Está en la página 1de 154

saqarTvelos teqnikuri universiteti

daviT baqraZe

mSeneblobis organizacia da marTva

damxmare saxelmZRvanelo

Tbilisi 2016
Tavi I

mSeneblobis Tanmimdevroba da misi ganxorcielebis gzebi.


mSeneblobis roli qveynis ekonomikuri
ganviTarebisa da winsvlaSi

mSenebloba warmoadgens sazogadoebrivi materialuri warmoebis erT-


erT msxvil, damoukidebel dargs, romelic mniSvnelovan rols asrulebs
xalxis materialuri warmoebis amaRlebis saqmeSi. amasTan erTad mSenebloba
warmoadgens yvela sameurneo-politikuri amocanis gadawyvetis erT-erT
mniSvnelovan gzas.
samSeneblo kompleqsSi sameurneo meqanizmis formirebis
TanmimdevrobiTi gatareba uzrunvelyofs qveynis socialur-ekonomikuri
ganviTarebis srulyofas. TviTanazRaurebasa da TviTdafinansebaze gadasvla
saxelSekrulebo fasebis safuZvelze gulisxmobs sakuTari sabrunavi
saxsrebis gonivrul gamoyenebas, efeqtur da rentabelur muSaobas. amas
emsaxureba saTanado saxarjTaRricxvo fasebis SemoReba da sagegmo
dagrovebis normebis gazrda. gansaxorcielebeli samSeneblo programebi
uzrunvelyofen ZiriTadi sawarmoo da sxva fondebis gafarToebul
kvlavwarmoebas. am yvelafris gaTvaliswinebiT mSenebloba warmoadgens
yvela sameurneo-politikuri amocanis gadawyvetis erT-erT mniSvnelovan
gzas da Tavis mxriv ganpirobebulia progresuli da myari normatiuli
bazis arsebobiT, romelic samwuxarod gansazRvrulia yofili ssr
kavSiris saxmSenis da sxva organizaciebis mier SemuSavebuli normebiTa
da instruqciebiT. aRniSnuli normativebi qarTul enaze jerjerobiT
srulad gamoqveynebuli ar aris, amitom qarTuli samSenebli politika
ZiriTadad efuZneba rusul wyaroebs, romelTa finansuri safuZveli cxadia
rusuli valuta (rubli) da qarTveli momxmarebeli iZulebulia saWiroebis
SemTxvevaSi moaxdinos saTanado gaangariSeba qarTul valutaze (larze)
momqmedi koeficientis gaTvaliswinebiT dolarTan mimarTebaSi.
mSeneblobis ganviTarebis ZiriTadi etapebis kritikuli analizi
sasargebloa saxelmwifo samSeneblo politikis strategiuli da taqtikuri
amocanebis obieqturad da efeqturad gansazRvrisaTvis damoukideblobis
pirobebSi.
aqve unda aRiniSnos, rom saxalxo meurneobis sabazro ekonomikaze

2
gadasvla gamarTlebulad SeiZleba CaiTvalos, mxolod saxelmwifos
mZlavri maregulirebeli politikis gatarebiT.
mSeneblobis ganviTarebis ZiriTad mimarTulebas yovelTvis
warmoadgenda misi industrializacia. igi mWidrod aris dakavSirebuli
tipiur proeqtirebasTan, romelsac gadamwyveti mniSvneloba aqvs mSeneblobis
xarisxis amaRlebis, xangrZlivobis Sromatevadobisa da Rirebulebis
SemcirebisaTvis.

sabazro ekonomika da investiciebi

`investiciebis” cneba samamulo ekonomikur mecnierebSi dasavleTidan


Semovida. sabWoTa ekonomikur mecnierebaSi didi xnis ganmavlobaSi termin
`investiciebis” nacvlad gamoiyeneboda termini `kapitaldabandebani”,
romelic gamoxatavda warmoebis faqtorebis gamoyenebas realuri sawarmoo
saqmianobis sferoSi kapitaluri proeqtebis realizaciis dros.
invensticia, rogorc ekonomikuri kategoria, Zalze tevadi cnebaa. igi
moicavs sainvesticio sferos funqcionirebisa da regulirebis
kanonzomierebebis ganmsazRvrel elementebs, kerZod: samewarmeo saqmianobaSi
Cadebuli resursebi da faseulobebi. aq investiciebi Semdegi saxiT
SeiZleba ganxorcieldes:
1. uZravi da moZravi qoneba (Senobebi, nagebobebi, mowyobilobebi da
sxva materialuri faseulobebi);
2. fuladi saxsrebi, miznobrivi sabanko anabrebi, kreditebi, aqciebi
da sxva grZelvadiani fasiani qaRaldebi;
3. saavtoro uflebebidan gamomdinare qonebrivi uflebebi, licenziebi,
nou-hau, gamocdileba da sxva inteleqtualuri faseulobebi;
4. miwiT da sxva bunebrivi resursebiT sargeblobis uflebebi,
agreTve sxva qonebrivi uflebebi.
ekonomikaSi sabazro urTierTobaTa ganviTarebam ganapiroba kategoria
investiciis ganmartebis gadasinjvis aucilebloba axali pirobebis
Sesabamisad. investiciis arsis gagebis sabazro ekonomikisaTvis
damaxasiaTebel niSanTvisebebs warmoadgenen:
 investiciis kavSiri miRebul SemosavalTan, rogorc investiciuri
saqmianobis motivTan;

3
 investiciis ganxilva ori mxaris mTlianobaSi: resursebi (kapitaluri
faseulobebi) da dabandebebi (danaxarjebi).
investiciebi (fuladi an sxva saxsrebis awmyoSi gaxarjvaa _ momavalSi
sarfis miRebis imediT. dro, romelsac xarjavT wignis kiTxvaze – aseve
investiciaa, im gagebiT, rom Tqveni momavali saqmianoba, wignis Sinaarsidan
gamomdinare momgebiani iqneba da Tqvens daxarjul drosa da Zalebs
aanazRaurebs.

investiciuri cikli mSeneblobaSi

`investicia” gulisxmobs kapitalis grZelvadian dabandebas meurnebobis


sxvadasxva dargebSi mogebis miRebis mizniT. rac ufro mokle droSi moxdeba
investiciebis amoReba miT meti iqneba kapitaldabandebaTa efeqturoba.
investiciebis Cadebis dRidan mis dabrunebamde drois xangrZlivoba
anu periodi `sainvesticio ciklad iwodeba, romelSic monawileoben
sxvadasxva firmebi, organizaciebi, adamianTa jgufebi da a.S. investiciebis
`saqmeSi CadebiT” anu mSeneblobis ganxorcielebiT, saxarjTaRricxvo mogeba
unda miiRos damkveTma da samSeneblo firmamac, rac winaswar gaTvlas
saWiroebs. mSeneblobaSi `sainvesticio cikli” Semdeg etapad iyofa:
1. damkveTis mier saproeqto firmis moZieba da masTan kontraqtis
gaformeba;
2. saproeqto firmis mier, damkveTTan erTad, mSeneblobasTan
dakavSirebuli winasaproeqto masalebisa da dokumentebis momzadeba
mSeneblobisaTvis teritoriis moZiebiT, masTan misasvleli gzebisa da
sainJinro komunikaciebis sakiTxebis garkveviT, adgilobriv saqalaqo da
saeqspluatacio organoebTan SeTanxmebiT dafinansebis wyaroebis dadgena;
3. samSeneblo moednis topo-geodeziuri agegmva da misi sainJinro-
geologiuri gamokvleva;
4. genmoijare samSeneblo organizaciis (firmis) SerCeva da misi
teqnikuri da sawarmoo SesaZleblobebis dadgena, rasac iTvaliswineben
daproeqtebis dros;
5. saproeqto-saxarjTaRricxvo dokumentaciis Sedgena, gamoSveba, misi
eqspertiza da damtkiceba, mSeneblobis dawyebaze nebarTvis aReba;
6. mSeneblobis dawyeba-mosamzadebeli periodi da teritoriis
sainJinro aTviseba;

4
7. samSeneblo-samontaJo samuSaoebis Sesruleba;
8. teqnologiuri mowyobilobebis damontaJeba da gasawyob gasaSvebi
samuSaoebi;
9. saxelmwifo komisiaze samSeneblo obieqtebis an obieqtis
eqspluataciaSi Cabareba;
10. obieqtis gayidva investiciebis dabrunebiT an misi eqspluataciaSi
Seyvana da Sedegad mogebidan investiciebis dabruneba.
zemoT aRniSnuli programiT gaTvaliswinebuli aTive punqtis
Sesruleba sakmaod xangrZliv sainvesticio periods moicavs da amitom
mowinave qveynebSi mSeneblobis saWiroebisaTvis gacemuli investiciebi
yvelaze dabali procentuli namatiT ibegreba (wliurad 4-8%-mde).
investiciebi gaicema xelSekrulebiT dadgenili grafikis Sesabamisad. amave
dros banki an investori akontrolebs samSeneblo procesis mimdinareobas,
raTa kreditis gamoyeneba ar moxdes sxva daniSnulebiT.
aRniSnulTan dakavSirebiT, gansakuTrebiT izrdeba saproeqto firmis
roli investiciur procesSi, ufro zustad sainvesticio periodis
SemcirebaSi. maRal teqnikur doneze Sesrulebulma da kompetenturma
ekonomikurma organizaciul-teqnologiurma, arqiteqturul-samSeneblo,
energetikulma, sanitarul-teqnikurma da sxva saproeqto gadawyvetilebebis
urTierTSexamebam dabrkoleba ar unda Seqmnas TviT mSeneblobis procesSi,
xolo samSeneblo samuSaoTa warmoebis maRalma teqnikurma donem
Tanamedrove teqnologiuri aRWurvilobis pirobebSi xeli unda Seuwyos
obieqtis eqspluataciaSi Seyvanas xelSekrulebiT dadgenil vadebSi.

samSeneblo obieqtebis mSeneblobis warmarTvis meTodebi


mSeneblobis warmarTvis mimdevrobiTi meTodi

mSeneblobis nakaduri meTodebiT organizaciis dros yvela


Casatarebeli samuSao nawildeba calkeul samSeneblo operaciebad,
procesebad. samSeneblo procesi organizaciulad urTierTdakavSirebuli
operaciaTa erTobliobaa, Sesrulebis teqnologiuri Tanmimdevrobis dacviT.
samSeneblo procesebi sruldeba: mimdevrobiTi paraleluri da nakaduri
meTodebiT.
mimdevrobiTi meTodis dros mSenebloba moiTxovs xangrZliv dros am
meTodis gamoyenebis SemTxvevaSi. mSeneblobis ganxorcielebis vada T  Tv m ,

5
sadac Tv aris erTi obieqtis an erTi elementis (erTi cikli) Sesaqmnelad

saWiro dro; m – obieqtis an elementebis ricxvi. Tu muSaxelis an


resursebis moTxovnis dones aRvniSnavT r-iT, miviRebT
r  RT .
aq R – gamosaxavs resursebis odenobas mTeli mSeneblobis moculobisaTvis;
T – mSeneblobis kerZo nakadis xangrZlivobis dro.

obieqtis mSeneblobis grafiki a – mimdevrobiTi meTodi

paraleluri meTodiT muSaobis organizaciis SemTxvevaSi yvela


obieqti erTdroulad Sendeba, ris Sedegadac mSeneblobis xangrZlivoba
minimaluria, magram resursebis moTxovnilebis sidide mokle droSi
sakmaod didia. am SemTxvevaSi T t. rac Seexeba saWiro resursebis
moTxovnilebas Sesabamisad mkveTrad izrdeba R  r  m .
nakaduri meTodi, rogorc mimdevrobiTi, ise paraleluri dagegmvisagan
gansxvavebiT dadebiTi TvisebebiT xasiaTdeba. am SemTxvevaSi teqnologiuri
procesebi danawevrdeba n nawilebad (r-muSaxelis raodenobaa) nakaduri
meTodi iTvleba samuSaoTa warmoebis organizaciis mecnierul meTodad.
igi dafuZnebulia mSeneblobis teqnologiuri procesebis erTgvarovnobasa
da samuSaoTa warmoebis mimdevrobis uwyvetad warmarTvaze.

6
miwis samuSaoebi

saZirkvlis amoyvana

miwiszeda
samuSaoebi
mosapirkeTebeli samuSao
obieqtis mSeneblobis grafiki
b _ paraleluri meTodi; g – nakaduri meTodi.

nakaduri meTodi misi arsi da parametrebi

nakaduri meTodi gulisxmobs mudmivi Semadgenlobis brigadebis mier


Sesabamisi manqana-iaraRebis aRWurvis pirobebSi sxvadasxva monazomze
droSi maqsimalurad SeTavsebuli erTi da imave samuSaoebis Sesruleba da
uzrunvelyofa damTavrebuli samSeneblo produqciis gegmazomieri gamoSvebiT.
arCeven sivrciT, teqnologiur da drois parametrebs.
sivrciTi parametrebia: samuSoTa fronti, danayofi, monazomi, ubani,
iarusi, obieqti (Senoba an nageboba). samuSaos fronti gulisxmobs sivrces
(obieqtis nawils), romlis sazRvrebSic xorcieldeba samSeneblo-samontaJo
samuSaoebi mocemuli programis Sesabamisad. danayofi ewodeba samuSaoTa
frontis nawils, romelic gamoeyofa erT Semsrulebels (muSas, rgols).
monazomi warmoadgens samuSaoTa frontis nawils (obieqtis an misi
konstruqciuli elementis nawils) gamoyofils brigadisaTvis, romelic
asrulebs garkveuli samuSaos saxes an cikls garkveuli drois monakveTSi.
monazomis sazRvrebSi viTardeba da uTavsdeba erTmaneTs specializebuli
nakadis SemadgenlobaSi Semavali kerZo nakadebi. monazomis zomebi

7
ganisazRvreba im angariSiT, rom monazomze calkeuli procesebis
Sesrulebis xangrZlioba iyos aranakleb erTi cvlisa, xolo monazomis
sazRvrebis adgilmdebareoba Seesabamebodes nagebobis arqiteqturul-
gegmarebiT da konstruqciul gadawyvetilebebs. magaliTad, erTi bina an
seqcia sacxovrebel saxlSi, saZirkveli teqnologiuri mowyobilobebisaTvis
da sxva. ubani warmoadgens asaSenebeli obieqtis nawils, romlis
sazRvrebSic viTardeba da erTmaneTs uTavsdeba saobieqto nakadis
SemadgenlobaSi Semavali specializebuli nakadebi. ubnebis zomebi da
sazRvrebi Seesabameba Senobis (nagebobis) asaSenebeli nawilis sivrciT
sixistes da mdgradobas. samrewvelo Senobis magaliTze ubani grZivi
mimarTulebiT warmoadgens Senobis temperaturul an jdomis nakerebs
Soris moTavsebul erT an or seqcias; ganivi mimarTulebiT erT an
ramodenime mals, xolo simaRleze iaruss (sarTuls); sacxovrebel saxlSi
– aranakleb or seqcias. iarusi ewodeba konstruqciis an nagebobis nawils
simaRleze, romlis farglebSic samuSao uwyvetad sruldeba.
ZiriTadi teqnologiuri parametrebia: kerZo, specializirebuli an
saobieqto nakadebis ricxvi, samuSaoTa moculobebi da Sromatevadoba,
nakadis intensiuroba (simZlavre), nakadis teqnologiuri da sawarmoo cikli.
nakadis intensiuroba (simZlavre) warmoadgens samSeneblo nakadis
mier drois erTeulSi gamoSvebuli produqciis raodenobas naturalur
maCveneblebSi (damontaJebuli yalibebis raodenoba, sasargeblo an
sacxovrebeli farTis m2, samSeneblo moculobis m3, nagebobebis ricxvi da
a.S.). sawarmoo cikli aris procesebis erTobloba, romelTa Sesruleba
uzrunvelyofs mza samSeneblo produqciis erTeulis gamoSvebas, Senobis
an misi konstruqciuli elementis nawilis saxiT (specializebuli nakadi),
an mza samSeneblo obieqtis saxiT (mTlianad damTavrebuli an calkeuli
ubnis saxiT – saobieqto nakadi.
drois ZiriTadi parametrebia: brigadebis muSaobis riTmi, nakadis biji,
nakadis gaSlis periodi, mza produqciis gamoSvebis periodi. brigadis
muSaobis riTmi warmoadgens brigadis muSaobis xangrZlivobas misTvis
gamoyofil monazomze.
nakadis biji ewodeba drois monakveTs nakadis ori momijnave
brigadis muSaobis dawyebas Soris. nakadis gaSlis periodi (teqnologiuri
ciklis xangrZlivoba) aris samSeneblo produqciis gamoSvebisaTvis
Sesasrulebeli pirveli da saboloo procesebis dawyebaTa Soris drois
intervali, e.i. dro, romelsac samSeneblo nakadSi TandaTanobiT CairTveba

8
yvela brigada, romlebic monawileoben specializebul an saobieqto
nakadSi. mza produqciis gamoSvebis periodi ewodeba specializebul an
saobieqto nakadSi damamTavrebeli brigadis (kerZo nakadis) samuSaoebis
xangrZlivobas.
TanabarriTmian nakadebi. riTmuli nakadebi iyofa Semdeg saxeebad:
nakadi Tanabari (mudmivi), jeradi da araTanabari (cvladi), arajeradi
riTmebiT. brigadebis muSaobis teqnologiuri dakavSireba TanabarriTmiani
nakadis SemTxvevaSi warmoebs nakadis TiToeuli brigadis muSaobaSi
CarTviT, rogorc ki Tavisufldeba pirveli monazomi. vinaidan nakadi
TanabarriTmiania, amitom arc erTi monazomi ar cdeba Semdegi brigadis
molodinSi.
nakads gaaCnia sami periodi: gaSlis (tg) stabiluri mdgomareobis (tst)
da Sekvecis (tS) (nax. 1, g). nakadi efeqturia Tu tg da tS mcirea da didia tst
periodi.

nax. 1. ritmuli nakadis grafikebi.


a – xazovani grafiki; b – ciklo-
grama; g – muSebis raodenobis
raodenobis cvlilebis grafiki;
k – nakadis biji (1 dRe); t _ bri-
gadebis muSaobis ritmi ( 1 dRe);
m _ monazomebis ricxvi (6); n _
TanmimdevrobiT Sesasrulebeli
procesebis ricxvi (3); (1), (2), (3) –
brigadis nomrebi.

9
samSeneblo nakadis angariSi kompiuteruli
teqnikiT

samsarTuliani (sarTulze ori bina) korpusis


aSeneba nakaduri meTodiT

avagoT mSeneblobis procesis algoriTmi


1. saZirkvlis qvabulis amoReba – T1 dro;
2. saZirkvelSi armaturis Cawyoba – T2 dro;
3. saZirkvelSi betonis narevis Cawyoba – T3 dro;
4. sarTulze binebis aSeneba paraleluri meTodiT (erTi binis aSeneba – TB
droSi);
5. sarTulis gadaxurva – TG dro.
mocemuli algoriTmis mixedviT samsarTuliani korpusis (sarTulze
ori bina) asaSeneblad saWiro Tk dro gamoiTvleba Semdegi formuliT:
3
Tk   Ti  3(TB  TG ) .
i 1

avagoT T drois gamosaTvleli blok-sqema.

10
blok-sqema

dasawyisi

Ti, TB, TG

Tk = 0

i = 1, 3

T = Tk + Ti

Tk = T + 3(TB + TG)

Tk

dasasruli

11
algoriTmis ricxviTi realizaciis
programa

samsarTuliani korpusis aSeneba


DIM T(3) AS SINGLE, TB AS SINGLE, TG AS SINGLE, TK AS SINGLEM,
i AS INTEGER
FOR I=1 TO 3
T(I)=INPUTBOX (“T”, , i)
NEXT I
TB=INPUTBOX (“TB”)
TG=INPUTBOX (“TG”)
TK= 0
FOR i=1 TO 3
TK=TK + T(I)
NEXT i
T=T+3(TB+TG)
PRINT “TK”; TK
END SUB

12
Tavi 2

mSeneblobis nakaduri meTodi.


TanabarriTmiani nakadebi

TanabarriTmiani nakadi, riTmuli nakadis erT-erTi saxea.


brigadebis muSaobis teqnologiuri dakavSireba TanabarriTmiani
nakadis SemTxvevaSi warmoebs nakadis TiToeuli brigadis muSaobaSi CarTviT,
pirveli monazomis gaTavisuflebis dros. vinaidan nakadi TanabarriTmiania,
arc erTi monazomi ar cdeba Semdegi brigadis molodinSi.
aRvniSnoT nakadis xangrZlivoba _ T, monazomebis raodenoba m,
brigadebis raodenoba _ n, brigadis muSaobis riTmi _ t, nakadis biji _ K,
nakadis gaSlis periodi , mza produqciiis gamoSvebis periodi _ Tpr, maSin
  (n  1) K .
vinaidan TanabariTmian riTmul nakadSi t  K , amitom
Tpr  mK ;

Tm  sawarmoo ciklis xangrZlivoba – dro, romlis ganmavlobaSic


monazomze an ubanze sruldeba samuSaoebi, mza produqciis miRebis
momantamde
Tm  nK .
nakadis xangrZlivoba SeiZleba gamoisaxos Semdegi formulebiT:
T  Tm  (m  1) K ,

T    Tpr    mK ,

T  (m  n  1) K .

jeradriTmiani nakadebi da maTi parametrebi

cnobilia, rom nakadis bijis umciresi sidide arasasurvelia iyos 1


cvlaze an 1 dReze naklebi, xolo sxvadasxva muSa riTmi SeiZleba cvlis
an dRis jeradi iyos, e.i. 1,2,3 cvla (dRe) da a.S. nakadis biji miiCneva im
muSa procesis riTmis tolad, romlis riTmic umciresia. am process
Seasrulebs erTi brigada. yvela sxva procesis SesrulebisaTvis, romelTa
riTmi metia nakadis bijze, saWiro iqneba imdeni brigada, ramdenjerac am
procesis riTmi aRemateba nakadis bijs. e.i. nebismieri procesis

13
Semsrulebeli brigadebis raodenoba riTmis jeradobis ricxvis tolia.
aseT nakadur process jeradriTmiani ewodeba.

jeradriTmiani nakadis grafiki


a – xazovani; b – ciklograma
K – nakadis riTmi (1 dRe); t1, t2, t3 – pirveli, me-3 da me-5 brigadebis
muSaobis riTmi (1DdRe); t2, t4 _ me-2 da me-4 brigadebis muSaobis
riTmi (2 dRe); tN – monazomebis ricxvi (8); n – brigadebis ricxvi (7).
ricxvebi xazebze aRniSnavs monazomebis nomers.

naxazze warmodgenili grafiki iTvaliswinebs Semdeg pirobebs: yvela


brigada TanmimdevrobiT iwyebs muSaobas K dRis Semdeg; K dRis Semdeg
nakadidan gamodis damTavrebuli produqcia # 1,3 da 5 brigadebi muSaoben
riTmiT 1 dRe; brigadebi #2 da 4-riTmiT 2 dRe. organizebulia agreTve
or-ori paraleluri brigada #2a da 2b, agreTve, 4a da 4b, romlebic
asruleben erTsa da imave procesebs. brigada #2a muSaobas iwyebs pirvel

14
monazomze, muSaobs iq ori dRe da gadadis mesame monazomze; brigada #2b
iwyebs muSaobas Semdeg dRes meore monazomze da ori dRis Semdeg gadadis
meoTxe monazomze. amrigad brigada #2a muSaobs kent monazomebze, xolo
brigada 2b – wyvilze. aseve muSaoben brigadebi #4a da 4b.

araTanabarriTmiani nakadebi riTmis


Tanabari cvlilebiT

araTanabarriTmiani nakadebis organizacia riTmebis erTgvarovani


(Tanabar) cvlilebiT warmoebs im SemTxvevaSi, Tu monazomebi gansxvavdebian
erTmaneTisagan mxolod zomebiT. samuSaoebis struqtura TiToeul
monazomze erTnairia, xolo samuSaoTa Sromatevadoba monazomebis zomebis
proporciulia. brigadebis muSaobis teqnologiuri dakavSireba araTanabar
nakadebSi warmoebs uSualod grafikebze (grafikuli meTodi) an angariSis
gziT (analizuri meTodi).
grafikuli meTodis demonstrirebis mizniT ganvixiloT araTanabari
specializebuli nakadi brigadebis muSaobis riTmebis Tanabari cvlilebiT.
Tavdapirvelad ciklogramaze dagvaqvs (1) kerZo nakadi, Semdeg (2).
amasTan (2) kerZo nakadi erTveba muSaobaSi maSin, rodesac (1) nakadi
aTavisuflebs pirvel monazoms. ganxilul magaliTSi es xdeba meore dRes
(wyvetili xazi). amis Semdeg vaanalizebT (2) kerZo nakadis ganviTarebas
monazomebis mixedviT. vinaidan erTdroulad erTi da imave monazomebze
ori brigadis muSaoba SeuZlebelia (2) kerZo nakadis muSebi mesame dRes
ver SeZleben gadasvlas meore monakveTze, ris gamoc isini mocdebian. meore
monazomze isini mocdebian me-3 da me-4 dRes; mesame monaxazze me-6 dRes da
a.S. ciklogramaze drois es Sualedebi naCvenebia monakveTebiT a1, a2, a3, a4.
meore kerZo nakadis monazomze Seuferxebeli ganviTarebis
uzrunvelyofisaTvis saWiroa misi muSaobaSi CarTvis dasawyisi gadavwioT
wyvetili xaziT naCveneb variantTan SedarebiT Cmax-is toli dReebis
ricxviT. Cven SemTxvevaSi C  amax  a3  3 dRes. drois am C – monakveTs
ewodeba sawyisi organizaciuli Sesveneba. Tu pirveli brigadis muSaobis
riTms pirvel monazomze aRvniSnavT t1-iT, maSin meore brigadis muSaobaSi
CarTva unda ganxorcieldes t1  c intervaliT pirveli brigadis muSaobaSi
CarTvis momentidan. brigadebis muSaobis riTmebis Tanabari cvlilebis

15
SemTxvevaSi danarCeni brigadebic t1  c dRis Semdeg unda CaerTon muSaobaSi.

(meore da mesame kerZo nakadebi) ganxilul SemTxvevaSi t1  c  4 dRes.


ciklogramidan Cans, rom aRniSnuli intervalis (4 dRe) SemTxvevaSi
uzrunvelyofilia yvela brigadis Seuferxebeli muSaoba. amasTan (2) kerZo
nakadi meoTxe monazomze muSaobaSi erTveba am monazomze kerZo nakadi (1)
muSaobis damTavrebisTanave; danarCen monazomebs ki (2) kerZo nakadi
ramdenine dRiT gvian ikavebs, e.i. adgili aqvs monazomebis mocdenas, rac
damaxasiaTebelia samuSaoTa arariTmuli nakadiT warmoebisaTvis.
saorganizacio Sesvenebebi (1) da (2) kerZo nakadebs Soris sxvadasxva
monazomebze naxazze aRniSnulia b1, b2, b3, b4 da b5 monakveTebiT (b1 – manZili
(1) brigadis mier pirvel monazonze muSaobis damTavrebidan amave
monazomze meore brigadis mier samuSaos dawyebamde da a.S.). nakadis saerTo
xangrZlivoba mocemul SemTxvevaSi gamoisaxeba formuliT:
T  (t1  c)(n  1)  Tpr .
nakadebis organizacia cvladi riTmiT mniSvnelovnad afarToebs
mSeneblobaSi nakaduri meTodis gamoyenebas nakadis Seqmnis sirTulis
miuxedavad, mudmiv da jeradriTmian nakadebTan SedarebiT. mSeneblobis
organizciis dros Tavdapirvelad cdiloben riTmuli nakadebis
organizacias, Tu es SeuZlebeli xdeba, gadadian cvladriTmian nakadis
organizaciaze. cvladriTmiani nakadebis organizaciis dros SesaZlebelia
SemTxveva, rodesac erT-erTi romelime n-brigadis muSaobis xangrZlivobas
gansazRvravs procesSi CarTuli manqanis mwarmoebloba an ganxiluli
procesis Sromatevadoba da samuSaoTa frontis arseboba. amdenad misi
Semcireba SeiZlebelia, xolo danarCeni brigadebis muSaoba SesaZlebelia
organizebuli iqnes daaxloebiT orjer swrafad, vidre n-brigadisa. aseT
SemTxvevaSi saWiroa yvela brigadis muSaobis xangrZlivoba gautoldes
yvelaze nela momuSave brigadis muSaobis xangrZlivobas (Sesabamisad
muSebis ricxvis SemcirebiT), rac gamoiwvevs samuSaoTa Sesrulebis saerTo
vadis gazrdas. aRniSnuli xangrZlivobis Semcireba SesaZlebelia
paralelurad momuSave ori brigadis organizaciiT na da n   , ise
rogorc jeradriTmiani nakadebis organizaciis SemTxvevaSi. pirveli
brigada imuSavebs kent monazomebze, xolo meore imuSavebs luw monazomebze.

16
Tavi # 3

mSeneblobis nakaduri meTodis ekonomikuri


efeqturoba

mSeneblobaSi nakaduri meTodebis danergviT gamowveuli Sromis


nayofierebis zrda, drois danakargebisa da mSeneblobis vadebis Semcireba,
mSeneblobis riTmuli meTodebiT ganxorcieldeba, xarisxis zrda da
Sromis meTodebis srulyofa iZleva did ekonomikur efeqts.
nakaduri meTodis danergviT vaRwevT ekonomias samSeneblo obieqtis
vadaze adre CabarebiT, zednadebi xarjebis SemcirebiT, ZiriTadi sawarmoo
fondebisa da sabrunavi saxsrebis gamoyenebis gaumjobesebiT da sxva.
ekonomikuri efeqturobis sidides angariSoben formuliT

 T 
Э  N k ПФ (Tн  Tн )  Eэ ( K о  Tн  K вTп )  H 1  п   D ,
 Tн 
sadac N k aris im dargis dadgenili kapdabandebis ekonomikuri efeqturobis
koeficienti, romelsac miekuTvneba eqspluataciaSi gadasacemi obieqti;
ПФ  sawarmoo fondebis Rirebuleba, im samSeneblo obieqtisa, romelic
vadamde iqna gadacemuli eqspluataciaSi; Tн , Tн  mSeneblobis xangrZlivoba
etalonuri (normatiuli) variantiT da nakaduri meTodiT mSeneblobis
grafikis mixedviT. E э  kapdabandebis ekonomikuri efeqturobis kieficienti;

K о , K в  ZiriTadi sawarmoo fondebisa da sabruni saSualebis sidideebi,

gamosaxuli mSeneblobis balansSi Sesadarebeli varintis mixedviT; H


pirobiT mudmivi zednadebi xarjebi mSeneblobis xangrZlivobis etalonis
variantis mixedviT (normatiuli); D _ damatebis xarjebi, gamowveuli
mSeneblobis nakaduri meTodis gamoyenebis Sedegad.
Tanamedrove sabazro urTierTobebis pirobebSi samewarmeo saqmianobaze
zemoqmedebs inflaciuri procesebi, ris gamoc mSeneblobaSi mniSvnelovan
faqtorad gvevlineba calkeul samuSaoTa Sesrulebisas maTi Semadgeneli
procesebis da xangrZliobebis Semcireba maTi kompleqsuri meqanizaciis
saSualebebiT warmarTvis gziT. sayovelTaod aRiarebulia, rom mSeneblobis
menejmenti aris mecnierebis sfero, romelic Seiswavlis nebismieri saxis
mSeneblobasTan dakavSirebul daproeqtebis, saxarjTaricxvo dokumentaciis
Sedgenis, dafinanseba-dakreditebis, marketinguli saqmianobis da sxva

17
sakiTxebs, rogorc axali mSeneblobis, aseve arsebuli Senoba-nagebobaTa
eqspluataciis pirobebSi. menejmenturi saqmianobis erT-erT ZiriTad
mimarTulebad investiciuri saxsrebis an sabanko kreditebis maTi gankargva
da sainveticio riskis minimizaciaa, rac mSeneblobis saTanado dagegmvasac
saWiroebs misi ekonomikuri efeqturobis winaswari ganWvretiT.
mSeneblobis ekonomikur efeqturobaze uamravi faqtori axdens
gavlenas, maTgan ZiriTadia Sromis nayofierebis amaRleba, rac mSeneblobis
xangrZliobis SemcirebasTanAaris dakavSirebuli mSeneblobis vadebis
SemcirebiT miRebuli ekonomikuri efeqti iangariSeba formuliT
Э  Э1  Э2  Э3 , (1)

sadac Э1 aris zednadebi xarjebis SemcirebiT, Э2  Sromatevadobis


SemcirebiT, xolo Э3  sawarmoo simZlavreTa vadamde eqspluataciaSi
SeyvaniT miRebuli ekonomikuri efeqtia.
Tanamedrove sabazro urTierTobebisa da investiciebis aTviseba
gamosyidvis pirobebis gaTvaliswinebiT formulaSi unda daematos Э4 
investiciebis adreuli amogebisagan miRebuli ekonomikuri efeqti.
maTgan:
Э1  0,5H (1  T2 T1 ) ; (2)

Э2  0,6(W1  W2 ) ; (3)

Э3  Эn (T1  T2 ) , (4)

Э4  (1   2 ) . (5)
mocemul formulaSi H aris zednadebi xarjebis sidide 0,5 ki misi
pirobiT mudmivi nawili; T1 da T2 _ Sesabamisad mSeneblobis normatiuli da
faqtiuri vadebi wlebSi; W1 da W2 _ mSeneblobis normatiuli da faqtiuri
Sromatebadobebi kac.dR., 0,6 – Sromatevadobis SemcirebiT miRebuli
zednadebi xarjebis ekonomiaa larebSi 1 kac-dReze; Эn – kapitaldabandebaTa
efeqturobis normatiuli koeficientia, romelic mSeneblobis dargSi 10
saxarjTaRricxvo mogebis SemTxvevaSi iqneba 0,1;  _ mSeneblobis mTliani
saxarjTaRricxvo Rirebulebis is nawilia, romelic qmnis ZiriTad sawarmoo
fondebs, miiReba mSeneblobis Rirebulebis krebsiTi saxarjTaRricxvo
gaangariSebidan, П1 da П2 sabanko sauravis procentisagan namati
koeficientebia mSeneblobis gegmiur da faqtiur periodebSi.

18
saxarjTaRricxvo gaangariSebebSi samTavrobo dadgenilebiT zednadebi
xarjebi H, 10%, saxarjTaRricxvo mogeba (8%) da dRg (18%), amitom H
miviRoT pirobiTad 20% tolad, koeficienti iqneba 0,2 formulaSi (2) 0,50,2
mSeneblobis gegmiuri xangrZlivobis Semcireba SesaZlebelia ori gziT.
 samSeneblo organizacia Senoba agebis procesSi gegmavs mSeneblobis
vadebis Semcirebas progresuli teqnologiur-organizaciuli RoniZiebebis
danergviT Sromis nayofierebis amaRlebis xarjze da misi
ganxorcielebiT aRwevs ekonomikur efeqts;
 saproeqto organizacia Tanamedrove saproeqto gadawyvetilebebis
safuZvelze analog obieqtebTan SedarebiT aRwevs ekonomikur efeqts
masalatevadobis, Sromatevadobisa da mSeneblobis vadebis Semcirebis
gziT.

mecnierul-teqnikuri progresis ZiriTadi


mimarTulebebi mSeneblobaSi

mecnierul-teqnikuri progresi da warmoebis srulyofili organizaciis


danergva warmoadgens mniSvnelovan pirobebs Sromis nayofierebis
amaRlebis, mSeneblobis Rirebulebisa da xangrZlivobis SemcirebisaTvis,
saxalxo meurneobis materialur-teqnikuri bazis SeqmnisaTvis. mSeneblobis
mecnierul-teqnikuri progresis mTavari mimarTulebebia:
1. mSeneblobis industrializacia, e.i. mSeneblobaSi msxvili manqanuri
warmoebis Tanamedrove meTodebis danergva.
industriuli mSeneblobis ZiriTadi elementebia:
a) samSeneblo-samontaJo samuSaoTa kompleqsuri meqanizacia da
avtomatizacia;
b) saqarxno pirobebSi damzadebuli unificirebuli konstruqciebi da
maqsimaluri awyobadoba;
g) mSeneblobis nakaduri meTodebi.
2. Senoba-nagebobebis axali, progresuli tipebis, sawarmoebisa da
kompleqsebis proeqtebis damuSaveba da danergva;
3. axali, efeqturi masalebis, konstruqciebisa da detalebis damuSaveba da
danergva mSeneblobaSi, Senobebis masis Semcireba;
4. mSeneblobaSi teqnologiis organizaciisa da marTvis srulyofa.

19
mSeneblobis industrializacia

mSeneblobis ganviTarebis ZiriTad mimarTulebas warmoadgens


industrializacia. igi gulisxmobs samSeneblo warmoebis gardaqmnas
Senoba-nagebobebis saqarxno wesiT damzadebuli maRali sizustis asawyobi
konstruqciebisagan montaJis meqanizirebul nakadur procesad.
industrializacia mWidrod aris dakavSirebuli tipiur proeqtirebasTan,
romelsac gadamwyveti mniSvneloba aqvs mSeneblobis xarisxis amaRlebis,
xangrZlivobis, Sromatevadobisa da Rirebulebis SemcirebisaTvis. mSeneblobis
industrializacia mniSvnelovanwilad aris ganpirobebuli materialur-
teqnikuri bazis ganviTarebiT, pirvel rigSi – asawyobi rkinabetonis
konstruqciebisa da detalebis damamzadebeli sawarmoebiT, romlebic
industriuli mSeneblobis safuZvels warmoadgenen. mSeneblobis
industrializaciis mniSvnelovan elementebs warmoadgenen: samSeneblo-
samontaJo samuSaoTa meqanizacia da avtomatizacia; konstruqciebis
awyobadoba; unificirebuli detalebis, konstruqciebis, blokebis, sasaqonlo
betonis warmoeba saqarxno mzadyofnis maRali xarisxiT; mSeneblobis
nakaduri meTodebi; fuladi, materialuri da SromiTi resursebis
koncentracia; samSeneblo-samontaJo samuSaoTa Tanabari Sesruleba mTeli
wlis ganmavlobSi.

samSeneblo-samontaJo samuSaoTa meqanizacia


da avtomatizacia

samSeneblo warmoebaSi danergilia, rogorc calkeuli procesebis,


aseve kompleqsuri anu teqnologiurad urTierTdakavSirebuli procesebis
avtomatizacia. magaliTad mogvyavs betonis narevis damzadebuli qarxana,
sadac avtomatizirebuli procesebis saxiT danergilia betonis komponentebis
raodenobis avtomaturi miReba mkvebavebis saSualebiT, avtomaturad
xorcieldeba betonis narevis damzadeba da sxva. Tanamedrove betonis
qarxnebSi yvela procesebi avtomatizirebulia da teqnologiurad arian
dakavSirebulni erTmaneTTan. aseTi saxis qarxanaSi xeliT Sroma
gamoricxulia.

20
Senobebisa da nagebobebis konstruqciebis
awyobadoba

konstruqciebis awyobadoba gulisxmobs mSeneblobaze arsebuli


elementebis geometriuli zomebis sizustes, gamsxvilebuli elementebis
gamoyenebas samSeneblo procesis daCqarebis mizniT. monoliTuri
mSenebloba, romelic farTod dainerga Tanamedrove warmoebaSi moiTxovs
saWiro saxisa da raodenobis betonis narevis miwodebas da Cawyobas
teqnologiuri procesebis moTxovnilebebis sruli dacviT.

mSeneblobis materialur-teqnikuri bazis Semadgenloba

aRniSnuli bazis SemadgenlobaSi arsebuli sawarmoebis mier


damzadebuli produqciis saqarxno mzadyofnis maRali xarisxiT miReba,
SesaZlebelia rigi moTxovnilebebis gaTvaliswinebiT.
mSeneblobis materialur-teqnikuri bazis SemadgenlobaSia: betonis
Semavseblebis samsxvrev-damxarisxebeli, betonis narevis damamzadebeli,
asfalt-betonis narevis damamzadebeli da sxva sawarmoebi. am sawarmoebis
Semadgenlobisa da simZlavreebis SerCeva, maTi racionaluri ganlageba
mSeneblobis materialur-teqnikuri bazis teqnikur-ekonomikuri dasabuTebis
safuZvelze, romelic muSavdeba moqmedi instruqciebisa da samSeneblo
masalebis mrewvelobis ganviTarebis erTiani gegmis Sesabamisad, maRali
xarisxisa da maRali ekonomikuri maCveneblebis mqone samSeneblo
produqciis miRebis garantiaa.

MmSeneblobis nakaduri meTodi

mSeneblobaze nakaduri meTodis danergva xels uwyobs mowinave


teqnologiebisa da organizaciis danergvas. igi xasiaTdeba muSaTa mudmivi
SemadgenlobiT da Sromis sagnebis ganuwyveteli, Tanabari gadaadgilebiT,
rogorc mSenebare obieqtis SigniT, aseve erTi obieqtidan meoreze
gadasvliT. nakaduri meTodi saSualebas iZleva calkeuli samSeneblo
procesebi maqsimalurad SeuerTdes droSi santeqnikuri da gaTboba
ventilaciis teqnologiuri mowyobilobebis montaJis samuSaoebs.

21
fuladi, materialuri da SromiTi resursebis
koncentracia

uwyveti da riTmuli samSeneblo warmoebis dagegmvis dros aucilebelia


gaviTvaliswinoT fuladi materialuri da SromiTi resursebis koncentracia
gasaSveb obieqtebsa da maT kompleqsebze; samSeneblo, samontaJo da
specialur samuSaoTa SeTavseba droSi da sxva. resursebis koncentracia
uzrunvelyofs sawarmoo simZlavreebis moqmedebaSi daCqarebiT Seyvanas da
investiciebis efeqturad gamoyenebas.

samSeneblo-samontaJo samuSaoTa Tanabari Sesruleba


mTeli wlis ganmavlobaSi

samuSaoebis Tanabari ganawileba wliuri SesrulebisaTvis qmnis


pirobebs samSeneblo-samontaJo organizaciebis riTmuli muSaobisaTvis.
riTmuli muSaoba uzrunvelyofs muSaxelis srul datvirTvas, samSeneblo
manqanebisa da mowyobilobebis racionalur gamoyenebas, mSeneblobis
TviTRirebulebisa da vadebis Semcirebas. samSeneblo warmoebis riTmulobis
uzrunvelyofis mizniT, gardamavali obieqtebis samuSao gegmebSi
gaTvaliswinebuli unda iqnes WarbnakeTi momavali wlisaTvis, anu
dasagegmavi wlis bolos gardamaval obieqtebze Sesrulebuli samuSaoTa
moculobebi.

22
Tavi # 4

mSeneblobis organizaciis proeqti (mop)

samSeneblo normebi da wesebi (СНиП 3.01.01-85) `samSeneblo warmoebis


organizacia”, grafikuli koreqtivebiT enobriv da xarjTaRricxvebis
nawilSi, mTlianad mimarTulia samSeneblo warmoebis momzadebis sakiTxebTan,
amasTanAnaturalur moTxovnebs sistemuri xasiaTi aqvs. gansakuTrebuli
mniSvneloba eniWeba samSeneblo-samontaJo samuSaoebis gegmazomier gaSlas
da mocemuli obieqtis mSeneblobaSi CarTuli yvela monawilis urTierT-
SeTanxmebul saqmianobas. dokumentis normatiuli moTxovnebi vrceldeba
yvela kapitalur mSeneblobaze, samSeneblo obieqtis specifikisagan
damoukideblad. normatiuli moTxovnebi CarTulia mSeneblobis organizaciis
proeqtisa (mop) da samSenebli warmoebis proeqtis (swp) SemadgenlobaSi.
akrZalulia samSeneblo-samontaJo samuSaoebis warmoeba mSeneblobis
organizaciisa da samuSaoTa warmoebis damtkicebuli proeqtebis gareSe.
dauSvebelia am dokumentebis moTxovnebidan gadaxveva im organizaciebTan
SeTanxmebis gareSe, romlebmac daamuSaves da daamtkices isini.
mSeneblobis organizaciis proeqtis Semadgenlobis gansazRvris dros
gaTvaliswinebul unda iqnes mSeneblobis obieqtis sirTule, samSeneblo
procesebis mravalgvaroba, mSeneblobaSi monawile moijare da qvemoijare
organizaciebis raodenoba. mSeneblobis organizaciis proeqtis Sedgena
xdeba rigi sawyisi masalebis safuZvelze: mocemuloba daproeqtebaze,
teqnikur-ekonomikuri dasabuTeba, sainJinro-samSeneblo Ziebis monacemebi,
mSeneblobis vadebi, dokumentebi sxvadasxva organizaciebTan sakiTxebis
SeTanxmebis Sesaxeb: mosamzadebel samuSaoebTan dakavSirebiT. mcenareuli
safaris moxsna, mcxovrebTa gadayvana samSeneblo teritoriidan, mSeneblobis
uzrunvelyofa masalebiT, wyliT, eleqtroenergiiT, adgilobrivi muSaTa
kadrebiT, sacxovrebeli da kulturul-sayofacxovrebi saTavsebiT da sxva.
mSeneblobis organizaciis proeqts adgens saproeqto organizacia, romelic
amuSavebs teqnikur proeqts an specializebuli saproeqto organizacia
saTanado xelSekrulebis safuZvelze. damTavrebuli proeqti unda
SeTanxmdes generalur moijare samSeneblo-samontaJo organizaciasTan.

23
mSeneblobis organizaciis proeqtis Semadgenloba

mop-is SemadgenlobaSi Sedis Semdegi masalebi: a) mSeneblobis


kalendaruli gegma; b) samSeneblo generaluri gegma; g) ganmartebiTi baraTi.
a) mSeneblobis kalendarul gegmaze naCvenebi unda iyos calkeuli
obieqtis an obieqtebis jgufebis mSeneblobis Tanmimdevroba da vadebi,
mosamzadebeli periodis xangrZlivoba, investiciebisa da samSeneblo-
samontaJo samuSaoTa moculobebis ganawileba, gaTvaliswinebuli unda
iqnas materialur-teqnikuri da SromiTi resursebis koncentracia gasaSvebi
kompleqsis obieqtebze da Senoba-nagebobebis Tanabari gadacema
eqspluataciaSi;
b) samSeneblo gengegmaze warmodgenilia mudmivi da droebiTi
negebobebis, Senoba-mowyobilobebis (maT ricxvSi rkinigzis, saavtomobilo
gzebis, ZiriTadi komunikaciebisa da sawyobebis, msxvili meqanizebuli
danadgarebis) ganlageba. amasTan erTad gamoyofilia obieqtebi, romlebic
unda aSendes mosamzadebel periodSi;
g) ganmartebiTi baraTi Seicavs: samuSaoTa warmoebis miRebuli
meTodebis teqnikur-ekonomikur gaangariSebas da dasabuTebas, moTxovnebs
materialur-teqnikur resursebze, kadrebze da am moTxovnaTa dakmayofilebis
wyaroebs; nakadebis agebis ZiriTad debulebebs; mSeneblobisaTvis saWiro
aucilebeli droebiTi nagebobebis, damxmare sawarmoebisa da meurneobebis
CamonaTvals; ZiriTad teqnikur-ekonomikur maCveneblebs; Sromatevadobas,
erTi muSis gamomuSavebas, ZiriTadi saxis samuSaoebze miRebul meqanizaciis
dones, xvedriT danaxarjebs droebiT nagebobebze.
ganmartebiT baraTSi mocemulia rekomendaciebi mSeneblobis marTvis
struqturis Sesaxeb, variantuli gadawyvetis damuSavebis teqnikur-
ekonomikuri maCveneblebi TiToeuli variantisaTvis.

mop-is ekonomikuri efeqturobis Sefaseba

mSeneblobis organizaciis proeqtis variantebidan saukeTesoa minimaluri


dayvanili xarjebis mqone varianti.
Ci  En K i  min .

24
Tavi 5

kompiuteruli teqnikis gamoyeneba mSeneblobis


organizaciisa da marTvis saqmeSi
buRaltruli aRricxva, misi arsi da adgili
marTvis sistemaSi

ganviTarebis ra donesac ar unda miaRwios sazogadoebam, ra


formiTac ar unda mimdinareobdes sazogadoebrivi warmoebis procesi,
adamianTa cxovrebis safuZveli materialuri dovlaTis warmoeba iqneba.
sameurneo subieqtis warmatebul funqcionirebisaTvis aucilebelia marTvis
sistema, romelic misi yvela struqturuli elementis, ganyofilebis
saqmianobis dagegmvas da kordinirebas axsnis. marTva aris sawarmos
administraciisa da personalis gegmiani mowesrigebuli muSaoba sawarmos
teqnikuri, ekonomikuri, organizaciuli da socialuri resursebis efeqtiani
gamoyenebis mizniT. nebismieri sameurneo subieqti (sawarmo) struqturuli
elementebis sistemaa erTobliobaSi da SeiZleba ganxilul iqnes, rogorc
sistema, saamqro rogorc qvesistema, ubani – rogorc elementi. ekonomikuri
subieqtis Semadgeneli elementebis nawili asrulebs sawarmoo-sameurneo
saqmianobas, zogi-mmarTvelobiT, danarCeni ki sawarmos saqmianobaze
kontrolis ganxorcielebis, regulirebisa da Sefasebis funqciebs.
marTvis funqciebia: dagegmva, kontroli, sawarmos ekonomikuri
mdgomareobis Sefaseba.
 dagegmva gulisxmobs momavalSi ganxorcielebul moqmedebaTa formirebis
process. igi iTvaliswinebs sameurneo subieqtis mier miznis dasaxvas da
am miznis ganxorcielebis saukeTeso gzebis SerCevas;
 kontroli gulisxmobs sameurneo subieqtis saqmianobis Sedegad miRebuli
faqtiuri monacemebis Sedarebas am obieqtis mier dagegmilTan. kontroli
miznad isaxavs arasasurvel gadaxraTa da naklovanebaTa gamosworebas;
 marTvis ekonomikuri mdgomareobis Sefaseba gulisxmobs mmarTvelobiT
gadawyvetilebaTa Seswavlis process. garkveul etapze irkveva, miRweulia
Tu ara dasaxuli mizani, raSi gamoisaxeba dagegmvis, kontrolis an
miznis SerCevis procesis naklovaneba.

25
buRaltruli aRricxva

buRaltruli aRricxva aris sawarmos ekonomikuri resursebisa da maTi


formirebis wyaroebis, sameurneo faqtebis cvlilebaTa Sesaxeb informaciis
Tavmoyris dajgufebisa da gadacemis sistema, sabolood fulad sazom
erTeulSi ganzogadoebuli saxiT.
buRaltruli aRricxva qmnis sainformacio sistemas subieqturi
saqmianobis Sesaxeb. saSualebas iZleva ganisazRvros misi qoneba da
mTliani kapitali, Semosavlebi da xarjebi, sameurneo saqmianobis saboloo
finansuri Sedegi.
operatiuli da statikuri aRricxvebisgan gansxvavebiT, buRaltruli
aRricxvisaTvis damaxasiaTebeli Taviseburebaa sawarmos daarsebidan
gansazRvrul periodamde mimdinare operaciebis ganuwyveteli aRricxva
qronologiuri TanmimdevrobiT, saTanadod gaformebuli dokumentebis
safuZvelze. igi iyenebs samive saxis sazom erTeuls, Tumca sameurneo
operaciebsa da faqtebs sabolood fulad sazomSi ganzogadoebulad
ganixilavs.
buRaltruli aRricxva saSualebas iZleva ganxorcieldes Semdegi
saxis funqciebi:
 sameurneo movlenis analizi – dakvirvebisa da gazomvis gziT;
 informaciis damuSaveba – aRricxvis, aRiarebis, Sefasebisa da dajamebis gziT;
 angariSebis momzadeba – wliuri angariSgebisa da specialuri mimoxilvis
momzadebisa da momxmarebelTaTvis wardgenis gziT.

finansuri angariSebis informaciis momxmareblebi

aRniSnuli momxmareblebi pirobiTad SeiZleba daiyos: pirdapiri


finansuri interesebis mqone, arapirdapiri da dauinteresebeli momxmareblebi.
pirdapiri finansuri interesebis mqone momxmareblebs miekuTvnebian
arsebuli da potenciuri investorebi, sakredito organizaciebi, momwodeblebi
da debitorebi.
arapirdapiri interesebisa, sagadasaxado samsaxuri, momsaxure bankebi,
SemkveTebi, sadazRvevo kompaniebi, samTavrobo organizaciebi.
dauintereseblebia statistikis organoebi, auditoruli firmebi,
arbitraJi, sazogadoeba.

26
arsebuli da potenciuri investorebi dainteresebulni arian maT mier
Cadebuli investiciebisa da am investiciebidan miRebul SemosavlebTan
dakavSirebuli riskiT. amitom finansuri angariSgebis informaciis
safuZvelze maT unda gansazRvron, gayidon, daitovon Tu iyidon fasiani
qaRaldebi. maT agreTve ainteresebT, aqvT Tu ara sawarmos dividendebis
gadaxdis unari.
kreditis gamcemi anu sakredito organizaciebi (bankebi) dainteresebulni
arian maT mier gacemuli kreditebisa da am kreditebis sargeblobisaTvis
saTanado procentebis drouli dabrunebiT.

buRaltruli aRricxvis meTodi

buRaltruli aRricxvis meTodi warmoadgens im wesebisa da xerxebis


erTobliobas, romelTa gamoyenebiTac moipoveba, muSavdeba da gadaicema
informacia sawarmos aqtivebis, sakuTari kapitalisa da valdebulebebis,
Semosavlebisa da xarjebis Sesaxeb.
buRaltruli aRricxvis obieqtebis gamosakvlevad gamoiyeneba Semdegi
specialuri xerxebi: dokumentacia, inventarizacia, Sefaseba, kalkulacia,
angariSebi, ormagi Cawera, balansi da angariSgeba.
dokumentacia – sameurneo faqtebis saTanadod gaformebuli
dokumentebis saSualebiT asaxvisa da dafiqsirebis xerxia.
inventarizacia laTinuri sityvaa da povnas, aRmoCenas niSnavs, sawarmos
faseulobaTa Sesaxeb dokumentebSi asaxuli saaRricxvo monacemebis
faqtiur mdgomareobasTan Sedareba buRaltruli aRricxvis meTodis erT-
erTi elementia da inventarizacia ewodeba. inventarizaciis Catarebis
obieqts warmoadgens sawarmos mTeli qoneba.
kalkulacias uwodeben warmoebul produqciis, Sesrulebuli samuSaos
da SeZenili materialuri faseulobebis erTeul TviTRirebulebis
gansazRvras. kalkulacia laTinuri sityvaa da gamoTvlas, gaangariSebas
niSnavs.
balansi – buRaltruli aRricxvis meTodis erT-erTi elementia, romelic
emyareba ormxrivobis sayovelTaod aRiarebul princips. balansSi
ekonomikuri resursebi da maTi wyaroebi (sakuTari kapitali da
valdebulebi) ganlagebulia sabalanso tolobis saxiT da aqtivebis sidide
sakuTari kapitalisa da valdebulebaTa jamis tolia.

27
samuSaoTa warmoebis proeqti (swp)

samuSaoTa warmoebis proeqti muSavdeba generaluri moijaradre


samSeneblo organizaciis SekveTiT saproeqto organizaciebis mier.
saerTo-samSeneblo, samontaJo da specialuri samSeneblo samuSaoebis
calkeul saxeebze swp muSavdeba samSeneblo samuSaoTa Semsrulebeli
organizaciebis mier.
samuSaoTa warmoebis proeqtebis damuSaveba warmoebs mSeneblobaSi
zednadebi xarjebis angariSze, samSeneblo-samontaJo organizaciis,
organizaciul-teqnikuri RonisZiebebis gegmis, samSeneblo warmoebis
operatiuli dagegmvis moqmedi sistemis, marTvisa da aRricxvis
gaTvaliswinebiT muSa naxazebis, Senakrebi xarjTaRricxvebis, mSeneblobis
organizaciis proeqtis, konstruqciebisa da mowyobilobebis miwodebis
rigisa da vadebis Sesaxeb cnobebis safuZvelze.
samuSaoTa warmoebis proeqtis SemadgenlobaSi Sedis:
a) samuSaoTa warmiebis kompleqsuri qseluri grafiki an kalendaruli
gegma. gegmas Tan erTvis obieqtze samSeneblo konstruqciebis, detalebis
naxevarfabrikatebis miRebis grafikebi, masalebi dasakompleqtebeli
uwyisebis danarTiT, obieqtis masStabiT samSeneblo manqanebisa da
muSaTa kadrebis moTxovna.
kompleqsuri qseluri grafikis saSualebiT vadgenT samSeneblo-
samontaJo samuSaoTa Sesrulebis vadebsa da Tanmimdevrobas raionis
bunebriv-klimaturi pirobebis, samontaJo da specialuri samuSaoebis
maqsimalurad SesaZlo SeTavsebis gaTvaliswinebiT. agreTve cvlebis gazrdis
aucileblobas im samuSaoTa SesrulebisaTvis, romlebic ganapirobeben
obieqtis saeqspluataciod gadacemis vadas.
b) obieqtis samSeneblo generaluri gegma meqanizebuli danadgarebis, amweebis
msxvilzomiani samSeneblo konstruqciebis, teqnologiuri mowyobilobebis,
saobieqto sawyobebis, satransporto gzebis, komunikaciebis da
mSeneblobis saWiroebisaTvis aucilebeli sxva mowyobilobebisa da
nagebobebis dazustebuli ganlagebis CvenebiT;
g) teqnologiuri qartebi rTul da axali meTodebiT Sesrulebul
samuSaoebze. obieqtTan da mSeneblobis adgilobriv pirobebTan mibmuli

28
tipiuri teqnologiuri qartebi an samuSaoTa warmoebis teqnologiuri
sqemebi samuSaoTa Sesrulebis meTodebis aRweriT.
specialuri teqnologiuri qartebi sruldeba samuSaoTa zamTris
pirobebSi SesrulebisaTvis. gansakuTrebiT rTuli samuSaoebisaTvis
teqnologiuri qartebis nacvlad muSavdeba damoukidebeli swp samuSaoTa
calkeul saxeebze. amasTan yuradReba eqceva muSebis Sromis dacvis
moTxovnilebaTaASesrulebas, garemos dacvas, sasoflo-sameurneo da sxva
miwebis sawarmoo narCenebiT da Camdinare wylebiT gaWuWyianebis
sawinaaRmdego RonisZiebebis gatarebas, xmauris donis vibraciebis
Sesamcireblad da sxva.
d) samSeneblo-samontaJo samuSaoebis xarisxis Sefasebisa da kontrolis
dokumentacia: dasaSvebi samSeneblo normebisa da wesebis moTxovnebis
Sesabamisad, kontrolis Catarebis sqemebi da sxva. samuSaoTa warmoebis
proeqtiT gaTvaliswinebul unda iqnes RonisZiebebi brigaduli ijaris
meTodiT samuSaoTa organizaciisaTvis sameurneo angariSis safuZvelze,
romelic uzrunvelyofs materialur-teqnikuri resursebis ekonomikur
xarjvas, samSeneblo-samontaJo samuSaoTa TviTRirebulebis Semcirebas,
mSeneblobis vadis Semcirebas da misi xarisxis amaRlebas. miRebuli
gadawyvetilebebis yvela dasabuTeba, angariSebi da teqnikur-ekonomikuri
maCveneblebi, mocemuli unda iqnes samuSaoTa warmoebis proeqtis
ganmartebiT baraTSi.
ZiriTadi teqnikur-ekonomikuri maCveneblebia: mSeneblobis xangrZlivoba;
specializaciis done; ZiriTadi samSeneblo-samontaJo samuSaoebis
meqanizaciis done; Sromatevadoba kac-dReebSi, Senobis an nagebobis 1m3-ze,
sacxovrebeli an sawarmoo farTobis 1m2-ze; saSualo dRiuri gamomuSaveba.
obieqtebisaTvis, romelTa mSeneblobis xangrZlivoba aRemateba erT wels,
samuSaoTa warmoebis kalendaruli gegma meore da momdevno wlebisaTvis
zustdeba yovelwliurad damkveTis monawileobiT mSenelobis damtkicebuli
gegmebis Sesabamisad.
samuSaoTaAwarmoebis proeqti mtkicdeba moijare organizaciis mTavari
inJinris mier, xoloESemdeg gadaecema mSeneblebs obieqtze samuSaoTa
dawyebamde ori TviT adre. swp-dan yvela gadaxra unda dafiqsirdes
JurnalSi, romelic pirvelad sawarmoo dokuments warmoadgens.

29
ZiriTadi samuSaoebis kalendruli gegma
organizaciis proeqtSi
samSeneblo samontaJo samuSaoTa moculo-bebis
samuSaoebis ganawileba (aTas
moculoba larebSi)
# obieqtis dasaxeleba
maT Soris
III-
sul mowyobilo- I-weli II-weli
weli
bis montaJi
1 mosamzadebeli periodi 519,8 _ 519.8 _ _
2 sawarmoo korpusi 3008,1 1827,2 1000,0 1000,0 1008,1
3 damxmare sawarmoo korpusi 75,9 8,1 _ _ 75,9
4 sasawyobo korpusi 611,2 82,1 100 400 111,2
5 qarxnis kantora 31,7 _ _ 31,7 _
6 samrewvelo daniSnulebis wyal-
sadeni 411,3 _ 60,0 240,0 111,3
7 saxanZro-sameurneo daniSnulebis
wyalsadeni 250,0 _ 150,0 100,0 _
sul 490,8 1922,8 1829,8 1771,7 1306,8

samrewvelo daniSnulebis Senobis mosamzadebeli periodis


mSeneblobis kalendaruli gegma
samSeneblo-samontaJo samuSaoebis
samSeneblo-samontaJo
ganawileba kvartalebisa da Tveebis
samuSaoebis moculoba
mixedviT pirveli wlis farglebSi
obieqtis aTas larebSi
(aTas larebSi)
# mosamzadebeli
II kvar-
samuSaoebi maT Soris I kvartali
tali
sul mowyobil.
Tveebi
montaJi
ianvari Tebervali marti aprili
1 2 3 4 5 6 7 8
1. saerTo samoedno
samuSaoebi:
vertikaluri moSan- 31,0 _ _ 31,0 _ _
dakeba
2. mudmivi sainJinro
qselebi da gzebi:
moednis gare qse-
lebi da wyalsade-
nis gayvana 45,9 _ 25,9 20,0 _ _
Sigasamoedno wyal-
sadenis qselebi da
nagebobebi 25,5 _ _ _ _ 25,5
kanalizaciis qse-
lebi da nagebobebi 54,9 _ _ 14,9 40,0 _
Sigasamoedno saka-
nalizacio qseli 27,8 _ _ 27,8 _ _
gare Tboqseli 29,1 _ _ 9,3 20,0 20,0
gare energomomara-
geba 41,2 6,2 _ _ 35,0 _
kavSiri da signali-
zacia 22,5 _ 10,5 12,0 _ _

30
1 2 3 4 5 6 7 8
mudmivi Senobebi da
nagebobebi, romle-
bic gamoiyenebian 9,8 _ 9,8 _ _ _
mSeneblobis peri-
odSi
droebiTi Senobebi
da nagebobebi 29,6 _ 5,0 10,0 14,6 _
sul 396,3 6,2 60,3 145,0 109,6 70,2

kalendaruli gegmebis damuSavebis Tanmimdevroba

dadgindeba calkeuli obieqtebis mSeneblobis rigiToba da vadebi,


calkeuli rigebisa da asamuSavebeli kompleqsebis eqspluataciaSi Seyvanis
vadebi; ganisazRvreba (kapitaldabandebebi) investiciebi da samSeneblo-
samontaJo samuSaoTa moculobebi mSeneblobis wlebis mixedviT, aTas larSi.
Seivseba mSeneblobis ZiriTad periodSi Sesasrulebeli samuSaoebis
kalendaruli gegmis forma, investiciebisa da samSeneblo-samontaJo
samuSaoTa ganawileba moxdeba wiladis saxiT mocemul svetebSi: mricxvelSi
– investiciebis moculoba, xolo mniSvnelSi samSeneblo-samontaJo
samuSaoTa moculoba. sacxovrebeli obieqtebisaTvis samSeneblo-samontaJo
samuSaoTa moculoba mocemul unda iqnes Tveebis mixedviT.

mSeneblobis kalendaruli gegma

dasaproeqtebeli obieqtis dasaxeleba


sruli saxarjT- maT Soris samS. samuSaoTa moculobebis ganawileba
obieqtisa da
aRricxvo samontaJo samu- mSeneblobis periodebisaTvis (kvart.
samuSaoebis
Rirebuleba SaoTa wlebis mixedviT)
dasaxeleba
aTasi lari moculoba 1 2 3 4 5 a.S.
1 2 3 4

mSeneblobis kalendaruli gegmis damuSavebis paralelurad dgeba


mosamzadebeli periodis samuSaoTa kalendaruli gegma. aRniSnuli
kalendaruli gegmebis gamoyenebiT muSavdeba rigi saproeqto dokumentebi:
1. samSeneblo samontaJo da specialur samuSaoTa (teqnologiuri
mowyobilobebis montaJis CaTvliT) mocemulobebis uwyisi calkeuli
obieqtebis, asamuSavebeli kompleqsebisa da mSeneblobis periodebis
samuSaoTa gamoyofiT.

31
samuSaoTa sul samuSaoTa moculobebis
dasaxeleba mSeneblobaze ganawileba mSeneblobis
ganzomileba
periodebis mixedviT
da a.S.
1 2 3 4
miwis samuSaoebi

2. obieqtebis asamuSavebeli kompleqsebisa da mSeneblobis vadebis


mixedviT ganawilebuli samSeneblo konstruqciebis, nakeTobebis, detalebis,
naxevarfabrikatebis, masalebisa da mowyobilobebis moTxovnilebis grafiki.
ganawileba mSeneb-
maT Soris lobis periodebis
ganzomi- mixedviT
sul mSe-
dasaxeleba lebis droebiTi
neblobaze ZiriTadi
erTeuli Senoba- da
obieqtebis 1 2 3
nagebobebis a.S
mixedviT
mixedviT
1 2 3 4 5 6
asawyobi kons-
truqciis Zi-
riTadi no-
menklaturis
gamoyofiT da
a.S.

cxrilSi moTxovnileba ZiriTad masalebze Cveulebriv naCvenebia


wiladis saxiT: mricxvelSi – saerTo moTxovnileba, mniSvnelSi –
moTxovnileba samSeneblo industriis sawarmoebSi dasamzadebeli
konstruqciebisa da nakeTobebisaTvis saWiro masalebis gamoklebiT.
3. moTxovnilebis grafiki ZiriTad samSeneblo manqanebze.
4. muSaTa kadrebze moTxovnilebis grafiki.
obieqtis (Senoba-nagebobis) samuSaoTa warmoebis
kalendaruli gegma

samuSaos saWiro samuSao grafiki


cvlebis raodenoba

mocu- manqanebi (dReebi, kvireebi,


muSebis raodenoba
Sromatevadoba

loba Tveebi)
Semadgenloba
xangrZlivoba

brigadis
samuSaos
rigis #

bis raodenoba

cvlaSi
kac/Dre

saxelwodeba,

manqana-cvle-

samuSaos
tipi, marka
raodenoba
erTeuli
sazomi

dasaxeleba

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

32
Tavi 6

mSeneblobis uzrunvelyofa materialur


SromiTi resursebiT

mSeneblobis materialur-teqnikuri baza warmoadgens mSeneblobis


uwyebebisa da samSeneblo organizaciebis, mrewvelobisa da transportis
sawarmoo-meurneobaTa sistemas. materialur-teqnikuri bazis organizacia
iTvaliswinebs:
a) samSeneblo warmoebis mier materialuri resursebis efeqturad
gamoyeneba;
b) samSeneblo warmoebis industrializaciis Semdgom ganviTarebas;
g) satransporto saSualebebidan montaJis praqtikis, didi raodenobisa
da saxeebis tvirTebis centralizebuli gadazidvebis gafarToebas.
kargad ganviTarebuli materialur-teqnikuri baza uzrunvelyofs
mSeneblobis Semdgom industrializacias, rac misi ganviTarebis generalur
mimarTulebas warmoadgens.
mSeneblobis materialur-teqnikuri bazis Semdgomi ganviTarebis
teqnikuri politikis ZiriTad miumarTulebebsa da Sinaarss warmoadgens:
samSeneblo industriis msxvili saraiono da saraionoTaSoriso sawarmoo
bazebis Seqmna, kapitaluri mSeneblobis koncentraciis raionebSi,
specializebuli da maRalmeqanizebuli sawarmoebiT, romlebic aRWurvili
iqnebian maRalmwarmoebluri specializebuli mowyobilobebiT, progresuli
teqnologiebiT, axali efeqturi masalebiT, sawarmoo procesebis nakaduri
organizaciiTa da avtomaturi marTviT. saSeneblo-samontaJo organizaciebi
aRiWurvebian gadasaadgilebeli da asawyob-dasaSleli sawarmoebiT.
stacionaluri da gadasaadgilebeli sawarmoebis racionaluri SeTavseba
uzrunvelyofs maT gegmazomier eqspluatacias simZlavris gamoyenebis
maRali koeficientiT.
asawyobi rkinabetonis mrewvelobis warmatebiT ganviTarebisaTvis
ganxorcieldeba RonisZiebebi qarxnebis aRWurvisaTvis axali maRal-
mwarmoebluri avtomatizirebuli mowyobilobebiT. asawyobi rkinabetonis
gamoSveba koncentrirebuli iqneba mZlavr sawarmoebSi. aSendeba axali
qarxnebi msxvilpaneluri sacxovrebeli saxlebis konstruqciebis
gamosaSvebad. ganviTardeba moculobiT blokebiani saxlmSenebloba.

33
liTonis konstruqciebis warmoebis srulyofis ZiriTadi mimarTuleba
ganisazRvreba konstruqciebis saxeebisa da elementebis warmoebis
specializaciiT. magaliTad, samrewvelo Senobebis karkasebis konstruqciebi,
gadacemis xazebis sayrdenebi, rezervuarebi da airsacavebi, radio da
satelevizio koSkebi. mSeneblobaSi liTonis ekonomiis wyaros TviT
konstruqciebis srulyofa warmoadgens axali sistemebis Seqmnis gziT.
gaizrdeba monoliTuri betonisa da rkinabetonis warmoeba, rac
ganpirobebulia hidroteqnikuri, sagzao, aerodromebis, didi moculobis
rezervuarebisa da qveynis seismur raionebSi Senobebis agebiT. Seiqmneba
maRalmeqanizirebuli da avtomatizirebuli qarxnebi. betonis, duRabis,
asfaltbetonis da mosapirkeTebeli samuSaoebisaTvis naxevarfabrikatebis
warmoebis ekonomikurad dasabuTebuli centralizacia warmoadgens
mSeneblobis materialur-teqnikuri bazis Semdgomi ganviTarebis ZiriTad
amocanas.
samontaJo da specialuri samSeneblo organizaciebis warmoebis
ganviTareba uzrunvelyofs Sromis nayofierebis gazrdas, samontaJo
samuSaoTa xangrZlivobis da TviTRirebulebis Semcirebas.
ganviTardeba samSeneblo organizaciebis specializebuli saremonto
qarxnebis qseli.
mSeneblobis materialur-teqnikuri bazis ganviTarebis amocana
daiyvaneba ori ZiriTadi sakiTxis gadawyvetamde: mSeneblobis yvela
rgolisa da mis bazaSi resursebis wonasworobis uzrunvelyofas da bazis
sawarmoo fondebis ekonomikuri efeqturobis amaRlebas.

kompleqtaciis teqnikur-ekonomikuri efeqturoba


sawarmoo-teqnologiuri kompleqtaciis sistemis danergva
uzrunvelyofs: samSeneblo-samontaJo samuSaoTa TviTRirebulebis Semcirebas
3-4%-iT, mSeneblobaSi Sromis nayofierebis amaRlebas 1-1,2%-iT, mSeneblobis
vadis Semcirebas 10%-iT, ekonomikur efeqturobas, romelic Seadgens
samSeneblo-samontaJo samuSaoTa wliuri saxarjTaRricxvo Rirebulebis 2-
3%-s.
samSeneblo-kompleqtaciis bazis Seqmna samSeneblo organizaciis
SemadgenlobaSi mniSvnelovnad amaRlebs organizaciis sawarmoo-sameurneo
saqmianobis maCveneblebs. damproeqtebelTa gaangariSebiT 1,5 mil. maneTis

34
samSeneblo Rirebulebis sawarmoo-kompleqtaciis bazis agebis
danaxarjebisaTvis gamosyidvis vada ganisazRvreba daaxloebiT 5 wliT.
Tu gaviTvaliswinebT, rom danaxarjebi masalebsa da konstruqciebze
mSeneblobaSi saSualod aRwevs samSeneblo-samontaJo samuSaoTa saerTo
Rirebulebis 57-58%. danaxarjebi dasatvirT-gansatvirT operaciebsa da
sasawyobo samuSaoebze mSeneblobis saxarjTaRricxvo Rirebulebis 20%-ze
mets da samuSaoTa Sesrulebaze dasaqmebuli muSaxelis daaxloebiT 17%,
cxadia, rom sawarmoo-kompleqtaciis bazebis organizaciis mizanSewoniloba
eWvs ar iwvevs da mSeneblobis uzrunvelyofas yvela aucilebeli
materialuri resursebiT gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba.

samSeneblo manqanebis parkis organizacia da eqspluatacia

samSeneblo organizaciebis ZiriTadi sawarmoo fondebis saerTo


RirebulebaSi samSeneblo manqanebis wili 50-60%-ia. samSeneblo manqanebis
parkis Rirebuleba Seadgens samSeneblo-samontaJo samuSaoTa wliuri
programis moculobis Rirebulebis saSualod 15%, amitom sameneblo
manqanebis gamoyenebis done did gavlenas axdens mSeneblobis
TviTRirebulebaze, produqciis erTeulze Sromis danaxarjebisa da
obieqtebis saeqspluataciod gadacemis vadebze.
am yvelafris gaTvaliswinebiT gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba
samSeneblo manqanebis parkis Semadgenlobis swor dakompleqtebas da misi
eqspluataciis swor organizacias. parkis organizaciis formebi unda
Seesabamebodes mSeneblobis saerTo struqturas da organizaciis formebs.
samSeneblo manqanebis parkis organizacia xasiaTdeba mSeneblobaSi
meqanizaciis raodenobrivi SefasebiT miRebuli maCveneblebis sistemiT. es
maCveneblebia: mSeneblobisa da Sromis meqano da energoaRWurviloba,
samuSaoTa meqanizaciis koeficienti, Sromis meqanizaciis koeficienti,
manqanebis intensiuri da eqstensiuri datvirTvis koeficienti.

firmebisa da organizaciebis muSaobis dagegmva

miwis samuSaoTa gegma dgeba Sesasrulebel samuSaoTa moculobis,


gamomuSavebis direqtiuli normebisa da 1 m3 gruntis saSualo Rirebulebis
safuZvelze. koSkura, avtoamweebze, damtvirTvelebze, kompresorebsa da

35
eleqtrosadgurebze gegma dgeba manqanebis droSi gamoyenebis direqtiuli
normebisa da manqana-cvlis gegmiuri Rirebulebis safuZvelze.
wliuri gegmis mixedviT sruldeba kvartaluri gegmebis damuSaveba,
direqtiuli normebis kvartalurad dayofis Sesabamisad.
samSeneblo organizaciebi Tvis dawyebis win waradgenen ganacxads
zemdgom uwyebaSi. aRniSnuli ganacxadebis safuZvelze firma gegmavs
Tviuri samuSaos moculobas. miRebuli ganacxadi ganixileba samSeneblo
organizaciis warmomadgenlebis TandaswrebiT. ganacxadebis mixedviT firma
adgens samSeneblo manqanebis muSaobis grafiks. zemdgomi organizaciis mier
grafikis damtkicebis Semdeg igi iZens direqtiuli dokumentis Zalas,
romlis mixedviTac firma awarmoebs samSeneblo-samontaJo samuSaoebs
dagegmil periodSi. dagegmvis aRniSnuli wesi gamoiyeneba mxolod koSkura
amweebis, eqskavatorebis, buldozerebisa da sxva msxvili manqanebisaTvis.
sxva danarCen samSeneblo teqnikas firma gamoyofs samSeneblo
organizaciebis erTjeradi ganacxadebis safuZvelze.

Senobebi sarekonstruqcio samuSaoTa organizacia.


sarekonstruqcio samuSaoebi gawylovanebul
gruntebSi

Tbilisis Senoba-nagebobaTa didi nawili agebulia gasuli saukunis


dasawyisSi, aseve avariulia Tanamedrove pirobebSi agebuli mravali
Senoba-nageboba, risi ZiriTadi mizezicaa fuZe-gruntebis gawylovaneba,
qaris dawneva da seismuri maCveneblebis realuri gauTvaliswinebloba,
samSeneblo masalis uxarisxoba da aseve Senobis nebayofilobiTi
gadakeTebebi, kvalifikaciis dabali done da sxva. gamomdinare aqedan, dRes
saqarTveloSi mwvaved dgas Senoba-nagebobaTa sacxovrebeli fondis
SenarCuneba-gadarCenis sakiTxi. fuZe-saZirkvlebis gaZliereba ZiriTadad
daiyvaneba maTi mzidunarianobis gazrdamde da dajdomadobis
likvidaciamde, rac miiRweva Semdegi RonisZiebebiT:
1. wyalsarinis (organizaciuli wyalCamdenebis, filtraciis
sawinaaRmdego fardebis, hidravlikuri saketebis, spec. tumboebis mowyoba,
romlebic gamoricxaven Senoba-nagebobaTa fuZeebSi wylis moxvedras) mowyobiT.
2. meqanikuri gaZlierebiT.

36
mxedvelobaSi misaRebia is garemoeba, rom SenobaTa konstruqciis
mdgomareobaze garkveul zegavlenas axdens fuZe-saZirkvlebis muSaobis
pirobebis Secvla.

cementaciis meTodi

cementacia pirvelad 1864 wels iqna gamoyenebuli vertikaluri


Waurebis gayvanisas. SemdgomSi, rodesac gaCnda specialuri cement-tumboebi
da gaumjobesda cementis xsnaris daWirxvnis teqnologiuri procesebi,
aRniSnulma meTodma farTo gamoyeneba hpova ZiriTadad hidroteqnikur
mSeneblobaSi.
cementaciis meTodis arsi mdgomareobs dabzarul-danapralebul
kldovan qansa da msxvilnamtvrevian burRilebSi cementis xsnaris
daWirxvnaSi, romlis konsistenciaa 1:10 da 1:05 (cement-wyali) xsnari,
romelic avsebs mis forebs da qans aniWes wyalSeuRwevadobis Tvisebas,
amasTan zrdis mis simtkices.
kldovani qanebis gamagrebis yvela arsebul meTodTagan cementaciis
meTodma yvelaze farTo gamoyeneba hpova mSeneblobaSi. kerZod deformirebul
Senoba-nagebobaTa kldovan da msxvilnamtvrevian gruntebSi fuZeebis
gasamagreblad; aseve qanis da nagebobaTaAfuZis dakavSirebis
gasaumjobeseblad; nagebobis fuZeSi wnevis Sesamcireblad.
cementacias iyeneben, rogorc Senoba-nagebobaTa fuZeebis gamagrebisas
kapitalur mSeneblobaSi, aseve Senoba-nagebobaTa rekonstruqciis dros.

dajdomadi gruntis gamagreba Sabiamnis


xsnariT

Sabiamnis xsnaris gamoyenebis meTodi SemuSavebul iqna teqnikuri


universitetis fuZe-saZirkvlebis mimarTulebis TanamSromlebis mier.
sacdeli samuSaoebi Catarebul iqna sacdel poligonze.
am meTodiT yovel as litr wyalSi 1kg spilenZis ajaspi da 3kg
Camqrali kiri cal-calke gaixsneba da Semdeg aireva erTmaneTSi. miRebuli
xsnari, perforirebuli liTonis miRebiT (3-5 sm) iwnexeba gruntSi 1,0-1,5
metris simaRleze 1,0 atmosferos wneviT. arsebul xsnarSi qimiuri reaqciis
xarjze iqmneba TabaSiri da spilenZis hidroJangis naleqi, romlebic

37
uerTdebian ra gruntSi arsebul kalciumisa da magniumis marilebs
qimiurad amagreben grunts, ris Sedegadac grunti wyalmedegi xdeba.
Catarebulma cdebma aCvena, rom am gziT damuSavebuli gruntis
dasvelebis Semdeg 3 kgm/sm2 datvirTviT mxolod 4 mm-iT jdeba, maSin
rodesac igive grunti amave datvirTvisas bunebriv mdgomareobaSi
dasvelebis Semdeg dajda 200 mm-iT.
aRwerili meTodi ekonomikuri maCveneblebiT friad efeqturia. 1m2
gruntis gasamagreblad ixarjeba `bordis” xsnari ara umetes 100 litrisa.

saZirkvlebis gamagrebis samuSaoebi

gamagrebis samuSaoebi tardeba sxvadasxva gzebiT:


1. saZirkvlis zomebis gazrda. a) rkinabetonis garsakriT; 2)
saZirkvlis gafarToeba;
2. saZikvlis wyobaSi ganSrevebuli nawilis cementaciiT;
3. saZirkvlis konstruqciis dacva hidroizolaciiT.

saZirkvlis gamagrebis samuSaoebis


organizacia

uwyveti samuSaos uzrunvelsayofad aucilebelia samuSaos mTeli


moculoba daiyos calkeul monazomebad. SeirCes imdeni muSa, rom samuSaos
yoveli cikli TiToeul monazomze tardebodes erTdroulad monazomebis
sidide proeqtiT unda iyos gaTvaliswinebuli. mag.: dabetonebiT saZirkvlis
Ziris gafarToebisas rekomendirebulia, SeirCes 4-kaciani rgoli: me-4
Tanrigis durgali, me-3 da me-2 Tanrigis 2 miwismTxreli muSa da me-3
Tanrigis mebetone. monazomebze muSaobas iwyeben miwamTxrelebi. isini
Slian sarinels da gadadian Semdeg monazomze. amis Semdeg durgali
ayenebs Rars da awyobs yalibs. mebetone angrevs kvals, burRavs budeebs,
saZirkvlis wyobaSi ayenebs armaturas. dabetoneba, yalibebis moxsna da
ukuCayra warmoebs mTeli rgolis SemadgenlobiT.
samuSaos moculobis mixedviT paralelurad SeiZleba muSaobdes ori
da meti rgoli.

38
nax. 1.
a) saZirkvlis wyobis ganSreveba SesaZloa gamowveuli iyos
1 – qvis wyobis gadaubmelobiT; 2 – wyobis arasakmarisi simtkiciT;
3 – saZirkvlis gadatvirTviT daSeneba-rekonstruqciisas da a.S.

b) saZirkvlis zedapiridan daSla SesaZloa gamowveuli iyos


gruntis agresiuli garemos zemoqmedebiT (g.w.d. aweva an Senoba
qimiuri nivTierebis (produqtebis) daRvris SemTxvevaSi).

g) saZirkvlis Cawyveta simaRleze SesaZloa gamowveuli iyos


1 – gruntis ganivi burcvadoba; 2 – saZirkvlis araswori
konstruirebis da samuSaos aradamakmayofileblad Sesrulebis
Sedegad (qvabulis ubeebis Sevseba Seyinuli gruntiT);
3 – saZirkvlis SetborviT moSandakebis niSnulis zemoT an
gruntis wylis donis aweviT

39
d) bzarebi filovan saZirkvlebSi SesaZloa gamowveuli iyos
1 – saZirkvlis konstruqciis araswori SerCeva (saZirkvlis
safexurTa araswori fardoba); 2 – saZirkvlis arasakmarisi
sigane; 3 – saZirkvlis datvirTvis gazrda daSenebis Sedegad;
4 – fuZis mzidunarianobis Semcireba dasvelebis Sedegad.

e) saZirkvlis gaganiereba SesaZloa ganxorcieldes:


1 – rkinabetonis garsakraviT; 2 – saZirkvlis gafarToebiT da
datvirTvis nawilis gafarToebul nawilze gadataniT ganivi
koWebis meSveobiT; 3 – saZirkveli fexurasTan erTad gafarToebiT.

miwiszeda samuSaoTa warmoeba


kedlebis remontis teqnologia

kedlebis deformaciebs miekuTvneba bzarebi zRudarSi, kedlebSi


SuakedlebSi, vertikalidan gadaxra, wyobis rigebis daSla, gareTa fenis
CamoSla kedlebze, panelebis Sepirapirebis hermetizaciis darRveva da sxva.
kedlebis deformaciebis dadgenis Semdeg maTi xasiaTis Sesabamisad irCeven
samuSaos warmoebis ama Tu im meTods.
gegmiur-gamafrTxilebeli mimdinare remontis dros asworeben
kedlebis umniSvnelo defeqtebs maTi Semdgomi rRvevisagan dasacavad.
aguris kedlebSi bzarebs avseben duRabiT. msxvilblokur, msxvilpanelovan
da karkasulpanelovan kedlebSi axdenen pirapirebis hermetizacias,
kedlebSi wvril gamWol naxvretebs, budeebs, niSebs amoqolaven duRabiT.

40
kapitaluri remontis dros samuSaoebi warmoebs kedlebis mzidi
Tvisebebis aRsadgenad, romlis drosac aZliereben an cvlian dazianebul
konstruqciebs, kedlebs amagreben damZabavi tvirTebiT, foladis
kuTxovnebisagan damzadebuli karkasebiT da dasabmeli satyelebiT.

kedlebis remontis samuSaoebis organizacia

deformirebul aguris kedlebTan muSaobis dawyebis win unda


dadgindes deformaciis mizezebi. unda gamagrdes safuZveli, saZirkveli,
wyoba da a.S. aguris kedlebis dazianebuli nawilis gadasawyobad, awyoben
ficarnagebs da deformirebuli ubnis gantvirTvis mizniT, maT qveS kedlis
orive mxares alageben liTonis ganmtvirTav koWebs. amis Semdeg pnevmo
CaquCiT iReben Zvel wyobas da cvlian axliT. am samuSaos asrulebs me-3
Tanrigis kalatozi, ficarnagebs, masalebs awyobs da narCenebTan erTad
gaaqvs me-2 Tanrigis damxmare muSas.
msxvilblokuri an msxvilpanelovani Senobebis pirapirebis
hermetizaciis aRdgenisas satacis zomebi ganisazRvreba sakidelas sigrZiT.
pirapirebis hermetizacias awarmoebs muSaTa rgoli, romelic sami kacisagan
Sedgeba. rgolSi Sedian me-4, me-3, me-2 Tanrigis muSebi. me-4, me-3 Tanrigis
muSebi muSaoben sakideliT da asruleben zeda sarTulebis hermetizacias,
xolo me-2 Tanrigis muSebi pirveli sarTulis samuSaoebs.

koWebisa da gadaxurvis remontis teqnologia.


rkinabetonis svetebis gaZlireba

rkinabetonis svetebis gaZlierebis efeqturi saSualebaa rkinabetonis


an liTonis garsacmis mowyoba. umartivesi tipis garsacmi warmoadgens
grZivi da ganivi armaturiT da Semdgomi dabetonebiT mowyobil gamagrebas.
liTonis garsacmebis svetis muSaobaSi CarTvis efeqturoba
damokidebulia kuTxovanebis svetis tanze mimagrebis simWidroveze da
ganivi elementebis winaswar daWimvaze.

rkinabetonis koWebis gaZlireba

rkinabetonis koWebis gaZliereba gacilebiT ufro rTulia, vidre


liTonisa. koWebis mzidi Tvisebebis aRdgenis ori ZiriTadi xerxi arsebobs:

41
_ gaZliereba, Tavdapirveli konstruqciuli sqemis Secvlis gareSe. –
dgarebze Sualeduri grZivis dayenebiT da gaZlierebis sqemis SecvliT.

saxuravis remonti da gaZliereba

xis saxuravis konstruqciebis gaZlierebis gadawyvetilebis miReba


xdeba misi faqtiuri mdgomareobis da mosalodneli damatebiTi datvirTvebis
gaangariSebis safuZvelze. saxuravis remonti an gaZliereba xdeba misi
sruli an nawilobrivi daSliT an dauSlelad. yvela SemTxvevaSi
gasaZlierebeli elementebi ganitvirTeba droebiTi sayrdenebis gamoyenebiT,
romlebic TavisTavze iReben datvirTvas konstruqciebis srulyofil
remontamde da gaZlierebamde.
saxuravis konstruqciis remontis dros ufro xSirad Zlierdeba
dgarebi, iribanebi da lartyebi. yovel konkretul SemTxvevaSi
aucilebelia gamovlindes da aRmoifxvras dazianebis mizezebi. xSirad esaa
wylis gaJonva saxuravidan an saxuravis aranormatiuli daxris kuTxe,
romelic iwvevs wylis saxuravze Seyovnebas da Sesabamisad saxuravis
elementebze datvirTvebis araTanabar ganawilebas.
saxuravis konstruqciebs aZliereben xis gisosebiT, damatebiTi
dgarebisa da zesadebebiT gamoyenebiT.

saxuravis samuSaoebis organizacia

saxuravis mowyobisa da remontis samuSaoebi sruldeba kedlebisa da


karnizebis remontis, Senobis mzidi elementebisa da saventilacio arxebis
aRdgenis Semdeg. saxuravis remontis samuSaoebis usafrTxoebis mizniT
ayeneben droebiT samagrebs.
saxuravis remonti, SenobaSi mobinadreTa yofnis SemTxvevaSi tardeba
im angariSiT, rom samuSao damTavrdes dRis ganmavlobaSi, raTa acilebul
iqnes wvimis an Tovlis SeRweva.
saxuravis daSla, rogorc wesi, xdeba mTel saremonto nagebobaze.
monazomebi gamoiyofa mxolod cecxlamridi kedlebis arsebobis SemTxvevaSi,
romlebic emijnebian saxuravis calkeul nawilebs.

42
obieqtis mSenebloba SezRudul pirobebSi

arsebul ganaSenianebaSi axali mSeneblobebi xSirad SezRudul


pirobebSi xorcieldeba, rac saWiroebs Sromis, eleqtro, saxanZarousafr-
Txoebisa da sxva dacviTi RonisZiebebis zedmiwevniT ganxorcielebas, raTa
ar moxdes mimdebare Senoba-nagebobebis, quCaSi gamvlelTa da moZravi
transportis dazianeba. rogorc wesi maT siaxloves manqanebis parkingi
ikrZaleba koSkura amweebs uyeneben muxruWebs, raTa isris motrialeba
SeizRudos mSenebare obieqtidan sxva mimarTulebebiT. miRebuli samSeneblo
masalebis gadmotvirTva transportidan da sarTulebze aweva unda moxdes
mSenebare obieqtis kedlis gaswvriv.
aucilebelia samSeneblo moedani SemoiRobos droebiTi RobiT
gamoyofili teritoriis sazRvrebSi wiTeli xazebis gaswvriv. xSirad
saWiro xdeba policiasTan SeTanxmebiT Robis gadmoweva trotuaris
dakavebiT, zogierT SemTxvevaSi Tu manqanebis savali nawilis ganlageba
iZleva saSualebas ikaveben mis nawilsac, risTvisac mSenebare obieqtis
mepatrone meriis sasargeblod ixdis gadasaxads. dadgenili wesis Tanaxmad
Tu quCebis siviwrovis gamo obieqtze masala nakeTobaTa Semotana aferxebs
transportis moZraobas, saWiro xdeba policiis samsaxurTan SeTanxmebiT am
sakiTxis daregulireba xSirad masalebi SemoaqvT Ramis saaTebSi.
tvirTis miRebis periodSi, roca misi gantvirTva xdeba amwis
saSualebiT quCaSi ayeneben mesignales, romelic aregulirebs moZraobis
gadaadgilebas. teritoriis SezRudulobis gamo xSirad ver xerxdeba
SemoRobili teritoriis farglebSi Ria sawyobebis mowyoba da inventaruli
vagonebis Cadgma. aseT SemTxvevaSi droebiT qiraoben axlo mdebare
Senobebs an aseT nagebobebs maTi arsebobis SemTxvevaSi awyoben moSorebul
teritoriebze, magaliTad skverebSi parkebSi da sxva Tavisufal adgilebSi
meriis samsaxurTan SeTanxmebiT Sesabamisi anazRaurebiT.
mSenebare obieqtis IV sarTulis amoyvanis Semdeg aRniSnuli
saTavsoebis gadmotana. nebadarTulia mis qveda sarTulebze. xolo masala
nakeTobebi amwis saSualebiT unda aiwios saproeqto doneze, risTvisac
karis Riobebis win ewyoba tvirTis misaRebi baqnebi.
obieqtis mzadyofna samuSaoTa warmoebis gasaSlelad mowmdeba
qalaqis teqnikuri zedamxedvelobis samsaxuris mier xdeba mdgomareobis

43
Sedareba organizaciis samSeneblo gengegmasTan da teqstobriv nawilTan
da maTi ugulvebelyofa zogjer mSeneblobis SeCerebis mizezi xdeba.
amave dros momijnave Senobebis mimarT aucilebelia damcavi
RonisZiebebis miReba. Tu mSenebare nageboba acda mimdebare Senobebs
acdenil sarTul gadaxurvis doneze unda gaukeTdes konsoluri jebiri
dafaruli liTonis badiT, raTa SemTxveviT Camovardnilma tvirTma ar
gamoiwvios gverdiTi Senobis saxuravis dazianeba.
aseTive jebiri sasurvelia gakeTdes quCis mxareze meore an mesame
sarTulis doneze gadmoSveriT, xolo trotuaris mxareze nebismier Robes
ukeTdeba erT metrze gadmosuli gadaxurva. Tu trotuari dakavda
mTlianad, maSin gadaxurvis garda ewyoba droebiT gasavleli trotuari.
am RonisZiebebis ganxorcielebis gareSe mSenebare firma jarimdeba
mSeneblobis SeCerebiT da fuladi gadasaxadiT.

44
Tavi 7
mSeneblobis xarisxis kontroli

mSeneblobaze damkveTis zedamxedveloba warmoebs mSeneblobis mTeli


periodis ganmavlobaSi. misi ZiriTadi amocanebia: saproeqto
gadawyvetilebebis, mSeneblobis vadebisa da normatiuli dokumentebis
moTxovnaTa Sesrulebaze, samSeneblo-samontaJo samuSaoebis xarisxze
kontroli; Senoba-nagebobaTa mSeneblobis, rekonstruqciis, gafarToebis,
teqnikuri gadaiaraRebis Rirebulebis miRebuli wesiT damtkicebul
proeqtebTan da xarjTaRricxvebTan Sesabamisobaze kontroli.
zedamxedvelebs evalebaT: samSeneblo-samontaJo samuSaoebis warmoebis,
gamoyenebuli konstruqciebis, nakeTobebis, masalebis da mowodebuli
mowyobilobebis kontroli saproeqto gadawyvetilebebTan, samSeneblo
normebisa da wesebis, standatebis, teqnikuri pirobebis da sxva normatiuli
dokumentebis moTxovnebTan SesabamisobaSi.
saproeqto-saxarjTaRricxvo dokumentebze kontroli da gamovlenili
defeqtebis SemTxvevaSi drouli RonisZiebebis miReba, misi gadasinjva da
mSeneblobis dausabuTebeli gaZvirebis ardaSveba; samSeneblo-samontaJo
organizaciis muSakebTan erTad im Sesrulebul samuSaoTa da konstruqciul
elementTa Sefaseba, romlebic dafaruli aRmoCndeba momdevno samuSaoebis
Sesrulebis Semdeg, amasTan im moTxovnebis uzrunvelyofas, romelic
krZalaven momdevno samuSaoebis warmoebas faruli samuSaoebis miRebis
aqtis gaformebamde.
Sesrulebuli da asanazRaureblad wardgenili samSeneblo-samontaJo
samuSaoTa moculobisa da xarisxis saproeqto-saxarjTaRricxvo
dokumentaciasTan Sesabamisobis kontroli.
samSeneblo-samontaJo organizaciis mier saavtoro zedamxedvelobis
saxelmwifo samSeneblo kontrolis organoebis mxridan, agreTve teqnikuri
zedamxedvelobis mier gamoTqmuli miTiTebebis Sesrulebis kontroli. im
defeqtebis drouli gamosworebis uzrunvelyofa, romlebSic daSvebuli
iyo samuSaoTa calkeuli saxeebis, SenobaTa konstruqciuli elementebisa
da mTlianad obieqtis miRebis dros.
im obieqtebis, Senoba-nagebobebis SemowmebaSi (SefasebaSi), monawileobis
miReba, romelic eqvemdebarebian konservacias, agreTve im obieqtebis

45
teqnikuri mdgomareobis SefasebaSi, romlebic gadaecema samSeneblo-
samontaJo organizaciebs mSeneblobis gagrZelebis mizniT. samSeneblo
obieqtze avariul mdgomareobaze droul reagirebaSi da avariis
likvidaciasTan dakavSirebul samuSaoTa moculobebis gansazRvraSi da
kontrolSi.

teqnikuri zedamxedveloba

teqnikuri zedamxedvelobis erT-erTi ZiriTdi mizania mSeneblobaSi


samuSaoTa usafrTxo Sesrulebis Semowmeba, romelsac awarmoebs saavtoro
da teqnikuri zedamxedvelobis samsaxuri. Sromis dacvis usafrTxoeba
pirdapir aris dakavSirebuli samSeneblo samuSaoebis swor organizaciasTan
da samSeneblo procesis sworad warmoebasTan, teqnikuri zedamxedvelobis
erT-erTi ZiriTadi amocanaa calkeuli samSeneblo procesebis swored
warmarTvis Semowmeba, samSeneblo-samontaJo samuSaoebis Sesrulebis
kontroli da samSeneblo operaciebis araswori Sesrulebis aRmofxvra.
amowmeben-muSis kvalifikaciis dones, mis mier saTanado instruqtaJis
gavlas, muSis specialur swavlebas samuSaoTa usafrTxo warmoebis da
pirveladi samedicino daxmarebis aRmoCenis sakiTxebSi. instuqtaJis gareSe
samuSaoze daSveba akrZalulia.
amowmeben – sruldeba Tu ara samuSaoebi samSeneblo normebisa da
wesebis dacviT, daxuruli samuSaoebis etapobrivad miRebas.
ZiriTad samSeneblo samuSaoebis, romlis kontrolic unda
ganaxorcielos teqnikurma zedamxedvelebma, miekuTvneba: fuZe-saZirkvlebis
mowyoba, yalibebis Semowmeba, armaturis Cawyoba proeqtTan SesabamisobaSi,
betonis markis gansazRvris sasworis Semowmeba, betonis Cawyobis da
Sepirapirebis mowyobis da sxva operaciebis sisworis Semowmeba, romelic
dakavSirebulia usafrTxoebis teqnikasTan da sawarmoo tramvatizmTan.
mSeneblobaze samSeneblo-samontaJo samuSaoebis usafrTxo SesrulebisaTvis
aucilebel pirobas warmoadgens:
 obieqtze miRebuli produqciis maRali xarisxi da Sesabamisoba normatiul-
teqnikuri dokumentaciasTan da arsebuli defeqtebis aRmofxvra;
 samSeneblo moednis SemoRobvis simaRlis da ganlagebis Sesabamisoba
standartebTan;

46
 svel betonTan muSaobis dros xelTaTmanebis, damcavi spectansacmlis,
kombinizonis da Tvalis damcavi saSualebebis gamoyenebas, rogorc wesi
aucilebelia Cafxutis gamoyeneba.
meqanizmebiT muSaobis dawyebamde gauwios kontroli Semowmebulia Tu
ara meqanizaciis saSualebebis mdgomareoba da signalizaciis saSualebebis
gamarTuloba. periodulad Seamowmos meqanizmebis muSaoba, meqanizmebis
gamorTvis Semowmeba samuSaos damTavrebis Semdeg.
zedamxedveloba gauwios xaraCoebis swored dayenebas, amwe-meqanizmebisa
da koSkura amweebis sworad dayenebas da eqspluataciis wesebis dacvas.
teqnikuri zedamxedveli akontrolebs meqanizmebis markirebisa da gegmiuri
Semowmebis procedurebs usafrTxoebis mizniT. teqnikuri zedamxedveli
akontrolebs raTa samuSaod SerCeul iqnes mxolod saTanado wonis, zomis
da tipis instrumentebi, eleqtroxelsawyoebis izolacias, konkretuli
meqanizmis eqspluatacias eweodes mxolod is piri, visac am meqanizmze
muSaobis ufleba gaaCnia. teqnikuri zedamxedveli periodulad amowmebs
samSeneblo moedanze xanZarsawinaaRmdego saSualebebis uzrunvelyofas,
pirveladi samedicino daxmarebis aRmoCenis saSualebebs da saTanado
instruqtaJis Catarebas samedicino daxmarebnis aRmosaCenad.

sakredito zedamxedveloba

sabrunavi saxsrebis Sevsebis erT-erTi mniSvnelovani wyaroa sesxebi.


sesxebis gacema damyarebulia Semdeg ZiriTad principebze: vadianoba,
dabrunebadoba, uzrunvelyofadoba, miznobrioba, sargeblianoba.
ganasxvaveben bankis sesxebs da danarCen sesxebs. dafarvis xasiaTis
vadebis mixedviT arsebobs moklevadiani da grZelvadiani sesxebi. dafarvis
xasiaTis mixedviT sesxebi SeiZleba daifaros TandaTanobiT, erTianad da
ganvadebis wesiT.
uzrunvelyofis TvalsazrisiT arsebobs uzrunvelyofili da
arauzrunvelyofili sesxebi. sesxebi uzrunvelyofili SeiZleba iyos:
sasaqonlo materialuri faseulobebiT, fasiani qaRaldebiT, uZravi qonebiT,
TamasuqiT, Zvirfasi qvebiT, sasaqonlo dokumentebiT, arauzrunvelyofili
sesxebi gaicema finansurad Zlier sawarmoebze.
sesxebis gacemasTan dakavSirebuli yvela sakiTxi regulirdeba bankis
mier sasesxo xelSekrulebis safuZvelze. xelSekrulebaSi gaiTvaliswineba

47
dakreditebis obieqti da kreditis vadebi, misi gacemisa da dafarvis
pirobebi, saprocento ganakveTi da misi gadaxdis wesi, sesxis uzrunvelyofis
formebi, msesxeblisa da gamsesxeblis sxva uflebebi da pasuxismgebloba.
moklevadiani sesxebi gaicema erT wlamde vadiT, xolo grZelvadiani
erT welze meti xangrZlivobiT.

sabanko kreditebis gacemis wesi da Tanxebis


moZraobis kontroli

ekonomikis sabazro modelze gadasvla, sabanko saqmeze saxelmwifos


monopolis likvidacia, orrgoliani sabanko sistemis Seqmna Zireulad
cvlis sabanko resursebis xasiaTs.
saerTo saxelmwifoebrivi sasesxo fondis sidide mkveTrad mcirdeba
da misi muSaobis sfero sabanko sistemis pirvel rgolSi – saxelmwifo
bankSi respublikebis centralur saxelmwifo bankebSi da maT filialebSi
iyris Tavs.
sabazro urTierTobaze gadasvla komerciuli bankebis struqturis
seriozul Secvlas iwvevs komerciuli bankebis sakuTar resursebad,
uwinares yovlisa gamodis saaqcionero da sarezervo kapitali, romelic
warmoiSveba bankebis aqciebis fasian qaRaldebis bazarze ganlagebiT.
bankis saSuamavlo meqanizmi, Tavisufali fuladi saxsrebis
mobilizaciis da kreditis formiT ganawilebis procesSi garkveulwilad
urTierTsawinaaRmdego xasiaTs atarebs. erTi mxriv, komerciuli bankis
SesaZleblobas kreditis gacemis gziT fuli miiRos. ekonomikisTvis didi
mnisvneloba aqvs, radgan isini kreditis meSveobiT saxsrebis winaswari
dagrovebis gareSe. kvlavwarmoebis subieqtebis SesaZleblobebs afarToeben.
meore mxriv, meurneoba aucilebel da arazedmeti raodenobis fulad
Semosavals saWiroebs. Tu brunvaSi fulis raodenoba ufro swrafi tempi
gaizara, vidre saqonlis warmoeba da momsaxureba, maSin adgili eqneba
inflacias, rac ekonomikis ganviTarebaze yovelmxriv uaryofiTad moqmedebs,
amasTan fulis raodenoba warmoebis moTxovnebs ar unda CamorCes.
dakreditebis Tanamedrove sistemis mniSvnelovan Taviseburebas
warmoadgens misi saxelSekrulebo safuZveli. dakreditebasTan dakavSirebuli
yvela sakiTxi wydeba uSualod banksa da msesxebels Soris. xelSekrulebis
Tanaxmad TiToeuli mxare gansazRvrul valdebulebebs kisrulobs.

48
uflebamosilia gaakontrolos saxelSekrulebo pirobebi. dakreditebis
axali sistema eyrdnoba tradiciul, saerTo specifikur principebs. maT
Soris vadianobas da uzrunvelyofas. kreditebis ukumoZraobis,
Taviseburebani dakreditebis meTodis calkeuli elementebiT realizdeba.
maT miekuTvneba sasesxo angariSis saxe, kreditis gacemis wesi, misi dafarvis
saSualebebi da dakreditebis principebis dasacavad sabanko kontrolis
organizacia.

kreditebis gacemis organizacia da misi


sididis gansazRvra

kreditis gacema SeiZleba ganvixiloT ara marto sesxiT angariSis


formiT, aramed kreditis mimarTulebis poziciidanac. sabanko kreditebi
SeiZleba gaices sxva kreditebis dasafaravad. axali sesxebi, magaliTad
gamoiyeneba: a) vadiani sesxis dasafaravad, dafarvis vada gansazRvrul
momentSi dgeba; b) vadagadacilebuli sesxebis dasafarad; g) im
arauzrunvelyofili kreditebis dasafaravad, romlebic uzrunvelyofis
SemowmebiT aris gamovlenili. kreditis gacema SeiZleba misi moculobis
poziciidanac ganvixiloT. kreditis sididis gansazRvris universalur
meTods warmoadgens msoflio sabanko praqtikaSi miRebuli wesi, roca
sesxebi gaicema arasruli TanxiT, aramed gansazRvruli nawilis gamoklebiT.
sabazro ekonomikis pirobebSi dakreditebis yvelaze ufro damaxasia-
Tebel formas warmoadgens pirveli klasis msesxeblis kontokorentuli
krediti. es niSnavs imas, rom sawarmos gaexsneba mxolod erTaderTi
angariSi. kontokorenti jer kidev saukunis dasawyisSi gamoiyeneboda
fasiani qaRaldebis, saqonlis da Tamasuqebis giraosTan SeTanxmebiT.
uwinares yovlisa, mniSvnelovania ganvsazRvroT kontokorentiT
dakreditebis pirobebi. kontokorentuli dakrediteba Seesabameba calkeuli
angariSebidan moklevadian da grZelvadiani miznobrivi sesxebis gacemas.
kontokorentiT dakreditebis safuZvels warmoadgens kreditis gegmiuri
sidide. kontokorentiT dakreditebis procesze kontrols banki
axorcielebs.

49
Tavi 8

Sesrulebuli samuSaoebis eqspluataciaSi miReba.


miRebis normatiuli stadiebi

mSeneblobadamTavrebuli Senoba-nagebobebis miReba-Cabarebis dros


saWiroa vixelmZRvaneloT Sesabamisi samSeneblo normebisa da wesebis
moTxovniT (`mSenebloba damTavrebuli obieqtebis miReba eqspluataciaSi
ZiriTadi debulebebi”).
 samSeneblo-samontaJo samuSaoTa xarisxebis Sefasebis Sesabamisi
instruqciiT da sxva normativebiT.
mSeneblobis procesSi xorcieldeba Sesrulebul samuSaoTa miRebis
Semdegi stadiebi:
a) damkveTis mier meijarisagan miReba; Sesrulebuli samuSaoebis da
konstruqciuli elementebis miReba – aqtis gaformebiT, samuSaoTa calkeuli
saxeobebis xarisxis Sualeduri miReba, rac moijares aZlevs safuZvels
momdevno samuSaoebis Casatareblad.
b) gaSveba-gamarTvis samuSaoebi;
g) damTavrebuli Senoba-nagebobebis, gasaSvebi kompleqsis, obieqtis
miReba damkveTisagan saxelmwifo mimRebi komisiis mier.

damkveTis mier dafaruli samSeneblo-samontaJo


samuSaoebis miReba

a) ZiriTadi debulebebi. dafaruli samuSaoebis miReba Semowmebis


aqtebis gaformebiT xdeba snw 0.01-85 `samSeneblo warmoebis organizacia” _
moTxovnaTa Sesabamisad. dafarul samuSaoTa Semowmebis aqtis proeqts
adgens am samuSaoTa Semsrulebeli samuSaoTa mwarmoebeli, romelic moiwvevs
SemowmebaSi monawile yvela organizaciis warmomadgenels (damkveTis
teqnikur zedamxedvels, saproeqto organizaciis saavtoro zedamxedvels,
generaluri saijaro organizaciis da im organizaciis warmomadgenels,
romelmac momavalSi unda gauwios mocemul Senobas eqspluatacia), komisia
amowmebs mocemuli samuSaos xarisxs da aformebs miRebis aqts.
b) faruli (dafaruli) samuSaoebis saxeebia:
miwis samuSaoebi, fuZe-saZirkvlebi, monoliTuri betonisa da
rkinabetonis samuSaoebi, liTonis konstruqciebi – SenaduRi SeerTebebis

50
SerCeviTi kontroli, iatakebi – fuZis Semowmeba, Sida santeqnikuri
samuSaoebi, agreTve qselebi (wyalmomarageba da kanalizaciisaTvis).

gaSveba-gamarTvis samuSaoebi

gaSveba-gamarTvis samuSaoebs ganekuTvneba RonisZiebaTa da samuSaoTa


is kompleqsi, romelic sruldeba danadgarebis momzadebis, maTi
individualuri da kompleqsuri gasinjvis (Semowmebis) periodSi.
gaSveba-gamarTvis samuSaoebSi Sedis samuSaoTa Semdegi saxeebi:
 mosamzadebeli periodi – proeqtis teqnologiuri nawilis da
danadgarebis dayenebis teqnikuri dokumentaciis gacnoba; damontaJebuli
danadgarebis teqnikuri maxasiaTeblebisa da Sesrulebuli samontaJo
samuSaoebis Sesabamisobis dadgena proeqtTan da danadgarebis teqnikur
dokumentaciasTan da sxva;
 meore periodi – samSeneblo-samontaJo organizaciis mier damontaJebuli
danadgarebis individualur gamocdebSi monawileoba; im danadgarebis
gawyoba daregulireba, romlebic Sedian teqnologiur xazSi, maTi
muSaobis sinqronulobis regulirebiT da sxva;
 mesame periodi – Sesrulebuli gaSveba-gamarTvis samuSaoebis Sesaxeb
teqnikuri angariSis Sedgena Sedegebis ganzogadebiT, daskvnebiTa da
rekomendaciebiT, saproeqto organizaciisaTvis.

betonis simtkicis kontrolis urRvevi


meTodebi da xelsawyoebi

betonis da rkinabetonis nakeTobis da konstruqciis xarisxi didadaa


damokidebuli betonis simtkicis da erTgvarovnobis, betonis damcavi Sris
da armaturis ganlagebis, winaswardaZabuli armaturis daZabvis efeqtur da
moqmed kontrolze.
betonis simtkice SeiZleba ganisazRvros standartuli meTodiT,
nimuSis damzadebis da gamocdis gziT, magram, betonis simtkicis da
erTgvarovnobis kontrolis standartuli meTodi ar aris sakmarisi
Semdegi mizezis gamo: standartuli nimuSebis gamocdis moculoba ar
aRemateba Cawyobili betonis 0,01%-s, vibroformirebis da gamagrebis reJimi
nimuSisa da konstruqciisaTvis sxvadasxvaa, araa SesaZlebeli standartuli

51
meTodiT ganisazRvros betonis erTgvarovnoba nakeTobaSi da simtkice mis
calkeul ubanSi.
betonis simtkicis urRvevi kontrolisaTvis gamoyenebuli xelsawyoebi
dafuZnebulia adgilobrivi rRvevis (amomtvreva, wibos Camotexa, foladis
diskebis amogleja), dartymiTi zemoqmedebis (dartymiTi impulsi, drekadi
asxleta, plastikuri deformacia) da ultrabgeriTi gaSuqebis meTodze.
betonis monoliTuri konstruqciis da didi masivis gamokvlevis
dros dartmiT-impulsuri da ultrabgeriTi xelsawyos gamoyeneba unda
SeuTavsdes betonis gamocdas Semdegi meTodiT: mowyveta CamotexiT (ПОС-50
МГ4, ПВLР, ВМ-2,4), wibos CamotexiT (ПОС-30 МГ4, ПОС-50 МГ4) an nimuSis
(kernis) SerCeviT.
betonis gamocdis urRvevi meTodis da xelsawyos arCevisas
gamomcdelma unda gaiTvaliswinos misi Tavisebureba da gamoyenebis
rekomendebuli sfero.
xelsawyo, romlebic dafuZnebulia adgilobrivi rRvevis meTodze
gamoiyeneba ZiriTadad monoliTur mSeneblobaSi, Senobis konstruqciis da
nagebobis kvlevis dros. am meTodis naklovaneba ganpirobebulia didi
SromatevadobiT da aucileblobiT, gansazRvros armaturis RerZi da misi
Cawyobis siRrme, rac zRudavs mis gamoyenebas. calkeuli konstruqciis an
misi ubnis betonis simtkicis gansazRvrisaTvis, aseve im sagraduiro
damokidebulebis dazustebaSi, romelic arsebobs ultrabgeriT da
dartymiT-impulsur xelsawyos Soris.
betonis simtkicis gansazRvris urRvevi meTodisaTvis, rogorc wesi,
gamoiyeneba didi warmadobis xelsawyo, kontrolirebadi betonis faqtobriv
simtkicesTan korelaciis dadgenis Semdeg. am miznisaTvis gamoiyeneba
dartymiTi moqmedebis xelsawyo (Beton Pro Condtrol, oniqsi-2,5; ОМШ-1),
romelic, dafuZnebulia dartymiTi impulsis meTodze (drekadi axsleta,
plastikuri deformacia) da siCqaris (drois) ultrabgeriTi sazomi (А1212;
pulsar 1,0; beton-32).
betonis simtkicis gansazRvrisaTvis ultrabgeriTi xelsawyos
gamoyenebis SemTxvevaSi unda gaviTvaliswinoT, rom kontrolirebadi
simtkicis diapazoni Semoifargleba B7,5...B35 (10...40 mgpa) klasiT. ufro
maRali simtkicis SemTxvevaSi SesaZloa mxolod betonis defeqtoskopia da
dafaruli defeqtis (bzarebi, niJarebi, carielobebi) lokalizacia.

52
simtkicis dartymiTi da ultrabgeriTi meTodiT kontroli tardeba
betonis zedapirul fenaSi (garda gamWoli ultrabgeriTi gaSuqebisa), ris
gamoc zedapiruli fenis mdgomareobam SeiZleba arsebiTi gavlena moaxdinos
kontrolis Sedegze. im SemTxvevaSi, roca betonze moqmedebs agresiuli
garemo (qimiuri, Termuli an atmosferuli) aucilebelia dazianebuli
struqturis zedapiruli fenis sisqis gamovlena.

1. Smidtis eleqtronuli CaquCi

Smidtis CaquCi DIGI SCHMIDT 2000 saSualebas gvaZlevs swrafad da


xarisxianad SevasruloT betonis urRvevi gamocda. xelsawyo axdens
asxletis mniSvnelobis avtomatur gardaqmnas betonis kumSvis simkicis
maCveneblad. betonis asakis da gamosacdeli nimuSis konkretuli
gansxvavebis gasaTvaliswineblad SeiZleba koeficientis Setana, rac
sakontrolo parametris sizustes uzrunvelyofs farTo diapazonSi.
xelsawyo TviTon angariSobs medianis mniSvnelobas, saSualo
kvadratul cdomilebas, angariSSi SeiZleba
avtomaturad gaviTvaliswinoT betonis
zedapiris karbonizacia. grafikuli ekrani,
mkafioobis 128128 pikselis unariT, realur
droSi asaxavs asxletis unaris, mniSv-
nelobas (nax. 1). energodamoukidebel
maxsovrobas aqvs 500-mde seriis moculoba,
10 mniSvnelobiT TiToeuli seriisaTvis.
programa uzrunvelyos gazomvis Sedegis
nax. 1. Smidtis CaquCi
gamotanas ekranze an mis gadacemas
interfeis ES232-is saSualebiT personalur kompiuterze.
gazomvis Sedegebi SeiZleba davbeWdoT an grafikulad gamovsaxoT
histogramis saxiT, gazomvis mTeli seria ki SeiZleba gadavitanoT
personalur kompiuterze, miwodebuli programuli produqtis Pro Vista
daxmarebiT Windows-is operaciul bazaze, Semdgomi damuSavebisaTvis.
xelsawyos konstruqciuli SesaZleblobaa:
 asxletis mniSvnelobis avtomaturi gardaqmna kumSvis simtkicis sidided;

53
 medianis an saSualo mniSvnelobis avtomaturi gaangariSeba,
saSualokvadratuli cdomilebiT;
 datymis mimarTulebis avtomaturi Sesworeba;
 karbonizaciis siRrmis avtomaturi Sesworeba;
 monacemTa dagroveba sistemis SigniT, maTi gamotana personalur
kompiuterze an dabeWdva.
Smidtis Silvwrschmidt CaquCs aqvs ori modifikacia nax. 1.
 Silverschidt BN kompleqtaciiT 34110000 (Savi buniki dartymiTi 2,207 nm
energiiT), standartuli kompleqtaciiT: kompleqti USB (kabeli da
universaluri damteni mowyobiloba), gadasatani
qamari, gasaxexi qva, carci, eqspluataciis
saxelmZRvanelo, sertifikati da gadasatani keisi.
 Silverschidt BL kompleqtaciiT 34120000 (vercxlis
buniki, dartymiTi 0,735 nm energiiT), Seicavs
yvelafers rasac _ Silverschidt BN da sakalibro
nimuSs.
nax. 2. monacemTa
dartymis Semdeg displei aRricxavs (nax. 2): gamosaxuleba ekranze

nax. 3. Silverschidt (Cadgmuli displeiT)

nulovani niSnuli
aRniSvna `50~
analogiuri skala

gazomvis saerTo mricxveli


erTeuli an seriis Siga ga-
zomvis mricxveli

Q-s mniSvneloba erTeuli ganzomileba


Secdomis simbolo an `n~ ganzomilebis
seria

nax. 4. xelsawyos displei, erTmagi dartyma

54
 Q-s faqtobriv mniSvnelobas;
 fsevdoanalogur skalas;
 mricxveli gviCvenebs 4-niSniani sumatoris 2 ukanasknel cifrs,
gazomvaTa saerTo raodenobidan an gazomvis nomers seriaSi;
kumSvis simtkice gamosaxeba maCveneblebiT; n/mm2, kgZ/sm2. psi, kg/sm2.

nax. 5. gasaSualebis reJimi

2. fizdelis CaquCiT betonis simtkicis


gansazRvra

betonis simtkice ganisazRvreba 10-12 anabeWdis saSualo ariTmetikuli


mniSvnelobiT satariro grafikze (nax. 6).
idayvSi moqneul xelis CaquCs saSualo ZaliT urtyamen duRabis da
saRebavisagan gawmendil konstruqciis erT adgils, xdeba 10-12
erTmaneTisagan aranakleb 30 mm-iT daSorebuli dartyma. fosos siRrmis (h)
an diametris (d) mixedviT msjeloben betonis simtkiceze.
a) b)

a) 14
fosos diametri, mm

12

mpa

nax. 6. fizdelis CaquCi


a) xelsawyo; b) satariro mrudi; 1 – CaquCi; 2 _ saxeluri;
3) sferuli bude; 4 – burTula; 5 – kuTxuri masStabi

55
fosos diametrs zomaven StangenfargliT, gamadidebeli da
dagraduirebuli lupiT, 0,1 mm sizustiT an kuTxovani masStabis daxmarebiT.
zomaven ori urTierTperpendikularuli mimarTulebiT da iReben am ori
sididis saSualo ariTmetikuls, konstruqciis erT zedapirze Catarebuli
gazomvidan, umcires da udides Sedegs ugulebelyofen da darCenilidan
iTvlian saSualo mniSvnelobas. betonis simtkice (kgZ/sm2) ganisazRvreba
satariro mrudiT, saSualo maCveneblis mixedviT.

3. betonis simtkicis gansazRvra kaSkarovis CaquCiT

betonis simtkice ganisazRvreba tarirebuli grafikis mixedviT,


SefardebiT d-anabeWdi betonze/d-anabeWdi etalonze.
konstruqciis erT adgilze, aranakleb 30 mm-is daSorebiT, vaxdenT
10...12 dartymas. TiToeuli dartymis Semdeg etalonuri foladis Rero unda
gadavwioT aranakleb 10 mm-ze, ise, rom anabeWdebi moxvdes erT xazze.
garkveuli raodenobis dartymis Semdeg vzomavT anabeWds betonze da
Sesabamis anabeWds Reroze, kuTxovani masStabiT, 0,1 mm-is sizustiT.
miRebuli gazomvis saSualo ariTmetikuls viRebT saangariSo diametris
sidided.
masalis simtkice (kgZ/sm2) ganisazRvreba SefardebiT dbetonis detalonis ,

satarifo mrudis saSualebiT. Tu konstruqciis zedapiri svelia, maSin


grafikis mixedviT miRebuli masalis simtkice unda gavamravloT 1,4
koeficientze.
aseTive principis moqmedebis xelsawyoa: sklerometri KM, ПО-1.

a)
b)

3,0
fardoba

2,6
db=de

2,2
1,8
1,6
4 8 12 16 20 24 28 32 R, mpa

nax. 7. kaSkarovis CaquCi


a) xelsawyo; b) satariro mrudi; 1 – korpusi;
2 – liTonis tari; 3 – rezinis saxeluri; 4 – Tavi;
5 – foladis burTula; 6 – foladis etalonuri
Rero; 7 – kuTxuri masStabi.

56
4. xelsawyo КИСИ

xelsawyo gankuTvnilia konstruqciaSi betonis simtkicis


gansazRvrisaTvis. misi moqmedebis principia CaquCis asxletis im sididis
zoma, romelic ecema mudmivi ZaliT erTi da imave simaRlidan, zambaris
moqmedebiT.
gamocdis win rgols Wimaven zeda mdgomareobamde, sadac fiqsirdeba
saketiani kaviT. amis Semdeg xelsawyos vayenebT konstruqciis winaswar
SerCeul gluv zedapirze. vawvebiT gasaSveb Rilaks da vaTavisuflebT
CaquCs. gaWimuli zambaris moqmedebiT CaquCi moxvdeba betons, asxlteba da
gadaaadgilebs maCvenebel isars dagraduirebul skalaze. maCvenebeli isari
afiqsirebs CaquCis asxltomas milimetrebSi. betonis simtkice ganisazRvreba
6-7 gamocdis safuZvelze. satariro grafikis mixedviT.
konstruqciaSi betonis simtkice aseve SeiZleba ganisazRvros
meTodiT, romlis safuZvelia sartyamis Cawnexa an fosos warmoqmna Zlieri
dartymiT – sroliT an afeTqebiT (magaliTad, samSeneblo-samontaJo dambaCiT
СМП-1).
betonis nakeTobis da konstruqciis simtkicis kontrolis meTodebi
SeiZleba Semdeg saxeobad davyoT: ultrabgeriTi impulsuri, dartymiTi
talRis meTodi, rezonansuli da radiometriuli.
betonis simtkicis kontrolis ultrabgeriTi impulsuri meTodi
dafuZnebulia betonSi grZivi ultrabgeriTi talRebis gavrcelebis siCqareze
da maTi milevadobis xarisxze. ultrabgeris siCqaris da betonis simtkicis
winaswar Sedgenili grafikuli damokidebulebiT ganisazRvreba kontroli-
rebadi obieqtis simtkice.
praqtikaSi yvelaze metad gamoiyeneba УК-10П, УК-16П da УК-12П.

nax. 8. УК-16П

57
dartymiTi talRis meTodiT betonis simtkicis kontroli dafuZnebulia
meqanikuri dartymiT gamowveuli grZivi talRebis gavrcelebaze.
betonis simtkicis kontrolis rezonansuli (vibraciuli) meTodis
safuZvelia konstruqciis sakuTari rxevis sixSire da misi milevadobis
maxasiaTebeli.
gamocdis radiometriuli meTodis arsia gamosacdel masalaSi
radioaqtiuri sxivebis intensivobis zoma. -sxivebis intensivobis
cvlilebiT SeiZleba betonis miaxloebiTi simkvrivis gansazRvra.
armaturis ganlageba (Txelkedlian konstruqciaSi) da betonis damcavi
Sris kontroli rkinabetonis konstruqciaSi warmoebs eleqtromagnituri
xelsawyos ИЗС-10Н, ИЗС-2-is saSualebiT. xelsawyos moqmedebis principi
dafuZnebulia sxvadasxva manZilze gadamwodis magnituri winaRobis
cvlilebaze. xelsawyoTi SeiZleba rkinabetonSi 6...16 mm diametris
armaturis ganlageba aRmovaCinoT 5...70 mm siRrmeze.
saSeni masalis da rkinabetonis konstruqciis xarisxis kontrolisaTvis
gamoiyeneba specialuri stacionaruli da gadasaadgilebeli eleqtronul-
akustikuri da radiometriuli laboratoria. am laboratoriaSi sazRvraven
rkinabetonis drekadobis moduls, konstruqciis Siga defeqts, armaturis
ganlagebas da sxv.

5. simtkicis sazomi Beton Condtrol

xelsawyo saSualebas gvaZlevs SevafasoT saSeni masalis nimuSis da


nakeTobis fizikur-meqanikuri Tviseba, gamovavlinoT araerTgvarovnoba,
cudad Semkvrivebis zoma da sxv.
sklerometris moqmedebis principi dafuZnebulia drekadi axsletis
meTodze da gamoixateba ukuasxletis sididis gazomviT, romelic xdeba
betonis zedapirze xelsawyos dartymis Sedegad da aris betonis simtkicis
iribi maxasiaTebeli. amis Semdeg betonis simtkices adgenen sagraduiro
damokidebulebis (asxletis simaRle – betonis kumSvis simtkice) mixedviT.
es damokidebuleba winaswar dadgenilia betonis paraleluri gamocdiT
sklerometriT da wnexiT.

58
Beton Condtrol gamorCeuli Taviseburebaa xelsawyos korpusze
gasaSualebuli satatiro cxrilebis arseboba, romelic iTvaliswinebs
dartymis mimarTulebas.
xelsawyos maxasiaTebelia: dartymis didi energia – zambaris
SekumSvis Zala – 70 n; indentoris burTulis radiusis Casobis gadidebuli
farTobi - 255 mm; Casobis samuSao zedapiris da indentoris didi sisale.

nax. 9. Beton Condtrol nax. 10. Beton Pro Condtrol

6. Easy Beton Condtrol da Beton Pro Condtrol

orive xelsawyo gankuTvnilia betonis, duRabis, aguris simtkicis da


erTgvarovnobis urRvevi meTodiT kontrolisaTvis.
Easy Beton Condtrol xelsawyos moqmedebis principi dafuZnebulia im
eleqtruli signalis impulsis damuSavebaze, romelic warmoiSoba
mgrZnobiare elementSi betonis zedapirze `Casobis~ Tavis moqmedebiT.
xelsawyos maxasiaTebelia: kompaqturi zoma, sklerometrSi
CamontaJebuli eleqtronika, unikaluri elementuri baza, romelic yinvaSi
muSaobis saSualebas iZleva.
Beton Pro Condtrol xelsawyos saSualebiT betonis simtkicis dadgena
xdeba Semdegnairad: nakeTobis sakontrolo ubanze vaxdenT 15-mde dartymas.
sklerometridan miRebuli dartymiTi impulsebis parametrebis mixedviT
eleqtronuli bloki afasebs gamosacdeli masalis simagres da
drekadplastikur Tvisebas, impulsis parametris meSveobiT gansazRvravs
simtkices da gamoiTvlis betonis Sesabamis klass.
xelsawyos maxasiaTebelia: 10 sabaziso sagraduiro damokidebuleba,
romelic iTvaliswinebs masalas, gamagrebis pirobebs, betonis asaks;

59
dartymis mimarTulebis xuTnair koreqtirebas
(0, 45, 90, 135, 180); SesaZlebloba, ganzomilebas
mianiWos niSani (fila, kolona, rigeli, koWi da
a.S.); 5000 ganzomilebis maxsovrobas; gazomvis
sididis erTeulis amorCevas (mgpa, kgZ/sm2, n/mm2);
personalur kompiuterTan kavSirs; TviTdamten
damrtymel meqanizms; simtkicis gazomvis diapazonia
3,5...100 mgpa; simtkicis cdomilebaa araumetes 7%.
garda zemoT CamoTvlilisa, arsebobs
analogiuri daniSnulebis Semdegi xelsawyoebi:
nax. 11. ОНИКС-2.6 ИПС-МГ4.03; ТПС-МГ4; ПОС 50 МГ4; ОНИКС-МГ4;
ОНИКС-2,61; ОНИКС-ОС da sxva. G

7. mikroskopi Elcometer 900

50-jeradi gadidebis specializebuli mikroskopi gankuTvnilia


betonze bzaris zomis gansazRvrisaTvis. mikroskopi aRWurvilia Siga
ganaTebiT da sazomi skaliT, romlis danayofis raodenobis daTvliT
SegviZlia swrafad ganvsazRvroT bzaris gaxsnis sigane.
mikroskopis skalis zomaa 2,5 mm, skalis danayofis fasi 0,2 mm.

nax. 12. mikroskopi Elcometer 900

8. betonis bzaris sazomi Elcometer 143

es ubralo instrumenti specialuradaa damzadebuli betonSi da sxva


saSen masalaSi bzaris siganis eqspres gaangariSebisaTvis. gamWvirvale,
sakredito baraTis zomis saxazavi dagraduirebulia xazebis rigiT.

60
TiToeuli xazi aRniSnavs garkveul sisqes. saxazavi edeba bzars da
iZebneba bzaris siganis Sesabamisi xazi.

nax. 13. Elcometer 143.

mSeneblobadamTavrebuli (rekonstruirebuli
gafarToebuli) obieqtebis eqspluataciaSi miReba

a) zogadi debulebebi. samrewvelo daniSnulebis mSeneblobadamTav-


rebuli obieqtebi eqspluataciaSi miRebas eqvemdebarebian mTlianad im
SemTxvevaSi, roca isini mzad iqnebian eqspluataciisaTvis (uzrunvelyofili
iqnebian saeqspluatacio kadrebiT, nedleuliT, xelSekrulebebiT
makompleqtebeli nakeTobebis mowodebaze da a.S.), aRmofxvrili iqneba yvela
defeqti, damontaJebul danadgarebze dawyebuli iqneba proeqtiT
gaTvaliswinebuli produqciis gamoSveba im moculobiT da xarisxiT,
romelic Seesabameba saproeqto simZlavreebis aTvisebis normebs.
mSeneblobadamTavrebuli, moqalaqeTa kerZo mflobelobaSi myofi,
sacxovrebeli saxlebis eqspluataciaSi miRebis wesebi dgindeba Semsabamisi
organos mier.
b) mimRebi muSa komisiebi iqmneba damkveTi menaSene organizaciis
gadawyvetilebiT (brZanebiT, dadgenilebiT da a.S.) muSa-komisiebis muSaobis
wesi da vadebi ganisazRvreba damkveTis (menaSenis) mier, generalur
meijaresTan SeTanxmebiT. muSa komisiebSi Sedian: damkveTi (komisiis
Tavmjdomare), generaluri moijaris, submoijare organizaciebis,
saeqspluatacio, generaluri damproeqteblis, saxelmwifo sanitaruli
zedamxedvelobis, garemos dacvis saxelmwifo inspeqciis (samrewvelo
daniSnulebis Senobebis miRebisas), profkavSirebis teqnikuri inspeqciis
damkveTis profkavSiruli organizaciis warmomadgenlebi.
samoqalaqo sacxovrebeli mSeneblobis organizaciebis muSa-komisiebSi
Sedian agreTve arqiteqtorebi – proeqtis avtorebi-komisiis Tavmjdomaris

61
moadgileebis uflebiT. muSa-komisiebis movaleobebia: Sesrulebuli samSeneblo
samontaJo samuSaoebis saproeqto-saxarjTaRricxvo dokumentaciasTan,
standartebTan, samSeneblo normebTan da wesebTan, samuSaos warmoebis
proeqtTan Sesabamisobis Semowmeba; danadgarebis miReba maTi individualuri
da kompleqsuri gamocdis Semdeg, Sesabamisi aqtis SedgeniT; Senoba-
nagebobaTa calkeuli kvanZebis Semowmeba; samrewvelo daniSnulebis
obieqtebis mzadyofnis Semowmeba produqciis gamosaSvebad misi mzadyofnis
Taobaze (Sesabamisi aqtis SedgeniT, snw-is moTxovnebis dacviT).
generaluri moijare valdebulia gadasces muSa-komisias saWiro
dokumentacia.
g) saxelmwifo mimRebi komisiebi. samrewvelo daniSnulebis obieqtebis
miReba warmoebs saxelmwifo mimRebi komisiis mier, romelsac niSnaven
saministroebi da Sesabamisi uwyebebi. mimReb komisiaSi Sedian: damkveTis
(menaSenis), saeqspluatacio organizaciis, generaluri moijaris, sakrebulos,
generaluri damproeqteblis, saxelmwifo sanitaruli zedamxedvelobis
organoebis, saxelmwifo saxanZro zedamxedvelobis organoebis, garemos
dacvis saxelmwifo inspeqciis, profkavSirebis Sromis teqnikuri inspeqciis,
damkveTis profkavSiruli organizaciis da damfinansebeli bankis
warmomadgenlebi. damkveTi saxelmwifo mimReb komisias gadascems yvela
saWiro dokumentacias.
saxelmwifo mimRebi komisiis uflebamosileba wydeba obieqtis
eqspluataciaSi miRebis momentidan. mSeneblobadamTavrebuli obieqtebis
saxelmwifo mimRebi komisiebis mier eqspluataciaSi miReba formdeba
aqtebiT, romlebic Sedgenilia snw-is moTxovnaTa Sesabamisad. obieqtis
miRebis aqtis damtkiceba xdeba im organos gadawyvetilebiT (brZanebiT,
dadgenilebiT), romelmac daniSna komisia.
d) ucxouri firmebis monawileobiT aSenebuli obieqtebis
eqspluataciaSi miRebis gansakuTrebuli pirobebi.
mSeneblobadamTavrebuli obieqtebi, saxelmwifo mimRebi komisiebis
mier miRebamde, miiRebian muSa komisiebis mier, romlebsac qmnian damkveTebi.
muSa komisiis aqti mtkicdeba saministros (uwyebis) – damkveTis mier da
warmoadgens safuZvels Seyvanili sawarmoo simZlavreebis Sesatanad
saxelmwifo angariSgebaSi. obieqtis miReba saxelmwifo mimRebi komisiis
mier xorcieldeba sagareo ekonomikuri kavSirebis saministrosa da ucxouri

62
firma-momwodeblebis damkveTis warmomadgelebis maT Soris kontaqtebiT
gaTvaliswinebuli valdebulebebis Sesrulebis Taobaze oqmebis xelmoweris
Semdeg.
e) samoqalaqo-sacxovrebeli daniSnulebis obieqtebis miReba.
saxelmwifo mimRebi komisiebis mier eqspluataciaSi miRebas
eqvemdebarebian mxolod damtkicebuli proeqtis Sesabamisad yvela samSeneblo-
samontaJo samuSaoTa damTavrebis, teritoriis keTilmowyobis, danadgarebiTa
da inventariT obieqtebis uzrunvelyofis, agreTve defeqtebis aRmofxvris
Semdeg.

63
Tavi N# 9

qseluri grafikis arsi, safuZvlebi Semadgenloba


qseluri grafikis elementebi

qseluri grafikis elementebs warmoadgens: samuSao, xdomiloba,


lodini, damokidebuleba, gza da kritikuli gza.
samuSao aris sawarmoo procesi, romelic droisa da resursebis
danaxarjs moiTxovs.
xdomiloba aris erTi an ramodenime samuSaos damTavrebis faqti,
aucilebeli da sakmarisi momdevno samuSaos dasawyebad igi grafikze
gamoisaxeba wrexaziT, sworkuTxediT an sxva geometriuli figuriT da
inomreba. xdomilobas, romelsac winamdebare samuSaoebi ara aqvs, sawyisi
xdomiloba hqvia; xdomilobas, romelsac ara aqvs momdevno samuSaoebi
saboloo ewodeba; xdomilobas, romelic ar warmoadgens arc sawyis da
arc saboloos Sualeduri ewodeba.
saboloo xdomiloba aucileblad miznobrivia. miznobrivi SeiZleba
iyos agreTve zogierTi Sualeduri xdomiloba. sawyisi da miznobrivi
xdomilobebis garda, dagegmvisa da marTvis konkretuli amocanebis
TvalsazrisiT qselur modelSi gamoyofen, agreTve e.w. sakontrolo
xdomilobebs.
lodini (dayovneba) aris procesi, romelic mxolod drois danaxarjs
moiTxovs, magaliTad SeRebili zedapiris gasaSrobad saWiro aucilebeli
dayovneba, betonis gamyarebisaTvis saWiro dayovneba da sxva. grafikze
dayovneba aRiniSneba uwyveti isriT.
damokidebuleba ar moiTxovs arc resursebs, arc dros. qselur
grafikSi igi SeaqvT samuSaoebs Soris swori urTierTdamokidebulebi-
saTvis; grafikze gamoisaxeba wyvetili isriT.
gza aris samuSaoTa uwyveti Tanmimdevroba. qseluri grafikis sawyis
da saboloo xdomilobaTa Soris yvelaze xangrZliv gzas ewodeba kritikuli.
kritikuli gzis xangrZlivoba gansazRvravs mSeneblobis xangrZlivobas.
kritikuli gza gadis kritikul xdomilobebze. kritikul gzaze mdebare
samuSaoebs kritikuli samuSaoebi ewodebaT. kritikuli samuSaoebis
xangrZlivobis Semcireba an gazrda saTanadod amcirebs an zrdis obieqtze
samuSaoTa saerTo xangrZlivobas.

64
qseluri grafikis parametrebi

samuSaos uadresi dawyeba ( t iad.daw


j )–ganisazRvreba sawyisi xdomilobidan

mocemuli samuSaos winamdebare xdomilobamde arsebuli yvelaze grZeli


gzis xangrZlivobiT.

samuSaos uadresi damTavreba ( t iad.dam


j ) – samuSaos damTvrebis dro.

samuSaos dawyebis ugvianesi vada ( t igv.daw


j ).

samuSaos damTavrebis ugvianesi vada ( t igv.dam


j ) samuSaos damTavrebis

dro.
drois mTliani maragi ( Ri  j ).

drois Tavisufali maragi ( ri  j ).

qseluri grafikis yvela samuSao mTavrdeba maSin, rodesac kritikuli


gzis yvela samuSaoebi ukve Sesrulebulia, danarCeni gzebi naklebad
xangrZlivia, ris Sedegadac maT drois maragi gaaCniaT. drois maragis
farglebSi SeiZleba arakritikuli samuSaoebis gaxangrZliveba, ris gamoc
xdeba resursebis ganTavisufleba kritikuli samuSaoebisaTvis. saerTod
yvela arakritikuli samuSaoebisaTvis SeiZleba dadgindes dawyeba.
damTavrebis or-ori vada, Sesabamisad – uadresi da ugvianesi. samuSaos
uadresi dawyeba samuSaos dawyebis yvelaze adreuli droa.
uadresi damTavreba – samuSaos damTavrebis droa, Tu dawyebulia
adreul vadaSi; ganisazRvreba dawyebis uadresi vadisa da mocemuli samuSaos
xangrZlivobis jamiT. damTavrebis uadresi vadis maqsimaluri mniSvneloba
gansazRvravs kritikuli gzis xangrZlivobas da mSeneblobis vadas.
uadresi dawyeba-damTavreba grafikis yvela samuSaosaTvis dawyebuli
sawyisi xdomilebidan TanmimdevrobiT ganisazRvreba.
samuSaos dawyebis ugvianesi vada – samuSaos dawyebis yvelaze gviani
droa, romelic ar iwvevs mTeli obieqtis damTavrebis SeCerebas.
ganisazRvreba kritikuli gzis xangrZlivobisa da mocemuli samuSaos
winaswari xdomilobidan grafikis bolo xdomilobamde udidesi gzis
sxvaobiT.
samuSaos damTavrebis ugvianesi vada – samuSaos damTavrebis droa.
Tu is gvian vadaSia dawyebuli, maSin ganisazRvreba mocemuli samuSaos

65
66
nax. 1. drois mixedviT optimizebuli qseluri grafiki
xangrZlivobisa da misi dawyebis ugvianesi vadis jamiT. grafikis yvela
samuSaosaTvis ugvianesi dawyeba-damTavreba saboloo xdomilobidan
dawyebuli TanmimdevrobiT ganisazRvreba.
samuSaos uadresi da ugvianesi vadebis Sedareba avlens kritikul
gzas da drois marags. Tu es vadebi erTmaneTs emTxveva, maSin samuSaoebi
kritikul gzaze mdebareoben da maT drois maragi ar gaaCniaT. danarCeni
samuSaoebisaTvis SesaZlebelia ganisazRvros drois maragi, romelic
uadresi da ugvianesi vadebis sxvaobas warmoadgens. ansxvaveben drois
mTlian da Tavisufal maragebs.
drois mTliani maragi ewodeba drois im raodenobas, romelzec
SeiZleba samuSaos dasawyisis gadatana an mSeneblobis saerTo vadis
Seucvlelad misi xangrZlivobis gazrda; ganisazRvreba samuSaos dawyeba-
damTavrebis ugvianesi da uadresi vadebis sxvaobiT.
drois Tavisufali maragi warmoadgens drois im raodenobas, romelzec
SeiZleba samuSaos dasawyisis gadatana an misi xangrZlivobis gazrda
momdevno samuSaoebis dawyebis uadresi vadis Seucvlelad. mas adgili aqvs
im SemTxvevaSi, roca xdomilobaSi `Sedis” ori an meti samuSao da
ganisazRvreba momdevno samuSaos uadresi dawyebisa da mocemuli samuSaos
uadresi damTavrebis vadebis sxvaobiT.

qseluri grafikis parametrebis gaangariSeba.


cxriluri meTodi

qselis parametrebis angariSi cxriluri formiT xasiaTdeba didi


TvalsaCinoebiT da kompaqturobiT qseluri grafikis gaangariSebisaTvis
miRebulia rigi aRniSvnebi:
kritikuli gzis xangrZlivoba _ Tkr ;

samuSaos xangrZlivoba _ t i  j ;
ad.daw
samuSaos uadresi dawyevis vada _ t i  j
ad.dam
samuSaos uadresi damTavrebis vada _ t i  j ;
gv.daw
samuSaos ugvianesi dawyebis vada _ t i  j ;
gv.dam
samuSaos ugvianesi damTavrebis vada _ t i  j ;

67
drois mTliani (saerTo) maragi _ Ri  j ;

drois Tavisufali (kerZo) maragi _ ri  j .

moyvanil aRniSvnebSi indeqsi `i” winamdebare xdomilobis nomers


aRniSnavs, j-momdevno nomers.
saangariSo cxrili Sedgeba vertikaluri svetebisagan (ixileT cxrili)
csrilis meore da mesame sveti Seivseba qseluri grafikis, xolo pirveli
sveti – meoris safuZvelze da ase Semdeg (gaangariSeba sruldeba praqtikuli
mecadineobis dros).

parametrebis angariSi grafikuli meTodiT

es wesi cxriluri formisagan gansxvavebiT, ar moiTxovs mzardi


mimdevrobiT xdomilobaTa aucilebel numeracias, magram informaciis yoveli
morigi aRebis Semdeg grafikis axali egzemplaria saWiro. grafikze
gaangariSebis seqtoruli wesi naklebad Sromatevadia da sruldeba ufro
swrafad, vidre cxriluri formiT gaangariSeba. yoveli xdomiloba grafikze
oTx seqtorad iyofa (ixile naxazi). zeda seqtorSi iwereba xdomilobis
nomeri, marcxenaSi – mocemuli xdomilobidan gamomavali samuSaos adresi
dawyebis vada, marjvenaSi – mocemul xdomilobaSi Semavali samuSaos
ugvianesi damTavrebis vada, xolo qveda seqtorSi – samuSaos uadresi
dawyebis TariRi an xdomilobis nomeri, romlidanac modis maqsimaluri
gza mocemuli xdomilobisaken (gaangariSeba praqtikuli mecadineobis dros).

qseluri grafikis parametrebis gaangariSeba


`wiladis wesiT”

mocemul qselur grafikze TiToeul xdomilobasTan wiladis saxiT


iwereba: mricxvelSi samuSaos dawyebis uadresi vadis maqsimaluri
mniSvneloba, xolo mniSvnelSi samuSaos dawyebis ugvianesi vadis minimaluri
mniSvneloba. gaangariSeba sruldeba Semdegi TanmimdevrobiT: Tavdapirvelad
marcxnidan marjvniv Caiwereba yvela mricxveli, xolo Semdeg, sawinaaRmdego
mimarTulebiT svlis dros – yvela mniSvneli. xdomilobebi, sadac
mricxvelisa da mniSvnelis ricxviTi mniSvnelobebi Tanatoli aRmoCndeba,
miekuTvneba kritikul xdomilobebs.

68
drois mTliani da Tavisufali maragi ganisazRvreba Semdegnairad:
drois mTliani maragi miiReba isris bolosTan mniSvnelis ricxviTi
mniSvnelobidan isris dasawyisTan mricxvelis ricxviTi mniSvnelobisa da
ganxiluli samuSaos xangrZlivobis jamis gamoklebiT.
drois Tavisufali maragi tolia isris bolosTan mricxvelis ricxviT
mniSvnelobas gamoklebuli isris dasawyisTan mricxvelis ricxviTi
mniSvnelobisa da ganxiluli samuSaos xangrZlivobis jamisa. naxazze
naCvenebia sawyisi qseluri grafikis fragmentis gaangariSeba `wiladis
wesiT”. naxazidan Cans, rom kritikuli xdomilobebia 1, 2, 4, 5, 7, 10, 12 da 14.

qseluri grafikis parametrebis dayvana mocemuli


SezRudvebis Sesabamisad.
dayvanis (optimizaciis) cneba da misi saxeobebi

qseluri grafikis parametrebis dayvana gulisxmobs sawyisi qseluri


grafikis koreqtirebas droisa da resursebis (Sromis, materialur-
teqnikuri, finansuri da sxva) mixedviT.
Tavdapirvelad qselis koreqtireba xdeba drois mixedviT. mocemuli
vadis miRwevis Semdeg sruldeba resursebis ganawilebis koreqtireba.
koreqtirebis Tanmimdevroba resursebis calkeuli saxeebis mixedviT
dgindeba, mocemul konkretul pirobebSi TiToeuli maTganis mniSvnelobis
mixedviT.
yoveli optimizaciis Semdeg sruldeba qselis Sesamowmebeli
angariSi; ganisazRvreba kritikuli gza (qselur grafiks SeiZleba gaaCndes
kritikuli gzebis nebismieri raodenoba), kritikuli samuSaoebis raodenoba
da drois maragi.

parametrebis dayvana drois mixedviT

sawyisi qseluri grafikis kritikuli gzis xangrZlivoba SeiZleba


aRmoCndes mSeneblobis sadireqtivo xangrZlivobaze meti an naklebi. Tu
Tkr  Tdir warmoiSveba uaryofiTi maragi da qseli saWiroebs koreqtirebas.

Tu kritikuli gzis sigrZe ar aRemateba mocemul vadas, maSin qseluri


grafiki warmoadgens samuSaoTa msvlelobis operatiuli marTvisa da
kontrolis dokuments, xolo roca kritikuli gzis xangrZlivoba

69
mniSvnelovnad mcirea sadireqtivo xangrZlivobaze, e.i. Tkr  Tdir , maSin misi

optimizacia drois mixedviT xdeba. aseve saWiroa (igulisxmeba, rom am


SemTxvevaSi naadrevi mSenebloba ar aris gamowveuli warmoebis gaSvebis
sqemis mixedviT). optimizacia drois mixedviT, romelic iTvaliswinebs im
samuSaoTa daCqarebas, romelTaganac Sedgeba kritikuli gza. aucilebelia
agreTve yvela gzebis xangrZlivobis Semcireba, romlebic aRematebian
mSeneblobis mocemul vadas. cnobilia qseluri grafikis drois mixedviT
optimizaciis ramodenime meTodi. erT-erT ZiriTad meTods warmoadgens
samuSaoTa kompleqsis Sesruleba SesaZlo minimalur droSi. am SemTxvevaSi
warmoebs resursebis gadanawileba arakritikuli samuSaoebidan kritikulze
da Sesabamisad kritikuli gzis xangrZlivobis Semcireba. cnobilia, rom
mSeneblobis saerTo xangrZlivobis Sesamcireblad pirvel rigSi im
samuSaoebis xangrZlivobis Semcirebaa saWiro, romlebic kritikul gzaze
mdebareoben.
kritikuli gzis Semcireba SeiZleba miRweul iqnes, agreTve
kompleqsSi samuSaoTa Soris gadanawilebiT. kritikuli samuSaoebis
Sesasruleblad aucilebelia gaviTvaliswinoT muSebis maqsimaluri
SesaZlo raodenoba, xolo arakritikuli samuSaoebis Sesasruleblad
brigadebis ricxobrivi Semadgenloba unda Semcirdes. damokidebuleba
samuSaos Sesrulebis dros, samuSaos Sromatevadobasa da muSebis ricxvs
Soris gamoisaxos Semdegnairad:
a
,t
x
sadac t aris samuSaos Sesrulebis dro; a _ samuSaos Sromatevadoba; x -
samuSaos Sesasruleblad saWiro muSebis ricxvi.
qseluri grafikis drois mixedviT optimizaciis meore meTodi
mdgomareobs kritikul samuSaoTa danawilebasa da paralelur samuSaoTa
organizaciaSi. samuSaoTa ufro detalurad danawileba kritikuli
samuSaoebis dawyebis SesaZleblobebs qmnis. aseT SemTxvevaSi samuSaoebs,
ufro swrafad Sesrulebis mizniT, yofen ramodenime paralelur samuSaod.
qseluri grafikis drois mixedviT koreqtirebis mesame meTodi
gulisxmobs urTierTSekavSirebis Secvlas samuSaoTa Soris. am meTodiT
kritikuli gzis xangrZlivobis Semcirebas vaRwevT samuSaoTa Tavdapirveli
teqnologiis SecvliT, e.i. qselis struqturis gadasinjviT.

70
parametrebis dayvana muSebis raodenobis mixedviT

muSaxelis saerTo grafikis `etalonad” warmodgenili unda iyos


muSaxelis grafiki nakaduri meTodiT gamarTul samuSaoze (ixileT naxazi)
muSaxelis cvlilebis sami damaxasiaTebeli periodiT: sawyisi – muSaxelis
mateba, Semdgom – muSaxelis ucvleloba da bolos muSaxelis kleba.
muSaxelis raodenobis cvlilebas axasiaTeben uTanabrobis
koeficientiT
Pmax P
K uT   max ,
PsaS M : T

sadac Pmax aris muSaxelis maqsimaluri raodenoba;

PsaS  muSaxelis saSualo ricxvi;

M _ samuSaoTa saerTo Sromatevadoba (kac-dRe);


T _ obieqtis mSeneblobis saerTo xangrZlivoba (dRe).
maSasadame, muSaxelis saSualoUraodenoba miiReba samuSaoTa saerTo
Sromatevadobis SefardebiT obieqtis mSeneblobis saerTo xangrZlivobasTan.
qseluri grafikebis optimizacia SromiTi resursebis mixedviT
xorcieldeba TanmimdevrobiT miaxloebis meTodiT, drois kerZo maragebis
gamoyenebis gziT.
Tu qseluri grafiki ar aris agebuli drois masStabSi, maSin, misi
saangariSo elementebis gansazRvris Semdeg, saWiroa avagoT xazovani
grafiki samuSaoTaA uadresi dawyebis vadebiT da am grafikze SevasruloT
qseluri grafikis optimizacia muSaxelis mixedviT.
SromiTi resursebis mixedviT qseluri grafikis optimizaciis dros
saWiroa gaTvaliswinemul iqnes Semdegi pirobebi:
a) TiToeuli samuSaos Sesasruleblad gamoyenebuli unda iqnes muSebis
umciresi raodenoba, amisaTvis saWiroa gaizardos calkeul samuSaoTa
Sesrulebis xangrZlivoba drois im maragis farglebSi, romlebic maT
gaaCniaT;
b) uzrunvelyoT erTi profesiis brigadebis muSaobis uwyvetoba maTi
mudmivi Semadgenlobis gaTvaliswinebiT;
g) obieqtis mSenebloba ganxorcieldes muSaxelis gamoyenebis SesaZlo
TanabrobiT.

71
dayvana `xangrZlivoba-TviTRirebulebis” mixedviT

mSeneblobis xangrZlivobis Semcireba iwvevs pirdapiri xarjebis


gazrdas zednadebi xarjebis Semcirebis pirobebSi. (nax. 2) mocemulia
samuSaoTa xangrZlivobasa da mis Rirebulebas Soris funqcionaluri
damokidebuleba grafikulad. C – aris Rirebuleba samuSaoTa Sesrulebis
umokles vadaSi, N – normaluri Rirebuleba, M – minimaluri Rirebuleba, 1
– saerTo Rirebuleba; 2 – pirdapiri xarjebi; 3 – zednadebi xarjebi.

nax. 2. Rirebulebis damokidebuleba mSeneblobis vadebis


cvlilebaze

minimaluri damatebiTi xarjebis sidide , aucilebeli samuSaos


Sesasruleblad Semcirebul vadaSi TM  (TN  T ) , miaxloebiT SeiZleba
ganisazRvros maproqsimirebeli sworis daxmarebiT, formuliT:
(C  N )(TN  TM )
 , lari.
TN  TC
danaxarjebis gazrdis koeficienti drois erTeulze, mSeneblobis
vadis Semcirebisas, samuSaos TiToeuli saxeobisaTvis, miaxloebiT
SeiZleba gamoiTvalos formuliT:
CN
S , man/drois erTeulze.
TN  TC

72
Tavi # 10
obieqtis mSeneblobis gengegma swp-is SemadgenlobaSi.
mSeneblobis situaciuri gegma

saerTo-samoedno samSeneblo generalur gegmasTan erTad mTel rig


SemTxvevebSi, muSavdeba mSeneblobis raionis situaciuri gegma, romelzec
daitaneba, rogorc samSeneblo gengegmis elementebi, ise obieqtebi,
romlebic ganlagebulia samSeneblo moednis sazRvrebs gareT, magram
dakavSirebulia mis uzrunvelyofasTan. aseT obieqtebs miekuTvneba:
konstruqciebis damamzadebeli sawarmoebi, qvemoijare organizaciebis
bazebi, meqanizaciis bazebi, satransporto meurneoba, karierebi, rkinigzis
sadgurebi, maRali Zabvis eleqtrogadamcemi xazebi, navmisadgomebi
dasaxlebebi da sxva. am obieqtebisaTvis organizebuli unda iqnes
wyalmomarageba, energomomarageba, gzebis mowyoba, sawmendi nagebobebis
mSenebloba da a.S., rac damatebiTi materialuri da SromiTi resursebis
xarjebTan aris dakavSirebuli. raionis situaciur gegmasa da moednis
gengegmaze daitaneba agreTve sadispeCero kavSiris saSualebebi da saxazo
nagebobebis trasebi.
Tu sawarmos mSenebloba xorcieldeba calkeul rigebad, rac
ganapirobebs situaciuri gegmis mniSvnelovan cvlilebas, saWiroa Semdgomi
rigebis teqnikur proeqtSi situaciuri gegma Sesabamisad gadamuSavdes.
did qalaqebSi mSeneblobis SemTxvevaSi, romlebSic samSeneblo
industriis sawarmoebi ganlagebulia mocemul raionSi, xolo qviSis, qvis,
xreSis da sxva karierebi ganlagebulia samSeneblo moednidan mniSvnelovan
manZilze, situaciuri gegma SeiZleba ar damuSavdes.

calkeuli obieqtis gengegma swp-is SemadgenlobaSi

samSeneblo kompleqsSi Semavali obieqtebisa da obieqtebis


jgufebisaTvis samSeneblo meurneobis obieqtebis ganlageba sqematurad
gadawydeba moednis samSeneblo generalur gegmebSi muSa naxazebis
safuZvelze. calkeuli obieqtis samSeneblo generaluri gegma Sedis
samuSaoTa warmoebis proeqtis SemadgenlobaSi.
samSeneblo gengegma mobiluria, e.i. mudmivad icvleba. igi dgeba
muSaobis gansazRvruli periodisaTvis da muSavdeba garkveuli Tanmimdev-
robiT:

73
a) daitaneba yvela mudmivi Senoba, gzebi da komunikaciebi;
b) naCvenebia samontaJo da miwismTxreli manqanebis moZraobis gzebi:
mravalsarTuliani sacxovrebeli Senobebis agebis dros samontaJo
amweebis raodenoba damokidebulia rig faqtorebze: samSeneblo
samontaJo samuSaoTa moculobebze da mSeneblobis dadgenil vadebze;
Senobis konfiguracize da zomebze gegmaSi, Senobis simaRleze da
samontaJo elementebis udides masaze; mSenebelobisaTvis miRebuli
amweebis ZiriTadi parametrebia: isris Svera, kavis awevis simaRle da
tvirTamweoba;
g) daitaneba droebiTi gzebis ubnebi iseTi angariSiT, rom isini
ganlagdnen samontaJo manqanebis zonaSi, xolo sawyobebi, rogorc wesi,
ganlagdeba gzisa da samontaJo amwis RerZebs Soris;
d) ganlagdeba Ria sawyobebi da fardulebi;
e) ganlagdeba sawarmoo-sayofacxovrebo da administraciul-sameurneo
Senobebi. yvela droebiTi Senoba mizanSewonilia ganlagdes erT ubanze,
Senobebs Soris xanZarsawinaaRmdego normebiT gaTvaliswinebul
manZilebis (15-20 m) dacviT.
v) daitaneba droebiTi wyalgayvaniloba da eleqtroxazebi. droebiTi
wyalgayvaniloba, rogorc wesi ewyoba gansazRvruli sqemiT.
aucileblad unda daproeqtdes wyalsadenis miyvana sawarmoo-
sayofacxovrebo SenobebTan da kantorasTan.
obieqtis samSeneblo generaluri gegma muSavdeba obieqtis zomebis
mixedviT masStabiT: 1:200-dan 1:500-mde.
sawarmos (sacxovrebeli kvartalis, dasaxlebis da sxva) SemadgenlobaSi
Semavali calkeuli obieqtis samSeneblo generaluri gegmis daproeqteba
rekomendebulia Sesruldes jgufebad (cxrili wignidan 8.23).
pirveli jgufi. daitaneba amweebis ganlagebis wertilebi da maTi
gadaadgilebis gzebi dgomisa da amweebis moqmedebis radiusebis, isris
Sverisa da samontaJo zomebis CvenebiT. amasTan, amwesa dasaSenebeli Senobis
kedels Soris uzrunvelyofili unda iqnes Tavisufali gasasvleli
siganiT aranakleb 0,7 m-isa (naxazebze 8.6, a – 8.6, b – moyvanilia saerTo
samoedno gengegmisa da saobieqto samSeneblo gengegmis fragmentebi).
masalebis, naxevarfabrikatebisa da nakeTobebis sawyobebi, ganlagebuli
rkinigzisa da saavtomobilo gzebis gaswvriv, uzrunvelyofil unda iqnes

74
nakeTobebis moxmarebis adgilamde Semdgomi transportirebisaTvis
aucilebeli datvirTvisa da gantvirTvis frontebi. sawyobebi unda iqnes
ganlagebuli gzidan aranakleb 0,5 m-isa, xolo airebiani balonebis sawyobebi
– Senobebidan aranakleb 20 m-isa.
meore jgufi. am jgufSi gaerTianebulia administraciul-sameurneo
da sanitarul-sayofacxovrebo Senobebi; ubnis ufrosis, samuSaoTa
mwarmoeblisa da ostatis jixurebi, sakuWnao, sasadilo, sapirfareSoebi.
samuSao adgilidan sasadilomde manZili rekomendebulia miviRoT
araumetes 300 m, Tu Sesvenebis xangrZlivoba 30 wuTi da araumetes 600 m-isa
1 sT Sesvenebis SemTxvevaSi.
sapirfareSoebi unda iqnes ganlagebuli ise, rom TiToeuli maTgani
emsaxurebodes 100 m-de radiusiT Semoweril farTobs gaTvaliswinebuli
unda iyos agreTve Tambaqos mosawevi da saxanZro inventaris adgilebi.
mesame jgufi. elementebis qselebi da wyalmomarageba-eleqtromomara-
gebis mowyobilobebi. qselebis daproeqteba rekomendebulia Sesruldes
Sereuli wesiT. Cixuri xazebis gayvana dasaSvebia araumetes 200 m-is
sigrZisa.
saxanZro hidrantebis daSoreba erTmaneTisagan ar unda aRematebodes
150 m. hidrantis daSoreba Senobidan 50 m-ze naklebi da 5 m-ze meti, xolo
gzis piridan araumetes 2,5 m-isa.
eleqtroxazis Zabva, kv. 1-mde 1-20-mde 35-100 154 220 330-500
daSoreba manqanebidan 1,5 2 4 5 6 9

nax. 8.7 naCvenebia sanaTebis adgilebi.


meoTxe jgufi. samSenebli generaluri gegmis daskvniT etaps
warmoadgens sustdeniani qselebisa da mowyobilobebis (radio, telefoni),
sadispetCero kavSiris saSualebebis ganlageba.
sacxovrebeli saxlebisa da erTsarTuliani samrewvelo Senobebis
miwiszeda nawilis samSeneblo generaluri gegmebis magaliTebi samuSaoTa
warmoebis proeqtis SemadgenlobaSi warmodgenilia (agreTve mosamzadebeli
periodisaTvis, gafarToebuli mSeneblobis stadiisaTvis) 8.8, 8.9, 8.10, a,
8.10, b. naxazebze.

75
saerTo samSeneblo generaluri gegma organizaciis
proeqtis SemadgenlobaSi

samSeneblo generaluri gegma warmoadgens samSeneblo moednis gegmas,


romelzec datanilia samSeneblo obieqtebi, arsebuli Senoba-nagebobebi,
sainventaro Senobebi, mudmivi da droebiTi gzebi, sawyobebi, kanalizaciis
qselebi, wyal da energomomarageba, amwesavali gzebi, moednebi
konstruqciebisa da teqnologiuri mowyobilobebisaTvis, samontaJo amweebi,
sawarmoo bazis obieqtebi, kavSirgabmulobis saSualebebi, administrciul-
sameurneo, sacxovrebeli da sxva Senobebi samSeneblo-samontaJo samuSaoTa
sawarmoeblad da personalisaTvis.
ansxvaveben samSeneblo gengegmis or saxes: samSeneblo moednis
gengegmas da obieqtis samSeneblo generalur gegmas. (Sesabamisad masStabSi
1:100 an 2000 da 1:200 an 1:500.

mSeneblobis situaciuri gegma

saerTo-samoedno samSeneblo gengegmasTan erTad mTel rig SemTxvevebSi,


muSavdeba mSeneblobis raionis situaciuri gegma, romelzedac daitaneba,
rogorc samSeneblo gengegmis elementebi, ise obieqtebi, romlebic
ganlagebulia samSeneblo moednis sazRvrebs gareT, magram dakavSirebulni
arian mSeneblobis uzrunvelyofasTan.
Tu sawarmos mSenebloba xorcieldeba calkeul rigebad, rac iwvevs
situaciuri gegmis cvlilebas, saWiroa Semdgomi rigebis teqnikur proeqtSi
gegmis gadamuSaveba. did qalaqebSi mSeneblobis SemTxvevaSi sadac
industriis sawarmoebi mocemul raionSia ganlagebuli, xolo karierebi
didi manZiliT daSorebuli situaciuri gegma SeiZleba ar damuSavdes.

misasvleli gzebi

samSeneblo gengegmaSi gaTvaliswinebulia Sidasamoedno saavtomobilo


gzebis daproeqteba. aRniSnuli gzebis sigane ormxrivi moZraobisaTvis unda
iyos aranakleb 6 m, calmxrivisaTvis 3,5 m, gzebis dacileba mSenebare
nagebobebidan ar unda aRematebodes 25 m. gasasvlelebis sigane
personalisaTvis utvirTod unda iyos – 1 m. tvirTiT – 2 m. gzebis
mosaxvevebis radiusebi gegmaSi miiReba transportis saangariSo siCqaris

76
gaTvaliswinebiT. didi zomis tvirTebis gadasatanad gzebs gegmaSi unda
gaaCndeT simrudis radiusi 30 m. avtomanqanis 15-20 km-sT siCqariT
moZraobisaTvis dasaSvebia 12 m. mSeneblobis saWiroebisTvis pirvel rigSi
gamoyenebuli unda iqnes samrewvelo sawarmoTa mudmivi gzebi, romelTa
mSenebloba proeqtiT aris gaTvaliswinebuli. im SemTxvevaSi Tu es
SeuZlebelia ewyoba gruntis gzebi.

samSeneblo moednis zonireba samuSaoTa


warmoebis saWiroebiT

samSeneblo moednis zonireba gulisxmobs garemo pirobebis


gaTvaliswinebas samSeneblo kompleqsis mSeneblobisaTvis aucilebeli
obieqtebis ganawilebas. gansakuTrebuli yuradReba eTmoba gabatonebuli
qarebis mimarTulebas, vinaidan zogieri saxis samSeneblo masalebi da maT
Soris qviSa ar unda moxvdes qaris moqmedebis zonaSi. gansakuTrebuli
yuradReba unda daemos sawvavi nivTierebebis sawyobebis ganlagebas, vinaidan
xanZris gaCenis SemTxvevaSi qaris gamo cecxli ar gavrceldes axlobel
obieqtebze.
samSeneblo gengegmis Sedgenis dros damxmare obieqtebis ganlageba
xdeba samSeneblo moednis zonirebis gaTvaliswinebiT. gengegmaze
miniSnebulia egreTwodebuli qaris gabatonebuli mimarTuleba.

samoedno samSeneblo gengegmis daproeqteba mop-is


SemadgenlobaSi

samSeneblo moedanze ganlagebuli samSeneblo meurneobis elementebi


droebiTi Senoba-nagebobebi) mizanSewonilia dajgufdes 8.18 cxrilis
Tanaxmad, xolo samoedno samSeneblo generaluri gegmis daproeqteba
ganxorcieldes obieqtebis jgufebis mixedviT etapobrivad.
pirveli etapi. garkveuli aucileblobis SemTxvevaSi samSeneblo
moedanze sarkinigzo xaziT uzrunvelyofa. amave etapze ganixileba samSeneblo
manqanebis ganlagebis adgilebi da maTi moZraobis mimarTulebebi,
samSeneblo masalebisa da nakeTobebis vertikaluri transportirebisaTvis.
meore etapi. samSeneblo moedanze Ria da daxuruli sawyobebis
mowyoba da ganlageba normatiuli dokumentebis moTxovnilebebis dacviT.

77
mesame etapi. xorcieldeba meqanizirebuli danadgarebis ganlageba
sawyobebisa da amweebis ganlagebasTan SeTanxmebiT.
meoTxe etapi. meqanizebuli danadgarebisa da saobieqto sawyobebis
ganlagebis paralelurad aproeqteben Sidasamoedno saavtomobilo gzebs.
aRniSnuli gzebis sigane ormxrivi moZraobisaTvis unda iyos 6 m.
calmxrivisa 3,5. gzebis dacileba mSenebare nagebobebidan ar unda
aRematebodes 25 m, simrudis radiusi 12 m.
Sidasamoedno gzebis qseli unda iqnes rgoluri, Cixebis gareSe.
mexuTe etapi. sameurneo, sayofacxovrebo da administraciuli Senobebis
ganlageba.
xanZarsawinaaRmdego manZili mudmiv droebiT Senoba-nagebobebs Soris
miiReba saxanZro usafrTxoebis wesebis Tanaxmad.
daSoreba wylis sasmeli danadgarebidan samuSao adgilamde ar unda
aRematebodes 75 m. sanitaruli kvanZebis maqsimaluri dacileba Senobis
gare nebismier adgilamde ar unda aRemateboda 200 m.
samSeneblo gengegmaze naCvenebi unda iyos ZiriTadi zomebi. inventaruli
Senobebi da droebiTi komunikaciebi mibmuli unda iqnes arsebul SenobebTan
an mudmiv komunikaciebTan. inventaruli Senobebi mierTebuli unda iqnes
komunikaciebTan: TbotrasasTan, wyalgayvanilobasTan, kanalizaciasTan,
satelefono kavSirebisa da eleqtroganaTebis xazebTan.
meeqvse etapi. iTvaliswinebs samSeneblo gengegmaze wyalmomaragebisa
da energomomaragebis mowyobilobebisa da qselebis, agreTve samuSao
adgilebisa da samSeneblo moednis gasanaTeblad qselebis datanas.
wylis, orTqlis da eleqtromomaragebis qselebi samSeneblo gengegmaze
daitaneba milebis sigrZisa da diametris, eleqtrosadenebis kveTebis
aRniSvniT.
meSvide etapi. saerTo-samoedno samSeneblo generaluri gegmis
daproeqtebis damamTavrebel etaps warmoadgens kavSirisa da signalizaciis
saSualebebisa da qselebis, agreTve sadispetCero kavSiris teqnikuri
saSualebebis datana, damuSavebuli proeqtis Tanaxmad.

78
Tavi # 11

sasawyobo meurneobis mowyoba samSeneblo


moedanze da maTi gaangariSeba

Ria sawyobebi. yvelaze gavrcelebuli saxeobebia da gamoiyeneba


sxvadasxva samSeneblo masalebis Sesanaxad. ZiriTadad inaxeba iseTi
masalebi, romlebzec atmosferuli naleqebi ar moqmedeben.
daxuruli sawyobebi – ZviradRirebuli masalebis Sesanaxad agreTve
iseTi masalebisa, romlebic Ria cis qveS Senaxva ar SeiZleba. magaliTad,
samSeneblo Semkvreli nivTierebebi. daxuruli sawyobebi SeiZleba iyos,
rogorc miwisqveSa ise miwiszeda, erT an mravalsarTuliani. SeiZleba iyos
gaTbobis moTxovnileba.
specialuri sawyobebi – sawvavisa da feTqebadi nivTierebebis Sesanaxad.
specializirebul sawyobebs miekuTvnebian: rezervuarebi, bunkerebi,
sიlosebi da sxva. saerTod sawyobebi iyofa or did jgufad: mudmiv da
droebiTad. droebiTi sawyobebi gvxvdeba asawyob-dasaSleli, konteinerul-
gadasatani da gadasaadgilebeli.
sawyobebis farTobis gaangariSeba
Q
F ,
qK
sadac Q – masalis raodenobaa; q – masalis raodenoba, romelic daiwyoba
sawyobis 1 m2 sasargeblo farTze; K – sawyobis farTobis gamoyenebis
koeficienti, igi iTvaliswinebs dawyobil masalebsa da nakeTobebs Soris
gasasvlelebis saWiro sidides. q-s mniSvneloba inertuli masalebisaTvis
3_4 m3/m. betonis nakeTobebisaTvis 0,3–0,4 m3/m. sawyobis farTobis gamoyenebis
koeficienti damokidebulia masalis saxeze, sawyobis tipsa da masalebis
dawyobis farTobebze. K koeficintis sidide daxuruli sawyobebis
SemTxvevaSi tolia 0,5_0,7, Ria sawyobebSi ki 0,5–0,6.
sawyobebis daproeqtebis dros saerTo farTobis sididis gansazRvris
Semdeg pirvelxarisxovani mniSvneloba eniWeba sawyobebis zomebis dadgenas,
radganac masalis saxis garda mxedvelobaSia misaRebi sasawyobo operaciis
meqanizaciis wesiT Sesrulebis sakiTxic.
transportis muSaobaSi Seferxebis SemTxvevaSi iqmneba sagarantio
maragi. sawarmoos srul marags angariSoben formuliT.

79
P  q(t1  t 2  t3 )

sadac q aris masalebis saSualo dRe-Ramuri xarji;


t1 – or momijnave miwodebas Soris drois winaswar dagegmili sidide;
t2 – miRebis, gantvirTvis, kompleqtaciis daxarisxebisa da laborato-
riuli SemowmebisaTvis saWiro dro;
t3 – dReebis raodenoba, romlis mixedviTac iangariSeba sadazRvevo
sagarantio maragi;
q sidides gansazRvraven mSeneblobis kalendaruli gegmis im periodis
mixedviT, rodesac am masalis xarji SedarebiT intensiuria, formuliT
Q
q K,
T
Q – masalis saerTo raodenobaa;
T – masalis xarjvis dro dReebSi;
K – masalis xarjvis uTanabrobis koeficienti; misi sidide ganisazRvreba
1,2–1,6-mde farglebSi.

sasawyobo meurneobis organizacia

samSeneblo masalebisa da detalebis sawarmoo maragis gansazRvra


aucilebelia samSeneblo organizaciis Seuferxebeli muSaobis uzrunvel-
sayofad. amasTan es maragebi ganapirobeben sawyobebis saxeebisa da maTi
farTobebis dadgenas.
saerTo sawarmoo maragi Sedgeba mimdinare, mosamzadebeli da
sagarantio (sadazRvevo) maragisagan.
mimdinare maragi uzrunvelyofs mSeneblobis Seufasebel msvlelobas
masalebis or mimdevrobiT miwodebebs Soris periodis ganmavlobaSi,
mosamzadebeli maragi gaTvaliswinebulia ama Tu im masalaze mSeneblobis
moTxovnilebis dasakmayofileblad.
sagarantio maragi iqmneba masalebis miwodebis SesaZlo Seferxebebis
sakompensaciod.

80
droebiTi administraciul sayofacxovrebi Senobebis
ganTavsebis sakiTxebi, samSeneblo moedanze da
maTi gaangariSeba

inventaruli droebiTi Senobebi da nagebobebi

daniSnulebis mixedviT Senobebi iyofa: sasawyobo, administraciul,


sanitarul-sayofacxovrebo, sacxovrebel da sazogadoebriv saxeebad.
konstruqciuli gadawyvetebis mixedviT inventaruli Senobebi iyofa
oTx jgufad: asawyob-dasaSleli, konteineruli, gadasaadgilebeli da sxva.
inventaruli Senobebis farTebis angariSi warmoebs administraciuli
daniSnulebisa da cvlaSi momuSaveTaAmaqsimaluri raodenobidan gamomdinare.
momuSaveTa ganawileba mSeneblobis saxeobis mixedviT
momuSaveTa kategoria maTi saerTo raodenobidan, %
dabali
inJiner-
mSeneblobis saxeoba momsaxure
muSebi teqnikuri mosamsaxureebi
personali da
personali
dacva
samrewvelo 83,9 11 3,6 1,5
sacxovrebeli-samoqalaqo 85,0 8 5,0 2,0
sasoflo 83,0 13 3,0 1,0
saxazo ganfenili obieq- 80,2 13,2 4,5 2,1
tebi

sagarderoboebis farTis saangariSo damokidebuleba


brigadaSi muSebis raodenobasTan.
farTobi erT kacze, m2
brigadaSi muSebis maT ricxvSi
raodenoba, kac sagarderobo tansacmelis karadebis
gamosacvlelad ganlagebisaTvis
10 1,13 0,95 0,18
15 1,06 0,88 0,18
20 0,94 0,76 0,18
25 da meti 0,90 0,72 0,18

SeniSvna: karadebis gabarituli zomebia: sigane – 90 sm. siRrme – 20 sm, simaRle –


180 sm.

81
saSxapeebis farTis saangariSo damokidebuleba
brigadaSi muSebis raodenobaze
muSebis farTobi 1 kacze, m2
Sxapebis muSebis
raodenoba maT Soris
raodenoba, raodenoba 1 saSxape
brigadaSi saSxape wina adgili
cali Sxapze saTavso
kac. kabinis
10 2 5 0,600 0,216 0,484
15 3 5 0,556 0,216 0,340
20 4 5 0,546 0,216 0,330
25 5 5 0,536 0,216 0,320
30 5 6 0,480 0,160 0,320

SeniSvna: saSxape kabinis zomebia 1,20,9 m; saSxaposwina – 1,92 m2. saSxapes samuSao
dro Seadgens 30 wuTs, samuSao cvlis damTavrebis Semdeg.

dasasvenebeli saTavsis farTobis saangariSo damokidebuleba


muSebis raodenobaze
muSebis raodenoba farTobi erT
saTavsis zomebi, m2
brigadaSi, kac. kacze, m2
10 8,10 0,81
15 11,25 0,75
20 13,80 0,69
25 16,25 0,65
30 18,60 0,62

SeniSvna: dasasvenebeli saTavsi aRWurvilia magidiT (0,40,3 m erT adgilze),


skamebiT, saJurnale magidiT.

sxvadasxva daniSnulebis damxmare Senobebis farTobs angariSoben


formuliT
Fdam  H n  N , an Fdam  H n  V

aq Hn aris farTobis normatiuli maCvenebeli, m2/kaci;


N _ momuSaveTa maqsimaluri raodenoba cvlaSi;
V _samSeneblo samontaJo samuSaoTa moculoba mil. man.

82
Tavi # 12

droebiTi wyalmomaragebis, kanalizaciis qselebi


samSeneblo moedanze da maTi gaangariSeba
wyalmomaragebis wyaroebis dadgena da qselis
gaangariSeba

samSeneblo moednebis droebiTi wyalmomaragebis wyaroebad SeiZleba


gamoyenebul iqnes mSeneblobis raionSi arsebuli mudmivi wyalgayvaniloba,
Ria wyalsacavebi da miwisqveSa wylebi. yvelaze racionalur gadawyvetas
warmoadgens samSeneblo moednis axlos ganlagebuli wyalgayvanilobis
sistemiT sargebloba.
samSeneblo moednis droebiTi wyalmomaragebis qsels aproeqteben
Cixurs, wriuls da Sereuls. Cixuri qseli nakleb saimedoa, wriuli qseli
gacilebiT Zviria Cixurze.
generalur gegmaze daproeqtebuli qseli daitaneba wylis moxmarebis
TiToeuli wertilis da TiToeulSi wylis xarjis CvenebiT. wyalgayvanilobis
qselis milebis diametri gaiangariSeba qselis yvelaze daZabuli muSaobis
periodebisaTvis, e.i. momxmarebelTa maqsimaluri moTxovnilebebisa da
xanZris CaqrobisaTvis saWiro wylis raodenobis uzrunvelsayofad.
milebis diametri droebiTi wyalgayvanilobis calkeul ubnebze
SeirCeva cxrilebidan an gaiangariSeba formuliT:

4q 1000
D , mm
 v
sadac q aris saangariSo xarji, l/wm;
v – milebSi wylis moZraobis siCqare (miiReba 1,5-2 m/wm).
wyalgayvanilobis droebiT qselSi moixmareba plastmasis milebi
diametriT 25-150 mm; weliwadis civ periodisaTvis milebi unda iqnes
Cawyobili SedarebiT Rrmad, xoli Tbili periodisaTvis miwis zedapirTan
axlos 20-30 sm siRrmeze.
Cveulebrivad qselSi wylis xarjis gansazRvra xdeba mricxvelis
saSualebiT. gamsxvilebuli maCveneblebiT gaangariSebisas samSeneblo-
samontaJo samuSaoTa wliuri moculobis erT milion larze wylis
sawarmoo da sameurneo-sayofacxovrebo saWiroebisaTvis (QsaW ) l/wm.

ganisazRvreba formuliT:

83
QsaW  ScK l/wm,

sadac S aris wylis xarjis l/wm. samSeneblo-samontaJo samuSaoTa wliuri


moculobis erT milion larze mrewvelobis mocemuli
dargisaTvis.
c – samSeneblo-samontaJi samuSaoTa wliuri moculoba milion larSi
Senakrebi kalendaruli gegmis mixedviT;
K – mSeneblobis raionis mixedviT saxarjTaRricxvo Rirebulebis
gasaTvaliswinebeli koeficienti.
Tu gaviTvaliswinebT, rom xanZris SemTxvevaSi wylis moxmareba
sawarmoo da sameurneo saWiroebisaTvis mkveTrad mcirdeba an mTlianad
wydeba, wylis saangariSo xarji SeiZleba ganisazRvros Semdegi
gamosaxulebebiT.
Qsaang  0,5QsaW  QxanZ , l/wm an Qsaang  QsaW

sadac QxanZ  xanZris CaqrobisaTvis saWiro wylis xarjia. sxvadasxva


farTobebisaTvis wylis xarji icvleba 10 ha_10 l/wm; 20 ha_15 l/wm; 50 ha
_20 l/wm meti farTobisaTvis yovel 20 ha-ze 5 l/wm.
wylis sawarmoo-teqnologiuri xarji q l/wm gaiangariSeba formuliT:
K sT  q  V
Qsaw  ,
8 3600
sadac K sT aris wylis moxmarebis uTanabrobis koeficienti. (samSeneblo

samontaJo samuSaoebisaTvis K sT =1,5; samSeneblo-satransporto manqanebis

momsaxurebisaTvis K sT =2);

q – wylis xvedriTi xarji sawarmoo-teqnologiuri miznebisaTvis;


K – samSeneblo-samontaJo samuSaoTa moculoba.
wylis xarji sameurneo-sasmeli saWiroebisa da saSxapeebisaTvis
iangariSeba formuliT:
K st  q  H1 q  H2
qsam   , l/wm
8  3600 0,75  3600
sadac K sT =2,7 wylis moxmarebis uTanabrobis maCvenebeli;
q  wylis xvedriTi xarji momuSaveze, cvlaSi miiReba 20-30 l;
saSxapeze erTi muSisaTvis 30 l.
H1  cvlaSi momuSaveTa saerTo raodenoba;

84
H 2  momuSaveTa ricxvi, romlebic sargebloben SxapiT.
wylis jamuri xarji l/wm samSeneblo moedanze.
qjam  qsaw  qsam  qxanZ .

saWiroebis mixedviT droebiTi Tbomomaragebis


gaangariSeba

ganisazRvreba siTbos momxmareblebi; gamoiTvleba calkeuli


momxmareblebisa da mTlianad samSeneblo moednis moTxovnileba siTboze;
SearCeven Tbomomaragebis wyaroebs; aproeqteben gare da Sida qselebs.
siTbos saerTo raodenoba kkal/s gamoiTvleba calkeuli
momxmareblebis mixedviT Tbodanaxarjebis SejamebiT da qselSi siTbos
kargvis gaTvaliswinebiT.
Qsa  (Q1  Q2 ) K1  K 2 ,

sadac Q1 aris siTbos raodenoba, romelic ixarjeba Senobebisa da


saTburebis gasaTbobad; Q2 – igive teqnologiuri saWiroebebis dasakma-
yofileblad; K1 – qselSi siTbos kargvis gasaTvaliswinebeli koeficienti;
K2 – siTbos gauTvaliswinebeli xarjis gasaTvaliswinebeli koeficienti.
Tbomomaragebis wyaros SerCeva damokidebulia adgilobriv pirobebze
da unda emyarebodes teqnikur-ekonomikur gaangariSebebs, romlebSic
gaTvaliswinebuli iqneba danadgaris muSaobis xangrZlivoba, misi
Tavdapirveli da saeqsploatacio Rirebuleba.
siTburi energiis wyaros droebiTi Tbomomaragebis sistemebSi
umTavresad warmoadgens: orTqli, cxeli wyali, wxeli haeri. yvelaze
efeqturia orTqlis gamoyeneba. SedarebiT naklebi xarjis gaTvaliswinebiT.
Senobis gasaTbobad 1 saaTSi saWiro siTbos raodenobas, romelic
izomeba kj/saaTiT, ganisazRvreba formuliT
QgaT  VSen q0 K H (TSig  Tgar ),

sadac V gare konturis gazomviT miRebuli Senobis moculoba, m3;


q0 – Senobis Tburi/kuTri maxasiaTebeli, romelic izomeba kj/m3sTC;
K H  gare haeris temperaturaze damokidebulebis koeficienti

(magaliTad, Tu tgar  10C , maSin K H =1,2; Tu tgar 40C, maSin K H =0,9;

tSig  Senobis Siga temperatura; Tgar  gare temperatura.

85
mSeneblobis uzrunvelyofa eleqtroenergiiT
da droebiTi elmomaragebis wyaroebi

gaangariSebis meTodi

samSeneblo moednebze gegmaSi moxazulobis mixedviT qselebi


SeiZleba iyos radialuri (Cixuri) wriuli da Sereuli. radialuri qselebi
mizanSewonilia erTi kvebis wyaros SemTxvevaSi (satransformatoro
qvesadguri, eleqtrosadguri) wriuli qselebi gahyavT ramodenime kvebis
wyaroTi sargeblobis dros. Sereuli sistema, rodesac momxmareblebi
dacilebulni arian eleqtromomaragebis ZiriTadi wyarodan. am SemTxvevaSi
ZiriTadi obieqtebi mierTebulia raionul qselebTan, xolo wvrili
obieqtebi – gadasaadgilebel an stacionarul hidrosadgurebTan.
samSeneblo-samontaJo samuSaoTa saerTo Rirebulebidan danaxarjebi
eleqtroenergiaze meryeobs 0,5-dan 1,5%-mde sazRvrebSi. eleqtroenergiis
70% ixarjeba manqanebis kvebaze, teqnologiuri saWiroebisaTvis 20%,
saTavsebisa da teritoriis ganaTebaze 10%.
eleqtroenergiis wyaroebis simZlavris gansazRvra mSeneblobis
organizaciis proeqtis SemadgenlobaSi warmoebs saangariSo normativebiT
samSeneblo-samontaJo samuSaoTa wliuri moculobis erT milion larze.
eleqtroenergiis saWiro simZlavre kvt gamoiTvleba formuliT
PsaW  P  c  K1 ,

sadac P aris simZlavre kvt-Si, mrewvelobis mocemuli dargisaTvis;


c – samSeneblo-samontaJo samuSaoTa wliuri moculoba mil.larebSi;
K1  sxvadasxva raioni saxarjTaRricxvo Rirebulebis cvlilebis
gasaTvaliswinebeli koeficienti.
transformatoris maqsimaluri simZlavre
 Э0  m
N max  ,
Tmax cos 

sadac Э0  eleqtroenergiis xvedriTi xarji, erTeul Sesrulebaze an


produqciis erTeulze;
m _ samuSaoTa wliuri moculoba naturalur ganzomilebaSi;
Tmax  maqsimaluri datvirTvis gamoyenebis saaTuri wliuri ricxvi
(2500-5000 sT.welSi)

86
cos   simZlavris koeficienti gare da Siga ganaTebisaTvis cos  =1
rodesac cnobilia eleqtroenergiis yvela momxmarebeli, samuSaoTa
warmoebis proeqtis damuSavebisas, saangariSo satransformatoro simZlavres
kilovatamperebSi (kva) ganisazRvreba formuliT:

 P K Pt  K 2 
P  K   Z 1    PS.x  K 3   Pg.g  K 4  ,
 cos  cos  
sadac P aris eleqtroenergiis wyaros an transformatoris saWiro
simZlavre (kv.a);
K – koeficienti, romelic iTvaliswinebs simZlavris kargvebs qselSi
da miiReba 1,1;
PZ  calkeuli manqanebisa da danadgarebis simZlavre kilovatebSi

(kvt);
Pt  sawarmoo teqnikuri daniSnulebis calkeuli momxmareblis

simZlavre (kvt);
PS.g  droebiTi Senoba-nagebobebis da mSenebare Senobebis Sida

ganaTebisaTvis saWiro simZlavre (kvt);


Pg.g  samSeneblo moednis gare ganaTebisaTvis saWiro simZlavre (kvt);

cos   simZlavris koeficienti, miiReba 0,75;


K1 , K 2 , K 3 , K 4  energiis moxmarebis erTdroulobis koeficienti;
gamoTvlili simZlavris safuZvelze warmoebs eleqtromomaragebis
wyaroebisa da transformatorebis SerCeva eleqtroenergiis wyaroebad
gamoyenebuli iqneba mSeneblobis raionSi ganlagebuli energoenergetikuli
sistemebis maRali Zabvis qselebi, eleqtrosadgurebi, satransformatoro
qvesadgurebi an droebiTi eleqtrosadgurebi.
eleqtroenergiaze moTxovnilebis dakmayofilebis yvelaze ekonomikur
saSualebas warmoadgens mSeneblobis periodSi mudmivi eleqtromomaragebis
proeqtiT gaTvaliswinebuli qselebisa da mowyobilobebis gamoyeneba, rac
uzrunvelyofs xSir SemTxvevaSi droebiTi xazebis gverdis avlas maTze
didi Sromisa da resursebis Tavidan acilebisaTvis.
kabelebi samSeneblo moednis droebiTi eleqtromomaragebisaTvis
gamoiyeneba im SemTxvevaSi, rodesac samSeneblo samuSaoTa warmoebis
pirobebis an usafrTxoebis teqnikis moTxovnebiT SeuZlebelia droebiTi

87
sahaero xazebis mowyoba, magaliTad, amweebis muSaobis zonaSi, gzebze
gadasvlis dros da sxva.
mSeneblobis teritoriis, saobieqto sawyobebis, gzebis, gasasvlelebisa
da sxva eleqtroganaTebisaTvis gamoiyeneba mZlavri saSualebebi
(proJeqtorebi), romelTa mowyoba xdeba 15-18 m simaRlis anZebze, Senobebze,
koSkura amweebze. sinaTlis saWiro nakadi lumelebSi gamoiTvleba
formuliT: F  FsaS SKm , sadac FsaS aris saSualo ganaTebuloba luqsebSi; S

_ gasanaTebeli moednis farTi; K – maragis koeficienti. m – sinaTlis


kargvis gasaTvaliswinebeli koeficienti.
samSeneblo moedanze daxarjuli eleqtroenergiis anazRaureba
warmoebs organakveTiani tarifiT. igi Sedgeba ZiriTadi gadasaxadisagan da
damatebiTi gadasaxadisagan (mricxveliT gaTvaliswinebuli moxmarebuli
eleqtroenergiis TiToeuli kilovat-saaTisaTvis).

88
Tavi # 13
samSeneblo obieqtamde droebiTi misasvleli da Sida
samoedno gzebis mowyobis sakiTxebi da maTi gaangariSeba

droebiTi gzebis mSenebloba warmoebs ZiriTadad maSin, rodesac


mSeneblobis dasawyisSi generaluri gegmiT ar aris gaTvaliswinebuli an
gamarTlebuli mudmivi gzebis ageba, an rodesac samSeneblo obieqti Zlier
moSorebulia samSeneblo tvirTis zidvis nakadebisagan da mxolod
arsebuli saSualebebis gamoyeneba ver uzrunvelyofs mSeneblobis
momaragebis moTxovnilebebs.
droebiTi gzebis daproeqtebisas savaldebuloa: transportis moZraobis
sqemis damuSaveba, gzis siganis gansazRvra, gzis konstruqciis dadgena,
samuSaos raodenobis gaangariSeba da sxva. normebiT gaTvaliswinebulia
daproeqtebisas dacul iqnes manZili sawyobsa da gzebs Soris 0,5-1,0 m,
droebiT gzebsa da amwis saval gzebs Soris 6,5-12 m, gzebisa da rkinigzis
RerZs Soris 3,75 m da gzasa da moednis Robes Soris ki – 1,5 m.
samSeneblo moedanze mTavari gzebis sigane ormxrivi moZraobisas 6 m-ia,
rac Seexeba meorexarisxovan gzebs, romlebic mTavari gzebis SemaerTebel
rols asruleben, an iTvlebian maT ganStoebad, maTi sigane dadgenilia
aranakleb 3,5 m.
droebiTi gzebis zeda fenis saxe dgindeba tvirTis gatarebis
intensivobisa da tvirTamweobis mixedviT. mTavar gzebze gzis fenili
keTdeba asawyobi rkinabetonis elementebisagan, romlebic dagebulia qviSis
baliSze. rac Seexeba meorexarisxovan gzebs, maTi fenili SesaZlebelia
ganxorcieldes RorRisagan, widis an xreSisagan. droebiTi gruntis gzebis
konstruqciebis gzis zeda fenili sruldeba sxvadasxva masaliT. Tu
transportis RerZze datvirTva aRemateba 12 tonas, gzis fenils akeTeben
asawyobi rkinabetonis filebiT qviSis fenilze. xSiria SemTxvevebi,
rodesac saWiro xdeba miwisqveSa komunikaciebis TxrilebiT gadakveTa. am
SemTxvevaSi TxrilSi masze gamavali gzis qveS mTlianad ivseba qviSiT.
winaaRmdeg SemTxvevaSi gzis profili maRldeba, romelic toli an meti
unda iyos gruntis gafxvierebis sidideze.
saSeni masalebis, konstruqciebis, teqnologiuri da sxva mowyobilobaTa
misawodeblad, rogorc dawyobis adgilze, aseve uSualid dasamontaJeblad,

89
did rols asrulebs kargad mowyobili saavtomobilo gzebi. saavtomobilo
gzebi SeiZleba iyos mudmivi an droebiTi. saavtomobilo gzebis daproeqteba,
ganlageba da ageba warmoebs samSeneblo normebis saxelmZRvanelo
debulebebis mixedviT.
avtotransportis moZraobis sqemas adgenen samSeneblo-samontaJo
samuSaoebis Catarebis Sesabamisad. damuSavebuli moZraobis sqemiT
uzrunvelyofilia yvela avtosaSualebis daubrkolebeli moZraoba. am
sqemis Sesabamisad konkretdeba droebiTi gzebis tipologia, sigrZe,
urTierTkavSiri sxvadasxva obieqtebTan, sxvadasxva SezRudvebis
gaTvaliswinebiT. droebiTi gzebis ZiriTadad maxasiaTeblad normebiT
dadgenilia:
gzebze zolebis raodenoba 1...2
gzis sigane, m.
a) zolis sigane 3,5...3
b) savali nawilebis sigane 3,5...6
miwis vakisi, m
gegmaSi gzis moxvevisas
umciresi radiusi, m 12-18 12-18
saangariSo xilvadoba, m.
a) gzis zedapirze 50 30
b) Semxvedri avtomanqanis 100 70
avtotransportis moZraobis zols vadgenT avtomanqanis ganivi zomebis
mixedviT, agreTve mSeneblobaze gzis zedapiris mosawyobad dagegmili
asawyobi konstruqciebis Sesabamisad.

satransporto nakadebis dadgena

avtomanqanebis samuSao parki SeiZleba ganisazRvros Semdegi formuliT:


QdR.R
N ,
qdR.R

sadac QdR.R aris dRe-Ramuri tvirTnakadi;

qdR.R  dRe-Ramis ganmavlobaSi erTi manqanis mier gadaziduli tvirTis

raodenoba (mwarmoebloba)

90
t
qdR.R  qm ,
tc

sadac t – dRe-RameSi avtomanqanis muSaobis xangrZlivoba, sT;


tc  satransporto erTeulis ciklis xangrZlivoba, sT;

qm  erTi manqanis an avtomatareblis sasargeblo tvirTamweoba, t.


momuSave manqanebis raodenoba ganisazRvreba formuliT
P
Nm  ,
qm L  365K1 K 2 K 3
sadac P – parkis satvirTo muSaoba, tkm/w;
L _erTi manqanis dRe-Ramuri garbena, romelic ganisazRvreba formuliT
tdR.R
L LsaS ,
tc

tdR.R  manqanis muSaobis xangrZlivoba dRe-Ramis ganmavlobaSi;

LsaS  gadazidvis manZili, km;

K1  =0,9-0,95 – manqanis tvirTamweobis gamoyenebis koeficienti;


K 2 =0,6 – garbenis gamoyenebis koeficienti, e.i. dRe-Ramis ganmavlobaSi
saerTo garbenis (kg) Sefardeba datvirTul mdgomareobaSi gavlil
manZiliT, km;
K 3 =0,75-0,85 avtoparkis gamoyenebis koeficienti.
saWiroebis SemTxvevaSi didi samSeneblo kompleqsebis mSeneblobisaTvis
samSeneblo moedanze iTvaliswineben rkinigzis xazis Seyvanas.
tvirTis rkinigziT transportirebis Rirebuleba ganisazRvreba
gadazidvis manZilis, tvirTis saxis, misi wonis an moculobis, daniSnulebis
sadgurze tvirTis Senaxvis, moZravi Semadgenlobis dayovnebis, vagonebSi
tvirTis dacvis, tvirTis wonis Semowmebis, vagonis miwodebis, gantvirTva
gantvirTvis samuSaoebiT. vagonebze an platformebze moTxovnilebas
angariSoben formuliT
QdR.R  tcik
Nk  ,
24qvag

sadac QdR.R  dRe-Ramis ganmavlobaSi gadasazidi tvirTis raodenoba, t.

tcik  vagonis sabruni xangrZlivoba, sT;

91
l l
tcik  tdat   tgan   tdR.d ,
V1 V2

sadac tdat  datvirTvis dro; l _ gadazidvis manZili km; tlod  gantvirTvis

dro; Tlod  lodinis dro sadgurebze; V1 ,V2  Semadgenlobis moZraobis

siCqare datvirTul da cariel mdgomareobaSi, km/sT; qvag  vagonis

sasargeblo tvirTamweoba, t.

mSeneblobis uzrunvelyofa amwe-meqanizmebiTa


da transportiT

mSeneblobis praqtikaSi gamoiyeneba meqanizaciis trestis (sammarTvelos),


samSeneblo organizaciebTan urTierTmimarTebis sxvadasxva forma
meqanizaciis trestis mier samSeneblo organizaciebisaTvis xelSekrulebiT
gamoyofili samSeneblo manqanebis muSaobisaTvis angariSsworebis mizniT,
saxeldobr: m3 Sesrulebuli miwis samuSaoebisaTvis, tvirTis TiToeuli
amwisa da damatebiTi koSkura amwiT aweuli 1 tm tvirTisaTvis
Sesrulebuli awevis ciklebis raodenobis Sesabamisad, samSeneblo moedanze
gamarTul mdgomareobaSi samSeneblo manqanis muSaobas TiToeuli manqana-
dRisaTvis da sxva.
danaxarjebi samSeneblo manqanebis eqspluataciaze SeiZleba daiyos
sam jgufad:
a) erTdrouli danaxarjebi (E);
b) wliuri danaxarjebi (T);
g) mimdinare saeqspluatacio xarjebi (Cm.s).
aRniSnulidan gamomdinare, nebismieri manqanis erTi manq-cvlis
TviTRirebuleba (Cm.cv) SeiZleba ganisazRvros formuliT:
E 
Cm.cv    Cm.s ,
Tcv Twl.cv

sadac E aris erTdrouli danaxarjebi obieqtze manqanis mTeli


periodisaTvis, dakavSirebuli manqanis samuSaod momzadebasa da samuSaos
damTavrebis Semdeg mis demontaJTan. gaTvaliswinebulia mocemul obieqtze
momuSave TiToeuli manqanisaTvis erTjeradad da gamoiTvleba formuliT:
E  Etr  Emo.de  Edam  Egad .

92
aq Etr aris danaxarjebi manqanis bazidan obieqtze gadmotanasa da ukan

bazaSi dabrunebaze;
Emo.de  danaxarjebi igive manqanis damontaJebaze, sacdel amuSavebaze da

demontaJze;
Edam  danaxarjebi damxmare mowyobilobebTan eleqtroxazebis miyvanaze,

estakadebis mowyobaze da sxva;


Egad  araTviTmavali manqanebis samSeneblo moednis farglebSi

gadaadgilebaze;
Tcv  obieqtze manqanis muSaobis cvlebis saerTo ricxvi.

 _ wliuri danaxarjebi, romelTac miekuTvneba saamortizacio Tanxebi


(SekeTeba);
Twl.cv  wlis ganmavlobaSi manqanis muSaobis cvlebis sagegmo (direqtiuli

ricxvi);
Cm,s  mimdinare saeqspluatacio danaxarjebi.
manqana-cvlis TviTRirebulebis Semcireba SesaZlebelia manqana-
meqanizmebis gamoyenebis vadebis gazrdiT or da samcvlian muSaobaze
gadayvanis gziT. TvalsaCinoebisaTvis ganvixiloT magaliTi. ganvsazRvroT
saamortizacio Tanxebi, romelic modis koSkura amwis muSaobaze pirvel da
meore cvlaSi, Tu amwe erTcliani muSaobis pirobebSi weliwadSi muSaobs
220 dRis ganmavlobaSi, xolo orcvliani muSaobis pirobebSi gadabazirebasa
da SekeTebisaTvis saWiro dReebis gazrdasTan dakavSirebiT – 190 dRe.
koSkura amwis wliuri saamortizcio Tanxa Seadgens 2640 lars.
amoxsna: 1. saamortizacio Tanxis sidide, romelic modis manqana-
cvlaze, erTcliani muSaobis pirobebSi Seadgens:
2640 : 220 = 12 lars.
1. saamortizacio Tanxebis anazRaurebis sidide amwis orcvliani
muSaobis pirobebSi pirveli cvlis ganmavlobaSi iqneba
12  190 = 2280 lari.
2. saamortizacio Tanxa, romelic unda anazRaurdes wlis ganmavlobaSi
meore cvlaSi muSaobis dros, Seadgens
2640 – 2280 = 360 lari.

93
3. saamortizacio Tanxa, romelic modis erT manqana-cvlaze amwis
meore cvlaSi muSaobisas Seadgens
360 : 190 = 1,89 lari.
4. koSkura amwis manqana cvlis TviTRirebulebaTa Soris sxvaoba
pirveli da meore cvlisaTvis iqneba
12 – 1,89 = 10,11 lari.

amwe-meqanizmebisa da saxeobebis dadgena


da gaangariSeba

transportisa da amwe-meqanizmebis SerCevis dros gadamwyveti mniSvneloba


eniWeba Sesadarebel teqnikur-ekonomikur maCveneblebs. maTi optimaluri
saxis SerCeva damokidebulia tvirTbrunvis moculobaze, gadazidvis sqemasa
da manZilze, adgilmdebareobis xasiaTze, mSeneblobis vadebze, samSeneblo
organizaciis satransporto saSualebebze, gzebis mdgomareobaze,
datvirTva-gantvirTvis samuSaoTa Sesrulebis pirobebze.
SidasamSeneblo transportis swori SerCeva da racionaluri
gamoyeneba mniSvnelovanwilad gansazRvravs meqanizaciis saSualebebis
gamoyenebis efeqturobas.
vertikaluri da daxrili transporti gamoiyeneba samSeneblo
masalebis, konstruqciebis, detalebis miwodebisaTvis. transportis am
saxes miekuTvnebian amweebi, sawevelebi, transportiorebi da sxva.
calkeuli obieqtis proeqtirebis dros daitaneba amweebis ganlagebis
wertilebi da maTi gadaadgilebis gzebi dgomisa da amweebis moqmedebis
radiusis, isris Sverisa da samontaJo zomebis CvenebiT. amasTan, amwesa da
Senebadi Senobis kedels Soris uzrunvelyofili unda iqnes gasasvleli
siganiT aranakleb 0,7 m-isa.
stacionaruli da gadasaadgilebeli amweebi unda ganlagdes ise, rom
ZiriTadi masalebi, konstruqciebi, nakeTobebi da mowyobilobebi miewodos
amwiT gadatvirTvis gareSe.
manqanebis saSualo sadReRamiso raodenoba cvlebSi an manqanis
ZiriTadi parametrebis ganzomilebaSi (cicxvis tevadoba, tvirTamweoba),
romlebic aucilebelia Sesabamisi periodisaTvis, samuSaoTa garkveuli
moculobis Sesasruleblad ganisazRvreba formuliT

94
Qs  V
Ms  ,
100 sT K cv. T

sadac Qs aris mocemuli saxis samuSaoTa saerTo moculoba, m3-Si, t-Si; V –


samuSaoTa wili, romelic sruldeba Sesabamisi manqanebis saSualebiT,
samuSaoTa mTliani moculobidan, %-iT;  sT  erTi manqanis saSualo

saaTuri mwarmoebloba; K cv  cvlis gamoyenebis koeficienti; T – erTi

manqanis samuSao dro saaTebSi drois garkveuli periodisaTvis.


koSkura da avtoamweebze gegma dgeba manqanebis droSi gamoyenebis
direqtiuli normebisa da manqana-cvlis gegmiuri Rirebulebis safuZvelze.

95
Tavi # 14

usafxoebis sakiTxebi mSeneblobaze


Sromis usafrTxoebis RonisZiebebi

usafrTxoebis teqnika da Sromis dacvis wesebi mudmivi damuSavebis


procesSia, inergeba samSeneblo saqmianobaSi da mudmivad icvleba, rogorc
teqnikuri progresis moTxovnaTa Sesabamisad, aseve usafrTxoebis teqnikis
axali wesebis da Sromis higienis dargSi miRwevebis Sesabamisad, rac
gaTvaliswinebul unda iqnes praqtikul saqmianobaSi.
_ manqana-mowyobilobebis eqspluataciaze, usafrTxoebis moTxovnebis
dacvaze pasuxismgebloba ekisreba: organizacias, romlis balanszec isini
iricxebian;
_ samuSaoTa warmoebis Sromis usafrTxoebis moTxovnebze organizacias,
romelic awarmoebs samuSaoebs.
muSebs da inJiner-teqnikur personals unda hqondes spectansacmeli,
fexsacmeli da individualuri dacvis sxva saSualebebi. samSeneblo
obieqtze myofi yvela pirovneba valdebulia exuros damcavi Cafxuti.
yvela am saSualebebis gareSe muSebi da inJiner-teqnikuri personali
samuSaoze ar daiSvebian.
saxazo-sainJinro teqnikurma personslma unda gaiaros usafrTxoebis
teqnikis wesebi da sawarmoo sanitariis codnis Semowmeba, Sesasrulebel
samuSaos saxis gaTvaliswinebiT. codnis Semowmeba unda gaformdes
saTanado wesiT.
mtverTan brZolos RonisZiebebi iyofa sam jgufad: 1) socialur-
usafrTxoebrivi; 2) samedicini-sanitaruli da 3) sainJinro-teqnikuri.
pirveli gulisxmobs samuSao dRis Semcirebas.
meore – personalis samedicino Semowmebas.
mesame – mtveris gamomwvevi mizezebis likvidacia.
mavne airebis, mtveris da orTqlis minarevebis arseboba moiTxovs
saTavsSi mudmiv ventilacias. gamoyenebul unda iqnes respiratorebi da
airwinaRebi. gaTvaliswinebul unda iqnes vibraciis mavne moqmedeba
adamianis organizmze da dacvis RonisZiebebi: 1. haeris temperatura unda
aRematebodes 14C, radgan dabali temperatura xels uwyobs vibraciis mavne
moqmedebas;

96
2. muSebi uzrunvelyofilni unda iqnen Tbili da rbili xelTaTmanebiT;
3. samuSao dro cvlaSi unda iyos ara umetes 6 saaTisa da samuSao
periodSi aucilebelia Sesvenebebi.
samSeneblo manqana-danadgarebis usafrTxo eqspluatacia gulisxmobs
maTi meqanizmebis yvela Ria mbrunavi an moZravi nawilebis mTlianad
daxurvas an gadamRobi mowyobilobebis mowyobas.
gansakuTrebiT saSiSia isriani amweebis eqspluataciis procesSi asawevi
tvirTebis didi simaRlidan Camovardna, romelic SeiZleba daeces, rogorc
amwis moqmedebis zonis SigniT, aseve mis gareT. am SemTxvevaSi saWiroa
saSiSi zonis radiusis gamoTvla da am zonaSi xalxis dauSvebloba.
amwis muSaoba 12 m/wm siCqariT qaris SemTxvevaSi dauSvebelia. amwis
isari unda dadges qaris mimarTulebiT horizontalur mdgomareobaSi,
xolo amwe unda damagrdes adgilze.
eleqtroSeduRebiT samuSaoebis Sesrulebis dros mowmdeba
transformatoris da misi korpusis meoradi gragnilis Camiwebis saimedooba,
SeduRebis gamtarebis izolacia, individualuri dacvis saSualebebi.
SeduRebis rkalis sxivebisagan Tvalis dasacavad gamoiyeneba Suqfiltriani
saTvaleebi.
eleqtro deniT, eleqtruli manqanebiT da transformatorebiT
muSaoba unda warmoebdes damamzadebeli qarxnis instruqciis Sesabamisad.
yvela eleqtro saSualebebi, rogorc wesi damiwebul unda iqnes.
eldenis moqmedeba adamianis organizmze iwvevs eleqtrul tramvebs
da dartymebs. dartymebis ZiriTadi mizezebia denis bioligiuri moqmedeba,
rac saSiSi faqtorebis gamomwvevi xdeba.
samSeneblo moedanze yvela momuSavem unda daicvas xanZarsawinaaRmdego
usafrTxoebis wesebi, romlebsac isini gaecnen usafrTxoebis teqnikaSi
Sesabamisi instruqtaJis dros.
_ momuSavem kargad unda icodes xanZarsawinaaRmdego saSualebebiT
sworad sargebloba.
samSeneblo moedani uzrunvelyofil unda iqnes xanZarsawinaaRmdego
saSualebebiT, saxanZro dafiTa da qviSiani yuTiT.
Tambaqos moweva dasaSvebia mxolod specialurad gamoyofil
adgilebSi.
_ xanZris qrobisaTvis iyeneben wyals, qviSas da cecxlsaqrobs.

97
Tavi # 15
samSeneblo warmoebis operatiuli dagegmva, marTva
da kontroli
operatiuli dagegmvis daniSnuleba

samSeneblo warmoebis dagegmvis saerTo sistemaSi operatiul dagegmvas


mniSvnelovani adgili ukavia. operatiuli dagegmvis mizania mSeneblobis
saerTo gegmis dayvana uSualo Semsruleblebamde, romlebic uzrunvelyofen
gegmis Sesrulebas; gegmiT gaTvaliswinebuli maCveneblebis Sesrulebisadmi
mudmivi, yoveldRiuri kontrolis organizacia da muSaobis mimdinareobis
procesSi gamovlinebuli xelisSemSleli faqtorebis likvidacia; muSebis
swori ganlagebis uzrunvelyofa, aucilebeli pirobebis Seqmna TiToeuli
brigadis da yoveli calkeuli muSis mier gegmis SesrulebisaTvis; mSenebare
obieqtis masalebiT, naxevarfabrikatebiT da samSeneblo detalebiT drouli
momaragebis organizacia; sameurneo gaangariSebis danergva samSeneblo-
samontaJo organizaciebis Zireul rgolebSi; obieqtebis eqspluataciaSi
Seyvanis gegmis Sesrulebis uzrunvelyofa SromiTi da materialur-teqnikuri
resursebis, samSeneblo organizaciebis sawarmoo simZlavreTa yvelaze
efeqturad gamoyenebis safuZvelze; Zalebisa da saSualebebis Tavmoyra
mniSvnelovan da gasaSveb obieqtebze, saerTo samSeneblo, specializebuli
da samontaJo organizaciebis muSaobis koordinireba mSeneblobis
procesSi; pirobebis Seqmna mSeneblobis racionalurad gansaxorcielebad,
damtkicebuli saproeqto-saxarjTaricxvo dokumentaciis Sesabamisad;
aucilebeli maragnakeTebis Seqmna obieqtebis mixedviT, romelTa mSenebloba
gagrZeldeba dasagegmi wlis momdevno periodebSi; progresuli teqnologiis
da Sromis organizaciis mowinave meTodebis danergva, samSeneblo manqanebis
efeqturad gamoyenebis uzrunvelyofa, mSeneblobis saerTo gegmis riTmulad
Sesruleba yvela maCveneblebis mixedviT.

operatiuli dagegmvis ZiriTadi debulebebi

dagegmvis funqcia iyofa strategiul (grZelvadiani da saSualovadiani


perspeqtiuli gegmebi) da mimdinare dagegmvis saxeebad (erTwliani da
operatiuli gegmebis Tveebze, dekadaze, dRe-Rameze, cvlaze damuSaveba).
dagegmvis aRniSnuli funqciebis realizaciis dros, Tanamedrove pirobebSi,
xelmZRvaneloben Semdegi ZiriTadi debulebebiT:

98
1. perspeqtiuli gegmebis Sedgenisadmi saprogramo miznobrivi midgoma,
warmoebisa da mSeneblobis saboloo Sedegebze orientacia;
2. winasagegmo muSaobis ekonomikuri prognozirebis rolis gazrda;
3. dagegmvis uwyvetoba da gegmebis memkvidreobiToba;
4. dagegmvis kompleqsuroba dasagegmavi obieqtis yovelmxrivi gamokvlevis
safuZvlebi;
5. dasagegmavi problemebis wris gafarToeba, gegmebis maCveneblebis
struqturisa da sistemis srulyofa;
6. dagegmvis mecnieruli donis amaRleba;
7. gegmebis stabiluroba;
8. centralizebuli xelmZRvanelobis SeTanwyoba samSeneblo organizaciebis
farTo iniciativasa da meurneobriv damokidebulebasTan;
9. ekonomikuri stimulirebis sistemis Seqmna, romelic xels uwyobs
dainteresebis amaRlebas da samSeneblo warmoebis xarisxobrivi
maCveneblebis gasaumjobeseblad.

operatiuli dagegmvis kontrolis saxeebi

aRricxva da kontroli warmoadgens meurneobis umniSvnelovanes


princips. operatiuli dagegmvis sistema saSualebas iZleva ganvaxorcieloT
samSeneblo warmoebis raodenobrivi kotroli da aRricxva, miviRoT
RonisZiebebi naklovanebebis aRmosafxvrelad, muSaobis gasaumjobeseblad
mSeneblobis yvela ubanze. kontroli sruldeba Sesrulebul samuSaoTa
aRricxvis, samSeneblo-samontaJo organizaciis sawarmoo, sameurneo
saqmianobis miRweuli da sagegmo maCveneblebis urierTSedarebis safuZvelze.
aRricxvis ZiriTadi elementebia:
a) Sesrulebul samSeneblo-samontaJo samuSaoTa raodenoba;
b) mza produqciis erTeulze Sromis danaxarjebi;
g) mza produqciis erTeulze materialuri resursebis danaxarjebi;
d) samSeneblo manqanebisa da meqanizmebis gamoyenebis done;
e) fuladi saxrebis danaxarjebi mSeneblobaze.
aRricxvis pirvelad dokuments warmoadgens sakvirao-sadReRamiso
grafikebi, romelTa mixedviTac warmoebs TiToeul obieqtze Sesrulebul
samuSaoTa yoveldRiuri aRricxva, Sesrulebul samuSaoTa azomvis

99
safuZvelze, romelsac awarmoebs samuSaoTa mwarmoebeli cvlis damTavrebis
Semdeg, sakvirao-sadReRamiso grafikis TiToeuli poziciis mixedviT. am
monacemebis safuZvelze, samuSao dRis bolos, igi angariSs abarebs ubnis
ufross. angariSebis analizi saSualebas iZleva droulad gamovlindes
gegmis Seusruleblobis mizezebi da miRebul iqnes zomebi muSaobis
organizaciis gasaumjobeseblad.
samuSaoTa mwarmoebels an ubnis ufross dRe-Ramuri grafikis
Sesrulebis monacemebi Seaqvs obieqtis sakvirao-sadReRamiso grafikSi da
maT Sesaxeb telefoniT atyobinebs samSeneblo-samontaJo sammarTvelos
dispetCers.
analogiur Setyobinebas grafikebis Sesrulebis Sesaxeb samSeneblo-
samontaJo sammarTvelos gadascemen qvemoijaradre organizaciebi. aRniSnuli
monacemebisas Sesrulebis Sedegebs dispetCeri moaxsenebs samSeneblo-
samontaJo sammarTvelos xelmZRvanelobas.
zeviT moyvanili aRricxvebisa da kontrolis garda, mimdinareobs
agreTve samuSaoTa warmoebis operatiuli Tviuri gegmebis Sesrulebis
kontroli, romelic xorcieldeba samSeneblo-samontaJo sammarTvelos
sagegmo ganyofilebis mier buRalteriisa da samuSaoTa mwarmoeblebis
monawileobiT.

saqarTvelos samSeneblo kanonmdebloba

saproeqto dokumentaciisa da mSeneblobis ganxilvis wesi

1. dasaxlebaTa sivrciT-teritoriuli dagegmvis dokumentebis


damtkicebis procedura xorcieldeba or etapad, romelTagan TiToeulze
mimdinareobs damoukidebeli administraciuli warmoeba. meore etapis
administraciuli warmoebis dawyeba SesaZlebelia pirvelis srulad
damTavrebis Semdeg. aRniSnuli etapebis administraciuli warmoebis vadebia:
a) I etapi _ dasaxelebaTaAsivrciT-teritoriuli dagegmvis dokumentebis
gegmarebiTi davalebis damtkiceba, saqarTvelos zogadi administraciuli
kodeqsis VI TaviT dadgenili martivi administraciuli warmoebis wesis
Sesabamisad – ara umetes 20 dRe;
b) II etapi _ dasaxlebaTa sivrciT-teritoriuli dagegmvis dokumentebis
damtkiceba, saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsis IX TaviT

100
dadgenili sajaro administraciuli warmoebis wesis Sesabamisad –
araumetes 30 dRe.
2. dasaxlebaTa sivrciT-teritoriuli dagegmvis dokumentebis
damtkicebasTan dakavSirebuli administraciuli warmoebis orive warmoebis
orive etaps awarmoebs Sesabamisi TviTmarTvelobis Sesabamisi aRmasrulebeli
organo, xolo administraciul-samarTlebriv aqtebs gamoscems sakrebulo.

zogadi ganmartebebi

1. miwaTsargeblobis generaluri gegma-qalaqmSeneblobis dokumenti,


romelic gansazRvravs dasaxlebaTa teritoriebis gamoyenebiT
(miwaTsargeblobis) da ganaSenianebis ZiriTad parametrebs, keTilmowyobis,
garemosa da uZravi kulturuli memkvidreobis damcavi sivrciT-teritoriul
pirobebs, satransporto, sainJinro da socialuri infrastruqturis, aseve
ekonomikuri ganviTarebis sivrciT aspeqtebs da gansaxlebas teritoriul
sakiTxebs;
2. ganaSenianebis regulirebis gegma-qalaqmSeneblobiTi dokumenti,
romelic dasaxlebaTa teritoriebisaTvis adgens miwaTsargeblobis zonebs
anda azustebs calkeuli gegmarebiTi ganaSenianebis arqiteqturul da
sivrciT-moculobiT maxasiaTeblebs, Senobis ganTavsebas, maT gegmarebiT
parametrebs; azustebs uZravi kulturuli memkvidreobis dacvisa da
ganviTarebis qalaqTmSeneblobiT maxasiaTeblebs, reliefis organizebas,
teritoriebis keTilmowyobisa da gamwvanebas, sainJinro da satransporto
infrastruqturiT uzrunvelyofas.

dasaxlebaTa teritoriebis gamoyenebisa da ganaSenianebis


regulirebis sakiTxTa komisia, misi uflebebi
da movaleobebi

1. dasaxlebaTa teritoriebis gamoyenebisa da ganaSenianebis regulirebis


Semdgomi daxvewisa da efeqturi funqcionirebis mizniT, TviTmarTvelobis
organoebTan sakrebulos gadawyvetilebiT SesaZlebelia Seiqmnas
`dasaxlebaTa teritoriebis gamoyenebisa da ganaSenianebis sakiTxTa
komisia”, romelic eqvemdebareba Sesabamisi TviTmmarTvelobis
aRmasrulebeli xelisuflebis organos.

101
2. komisiis arsebobis SemTxvevaSi, misi funqcia da ufleba-movaleobebi
ganisazRvreba debulebiT, romelsac q. TbilisSi da baTumSi amtkicebs,
Sesabamisad, q. Tbilisis an q. baTumis meria, xolo sxva TviTmmarTvel
erTeulebSi-adgilobrivi TviTmmarTveli erTeulis warmomadgenlobiTi
organo.
3. miwaTsargeblobis generaluri gegmis gegmarebiTi davalebis
SemuSavebisaTvis saWiroa winasaproeqto kvleva, romelic moicavs:
fizikuri garemos kvlevas; dokumentur kvleva; teqnikur-ekonomikur
dasabuTebas.
4. dokumenturi kvleva moicavs saproeqto teritoriaze, misi dagegmarebisa-
Tvis saWiro, arsebuli qalaqmSeneblobiTi dokumentebis samarTlebrivi
aqtebis, samarTlebrivi reJimebis da kanonqvemdebare normatuli aqtebis
monacemebs, maTTan dakavSirebul analitikur da samecniero masalebs.
5. teqnikur-ekonomikuri dasabuTeba moicavs saproeqto teritoriis
ZiriTad miznebs, amocanebs da dagegmarebis mizanSewonilobas.

102
danarTi I
komunaluri mSeneblobis organizacia

sacxovrebeli da sazogado Senobebis samSeneblo


konstruqciebis teqnikuri eqspluatacia

fuZeebi, saZirkvlebi da sardafis saTavsebi

Senobis simtkice da mdgradoba mniSvnelovanwilad damokidebulia


fuZeebisa da saZirkvlebis amtarunarianobaze. saZirkvlebisqveSa gruntis
fena, romelic iRebs datvirTvas Senobisagan saZirkvlis saSualebiT fuZe
ewodeba. aRniSnuli datvirTvis qveS fuZis gruntebi ganicdian deformacias.
Tu am dros ar xdeba gruntis Zireuli struqturuli cvlileba, maSin aseT
deformacias jdenas uwodeben. jdenisagan gansxvavebiT dajdomas fuZis
deformacias uwodeben, romelic dakavSirebulia Zireul cvlilebebTan:
gruntis saZirkvlis Ziridan amoburcva, calkeuli plastebis jdena da ase
Semdeg. Tanabar da umniSvnelo jdena ar arRvevs Senobis simtkices da
mdgradobas. fuZis gruntebis araTanabarma jdenam da dajdomam
SesaZlebelia gamoiwvios Senobis mniSvnelovani deformaciebi.
Senobis perimetrze Tanabrad mosuli metad mniSvnelovani jdenebic
ki ar arRveven Senobis mdgradobas. cnobilia SemTxvevebi, rodesac
ramodenime aTeuli santimetris sididis Tanabar jdenebebs ar gamouwveviaT
seriozuli deformaciebi da ar uSlidnen xels Senobis normalur
eqspluatacias. ufro saxifaToa araTanabari jdenebi (rogorc ukve iyo
aRniSnuli). maT mimarT mgrZnobiarobiT Senobebi da nagebobebi iyofian
mcire mgrZnobiarobis da mgrZnobiare saxeebad.
mcire mgrZnobiarobiT araTanabari jdenebis mimarT eZaxian nagebobebs,
romlebic jdebian, rogorc erTi mTliani Tanabrad gadaxriT, agreTve
Senobebs, romelTa elementebi saxsrulad arian dakavSirebuli erTmnaneTTan.
araTanabari jdenebis mimarT mgrZnobiare konstruqciebs uwodeben
iseTs, romlebic Sedgebian xistad dakavSirebuli elementebiT.
samoqalaqo Senobebis saZirkvlebis svetebis an kedlebis jdenebis
zRvruli sxvaoba unda aRematebodes 0,002l (l – wertilTa Soris manZili,
romelTa mixedviT amowmeben Senobis fuZis jdenebs.
normebiT dadgenili gadaxris mniSvneloba ar unda aRematebodes
Senobis simaRlis 0,004 CaRunvebisa msxvilpanelovani SenobisaTvis ara
umetes 0,0007L, agurisa msxvilblokovanis Senobebisa 0,0013L.

103
Senoba-nagebobebis eqspluataciis periodSi xSirad mimarTaven
gruntebis datkepna-SemWidrovebis sxvadasxva meTodebs.
gruntis wylebis doneebis dawevisa da saWiro mimarTulebiT
gadinebis mizniT mimarTaven drenaJis sistemis mowyobis xerxs.
saZirkvlebi ganekuTnebian nagebobis ZiriTad konstruqciul elementebs,
romlebic iReben Tavis Tavze miwiszeda nawilebis datvirTvas da gadascemen
fuZes Senobis simtkicisa da mdgradobis miRweva SesaZlebelia Semdegi
pirobebiT:
Tu saZirkvlis ZirSi, Senobis zeviT ganlagebuli konstruqciuli
elementebisagan da sasargeblo datvirTvisagan Seqmnili faqtiuri Zabva
normatiulze dabalia da erTnairia fuZis mTel farTze;
saZirkvlebs gaaCniaT saWiro simkvrive da masa;
konstruqcia gadascems fuZes vertikalur datvirTvebs;
saZirkvlebs akeTeben betonisagan, rkinabetonisagan, butobetonisagan,
romelsac irCeven Senobis kapitalurobis jgufis mixedviT.
saZirkvlebis agebis xerxis mixedviT iyofian monoloTur da asawyob
saxeebad. amas garda datvirTvebis sididisa da ganawilebis mixedviT
saZirkvlebi SeiZleba iyos werti;ovani da lenturi.
Senobebis eqspluataciis aucilebelia gaTvaliswinebul iqnes
sardafebis arseboba da maTi saZirkvlebis siRrmis gansazRvra.
Senobis eqspluataciaSi miRebis dros yuradReba unda daeTmos
saZirkvlebis hidroizolacias. maTi gaZlierebisa da remontis mizniT
saWiroa miwis samuSaoebis warmoeba da maTi gaxsna, Semdgomi samuSaoebis
CatarebisaTvis.
saZirkvlebis simtkicis aRdgena SesaZlebelia cementaciiT.

Senobis kedlebis teqnikuri eqspluatacia

Senobebis konstruqciis mixedviT kedlebi asruleben sxvadasxva


funqciebs. kedlebis ZiriTadi daniSnulebaa saTavsoebis dacva klimaturi
pirobebisagan da agreTve saZirkvlebze mudmivi da droebiTi datvirTvebis
gadacemisaTvis.
kedlebis teqnikuri eqspluataciis amocanaa SeinarCunos mzidunaria-
noba da dacviT-gadamRobi Tvisebebi Senobis mTliani samsaxuris vadis
periodSi. kedlebis amtanunarianobis kargvis mizezi SeiZleba iyos masalis

104
struqturis fiziko-qimiuri cvlilebebi an proeqtiT dasaSvebze meti
datvirTvebi. kedlebis daCqarebuli fizikuri cveTis gansakuTrebiT
gavrcelebuli mizezia misi perioduli datenianeba temperaturul
niSancvalebad cvalebadobasTan erTad.
qvis kedlebis teqnikuri eqspluatacia Sedgeba mimdinare da kapitaluri
remontebis RonisZiebebis kompleqsebisagan, romelTa amocanas warmoadgens
gare da Siga kedlebis simtkicisa da konstruqciuli elementebis simtkicisa
da damcavi Tvisebebis aRdgena da agreTve Senobis eqspluataciis procesSi
daTvalierebis dros aRmoCenili defeqtebis likvidacia. garegani
daTvalierebis dros sazRvraven eqspluatirebuli kedlebis mdgomareobas,
gansakuTrebul yuradRebas aqceven:
bzarebis arsebobas da maT xasiaTs kedlebSi da sxvadasxva
konstruqciuli elementebis SeerTebis adgilebSi.
wyobis rigebis ganSrevebas, kedlebis zRudarebis, karnizebis da sxva
arqiteqturuli detalebis, masalis daSla da gamofitvas, faqturuli gare
Sris aSrevebas.
teniani adgilebis arsebobas, Camonadenebs, marilgamonadenebs.
kedlebis Siga mxridan daTvalierebiT adgenen Siga da gare kedlebis
SeerTebis mdgomareobas, bzarebis arsebobas da xasiaTs, svel laqebs an
sxva defeqtebs.

Senobis fasadebis teqnikuri eqspluatacia

arqiteqturul-esTetikuri gadawyvetilebebiT fasadebi unda


Seesabamebodnen Senobis teqnologiur daniSnulebas. arqiteqturul-
konstruqciul detalebs unda gaaCndeT saimedo damagreba maTi xangrZlivi
statikuri da dinamikuri mdgradobisaTvis atmosferul-klimaturi da
teqnologiuri faqtorebis zemoqmedebisagan uzrunvelsayofad.

gadaxurvebisa da iatakebis teqnikuri


eqspluatacia

gadaxurvebi yofen Senobas simaRleze da iReben datvirTvebs SenobaSi


myofi adamianebisa da mowyobilobebisagan, amasTan erTad isini asruleben
horizontaluri sixistis diafragmebis rols, uzrunvelyofen, ra Senobis
mTlian mdgradobas.

105
gadaxurvaSi tenis SeRweva, hidrosaizolacio Sris darRveva iwvevs
gadaxurvis koWebis dazianebas. mimdinare remontebis dros aucilebelia
gadaxurvis yvela elementebis saeqspluatacio Tvisebebis aRdgena.
iatakebs waeyenebaT konstruqciuli, saeqspluatacio, sanitarul-
higienuri da mxatvrul-esTetikuri moTxovnilebebi. saTavsos iatakis
konstruqcia da masala ganisazRvreba saTavsos daniSnulebiT. nebismieri
saTavsos iatakebs unda gaaCndeT kargi winaRoba meqanikuri zemoqmedebis
mimarT, sixiste, drekadoba, dabali siTvoSTanTqma, iqnes gluvi, arasriala,
uxmauro da eqspluataciaSi mosaxerxebeli.

Siga wyalsadenis sistemis teqnikuri eqspluatacia

sainJinro mowyobilobebis erTianoba, romelic uzrunvelyofs wylis


miwodebas Senobis gare wyalsadenidan wyaldamxarj xelsawyoebTan saWiro
wneviT, Senobis wyalmomaragebis sistemas uwodeben. daniSnulebis mixedviT
arCeven sameurneo-sasmel, sawarmoo da xanZarsawinaaRmdego wyalmomaragebis
sistemebs.
wnevis Seqmnis xerxis mixedviT wyalsaxarj mowyobilobebTan
wyalmomaragebis sistemebi iyofian ramodenime tipebad: wyalmomaragebis
sistema wyalsadawneo avziT, asamaRlebeli satumbo danadgaris gareSe, an
piqiriT, sistema wyalsadawneo avziT da asawevi satumbo danadgariT
erTdroulad.
eqspluataciis procesSi gamovlenili gaumarTaobebi remontTaSoris
periodSi, aRmofxvrian teqnikuri eqspluataciis wesebisa da normebis
mixedviT, xolo avariis SemTxvevaSi – myisve.

kanalizaciis sistemis teqnikuri eqspluatacia

kanalizaciis sistemaSi Sedian sainJinro nagebobebi da mowyobilobebi,


romelTa daniSnulebaa Camonadeni siTxeebis misaRebad, maTi transportireba
gamwmendi nagebobebisaken, Camonadeni wylis gawmenda, naleqSi arsebuli
sasargeblo nivTierebebis utilizacia da gawmendili wylis gadagdeba.
Siga kanalizaciis sistema Sedgeba milsadenebis qselisagan, Camonadeni
wylis mimRebisagan da milsadenebis dasaTvalierebeli da gasawmendi
mowyobilobebisagan sakanalizacio qselidan arasasurveli myrali, wvadi

106
da feTqebadsaSiSi airebis gamoRwevis aRmosafxvrelad, saTavsoSi yvela
saxis wylis Camonadenis mimRebebi (baknebi, pirsabanebi, abazanebi, trapebi
da sxva) uerTeben qsels hidravlikuri Caketis gavliT amave mizniT
TiToeuli dgari gayavT sxvenis gavliT saxuravis zeviT 0,7 m. gamwovi
milebis diametri meti unda iyos dgaris diametrze 50 mm.
kapitaluri da mimdinare remontebis dros detali, romlebsac
gauvidaT normatiuli vada Secvlili. unda iqnen axliT, atareben
regulirebisa da gamarTvis samuSaoebs.

ventilaciis sistemebis teqnikuri eqspluatacia

zomieri klimatis pirobebSi mcxovrebi adamianebis organizmze


keTilmosurned momqmedi komfortuli pirobebi, iqmneba 18...20C haeris
temperaturis pirobebSi, fardobiTi tenianobiT 40...60% da haeris moZraobis
siCqariT 0,2 m/wm. aseTi pirobebi myardeba gaTbobiT, ventilaciiT da
saTavsos haeris kondecirebiT.
ventilacias uwodeben iseTi saTavsis sahaero garemos Seqmnas,
romelic qmnis pirobebs adamianebis normaluri yofnisaTvis da Seesabameba
warmoebis teqnologiur process.
saventilacio arxebs aTavseben kedlebSi, midgmuli saxiT, Sekiduls
an kedlebis naRarebSi.
saventilacio sistemebis gamarTuli muSaobis misaRwevad saWiroa
yvela misi elementebis gegmiur gamafrTxilebeli remonti da maregulurebel-
gammarTveli samuSaoebis CatarebiT.
bunebrivi wevis modineba-gawovis ventilaciis darRvevis xSiri
mizezebia: sasxveno xokerebisa da Saxtebis rRveva, maTSi arsebuli
RreCoebi. am defeqtebs iSoreben arxebis gawmendiT.

airmomaragebis sistemebis teqnikuri eqspluatacia

airmomaragebis sistemas uwodeben sainJinro mowyobilobebs, airis


transportirebisaTvis dawvis adgilTan. aseve misi gansakuTrebiT efeqturi
da usafrTo gamoyenebisaTvis. airi iwvis airsanTuris mowyobilobebSi,
romelTa konstruqcia damokidebulia airxelsawyos daniSnulebaze
(Rumeli, airqura, wyalgamacxelebeli da sxva).

107
wvis produqtebi gaidevneba ventilaciiT, samzareulos saTavsis
ventilaciis gaumjobeseba xdeba fanjris gaRebiT, ris Sedegad haeris
daarineba mcirdeba 70%.
airmomaragebis sistemebis teqnikur eqspluatacias awarmoeben
specialuri saisro samsaxurebi, romlebic regularulad awarmoeben
mowyobilobebisa da airis sistemebis gamarTvas, regulirebas da gegmiur-
gamarTxilebel remonts.
airmomaragebis sistemebis umtyuno da usafrTxo eqspluataciisaTvis
gansakuTrebiT mniSvnelovania ventilaciisa da airsadenebis normaluri
muSaoba.
ubeduri SemTxvevis Tavidan acilebisaTvis gansakuTrebiT efeqturia
universaluri avtomatikis gamoyeneba airis xelsawyoebis eqspluataciis
dros, romelic wyvets airis miwodebas kvamlsadenSi wevis ar arsebobis
SemTxvevaSi.

108
danarTi II
airTbomomaragebis samuSaoebis organizacia
da marTva.
samuSao warmoebis kalendaruli grafikis SemuSaveba

samuSaoTa warmoebis miRebuli meTodis, samuSaoTa moculobis,


gamsxvilebuli samontaJo samuSaoebis Sromatevadobis safuZvelze igeba
samontaJo samuSaoebis warmoebis kalendaruli gegma da muSaxelis
moZraobis grafiki. kalendaruli gegmis Sedgenis safuZvlad miRebulia
mSeneblobis xangrZlivoba da gamsxvilebuli samSenelo-samontaJo
procesebis CamonaTvali. samSeneblo-samontaJo samuSaoebis CamonaTvali
Segvaqvs maTi Sesrulebis teqnologiuri TanmimdevrobiT. zeinkal-
memontaJeebis saangariSo ricxvi ganisazRvreba gamsxvilebuli samontaJo
procesis SromatevadobiT, kalkulaciidan amorCevis gziT da montaJis
miRebuli xangrZlivobis mixedviT, formuliT:
Q 100
n ,
T N
sadac n _ zeinklebis saangariSo ricxvia (memontaJeebis), kaci;
Q _ gamsxvilebuli samontaJo procesze mosuli kac-dReebis ricxvi,
kac-dRe;
T _ mocemuli gansxvilebuli procesis Sesasruleblad saWiro
dReebis ricxvi, dRe;
N _ gamomuSavebis normis Sesruleba, % miRebulia 105-115% farglebSi
aucilebelia, rom rgolis Semadgenloba (brigadis) iyos mTeli ricxvis
toli da Seesabamebodes EHиР nakrebebis Tanaxmad miRebuls an
aRematebodes mas. gare Tbo da airsadenebis qselebis mSenebloba
aucileblad unda warmoebdes mxolod nakaduri meTodiT. samuSaoTaA
mTeli kompleqsi iyofa gansxvilebul samontaJo procesebad, romlebic
warmoadgenen specialuri brigadebis mier Sesasrulebel kerZo nakadebs.
nakadis organizaciis ZiriTad pirobebs warmoadgenen:
TiToeuli kerZo nakadis samuSaoTa mTeli fronti dayofa monazomebad
(monazomis rekomendirebuli sigrZea lm  100...300m); brigadebis trasaze
moZraobis Tanabrobis uzrunvelyofa, amasTan nakadis erTnairi ritmiT.
praqtikulad Znelia yvela procesebi dauqvemdebaro erT ritms da

109
romelime maTgani SeiZleba gamovardes nakadidan, magram rac ufro meti
procesebi gaaCnia erTi da igive ritms, miT ufro srulyofilia nakadis
organizacia. meqanizirebuli procesebisaTvis (siTbo an airqselebis
montaJi) rekomendirebulia miRebul iqnes ZiriTadi manqanebisa da
meqanizmebis orcvliani muSaoba.
samuSaoebis organizaciis paraleluri meTodis SemTxvevaSi samuSaoebis
saerTo fronti, aseve iyofa monazomebad da kalendaruli gegma dgeba
calkeuli samontaJo procesebis monazomebis SeTavsebis gaTvaliswinebiT,
zeinkal-santeqnikosebis calkeuli rgolebis viwro specializaciis
aucileblobiT, meqanizmebis maqsimaluri gamoyenebiT da Sromis dacvis
gaTvaliswinebiT.
calkeuli specializirebuli rgoli asrulebs Sesrulebis mixedviT
msgavsi teqnologiis mqone or-sam samontaJo process, erTi samontaJo
procesidan Tanmimdevrulad meore procesze gadasvliT. kalendaruli
gegmis Sedgena rekomendebulia ganvsazRvruli formiT, romelic
moyvanilia cxril 1-Si.
erT cvlaSi Sesrulebuli samuSaoebi, naCvenebia 12 grafaSi erTi
xaziT, xolo or cvlaSi ori xaziT. xazebs zeviT miniSnebul unda iqnes
muSebis raodenoba dReSi. grafikSi vertikaluri isrebiT naCvenebia
specializebuli rgolebis gadasvla erTi samontaJo procesidan meoreze.
samuSaoTa warmoebis kalendaruli gegma muSavdeba misi sxvadasxva
variantebis Sedarebis safuZvelze da maTgan saukeTesos arCeviT.
samSeneblo-samontaJo warmoebis organizaciis saukeTeso variantis
gansazRvrisaTvis TiToeuli maTganisaTvis unda iqnes gaangariSebuli
Semdegi maCveneblebi:
1. samuSaoTa Sesrulebis stabilerobis maCvenebeli
Tdad
K st  1  ,
Ts

sadac Tdad  dro, romlis ganmavlobaSi yvela brigadebi erTdroulad

monawileoben samSeneblo samontaJo samuSaoebis SesrulebaSi


(ganisazRvreba grafikiT);
Ts  samSeneblo saangariSo xangrZlivoba.
2. mSeneblobis xangrZlivobis maCvenebeli.

110
3. samuSaoebis SeTasebis maCvenebeli
Ts
KS  1  n
,
 ti
1

sadac t i  samuSaoebis Sesrulebis xangrZlivoba i-uri rgolis mier yvela


monazomebze, dayovnebebis gamoricxviT (ganisazRvreba grafikis
mixedviT);
n _ rgolebis raodenoba
4. samuSaoebis uwyvetobis maCvenebeli
n
 ti
K uwy  1  n
1
n
,
 tio  tit
1 1

sadac t io da t it i-uri rgolis organizaciuli Sesvenebebi muSaobis

procesSi (ganisazRvreba grafikiT).


samontaJo samuSaoebis warmoebis organizaciis saerTo Sefaseba
xorcieldeba kompleqsuri kriteriumis daxmarebiT
K st  K S  K uwy
K kom  .
4

samuSaoTa organizaciis saukeTeso variantad iTvleba is, romlis


K kom mSenebloba minimaluria.

samuSaoTa warmoebis kalendaruli gegma-grafiki


samuSa-
rgolis an brigadis Semadg.
Sromatevadoba, Q kac. dRe

Sromatevadoba, Q kac-dRe

oTa manqa-
samuSaoTa xangrZlivoba,
Sesrulebis procenti, %

Tveebi
gamomuSavebis normis

mocu- nebi
gadaEarb. gaTvalisw.

cvlebis raodenoba

loba
samuSao kalendaruli dReebi
sazomi erTeuli

dReebi
(ЕРМР)

kaci

#
dasaxeleba

raodenoba
raodenoba

manq-cvl.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

muSaxelis moZraobis grafikis Sedgena

samuSaoTa warmoebis kalendaruli gegmis safuZvelze 13 grafis qveS


vagebT muSaTa moZraobis grafiks, romelic saSualebas iZleva Sefasdes

111
kalendaruli gegmis siswore, romelic ganisazRvreba muSaTa moZraobis
Tanabrobis xarisxiT. amisaTvis gaangariSebul unda iqnes muSaTa moZraobis
uTanabrobis K koeficienti formuliT:
RsaS
K ,
Rmax

sadac Rmax  muSebis maqsimaluri raodenoba, romelic miiReba muSaxelis


moZraobis grafikiT, kaci;
RsaS  muSebis saSualo raodenoba, iangariSeba formuliT:

Q
RsaS  ,
T
sadac Q  samuSaoTa faqtiuri jamuri Sromatevadoba obieqtis mixedviT;
miiReba kalendaruli gegmis me-7 grafis monacemebis SekrebiT, kac-dRe; T –
obieqtze samuSaoTa Sesrulebis xangrZlivoba (miiReba kalendaruli gegmiT),
dReebi.
muSaTa moZraobis uTanabrobis koeficienti unda akmayofilebdes
pirobas
0,5  K  1,0 .

qseluri grafikis ageba da angariSi

kalendarul gegmis safuZvelze agebis wesebis dacviT vagebT qselur


grafiks. xdomilobis danomvris Semdeg vawarmoebT mis angariSs cxriluri
da grafikuli meTodebiT. grafikuli meTodis dros TiToeuli xdomiloba
iyofa oTx seqtorad, romlebSic miniSnebuli unda iqnes gaangariSebisaTvis
saWiro yvela monacemebi.

xdomiloba
nomeri

gv.daw
muSaoba a ad.daw ti j muSaoba b
t i i

sawyisi
xdomiloba
nomeri

112
qseluri grafikis angariSi cxrilis meTodi
samuSaos adreuli para- gviani para- drois kerZo
samuSaos xangrZli- metrebi, dR metrebi, dReebi saerTo dros miTi-
#
Sifri voba, rezervi, rezervi, Teba
tad.d tad.dam tgv.d. tgv.dam.
dReebi R, dR. kac. dR.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

pirveli da meore sveti ivseba qseluri grafikis safuZvelze, amasTan


samuSaoebis Sifri Segvaqvs meore svetSi matebiTi rigiT (Caiwereba yvela
samuSaoebi, romlebic gamodian pirveli xdomilebidan, Semdeg meoredan da
ase Semdeg) svetebi 4-5 ivseba erTdroulad, bwkarebad zevidan qveviT,
sawyisi xdomilobidan saboloomde. amis Semdeg sazRvraven gvian
parametrebs. gaangariSeba mimdinareobs piriqiT qvevidan zeviT saboloo
xdomilobidan sawyisamde. bwkarebad ivseba 6 da 7 svetebi. Semdeg
angariSoben drois saerTo da kerZo rezervebs. samuSaoebi ganTavsebuli
kritikul gzaze, drois maragebi ar gaaCniaT.

113
danarTi III
santeqnikuri samuSaoebis organizacia

Senobis Siga sivrcis SezRudul saTavsSi iqmneba adamianisaTvis


optimaluri pirobebi misi cxovrebisa da Semoqmedebis sxvadasxva formebis
Sesabamisad: Sromis, dasvenebis, mkurnalobis, swavlis pirobebisaTvis.
daniSnulebebisagan damokidebulebiT saTavsSi unda iqnes damyarebuli saWiro
bgeriTi reJimi (smenadobis piroba), uzrunvelyofili iqnes dacva, rogorc
garedan SemoRweuli, ise adgilobrivi, Siga xmaurisagan (bgera). saTavsis
mikroklimatiT misi sahaero garemos parametrebis erTianoba (temperaturis,
fardobiTi tenianobis, haeris moZraobis siCqaris, sisufTavis xarisxis) unda
Seesabamebodes adamianis organizmis fiziologiur moTxovnilebebs ama Tu
im samuSaos Sesrulebis dros da agreTve teqnologiuri procesis
moTxovnilebebs. saTavsSi temperatura da tenianoba unda iqnes SenarCunebuli
siTburi komfortis pirobebis Sesabamis doneze (t=18...23C, tenianoba 40...60%).
calkeul saTavsebSi unda miewodos energia (airi, sawvavi, eleqtro-
energia), wyali, haeri, gaedinos dabinZurebuli wyali da haeri, nagavi.
saTavsSi komfortis pirobebis SenarCuneba, romelic gansazRravs misi
keTilmowyobis xarisxs, uzrunvelyofili unda iqnes Senobis sainJinro
mowyobilobebiT: gaTbobis, ventilaciis, wyalmomaragebis, kanalizaciis,
energomomaragebis (airi da eleqtromomarageba) sistemebiT, vertikaluri
transportiT (liftebi, amweebiT, eskalatorebiT).
gaTbobis sistema qmnis sanitarul-higienuri da teqnologiuri
moTxovnilebebis Sesabamis sahaero garemos, romelic gansazRvrulia
mocemuli temperaturis doniT.
ventilaciis sistema qmnis sanitarul-higienuri da teqnologiuri
moTxovnilebebis Sesabmis sahaero garemos.
wyalmomaragebis sistema uzrunvelyofs wylis miwodebas sxvadasxva
momxmareblebisaTvis sameurneo-sasmeli xanZarsawinaaRmdego, teqnologiuri
da sxva moTxovnilebebisaTvis. wylis temperaturisgan damokidebulebiT
ansxvaveben civ da cxel wyalsadenebs.
kanalizaciis sistema axorcielebs gamdinare dabinZurebuli wylebis
miRebas, Sekrebas da Senobidan gayvanas, maT gawmendas da gauvnebelyofas.
kanalizaciis sistemis daxmarebiT gayavT sameurneo-sayofacxovrebo,
teqnologiuri, atmosferuli wylebi da myari narCenebi. atmosferuli
wylebis gamyvan sistemebs wyalsadinarebs uwodeben, xolo myar
narCenebisas nagavsayrels.

114
airmomaragebis sistema awodebs da anawilebs airsawvavs mosaxleobisa
da teqnologiuri procesebis moTxovnilebis mixedviT.

sanitarul-teqnikuri sistemebis organizacia

sanitarul-teqnikuri samuSaoebi dakavSirebulia gaTbobis ventilaciis,


siTbo da airmomaragebis, Senobis cxeli da civi wyalsadenisa da
kanalizaciis sistemebis mowyobasTan. ansxvaveben gare da Siga sanitarul-
teqnikuri samuSaoebs.
gare santeqnikuri samuSaoebi Seicaven SenobebTan milsadenebis
gayvanas siTbo, air, wyalmomaragebisa da kanalizaciis gare qselebisaTvis;
Siga-sanitarul-teqnikuri, gaTboba-saventilacio da saaire mowyobilobebis
samontaJo samuSaoebs Senobisa da nagebobis SigniT. sanitarul-teqnikuri
samuSaoebi daiyofa mosamzadebel, dasamzadebel, damxmare da samontaJo-
asawyob saxeebad. santeqnikuri sistemebis remontis dros Zvel sistemas
Slian nawilobriv an mTlianad.
mosamzadebeli samuSaoebi sawyisi etapia sanitarul-teqnikuri sistemis
Sesaqmnelad, rodesac swavloben teqnikuri dokumentacias, adgenen samontaJo
da samuSaoTa warmoebis proeqts (swp), atareben gazomvebs, adgenen
SekveTebs milebis samontaJo namzadebze, adgenen ganacxads masalebze da
mowyobilobebze da sxva.
dasamzadebel samuSaoebSi Sedian daWra, Runva da milsadenebis
SeerTeba, milsadenebisa da blokebis gamsxvilebuli kvanZebis awyoba,
tumboebisa da mowyobilobis agregatireba, armaturis, milsadenebis
kvanZebisa da mowyobilobebis, Semowmeba da gamocda, arastandartuli
detalebis, xelsawyoebisa da milsadenebis samagri saSualebebis damzadeba.
Sromis SemsubuqebisaTvis, damamzadebeli samuSaos umetesi nawili sruldeba
sawarmoebSi, sadac danergilia damamzadebeli procesebis kompleqsuri
meqanizacia da avtomatizacia.
damxmare samuSaoebi, romelTa daniSnuleba gamoixateba mowyobilobebisa
da obieqtebis momzadebaSi milsadenebis montaJisaTvis Seicavs Semdegi
saxis samuSaoebs: datvirTva, gantvirTva da damagreba. aq igulisxmeba
saWiro mowyobilobebisa da saSualebebis transportireba montaJisaTvis da
samagri saSualebis morgeba.
samontaJo-asawyobi samuSaoebSi Sedian milebis dayeneba samontaJo
mdgomareobaSi da maTi SeerTeba, gamsxvilebuli kvanZebisa da blokebis,
xelsawyoebisa da mowyobilobebis dayeneba, sistemis gamocda.

115
samuSaoebis organizaciisa da teqnologiebis principebi

mravali specialobis muSebis moqmedebebis kordinirebisaTvis, romlebic


ageben Senobas da unda Seasrulon es samuSaoebi, rac SeiZleba umokles
vadaSi yvela aRniSnul samuSaoebs asruleben erTiani kalendaruli (1) an
qseluri (2) grafikis mixedviT, romlebic gansazRvraven samuSaoebis
Tanmimdevrobas. qselur grafikSi samuSaos TiToeuli saxeoba aRniSnulia
(0-1, 1-2) xaziT, romelTa zeda mxares arsebuli cifrebi mianiSneben
samuSaoebis Sesrulebis xangrZlivobasDdReebSi.
samuSaoebi obieqtze organizebulia nakaduri (paraleluri) an
mimdevrobiTi meTodiT.
nakaduri meTodi samuSaoebis organizaciis gansakuTrebiT efeqturi
da gavrcelebuli saxea, romelic uzrunvelyofs mSeneblobis minimalur
vadebs, Sromis maRal mwarmoeblobas da xarisxis amaRlebas.
samSeneblo obieqtze santeqnikuri sistemebis samontaJo-asawyobi
samuSaoebi nakaduri meTodis dros sruldeba sam etapad:
pirveli – sakanalizacio Sverilebis gayvana, wyalsadenis, air da
Tbomomaragebis milebis Seyvana, siTburi kvanZebisa da gamaTbobelebis
montaJi, maTi gamocda;
meore – gasaTbobi xelsawyoebis dayeneba, wylis, airis, Tbomomaragebis,
kanalizaciis wyalsadinarebis sistemebis milsadenebis awyoba da gamocda;
mesame – sanitaruli da saaire mowyobilobebis dayeneba da gasinjva.
pirveli etapis samuSaoebs awarmoeben agebuli Senobis sardafis saTavsebSi
an specialur damxmare daniSnulebis SenobebSi. amitom mSeneblobis
grafikebSi SeTanwyobilia maTi Sesrulebis mxolod saboloo da
umniSvnelovanesi Sualeduri vadebi.
meore da mesame samuSaoebis etapebs awarmoeben Senobis sarTulebze
da maTi Sesrulebis Tanmimdevroba mkacrad ukavSirdeba saerTo samSeneblo
samuSaoebs. magaliTad, pirvel monazomze damTavrebis Semdeg mSeneblebi
gadadian meoreze, xolo Siga santeqnikuri sistemebisa da mowyobilobis
memontaJeebs gahyavT milsadenebi, ayeneben danadgarebs pirvel monazomze.
mSeneblebis Semdeg monazomze gadasvlis Semdeg, memontaJeebi Sedian meore
monazomze.
mSeneblobis nakaduri meTodi saSualebas iZleva erTdroulad iqnes
warmoebuli samuSaoebis ramodenime saxeoba. oRond samuSaoebis TiToeuli
saxeoba unda Sesruldes mkacrad mocemul droSi. romelime samuSaos
Sesrulebis vadis darRvevis SemTxvevaSi, moxdeba yvela Semdgomi
operaciebis dayovneba, magaliTad gaTbobis sistemis montaJis dayovneba ar

116
iZleva saSualebas panelebs Soris arsebuli nakerebis dasabetonebis
saSualebas da zamTris pirobebSi mosaxvis samuSaoebi.
samuSaoTa organizaciis mimdevrobiT meTods, iyeneben ZiriTadad
maSin, rodesac santeqnikur samuSaoebs asruleben saerTo samSeneblo
samuSaoebis damTavrebis Semdeg, isic mxolod mciresarTuliani Senobebis,
sawarmoo korpusebisa da santeqnikuri sistemebis remontis dros arsebul
SenobebSi da maTi rekonstruqciis SemTxvevaSi.

Senobis elementebi da sanitarul-teqnikuri sistema:


1 – saZirkveli; 2 – sardafi; 3 – kedeli; 4 – tixari; 5 – gadaxurvis fila;
6 – lifti; 7 – kibis ujredi; 8 – kibis baqani; 9 – saxuravi; 10 – safari;
11 – saxuravis amtani konstruqcia; 12 – sxveni; 14 – cokoli; 15 – qura
(airxelsawyo); 16 – onkani; 17 – sanitaruli mowyobilobebi; 18 – sanitarul-
teqnikuri kabina; 19 – dgarebi; 20 – magistrali; 21 – mimyvanebi; 22 – gamT-
bobi radiatori; T1, T2 – gaTbobis, T3, T4 – cxeli wyalsadenis, B1, B2 –
civi wyalsadenis, BE – ventilaciis (gamwovi), K1 – sameurneo-sayofacxovrebo
kanalizaciis, K2 – wyalCadinebis, K1M – nagavsayrelis, 1 – airmomaragebis
sistemebi.

117
samuSaoTa Sesrulebis qseluri grafiki

cxrili samuSaoTa Sesrulebis kalendaruli grafiki


maisi ivnisi
samuSaoebis
samuSaoTa dasaxeleba kvireebi
Sifri
1 2 3 4 5 6 7 8
0_1 tranSeis amoTxra
0_2 qvabulis amoTxra da
saZirkvlis amoyvana
1_2 kanalizaciis, wylisa da
airmomaragebis da gaTbobis
gare qselebis gayvana
2_3 kedlebisa da tixrebis
ageba
3_5 sadurglo nakeTobebis
dayeneba
3_4 saxuravis mowyoba
3-6 Siga mopirkeTeba
6_7 iatakebis mowyoba
7_8 samRebro samuSaoebi
3_10 gasaTbobi mowyobilobebis
dayeneba
10_11 gaTbobis mowyobilobebis
dayeneba
3_12 wyalsadenis milsadenebis
montaJi
12_13 armaturis dayeneba
3_14 kanalizaciis milsadenebis
montaJi
14_15 sanitaruli milsadenebis
dayeneba
8_11 gaTbobis sistemis gamocda
da gaSveba
8_13 igive wyalsadenis
8_15 igive kanalizaciis sistemis
8_9 Cabarebis wina remonti da
Senobis Cabareba
SeniSvna: erTi xaziT aRniSnulia saerTo samSeneblo samuSaoebi, oriT – sanitarul-
teqnikuri samuSaoebi.

118
danarTi IV

qveynis ganviTarebis strategia da samSeneblo


saqmianoba saqarTveloSi

moxsenebaSi gaanalizebulia saqarTvelos strategiuli ganviTarebis procesSi


samSeneblo saqmianobis roli, kerZod, mimoxilulia arsebuli socialur-ekonomikuri
situaciidan gamomdinare saxelmwifos mier inicirebuli an/da mxardaWerili proeqtebi,
aRwerilia faqtorebi, romlebic uaryofiTad moqmedeben samSeneblo bazris
ganviTarebaze da dasaxulia strategia, romelic ganapirobebs progress.
sabazro ekonomikis winapirobebi:
 Tavisufali mewarmeoba – marTlzomieri da araerTjeradi saqmianoba, romelic
119

xorcieldeba mogebis mizniT, damoukideblad da organizebulad;


 warmoebis saSualebebze sakuTrebis ufleba;
 sabazro faswarmoqmna;
 bazris subieqtebs Soris saxelSekrulebo urTierTobebi.
ra aris bazari:
ekonomikur urTierTobaTa sistema warmoebasa da
moxmarebas Soris, romlis meSveobiTac xorcieldeba saqonlisa da momsaxurebis
mimoqcevis mwarmoeblebsa da momxmareblebs Soris.
bazari – komerciuli gacvlis sistema mimwodeblebs (mwarmoeblebs) da
momxmareblebs (myidvelebs) Soris, romelsac upirovno ekonomikuri Zalebi – `sabazro
Zalebi~ _ akontrolebs.
saxelmwifos roli ekonomikaSi

rac ufro naklebad ereva mTavroba ekonomikaSi, miT metad Tavisufali da


swrafad ganviTarebadia ekonomika.
Tumca arsebobs rigi funqciebisa, romelic swored saxelmwifom unda itvirTos,
radgan kerZo bizness am funqciebis Sesruleba gauWirdeba, an konkretuli
saqonlis/momsaxurebebis warmoeba aramomgebiania.
Tavisufali sabazro ekonomikis qveynebSi saxelmwifo xelmZRvanelobs da marTavs
ekonomikuri saqmianobis temps, uzrunvelyofs ekonomikis zrdas, dasaqmebis maRal
dones da fasebis stabilurobas.
120

mTavrobas ekonomikis ganviTarebaSi sami mniSvnelovani rolis Sesruleba


evaleba:
arbitris (mediatori) roli – saxelmwifos umTavresi amocanaa sabazro sistemis dacva, anu kanonierebis
da kerZo sakuTrebis uflebis dadgena da dacva, momxmarebelTa uflebebis dacva.
menejeris roli – ekonomikuri stabilurobis da usafrTxoebis xelSewyobis mizniT mTavroba menejeris
funqciasac iTavsebs.
monawilis roli – mTavroba mosaxleobas sazogadoebrivi moxmarebis (yvelasTvis Tanabrad xelmisawvdom)
saqonels da momsaxurebas awvdis.

120
saqarTvelos socialur-ekonomikuri ganviTarebis
strategia saqarTvelo 2020

ekonomikuri ganviTarebis strategiis mTavari principia kerZo seqtoris


Tavisuflebis uzrunvelyofa. es gulisxmobs iseTi ekonomikuri wesrigis
Camoyalibebas, sadac kerZo seqtori Tavisufalia Tavis gadawyvetilebebSi,
daculia sakuTrebis uflebis uzenaesoba da ekonomikuri ganviTarebis mTavar
mamoZravebel Zalas kerZo seqtori warmoadgens.
saxelmwifo minimalurad CaerTveba samewarmeo saqmianobaSi da
konkurencias ar gauwevs kerZo seqtors. saxelmwifos monawileoba ekonomikur
aqtivobaSi Semoifargleba mxolod im saqmianobiT, sadac kerZo seqtori susti
da araefeqtiania.
121

mTavrobis ekonomikuri politika kerZo seqtoris konkurentunarianobas


ganixilavs, rogorc ekonomikis ganviTarebis umniSvnelovanes mamoZravebel
Zalas. konkurenciis arseboba, rogorc Sida, ise sagareo bazrebze ekonomikis
warmatebuli funqcionirebis aucilebeli pirobaa.
ucxouri investiciebisadmi qveynis gaxsnilobis da mimzidvelobis
uzrunvelyofa moxdeba finansuri gaxsnilobis paralelurad, saerTaSoriso
finansur bazrebTan integrirebiT da amavdroulad, qveynis finansuri riskebis
SemcirebiT.

121
regionuli ganviTarebisa da infrastruqturis
saministros samoqmedo gegma 2016-2019

gansakuTrebuli mniSvnelobis mqone saxelmwifoebrivi


infrastruqturis proeqtebis ganxorcielebis koordinacia.
saerTaSoriso da Sidasaxelmwifo-ebrivi mniSvnelobis saavtomobilo
gzebis qselis ganviTarebis, daproeqtebisa da samecniero-teqnikuri
progresis sakiT-xebSi erTiani saxelmwifo politikis SemuSaveba da
ganxorcieleba.
saqarTvelos mosaxleobis wyalmo-vardnebisagan dacvis mizniT,
122

prevenciuli RonisZiebebis (napirdacviTi samuSaoebi) gatareba.


qveyanaSi turizmis ganviTarebis mizniT, sxvadasxva
infrastruqturuli proeqtebis ganxorcieleba, agreTve
sajaro kerZo partniorobis proeqtebis ganxorcieleba.
saqarTvelos did qalaqebsa da soflebSi
wyalmomaragebis da sakanalizacio sistemebis aRdgena-reabilitacia, wyalsadenis saTave
nagebobebis mowyoba da Camdinare wylebis gamwmendi nagebobebis mSenebloba-reabilitacia.

122
regionuli ganviTarebisa da infrastruqturis
saministros samoqmedo gegma 2016-2019

2015 wels saqarTvelos regionuli ganviTarebisa da infrastruqturis saministros


biujetma Seadgina 1 miliardi lari.
ganxorcielebuli proeqtebi:
 TianeTis gzis mSeneblobis dasruleba – 13 km;
 samtredia-grigoleTis gzis meore lotis mSenebloba;
 metrosadgur universitetis mSenebloba;
 rusTavi-Tbilisis avtomagistralis meore lotis mSenebloba;
 WiaTuris sabagiroebis mSenebloba-reabilitacia;
 quTaisis axali nagavsayrelis proeqtireba;
123

 foTisa da zugdidis wyalmomaragebisa da wyalarinebis sistemis mowyoba;


 marneuli-rusTavis gzis mSenebloba;
 napirdacviTi samuSaoebi grigoleTSi;
 agara-zemo osiauri-CumaTeleTis monakveTis mSenebloba avtobanze;
 roSka-arxotis gzis mSenebloba;
 300 adgiliani saerTo sacxovreblis mSenebloba socialurad daucveli da devnili studentebisTvis.

123
საქართველოს თანაინვესტირების ფონდი

საერთო ბიუჯეტი - 6 მლრდ აშშ. დოლ

საინვესტიციო პროექტების ძირითადი მიმართულებები:


124

ენერგეტიკა და სასტუმრო და სოფლისმეურნეო მრეწველობა


ინფრასტრუქტურა უძრავი ქონება ბადა ლოჯისტიკა

3 მლრდ აშშ 1 მლრდ აშშ 0,5 მლრდ აშშ 1,5 მლრდ აშშ
დოლარი დოლარი დოლარი დოლარი

124
საქართველოს თანაინვესტირების ფონდი
125

125
საქართველოს მუნიციპალური განვითარების ფონდი

თბილისის განვითარების ფონდი


126

“ძველი თბილისის ახალი სიცოცხლე”


“ახალი ტფილისი”

126
127

127
128

128
literatura

1. m. javaxiSvili, r. imedaZe, m. wiqariSvili. Senoba-nagebobebis diagnostika,


rekonstruqcia, modernizacia.
2. T. Jordania, z. ezugbaia, S. baqaniZe. teqnikuri zedamxedveloba da
Sromis usafrTxoeba mSeneblobaze.
3. i. kakulia. mSeneblobis organizacia dagegmva da marTva. gamomcemloba
`ganaTleba~, Tbilisi, 1991.
4. g. erqomaiSvili, l. gigauri, n. talaxaZe. mewarmeobis safuZvlebi.
5. j. biWiaSvili, g. siWinava, g. niJaraZe. mSeneblobis organizacia,
meqanizacia, avtomatizacia, dagegmva da menejmenti. I da II naw.
6. Исаев В.Н., Сасин В.И. Устройство и монтаж санитарно-технических систем зданий.
7. Харланов С.А., Степанов В.А. Монтаж систем вентиляции и конденционирования
воздуха.
8. a. SalamberiZe, b. baqaniZe, T. Jordania. sanitarul-teqnikuri samuSaoebis
warmoeba.
9. Басин Б.М. Хабаровск, Изд-во Тихоокеан. гос. ун-та, 2013. – 19 с.
10. Методические указания по курсу проекту «Организация, планирование и управление
производством». Теплогазоснабжение, вентиляция... Минск, 2008.
11. r. maxvilaZe, k. maxvilaZe, j. CogovaZe da sxvebi. investiciebis Teoria da
analizi. teqnikuri universiteti. Tbilisi, 2005.
12. buRaltruli aRricxvis saerTaSoriso standarti (bass).
13. r. maxvilaZe, d. buCukuri, i. gogolaZe, d. WeiSvili, n. qarqaSaZe.
saqalaqo meurneobis ekonomika da menejmenti. `teqnikuri universiteti~.
Tbilisi, 2007.
14. Черемушкин П.А., Шальнов А.П. Технология и организация строительства. Издательство
«Высшая школа», Москва, 1970.
15. v. jafariZe, d. jafariZe, t. garsevaniSvili. deformirebuli Senoba-
nagebobebis fuZe-saZirkvlis da zednaSenis gamagreba-gaZliereba
sxvadasxva gruntovan garemoSi. gamomcemloba `teqnikuri universiteti~,
Tb. 2012.
Sinaarsi

leqcia I. mSeneblobis Tanmimdevroba da misi ganxorcielebis


gzebi. mSeneblobis roli qveynis ekonomikur
ganviTarebasa da winsvlaSi ................................................................................ 2
sabazro ekonomika da investiciebi .............................................................................................. 2
investiciuri cikli mSeneblobaSi ............................................................................................... 4
samSeneblo obieqtebis mSeneblobis warmarTvis meTodebi.
mSeneblobis warmarTvis mimdevrobiTi da paraleluri meTodebi ............. 5
nakaduri meTodi misi arsi da parametrebi ......................................................................... 7
samSeneblo nakadis angariSis kompiuteruli teqnikiT .......................................... 10
leqcia 2. mSeneblobis nakaduri meTodebi. TanabarriTmiani
nakadebi ........................................................................................................................................ 13
jeradritmiani nakadebi da maTi parametrebi ................................................................... 13
araTanabarriTmiani nakadebi riTmis Tanabari cvlilebiT ................................ 15
leqcia 3. mSeneblobis nakaduri meTodis ekonomikuri
efeqturoba ...................................................................................................................... 17
mecnierul-teqnikuri progresis ZiriTadi mimarTulebebi
mSeneblobaSi ....................................................................................................................................................... 19
mSeneblobis industrializacia ..................................................................................................... 20
samSeneblo-samontaJo samuSaoTa meqanizacia da avtomatizacia ................. 20
Senobebisa da nagebobebis konstruqciebis awyobadoba ......................................... 21
mSeneblobis materialur-teqnikuri bazis Semadgenloba .................................... 21
mSeneblobis nakaduri meTodi .......................................................................................................... 21
fuladi, materialuri da SromiTi resursebis koncentracia ....................... 22
samSeneblo-samontaJo samuSaoTa Tanabari Sesruleba
mTeli wlis ganmavlobaSi .................................................................................................................... 22
leqcia 4. mSeneblobis organizaciis proeqti (mop) ......................................... 23
mSeneblobis organizaciis proeqtis Semadgenloba .................................................. 24
mop-is ekonomikuri efeqturobis Sefaseba ........................................................................... 24
leqcia 5. kompiuteruli teqnikis gamoyeneba mSeneblobis
organizaciisa da marTvis saqmeSi ............................................................. 25
buRaltruli aRricxva, misi arsi da adgili marTvis sistemaSi ............... 25
buRaltruli aRricxva ............................................................................................................................. 26
finansuri angariSebis informaciis momxmareblebi ................................................... 26
buRaltruli aRricxvis meTodi ..................................................................................................... 27

130
samuSaoTa warmoebis proeqti (swp) ...................................................................................... 28
kalendaruli gegmebis damuSavebis Tanmimdevroba ..................................................... 31
mSeneblobis kalendaruli gegma ................................................................................................... 31
leqcia 6. mSeneblobis uzrunvelyofa materialur SromiTi
resursebiT ................................................................................................................................ 33
samSeneblo manqanebis parkis organizacia da eqspluatacia .......................... 35
firmebisa da organizaciebis muSaobis dagegmva .......................................................... 35
Senobebi sarekonstruqcio samuSaoTa organizacia.
sarekonstruqcio samuSaoebi gawylovanebul gruntebSi .................................... 36
cementaciis meTodi ...................................................................................................................................... 37
dajdomadi gruntis gamagreba Sabiamnis xsnariT ........................................................ 37
saZirkvlebis gamagrebis samuSaoebi ........................................................................................... 38
saZirkvlis gamagrebis samuSaoebis organizacia .......................................................... 38
miwiszeda samuSaoTa warmoeba. kedlebis remontis teqnologia ................. 40
kedlebis remontis samuSaoebis organizacia ................................................................... 41
koWebisa da gadaxurvis remontis teqnologia. rkinabetonis
svetebis gaZlireba ........................................................................................................................................ 31
rkinabetonis koWebis gaZlireba ..................................................................................................... 41
saxuravis remonti da gaZliereba ................................................................................................ 42
saxuravis samuSaoebis organizacia ........................................................................................... 42
obieqtis mSenebloba SezRudul pirobebSi ....................................................................... 43
leqcia 7. mSeneblobis xarisxis kontroli ................................................................ 45
teqnikuri zedamxedveloba ................................................................................................................... 46
sakredito zedamxedveloba ................................................................................................................. 47
sabanko kreditebis gacemis wesi da Tanxebis moZraobis kontroli ...... 48
kreditebis gacemis organizacia da misi sididis gansazRvra ...................... 49
leqcia 8. Sesrulebuli samuSaoebis eqspluataciaSi miReba.
miRebis normatiuli stadiebi ......................................................................... 50
damkveTis mier dafaruli samSeneblo-samontaJo samuSaoebis
miReba .......................................................................................................................................................................... 50
gaSveba-gamarTvis samuSaoebi ............................................................................................................. 51
betonis simtkicis kontrolis urRvevi meTodebi da
xelsawyoebi ....................................................................................................................................................... 51
1. Smidtis eleqtronuli CaquCi ...................................................................................................... 52
2. fizdelis CaquCiT betonis simtkicis gansazRvra ................................................. 55

131
3. betonis simtkicis gansazRvra kaSkarovis CaquCiT ............................................... 55
4. xelsawyo КИСИ ........................................................................................................................................... 57
5. simtkicis sazomi Beton Condtrol ..................................................................................................... 58
6. Easy Beton Condtrol da Beton Pro Condtrol ...................................................................................... 59
7. mikroskopi Elcometer 900 ...................................................................................................................... 60
8. betonis bzaris sazomi Elcometer 143 ....................................................................................... 60
mSeneblobadamTavrebuli (rekonstruirebuli gafarToebuli)
obieqtebis eqspluataciaSi miReba ................................................................................................ 61

leqcia N9
qseluri grafikis arsi, safuZvlebi Semadgenloba. qseluri grafikis
elementebi .............................................................................................................................................................. 64
qseluri grafikis parametrebis gaangariSeba. parametrebis
gaangariSeba cxriluri meTodi ...................................................................................................... 67
parametrebis angariSi grafikuli meTodiT ....................................................................... 68
qseluri grafikis parametrebis gaangariSeba `wiladis wesiT” ................... 68
qseluri grafikis parametrebis dayvana mocemuli SezRudvebis
Sesabamisad. dayvanis (optimizaciis) cneba da misi saxeobebi ........................ 69
parametrebis dayvana drois mixedviT ....................................................................................... 69
parametrebis dayvana muSebis raodenobis mixedviT ................................................... 71
dayvana `xangrZlivoba-TviTRirebulebis” mixedviT ................................................... 72

leqcia 10
obieqtis mSeneblobis gengegma swp-is SemadgenlobaSi.
mSeneblobis situaciuri gegma ......................................................................................................... 73
calkeuli obieqtis gengegma swp-is SemadgenlobaSi ................................................ 73
saerTo samSeneblo generaluri gegma organizaciis
proeqtis SemadgenlobaSi .................................................................................................................. 75
saerTo samSeneblo generaluri gegma organizaciis proeqtis
SemadgenlobaSi ................................................................................................................................................ 76
samSeneblo moednis zonireba samuSaoTa warmoebis saWiroebiT ................. 77
samoedno samSeneblo gengegmis daproeqteba mopirkeTebis
SemadgenlobaSi ................................................................................................................................................ 77

leqcia 11
sasawyobo meurneobis mowyoba samSeneblo moedanze da maTi
gaangariSeba .......................................................................................................................................................... 79
sasawyobo meurneobis organizacia ............................................................................................. 80

132
droebiTi administraciul sayofacxovrebi Senobebis
ganTavsebis sakiTxebi, samSeneblo moedanze da maTi gaangariSeba
inventaruli droebiTi Senobebi da nagebobebi ............................................................ 81
leqcia 12
droebiTi wyalmomaragebis qseluri samSeneblo moedanze da maTi
gaangariSeba ......................................................................................................................................................... 83
wyalmomaragebis wyaroebis dadgena da qselis gaangariSeba .......................... 83
saWiroebis mixedviT droebiTi Tbomomaragebis gaangariSeba ......................... 85
mSeneblobis uzrunvelyofa eleqtroenergiiT da droebiTi
elmomaragebis wyaroebi .......................................................................................................................... 86
leqcia # 13
samSeneblo obieqtamde droebiTi misasvleli da Sida
samoedno gzebis mowyobis sakiTxebi da maTi gaangariSeba ............................... 89
satransporto nakadebis dadgena ................................................................................................... 90
mSeneblobis uzrunvelyofa amwe-meqanizmebiTa da transportiT ................ 91
amwe-meqanizmebisa da saxeobebis dadgena da gaangariSeba .................................. 94
leqcia # 14
usafxoebis sakiTxebi mSeneblobaze. Sromis usafrTxoebis
RonisZiebebi ......................................................................................................................................................... 96
leqcia # 15
samSeneblo warmoebis operatiuli dagegmva, marTva da kontroli ........ 97
operatiuli dagegmvis daniSnuleba ........................................................................................... 97
operatiuli dagegmvis ZiriTadi debulebebi .................................................................... 98
operatiuli dagegmvis kontrolis saxeebi ......................................................................... 99
saqarTvelos samSeneblo kanonmdebloba
saproeqto dokumentaciisa da mSeneblobis ganxilvis wesi ............................. 100
zogadi ganmartebebi .................................................................................................................................... 101
dasaxlebaTa teritoriebis gamoyenebisa da ganaSenianebis
regulirebis sakiTxTa komisia, misi uflebebi da movaleobebi .................. 101

danarTi I
komunaluri mSeneblobis organizacia
sacxovrebeli da sazogado Senobebis samSeneblo
konstruqciebis teqnikuri eqspluatacia .............................................................................. 103
fuZeebi, saZirkvlebi da sardafis saTavsebi .................................................................... 103
Senobis kedlebis teqnikuri eqspluatacia ........................................................................ 104
Senobis fasadebis teqnikuri eqspluatacia ....................................................................... 105

133
gadaxurvebisa da iatakebis teqnikuri eqspluatacia ............................................... 105
Siga wyalsadenis sistemis teqnikuri eqspluatacia ................................................. 106
kanalizaciis sistemis teqnikuri eqspluatacia ............................................................ 107
ventilaciis sistemebis teqnikuri eqspluatacia ......................................................... 108
airmomaragebis sistemebis teqnikuri eqspluatacia .................................................. 108
danarTi II
airTbomomaragebis samuSaoebis organizacia da marTva.
samuSao warmoebis kalendaruli grafikis SemuSaveba .......................................... 109
muSaxelis moZraobis grafikis Sedgena ................................................................................. 111
qseluri grafikis ageba da angariSi ........................................................................................ 112

danarTi III
santeqnikuri samuSaoebis organizacia ................................................................................... 114
sanitarul-teqnikuri sistemebis organizacia ................................................................. 115
samuSaoebis organizaciisa da teqnologiis principebi ...................................... 116

danarTi IV
qveynis ganviTarebis strategia da samSeneblo saqmianoba
saqarTveloSi ..................................................................................................................................................... 119
literatura ......................................................................................................................................................... 129

134
praqtikuli samuSao # 1

mSeneblobis warmarTvis mimdevrobiTi, paraleluri


da nakaduri meTodebi

mimdevrobiTi meTodiT mSenebloba moiTxovs xangrZliv dros.


am meTodis gamoyenebis SemTxvevaSi mSeneblobis ganxorcielebis
vada T  Tv m , sadac Tv  erTi elementis Seqmnis dro; m _ elementebis

ricxvi. Tu muSaxelis an resursebis moTxovnis dones aRvniSnavT r-iT


miviRebT, r  RT . aq R gamosaxavs resursebis raodenobas mSeneblobis
mTliani moculobisaTvis. T _ mSeneblobis kerZo nakadis xangrZlivobis
dro.

obieqtis mSeneblobis grafiki a – mimdevrobiTi meTodi

paraleluri meTodiT muSaobis dros mSeneblobis yvela obieqti


erTdroulad Sendeba. mSeneblobis xangrZlivoba minimaluria, magram
resursebis moTxovnileba didia. am SemTxvevaSi T t resursebis
moTxovnileba R  rm .
nakaduri meTodi yvelaze srulyofilia da moiTxovs teqnologiuri
procesebis danawevrebas n nawilebad.

135
paraleluri nakaduri

miwis samuSaoebi

saZirkvlis amoyvana

miwiszeda
samuSaoebi
mosapirkeTebeli samuSao

136
praqtikuli samuSao #2
Tanabarritmiani nakadi

asaSenebelia sazogadoebrivi Senoba, dasadgenia misi mSeneblobis


xangrZlivoba nakaduri meTodiT. mSeneblobis warmoebisaTvis Senoba
dayofilia 4 monazomad. samuSaos asrulebs 5 specializirebuli brigada.
muSebis raodenoba TiToeul brigadaSi Seadgens 5 kacs. brigadis muSaobis
ritmi 90 dRis tolia, es niSnavs, rom brigadebi muSaoben Tanabarritmiani
nakadebiT. mSeneblobis saerTo xangrZlivobas vangariSobT formuliT:
T  (n  N  1)  K  t ,

a – nakadi erTcvliani ritmiT; b – ciklogramis wrfivi


gamosaxuleba; g – muSaxelis cvalebadobis grafiki

137
sadac n =5 br, N = 4 m. K =90 dRe, t  brigadis dayovneba
T  (5  4  1)90  8  90  720 dRe.
nakadi grafikulad SeiZleba warmodgenil iqnes, rogorc wrfivi
kalendaruli grafikis, ise ciklogramis saxiT. wrfivi nakadis SemTxvevaSi
nakadi yoveli brigadisaTvis (1, 2, 3, 4, 5) gamoyofilia horizontaluri
xazebiT, xolo daxrili wrfeebi warmoadgenen TiToeuli brigadis
muSaobas monazomebis mixedviT.

138
praqtikuli samuSao # 3
cvladi da arajeradriTmiani riTmuli nakadi

magaliTis saxiT ganvixiloT specializirebuli nakadi saZirkvlebis


mosawyobad teqnologiuri mowyobilobebisaTvis. brigadebis muSaobis
ritmebi yalibis damontaJebis (1) da saZirkvlis dabetonebisaTvis Seadgenen
2 dRes, xolo brigadis muSaobis riTmi armaturis damontaJebisaTvis (2) _ 5
dRes.
cvladi da arajeradriTmiani riTmuli nakadi grafiki

xazovani grafiki da ciklograma


brigadebis muSaobis teqnologiuri dakavSireba am SemTxvevaSi
xorcieldeba Semdegnairad: vinaidan 2 brigadis riTmi metia, vidre 1
brigadisa, amitom 2 brigada muSaobaSi erTveba pirvel monazomze 1 brigadis
muSaobis damTavrebisas. 3 brigada muSaobaSi CaerTeba mogvianebiT.
nakadis saerTo xangrZlivoba pirvel monazomze momijnave procesebis
dawyebebs Soris drois intervalebisa da bolo samuSaos xangrZlivobis
jamis tolia yvela monazomze.
T  t12  t 23  t ( n1)n  t n .

139
praqtikuli samuSao #N4
mSeneblobis ekonomikuri efeqturoba

aRniSnul efeqturobaze uamravi faqtori moqmedebs. maTgan ZiriTadia


Sromis nayofierebis amaRleba, rac amcirebs mSeneblobis xangrZlivobas.
ekonomikuri efeqti iangariSeba formuliT:
Э  Э1  Э2  Э3 ,

sadac Э1  zednadebi xarjebis, Э2  Sromatevadobebis Semcirebis,

Э3  vadamde obieqtis eqspluataciaSi SeyvaniT miRebuli ekonomikuri


efeqtebia.
Tanamedrove sabazro urTerTobebisa da investiciebis aTviseba
gamosyidvis pirobebis gaTvaliswinebiT miRebul formulas unda daematos
Э4  investiciebis adreuli amogebisagan miRebuli ekonomikuri efeqti.
miRebul formulaSi TiToeuli mdgeneli iangariSeba Semdegnairad.
Э1  0,5H (1  T2 T1 ) ; Э3  Эn (T1  T2 );

Э2  0,6(W1  W2 ); Э4  Ф(П1  П 2 ) .
mocemul formulaSi H aris zednadebi xarjebis sidide 0,5 – ki misi
pirobiT mudmivi nawili; T1 da T2 – Sesabamisad mSeneblobis normatiuli da
faqtiuri vadebi wleSi; W1 da W2 – mSeneblobis normatiuli da faqtiuri
Sromatevadobebi kac-dReebSi, 0,6-Sromatevadobebis SemcirebiT gamowveuli
zednadebi xarjebis ekonomia larebSi 1 kac-dReze; Эn  kapdabandebaTa
efeqturobis normatiuli koeficientia, romelic mSeneblobis dargSi
miRebulia 0,12 toli.  _ mSeneblobis mTliani saxarjTaRricxvo
Rirebulebis is nawilia, romelic qmnis ZiriTad sawarmoo fondebs.
1 da 2 – sabanko sauravis procentebisagan namati koeficientebia
mSeneblobis gegmiur da faqtiur periodebSi.
ganvixiloT magaliTi
asagebia 8 sarTuliani 32 biniani sacxovrebeli saxli saerTo
farTobiT 3840 kvadratuli metri, romlis saxarjTaRricxvo Rirebulebaa
=4400 aTasi lari. aSenebaze saWiro Sromatevadoba W2 =4500 kac/dRes,

mSeneblobis gegmiuri xangrZlivoba T1 =18 Tve anu 1,5 weli.

140
samSeneblo organizacia Sida SromiTi da materialuri resursebis
da samSeneblo parkis mobilizebiT gegmavs Sromis nayofierebis gazrdis
10%-iT, xolo mSeneblobis dasrulebas 15 TveSi anu 1,25 weliwadSi ( W2 )

nacvlad 1,5 wlisa ( W2 ).


Sromis nayofierebis gazrdiT 10%-iT, Senobis aSenebaze danaxarjebic
unda Semcirdes 10%-iT, amitom
W2 = 45000 – 4500 = 40500 kac-dRe.
amgvarad
Э1 = 0,50,24400(1 –1,25/1,5)= 7333 aTas lars;

Э2 = 0,6(45000 – 40500) = 2700 lari= 2,7 aTasi lari;

Э3 = 0,14400(1,5 – 1,25) = 110 aTasi lari.


pirobiT miviRoT, rom krediti samuSaoebze aRebulia mTliani
finansuri uzrunvelyofiT 4400 aTasi lari wliuri 8% gadasaxadiT da
dabruneba nacvlad 18 Tvisa moxdeba 15 TveSi. aqedan ekonomikuri efeqti
iqneba:
Э4 = 4400(8%18):(8%15):100 = 70,4 aTasi lari.
amrigad, sruli ekonomikuri efeqti Seadgens
Э = 73,33 + 2.7 + 110 + 70,4 = 256,43 aTasi lari.

141
praqtikuli samuSao # 5

ZiriTadi samuSaoebis kalendaruli gegma


organizaciis proeqtSi

samSeneblo
samuSaoTa moculo-bebis
samontaJo
ganawileba (aTas
samuSaoebis
larebSi)
# obieqtis dasaxeleba moculoba
maT Soris
III-
sul mowyobilo- I-weli II-weli
weli
bis montaJi
1 mosamzadebeli periodi 519,8 _ 519.8 _ _
2 sawarmoo korpusi 3008,1 1827,2 1000,0 1000,0 1008,1
3 damxmare sawarmoo korpusi 75,9 8,1 _ _ 75,9
4 sasawyobo korpusi 611,2 82,1 100 400 111,2
5 qarxnis kantora 31,7 _ _ 31,7 _
6 samrewvelo daniSnulebis wyal-
sadeni 411,3 _ 60,0 240,0 111,3
7 saxanZro-sameurneo daniSnulebis
wyalsadeni 250,0 _ 150,0 100,0 _
sul 490,8 1922,8 1829,8 1771,7 1306,8

142
praqtikuli samuSao #N6

ganvsazRvroT 100 m3 mZime betonis narevis damzadebis teqnikur-ekonomikuri maCveneblebi.


variantebis logikur-resursuli xarjTaRricxvebi
Rirebuleba Rirebuleba

normatiul

normatiul
raodenoba

raodenoba
erTeulze

erTeulze
erTeulze

erTeulze
normativebis samuSaoTa da danaxarjebis sazomi
#

sul

sul
Sifri dasaxeleba erTeuli

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
I varianti-xreSi (6-38-4; II varianti – RorRi (6-38-10)
1. krebuli 6 _ Sromis danaxarjebi kac.sT 197 2,8 552 197 2,8 552
10

2. T.1.1, p. 176 _ mobiluri betonSemrevebi,250 l manq. sT 27,8 3,86 107 27,8 3,86 107
_ sxva manqanebi man 69 3,2 221 69 3,2 221
3. T.4.1, p. 114 _ xreSi m3 76 13,0 988 _ _ _
9. T.4.1, p. 123 _ RorRi m3 _ _ _ 80 12,7 1016
10. T.4.1, p. 111 _ qviSa m3 50 20 1000 53 20 1060
11. T.4.1, p. 79 _ cementi, m400 t 27,5 175 4813 28,6 175 5005
12. T.4.3, p. 33 _ wyali m3 20 3,6 72 21 3,6 76
13. jami 7753 8037

143
praqtikuli samuSao #N7

koSkura amwis muSaobis saamortizacio


Tanxebis gansazRvra

magaliTi

ganvsazRvroT saamortizacio Tanxebi, romelic modis koSkura amwis


muSaobaze pirvel da meore cvlaSi, Tu amwe erTcvliani muSaobisas
weliwadSi muSaobs 220 dRis ganmavlobaSi, xolo orcvliani muSaobisas
gadabazirebisa da SekeTebisaTvis saWiro dReebis gazrdasTan dakavSirebiT
_ 190 dRe. koSkura amwis wliuri saamortizacio Tanxa Seadgens 26400 lars.
amoxsna:
1. saamortizacio Tanxis sidide, romelic modis amwis manq-cvlaze,
erTcvliani muSaobis dros Seadgens:
26400 lari : 220 dRe = 120 lari
2. saamortizacio Tanxebis anazRaurebis sidide amwis orcvliani muSaobisas
pirveli cvlis ganmavlobaSi iqneba
120190 dRe = 22800 lari
3. saamortizacio Tanxa, romelic unda anazRaurdes wlis ganmavlobaSi
meore cvlaSi muSaobis dros, Seadgens
26400 lari – 22800 lari = 3600 lari.
4. saamortizacio Tanxa, romelic modis erT manqana-cvlaze amwis meore
cvlaSi muSaobisas, Seadgens
3600 lari : 190 dRe = 18,9 lari.
5. koSkura amwis maqana-cvlis TviTRirebulebaTa Soris sxvaoba pirvel da
meore cvlisaTvis iqneba toli
120 lari – 18,9 lari = 100,11 lari.
samSeneblo manqanis muSaobis intensivobis zrda iwvevs produqtis
erTeulis Rirebulebis Semcirebas.

144
praqtikuli samuSao # 8
ganvsazRvroT eqskavatoris remontebis raodenoba

magaliTi

saWiroa ganisazRvros remontebisa da teqnikuri momsaxurebis ricxvi


0,65 m3 tevadobis mqone erTcicxviani eqskavatorebisaTvis, Tu man bolo
kapremontis Semdeg imuSava 9800 sT (M=9800 sT) da ganxiluli wesiT ki
unda imuSaos gegmis mixedviT M dag  3200 sT.

samSeneblo manqanebis gegmiur-gamafrTxilebeli remontis Catarebis


instruqciis Tanaxmad, aRniSnuli eqskavatoris saremonto cikli Seadgens
sar=12000 sT, mimdinare remontis remontTaSorisi periodi – 1500 sT, xolo
teqnikuri momsaxurebisa – 150 sT.
amoxsna
1. kapitaluri remontebis ricxvi, rodesac Nnam  M  9800 sT. da K gan  0.

M nam  M dag 9800  3200


K k.r.   K gan   0  1,08  1 .
 sar 1200
2. mimdinare remontebis ricxvi
M nam  M dag
K m.r.   K gan .
 sar
vinaidan  sar  1500 sT, xolo M  9800 sT, cxadia, rom
Nnam  9800 – (15006) = 800 sT
(aq 6 Seesabameba mimdinare remontebis raodenobas 9800 sT. periodSi)
800  3200
K gan  1 da K m.r. 
 1 =2,67 – 1 = 1, 67=1.
1500
3. teqnikuri momsaxurebis raodenoba toli iqneba
(9800  150  65)  3200
K t.m   2  21,66  2  19,66  19 .
150
(aq 65 Seesabameba teqnikuri momsaxurebis raodenobas 9800 sT-is
ganmavlobaSi anu 9800 : 150).
K gan  2, vinaidan kapitaluri remontis raodenoba 1 tolia da
mimdinare remontebis ricxvic, miviReT 1.
amrigad, sabolood gvaqvs: dasagegmav wels H d a g 3200 sT muSaobis

periodSi unda Sesruldes erTi kapitaluri remonti, erTi mimdinare


remonti da 19 teqnikuri momsaxureba.

145
praqtikuli samuSao # 9

qseluri grafikis xeliT gaangariSeba

2 4
3
4
2
0 6 6
1 8

4 3
3 5
7
qseluri grafiki sqema

gaangariSebas viwyebT kritikuli gzis xangrZlivobis dadgeniT


gzebis samuSaoTa xangrZlivobebis
# gzebis qselur grafikze
Sejameba
1 1 – 2 – 4 – 6 2 + 3 + 4 = 9 dRe
2 1 – 2 – 3 – 5 – 6 2 + 0 + 7 + 3 = 12 dRe
3 1 – 2 – 3 – 4 – 6 2 + 0 + 8 + 4 = 14 dRe
4 1 – 3 – 4 – 5 – 6 4 + 8 + 6 + 3 = 21 dRe
5 1 – 2 – 4 – 5 – 6 1 + 3 + 6 + 3 = 14 dRe
6 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 2 + 0 + 8 + 6 = 16 dRe

ganxilul magaliTSi kritikuli aRmoCnda 1 – 3 – 4 – 5 – 6 gza, romlisTvisac


tkr  21 dRes.

146
praqtikuli samuSao # 10

qseluri grafikis analizuri gaangariSeba

gaangariSebas viwyebT samuSaoTa dawyebis uadresi vadebis t iad.daw.


j

gansazRvriT. t (ad.daw.
i j )  t (ad.daw.
1)  t (i  j )

t1ad.daw.
2  0 ; t13
ad.daw.
 0; t 2ad.daw.
3  t12  2 ; t3ad.daw.
4  t13  4 ;

t 2ad.daw.
5  t13  4 ; t 4ad.daw.
5  t13  t34  4  8  12 ;

t 4ad.daw.
6  t13  t34  4  8  12 ; t5ad.daw.
6  t13  t34  t 45  4  8  6  18 ;

t1ad.daw.
2  t1ad.daw.
2  t12  0  2  2 ; t3ad.daw.
4  t3ad.daw.
4  t34  2  8  10 ;

t1ad.daw.
3  t1ad.daw.
3  t13  0  4  4 ; t 2ad.daw.
4  t 2ad.daw.
4  t 2 4  2  3  5 ;

t3ad.daw.
3  t 2ad.daw.
3  t 23  2  0  2 ; t 4ad.daw.
5  t 4ad.daw.
5  t 45  12  6  18 ;

t 4ad.daw.
6  t 4ad.daw.
6  t 46  10  4  14 ; t5ad.daw.
6  t5ad.daw.
6  t56  18  3  21 .

samuSaoTa dawyebis ugvianesi vada

Tiug.daw
j  Tkr  (ti  j  max (ti  j )

T1ug.daw
2  Tkr  (t12  t 23  t34  t 45  t56 )  21  (2  0  8  6  3)  2 ;

T2ug.daw
3  Tkr  (t 23  t34  t 45  t56 )  21  (4  8  6  3)  0 ;

T2ug.daw
4  Tkr  (t34  t 45  t56 )  21  (8  6  3)  4 ;

T4ug.daw
5  Tkr  (t 45  t56 )  21  (6  3)  12 ;

T5ug.daw
6  Tkr  (t56 )  21  (3)  18 ;

T4ug.daw
6  Tkr  (t 46 )  21  (4)  17 .

samuSaos damTavrebis ugvianesi vada

T ug.dm  T(ug.dm
i  j )  t (i  j )

T ug.dm  T gv.dw  t12  2  2  4 ;

T ug.dm  T2gv.dw
3  t12  0  0  0 ;

T ug.dm  T2gv.dw
3  t 23  4  0  4 ;

T ug.dm  T4gv.dw
5  t 45  12  6  18 ;

T ug.dm  T4gv.dw
5  t 45  12  6  18 .

147
praqtikuli samuSao # 11

qseluri grafikis parametrebis angariSi


cxriluri meTodiT

qseluri grafiki sqema

2 4
3
4
2
0 6 6
1 8

4 3
3 5
7

uadresi ugvianesi drois

kalendaruli
xangrZlivoba
kodi (Sifri)
winamdebare

vadebi vadebi maragi

kr. gazis
samuSaos

samuSaos

samuSaos

aRniSvna
dReebi
kodi

i–j

ti – j

#
t idam
j t idam
j t idaw
j t idam
j r sT Rikr
j

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
meoTxe mexuTe
pirveli etapi meore etapi mesame etapi
etapi etapi
1 0 1-2 2 0 2 7 9 7 0 10/I
2 0 1-3 4 0 4 0 4 0 0 10/I kr
3 1 2-3 0 2 2 4 4 2 2 12/I
4 1 2-4 3 2 5 9 12 7 7 12/I
5 2 3-4 8 4 12 4 12 0 0 14/I kr
6 2 3-5 7 4 11 11 18 7 7 14/I
7 2 4-5 6 12 18 12 18 0 0 22/I kr
8 2 4-6 4 12 16 17 21 5 5
9 2 5-6 3 18 21 18 21 0 0 88/I kr

148
praqtikuli samuSao #N12

sawyobebisa da droebiTi sayofacxovrebo


saTavsebis angariSi

saatomobilo qarxnis meqanikuri saamqros iatakis qveS betonis fenis


mosamzdeblad saWiroa 40 m3 RorRis da 15 m3 qviSis miwodeba. inertuli
masalis mozidva dagegmilia avtotransportiT. maragis norma
gaTvaliswinebulia 5 dRiT.
inertuli masalis Semotanisa da moTxovnilebis uTanabrobis
koeficientebi Sesabamisad 1,1 da 1,3 tolia.
ra sididis farTobi unda iqnes gaTvaliswinebuli inertuli masalis
misaRebad Tu dasawyobebis norma 1 m2-ze miRebulia 1,4 m3 masala
vangariSobT formuliT:
PsaerTo
Psaw   Tnorm.  K u  K m
T
sadac PsaerTo  masalis saerTo xarji; T – samuSaos xangrZlivoba; Tnorm. 

masalis mizidvis uTanabrobis koeficienti; K m  masalis moTxovnilebis


uTanabrobis koeficienti.
55
1,1 1,3  5  281 .
1,4
rekonstruqcia gafarToebamde qarxanas emsaxureboda sasadilo,
romelic gankuTvnili iyo mxolod 60 TanamSromelisaTvis. am mizniT
saWiro gaxda sasadilos sasargeblo farTobis gazrda im angariSiT, rom
erT kacze modiodes aranakleb 0,25 m2 dasajdomi adgili. damatebiT ra
farTobze unda iqnes gaangariSebuli sasadilo bufetTan erTad
damatebiTi moTxovnilebis dasakmayofileblad? normebiT dadgenilia, rom
sakvebis misaRebi saTavso ar SeiZleba iqnes 12 m2-ze naklebi.
gafarToebis sasargeblo sididis dasadgenad Rebuloben 3000,25=75 m2;
imis gaTvaliswinebiT, rom arsebobs 60 m2 farTobi, maSin asaSenebelia
75m2 – 60 m2 =15 m2.

149
praqtikuli samuSao #N13

satransporto ciklisa da sawevela-misabmelis


raodenobis angariSi

qarxana mimwodeblidan samSeneblo obieqtamde 8 km-ia, avtomobilis


moZraobis siCqare 20 km/sT. misabmelis Sesacvlelad dro qarxanaSi da
samSeneblo obieqtze 10-10 wuTia. saWiroa ganisazRvros satransporto
ciklis xangrZlivoba montaJis dros wuTebSi, rodesac konstruqciebis
miwodeba xdeba „Tvlebidan“ maqosebri sqemiT. ciklis xangrZlivobas
vangariSobT formuliT:
2l
tc  tmS  60  tqarx. ,
V
sadac tmS aris mSeneblobaze misabmelis Sesacvlelad saWiro dro; tqarx. 

qarxanaSi misabmelis Sesacvlelad saWiro dro; l _ manZili qarxnidan


samSeneblo obieqtamde; V – moZraobis saSualo siCqare. formulaSi ricxvi
60 saaTebis wuTebSi gadayvanisaTvis aris saWiro
28
tc  10   60  10  68 wuTi.
20
ramdeni sawevela-misabmelia saWiro detalebis obieqtze misatanad, Tu erT
misabmelze eteva 6 detali da yoveli detalis montaJisaTvis saWiroa 25
wuTi? angariSs vawarmoebT formuliT:
tcik
N
n  tmont.

sadac n – detalebis ricxvi; tmont.  erTi detalis montaJis dro;

68
N  0,45 .
6  25
pasuxi: 1 sawevela misabmeliT.

150
praqtikuli samuSaoN# 14

maragnakeTis gaangariSeba sacxovrebeli saxlebis


mSeneblobaSi

ganvsazRvroT maragnakeTis anu gardamaval obieqtebze daumTavrebeli


moculobebis saSualo sidide procentebSi sami jgufis Senobebis saerTo
farTobidan im SemTxvevisaTvis, rodesac wlis ganmavlobaSi maTi
saeqspluataciod gadacema xdeba Tanatolad da mSenebloba mimdinareobs
sami paraleluri nakadiT.
obieqtis dasaxeleba
Senobebis Senobebis ricxvi erTi saxlis mSeneblobis erTi saxlis
jgufi jgufSi xangrZlivoba n, Tveebi farTobi S, m2
I 16 7 1000
II 13 9 1300
III 7 11 1600

maragnakeTis sidide yoveli jgufis erTi da igive tipis


obieqtisaTvis ganisazRvreba saerTo farmTobidan procentebSi.
 n  tb
Pmar  ,
tb  K

sadac n – erTi saxlis mSeneblobis xangrZlivoba TveebSi; tb  nakadis

biji TveebSi; K – im obieqtebis ricxvi TiToeul jgufSi, romlebic unda


iqnen Seyvanili eqspluataciaSi Semdgom wels.
saerTo moednis farTobi yoveli jgufis SenobebisaTvis.
S1  100016 = 16000 m2;

S 2  130013 = 16900 m2;

S 3  16007 = 11200 m2;


_____________________
sul: S  44100 m2.

nakadis biji tb ganisazRvreba formuliT

Twl
tbn  .
K
sadac K _ Senobebis ricxvia TiToeul jgufebSi.
12 12 12
tb1   0,75 Tve; tb2   0,92 Tve; tb3   1,71 Tve.
16 13 7

151
maragnakeTis sidide yovel jgufSi saxlebis mSeneblobis procesSi
Seadgens:
7  0,75
1
Pmar  100  52% ;
0,75 16
9  0,92
2
Pmar  100  67% ;
0,92 13
11  1,71
3
Pmar  100  78% .
1,71 7
saerTo farTobidan maragnakeTis absoluturi sidide Sesabamisad:
1600  52
I jgufi   8320 m2;
100
16900  67
II jgufi   11323 m2;
100
11200  78
III jgufi   8736 m2.
100
maragnakeTis saSualo sidide procentebSi yvela mSenebare saxlis
saerTo farTobidan iqneba
8320  11323  8736
100  64% .
44100

152
praqtikuli # 15

qarxnis rekonstruqciis efeqturobis dadgena

iqneba Tu ara efeqturi moqmedi qarxnis rekonstruqcia, romelic


iTvaliswinebs misi mwarmoeblobis zrdas 200 aTasidan 400 aTasamde m3
nawarmis damzadebas, Tu aSendes axali qarxana, romlis simZlavre iqneba
200 aTasi m3.
am SemTxvevisTvis dadgenilia rekonstruqciisaTvis saWiro
kapitaldabandebis moculoba 26800 aT. lars Seadgens, xolo axali
mSenebloba moiTxovs 72400 aTas lars.
1 m3 nakeTobis TviTRirebuleba rekonstruqciamde Seadgenda 248 lars,
rekonstruqciis Semdeg iqneba 232 lari, xolo axali qarxnis mSeneblobis
pirobebSi 200 lars aRwevs.
gaangariSebiT Cven SemTxvevaSi efeqturobis koeficienti E =0,12.
amocanis gadawyveta SesaZlebelia mxolod efeqturobis gansazRvris gziT.
mocemuli pirobebis mixedviT nakeTobaTa TviTRirebuleba
rekonstruqcis pirobebSi iqneba
232400 m3 = 92800 aTasi lari.
rkinabetonis nawarmis jamuri TviTRirebuleba axali qarxnis
mSeneblobis pirobebSi iqneba
248200 + 200200 = 49600 + 40000 = 89600 aT. lari.
gansxvaveba Seadgens
928000 – 89600 = 32000 aT. lars.
amave dros ekonomia rekonstruqciis Sedegad axlis mSeneblobasTan
SedarebiT Seadgens
72400 – 26800 = 45600 lars.
ekonimikuri efeqturoba damatebiTi kapdabandebis Sedegad i1neba
3200
E  0,07 .
4560
rac normatiuli E  0,12 koeficientTan SedarebiT mcirea, amis gamo
kapdabandebis gamoyofa axali mSeneblobisaTvis ar iqneba efeqturi da
unda ganxorcieldes qarxnis rekonstruqcia.

153
Sinaarsi

praqtikuli samuSao # 1
mSeneblobis warmarTvis mimdevrobiTi, paraleluri da nakaduri
meTodebi .................................................................................................................................................................... 2
praqtikuli samuSao #2
Tanabarritmiani nakadi ............................................................................................................................... 4
praqtikuli samuSao # 3
cvladi da arajeradriTmiani riTmuli nakadi ................................................................ 6
praqtikuli samuSao #N4
mSeneblobis ekonomikuri efeqturoba ........................................................................................ 7
praqtikuli samuSao # 5
ZiriTadi samuSaoebis kalendaruli gegma organizaciis proeqtSi ............ 9
praqtikuli samuSao #N6
100 m3 mZime betonis narevis damzadebis teqnikur-ekonomikuri
maCveneblebi ............................................................................................................................................................ 10
praqtikuli samuSao #N7
koSkura amwis muSaobis saamortizacio Tanxebis gansazRvra .......................... 11
praqtikuli samuSao # 8
ganvsazRvroT eqskavatoris remontebis raodenoba ...................................................... 12
praqtikuli samuSao # 9
qseluri grafikis xeliT gaangariSeba ...................................................................................... 13
praqtikuli samuSao # 10
qseluri grafikis analizuri gaangariSeba .......................................................................... 14
praqtikuli samuSao # 11
qseluri grafikis parametrebis angariSi cxriluri meTodiT ........................ 15
praqtikuli samuSao #N12
sawyobebisa da droebiTi sayofacxovrebo saTavsebis angariSi ..................... 16
praqtikuli samuSao #N13
satransporto ciklisa da sawevela-misabmelis raodenobis
angariSi ....................................................................................................................................................................... 17
praqtikuli samuSaoN# 14
maragnakeTis gaangariSeba sacxovrebeli saxlebis mSeneblobaSi ................ 18
praqtikuli # 15
qarxnis rekonstruqciis efeqturobis dadgena .................................................................. 20

154

También podría gustarte