Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
yuradRebis procesebi
Sejameba
aRqmis mTliani procesi SeiZleba sam safe- SeecadeT, Tqvens irgvliv aRmoaCinoT aTi
xurad daiyos: SegrZneba, perceptuli organi- ram, romelic am momentamde ar SegimCneviaT.
zacia da identifikacia/cnoba. vizualuri SeamCnieT laqa kedelze? saaTis wikwiki? Tu
aRqmis ZiriTadi amocanaa distaluri stimulis garemos Zalze yuradRebiT davakvirdebiT,
(garemoSi arsebuli realuri obieqtis) identi- aRmovaCenT, rom aTasobiT sagania irgvliv,
fikacia da interpretacia, proqsimaluri romlisTvisac yuradRebis miqceva SeiZleboda.
yuradRebis procesebi
stimulidan (obieqtis retinaluri gamosaxule- zogadad, rac metad mivaqcevT yuradRebas sagns
bidan) miRebuli informaciis safuZvelze. Tu movlenas, metis aRqmasa da gagebas SevZlebT
orazrovan figurebs mxolod erTi interpre- masze. amitom aris yuradReba aRmis Seswav-
tacia aqvs sensorul doneze, mravali SesaZlo lisas mniSvnelovani Tema. yuradRebis fokusi
interpretacia ki _ organizaciis da identifi- gansazRvravs, ra tipis informacia iqneba yve-
kaciis doneze. iluziebi SezRudvebs uqmnian laze xelmisawvdomi perceptuli procese-
perceptuli procesebis Sesaxeb Teoriebs.
aRqmis Teoriebi, Cveulebriv, Tanxmdebian yuradReba (Attention) _ xelmisawvdomi perceptuli
imaze, rom perceptuli unari Tandayolili da informaciis romelime nawilze cnobierebis
155
SeZenili procesebis Sedegia, Tumca, ver Tan- fokusireba.
bisaTvis. rogorc qvemoT vnaxavT, mkvlevrebi SegiZliaT eqspliciturad airCioT calkeuli
Seecadnen gaerkviaT, Tu garemodan momdinare obieqtebi Sesaswavlad. stimuliT gamowveuli
ra tipis stimulebs eqceva Cveni yuradReba SerCeva maSin xdeba, rodesac stimulis _
da ra wvlili Seaqvs yuradRebas stimulebis garemoSi arsebuli obieqtebis _ maxasiaTeblebi
gancdaSi. Tavdapirvelad ganvixilavT, rogor TavisTavad, avtomaturad iqceven yuradRebas,
funqcionirebs yuradReba seleqciurad, raTa Tqveni, rogorc damkvirveblis, miznebisagan
garemoSi garkveul sagnebsa da movlenebs meti damoukideblad. stimuliT gamowveuli SerCeva
mniSvnelovneba mianiWos. iqneba, magaliTad, Tu saWesTan mjdomi SuqniSanze
gaCerdebiT da ocnebebSi waxvalT; SuqniSnis
seleqciuri (SerCeviTi) yuradReba moulodneli cvlileba _ wiTeli Suqidan
mwvaneze _ gansakuTrebuli koncentraciis
am qveTavis dasawyisSi gTxoveT, yuradReba
gareSec miiqcevs Tqvens yuradRebas.
migeqciaT ramdenime sagnisaTvis, romlebic
sainteresoa, ra kavSiria am or process
manamde ar SegimCneviaT. es eqsperimenti gviCve-
Soris. kvlevebi aCvenebs, rom garkveul pi-
nebs yuradRebis mniSvnelovan funqcias, rac
robebSi mainc, stimuliT gamowveuli yuradReba
Semavali sensoruli masalis garkveuli nawilis
Warbobs mizniT marTul seleqcias.
SerCevaSi gamoixateba. es nawili Semdeg gada-
muSavdeba. vnaxoT, rogor virCevT, samyaros ro-
mel nawils (subset) mivaqcioT yuradReba da ra saidan
Sedegi mosdevs am gadawyvetilebas CvenTvis io- viciT
lad xelmisawvdomi informaciis TvalsazrisiT.
konkurencia procesebs Soris, romlebic
yuradRebis fokusirebasac gansazRvraven
yuradRebis faqtorebi
mkvlevrebma Seqmnes vizualuri ekranebi,
rogor virCevT sagnebs, romlebic Cveni romlebic mizniT marTul SerCevasa da
yuradRebis centrSi eqcevian? am kiTxvaze pasuxs stimuliT gamowveul yuradRebas konku-
ori komponenti aqvs. maT mizniT marTul seleq- renciul pirobebSi ayenebdnen (Theeuwes et
cias (goal-derected) da stimuliT gamowveul al., 1998). rogorc 5.9 suraTis A nawilzea
yuradRebis mipyrobas (stimulus-driven capture) mocemuli, eqsperimentis TiToeuli sinjis
uwodeben1 (Jantis, 1993). mizniT marTuli SerCevi- dasawyisSi cdis pirebs uCvenebdnen vi-
sas Tqveni miznebidan gamomdinare irCevT, Tu zualur ekrans, romelzedac mocemuli
romel obieqts miaqcioT yuradReba. cxadia, rom iyo 6 nacrisferi wre SigniT Cawerili
cifriT 8. erTi wamis Semdeg ekrani icv-
leboda. seriebis meore naxevarSi, rogorc
1
qarTul fsiqologiaSi: aRqmis subieqturi da B nawilzea mocemuli, erTi wris garda
obieqturi faqtorebi (redaqtoris SeniSvna). yvela wre wiTeli feris gaxda. cdis
pirebis amocana iyo, SeexedaT darCenili
nacrisferi wrisTvis da eTqvaT, masSi
mizniT marTuli seleqcia (Goal-directed selection)
Cveulebrivi C ewera, Tu Sebrunebuli. cdis
_ gansazRvravs imas, Tu adamianebi ratom ir-
Ceven Semomavali sensoruli informaciis raRac pirebi am amocanis Sesrulebisas mizniT
nawils Semdegi gadamuSavebisaTvis. SerCeva marTul SerCevas iyenebdnen. maT ganzrax,
adamianis miznebidan gamomdinare xdeba. mizanmimarTulad gadahqondaT yuradReba
darCenil nacrisfer wreze. axla ganvixi-
Tavi 5 / aRqma
yuri romelime saubris SinaarsSi, rac leq- Semdeg safexurze uSvebs. yuradRebis filtris
ciidan Tqveni yuradRebis gadanacvlebas Teoria (filter theory) amtkicebs, rom Semomavali
gamoiwvevs? informaciis seleqcia misi mniSvnelobis wvdo-
am kiTxvebiT pirvelad ronald broudbenTi mamde xdeba.
(Ronald Brodbent, 1958) dainteresda. igi tvins sako- filtris Teoriis Sesamowmeblad mkvlev-
munikacio arxs _ telefonis xazs an kompiuteris rebma laboratoriaSi Seqmnes realuri cxov-
kavSirebs _ adarebda, romelic aqtiurad rebiseuli situacia, sadac Semomavali infor-
gadaamuSavebs da gadascems informacias. broud- maciis mravali wyaro gvaqvs. amisaTvis maT
benTis Teoriis mixedviT, tvins, rogorc sako- gamoiyenes dixotomiuri mosmenis meTodi. am
eqsperimentSi monawileebs ukeTiaT yursas- 157
menebi, romelSic erTdroulad usmenen or
Caweril informacias. TiToeul yurSi
g a n s x v a v e b u l i informacia miewodebaT.
monawileebs eZlevaT instruqcia,
eqsperimentators gadascen mxolod erT-erTi
Setyobineba da ar mousminon meore yurSi
miwodebul informacias. am proceduras
uwodeben yuradRebamiqceuli informaciis
daCrdilvas (ix. sur. 5.10).
filtris Teoriis mosazreba eWvqveS dadga,
rodesac aRmoCnda, rom zogierTi msmeneli
ixsenebda iseT momentebs, romelTa gaxsenebasac
ver SeZlebda, yuradRebas mTlianad rom
gaefiltra ignorirebuli masala (Cherry, 1953).
5.10
sanimuSod ganvixiloT sakuTari saxelis maga- suraTi
liTi. adamianebi xSirad amboben, rom yuri mok-
res sakuTar saxels xmaurian oTaxSi maSinac
diqotomiuri mosmenis amocana
ki, roca isini sxva saubarSi iyvnen CarTulni.
amas koqteilis wveulebis fenomens (cocktail party cdis piri erTdroulad ismens sxvadasxva cifrebs
TiToeul yurSi: 2 (marcxena), 7 (marjvena), 6 (marcxena),
phenomenon) uwodeben.
9 (marjvena), 1 (marcxena), 5 (marjvena). igi mosmenils
ambobs swor rigad _ 261 da 795. xolo, rodesac sTxoven,
mousminos mxolod marjvena yurSi miwodebul masalas,
saidan cdis piri ambobs mxolod 795-s.
viciT
gvWirdeba Tu ara yuradReba sakuTari gones (da mxolod es jgufi), saxelis ga-
saxelis gasagonad? gonebis Semdeg maSinve ferxdebodnen (Wood
& Cowan, 1995a).
cdis pirebi erTdroulad ismendnen ori
adamianis xmas, romlebic erTmarcvliani
es Sedegebi gviCvenebs, rom sakuTari saxeli
sityvebis mwkrivs kiTxulobdnen. maT
aucileblobiT ar iqcevs yuradRebas, vinaidan
sTxovdnen, yuradReba mieqciaT mxolod
msmenelTa 2/3-ma ver gaigona is. miuxedevad amisa,
marjvena yurSi miwodebuli infor-
Sedegebi naTlad gviCvenebs, rom mainc xdeba
maciisaTvis da sityvebi maqsimalurad
ignorirebuli arxis garkveulwilad gaazre-
zustad gaemeorebinaT. eqsperimentis mim-
buli analizi – sxva SemTxvevaSi msmenelTa 1/3
dinareobis garkveul momentSi TiToeul
verasodes miaqcevda yuradRebas sakuTar saxels.
monawiles (sakontrolo jgufis garda)
aseTi tipis eqsperimentis safuZvelze mkvlev-
sxva sityvebTan erTad asmeninebdnen sa-
rebi varaudoben, rom yuradRebis miRma darCeni-
kuTar saxels im yurSi, romelSic mowo-
li informacia garkveulwilad mainc gadamuSav-
debuli informaciisTvis yuradReba ar
deba, magram imdenad ara, rom cnobierebis
unda mieqciaT. sainteresoa, gaigones Tu
sazRvrebs miaRwios (Woods & Cowan, 1995). infor-
ar maT sakuTari saxelebi? cdis pirTa
macia mxolod im SemTxvevaSi miiqcevs yurad-
daaxloebiT 1/3-ma (34%-ma), romelsac
Tavi 5 / aRqma
suraTi
5.11
yuradReba da vizualuri
Zebna
(A) ipoveT erTi gamorCeuli niS-
niT gansxvavebuli sagani, SegiZ-
liaT gamoiyenoT paraleluri Zeb-
na (gadasinjva).
(B) ipoveT sagani niSnebis erTob-
liobis mixedviT, unda gamoiyenoT
seriuli Zebna.
yuradRebis procesebi
159
sensorul masalaze yuradRebis miqcevamde, (Zebnisas) TeTri T TeTri L-gan gamoyos. Tqven
sensoruli receptorebidan tvinSi Sesvlis- kvlav SegiZliaT gamoiyenoT paraleluri
Tanave, moqmedebs. gadasinjvis SesaZlebloba da ugulvelyoT
yuradRebamdeli gadamuSavebis saSualebiT yvela Savi T, magram Semdeg mogiwevT yvela TeTri
advilad vpoulobT mxolod erTi niSniT simbolos saTiTaod an seriulad gadasinjva.
gamorCeul sagnebs (Treisman & Sato, 1990; Wolfe, 1992). es gamocdileba gansxvavdeba garemoSi erT-
SexedeT 5.11 suraTis A nawils. SegiZliaT, droulad wiTeli da wriuli sagnis povnis
ipovoT TeTri T? es aris oTaxSi, Tqvens irgvliv, gamocdilebisgan. yuradRebamdeli gadamuSaveba
lurji obieqtebis povnis msgavsi amocana. saSualebas gaZlevT, swrafad ipovoT wiTeli
yuradRebamdeli gadamuSaveba saSualebas gaZ- feris an mrgvali formis sagnebi; igi garemos
levT, paralelurad gadasinjoT garemo erTi marTuli gadasinjvis saSualebas iZleva (Wolfe,
calkeuli gamorCeuli niSnis mixedviT. es 1994; Wolfe & Gancarz, 1996). am TvalsazrisiT, Tqven
niSnavs, rom Tqven SegiZliaT erTdroulad gada- mainc gWirdebaT TiToeul saganze indi-
sinjoT ekranis mTeli zedapiri. am paraleluri vidualurad yuradRebis miqceva, raTa gansazR-
gadasinjvis Sedegad yuradReba erT saTanado vroT, Seesabameba Tu ara is ori niSnis kom-
obieqtze koncentrirdeba, Tumca, yuradReba binacias _ wiTelsa da mrgvals.
miaqcieT, rom yvela calkeuli niSani Tanabrad mkvlevrebi ganasxvaveben paralelur da
gamorCeuli ar aris. bevri adamianisaTvis kvad- seriul Zebnas imis gansazRvriT, Tu ramdenad
ratis povna ufro advilia, vidre _ wris, albaT Znelia samiznes povna, romelic yuradRebis
imitom, rom marTkuTxedis kuTxeebi gamokve- gamfantvelebis (distractors) raodenobis funqcias
Tilia (Kim & Cave, 1995). adamianebis umetesoba warmoadgens. davuSvaT, gTxovT, moZebnoT ekranze
ufro advilad poulobs ZiriTadi ferisgan TeTr T xuTi Savi T-s garemocvaSi (rogorc 5.11
gansxvavebul fers, rogorc, magaliTad, alis- suraTis C nawilSia) da 34 Savi T-s garemocvaSi
feri gansxvavdeba wiTlisagan, albaT imitom, (rogorc A nawilSia). radgan Tqven am ori
rom aseTi feri gansxvavebulia garemos nor- amocanis Sesruleba paralelulad SegiZliaT,
misagan (Treisman & Gormican, 1988 ). TiToeul SemTxvevaSi TeTri T-s povnas daax-
calkeul niSnebs Soris aSkara gansxvavebis loebiT erTnairi dro dasWirdeba. meore mxriv,
miuxedavad, mainc gagiWirdebaT maTi kombina- rodesac am suraTze B nawilidan D nawilze
ciebis aRmoCena. ganvixiloT 5.11 suraTis B marTuli gadasinjva (Guided search) _
nawili. kidev erTxel scadeT TeTri T-s povna.
ar geCvenebaT, rom es ufro Znelia? am
SemTxvevaSi yuradRebis sistema ar aris aRWur-
vili imisaTvis, rom paraleluri gadasinjvisas
suraTi
5.12
fanjrebiT.
(A) moZebna Zalian mouxerxebelia,
rodesac sagnis ori nawilis ori feris
erTobliobaa mosaZebni.
(B) moZebna ufro advilia, rodesac
mTeli sagnis feris da misi erT-erTi
nawilis feris erTobliobaa mosaZebni.
160
gadaxvalT, igrZnobT, rom D nawilSi ufro Sejameba
advilad poulobT TeTr T-s. Tqven TiToeuli
garemoSi stimulebs SerCeviTad (seleqci-
TeTri elementisaTvis seriulad yuradRebis
urad) aqcevT yuradRebas mizniT marTuli
miqceva giwevT, ase rom, TiToeuli TeTri
seleqciis gamo an imitom, rom stimulebidan
elementi, romelsac uyurebT (sanam sasurvels
raRac iqcevs Tqvens yuradRebas, esaa stimuliT
ipoviT) damatebiT dros garTmevT.
gamowveuli SerCeva. yuradRebis filtris Teo-
mkvlevrebs SeuZliaT am logikis gamoyeneba
riis mixedviT, tvins SezRuduli SesaZleblo-
perceptuli samyaros sxva iseTi aspeqtebis
bebi aqvs. yuradRebis miRma darCenili infor-
aRmosaCenad, romlebic SeiZleba yuradRebamdel
macia iSviaTad cnobierdeba. yuradRebamdeli
gadamuSavebas saWiroebdnen. ganvixiloT 5.12
gadamuSaveba saSualebas gaZlevT, garemoSi
suraTis A nawili: SeecadeT, ipovoT yviTeli
ipovoT sagnebi, romlebic SeiZleba erTi gamor-
da Savi sagnebi. B nawilSi SeecadeT, ipovoT
Ceuli niSniT identificirdnen.
yviTeli saxli lurji fanjrebiT. meore amocana
ufro advili ar iyo vidre pirveli? davalebis
Sesrulebze nakleb gavlenas axdenen yuradRebis
damatebiTi gamfantvelebi (extre distractors), aRqmis organizaciis
rodesac ori feri CarTulia sagnis nawilebsa procesebi
da mTlianSi (Wolfe et al., 1994). am saxis magaliTebi
gvarwmunebs, rom yuradRebamdeli gadamuSaveba
garemoSi sagnebis sapovnelad SedarebiT daxve- warmoidgineT ramdenad uwesrigo iqneboda
wil (kargad damuSavebuli meqanizmis mqone) samyaro, rom ar SegvZleboda milioni retina-
daxmarebas gvTavazobs. luri receptoridan miRebuli informaciis
axla ukve SegviZlia martivi niSnebis gadamu- Tavmoyra da organizeba. TvalebTan moZravi da
Savebidan mTliani sagnebisa da garemos aRqmis mbrunavi ferebis daukavSirebeli nawilebis
ganxilvaze gadavideT. kaleidoskopi geqnebodaT. procesebs, romlebic
sensorul informacias aerTianebs Tanmimdev-
ruli aRqmis misaRebad, perceptuli organiza-
ciis procesebi ewodeba. Cven ukve viciT, rom,
rasac adamiani aseTi perceptuli gadamuSavebis
Sedegad ganicdis, percepti (aRqmis xati)
ewodeba.
magaliTad, 5.13 suraTze mocemuli organzomi-
lebiani geometriuli kompoziciis perceptuli
suraTi
5.13
organzomilebiani geometriuli
figuris percepti
161