Está en la página 1de 10

PHICHQA YACHAKUY

SUFIJOS DE FLEXION DE CASO


K’ACHKAQKUNA
DERIVACION MARCA O QUECH CASTELLANO
SUFIJO / trad. UA
Nominativo -qa allqu El perro es
es qa
Acusativo -ta Llam Leña
a t´ata
Genitivo -p /-pa Sipas De maria
de,del,de la pa/
Mari
ap
Ilativo -man wasi A la casa
a , hacia, a la man
Ablativo -manta llaqta De la ciudad
de ,desde mant
a
Locativo -pi raymi En la fiesta
en, a la ,en la pi
Instrument -wan wawa Con el niño
al con, con l, wan
y ,mas
Limitativo -kama Q Hasta
hasta ´ayak mañana
ama
Interactivo -pura qhari Entre
entre pura hombre
Causal -rayku wawa Por el niño
por rayku
Comparativ -jina payji Como él
o como na
Benefactivo -paq wawa Para el niño
para paq
Transitivo -nta pirqa Por la pared
a través nta
de ,por
Pluralizació -kuna raphi Hojas
n s/es kuna
Diminutivo -cha warm Mujercita
-ito, -ita icha

Mediante este proceso de derivación nominal, se


obtienen temas nominales con la adición de
ciertos sufijos a las raíces nominales.
YUYAYKUNA

 Juk mama mana wawayuq, juk mallki mana

puquyniyuqman rikch´akun.

 Runaqa kawsaynimanta t´ukurinan tiyan,

mana wakpa kawsayninmantaqa.

 Warmita munaspaqa, sunquykiwanraq

chunka kutita t´ukuriy.


QALLUWATAKUNA

 Qhari qaqapi q´illu q´aytuta q´apispa

qhaparin.

 Simiyki takiyta yachan, takispataq tukuyta

takichin.

 Q´aya k´anka kanka kanqa.

 Mamay mayupi mamanpa makinta mayllan.

IMASMARIKUNA

Imasmari, imasmari
Imachus kanman.

Juk yuraq q´aytu

Mana tukukuyniyuq.

¿Imachus kanman?

Kutichiynin: ñan

Imasmari ,imasmari

Imachus kanman.

Juk uywa yakuta

Upyanman manataq

Jisp´anmanchu.
Imachus kanman ¿

Kutichiynin : wallpa
ARAWIKUNA

Yachaywasiyqa mayu qayllapi


Ñuqa sapa paqarin kusisqa kani
Yachachiqniyta punkupi rikuspa
Tukuy munakuyniywan
napaykuni

Yachaywasiypiqa kusisqa kani


Qillqayta, ñawiriyta yachakuni
Takirispataq ,tusurispataq
Masiykunawan kutiripuni
TAKIYKUNA
Siway Asusina
P´anqanchikta jap´irispa
Siway asusina
Yachaywasiman purisun
Siway asusina

Mayuta phinkiykachaspa
Siway asusina
Urquta wasaykusunchik
Siway asusina

Qharipura warmipura
Siway asusina
Sumaq kusirikusunchik
Siway asusina

Yachachiq yanapawasun
Siway asusina
Ama k´umuspa kanapaq
Siway asusina

JARAWIKUNA
Usamantawan pikimantawan

Juk p´unchaw ,usawan pikiwan juk jatun rumi


urapi tinkusqanku,chaypitaq ajinamanta
rimanakusqanku:

Ñuqanchikqa ancha llakiypi kawsakunchik,


Manachu sawarakapusunman? ninakusqanku.

Chay yuyayman chayaytawantaq ,maytapuni


munanakapusqanku nin. Tukuy imaymana
puquykunata sawarakunankupaq tarpuyta
qallarisqanku.Mana para
kasqanraykutaq ,phutiypi qhawakusqanku,
chayraykutaq tukuy uywakunapis urqukunaman
wicharispa jik´uy jik´uyta waqaspa yakuta
mañakusqanku; usataq may phutisqa kaspa kay
jinata t´ukurisqa:kay wata mana sara
puquptinqa ,manachá sawarakusaqchu. Chay
nisqanta piki uyariytawanqa sipirpakusqa.

Chayraykumin usapis munaqinpa qhipanta


ripuyta munaspa, runap umallanman
chayaykusqa, chayjinamanta chaypi
wasichakapusqa.

También podría gustarte