.
Fabula Bellerophontis.
Rætus rex uxorem habet Antiam
P tem
nomine, quæ amauit Bellerophon
,cui dum ob ftupri cauſam man
dafTet,ille noluit,quem marito crimina
KKK ta eſt.
882 B. FULGENTII MITHOL.
ta eſt.Ille cum ad Chymærā interficien
dam mific profocero ſuo . Quam Belle
rophon equo Pegaſo reſidens interfe
cit, qui de Gorgonis ſanguinenatus fu
erat. Bellerophonta poſuerất quaſi Br
λκφορόντα , quod nos Latine fapientia
conſiliatorem dicimus,Homerusait in
Blliados:
š xi warrýgropiud epBotypópopãodpa:
Ideft, necdecettota noctedormire cöfilis
torem virum . Nam & Menander fimili.
ter in diſexapoto comedia ita ait:
Braucops üpõp if uš apórabis épéolur:
Id eft, confiliarienostram demea preoccu
pastiviſionem . Nam ut boc certum fit,
Homerus in fabulam eiuſdem Bellero
phontis ita ait:
wold' ásata pporkop tà d'appova Biaspoportle
Ideft,bona cogitantum ſapientißimă con
filium fpernit,libidinem :id eſt, Antium .
Antio enim Græcè contrarium dicitur,
ficut Antichriſtū dicimus , quaſi airiou
Toggersd:id eft,contrariusChriſto . Vide
itaqcuius uxor Antia dicatur nihilomi
nus Præti.Prætos Pamphila lingua ſor
didus
 ÁD CATVM, LIBER tit. 883
didus dicitur,ficutHeſiodus in Bucoli
co ludicro ſcribit dicens:id eſt, fordidus
uuarum bene rore, & cuius uxor eſt libi
do niſi ſordidi : At uerò Bellerophon :
id eſt,bona conſultatio, qualemequum
ledetniſiPegaſum , quali pegaſcon : id
eft,fontem eternum.Sapientia enim bo
næ conſultationis eternus fons eſt. Ideò
pennatus:quia uniuerſam mundi natu
ram celeri cogitationum theoria collu
ſtrat . Ideò & Muſarūfontē ungula ſua
rupiſſe dicitur . Sapientia enim datMu
ſis fontem .Ob hâcrem etiam ſanguine
gorgonionafcit :Gorgõ enimp terro
reponit. Ideo &Mineruæ pectore fixa
eſt,ſicut Homerus in tertio decimo ait:
πρόθι λίoν όπιθι Α' δράκων μίση και χίμαιρα.
Ergo hîc duplex aſſertio eſt. Aut enim
terrore finito fapientia naſcitur, ſicut de
ſanguine:id eſt,demorte Gorgonis Pe.
gaſus:quia ftultitia ſemp eſt timida , aut
initiumſapientiæ timor eſt :quia & ma
giſtri timore ſapientia crefcit , & dumi
quis famam timuerit,fapiens erit , unde
& Chymæram occidit. Chymæra enim
K Kk 2 quaſi
 8 84 B. FULGENTI MYTHOL
kūnaipos quafi kuriautos:id eft,fluctuatio amoris.
To Ideò etiam triceps Chymæra pingitur:
quia amoris tresmodiſunt:hoceft,inci
pere, perficere & finire. Dum enim a
mornouiter uenit,ut leo feraliter inua 1

dit, unde & Epicharmus comicus ait:

Δομάτης έρως λιοντάς διωάμα θάλιρα::
Id eſt, domitor cupido laõtea virtute pre
ſumptior. Nain & Virgilius in Georgi
s:
cis tetigit ,dicenorum
Catul oblitaland
Sæuior errauitcampis.
Acuero capra quęin medio pingit ,pfe.
ctio libidinis eſt, illa cauſa uidelicet , qd
huius generis animal ſit in libidinē ual.
de procliuũ. Vnde Virgilius in Bucoli
cis ait:_hadiųpetulci. Ideò & Satyri cum
caprinis cornib.depinguntur:quia nun
quam nouere ſacurari libidine. Acuero
quod dicitur poftremūdraco illa ratio
ne ponit: quia poft perfectionē, uulnus
detpænitentiæ ,uenenumo peccati.E.
ritenim hic ordo dicendi, quod primus
ſit in amore inchoare : ſecundum perfi
cere: tertium uerò pænitere de perfecto !

uulnere . Fabu
 AD CATVM , LIBER III. 885
Fabula Perdicis.
Emper delicata cõſuetudo laborio.
ſo fert præiudicium operi , & molli
tur educatu , dum quod non optat
euenerit,pænitentiam creat. Melius eſt
enim laborare partiliter,fecurius edoce
ri quàm ex neceſsitate ueniente repēta
I liter perterreri.Perdicem ferunt uenato
rem effe, qui quidem matris amore cor
reptus,dum utrings & immodeſtia libi.
do ferueret, & uerecundia noui facino
ris reluctaretur, conſumptus atæ ad ex
tremam labem deductus eſſe dicitur.
Primus etiam ſerram inuenit, ſicut Vir
gilius ait:
Nam primi cuneisſcindebantfiſsilelignum.
Sed ut Feneſtella,Martialis, ait uel ſori,
bit,hic primùm uenator fuit,cui cum fer
mè cædis cruenta uaftatio , & ſolitudinē
uagabunda errando curſilicas diſplice.
ret, pluſquam etiam uidens Canthyro
letas ſuos:ideſt,Actçonē,Adonin ,Hyp
politum, miſerandæ necis functos inte
ritu,artis priſtinę affectui mittens repu.
dium agricultură eſt affectatus, ob quã
KKK 3 rem
886 B, FVLGENTII MYTHOL.
remmatrem quaſi terram omniű gene
tricem amaffedicitur. Quo labore con
fumptus etiã ad maciemperueniffe di
citur:quia cunctis uenatoribus de priſti
næ artis opprobrio detrahebat, ferram
quali maliloquium fertur reperifle.Ma
trem etiam Polycarpem ,quod nos La
cine multifructá dicimus:id eſt,terram .
Fabula Acteonis.
Vriofitas femper periculorum ger
mana,detrimenta ſuis amatoribus
nouit parturire quàm gaudia . A
ctæon deniq uenator Dianam lauanté
uidiſſe dicitur,qui in ceruum conuerſus
à canibus ſuis non agnituseorum mor
ſibus deuoratus eft.Anaſimenes,qui de
picturis antiquis diſſeruit in libro fecun
do , ait uenationem Actæonem dilexiſ
fe,qui cùm ad maturam perueniſſet çta.
tem deſideratis uenationum periculis:
id eft,quafi nudą artis ſuæ rationē uidés
timidus factus eſt. Vnde & cor cerui ha
bere dicitur, unde & Homerus ait:
οινο βάρος μου όμματα ίχών μαρούλι ελάροie :
Id eſt, ebriofe aculos canis habens & cor
cernia
 AD CATVM , LIBER 111. 887
serui. Sed dum periculum uenandi fu .
geret , affectum camē canű non dimiſit,
quos inaniter paſcendo penè omnem
fubftantiam perdidit, ob banc rem à ca.
nibus ſuis deuoratus dicitur effe.
Fabula Hero & Leandri.

natat
quod diligit, nunquã uidet, quod
cxpedici?pws enim Græcè amor dicitur.
Leandron uero dici uoluerất quaſi aú
olyaidow :id eft uirorūſolutio . Solutio
enim uiri amore parturit. Sed nacarno
3 cte: id eſt,obſcuro tempore tentat peri
cula.Hero quoq in amoris ſimilitudine
fingiturlucernam ferre, & quid aliud a
mor niſi flammam fert,& deſiderati pe
riculoſam uiam oftendit. Cico taméex .
tinguitur q: uia iuuenilis amor non diu
perdurat. Deniq nudusnatat,illa vide
licet cauſa,quod ſuos aſſectatores amor
& nudare nouerit, & periculis , ficut in
mari iactare . Nã extincta lucerna utri
uſque mors eſt procurata maritima,hoc
in euidenti ſignificans , quod in utro®
KKK 4 ſexu
888 B. FYLGENTIL MYTHOL.
ſexu uaporeætatis extincto libido com
moritur.In mari uerò mortui ferunt,ue
lut in humore frigidæ ſenectutis. Om
nis enim coloratæ iuuentutis igniculus
tepidæ ueternoſitatis algeſcitin ſenio,
Fabula Berecyntia & Attis,
Ecepta Græcia credulitate demo.
D:nquam
um potiùs quàm deorum , nun
deterius ſuis díjs reponeret,
quàm ur eorum matrē ueternoſam anű
non ſolű puerilem amatu , quantã etiam
fingerēt Zelotypam . Tantum enim ze
li fuccenſa anus inuidioſa flagrauit ,quç
nec ſuis utilitatibus furioſa pepercit , &
undefructű ſperabat libidinis ,illud ue
terana ſuccideret meretrix. Et quamuis
apud muliebres animos libido obtineat
regnum, tamē etiam inuicta libidine ze
lusobtinet dominatum . Berecyntia e .
nim mater deorum Atcin puerum for
moſiſsimum amaſſe dicitur, quem zelo
ſuccenſa caſtrando ſemimaſculum fecit.
Quid ergo ſibi in his Græcia ſentireuo.
luerit, edicamus. Berecyntiam dici uo
luêre quali mortuam dominā.Ideò ma.
trem
 AD CATVM , LIBER III. 882
trem deorum , quod Deos nấcupari per
ſuperbiam uoluere. Ideo eos in Olym
po habitantes quali excellos & ſuper
bos.Ideo & demonasnuncupant ſecun
dum Homerum ,qui dicit:peta d'aluores
ema's: id eft, cum Deos alios:d Q e- t Diysalijs
nim Græcè populus dicitur, is dicitur
unus, & quia populos ſubdere cupie .
bant, & foliſuperpopulos elſe, dæmo
nes di &i ſunt , ideò & apud Romanos
indigetes . Ergo Berecyntiam monti
bus præeſſe dixerūsbernicinchos. Cyn
thos enim Attica lingua flos nuncupa
tur,unde & lacinthus dicitur qualiineva
10 , quod nos Latineſolus flos dicim ,
quafiomnibus perfectior. Nam & E
. picharmus ita ait: wavnagario- siqam
και σερί ακτώμ πρόβατιν χύσαλG-:ld eft ,
009
1 florigera corona,atqueè littoribusproce
dit Chryſalus. Itaq fiorem quamuis qui
libet amet tamen abſcindit,utBerecyn
tia in Attin fecit. Actis enim Græcè flos
diciſ, ut Soſides Atticus in libro Theo .
logumeno:quem appellauitſcribit,'ma
trem Deûm in modum potentiæ uoluit
KKK 53 poni,
 890 B. FULGENTII MYTHOL
poni,unde Cybele dicitur, quali Cedos
baleon : id eft, gloriæ firmitas, unde &
Homerus ait , quod eft, cuilupiter glo
riam donauerat,ergo ideò turrida pin
gitur,quodomnis potenciæ elatio fic in
capite. Ideò Leonum currui præſidens:
quia omnis potentia regno ornata ſit.
Sceptrum etiā fert, quod omnis poten
tia uicina regno fit,ob hanc rem etia ma
ter Deùm dicta eſt,illud nihilominus O
ftendereuolentes quod ſiue indigetes,
ſiue drj,ſiue dæmones apud antiquos à
diuitijs dicti ſunt. Ergopotentiadiuitū
mater eſt,unde & Homerus Agamem
nonem conſiderans ait:
& padi thodu cür witwplaridexa thas.
Nec non ,etiam Euripides confimilans
Tantalum loui in tragedia Electræ ait:
quod eſt Beatus ille , nec inuideo fortu .
nas eius,louis equalis,utdicitur Tanta
lus:ergo potētiæ gloria ſemper & amo
re torretur, & liuore torquetur, citoc
abfcindit quod diligit, dum tamen am
putet illud,quod odit. Denique omnis
nunc ulg potencia neſcit circa ſuos diu
turnum
 AD CATVM, LIBER III. 891
turnum feruare affectum , & quod ama
uerit citò aut zelando amputat, aut faſti
diendo horreſcit, & Attin dici uoluerüt
quaſičio : ? 80 enim Græcè conſuetu
do dicitur:ergo quantuſcunq amor ſit,
potentibus ſtabilis elle non nouit.
FabulaPſyches &Cupidinis.
Puleius in libris Metamorphoſed
A hác fabulam planiſsime deſigna
uit,dicens,eſſe in quadam ciuitate
3
regem , & reginā habere tres filias,duas
natu maiores eſſe temperata ſpecie, iu.
niorem non tam magnificæ effe figurę,
quæ credereč VenusefTe terreſtris.De
nią duabus maioribus, quæ erant tem
perata ſpecie,connubia uenere,illam ue
rò ueluci deam no quiſquam amare au
fus, quam uenerari pronus,ato hoſtís
ſibimet deprecari. Cõtaminata ergo ho
norismaieftate,Venusſuccenfa inuidia
Cupidinem petit,ut in contumacem for
3 mam feueriter uindicaret. Ille ad matris
ultionem aduentus, uiſam puellam ada
mauit :pæna enim in affectu cõuerſa eſt,
1
ut magnificus iaculator ipſe ſe ſuo telo
per
7
892 B. FULGENTII MYTHOL
percuſsit. Itaq; Apollinis denüciatione
iubetur puella in montis cacumine ſola
dimitti,uelutferalib. deducta exequis
pennato ſerpentiſponſo deſtinari, perfe
cto nang choragio , puella permontis
decliuia Zephyri flācis leni uectura de .
lapſa , in quandam domum auream ra
pitur,quæ pretiofa ſine pretio, ſola con
fiderationelaude difficiēte poterat exi
ſtimari. Ibic uocibus cantūmodo ferui
entibus ignota,atą manſionario uteba
tur coniugio. Nocte enim adueniés ma
ritus Veneris prælijs obfcurè peractis,
ut inuiſèueſpertinus aduenerat, ita cre.
puſculo incognitus etiam diſcedebat.
Habuit ergo uacale ſeruitium ,uento
fum Dominum , nocturnum commen
tum ,ignotum coniugium . Sed ad hu
ius mortem defiendam ſorores adueni.
unt,montisoconſcenſa cacumine ger
manum lugubrị uoce flagitabant uoca
bulum , & quamuis illi coniunx lucifu .
ga ſororios ei cõminando uetaret aſpe
ctus,tamen conſanguineęcharitatis in
uincibilis ardor maritale obūbrauit im
perium ,
 AD CATVM , LIBER III. 893
perium . Zephyri ergo flagrantis auræ
anheláteuectura ad lemet fororios per
ducit aſpectus,earumg uenenoſis con
ſilns de mariti forma quęrenda conſen
tiens,curiofitatem ſuęſalutis nouercam
arripuit, & facillimãcredulitatem , quæ
ſemper deceptionum mater eſt,poſtpo
ſito cautelæ ſuffragio , arripuit.Denique
credens ſororib . ſemarito ſerpenti con
iunctam ,uelut beſtiam interfectura no
uaculam ſub puluiſari abſcódit, lucer
namosmodio contegit : Cumo altum
foporē maritus extenderet, illa ferro ar
mäta lucerna modio cuſtodita eruta,
Cupidinecognito ,dum immodeſto a
moris torrerur affectu , olei ſcintillantis
deſputamento maritum ſuccendit, fü
gienso Cupido multa ſuper curioſitate
puellæ increpitans domo extorrem ac
5% profugam dereliquit. Tandem mulcis
iactara cenereis perſécutionibus poftea
loue petente in coniugio Cupidinem
accepit.
Poteram quidem totius fabulæ ordi.
nem hoc libello percurrere, qualiter &
ad
 894 B. FULGENTII MYTHOL.
adinfernūdeſcenderit ,& Scygis aquis
:
undam delibauerit, & Solis armēta uel
lereſpoliauerit, & ſeminữ germina con
fuſa diſcreuerit, & de Proferpinæ pul.
chricudine particulă moritura præſum
pſerit. Sed quia hæc Saturantius & A
puleius peneduorum cótinentia libro
rum cantam falſitatum congeriem enar
rauerit , & Ariſtophanes Athenæus in
libris,qui Dyſcreſtia nücupantur , hane
fabulam enormi uerborũ circuicu diſce
re cupientibus prodit , ob hanc rem ſu
peruacuum duximus ab alijs digeſta no
ftris inſerere libris , ne noſtra opera aut
proprijs exularemus officiis, aut alienis
addiceremurnegocijs . Sed dum is qui
fabulam leger,in noftra hęc tranſeat,lci
turus quid libi illorü fallitasſentire uo
luerit.Ciuitatem poſuerunt quaſi in mo
dum mundi,in qua regem & reginā ue
luc deam & materiam poſuerüt, quibus
tres addunt,carmē ultrometantē, quam
libertatem arbitrij dicimus, & animam:
tuxdenim Græcè anima dicitur, quam
ideò iuniorem uoluerűt, quod corpori
iam
 AD CATVM , LIBER III. 895
iam facto poftea inditam eſſe dicebant.
Hanc igitur ideò pulchriorem quod &
à libertate ſuperior, & à carne nobilior.
Huic inuidet Venus quaſi libido , ad
quam perdendam cupidinē mittit. Sed
quia cupiditas eſtboni & mali ; cupidi
tas animam diligit & ei uelutin coniun
Ctionem miſcetur, quam perſuadet ne
fuam faciē uideat: id eft,cupiditatis de
lectamenta diſcat: unde & Adam qua
uis uideat, nudum ſe non uidet ,donec
de cócupiſcentiæ arbore comedat. Né.
ue ſuis fororibus: id eft,carni & liberta
tide ſuæ formæ curioſitate perdiſcenda
conſenciat. Sed illorum compulſamen
j
to percita , lucernam de ſuo modio eie .
cit:id eſt, deſiderij flammam in pectore
abſcoſam depalat, uiſam taliter dulcem
amat ac diligit quam ideo lucernę ebul
3 litione dicitur incendiſſe: quia omnis cų
piditas quantum diligitur, tantum arde
ſcit, & peccatricem ſuæ carni confingit
maculam , ergo quaſi cupiditate nudata
ex potenci fortuna eruitur & periculis
iactatur & regia domo expellitur. Sed
nos
896 B. FULGENTII MYTHOL.
nos quialögum eft(ut dixi) omnia per:
fequitenorem delemus fentiēdi.Siquis
uero,in Apuleio ipſam fabulam legerit,
noſtra expofitionismateria, quæ no di
ximus,ipſereliqua cognoſcat.
Fabula Pelei e Thetidis.
Hecidem dici uoluerunt aquam. Iu
T Thaos enim Græce lucâ dicitur , er
piter quaſi Deus coniungit Peleo.
go terram cum aqua cömixtam uolunt
homines genuiſſe, unde & louem cum
Thetideuoluiſſe cõcumberedicunt, &
prohibitum eſſe, ne maiorem ſegenuiſ
ſet, quieum de regno expelleret. Ignis
enim :id eft,Iupiter ſicum aqua coëat,a.
quæ uirtute extinguitur,ergo in coniun
ctioneaquæ & terræ :id eſt, Thetidis,&
Pelei diſcordia fola non pecicur , illa ui
delicet cauſa,ut concordia utrorumque
elementorum homo gignatur. Nam &
inicompetēcia illa indicat, quod Peleus
uc terra: id eſt , caro , Thetis ut aqua : id
eſt, humor . Iupiter, quiutraq gignicut
ignis:id eft,anima, ergo in conceptione
hominis & elementorā iugalitares tres,
ut fu
 AD CATVM , LIBER III. 897
ut fuprà diximus, uitæ certantur . Nam
& diſcordia malum aureum ieciffe dici
tur:ideft, cupiditatem , illa uidelicet cau
fa quod in malo aureo eſt quòduideas,
non eft quod comedas . Sicut cupiditas
nouit habere,non nouit frui. Omnes e.
nim Deos lupiter ad nuptias dicit con
uocaſſe,illa de cauſa, quòd putarētEth-Singulapar
nici ſingulas partes in homine Deos tes inhomie
ſingulos obtinere,ut louem caput, Mi- ne ſingulos
neruam oculos , lunonem brachia , pe. Deos obris
ctusNeptunum , cinctum Martem , re. nentapud
Ethnicos.
nes & inguinaVenerem ,pedes Mercu
rium :ſicut Democrites in Phyſiologu .
menon ſcripſit,unde &Homerus ait:
όμματα και ξιφαλίω μιλος διέτιρπικεραυνος::
ápa di závlw, siprop de woondámvi:
Id eſt, caput & oculos fimiles Iouifulmine
dele &tanti, Marti cingulum , & peétus Ne
ptuno . Nam & Tiberianus in Prome.
theo ait: Deos ſingula ſua homini tri
buiffe. Denią natū Achillem uelut ho
minem perfectum , mater in aquas intin
gic ſtygias : id eſt,durum contra omnes
labores munit, ſolum ei talum non teti
LLI git,
 898 B. FULGENTII MYTHOL .
git, nihilominus illud phyſicum ſignifi:
care uolentes , quod uenæ quæ in talo
ſuntad renum , femorâ atq uirilium ra
tionem pertineant , unde aliquæ uenæ
uſg ad pollicem tendunt, quod tractan
tes & phyſici & mulieres ad obtinédos
partus & iſchiacos eodē phlebotomant
loco , & emplaſtro mentaticum , quem
Stiſide Affricanus in Aſtroſophiſteuo
cauit,pollici,& talo imponendum præ
cepit. Nam & Orpheus illum effe prin
cipalem libidinis indicat locum . Nam
deniq in entherocælicis & ñſdem locis
cauteriaponenda præcipiüt.Ergo mon
ſtrat quod humana uirtus quamuis ad
omnia munita , tamen libidinis ictibus
ſubiacet parula, unde ad Lycomedis re
giam datur utnutriretur,quafi ad luxu
riæ regnum . Lycomeden enim Græce
Trauri my quality duromedep :id eſt, dulce nihilī .
dy Omnis enim libido & dulcis & nihil
eft, deniq & amore Polyxene perijt &
pro libidine per Talum occiditur . Po
lyxeneenim Græcè multorum peregri
na dicitur,feu quod amor peregrinari fa
cias
 AD CATVM LIBER 111 . 899
ciatmentesab ingenio ſuo, ſeu quoda
pud multos libido ut peregrinabunda
uagetur.
Fabula Myrrha & Adonis.
Yrrha patrem ſuum amaſſe dicia
Motur,cum quo ebriato concubuit,
cum eam pater utero plenāre
ſciſſet, cognito crimine, euaginato eam
perſequi cæpit gladio . Illa in arborem
myrrham conuerſa eſt, quam arborem
pater gladio percutiens, Adon exinde
natus eſt:quid uerò ſibi hæc fabula ſen
tiat, edicamus. Myrrha genus eft arbo
ris,de qua ſuccusipfe exudat .Hæc pa
trem amaffe dicitur. Iftæ enim arbores
in India funt, quæ Solis caloribus cre
mantur, & quia patrem omnium rerum
Solē eſſe dicebant,cuius opitulatu cun
eta germinum adoleſcit natiuitas , ided
& patrem amaſſe dicitur, quædãgran
dioris fuerit roboris Solis ardoribus crè
pans rhagades efficit, per quas ſuccum
deſudat,qui Myrrha dicitur, & redolen .
tibus lachrymoſa guttulis fletus ſuaues
ſeiſſuris hiantibus iaculatur,undeAdo :
LLI 1 nem
900 B. FYLGENTII MYTHOL .
nem genuiffe fertur :Adon Græcè ſua.
uitasdicitur,& quia hæc ſpecies odore
fuauis eſt Adonē dicitur genuiffe. Ideo
aức Venerem amaſſe dicûr, quòd genus
pigmenti ſit ualde feruidum :unde Pe.
tronius Arbiter ad libidinis cocitamen
tum myrrhina fe poculum bibiſſerefert.
Nam &Sutrius Comediarum ſcriptor
introducit Glyceriũ meretricē dicentē :
Myrrhinum mihiadfers,quo virilibus armis occurſem
fortiuſcula.
Fabula Apollinis do Marfia.
Inerua tibias ex oſſe inuenit, de
M quibus cùm in cõuiuio deorâce
ciniffet,cumg eius tumentes buc
cas dñ omnes irriſiſfent, illa ad Tritonē
paludem pergens, in aquafaciem ſuam
ſpeculatur, dum turpia adiudicaffet buc
carum inflamina, cibias eiecit , quibus
Marſya repertis doctior factus prouo
cauit Apollinem concertaturum de can
tibus,libice Mydam regem iudicem de
ligunt,quemApollo cum non rectè iu
dicaſſet,aſininis auribusdeprauauit.Ille
criminis ſui notam tonſori cantū often
dis,
 AD CATUM , LIBER III. SOL
dit,præcipiens ei utſicrimeneius cela
ret, eum participéregni efficere. Ille ſe
terrę lui in terram fodit,& in
efoffo Domini
dcretum
terrę duxit & operuit,In eodem
loco calamusnatus eft,undeſibi paſtor
tibiam faciens, quæ cum percutiebatur
dicebat: Mydarex aures alinales habet,
nihil minus quam quod ex terra conce
perat,unde & Petronius Arbiter:
‫ܘ ܐܠ‬
Sic commiſſaferens auidusreferareminiſter
Fodit humum ,regisé latentes prodiditaures.
Concepit nam terrafonum,calamia loquentes
leuenêre Mydamqualem conceperat index.
Nunc ergo huius myſticę fabulę inte
‫ا‬، rius cerebrum inquiramus. A'Muſicis
hęcreperta fabula,utOrpheusin Theo
gonia fcribit . Muſici enim duos artis
ſuæ poſuerấtteordines: Terciữuero
es quali Muſicorum
tric
ex neceſsita adijcient , ut Hermes genere.
Trimegiſtus aic: ad @r, tachorriww ,aido
Melów :hoceft, cantartiñ ,autcytharizan .
tium ,aut tibicinantium . Prima eſt ergo
Waz 20
uiua uox, quæ ſibi in omnibus Muſicis
zar neceſsitatibus celerrima ſubuenit , po
teſt etiam limmata ſubrigere, & paralle
LLI 3 los
 902 B. FULGENTII MYTHOLO
los concordare , & diſtonias mollire &
phtongos iuuare & ornare chromata.
Sequitur ſecunda cythara quãuis enim
dehisrebus , deſexapheſis dicunt, ſicut
Mariandes ſcribit, multa de his faciat, ta
men aliqua non implet, quæ uiua uox
poteſt. Limmata enim facta non erigis,
quiliſmata in ſe catenata non implet.
Acuero tibia artis Muſicæ partem extre
mam poterit adimplere. Cythara enim
Cythara ha Symphoniarum gradus habet quings,
bet quinque fecundum quod Pythagoras ait dû nu
gradus Sym merorâ rhythmicos modulos ad Sym
phoniarum . phoniarum adduxiſſet cócordiam . Pri
ma enim Symphonia eſt diapafon , qd'
eſtin Arithineticis diplaſion , quod nos
in Latinis vnum ad ſecundum dicimus.
Secunda Symphonia diapēte , quod eſt
in Arithmeticis hemiolius, quod nos in
Latinis duo ad tertii nuncupamus.Ter
tia Symphonia diateſleron , quod eft in
Arithmeticis epitritos : id eſt, tertius ad
quartum . Quarta Symphonia dicitur
conus,q apud ArithmeticosEpogdous
Hocatur, apud nas quintum ad quartā, 5
&
 AD CATVM , LIBER III. 903
& quoniã ultra Arithmeticus ordo pro
1 greditur, non patitur propter nouena.
! rium limitem : quia dicimus alterius or
dinis primus gradus eft. Contigit ergo
ut habeat quintam Symphoniam , quæ
harmonia nuncupatur:id eft,očto adno.
uem : nullam enim ultra numerum con
1
iunctionem inuenies. Habet igitur Mu
fica partes ſeptem :id eſt, genera, diaſte
mata,ſyſtemata,phthongos,tonos,me
tabolas&melumpæas,unde & Virgi
lius in fexto ait:
Nec non Threitius longacumvefteſacerdos
Obloquitur numerisſeptem diſcrimina voçum .
In Arithmeticis enim plenitudo formu
læ eſt,ut eſt in Geometricis tonus. Vox
uerò habet gradus Symphoniarum in
numeris , quantum natura dotauerit i
pſam uocem ut habeat arfes, & ut theſes
quas nos Latine elationes & deiectio .
nes dicimus. Tibia uero uix unam & di
midiam perficit Symphoniā :una enim
Symphonia quinq Symphonias habet,
ergo poſt artem Mulicain Minerua res
perit tibias , quas omnis doctus inMu
LLI 4 ficis
904 B. FULGENTII MYTHOL.
ſicisſonet,has proprer ſonorum deſpuit
paupertatem. Inflatas uero buccas ideo
riſiſfe dicuntur, quod tibia uentoſe in
Muſicis ſonet, & idiomatum proprieta
te amiſſa, ſibilet potius rem quam enun
ciet.Ideo illam iniuftè ſufflantem omnis
quicung eſt doctior ridet , unde eas &
Minerua : id eſt, ſapientia exprobans
proncit,quas Marſya affumit. Marſya e
nim Græcè qualimoros :id eſt, ſtulcus,
ſolus qui in arte Muſica tibiam propo
nere uoluit cytharæ , unde & cum por
cina pingitur cauda.Sed his duobus cer
tantibus.Myda rex reſidet.Myda enim
Gręce qualiundły dwpdicit,quod nos
Latinè nihil ſciens dicimus, ideo etiam
aſininis auribus dicitur:quia omnisdiſ
cernendi ignarus nihil differt ab alino,
ob hanc rem & ſeruí eius auriculas re
ferunt prodidiſſe . Ingenium enim no
ftrum ſeruum habere demus ad omnia
quæ uolumus obfequentem & noftra
ſecreta celantem . Quod autem per can
namperdidit, per fiſtulam guccuris lo
quédo ſignificat, quod ueropaſtor au
dit,
 AD CATVM , LIBER 111. 905
dit,paſtores ſunt illi, qui alienaſulcan
do ſubtilius pafcunt,
Fabula Orphei.
Rpheus Eurydicem Nympha a
O mauit , quam ſono cytharæ mul
cens uxorē duxit. Hanc Ariſtæus
paſtor dum amans ſequitur,illa fugiens
in ſerpentem incidit & mortua eft.Poft
quam maritus ad inferos deſcédit & le
gemaccepit, ne eam conuerſus aſpice
ret. Quam conuerſus afpiciens iterum
perdidit. Hęcigitur Fabula artis eft Mu
ſicæ deſignatio. Orpheus dicitur&paco
pwe : id eft,optima uox . Eurydiceuero
profundadöudicacio . In omnibus igi
tur artibus ſunt primæ artes, ſunt fecun- art
In ibu
omnibus
s funt
dæ, ut in puerilibus literis prima abece. prime artes
daria,fecunda nota. In grammaticis, pri O ſecunda.
malectio, fecundaarticulatio. In Rheto
ricis prima Rhetorica , fecûda Dialecti.
ca. In Geometricis,primaGeometria,ſe
cũda Arithmetica. In Aſtrologis ,prima
Matheſis ſecunda Aſtronomia . In Me.
dicinis, prima gnoſtice, ſecunda uerò
mantice . In aruſpicinis , primaaruſpici
LLI па,,
 906 B. FULGENTII MYTHOL
na,ſecunda paralyſis. InMuſicis, prima
Muſica, ſecunda apoteleſmate , de qui
bus omnibus breuiter rationē perftrin
gã neceſſeeſt. Aliud eft enim apudgrā.
maticos aliena cognoſcere, aliud eftfua
efficere. Apud rhetores uerò aliudpro
fuſo & libero curſu effrenata loquaci
tas,aliud conſtricta uirtutis indagandæ
curioſa nexilitas . Apud Aſtrologos a
liud eſt aſtrorum aclyderum curſuseffe
cuso cognoſcere, aliud ſignificata tra
ducere.Inmedicinis aliud eſt morború
agnoſcere meritű , aliud infirmitatis ue
nientem concurſum mederi. In geome.
trícis aliud formulas lineas depinge
re,aliud numeros formulis coaptare.In
particus aruſpicinis aliud eſt fibrarumtparcicu
laruméina la,cumq inſpectio : aliud fecúdum Bar
Festio. tiadem euétuum immutatio.In Muſicis
aliud uero eſt harmonia phtongorum,
fyftematum , & diaſtemarum ,aliud effe.
etus tonorum ,uirtusq; uerborum.Vo.
cis ergo pulchricudo interna artis ſecre
ta uirtutem etiam myſticam uerborum
attingit. Sed bæc quantum ab optimis
ama
 AD CATVM, LIBER III. 907
amaturſicut abAriſtęo :ägisop enimGrę
cè optimâ dicitur: Tantum ipſa ars con
iunctionem hominum uitat, quæ qui
dem ſerpētis ictumoritur, quali aſtutiæ
interceptu ſecretis uelut inferis trãſmi
3 gratur. Sed poft hanc artem exquiren
dam ,atq; eleuandam uox canora deſcê.
1
dit, & quæ apoteleſmatica,phantaſtica,
omnia prębet, & modulis tantum in ſe
creto latitantibus, uoluptatâ reddit effe
ctus :dicere enim poſſumusquod Do.
rius tonus, ut coiensPhrygius torrens ,
Saturno feras mulcens,ſi loui aues oble
ctet . Acuerò ſi rei expoſitio quæritur,
curhocueſtígādęrationis caputimmo.
ritur. Ideò ergo & ne eam reſpiciat pro
hibetur, & dum uidet amittit.Nam per
fectiſsimus Pythagoras dum modulas
numeris coaptaret, fymphoniarão pon
derat terminis Arithmeticis g melos &
rhythmos, & modulos ſequeretur, effe
ctus uero rationé reddere non potuit.
Fabula Phinei.
Hineus enim in modû auaritiæ po
PAnitur & à fønerando Phincusstusdi.
908 8. FULGENTII MYTHOL.
ctus eſt.Ideò cæcus quòd omnis auari.
tia cæca fit, quæ ſuanon uidet, ideo ei
Harpyiæ cibos arripiunt.Atuerò quod
eius prandia ſtercoribus fædant, olten
dit fænerantium uitam rapinęingluuié
effe ſordidam ,ſed has à conſpectueius
Zetes & Calais fugant:quia rapina eia
liquid deſuocomeſſe nõ permittit:Grę
cè enim lãtäplochoy inquirens bonādi
citur. Ideò uolatici: quia omnis inquiſi
tio boni nunquam terrenis rebus miſce
tur. IdeòAquilonis uenti filij : quia bo
na inquiſitio ſpiritalis eſt, non carnalis:
ergo uenienti bonitate omnis rapina
fugatur.
Fabula Alphei & Arethufa.
Lpheus fluuius Arethuſam nym.
A returin
pham amauit , quam cum ſeque.
fontem conuerfa eft:Illein
medñs undis ambulans non immixtus,
in ſinã eius immergitur. Vnde & apud
inferos obliuionē animarũ trahere dicit
ennoéias gãs:id eſt,ueritatis lux.Arechu
ſa uerò quaſiđperioa :id eſt,nobilitasæ
quitatis.Ergoquid amarepoterat ueri
tas,
 B. FULG . MYTH. AD CAT. LIB. III. 909
tas , niſi æquitatem : quid lux,niſi nobi
litatem : ideò in mari ambulans nec
miſcetur: quia lucidiueritas omnima
lorum falſitudine morum circumdata,
pollui aliqua commixtione non nouit.
Sed tamen in ſinuæquiſsimę poteſtatis
omnis lux ueritatis dilabitur . Nam &
deſcendens in infernum : ideſt, ſecreta
conſcientiæ ueritatis lux malarum re
rum ſemper in obliuionem
importat .
FINI S.
 .

}
 1

BASIL E AE,
PER SEBASTIAN VM
HENRIC PETRI:
Anno à CHRISTO nato ,
CI” 1° XXCVII.
Menfe Martio.

1
1

;
1

2
 4