Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
CONUJACION DE VERBOS
Qillqaña
Irnaqaña-trabajar
Afirmativo wa
Negativo janiw
Gerundio Afirmativo sk- wa
Gerundio negativo sk- janiw
Interrogativo
Interrogativo negativo
Oracion simple
o. compúesta
o yuxtapuesta
compleja
cordinada
s+o + v aymara
s+v+v español
modelos oracionales
1. V. urpuña
2. .ccv. khayan urpuski
3. Sv. Jupax saraskiwa
4. Scv jupax khayaruw saraski
5. .scdv jupax t’ant’ manq’aski
6. .s ci v jupax jilapatakiw irnaqaski
7. S cs v jupax arxatiriwa
8. Cc s cd v wasurux jupax t’ant’ manq’askäna
9. Cc s cd ci v wasurux jupax is jilapatakiw t’axsuskäna
10. Cc cc s cd ci v wasurux khä panán jupax is jilaptakiw
t’axsuskana
3
TIEMPO PRESENTE
TIEMPO FUTURO ä
4
Simples P T - K Q
OCLUSIVO
Aspirada Ph Th - Kh Qh
Glotalizada p’ t’ - k’ q’
Simple Ch
AFRICADO
Aspirado Chh
Glotalizado Ch’
FRICATIVO S J X
Laterales L Ll
Nasales M N Ñ
Semiconsonantes W Y
Vibrantes R
I A U
VOCALES
………………………………………….
Tanta “reunión”
Thanta “viejo usado” T’ant’a “pan”
18
Ejercicios
Aumentar los pares mínimos
……………………………………………………………
……………………………………………………………
Ejercicio
………………………… ……………………….
………………………… ……………………….
2.-Pinkillu quena
3.- Pita hilo grueso
4.- Panka libro
5.-Puraka estomago
6.-Putu casa de aves
7.-Puchu sobra de comida de apthapi
8.-Pusi cuatro
9.-Panini entre dos personas
10.-Payïri el segundo animal
11.- Pisi poco pito de cañahua
12.-Pino árbol pino
13.-Payllaña escoger
14.- Pacha tiempo
15.- Para frente
17.-Pillu trenzado
18.-Punku puerta
19.-Pukupuku ave avestruz
20.-Pañu trapo
21.-Puquta plátano
22.-Pachjata partido
23.-Pawla Paulina
24.-Palta palta
25.-Pirwa casita para guardar chuño
26.-Pallapalla militares
Phi
1.- Phisi gato
2.- Phusaña soplador de fogón
3.- Phuru bosta de vaca
4.- Phayaña cocinar
5.-Phiñu papa dulce
6.- Phiñasita persona enojada
7.-Phuthi papa cocida en la olla
8.-Phuqsuta ya lleno
9.-Phiskhasiña burlarse
10.-Phiri harina cosida en la olla
11.--Phichhitanka ave, pájaro
29
P’
1.-P’inqa vergüenza
2.-P’usuta hinchado
3.-P’iti bolsa de dinero está lleno
4.-P’uyu figura de aguayo
5.-P’urp’u oveja o persona que esta encogido
6.-Pitaña tejer algo, chompa
7.-P’akhiraña fermentado en el muerto hace mucho
año
8.-P’iqi cabeza
9.-P’asp’a rajadura de la piel
10.-P’iya agujero
11.-P’utuqriri tostadero de maíz
12.-P’uqu plomo
13.-P’itjaña persona avergonzado
14.-P’atjaña perro que muerde a la persona
15.-P’ap’i pescado resecado
16.-P’isara quinua cosida fresca sin remover
17.-P’itsuña sacar espina de la piel
30
18.-P’iqt’aña encabezar
19.-P’iyarata pared agujereado
20.-p’isqi comida de quinua
21.-p’akjaña romper
22.-p’ari animal huraño (vicuña)
23.-P’ujru hoyada hueco
24.-P’ujsa papa harenosa
25.-P’axla-………...calvo-sin-cabello
26.-p’iqi usuta con dolor de cabeza
T
1-Tunka diez
2.-Tupu camino distancia de un kilometro
3.-Tapa casa de pájaro
4.-Tupt’aña medir con flexo en metraje
5.-Tapachaña la gallina se acomoda para huevear
6.-Tinkuña persona que se esta cayendo
7.-Tikucha hueso del dedo de la mano o pie
8.-Tukuta casa ya terminado
9.-Tuwaña cuidar velar
10-Tiwula zorro
11.-Tiqitiqi fruto de la papa
12.-Tuti regalo de padre cuando el hijo
13.-Tutu maiz tostado o trigo tostado
14.-Tullma trensa de mujer
15.-Tatayitu papá
16.-Tata señor
17.-Timuna timón
18.-Tuntachaña hacer tunta
19.-Turiyaña burlarse de alguien
20.-Titi gato del monte
21.-Tuyuña nadar en agua
22.- Tuqiraski una persona riñe a varias personas
23.- Tisi oveja que va adelante sin escuchar la
voz de la persona
24.- Tumpaniña ir a visitar a la familia
25.- tantachasiña hacer reunion
31
Thi
1.-Thuru grueso soga
2.-Thaya frio
3.-Thuskha hidiondo carne
4.-Thisiraña el burrito que se humea
5.-Thuqhurinaka bailarines
6.-Thiya esquina
7.-Thuskataña persona que escupe a otro
8.-Thalathala persona que se sacude y se cae
9.-Thaqhaña persona que está en busca de algo
10.-Thunkhuña persona que jugando con el pie
11.-Thunkhuña persona que esta saltando en juego de soga
12.-Thithiña persona que esta renegando
13.-Thutha polilla
14.-Thaparaku mariposa negra que apaga la luz
15.-Thurkataña la vaca no se deja vencer con otra vaca
16.-Thaxaraña llama que hace caer sus excrementos
17.-Thathantaski el perro come con ruido
18.-Thatharasiski persona que se está sacando sus ropas
19.-Thayarayaña la comida del plato hacer enfriar
20.-Thujru bastón
21.-Thama con vestidura de abogado con sacón
22.-Thixni cintura
23.-Thuqkataña persona que esta saltando de aquí para allá
24.- Thakhi camino
25.- Thalsuski sacudiendo la cama
26.- thuru jiphilla intestino grueso
T’
1.-T’uxu ventana del dormitorio
2.-T’una pequeñitos papas
3.-T’it’i espesor de nubes
4.-T’isaña despedazar lanas
5.-T’inkhaña con el dedo botar cachinas
6.-T’iqiqiyaña escribir a maquina
7.-T’isnu faja delgado
32
8.-T’ant’a pan
9.-T’arwa lana de oveja
10.-T’uri oveja desnutrido
11.-T’ula planta grande
12.-T’aqa un grupo de algo objeto, montón de libros
13.-T’uqu pan inflado redondo
14.-T’at’iri nubes que cae, que está nevando
15.-T’usu pantorrilla
16.-T’alta lawa de harina que se vota
17.-T’iriña En el cumpleaños o matrimonio se regala dinero
en la ropa
18.-T’iskuña persona que está corriendo
19.-T’ant’iri pan sacando del horno (panadero)
20.-T’ijut’iju langostillas
21.-T’ukuña persona que se hace adormecer
22.-T’uruña persona que está comiendo haba
23.-T’at’jasiña persona que se cae de un piso de casa
24.-T’aqaraña el burro que rompió la soga amarrado
25.- T’aqhi persona pobre con ropa vieja
26.- T’axsuri lavandera
Ch
Chacha hombre
Chichi carne cosida
Chukuña asiento pequeño
Chinuña soga o pita para amrrar a los animales
Churaña dar algo a alguien
Chinkataña `persona que esta bamarrando a la vaca
Chillpaña
Suruña “Picotear”
Surüña “Ser zorro”
No solo basta con esto, mas bien existen 2 tipos de
homonia, las cuales son llamados: homofonia y
homografía.
2.3.3. Sinónimos.
34
2.3.5. Antónimos.
Janq’u > ch’iyara Blanco > negro
Nina > uma Fuego > agua
Jach’a > jisk’a Grande> pequeño
Waña > ch’arana Seco > mojado
5. EL TIEMPO “PACHA”
El tiempo se refiere los días de la semana, meses del año,
estaciones del año, la hora. Por lo cual cada uno de ellos es
importante para controlar el tiempo; este tiempo es creada
el 4to dia de la creación del universo.
1.-Días de la semana “Taqpach urunaka”
2.-Meses “Phaxisnaka”
3.- Estaciones del año “Maran saraw pachanakapa”
41
Phaxsüru lunes
saxrüru martes
Warüru -miércoles
Illapüru -jueves
Ñanqhüru- viernes
42
Willküru domingo
Jichhüru Hoy
Masüru Ayer
Walüru Anteayer
Qharüru Mañana
Jurpüru Pasado mañana
Willjta Madrugada
Akulli Media mañana
Chika uru Medio día
Jayp’u Tarde
Chhapthapi Atardecer
Aruma Noche
Chikärma Media noche
Kumi Década
5.5 Advervios.
Los adverbios son unos circunstanciales de modos tiempos
que modifica al verbo ademas son adjetivos variables por
que cumplen la funcion de variar como independiente de
sujeto o verbo veamos los tipos de adverbio:
a) Vestimenta de traje
- zapato “sapatu”
-medias “kayu isi”
-pantalón “Kayu isi”
- camisa “manqha isi”
-corbata “kunka chinuña”
-chaleco “purak isi”
-traje de saco “ k’acha isi”
- lente “nayra qhispillu”
CASAS “UTANAKA”
6.3. Casas originarios de aymara “Aymar yuriw
utanakapa”
Anaqa - Cavaña, Es la casa que vive la persona un breve
tiempo hasta que pase el tiempo de lluvia a lo que
llamamos verano, los meses noviembre, diciembre y
Enero ese tiempo la lluvia está lloviendo demasiado, ese
momento se debe desalojar, la vivienda donde habitamos o
la estancia.
La cabaña es una sola casa, dentro de esa casa existe
cocina, catre, objetos, alimentos, 3x4 lados de ancho y
largo. Se debe diferenciar del altiplano, del valle y del
trópico.
7.2. Dentro de la casa son estas. “Uta manqhin yänakax
akanakawa:”
6.2.1. Ikiñawja “Dormitorio”
Sawut ikiñanaka “Camas de tejido”
Jant’akunaka “Para tenderse”
Lip’ichanaka “Cueros”
Kurjinaka “Cama remendado”
Sandialianaka “Sandalia”
Sapatunaka “Sapatos”
Imasitanaka “Cosas que se guarda”
Medicina “Qulliri”
Odontología “Laka ch’akhat qulliri”
Enfermería “Usunak qulliri”
. kururu“abdominal
Tixni “cintura”
Ampara “mano”
Q’uruta “bolas” chara “pierna”
T’arwa “pendejo”
LA FAMILIA CON
DESCENDENCIA
Otro autores como Siñani (2013:20) propone el cuadro de
la familia.
Achachila “abuelo” awicha “awicha”
Chacha “marido” warmi “mujer”
Tullqa “yerno” yuxch’a “nuera”
Awki “padre“ tayka “madre”
Awkch’i “suegro” taykch’i “suegra”
Wilawis awki “padrastro” wilawis tayka “madrastra”
Ichutata “padrino” ichumama “madrina”
Asu, irqi, “bebé” asu “bebé”
Yuqa “hijo” phuchha “hija”
55
Pirqa “pared”
Ventana “t’uxu”
Volsa “wayaqa”
Ropa “isi”
2) Carnivoros.
Aunu “perro”
Phisi “gato”
Qhirwa phisi “gato del monte”
Wasa qullu phisi “gato del monte”
Titi “tigre”
Qhirwa titi “leon”
Qhirwa jisk’a titi “tigresillo”
3) Animales de granjas.
Wallpa “gallina”
Chhiwchi “pollitos”
Iwija “oveja”
Khuchhi “cerdo”
Qalakayu “burro”
Qarwa “llama”
8.4 QULLANAKA
Algnas plantas se desconoce en aymara, sólo se pronuncia
del castellano por la inexistencia nombres en aymara, esto
59
8.7 QHATHUNAKANA
Yapu achunakan chanichawipa
Los precios de los productos como por ejemplo: de la
papa, quinua, cañawa, chuño, tunta, haba, sanaoria,
cebolla,
Qhuyanakan chanichawipa
Uywanakan chanichawipa
9. LOS GERGAS
Existen una cantidad de gergas que funcionan con
interjección propia, en los diferentes partes e Bolivia.
61
c) En Bolivia:
o Acaso “ukatsti”
o Noves “ janiti”
o Nové “jani”
o Pues “kunjam”
o Este “aka”
o la cosa es que “ inchhi”
o vah “ay chi”
o entonces “ukjamasti”
o ucha che “ukjamasti”
o en esta ocasión “anchhit pachan”
o En La Paz
Yaaaa “ya…”
o En Cochabamba
grave che “ anchha chhuy”
nocierto “ukjamaxaya”
o En el Oriente de Bolivia
Elay “inchhi”
Puej “wayx”
o En Tarija
Churo “jiwaki”
juro por Dios “chiqapuniwa.
En España:
o eh... “chhuy”
o joder “usuchjaña”
o tío “tiwula”
o hombre “chacha”
o chaval “chawala ”
o o sea “ukampirusa”
o ¿vale? “askiwa”
62
Compartir “umart’aña”
Compartir utjart’awïña
Convivir qamart’äwiñani
Compartiremos Utjart’at’awiñan mâ jila kullakaki
Compartiremos umxat’awiñan mä chuymaki
Compartir jaqunt’awiñani
9.2. VOCABULARIO
El vocabulario del aspecto gtramatical esw muy necesario
aprender que cuando unoi quiere investigar los campos
semanticos significado de las palabras en el contexto de
la medicina vetirinara.
Ch
Chh
K’
Kh
Niya.w. (adv.) Ya
Nayra.nkï.r. (adj.) El primero
Nayrä.xa.nki.w.a. (adj y adv.) Está en el primero
Naya.taki.w. (pr.) Para mi es
P
Pä. (adj y m.) Numeral dos
Pacha (m. y.) Tiempo, época.
Paka.jaq. (n.) Pacajes
Pani.nch.iri. (conj.) Conjunción
Paya.r. (adj, prep.) A dos
payïrix. (adj.) El segundo
Pay.ïri.sti. (adj.) Y el segundo
Pay.pacha.x. (adj. y m.) Los dos
Pusi. (adj.) Cuatro
Ph
Phajsa (s.) Ausencia de lluvia.
Phuqha.nch.ir. (m.) Complementación
Phuqhanchiri. (m.) Complementación
Phuqha.nch.iri.ni.wa. (m. tr.) Tiene la complementación
Phaya.rapi.rika.tayna.ti.(v.tr.)No se lo había sabido cocinar
phaya (v.tr.) Acción de cocinar
Q
Qawqha. (adv.) Cuánto
Qillqt’äwi.na. (v.tr.) En la escritura
Qillqaña.n.s. (v.tr.) En la escritura
Qillqt’aña.wa. (v.tr.) Se escribe
Qillqt’a.t. (v.tr.) Escrito
Qillqt’ata.sa. (v.tr.) Escribiendo
Qutuch.a. (f.) Oración
Qutucha.t. (f.) Oración, ya reunido de palabras
Qutuchata (f.) Reunido
Qutuchat arunaka (f.) Oraciones, reunión de palabras
71
Qh
Qhana.n.cha.ñ.a. (v.tr) Aclarar
Qhana.ncha.ñä.ni. (v.tr.) Aclararemos
Qhana.ncha.raki. (v.tr.) También aclara
Qhana.ncha.raki.ñä.ni. (v.tr.) De esa manera aclararemos
Qhana.ncha.si.s.pa. (v.tr.) Se puede aclarar
Qhana.ncha.raki.ñä.ni. (v.tr.) De esa manera aclararemos
Qhana.ncha.ña.taki. (v.tr.) Para aclarar
Qhana.ncha.täska.raki. (v.tr.) Esta aclarado
R
–rapi (pron.) Se
S
Sapa. (adj.) Sólo
Sañ. (v.tr.) Decir
Sañä.ni. (v.tr.) Diremos
Saphi (f.) Raíz
Sa.rak.tän.xa. (v.tr.y pr.) Decimos
Sarak.sna.wa. (v.tr.) Podemos decir
Sarañä.ni. (v.intr.y r.) Iremos
Sata.raki.wa. (v.tr.) También se llama
Saraki.ñä.ni. (v.tr.) Diremos
Sataw.a. (v.tr.) Se llama
Sata.si.ña.taki.s. (v.tr.y prep.) Para sembrarse
Sata.x.a. (v.tr.) Cuando decimos algo
Sataw.a. (V.tr.) Se llama
Sayiriw. (adj.) Diagonal
Sayt’u. (s.) Raya diagonal
Sañä.ni. (v.tr.) Diremos
Sata.raki. (V.tr.) Se llama
72
T
Taqi (adj.) Todo
Taypi.n.(adv.) En medio
Taypi.n.a. (adv.) En medio
Tukt’ayi. (v.tr.) Termina
Tuku.yanka.ñapa.w.a. (v.tr.) Tiene que estar al final de la
palabra
T’
t’ant’. (m.) Pan
Th
Thakhi.ni (m.f.y pos.) El que tiene camino
73
U
Uka (pro.d.) Eso
Uka.y. (pron.d.) Eso pues
Uka.nak. (Pron.dem.) Ese, esos
Uka.naka.x. (pron.d Esas
Ukanak.s. (pr.d.) Esos
Uka.ru.w. (adv.) A ese objeto
Uka.kipka.rak. (adv.) De la misma manera
Uka.mpi.sa. (f.adv.) Por el cual
Uk.jam (adv.c.) Cuando se expresa de esa manera
Uk.jama.ta. (adv.) De esa forma
Uña.kipa.sa.x. (v.tr.) Luego después de analizar
Uñaki.pa.s. (v.tr.) Analizando
Uka. (pron.d.) Eso
Uk.jam. (adv.m.) Así, de esa manera
Uk.jama.rak. (adv.) De la misma manera
Uka.nak. (pron.d.) Esos
Uñja.si. (v. pron.) Se parece
Uña.kipa.raki.ñä.ni. (v.tr.) (Luego) Analizaremos
Uk.jama.raki. (adv.) Por supuesto
Uka.xa. (pron.) Y eso
Uk. (pron.) Eso
Uka.t.wa. (prep.) Por eso
Uk.jama. (adv.) Igual que ese
uña.kipa.sa.x. (v.tr.) Ya de analizado
Uka.t.sti. (adv.) Luego
Ukat wakisi. (adv. y v.tr.) Luego se debe…
Ukata (adv.) Luego
Ukat.x.a.(adv.) Luego
Ukat.sti (adv.) Y luego
74
W
Wawa.ja.ru.x. (s.pos.) A mi Hijo
Wakicha.ta (v.p) Acción-terminado preparado
Wakicha.ta.wa. (v.tr.) Está estructurado en orden
Wakicha.ta.xi.wa. (v.tr.) Ya está estructurado en orden
Wakicha.ta.sa.(v.tr.) Suele ser ordenado
Wakisi.r. (adj.) Acción necesaria
Wakisiripar.jam. (f.) De acuerdo a su regla
Wakisiripar.jama.w.(f.) De acuerdo a su regla
Walja. (f.) Varios, cantidad
walt’atäta.na.wa. (f.) Había sido varios
Warmi.naka.s. (f.) Las mujeres
Y
Yanap.ir. (v.tr.y r.) El que ayuda
Yanapja.si.pxi. (v.recip.) Se ayudan
Yanap.iri.pa.wa. (v.tr.y r.) Auxiliar de perífrasis Verbal
Yanapt’a.rak.sna. (v.tr. y r.) Podemos ayudar
Yäpa.r. (m.) A la estructura
Yäpa.nki.ti. (f. y adv.) No está en el orden
estructural
Yapu.nak. (s.) Chacras
Yatxatä.wi.n.x. (f.) En una investigación
Yatxata.ñä.ni. (v.tr.) Investigaremos
Yatxataña.ni.wa. (v.tr.) Vamos a investigar
Yatxatañatak. (v.tr.) Para aprender o investigar
Yatich.kas.pa. (v.tr.) Puede estar enseñando
Yaticharapitu. (v.pron.) Me lo enseñó
Yati.chi. (v.tr.) Enseña
Yati.nta.pxa.ñä.ni. (v.tr) Aprenderemos o estudiaremos
Yatiq.iri.naka.ru.s. (v.tr.) A los que aprenden
Yatiyani.pxa.ma. (v.tr.pron.) Les comunicare o los haré saber
76
Conclusion
Este texto sirve para la enseñanza del idioma aymara
como segunda lengua para los hablantes de castellano y
otras lenguas, pues, sea satisfecho en gran calidad de
aprendisaje. Por que este idioma aymara siendo dueño del
lugar territorial pertinencia asi mismo por importancia
para la comunicación y para avanzar la ciencia lingüística
en general en contacto al área general por la necesidad del
estudiante y sociedad Boliviana.
Implicitmente, la lengua y el lenguaje damos a conocer
mediante el objeto de contenidos y estudios.
78
1. BIBLIOGRAFÍA
ALBO, X. y LAYME, F. (1992). El renacimiento de la
literatura aymara. CIPCA, UMSA. La Paz.
BARNADAS, J. (1978) Apuntes para una historia
aymara. CIPCA, cuadernos de investigación 6. La Paz.
Bertonio, Ludovico (1612). Vocabulario de la lengua
aymara.Ed.Juli, Puno - Perú.
Cerrón Palomino, Rodolfo (994). Quechumara:
Estructuras paralelas de las lenguas.Quechua y aymaraEd.
CIPCA, La Paz.
Cerrón Palomino, R. (2003). Castellano andino. Ed. Lima-
Perú.
ESPINOZA M., G. (2011). Aymar arux yatintañäni. El
Alto-La Paz.
Aloso-Cortés, Ángel (2005). Lingüística. Madrid: Cátedra.
ISBN 84-376-1968-8.
Aloso-Cortés, Ángel (2005). Lingüística. Madrid: Cátedra.
ISBN 84-376-1968-8.
Aloso-Cortés, Ángel (2005). Lingüística. Madrid: Cátedra.
ISBN 84-376-1968-8.
D'Intorno, F.; Del Teso, E.; Weston, R. (1995). Fonética y
fonología actual del español. Madrid: Cátedra. ISBN 84-
376-1363-9.
KÜPER, W. (compilador). (1993). Pedagogía
Intercultural Bilingüe: experiencias de la región andina.
Quito. P.EBI, (MEC-GTZ), Abya-Yala.
LAYME, P., F. (2000). Manual de la lengua aymara
(intensivo). ICB. La Paz.
Gutierres, Pascual (2015), Aprendizaje del aymara como
segunda lengua Ed. La-Paz- Bolivia.
79
ANEXO 1.
40 PREGUNTAS PARA IDIOMA NATIVO I
………………………………………………………………………………
………………………………………….
5. ¿Cómo se forma el abecedario aymara?
………………………………………………………………………………
…………………………………..
6. ¿Qué es el aparato fonador de aymara?
………………………………………………………………………………
……………………………..
7. ¿Qué es el cuadro fonético aymara?
………………………………………………………………………………
………………………………………….
8. ¿Que son los modos de articulación?
………………………………………………………………………………
…………………………………………
9. ¿Que es el punto de articulación?
………………………………………………………………………………
…………………………………………..
10. ¿Que consonantes esta ubicado en bilabial?
………………………………………………………………………………
……………………………………………
11. ¿Que consonantes esta ubicado en alveolar?
………………………………………………………………………………
……………………………………………..
12. ¿Qué consonantes es ubicado en palatal?
………………………………………………………………………………
……………………………………………….
13. ¿Qué consonantes esta ubicado en velar?
………………………………………………………………………………
…………………………………………….
14. ¿Qué consonantes está ubicado en postvelar?
………………………………………………………………………………
………………………………………………..
82
………………………………………………………………………………
……………………………..
23. ¿Qué consonantes sonoras está ubicado en
nasales?
………………………………………………………………………………
………………………………
24. ¿Qué consonantes sonoras está ubicado en
semiconsonante?
………………………………………………………………………………
…………………………
25. ¿Qué consonante sonora está ubicado en
vibrante?
………………………………………………………………………………
……………………………….
26. ¿las vocales en qué lugar de sonidos articulatorios
está ubicado?
………………………………………………………………………………
………………………………..
27. ¿Qué son los simples?
………………………………………………………………………………
……………………………………..
28. ¿Qué son los aspirados?
………………………………………………………………………………
……………………………………
29. ¿Qué son los glotalizados o explosivos?
………………………………………………………………………………
…………………………………………
30. ¿escriba una palabra aymara con consonante P
simple con vocal a?
………………………………………………………………………………
……………………………………
31. ¿Escriba una palabra en aymara con consonante
PH aspirado al inicio con vocal a?
84
………………………………………………………………………………
……………………………..
32. ¿Escriba una palabra en aymara con consonante P’
explosiva al inicio, con vocal i?
………………………………………………………………………………
………………………………..
33. ¿Escriba una palabra en aymara con consonante
CH simple al inicio, con vocal u?
………………………………………………………………………………
…………………………..
34. ¿Escriba el saludo por la mañana en aymara?
………………………………………………………………………………
……………………..
35. ¿Escriba los 8 pronombres en aymara?
………………………………………………………………………………
……………………………
36. ¿Escriba en aymara las partes del cuerpo humano?
………………………………………………………………………………
……………………….
37. ¿Escriba una palabra con alargamiento vocálico?
………………………………………………………………………………
………………………..
38. ¿Escriba los partitivos en aymara?
………………………………………………………………………………
………………………..
39. ¿Escriba los ordinales de primero a decimo?
………………………………………………………………………………
………………………….
40. ¿Escriba los números en aymara de 1-10?
………………………………………………………………………………
………………………………….
85
1. 3 vocales.
2. a,i,u.
3. 26 consonantes
4. p,ph,p’,t,th, t’, ch,chh, ch’ ch’ q, qh,q’ x,s,j,l,ll,
m,n,ñ, w,y,r,a,i,u
5. Cómo se forma el abecedario aymara?
Primero abecedario castellano elimino las
consonantes del castellano y aumento las
consonantes aymara.
6. Son los sonidos consonánticos donde salen de
nuestro aparato
7. Dónde están registrados los sonidos del habla
tanto en modos y puntos de articulación.
8. Los modos de articulación son los sonidos del
habla sordo y sonoro
86