Acerca de este libro

Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterías de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos años como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio público. El que un libro sea de
dominio público significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio público son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras señales en los márgenes que estén presentes en el volumen original aparecerán también en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.

Normas de uso

Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio público a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio público son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:

+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No envíe solicitudes automatizadas Por favor, no envíe solicitudes automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a
cabo una investigación sobre traducción automática, reconocimiento óptico de caracteres u otros campos para los que resulte útil disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envíenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio público con estos
propósitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribución La filigrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Búsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Manténgase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio público para los usuarios de
los Estados Unidos, lo será también para los usuarios de otros países. La legislación sobre derechos de autor varía de un país a otro, y no
podemos facilitar información sobre si está permitido un uso específico de algún libro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de
autor puede ser muy grave.

Acerca de la Búsqueda de libros de Google

El objetivo de Google consiste en organizar información procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de
Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podrá realizar búsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la página http://books.google.com
1
 11. 162
>>

97.4 .
20 - to 2 ) ‫کراس تر‬

WANATI
j
TWI
A
11262
છે .
Wahbreria delacala Profesa

me

ARTIS RHETORI
cecõpendioſa coaptatio, ex Ari
he
Stotele, Cicerance Quintilian
no.Antonio Nebriſſenſeconcior
natore. 20.08
Tabule de Schematibus fi frë
pis,Petri Moſellani."
In rhetorici Deli
detes.
Iederlo libellu dedupliers
Copia .
Eiufdem dialogusCiceronia,
optimo genere dice
lus:fiuede
di. Compluti.
IS 2'9
TIN TAMISEMITIMI

Delacompa eferrey
Pellabria
 ( Michael Eguia typographus Rhetorices
candidatis in Complutenſi Acemia.S.
St mea quoq; letitia iuſta ,ac no uulgaris, & ui
E deo plané humaniorú literarum , e eloquétic
Studia, ſſola in hacflorétifſima academia no táto ope
reclara,dc cclebriá crant,cú relique oës bone artcs ,ac
diſciplinepfecte fint, acſummúdecus,€ſpledoré ob
tineāt,indies magis ac magis uigcre,iualeſcere,et pro
uchi.Et nấc maximeab hinc paucis diebus, ex quo fau
Stis aufpicijs,triliguecollegiñ fundatū ,atq; ere &túeſt.
quodſolis linguis excolendis, & eloquentie exercéde
eſt deſtinatū. In quo mire apparetnoſtratiã ingeniorú
indoles, & incredibilis horū ſtudiorü cupiditas ,a qui
bus uidcbantur abhorrere : & tanti iam ,tam letifru .
Elus fiunt,utſpcremus brevi futurű, ut helfe quoq;
>

cum alijs inter nojtros pare celebritaté, & gloria asſe

quantur.quo quidé nibil reliquifit ; quo alijs nationis
bus,qui hanc palmam nobis preripuerant,fimusinfes
riores. Quain re ex affectu ,quo eſſe debeo in noflros,ac
pcipue in hocgymnaſiū Coplutėſe;excitatuscgo ſum ,
ut ad ború Studiorú profečtū ,pro partemea, fi excu
dēdi libros induſtria aliquid conferré.Etincepi à minis
mis meü lunc animü iuuandis eloquentieſtudyjsme
ferre, itaq; Antonij Nebrijſſenſis rhetorica edidiquá
ille
 Epiſtold.
illeexpreſtántiffimishuius artisautoribusfummo cü
delectu,mtore ,ac pſpicuitate. e quã fieri potuit,bres
uitate colegit. que quidė gemina gratia poterit place
re, & qui omnia artis dicendi precepta coplexa eſt; &
9 uelutbreuiarij uiceſtudioſis erit,quo,qabalyjsfcri:
ptoribus uaric,acdiffuſetradita ſunt, teneant,& laine
proferre ſtatim ,cum uſus poſtularit, posſint. I.uic aūt
adiunximus brcue Petri Moſellani uiri eruditiſſimi, et
remúčti,ac elegātisingenų , o facãdiæ ,de figuris tra
>

Elatú ,qui ad elocutione, qell pcipua kuius artis pars

pertinet;quèq; in proptu maximeeſſedebet.Comexis
mus præterea Eraſmi dialogů.Ciceronianú, hoc ani.
mo,ut poftquâ rhetorices cãdidati oia artis praecepta,
uclutinnumerato tenucrint atq,uarijs gratiſq; colori
bus orationė { variare ed ornare didicerint,no igno
rét quosſibrimitados,ex tãuariofcriptorum genere,
proponāt,ut enim in initio funt optima quæq; addiſce
da:ita & purus, tcrſus,f elegās ſtilusftatim critin
bibédus.Quod omne rhetoricescãdidati,in ueftrâ gra
tiã , & utilitaté cú ſit laboratū , gratis animis accipis
tem , cxpectate in diesuberiora,queuobisego to
na fide polliceor. Valete, & proficite .
 Prologus.
CAd clæmētiffimūtn Chrifto Ieſu patrem
acilluftriffimun dominu do . Fråciſcu Simoni
de.S.R.E.CardinaleHifpanien .& c.Aelui Anto
nu Nebriſen.In Cópluten.gymnaſio artis rhes
toricæ profefforts prefatio ,in cluídem artis bre
viarium ex varits autoribus colle & um .

Olus apudPlatonëineo libro

qui de arte rhetorica Gorglas
inſcribitur : interrogat a Che i

rophonte qua artem profiter

ret :multę, inquit, artes & [cle
tiæ funtin hominibus ex peris
tlaperite adimientä . Peritia va facitvitam no
ſtram per artem ,Imperitta vero per fortuna,lo .
cedere.Guiſententiein magnis moralibus altis
pulatur Ariftoteles.Vbiplurimā,inquit,eft for
tunæ ,ibi minimum eft artis & prudentiæ : ang
e contrario vbiplurimum eftartis,ibiminimá
eft cafus & fortunæ , Atqut, ſt vlla eſt ars in qua
plurimum fortuna dominetur: ca nimirum eft
hetorica.Eft enim omniñ difficillima: quippe
cuius
 Prologus.
culus fru & um poflit percipere nemo: qui no
fit bonus vir : idemos dicendi peritus. Nam
quiddifficilio ( vtatt Pittacus) quam effe bos
numvirum !quidmagts arduum ,quàm vt ps
fuadeas:copiofe ornategs dicere :Hinc eft illa
Ariſtotelis, quod tam träfit in prouerbium ,
Virt9 moralis & ars intelle &tiua circa difficile
verſantur.Ita nonſine canla, in oratore CA
ceroſcribit, quoſdam mirari ſolitos:quod in
vno fæculocomplures optimipoëtæ : atgė
diuerſo in multis fæculis vix orator vnus tos
lerabilisfit repertus:cum præfertim ars dices
dicoftet ex verbis triujalibus atą protritis:
& ex fententiis comuni omntum fenfu reces
ptis.Culo rei caufaeftin pröpto, Nam in co
excellere in quo æmulosnon habeas: & cos
vincere qui non repugnét:nihil habet quod
fit magnificum . Atin eo in quod omnesmas
nibus pedibuſg nituntur : quodą per om
nemvitam agunt,alios ſuperare:non admira
bile modo,verum etiam diuiniculuſdā opes
rismunus eft. Sed ad rem .Ars dicédi tani &
a ili lica
 Prologus:
A cun & is hominibus eft ingenita : quem 1
admodum & grāmatica & diale&ticai omnes
enim emendate,argute, ornatègsloqui nitun
tur : Ars tamen & conſuetudo perficit vt ea
quæ in nobis natura Inchoauerat , ad fum
iņam reducantur . Sedeo rhetorica diffiche
.

lioreft , quod elus materia longe laté o paš

tet :nex illiusamplitudinem poteft vllis rer
minis coactari. Sed cum fint hulus artis
libri complures à clariffimis autoribus ,
græcis & latinis ædit: eógres dedu &ta fit :
vt nihil addi poffe videatur : neſcio quo tas
inen modo ,aliquid defideratur ad hucquod
fit adeuntibus rem tam arduam quafi opus
introductorium .. Ad quod faciendum tu
me, Pater optime, identidem hortata es:illa
opinor ratioe ductus,vtin hocpulcherrimo
totiusorbis hiſpani,ne dicam terrarü gyms
naſlo ,eloquentiam cūſapientia lungęs:hanc
quo & partem inhonoratam no relinqueres:
ad quam exequenda hic meus labor non nie
hil poffet conducere.Sed poft Ciceronem &
Quin
 Prologus.
Quintilianum :quinullam poftfe fcibendi
locuin ,hacde re ,pofteris reliquere:quidego
aufimin tantæ rei difficultate :Introductoriu
inquis,quale illa fuit: quod in latinas litteras
ædidifti:magna cum tua at nationisnos
ftræ gloria,per omnes nominis latini gentes
circunfertur, ho ,diſpar ratio eft illius at
hutus negotii.Illic habebam compluresmet
ſimiles quos imitarer:hic paucos & q me los
gius ab imitative ſubmouerēt. Illic funtmul
ta quæ poffum mihi,vel peculiari quodā iure
Ineo ,vindicare:quæ prioribus fuerant inicos
gnita : at& etiam pofteris fortaffe : niſi à me
ac cepeript,hic vero quid ego inueniam : ni .
fi quod eft inore omnium vulgoß protri
tum . Illic præterea res erat mihi cum pues
ris litcrarum rudibus : hic vero cum viris &
quidem eruditiffimis: qui forſan , opinione
quadam falfa , quam ſemnel de me accepe - :>
runt , aliquid egregium , nouum , adınira
bile, à me expe& ant. Quare ne nithi in
hoc opere tale aliquid accidat, quale in illis
intros
 Prologus.
Introductionibus ( fuerunt enim qui diceret
me nihil bene dixiffe,niſ in its quæ ab aliis
accept:in ceteris vero aberraffe) nthilex inge
nio meo :nega vnum quidē verbū apponanr:
nili fortaffe ad cone &tenda interſeartisprçce
pta :ne quis pofſit me calūntart: q vetera atgg
altena p nouismeisg vendo.Et ne quis falfo :
de meexiftimet q fun orator:qa de arte oras
torta præceptatrado: ſciat Ciceroni placuiffe
nihil effe facilius qua de arte ſcribere:nihil dif
ficilio ex arte dicere. Quidigiť:quéadmo
dum ait Horatius. Fungar vice cotis, acutū
Reddere quęferrum valet exfors ipfaſecadi.
Vale ,
Anacephalcofis operis.
Preparatioopls. C. Define. Cap.vlo
Anrhetorica ſitars Deparubusrhetoris
& quideft. Cail. cço Ca.vit.
Deartifice, Cap.iit. De inuétionc.ca.viii.
De materia . Caut. De diuifione caufaru
De inftrumétis.ca.v , ibidem .
De ftatu
 le qulugs rebus tieceffariis.
menta: quibus artifex in conformanda ma
teria vtitur. Vas cælatum fiue fignum eft fts
nis in arte cælandi. Sed quia vt Ariſtoteles
at duo funt genera finium ; alterum opus
alterum operatio : & in cælatura quo $ dus
plex poteft effe finis:aut ipfum opus cælas
tum : aut bene cælare , Pari modo in arte dis
cendi opus eft imprimis artificio : per quod
artifex operetur , ea eft rhetorice : quæ latia
ne oratorta dici poteft. Opus eft etiam artia
fice: qui per artem operatur. Is eft rhetor,
qui latine , orator. Opus quo eft fubte &ta
materia , circa quam rhetor & rhetoricavers
ſentur, ea proprie eft in triplici genere caufa
rum.demonftratiuo , deliberatiuo, tudicia ,
11. Opuseft præterea inftrumentis quibus
operetur , ingenio videlicet ,multimoda eru
ditione , animi præſtantia , voce , latere, des
core , Ad hæc opus eft omnia ſuperiora ad
certum finem dirigere:is eft oratio apte com -
pofita , fiue benedicere ad perſuadendum .
An rheto
 Anrhetorice ſitt ars ,
An rhetorice ſit ars: & quid fit,Cap ,ti.
Vbitabit vero quifpiam ſit ne ars bes
D. nedicendi.Nam cum indo & i & barba
11 &ferulproſequunturaliquid: dicuntfimt
le principio,narrant,pbant,confutant.& qd
vim habeatperorationis, deprecantur. Ante
Thyllan, præterea & Coracem ,primosartis
inuentores,multi fuere deſertt: qui,ſola natus
ra duce,perorartitcaufas.Sed quod fit ars.co
firmaturmaximorum virorü autoritate : qui
Ubros de arte rhetorica inſcripferunt:effet
indignam , cum aliarü rerum quæ ſunt mt
nus dignę:Ant artes abhominibusexcogita
tæ :rhetorice maximum at pulcherrimum
opus:in tam ſublime faftigium putem , fine
arte perueniffe.Erit igitur non ſolumars:ſed ,
quemadmodü apud Platonem ,PolusInter
roganti Cherophonti reſpondit,omniñ ara
tum pulcherrima.Rhetorica vero ab Ifocras
te,Gorgia,Theode &teallires cöpluribus,vis
facultasízperſuadendidefinitur.Sed & pecus
nta Interdã pſuadet, & gratia , & autoritas,&
dignitas.
 De artifice.
dignitas,& aſpectusipfeAnevoce.Perfuader
ctiam verbis meretrices,adulatores, medici.
Args edluerfo non ſemper orator perfuadet.
Apollodorus oratorem fortunæ fubiicit : n
i non perfuaferit: non fit orator. Ariftoteles
ab cuentu excludit:cum dicit , rhetorice effe
vim inueniendi omnia in oratione perfuafibi
lia.Celfus,rhetorice nonde yeris fed defimbo
libusveri,effeputat.Non enim ,ait, bona cô
fcientia, fed vi&tortalitigantiseft præmlum .
Quod Iverum eſſet:rhetorica peffimocuts
arma daret ad nocendum . Sit igitur rhetoris
ces vera diffinitio ,ars bene dicēdi. Na & ora
toris omnes partes cóple& itur & mores : cú
bene dicere nö pofſit nifi bonus.In idem res
cidit Chryſippi fententia: cum dicit effe fcten
tiam recte dicendi.
De artifice.Cap.1t.
I igitur oratoria eſt ars re &tedicendi,erit
Selocerteorator,quemadmodum à.M.Cato
ne definitur , vir bonus dicendiperito.Verü
id quod ille poſuit prius: & ipſa natura poti9
ac maig
 De artifice.
ac maiuseft: vtiqz vir bonus. Quod fi visit
la dicendi, malitiam inftruxerit: nihil fit pu
blictspriuatis rebus perniciofius eloquen
tia,Ipſa quogrerum natura , in quo præck
pue indulliffe homiņi videretur: quo noš
à cæteris animalibus ſeparafſe: non parens
fed nouerca fuerit : fi facultatem dicendi for
ciam ſcelerum ., aduerſam innocentiæ , hoftë
veritatis inuenit.Matos enim naſci : & egere
omni ratione fatius fuiffet: quam proniden
tiæ munera in mutuam pernicien conuerte's
re. Longlus tendit hocmeumiudicium ,nec
enim hæc dico , eum qui fit orator virum
bonum effe oportere :ſed nec futurum qui
dem oratoreni niſi virum bonum ,Nam cer
te neg intelligentiam concefferis iis: qui pro
poſita honeftorum acturpium vía , peforeni,
ſequi malunt: neg prudentiam : cum grauir
ſimąs frequenter legum , ſemper veroidalæ
conſcientiæ pænas à ſemetipſis, in prouifo
>

rerum exitú , induantur. Quod fi nenjinem

malum effe nifi ftultum eundem :non modo
à faples
 De artifice.
à fapientibus dicitur : ſed vulgo quog ſem
per eft credituin : certe non ftet vnquam ſtul
tus orator . Adde quod nec ſtudio quidem
operis pulcherrimi vacare mens , nifi vitiis
Mbera,poteft.Primum quod in eodem pe & o
re nullum eft honeftorum turpium & cõfors
tium . & cogitare optima fimul & deterrinia
non magis eft vnius animi, quàm eiuſdem
hominis bonum effe & malum . Deinde
quod mentem tantæ rei intentar ,vacareom
nibus aliis , etiam culpa carentibus , curis
oportet,Præterea omnino orator id agit : vt
auditori quæ propofita fuerint : vera & ho
neſta videantur. Vtrum igitur faciliushoc
bonus vir perſuadebit ,an malus!Bonus qui
dem & dicit fæplus vera at & honefta.fed etiã
ſi quando,aliquo ductusofficio ,falſo hęcaf
firmare conabitur malore cum fide neceffe
eft audiatur. At malis omnibus , ex conceptu
opinionis & ignorantia re & i,ponnunquam
exciditipſa ſimulatio: frequétergaccidit: vt,
his etiam vera dicentibus,fidesno adhibeat.
De as
 De matertarhetorices.
De materia rhetorices.Cap.iiu .
Ateria rhetorices ( vt plures maxi
M mig hull artisautorestradiderüt)
eft omatsres,quæcum ad dicédum fubter
& aerit.Nam & Socrates,apud Platonem , dr
cere Gorgiæ videtur nonin verbis effe mate
teriantledin rebe. Etin Phædro palàm , no
in judiciis modo & in concionibus: fed etiã
in rebuspriuatis ac domeſticis rhetoricēeffe
demonftrat.Et Cicero , quodam in loco,mas
teria rhetorices vocat res,quæ ſubie &tæ funt
d : fed certas demum putat effe fubie &tas.
Allubivero de omnibus rebus oratori dicés
dum arbitratur:his quidem verbis. Quams
quamvis oratoris profeſijosipfa bene dice
di,hoc ſuſcipereac pollicerividetur: vtomni
de requæcūø propofita fit:ornate ab eo cos
plofe dicatur.At adhucalibi.Enim vao
oratori,quæ ſuntin hominis vita( quádoqui
demin ea verfaturorator:atq ea eſtilli fubtle
& amateries )omnia quæfita,audita,le &ta,dilo
putata,tra & ata,agitata eflè debēt.Dicet vero
quifpia :
 De materiarhetorices.
Golfpian : omnium igitur artium perito erit
oratorſi de omnibus ei dicendü eft:Poffem
hic Ciceronis refpódere verbis :mea, inquit,
fentétia nemo effe poterit omni laude cumpu
latus orator ;nifi erit omnium rerum magna
rum atgartium fcientia conſecutus. Sed mis
hi fatis eft,elus effe oratorem ret de qua dicit,
non ipſcium .Nec enim omnes cauſas nouit :
& debet poffe deomnibusdicere. De quib ?
ergo dicet:de quibus didicit. Similiter dear
tibus quog ,de quibus dicendum erit, intes
rin dtſcet: & de quibus didicerit :dicet.Quid
ergo non faber aut de fabrica nielius , aut de
muſice muſicus : Si neſclat orator quid fit de :
quo quæratur:plane melius.Nam & litigator
rufticus illiteratusip,de cauſa ſua, melius quá
orator qui nefalet quid in lite fit , fed accepta
à mufico,à fabro ficutà litigatore,meliusora
tor, quamipfe qui docuerit. Verum &faber
cum de fabrica, & muficus cum demuſica ,fi
quid confirmatione deſiderauerit,dicer:noti
erit quidē orator fed faciet illud quafi orator,
b Sicut
 De inftrumétis rhetoricae,
Sicut cum vulnus imperit9 deligauit, no erit
medicus ,fed faciet vtmedicus.Gorgiasque
dem adeo rhetori de omnibus putauit effe di
cendum : vt ſein auditoriis pateretur interros
gari,qua de re vellet.Hermagoras quoq ,dis
cendo,materiam effe in cauſa & in queſtion
bus,omnes resſubie&taseratcomplexus.Sed
quæſtiones (i negetad rhetoricen pertinere:
diffentit à nobis.Si autem ad rhetoricē perti
nient:ab hoc quoc adtuuamur.nihil eft enim
qd non in cauſam aut quæftiones cadat.Aris
ftoteles tres faciédo partes orationis, ludicia
lem , demonſtratiuam ,deliberatinā:penè &ip
fe oratori ſubiecit omnia ,nihil enim non in
laæc cadit,Nos vero dicamus materiam rhes
torices propriam tria effegenera illa cauſarū :
quæ primusomnium Ariſtoteles poſuit : fts
cut cælaturæ,argentum aurum ,& ele& rum .
verſari tñ aliquando circa materiá , q ft aliarū
arttū pprta :quéadmodū æris & ferri quaq
dem vtunturærarius faber ato ferrarlus.
Dciaſtrumentis rhetoricæ.Ca ,v.
Inſtrus
 De instrumentis rhetoricæ .
Nitrumenta præterea funt neceffaria: ſine
effici, op":nó pót.Sed illa no taad artē , qua
ad artificépertinent.Neget ſclétia defiderat
inftrumétú :quç pot effe cófumata: ēt fi nihil
faciat.Sed illis opifex indigetiquéadmodúcę
lator cælo : & penicillo pidor. Sûtant inſtrus
mēta,partim diligentia nia cóparata:partim
naturalia, quaquâ vtrag ichoant à natura: g
ficlunt aūtvfu & cófuetudine. Ita cognitio
rerü naturaliū ,atą earü rerūſ hominis , ģ
homo eft pprięſūt:Peritia quo & turíſciuilis
atq hiftoriarñ ,inſtrumentaoratoris poffunt
appellari.Hecarma habere ad nianu :hox ſct
entia debeteffefaccin9 :accedéte verborum
figurarūß facili copia : &inuétionis róne: &
diſponēdivſu: & memorię firmitate: & adios
nis gfa.Sed plurimūex his valetanimi pran
tia : quânec met9 frågat: nec acclamatio terres
at;necaudientiú autoritasvltra debitam res
uerentia tardet. Nå vt abominada funt cótra
sla his vitia cófidētię,temeritatis.īprobitatis,
b li arrogā.
 Derhetorices fine.
arrogantiæ : ita citra conftantia , fiducia,fora
>

titudiné,nihi ftudia , nihil pfe &tus ipſeprue

Tit:vt fi des armatimidis & imbellibo, Veres
cūdiaquidem vitiâ,fed amabile,que virtutes
facillime generet:dicimus effe interim aduer
fam ,multisqz in cà fuiffe:vt bona ingenti ftu
dii'q in lucem non prolata , ſitu quodam fes
creti conſumerentur.Sciat autem : fi quis hçe
forte,minus adhuc peritus diftinguendi vim
culuſ verbi, leget non probitatem amere
prehendi:ſed verecundiâ :quæ eft timor qui
damn reducens animü ab iis quę factēda ſunt.
inde confuſio,& cæpti pænitentia , & ſubití
ſilentium .Quisporro dubitet vitiis aſcribes
te affe& umpropter quem facere honeſta pu
detur:Negego rurſusnolo eü quifit di&tu
rusſolicitum ſurgere: & colorem mutare : &
periculum intelligere: quę fi non acciderent:
etiam ſimulanda erant. Sed intellectus hic fit
operis,non metus,moueamurg ,no concida
mus. Optinia autem eft emendatio verecuns
diæ ,fiducia ,etiam quamlibet imbecilla fros,
magna
 Derhetorices fine,
magna conſcientia fuftinetur.Sunt & natura
lia,quę tamen & cura iuuantur, inftrumenta,
vox ,latus, decor, quæ quidem tantū valent:
vt frequenter famam ingenit faciant.
De rhetorices fine.Cap.vi.
Vemadmodú tam inde ab initio dio
Q & um eſt, duplex eft finis rhetoricæ .
opus ad quod omnia artis præcepta dirigun
tur:id eft oratio ,ad id quod dicendumeft,
apte compoſita :vel potiusapte disere adper
fuadendumetiam fi non perſuadeat.Nam fie
cut in rhetorices definitione diximus multa
alia funt quæ perſuadent: & tamen ad rhetoa
ricam no pertinent.Iſocrates thetoricēvim
perſuadendiopificem effe dicit.Cui aftipulat
Gorgias in Platonis dialogo: Gorgiæ ip.
ſtus nomine derhetorica inſcriptus eft.fed tå
dema Socrate coa & us, vim dicendo perſuas
dendi, finem rhetorices effe cöfitetur. A quo
no diffentit Theodectes : fiue ipfius id opus
eft: quod de rhetoricę nomine etusinfcribit,
fiue, vt creditüeft, Ariſtotelis:in quo eſt ſcri
b 111 ptum ,
 De rhetorices fine.
Ptuni,finem effe rhetorices docere hoies dis
Cendo in id,quod orator velit. Cicero in hac
parte ſibi non fatis conſtat :nam pluribus in •
locis ſcripſit,oratoris officium effe dicere apa
poſite ad perſuadēdū. In rhetoricisetiâ quos
fine dubio ipfe no probat:finem facit perſua
dere.Quodſi verum eft:præftabit hunc fem
per orator,ſemperer bene dicet.Firmūsūt
hoc,quod opponitur aduerſus eos, fitfortal
fe:quiperſuadere finē putauerunt.Nofter ora
torarlo à nobisfinita non eftpoſita in euen
tu tendit quidem ad vi & oria qui dicit: fed cũ
bene dixit:etjà ft non vincat: id quod arte có
tinetur,efficit. Nam & gubernatorvult falua
naue in portā peruenire. Si tamētempeftate
fueritabreptus:no ideo minus erit guberrias
tor:dicetig notum illud:dum clauum re & um
teneam.Et medicus fanitatem ægri petit: 1 ta
men aut valetudinis vi,aut intéperátia ægri:
alioue quo caſu ſummam non contingit:du
ipſe omnia ſecundum rationem fecerit:medt
cinæ fine no excider,Ita oratori bene dixiffe
finís
 De quing artis rhetoricæ paruby.
finis eſt.nam eft ars ea in actu pofita: non in
effe & u .Quæ igitur de arte,artificę,materia,
inftrumentis,& fine rhetorices in genere di
cenda fuerunt:breuiterperftrinximus. Nunc
partes illius proſequerpur.
De quing artis rhetoricæ partibg. Ca.vil
Ving rhetoricæ partes oportetelle
er
O in oratore.Inuentionein.Diſpoſitios
rem . Elocutionem.Memoriam . Pronuntia
.

tionem . Inuentio eft rerum verarum aut ves

riſimillum excogitatio: quæ cauſanı reddant
probabilen.Difpofitio eft ordo & diftribus
do rerum quę demonftrat:quid quibusos lo
cis fit collocandum . Elocutio eft idoneorum
verborum & fententiarum ad inuentioncm
accommodatio , Memoria eft firma animi re
rum & verborum difpofitionis perceptio .
Pronunciatio eft vocis , vultus , & geftus
moderatio cum venuſtatc . His quing par
tibus vt plurimi maxtnique autores tra
diderunt : omnis orandi ratio conftat .
b qui Sermo
 De quing artis rhetoricæ partib ?
Sermo namoz quo quidem voluntas aliqua
enütiatur:habeat neceffe eft & rem & verba,
Ac ſi breuius eft, & vna concluſione finitur,
nihil fortaffe vltra deſiderat; at oratio lógior
plura exigit. Nam opus eft in primis multa
inuenire:ac deinde inuéta fuo quæqz loco dif
ponere. Neoz tantū refert quid & quo ordis
ne dicamus;fed quomodo opus eft igiť elo
cutione,Sed ne®
omnia quærespoftulat di
cere:nec fuo quæ loco poterimus,nifiadia
uäte memoria , quappter ea pars quarta eril
Verum hęc omnia corrumpit:ac propemos
dum perdit indecora vel voce vel geftu pros
nunciatio.Huic igitur neceffario tribuendus
eft quintus locus.His adiecerunt quidam ſex
tam partem :ita vt inuentioni ſubnecterentu
dicium : quiaprimum effet inuenire : deinde
ludicare.Egoporrò nec inueniffe eñ credoq
non iudicauit,Negenim contraria ,commı
nia,ftulta,inueniffedicitur quiſquam ſedno
vitaffe.Et Cicero quidem in rhetoricis udi
cium ſubiecit inuentioni.Mihi autem tribus
prmis
 De quing artis rhetoricæ partib .
primispartibusvidetur effepermixtum.Na
nez difpofitio fine eo , nec elocutio fuerit :vt
pronūtiationem quo vel plurimum abeo
mutiari putem.Quodhocaudaciadixerim ,
quod in partitionibus oratoriis,ad eaſdem ,
de quibus fupra di & um eft,quing peruenit
partes.Nam cum dupliciter primü diutfiffet
inuentionein ac elocutionem : resac difpofis
tionem ,inuentioni:verba & pronuntiatione
elocutioni dedit.Quintam cóftituit commu
nem acvelut cuftodem omnium memoriam ,
Quod vero paulo ante diximedeiudicio,no
modo inuentioni, fed aliis quo§ rhetorices
partibus permixtum ;nunc mea quidemopi
nione,latius adhucpatere videtur:vt ne a fen
tentiis quidem ac verbis,faltem Angulis,pof
fit feparari.Nec magis arte traditur: & guſts
aut odor. Ideoqz nos quid in qua & re fequés .
dum cauendumg fit,docemus: vtad ea tudi
clum dirigatur.Prçcipiam igitur ne, quod ef
1 fici non poteft,aggrediamur. vt contraria &
cómunia vitemus:ne quidin loquendocors
ruptum
 Jelnuentione prima rhetorices parte.
ruptam obſcurunio ſitreferatur oportetad
ſenſus:qui non docentur . A iuditio non mul
tum diftat confilium : differunt tamen : quod
aliud oftendentibusfe adhibetar ::hoc latenti
bus aut omnino nódum repertis aut dabúis.
Deinuentione, & primo de diuiſto.
ne caufarum fecundum fubfta
tia & fecundü accidés,Ga:vidt
Dinuentionem qua diximuseffepris
A .mam rhetoricespartem ,Quintilianus
refert tria genera caufarum .demonftratiuũ,
deliberatiuum , iudiciale .Ad eandem quoq;
refert tres ſtatus caufarum ,coniecturalem ,les
gitimum ,luriſdicialem.Sex præterea oratio
nis partes. Exordium , narrationem ,diuifios
nem ,confirmationem , confutationem , per:
orationem . De quibus fingulis breuiter dil
ſerendum eft:at imprimis de tribus caufas
rum generibus, quasfupradiximuseffe rhes
toricesmateriam propria .Alioqui nihileft
de quo non poffitorator dicere.nam & con .
queripoteft,&conſolari, &mitigare,&cons
citare, &
 De lnuentioneprima rhetorices parte,
citare, & terrere,cófirmare,præcipere,obfcus
re di& a interpretari ,narrare , deprecari,gras
tlas agere,gratulari, obiurgare, execrari,des
fcribere, mädare,renunciare,optare,opinari,
& alia huiufmodi: quæ proprie in nullo triū
illorum generum continentur. Igitur genes
ra cauſarum quæ recipere debet orator,tria
ſunt:demöftratiuum ,deliberatfuum ,iudicias
le. Demonftratuum genus eft :quod attria
.

buiturin aliculus certæ perſonæ laudem aut

vituperationem . Deliberatluum genus eft:
quod poftum in cófultatione habet in fe fua
fionem aut diffuafionem , Iudiciale eft quod
poſitum io controuerfia habet in fe acco ſa
tionem ,aut petitionéca defenſione. Sed hæc
diuifio caufæ fecundum illius fubftantiam fa
& a eft hocēgeneris in ſuas formas: & forma
rūrurfus in ſubie& as ſpecies.Eft & altera cau
ſæ diuifio fecundùaccidés inqttuor genera.
honeſtā , turpe,dubiū ,humile.Honeſtā geng
cauſę putat:cü aut id defendim : qd ab oib ,
defendendû videt.aut oppugram ),qnod ab
omnis
 De inuentioneprima rhetorices.
omnibus videtur debere oppugnari, vtpro
viro forte cotra partctdam . Turpe genus cau
fæ intelligitur:cuin aut honeſta res oppugna
tur:aut defenditur turpis.vt pro paricida co
tra virum fortem . Dubium genus eſt : quod
habet in fe partē honeſtatis & turpitudinis ,
Ytftacculetur,aut defendatur adulter,qui ty
rânum occidit.Humile gcnus caufa eft:cum .
rescontemneda antefertur.Quintilianus ad
dit quintum gen ),hoceft,admirabile: quod
opponit humilt.hocadoxon appellat: quod
in nullaſit hominum opinione: illud parado
xon quod fit admirabile ,hoc eft,præter hos
minū opinioné, vt fi velimus oſtêdere å ne
mo peccat niſi ignorâs,aut qd nihil eft bonu
niftqđ ſit honeſtā.Propofita igitaliqua cau
fa.vf data ofone ſfit ex artepfecta :prinoat
tendendü eft:quod ſit genus caufæ , puta ora
tiopro Milone:manifeftü eft quod fit in ges
mere iudiciali .& inclus generis ſpecie altera :
boceft,defenfione.tagrendü eft decaufæ fta
tu ,nâ tres funt: quéadmodü ftatim dicemus,
Cum
 De cauſæ ftatu .Ga.ix.
Vm oninis cauſa aliquo ftatu continens
Coupon
tur:primo dicendum eft,quid fit ftare ;
tum quot& qui fint ſtatus quos Cicero con
ftitutiones,vulgusturiſconſultorum ,litiū có
teftationes appellat. Quæ non modo in ges
nereludictali,ſed in aliis quog generib9 quæ
ri debent: quemadmodum paulò poft dices
mus.Di& us eft autem ftatus : quod in eo ſit
primus caufæ cögreffus, vel quod in hoc cau
Ta confiftit. & nominis quidē hæcorigo nic
quid fit.Statum quidam dixeruntprima cau
farum conAi&tionem : quos re &te ſenfiffe pas
rum elocutus puto. non enim eft ftatus pris
maconfli& lo : ſed quod ex prima confli & io
ne nafcitur. Vt ſi quis dicat : ſonus eft duorü
corporum confii& io :erretopinor. nöenim
ſonus eft confli& io :fed ex confi& ionepros
uenit. Efto exempli caufa :occidiſti hominē,
non occidí.non dum eft ftatus cauſæ :ſed quę
ftio quæ ſoboritur:an occiderit. Vnde & à
quibuſdam quæftio ,ab aliis caput eſt appels
latum.Quod vero di& um eft ftatum effe pri
niam

1
 De caufa ftatu .
mnam caufæ confli& ionem :plærofgsinerros
rem induxit:qui crediderunt ftatum ſemper
ex prima quæſtione ducendum : quod eft vi
tiofiffimum.Nam quæftio nulla non habet
vtig & ftatum . cóftat enim ex intentione &
depullone.Sed aliæ quæftionesſunt proprię
cauſarum ,de quibusferenda fententia eft:alię
addu &tę extrinſecus, aliquid tamen ad fumna
mam caufæ conferentes:velat auxilia quæda.
Quo fit vt in cótrouerſiavna plures quæſtio
neseffe dicant.Porro haru leuiffimagø pris
moloco fungitur.Namg & illud frequés eft
vt ea quibus minus confidimus, cum tractas
ta fint,omittamus:interim (ponte noftra ve
lut dopantes,interim ad ea quæ funt potens
tiora gradum ex his feciffe cötenti.Simplex
autemcauſa ,etiam fi varie defendatur,no po
teſt habere plus vno de quo pronuncietur :
atgerit inde ſtatus caufæ , quod & orator Gibi
præcipue obtinendum , &judex ſpectadum
maxime intelligit. In hoc erñ cauſa cófiftit..
Cæterum quæſtionum ſtatus poffunt effe di
uerfi,
 De triplicicaufarum ftatu.
uerfi.Quod vt breuiffimo pateat exemplo:
cum reus dicit non occidi:cõteturalis ſtatus
naſcitur,ſemper autem firmius eft non feciffe
Itags ftatum effe in co fudicabo quod dicere:
fi mihi pluſquam ynum dicere non liceret,
Quod itro diceret,occidi,fed fure occidi:qui
tatisytit ftatueft $ queftio an dure occiderit.
Re& e igif eft appellatá cauſarā prima confits
& io:nó quæftionů. Sic in cauſa pMilone cir
ca primas queſtiones:quæ funtante narratio
nē poſitæ ,no iudicabo coflixiffe cauſam :ſed
vbi totisvirib9 infidiator Clodig : ideo quocß
fure interfe & o oftenditur. Et hoc eft qd ante
omnia coſtituere debet orator : O p cauſa plu
ra di&tur eft:qd maxime liquere iudici velit,
De triplici caufarü ftatu:Cap.x .
Tate cauſaß alit plures,alit pauciores effe
STiedixerüt.Cicero tresponit.cote & uralē,le
gitim iuriſdicialē.C & uralis
ū, ôte é:cũ de fa &to
cótrouerſia 2.vt occidifti, no occidi. hic de fa
do qrit: qd per colecturas tíñaffeg poſſum ?
vnde & conte & urals di & us: cognominatur
quoß
 De triplici cauſarum ftatu .
quoqzinficialsab ,eo quodreusnegatid qd
ador intendit.Legitima conſtitutio eft:cum
ex fcripto aliquid controuerſiæ nafcitur. Ea
diuiditur in partes fex.in ſcriptum & voluns
tatem fiue ſententiam .In contrariasleges,la
ambiguum .In definitionem .In träffationé.
0

In ratiocinationem .Ex ſcripto &fentétia naſ

citur controuerſia :cum videtur fcriptoris va,
luntas cum ipfoſcripto diffentire.Ex contras
riis legibus controverſia conftat:cum alia lex
jubet aut permittit,alta vetat quidpiam fieri,
Ex ambiguo controuerſia naſcitur, cum res
in vnam fententiam ſcripta , duos aut plures
ſenſus ſignificat.Ex definitione conftat caue
fa ,cum in cótrouerſia eſt: quo nomine fa &tū
appelletur,puta furtum an ſacrilegiũ, paricis
dium an homicidium .Ex träflatione conftis
tutio naſcitur: cum aut tempus differedum :
aut accuſatorem mutandum : aut declinados
judices reus dicit.Ex ratiocinatione contro
vecſia conftat :cum res fine proprta lege venit
laludicium : quæ tamen ab altis legibus ſimt
litudinem
 De triplici cauſarum ftatu.
litudinem aucupatur. Iuriſdicialis cóftitatio
eft, cum inter a & orem et reum de fa & o cóue
nit,ſed ture an injuria fa & â ſit, quæritur.Etus
conſtitutionis partes duæ funt,quarum vna
abſoluta, altera affumptiua põlnat. Abfolu
ta eft cum id ipfum quod factum eſt,vt aliud
nihil foris affumatur , re & e fa & um effe dice
mus. Ea eft huiuſmodi, occidiftisoccidi. bic
fa & um ,nihilextra furredo,ture, equitate, de
fenditur.Affumptiuapars eft, cū perſe defen
flo infirma eft:fed affumptaex cótraria re,co
probatur. Affumptiuæ partes ſunt quatuor,
cóceſio ,remotio criminis, träſlatio criminis
cöparatio.Conceflioeftcü reuis poftulat fibi
ignoſci.Idß aut purgado ſe,quod non con
ſulto fecerit:fed aut per fortunam ,aut per im
prudêtiâ,aut per neceſſitatē. Aut deprecando
cum & peccaffe ſe coſulto reus feciffe confite
tur & tamenpoftulat vt ludex ſui mifereatur
Ex remotione criminis cauſa conftat: cuma
nobis non crimen,ſed culpamipfam amoue
mus & vel in hominem velin rem quampia
 Dératione, ludicatione& tontineti.
coferimus. Ex tranſlatione criminis cauſa co
ftat,cum feciffe nos non negamus,fed aliort
peccatis,coa &tos feciffe dicimy, vt Oreſtes cū
ſe defendit, in matrem confert crime: quod
illa patrem occiderit.Ex comparatione caufa
.
conftat cum dicimus neceffe fuiffe alterutra
facere : & id quod fecerimusfatius fuiffe faces
re.Quç igitur conſtitutiones, & quæ conftta
tutionum partes fint, fatis videor oftendiffc,
Deratione,ludicatione & con .
tinenti, Cx,
Gitur reperto caufç ftatu, ratio quærenda
De n
eft.Ratio eft quæ caufam facit & continet
defenſionem , hocmodo. Oreſtes cum fatet
fe occidiffe matr , ni attulerit fa &ti ratione,
peruertit defenfionem.Ergo affert cam :quæ
nifi intercederet,nec caufa quidéeffet,Illa em
inquit,patrem meü occidcrat. Ergo vt often
di,ratio ea eſt qux continet defenſionem , flo
ne qua nec parua quidem dubitatiopoteftre
morartdamnationem .Inuenta tatióe, firma
mentum quærendum eft:id eft quod accuſam
tioncm
 De ratione,ludicatione&continenti.
tionem continet: & quod affertur contra rang
tionem defenfionis,de qua ante di& umeft.Id
cóftituetur hoc modo.Cum vſus fuerit Ore
ſtes ratióe, hoc pa & o, turc occidi,illa enim pa
trem occiderat: vtetur firmamento accufator
hoc modo.Sed no abs te occidi,neg in dem
natam debuit.Ex ratione defenfionis &ex fir
mamentoaccuſationis ,iudicit quæftio naſcas
tur oportet,quam nos tudicationē,græciark
nomenon appellat.Ea conſtituetur exconiun
& ionefirmamenti &rationis defenfione,hoc
modo.Gum dicat Oreſtes fe patris vlciſcenda
Caufa matrem occidiffe.re &tum nefuerit a filio
fine tudicio Clytemneſtram occidi.Ex hac ra
tione ludicationem reperiri conuenit. Repers
ta ludicatione , ornemrationem totioratio
nis coʻconferri oportebit.In omnibus confti
tutionibus& partibus conftitutionü hac via
judicationes reperienť præterquam icoiectu
rali cöftitutione.Ná in ea nec ratio öre fecerit
quærit,feciffe enim negatur, nec firmamétū
exgrit :ga neclubeft ratio.Quare exititētióe
cü & et
 De ratione,ludicatione & continenti.
& ex inficiátione iudicatio conſtituitur ,hoc
modo.Intentio eft,occidifti atacem . Infician
tio ,nonoccidt. Iudicatio ,occiderit ne.Ratio
omnis vtriuſ orationis,vtiante di& umeft,
ad hanc iudicationem conferenda eſt,Siplus
reserunt conſtitutionesautpartes conſtitus
tionü :ludicationes quo & plures erüt in vna
caufa ,fed omnes ſimili modo reperietur.Sed
ea quæ de ftatu ,ratione, indicatione & conti
genti dicta ſunt: vidétur ad ludiciales tantum
materias pertinere : quorum inſcitiam cum
omnia tria genera fuerimus executi, res ipfa
deprehendet. Nam cum omnis caufa pofita
fit in controuerſia , nieceffe eft ex ftatú fubos
riatur quæftio generalis: puta in genere des
monftratiuo :liquis Vuicéfis Catonis laudans
di prouinciam fufceperit: Cæſar quiin illum
duos ánticatones fcripfit:vituperandum effe
potíus dtcat.Maxima quçſtio ex ftatu fubo
Titur,an Gato fit laudádus.Atg indeliberati
no rurſus,fiquisfuadere velit bellum in May
Titadosgerēdūralius vero diffuadeat fumma
queſtio
 De fex orationis partibus.
quæftio eritan bellâin illos fitgerendã.Qd
& rurfusaduerfariusadmittat,gerendum , fed
'non hoc tempore ,aut tanto apparatu ,aut talt
genere,aut fubillo duce belli,alti effent ſtatus
caufarum ,proqnde aliæ quæftiones.
De ſex orationis paruby. Cap.xi ..
Nuētio,inquit Cicero , in ſex oratióis par
Ites conſumitur .In exordium , narrationē
diuifionem , confirmationem ,confutationē,
: & conclufionem.Exordium eft principium
orationisper quod animus auditoris aut iudi
cisconftituitur vel preparaturad audiédum .
Narratio eft rerum geftarum ,aut proinde vt
geftarum expofitio. Diuiſioeſt per quã apes
rinus quid conueniat, & quid in controuers
fta fit: & perquam exponimus quibus de res
bus fumus di& uri. Confirmatio eft noftrok
argumentorum expofitio cum affeueratione,
Confutatio eft cótrarior locorü diffolutio .
Conclufio eft artificioſus oratiouis terminº.
Fuerunt & clari quidem autores: quibus los
lum videretur oratoris officñ,docere. Nag
cili & affes
 Deſex orationis partibus.
&affe & us dupliciratione excludendosputas
bant.Primum quia vitium effet omnisanimi
perturbatio.Deindequiaiudictăamiſericors
dia vel tra,fimilibuſß deffe & i non oporteret
nec voluptatem audientium petere: cum vins
cendi gratia tantum diceretur: no modo age
ti fuperuacuü,fed etiamvix dignū viro arbia
trabant. Plures vero qnecabillis finedubio
partibus orádirationēſubmouerunt:hoc tas
men atąpræcipuü credidcruut opus fuaco
firmare: & quæ ab aduerfartoproponerentur
refutare. Hoc in loco videtur commodiffime
tra & aripoffe quæftio illa,ſit ne oratori lícitā
fallere iudicemin perfequendis litibus, aut fez
natorem incoſultationibus, autin cocionib9
populū ,at ,pro communi omnium vtilitaz
te,aliquando mentiri. Quod fi orator eft vir
bonus dicendi peritus,quid turplus & bono
viro indignius quànob vllâ cauſam menti:
11:Atquihoc aliquando non liceret : qui de
arte rhetorica ſcripſerunt:non de coloribus ,
de confeffo, & dedifficilūcauſarti defenfioue
præcep
 Deſex orationis partibus
præcepta tradidiffent:nifialiquando vis & fas
cultasdicédi expugnaret ipfam veritaté.Qui
· busego cum de arteprimum reſpõdero : etiã
pro viri bont officio,i quando eu ad defens
fionem nocētium ratio duxerit,fatiſfaciä.Per
tra & are enim quomodoaut profalſis:aut pro
Inluftis aliquando dicatur: non eft inutile,vel
propter hocfolum vt ea facilius & deprehens
damus & refellam :quemadmodum remedia
melt ? ad hibebit ,cui nota quæ nocēt,fuerint,
Neque enim Academici cũ in vtramo diffe
runt partem : non ſecundum alteram uluunt.
NegoCarncades ille qui Rome,audiête Ceſo
riuo Catone,no minoribus viribuscótra iu
fticiam dicitur differuiffe ,quam pridie pro
lufticia dixerat,iuftus ipfe vir fuit.Verum &
virtus qd fit aduerfaefmalicia detegit: & æqa
tas fit ex iniquicontemplatione manifeftior :.
& plurima contrariis probantur. Debent cro
go oratori fic aduerfarior nota effe cöfilia: vt
hoftiü imperatori.Verū & illud qd prima p
poſitione durű videtur poteft afferreratio :vt
c m in defens
 Deſex orationis partibus.
in defenfione cauſęvelit auferre iudici verita
tem.Quod fiquis a me proponi mirabitur :
quanquâ non eft hæc mea proprie ſententia :
ſed eorum quos grauiffimos ſapientię magis
ftros ætas vetus credidit : Judicet plæraq effe
quæ non tam fa & is quàm caufis eorû vel hos
neſta fiant,vel turpia. Nam fi hominem occi
dere ſæpe virtus , liberos necare non nunquā
pulcherrimumeft:aſperiora quædam adhuc
di& u , comunis vtilitas exegerit, facere co
ceditur.ne hoc quidem nudam eft intuenda
qualem caufam vir bonus:fed etiam quare &
qua mente defendat,Ac primum concedanit
mihi omnes oportet , quod Stoicorü quos
afperrimi confitentur: fa & uru aliquandobo .
num virum vt mendacium dicat: & quidem
nonnunquà leuioribus caufis:vt pueris egro
tatibus, vtilitatis eorum gratia,multa fingir
mus:multa non facturi promittimus: nedi
fiab homine occidendograſſator auertēdus
fit: aut hoftis pro falute patriæ fallendus :vt
hoc quodaliâs in ſeruisquog reprehenden
dum eft

/
 De ſex orationis partibus,
dam eſt, fit aliâs in ipfo ſapiente laudandū :Id
fi conftiterit :multa iam video poffe euenire ,
propter quæ bene orator tale ſuſciptat cauſa
genus:quale, remotacauſę honefta, non ſuſce
piffet.Sit aliquis infidiatus tyranno: atą ob
idreus:vtrum ne ſaluum eum nolet is,qui a
nobis finitur orator !anfi tuendum ſuſcepes
rit non tam fallis defendet: quàm qui apud
judices malâ cauſam tuetur :Quida quędam
benefa &ta damnaturus eft iudex : nili ea non
effe fa &ta conuicerimus: non vel hoc modo
ſeruabit orator non in nocentemmodofed
laudabilem cluem.Quid fi quædam lufta na
tura : fed conditione temporum inutilia ciuita
teſciemus:none vtemur arte dicendi,bona a
dem , fed malis artibus fimillima.Da nuncvt
crimine manifeſto prematur virbonts, fine
quo vincere honeſte cluſtas non poffit:none
ei comunis vtilitas oratorem aduocabit: No
igitur fuerit ab re:quod videmus à conciona
toribus fieri, vt religionis timore,auditores
afficiantmulta fingere,multaAmulare,diffia
mulares
 De exordio .
mulare'o , nonnunquam etiam aliquádo me
tirt. Nam quid ego de diuo Hieronymo die
cam :quivt Euftochium virginem à fæculas
rium literarum ſtudio deterreret, fimulauit ſe
ante tribunal tudicis verberatum ,propterca
quod Ciccronislibros legebat. Lege apos
logtam illius ad Ruffinum :in qua fateturme
rum illud ſomnium fuiffe: ne ſomnis effe
credendum :præfertim cum illud terēda virs
ginis cauſa ſcripſerit. Hæc omnia coʻpertis
nent,vt oftenderemus ad præparandos audi
tores non modo neceffarias effe partes illas
orationis qux Athenienfiūdecreto ſunt oras
toribus prohibitæ : verum etiam aliquando
effe opus falſis aut apparentibus argumentis
Aidfacere fuerit erepublica, nunc de ſingulis
orationis partibus defferemus.
De exordio . Cap.xille
Vod principlum latine vel exordiu
Q dicitur,malore quadam ratione greci
videntur
 De exordio .
videntur proæmium nominaffe . quia à nos
ftris modo initium ſignificatur. illi fatis clare
partem haceffe ante ingreffum rei de qua dis
cendum fit, oftendunt. Nam que propterea
quod æme eft cantus. & citharodi pauca dla
la quæ ante legitimum certamen inchoent
emerendi fauoris gratia ,canant: proæmium
vocauerunt. Oratores quoqea quæ prius'
quam caulam exordiantur, eadem apellation
ne lignauerunt. Stue quod ilmov tidem græ
civiam appellant,id quod ante ingreffum rel
ponitur,id vocare eft inftitutum . Certe pro
certum eft quod apud tudicē dici prlus quá
caufam cognoueritpoffit.Exordiorum duo
funt genera.principium quod græce appella
tur proæmiā , & inſinuatio quæ epodos nos
minatur.Principium eft, quod ftatim audis
toris animum nobis idoneum reddimus ad
audiendum.Id ita fumitur vt attentos,benes
uolos,dociles auditoreshabere poffim2.Do
cileshabere poterimus: & fummâ caufæ bres
uiter exponemus: & attentos eos factemus.
nam do
 Deexordio
nådocilis eft ille qui attente vult audire, Atte
tos habebimus , fi pollicemur nos dc rebus
magnis ,ncuis,inuſitatis, verba fa &turos: aut
de iis reb ? qad remp.pertineat,aut ad eos ip
ſos q9 audiêt,aut ad deorü imortaliâ religice
nēautpietatē nos effe di & uros. & ftrogabis.
mvtattéteaudiat. & fi numero exponemus
fes de quib9 di & uri fumy, Beneuolosauditos
tęs facere qtuor modis poffum.ania ,abad
uerfariorum ,ad auditorum perfona & àrebo
ipfis. A noftra perſona beneuolentiam con
trabemus: fi noftrumofficium fine arrogan
tialaudabimus,aut in remp. quales fuerimus
aut to parétes,aut in amicos, aut in cos ipſos
qui audiunt: aliquid referemus: dum modo
hæc omnia,ad eam ipfam rem de qua agitur,
ſint acomodata.Itē fi noſtra incomada pros
feremus:in opian ,folitudinem ,calamitatem .
& arogabim ,vtnobisfit auxilio .8 (fimul
oftendemus in aliis fpem nos habere noluiſs:
fe. Ab aduerfariorum perſona beneuolentia
captabitur,A costo odium,in inuidiâ ,in cos
temptioné
 De exordio .
temptionem adducemus.In odium rapiem ,
O quid eorü fpurce , fuperbe,perfidioſe, crus
: deliter, confidenter,malicioſe,Hagitiofefa & a
proferemus.In fnuidiâ trahemus:fi vim ,pos
tētia,fa & tonē, diuitias, icotinêtia,nobilitate,
clientelas, hofpitia, fodalitatē,affinitate adues
fariorum referemus : & his adiumentismagis
quàmveritate eos confidere aperimus. In có
temptionem adducem9.stinertiam , ignauta,
deſidiam , luxuriam aduerſariorum proferes
mus.Ab aduerfariorum perſona beneuolens
tia colligitur:It res eorum fortiter, fapientes,
mäluete, magnifice iudicatasdicemus. &quç
de his æftimatio : & quæ iudicii ſpes ſit apes
riemus. A rebus ipfis beneuolum auditorem
efficiemus: fit noftram caufam laudando exs
tollemus: & aduerfariorum per contemptios
nem deprimemus.Triaſunt tempora quæ di
ligenter ſuntconſideranda,in quibus princiy
.
pio vti non poffumus. Aut cum turpem cau
fam habemus,hoceft cum ipfa res animum
auditoris aliegault,autcum animus auditoris
perſuas
 De narratione.
perfuafuseffe videtur ab iis quiante contras
dtxerunt. aut cum defeffus,eft eos audiendo
qui ante dixerunt. Si cauſa turpitudinem has
bebit:exodiripoterimus his rationibus, ha
minem non remirem non hominem fpectas
ri oportere.non placere nobis ipfis fa & a quę
dicantur ab aduerfariis : & effe indigna & ncs
faria.Deinde cum res auxerimus:nihilfimile
à nobis fa& um oftédemus. Aut aliquorum
judiciumn de fimili caufa ,aut de eadem ,autde
minori aut de maioriproferemus, deinde ad
noftra cauſam pedetentim accedeme: & fimis
litudinem conferemus. Item fi negabimus
nos de aduerſarits aut aliqua recorum di&tas
ros: & tamen occulte dicem ? interie &tionever
borü.Si perſuaſus auditor fuerit:ideft floras
tio aduerfariorum auditorib ? fidem fecit, his
nos rebus inſinuabimo ad caufam . Deeo qd
aduerfaru firmiffimü fibiadiumétú putaues
rint:primum nosdi& urospollicebimur.aut
ab aduerfarii di& o exordtemur & ab eo mas
xime:qd ille nuperrime dixerit,aut dubitas,
tione
 De narratione,
tionevtemur: quid potiffimum dicarnus:aut
cui loco primum reſpondeamuscum admi=
ratione.Sidefefficrunt audiêdo, ab aliquare
quæriſū mouere poffit exordiemur. ab apo
logo,afabulaveriſimili.Si promiferimusali
terac parati fuerimynos eſſe di& uros,tosno
codem modo vt cæteri ſoleåtverba fa & uros,
quid alu faciant,quid nos fa & uri fumus,bre
uiter exponemus.Inter principium & infis
nuationem hoc intereft:quod principtūctul
modi debet effe vt ftatim apertis rationibus
quib9 præſcripfimus:aut beneuolum aut'ats
tentum aut docilem faciamusauditorem.at
inſinuatio ejuſmodi debeteffe:vt occulte per
diffimulatione omnia eadéilla faciam ,vt ad
cade comoditatē dicédiopere venirepoſſim ?
Verühę tres vuilitares tametfi in tota oratio
ne ſuntcóparadæ ,hoceft,vt auditores feffig
petuo nobisattētos,docilesetbeneuolos öbe
ant, tñ hoc pexordiū cauſę maxime cópará
dū e:In exordieda caufa illdē feruádūvtlenis
fit fermo,vt vfitata verbor cófuetudo,vt nó
apparata
 De narratione,

Vitiofum exor
apparataeffe videatur oratio.
diū eft quod in plures cauſas poteft accomo
dari quod & vulgare dicitur. Item vitioſum
et quonihilomin aduerfarius vti poteft :q &
comune apellatur..Item illud quo aduerſari9
ex cótrariopoterit vti.Ité vitiofum eft:quod
nimlum apparatis verbis copofitum eft. aut
nimis longumeft: & quod non ex ipfa cauſa
natū videtur:quod ſeparatū vocatur:in quo
etiâ tranflatumconcluditur: vt prope cohæ
reat cum narratione,& quod acc beneuolā.
negdocilem ,nec attentum facit auditorem .
De narratione. Cap.xiiite
Axime naturale eft & fieri frequen
M tiffimedebet :vt præparato perhça
de qua prouuna
quæ dicta ſunt auditore,res
claturus eſt indicetur.Plæri@femper narran
dum putauerüt.quod falfum effe coarguttur.
Süt enim ante omnia quædã tâ breues cauſç
vtpropoſitionem potius habeant, quàm nar
rationem ,id accidit aliquando vtrios particū
vel nulla expoſitio eſt, vel de recóftat: fed de
iure
 De narratfone .
iare quçritur.vt fibo ne , an frater debeat efte
inteſtati hçres.pubertas annis,an habitu cor
porisextimetur.Aut cum eft quidem matras
tioni loc , ſed aut anteauditori nota ſunt om
nta,autpriori loco recte expoſita. Sedvt bas
aliquando no parrandi caufas puto,fcab illis
diffentio qui no efle narrándum exiftiment:
cum reus quod obiicitur tantum negat.Ego
autem magnos fecutus autores,duas effe nar
rationü fpecies exiftimo:alteram ipfius caum
ſae:alteram rerum ad cauſam pertinétium ex
pofitionem ,non occidi hominem.nulla pars
ratio eft: conuenit, fed erit aliqua& interim
etiamlonga circa arguméta elus criminis de
ante actavita,de caufis ppter quas Indocēs in
periculum deducatur,de aliis quibus incredio
bile id,quodobiicitur,fiat. Cag proemmm
idcirco comparatum fit:vtanditor ad rem ac
cipiendamfiat conciliatior,docilior, & intens
tior, & probatio ,nifi cauſa prlus cognita, no
poffit adhiberi,protinus iudex noticia rerú
tnftruendusvidetar. ſed hoc quo $ interdó
d mutat
 Deratiocinatione,
mutatcodiciocaufarum ,nifi forte.M . Tulli9
in oratione pulcherrima quam pro Milone
feriptam reliquit:male diftuliffenarrationen :
videtur,tribus præpofitis quæftionibus, aut
profuiffetexponere quomodo infidiasMilo:
ni feciffetClodius:fi reum qui à fe hominem H

occifum fateret defendi omnino fas non fuif

ſet ,aut fi tam prçiudicatione ſenatus Milo da
natus effet,aut Gn.Pompeius qui propter alt:
quagratiâludiclum militibus armatiscluſes
rit tam aduerſus timeret timeret.Ergo hę a
Bğftiones vim proæmi obtinebat.com
Trestudicium præparauerint.Narrationü igis
tur tria funt genera.vnam cum exponimus
sem gefta:& vnūquodą trabimusad vtilita
tem noftrávincendi caufa quod pertinet ad
eas cauſas de quib9 iudictum futurum eft. Al
terum quod intercurrit nõnunquâ aut fides,
aut criminationis, aut tranſitionis, aut alicus
jus apparationis, vel laudationis cauſa. Ters
tlum genuseft quod à caufa ciuiliremotum
eft in quotamen exerceri conuenit: quo cos
modius
 De narrationë.
modius illas fuperiores narrationes in cauſis
tractare poffimus.Etus narrationes duo ges
nera ſunt, vnum quod in negotiis,alterum
quod in perſonis pofitum eft.Id quod in ne
gotiorum expofitione pofitum cft , tres has
bet partes,fabulam ,hiftoriam , argumentā .
Fabula eft qneş veras nega verifimiles con
tinetres:vthæ quæ à tragædis traditæ funt.
Hiſtoria eftres gefta fed abætatis noftræ me
morta remota.Argumétum eft fi &ta res quæ
.

tamen fieri potuit: velut argumenta comea

diarum . Illud genus narrationis quod in
perſonis pofitum eft: debet habere ſermonis
feftiuitatem ,animorum diffimilitudine,gra
altatem ,leuitatem ,fpem , metum , fufpitioné,
rerum varietates, fortunæ cómutationem ,in
fperatū incómodum ,fubitam lætictam ,iucı
dum exitum rerum ,Illud vero quod ad veri
tatem pertinet :quomodo tra & ari debeatape
riemus, Tres res conuenit habere narratios
nem , vt breuis,vt dilucida, vt veriſimilis fit.
Rem breuiter narrare poterimus : fi inde
du cæperis
 De narratione.
cæperimus parrarevnde neceffe erit: Erfino
ab vltimoinitio repetere volemus.Et ſi fum VC

matim no particulatim narrabimus.Etfinó

ad extremum :ſed veo quo opus erit pera
fequemur.Et fi tranſitionibus nullis vtemur.
Etfi non deerrabimus ab eo quod femelcos
perimus exponere.Etfi exitus rerum ita po
demus:vt ante quo & quæ facta ſint fciri por
Upt:tametfi nos tacuerimus. Et omnino non
modo id quod obeft,fed & id qd negobeſt
negadtinat , ſatı9 eft prçterire.Et ne bisaut
ſæpiusidem dicamus,Cauédum eft etiam ne
id quodfemelſupra diximus,deinceps dicas
mus.Renı dilucide narrabimus. fi vt quid
primum geftum erit.itaprimum exponem ),
Etrerum ac temporum ordinem conferuabs
mus.Vtgeftæ res erunt:aut potuiffe geri vi
debuntur.Hic erit obſeruandum nequid per
tarbate, nequid contorte, nequidambigue,
nequid noue dicamus :neqz in aliam rem tran
ſeamus: necab vltimorepetamus: ne longe
perſequamur:nequid quod ad rem pertineat
prætc
 De diuifionefeu partitione.
prætereamus. Et fi perſequemur ea quæ de
breuitate di &ta funt.Nam quo breuior: eo di
lucidior & cognitu faciliornarratio fier. Ves
rifimilisoratioerit : a vt mos : vt opinio vt na
tura poftulat, dicemy.Sifpacta temporâ,per
ſonarum dignitates,cófiliorum rationes,los
corum opportunitates conftabunt,ne refelli
poflitauttemporis parum fuiffe,aut caulam
nullam ,aut locum idoneum nó fuiffe:aut ho
minesipſos facere aut pats no potufffe.Sives
rares erit: nihilominus hæc omnia narrando
conſeruanda funt.Nam fæpe veritas,nilhæc
Seruata fint,fidem facere non poffit.Sin erunt
fi& a:eo'magis conferuandaerunt.
De diuifione ſeu partitione. Ca.xv.
Lulfio fiue partitioeft noftrarü aut ads
DI E
uerfartipropofitionů autvtrarumą
ordinecollata coumeratio .Hacquidam vten
dumfemperputant: quod eafiat cauſalucis
dior: & tudex intentior,fitfcierit de quo dicto
mus& dequo poftes di&tustfumus.Rurſus
d ti guida
 De diuifionefeu partitione.
quidam periculofum id oratori arbitrans
tur duabus ex cauis : quod nonnunquam
excidere ſoleat quodpromiferimus. & fi qua
inpartiendo pręterierimus ocurrere.Quod
quidem nemini accidit,nifi qui vel nullo fues
rit ingenio :velad agédum nihilcogitati præ
meditatio detulerit,Alloqui quę tam mania
fefta &lucida eft ratio , quâ reétæ partitionis,
ſequitur enim naturam ducem adeo vt mes
moriæ id maximum ſit auxilium . Quapros
pterneillos quidem probauerim qui partie
tionemvetantvltra tres propofitiones exten
dere: quod fine dubio fi nimiä Äit multiplex ,
fugiet memorlarn auditoris: & turbabit 10
tentionem.hoc tamen numero velut lege no
eft alliganda:cum poffit cauſa plures deſides
rare. Alia ſunt magis propter quæ partitios
ne non eſt ſemper vtendum.Primú quia plze
ra® gratiora funt:fi inuéta fubito :neqs dos
vide
moallata:fed inter dicenda e re ipſa nata
tur. Vndeilla no intucādaſchemata pene'ex
ciditmihi, &fugeratme,& re &te adniones,
Interim
 De druilone eu partitione.
Interim vero etiam fallendus eft iudex & và
Tils artib9 fubeundus:vt aliud agi, quâ quod
nos petimusputet.Nam eft nõnunquadura
propofitio: quamfi auditor prouidet,no alla
ter præformidat: quâ qui ferrum mediciante
quàm curetur afpexit.At firenon ante proa
pofita,fecurum ac nulla denuntiationeinfe
comuerſum intrarit oratio :efficiet, quod pro
mittentinon crederetur.Sed vt nó femper ne
ceffaria aut etiâ fuperuacua partitio eft: ita op
s
portune adhibita plurimum orationtluci&
gratiæ confert,Neogenim id folum efficit:vt
clariora fiant quæ dicunt,rebus velutex tur
ba extra& is,& in confpe& uanditorum poff
tis: fed refictt quog audientem certoʻſingula
rum partiumfine:non aliter quàm facientis
busiter multumi detrahūt fatigationis,notas
ta inſcriptislapidibus fpacta.Namn exhauftis
laboribusnofle menſuram voluptatieft : &
hortatur ad reliqua fortius exequenda ſeire
quantum fuperfit.Nihilemlongū viderines
ceffe eft: in quo quidvltimum ſit certum eft.
d w Nec
 De diuifione feu partitione.
Nec immeritomultumexdiligentiapartiedi
tulit laudis.Q.hortējus:cuius tamé diuifioné
In digitisdidu &tam nonnunquâ Cicero elu
dit.Náeft certus ſuus modus: & euitada vtic
nimlum condilavelut articulofa partitio . Ni
& autoritati plurimum detrahūt minuta illa:
nec tam mébra ſed frufta . & bulus glorię cu
pidi, quo ſubtdtus & copiofius diuififfevidea
tur, & fuperuacuaaffumãe, & quçnatura fins
gularta funtfecât:ncc tam plura faciūt, quam
minora.Deide.că fecerint milleparticulas: in
candem incidunt obſcuritatemcontra quam
partitioinuenta eft.Diuila &fimplex propos
Sitio quoties adhiberi poteft:prima debet efs
ſe apertaatos lucida . Nå quid fit turplus quà
id effe obſcuripſum , quod id cum ſolum ad
hibet vſum ,ne fit cætera obſcura: Tübres
uis nec vllo fuperuacuo onerata verbo . Non
cnim de quo dicimy, ſed de quo fumus di & u
noftendimus, Obtinendü etjarn nequid in
ea defit:nequid fuperft.Supereftautēſicfere,
căauttafpeciespartimur,qà ingenerepartint
ait fatis
 De confirmatione.
Sitfatis:autcum , generepoſito,fubitciturfpe
cies.Vt dicam de virtute , lufticia,cótinetia,
cum juſticia atos continentia virtutis fint fpes
cies. Partitio pponitqd fit,de quo cöueniat.
quid de quo arbigitur, ineo quod cóuenit.
quid aduerſari, fatcap.quid nos in eo . de quo
ambigit.qux di& turi fumus.quæ noftræ pro
pofitiones. quæ partis aduerſ . Turpiffimum
vero non codemordinecxequi, quo quides
propofueris.
De confirmatione.Cap.xvi.
1
N confirmatione noftrorúargumentorü
& refutatione oblectionâ confiftere om
nem artisrhetoricæ ,vim di & a eft in fuperio
tibus.Cum igiturfit argumentiratioproba
tionepræftans: qa colligitur aliquid per aliud
etiamquæ quod eft dubium ,perid quodno
eft dubium ,confirmat:neceffe eft effe aliquid
quod probatione nó egeat :alioquinihil erit
quod probemus: nift fuerit quodautſit verű
aut videaturt ex quo dubus fiat fides.Procers
tisautem habemusprimum : quæ fenfu perd
piuntur
 De confirmatione,
Pluntur,vt quç vidimus ,audiuimus, qualía
funtfigna, deide ea quæ in comuniopinione
conſenlucz ſunt,deos effe,prçftandam pietas
tem parentibus, prætereaquæ legibus cauta
funt,quæ perſuaſione etiam fi non omplũ ho
minum ,elus tamen ciuitatis autgentis in qua
Tes agatur, quæ in mores recepta funt,vtplæ
raß in iure non legibusſed moribus cótár.
Siquid inter vtram partem conuenit,fiqd
probatum eft. Dentą cuicung aduerfarius
non contra dicit.Sic enim fiet argumentum ,
cum prouldētia mundus regatur:adminiftrās
da reſp ,fit: a liquebit mundum prouidētia re
gi: Debentetiam nota effe recte argumenta
tractatuto vis & natura ominium rerum : &
quid quęg earūplerung efficiat.Hinc enim
funt quæ icota dicuntur .Gredibilium auteni
genera funt tria, vnuinfirmiffimum ,quodfe
reaccidit vt liberos a parentibus amari.Alte
futn velut propenſius:eum qui re &te valeat da
craftinum peruenturum.Tertium non repus
grasta domo furtam factum ab eo quiin do
mo
 De confirmatione.
mo fuit. Ideo Ariftoteles in tertio de arte
rhetoricalibrodiligétiflime eft executus qd
cul res, & quid cuig homini foleat accidere:
& quasres,quoſ homines,qbus rebus aut
homnibus conciliaffet , aut alienaffet ipfa nas
tura , vt diuitiasquid ſequatur , aut ambitum
aut fuperftitionem . Quid boniprobent,qd
malipetant, quid milites , quid ruftic , quo
quęg modo res uitars vel appeti ſoleat.Veru
hoc exequi omitto non enimlongum tanta :
fed impoflibile aut potius infinitum eft.Præs
tereapoſitum in communi omnium intelle
& u.Siquistamem defiderauerit :&quo peteret
oftendi, Omnia autem credibilia in quibus
parsmaxima argumentationis ,ex huiuſmos
difontibus fuunt.Ancredibile fit afilio pas
trem occiſum , inceftum cótra filiam commif
fum , Etcontravenieficiū la nouerca,adultertū
in luxurioſo .Illud quoqzan ſcelypalam fa & ū,
an faffumppter exiguâfummâ,qa fuosquiſa
horú velut mores habet:plærūs tñ,non ſem
per aliog indubitata effent argumēta : ğlta ſūt
mathe
 Deconfirmatione,
mathematicorum :à quib ? demonftratio per
têda eft, vt inquit Ariftotiles:quemadmodu
ab oratorib9 perſuaſio .Deindeexcutlediſāt
ugūmentorum loci:quanquàin quibuſdam
quoq ,dequibus fupra dixi,loci vident. Lo
fedes argumentorüin quibuslas
cos appello
teat ex quibus ſuntpetenda. Namvt in terra
non omnigenerantur omnia :neqz auem aut
fegam reperias:vbiquæ naſci autmorarifo
leatignarus: & piſcium quog genera alta plas
ats gaudeat:alia faxolisregionibus,etiam lit
toribulis diſcreta funt:nec helopem noftro
mariavt ( carum ducas : ita non omncargus
metum vndigavenit: ideolg nonpaffim quç
Tendumcft. Multusalioquterroreft exhaus
ſto labore quod norationc fcrutabimur :no
poterimpus inuenire nifi caſu .Delocismulta
funtab Ariſtotele.viti,libristopicorum : atą
i Ciceroncato Bato enartatore,altresauto
tibusperfcripta multa:à quibustotahæcras
do petendaeft.
De ratiocinationc. Cap.xvii.
Ratios
 De ratiocinatlone.
Atiocinatio ,quem Gręctfyllogifmum
RA appellât,eft oratioexipfa re probabile
aliquideliciens quod expofitum & per feco
gnitum ſua fe vi & ratione confirmet.Hocde
genere quidiligentius conſiderandum putas
gere:cüidem in vfu dicendi fequerentur:pau.
lulum in preciplendiratione diffenferunt.NS
partim qulogeluspartes effe dixerunt,pars
Um non pluſquâintres partes diſtributpola
fe putauerunt. Eorum controuerfam , non in
cómodum videtur,cum virorumß ratione
exponere.Nam & breuiseft: & non eiufmoa
divt alteri prorfus nihil dicere putetur.Etlo
cus hic quidem in dicendo minime negliges
dus videtur. Qui putant in quing diftribus
partesoportere:aluntprimum conuenire ex
ponere ſummam argumentationis,hoc mos
do.Meliusaccurantur quæ cófilio geruntur:
quâ quæ ſine cófilio adminiſtrant,Hanc pry
må partēcopiofiffimis verbis approbaripus
tant oportere,hocmodo.Domus ea quæ ras
tione regitur,omnibus eft cóftru & ior rebuig
& apparas
 De ratiocinatione, :
Sapparattor quà caq têere &nullo colilload
miniftrat.Fxercitus is cui opoſitus eſt fapfés
& callidus imperator, omnibus partibus cos
modius regitur, quàm is qui ftulticia ac teme
ritateregitur. Eadem nauigiteſtratio.Ná nas
uis optimecurſum conficit,quæſcientiffimo
gubernatore vtitur . Cum propofitio fithoc
pactoapprobata, & duæ partes tranſierint ra
tiocinationis ,tertia in parte alunt quod often
dere velis: id ex vipropofitionis oportere af
fumere:hocpa & o.Nihil autem omnium con
filio melius quàm mundus adminiftratur.Hu
lusaffumptionis quarto in locoaltam porro
inducunt approbationem , hoc modo.Nam
& lignorumortus & obitus,definitum quen
daniordinem ſeruant, & annuæ commutatio
nes non modo quadam neceffitate ſemper eo
dem modo flunt,verum ad vtilitatesrex quo
Bomnium ſūtaccommodatæ : & dlurnæ no
Zurnægs viciffitudines nulla in re vnquam
mutatæ ,nocuerunt quicõ . Quę figua ſunt
omnia,uõ mediocri quodã confilio,naturam
mundi
 Deconfirmatione;
mundiadminiftrari.Quinto inloco inducât
complexionem : ea aut id Infert ſolū quod
exomnibuspartibuscogitur.hoc modo.co
filio igitmūdus adminiftratur,Aut in vnum
locum cum .duxerit,breuiter propofitionem
& affumptionemadiungit quid exhis confi
clatur:adhunc modum.Quod fi melius gerű
tur ea quecum confilio. quam quæ ſine con
filio adminiftrantur, (nihilautem rerum om .
alum mellusadminiftratur,quàm mundus.)
confilio igitur mundus adminiftratur.Quin
spartitam igitur hoc pacto putant argumē
tationem .Quiautem tripartitam effe dicunt:
11 non aliter putant oportere tra & ari argumé
tationem :fed partitionem horum reprehens
dunt.Negant enimneg a propoſitione,nem
@ abaſſumptione, approbationes earum ſeu
parari oportere : ne$ propofitionem abſolu
tam ,negg afſtīptionem fibiperfe& am videri,
quæ approbatione confirmata non ſit. Qua
re ( quas illiduas partes numerāt proprofitio
nem & approbationē) fibi partē vnā uideri
propo
 De ratiocinatione,
propofitionem : quçfiapprobatanon fit pro
pofitio non fitargumêtationts.Item quæ ab
illis affumptio & affumptionisprobatio dici.
tar: eandem folam fibiaffumptionem videri.
Itafit vt eadem ratione argumentatio tra &tas
ta, ali stripartita, altis quing partitavideat.
Quareeuenit vtres non tam ad vſum dicens
dipertineat, quàm ad rationepræceptionis.
Sed quæ propofitio in fe quiddam continet
perſpicuum : & quod ftare inter omnes necer
feeft:hancvelle &approbare & affirmare,at
htlattinet.Ea eft huiufmodi. St quo die Rog
mæ ifta cædes facta eft, ego athenis fut:Inter
effe in cæde non potui:Quare aſſumi ftatim
oportet hoc modo. Fuiautē Athenis eo die.
hocſino conftat,indiget approbationts: qua
inducta,complexio fequitur.Sunt & alia duo
argumentorum genera :quibus maxime vrű
tur oratores.exemplum & indu & to,illudgrę
a paradigma, hoc epagogen appellant. Poté
tiffimum eft inter ea quæ ſunt huius generis ,
quod proprie vocamus exemplum ,ideft,ret
gefta
 De ratiocinationë.
gefæ vtilisad perſuadendam id quod inten
deriscomemoratio .Intuendū igitur totum
De fimile at an ex parté,an omuiaex eo ſuma
mus,aut quæ vtilia erüt.Simile eft.jure eft oc
clſus Satutaing,ficut Gracchi,DinimileBruil
occidit liberos proditione moliêtes.Manlius
virtutem filii morte mul &tatit. Contrarium .
Marcellus ornamēta Syracuſanis hoftibuste .
ftituit.Vertes ëadê focifsabftulit.Inductio é
Oratio quæ rebusnon dubis captat affenfio
nemely cū quo diſputatioeft.Na tla,quapru
timam Sócrates vſus eft , hanc habuit viam
cum plura interrogaffèt ,quæ confiteri aduer
fardo neceffe effet: nouiffima id de quo greba
tur inferebat.Sed quod illic interrogatut:btc
fere fumitur.Sit igitilla îterrogatio talis,q &
eſt pomů generofiffimum ,nonne quod opti
mum :concedetur.qüišequus generofiflimy,
donde qu'optimus: & plura in eundêmodū.
Deinde cui9 rei gratia rogatü eft:qd none ho
is generofiffimus,qui optim !fatendum erit,
Devſu argumentorum . Capi.xviii.
e Traditum
 Devluargumentorum .
Raditumeft feré argumentaeffe cons
TdublaEfeffum
T
oportere.Dubiis enim probari
qui poffunt:Quædam tamé quæ in al 10

terlus res probationem ducimus , ipfa pros

banda funt,Occidifti virum :cras enim aduls
tera. Prius de adulterio couuincendum eft vt
cum id cæperit effe pro certo:ftat incerti afs
gumentum . Illud hoc in loco monere inter
neceffaria eft: nulla effe firmiora, quamg ex
dubits fa & a funt certa.Cedes à te facta eſt.cru
entarn enim veftem habuifi.non eft tâ graue
argumentum ffatetur, quàm li conuincitur,
NamQ fatetur,mulus excaulis potutt cruēta
effeveſtis. fi negat. hic caufæ cardinem pos
3
nit: in quo fiu & us fuerit, etiam in fequentis
bas ruit.Non enim videtur in negando mrn
titur , fuifle , nil deſperafſet id poffe defendi,
quodconfiteretur, firmiffimisargumentoru
fingulistoftandum :infirmiora congreganda
funt: quia illa per ſe fortianon oportet circun
ftantibusobfcurare:vt qualia ſunt appareant.
Hæc imbecilla naturamutuo auxiliofuftinēg
 Dévfu-agamentorum
tur. Itaglinon poffuntvalere ,qula magna
1 non ſunt:valebunt qa multa funtquæ adelur
1
demyrei probatione omnia ſpectant. Vtliqs
occidiffe dicatur
hereditatisgratia hominem
bçreditatem ſperabas &magnam hereditate:
& pauper cras:& tūcmaxime àcreditoribus
appellabaris : & oftenderas eum culus eras &
mutaturā tabulas ſciebas.Singula lewafunt
& communia,vniuerfa vero pocent etiam
non vt fulmine tamen vtgrádine. Quædam
argumentaponere,ſatis nöeft,adiuuada fat,
vt ficupiditas cauſa ſceleris fuit:quç fitvisei.
dira,quantumefficiatinanimishominumta
lis affe & to. Ita & firmiora erunt ipfa & plús
habebant decoris : fi non pudos & velot
carne ſpoltatos artus oftenderint. Multum
etiam refert , fi argumento nttemur odil ,
vtrum hoc ex inuidia fit, an ex infuria , an
ex ambitu , uetusn nou om , aduerſus Infes
riorem ,parem ,an fuperiorem , alienum an .
propinquum . Suos habent omnta ifta tras
& atus ; & ad vulitatem partis eius quam
& # tuemur
 De vluargumentorum .
tuemurreferenda funt.Nec tamen omnibus
femper quæinuenerimus argumentis oneran
dus efttudex: quia & tædium afferunt & fide
detrahūt.Neqenim poteftfudex credere faga
tis ea effe potentia quæ non putarius ipfi fuf
ficere:quidicimus.In rebusvero apertis ars
gumêtari tam ſit ftultú quàm in clariffimü
folem mortale lumeinferre.Altera ex affeuera
tione probatio eft. ego hoc feci! tumihihoc
dixifti:& o facimus indignium . & fimilia.quç
tamen non habenda ſunt inter magna præſis
dia:cum hoc in eadē caufa fieri,ex vtra & para
te,fimiliterpoffit, illefirmfores,exfua culuſos
perſona,probationés: quæ credibilem ratio
nem ſubie &tam habent.Quæſitum etiam po
tentiffima argumenta primo ne ponendafint
loco:vt occupent animos,an fummo vt idem
dimittant:anpartita primo fummcgz'vt Ho
merica diſpoſitionein mediofint infirma,an
à minimis creſcant. Quæ prout rattocauſa
cuturą poftulabit,ordinabuntur,vnovtego
cenfeo excepto, ae a potentiffimisad leuitia
ma:des
 De confutationeſiue reprehefione.
ma, decreſcat oratio. Sed iam ad confutatio
nem veniamus.
록

De confutatione flue reprehen ?

fionc. Capi.xix ,
Onfutatio eft per quam argumétando
CadiJaduerfariorum cófirmatio diluitur, aut
infirmatur,aut alleuiatur.Hæcfonteinuentio
Dis eodem ytetur:quovtitur cófirmatio: pro
pterea quod quibus ex locis aliqua res con
furmari poteft:tifdem poteftexlocisinfirma
st.Omnisigiturargumentatio reprehendit
Li aut ex iisquæ fumpta funt, non concedis
turaliquod vpū plurave. Au hiş cõceflisco
plexio cófici ex his negatur.Autſi genus ips
fum argumentationis vitiofumoſtenditur,
Aut contra firmam argumentationem
alta çque firma aut firmior ponif.Ex iis quæ
ſumūtur aliquid nop cõceditur: cū aut idqd
credibile dicunt,negať effe eiuſmodi.Autq &
comparabile putant,diſimile oftenditur.Aut
ludicatum aliam in partem traducitur , aut
omnino ludicium improbatur. Aut quod
? e ili gaum
 De confutationeflue reprenhenfionë.
gnum effe aduerfariidixerunt : id huluſmodi
negatureffe. Aut ſi complexio autvna aut ex
vtra parte reprehenditur. Aut enumeras
tio falfa oftenditur,. Aut fi fimplex conclu -
filo nialtaliqaidcontinere demóftratur. Nam
omne quod fumitur ad argumentâdum ſtue
pro probabili fiuepro neceffario , tieceffe eft
furyjatur ex his locis.Quare obferuare dilige
ter oportet & quid fumatur: & quidex bysco
fictatur. Ipſum autem genus argumentation
nis vitiofum his de canlis oftendetur: fi autin
ipfovitin erit: qut ſi non adid quod inſtitucs
tur, accommodabitur . Atg in ipfo vitium
erit fi omninototuin falfum erit,ficomune,a
9

vulgare,fileue,firemotum ,li máladefinitio ,

cótrouerſum ,ſiperſpísuum ,ino conceffum ,
si turpe,ſioffenfum ,fi contrarium , fi incong
ftans,fiaduerſum , Fallūeft: in quo perſpicue
mendacium eft,hocmodo,non poteft effe fa
piens:quipecuniam negligit.Socrates autem
pecundam neglexit, non igitur faptens fuit.
Communeeft quodmulto magis ab aduer
ſarits
 De confutatione fiuè repréhefione.
Sarits quàm à nobis facit,hocmodo. Idcirco
judices quta ueri caufaru habebamn ,breuiper
oraus. Vulgare eſt quod in aliam quog rem
non probabilem ſi no conceffum fit, tranſfer
ripoffit,hocmodo, ueram cauſarppon has
beret, ſe vobis ladiccs non commilffet . Le
ue eft quodantpoft tempus dicitur. hoc mo
do,& in mētemveniffet,non commififfet. Res
motüeſt:quod vltra qua'm fatis eft petit , vt,
QuodſinonP.Scipio Corneliam filtāTibe
rlo Graccho collocaffet,atez ex ea duos filios
Gracchos procreaffet , tantæfeditiones natę
non effent,longtusenirepetitaclt quàm res
poftulabat.Maladefinitioeft:cum autcoms
munia defcribit: hocmodo ,feditiofus eft is
qui malus eft: aut inutilis ciuis eft , nam hoc
nomagisfeditiofiquam calūntatoris, quàm
ambitiofi.Controuerfum eft: in quo ad dus
blom demonftrandum dubia caufa affers
tur , vt fiquiſpiam volens probare odium
>

alicuius in alterum afferat caufam illius odit:

quod nunquamde illo bene ſenſerit , æque
Cws dubis
 Deconfutationefue reprenhenfione.
dubluineſt vtrium.Perſpicuum eſt dequo
non eft controuerfia, vt fiquis cum Oreſtem
accuſet:planum faciat ab eo matrem occilam .
Non conceffumn eſt,cū id quodagitur in con
trouerfia eft.vtfi quis cum Vlyfſem accuſet;
in hoc maxime commoretur.idignüeffe ab
homine ignauiflimovirum fortiflimum Aja
cem effe necatum , Turpe eft,quodaut eo los
co in quo dicef, aut homine qui dicat: auteo
teinpore quo dicitur,aut ils qui audiunt, aut
eare de qua agitur in dignum propter inhos
neftatem videtur.Offenſumeft,quod eorum
quiaudiuntvoluntatem lædit,vtfi quisapud
equites Ro, cupidi, vindicâdi Scipionis agra
riam legem laudet.Contrariumeft,quod cós
tra ea eft quæ ii qui audiunt fecerunt, vt ige
apud Alexandrum Macedonem dicens con
tra aliquem vrbis expugnatorem :diceret,als
hil effe crudelius:quàmyrbes diruere:cum ip
fe Alexander Thebas diruerit, Inconftans ,
eft,quodab eodē eadem de re dluerfe dicitur,
vtfiquiscum dixeritgvirtuternhabeat,eum
nullius
 De confutationēAge rëprenhenfiont.
nullius reiad bene vlyendum indigere,neget
autē poftea ine bona ualetudine non poffeul
vere.Aduerſa eſt , quod ipli caufęexparteoffi
cit,vtfi quis hoftium vim & coplas& folia
tatem augeat:cum adpugnandum militesad
hortetur.Sinoad id qd inftituitur accommg
dabitur aliqua pars argumétationis:is aliquo
eorum in vitio reperiet, fiplura pollicit, pau
ciora demoſtrabit. Aut G cum totü debebit
oftendere:de parte aliqua loquat,hoc modoi
Maliçrūgenus ayarūeſt,ni Eryphile @rovt
rivitam vendidit.Autſinó id quodacculabi
tur,defendet.Vtfi quis cum ambitusacculan
bitur ;mpanu ſeforte effe defendet.vt Amphio
apud Euripide, & item apudPacuulum :qui
vituperata muſica fapientiâ laudat . Aut i res
ex uitio hominis vituperabitur: vt fi quis do
& rinâ exaliculus do & ti ultiis reprehedat.Aut
ft.qs cũ aliqué volet laudare, de felicitate et9,
son devirtute dicat.Aut fi rem cūre ita com
parabit,vt alteráſenon putet laudare ni alte
rå vituperarit.Aut Aalteråttalaudet yt alteri9
Don
 Déconfutationefiue réprenhenfiont.
hon faclat mentionem , vt fi quis cum aliqui
delibereat bellum geratur an nő,pacē laudet:
omnino non illud bellum inutileeffe demon
Atret.Aut fi cum de certa re queratur ,de com 1
1
mnuni inftituatur oratio, vt fortitudinem laus
daturus, virtutem laudibus efferat. Aut ſi ras
flo alicui red reddet falla.hoc modopecunia
haberc bonumeft:Propterea quod ea maxle
me vitam beatam efficiat. Auti infirma,vt
Plautus , amicum caftigareob meritam non
xam .Aut eadem hoc modo , maximum mas
lū eſt auaricia ,multos enim magnis incomo
dis affecit pecunize cupiditas.Aut parum ido
.

Heå hoc modomaximum bopum eft amics

daplurimæer dele &tatióes funt in ea.Quar
tus modusreprehenfionis erat,per quem cos
tra firuäargumentationē;æquefirma aut fir
énior ponitur, hoc genus in deliberationib
súaxime verſabitur:cum aliquid quodcon
trà dicatur,æquum effe concedimo:ſed idq &
nosdefendimusneceffariumeffe deinopftras
mus,autcum idquodilli defendant,vtileelle
fateas
 Depérorationefiue concluſione
fateamur,quod nos dicamus,honeftum efft
demonftremus. Ac de reprehéfione quidem
ha & enus:nunc de peroratione dicendam ,' ?
De peroratione fue conclus
fone . Cap.xx.
Erorattories ſiuecóclufiones quæapud
Pe græcos epilogi nominantur , tripartita
funt.nam conftatex enumeratione amplifica
tione, cómiferatione. Enumeratio eft,per qui
colligimus& admonemus quibus de rebus
verba fecerimus breuiter vt renouetur , no re
integreturoratio .& ordine vt quidquid erk
di& um referamus,vt auditor ( memorię ma:
dauerit,adidem quodipſe memteritreduca
tur.Item curandumeft neautabexordio aut
á párratione repetaturorationis caurieratio.
Fitta enim & deditaopera comparataoratio
videbitur effe artifici aiguificandiingenie )
venditandi & memoriæ oftentandæ caufa.ir
Quapropterinitium enumerationis faciente
düeft à diuifibe.Deide ordine breuiterexpo
nédçſuntres q tra &tatęerät incöfirmatioe 86
confuta
 De péroratione fiue conclufione.
confutatione.Amplificatioeſtresquæ per lo
cum cómunem mitigationis auditorum cau
ſa gumitur.Loci comunes ex decê præceptis
cómodiflime
ſumuntur adaugendi criminis
cauſa.Primus locus fumitur ab autoritate :ca
comemoramus quante curæ ea res fuerit dits
immortalibus,aut majoribusnoftris,regiby, 1

magiftratibus,nationibus,hominibus fapiês
tib9, fenatuiItem maxime quomodo his de
rebus legibus fancitūſit. Secüdus locus eft,
cum colideramus, illæ res de quibuscomina
mur , ad quos pertineât vtrum ad omnes, &
atrociffimum eſt,anad fuperiores, quod ge
nus eſt,hi ſunt à quibus autoritatis locus co
munis fumitur. An ad pares,hoceft,ineiſdē
partibranimi.corporis,fortunarum ,pofitos.
An ad inferiores: quiomnibushis rebns an
tecelluatur. Tertius locus eft quo percnudtam
mur qui fiteuenturum ſi omnibus idem con
cedatur. &eanegle&ta oftendemus: quid peri
culorum aut incómodori conſequat.Quar
tus locus eft quo demonftrat: &hincfit remiſ
Sum
 De perorationefue conclufioné.
fum : multos alacriores ad maleficia futuros:
quos adhucexpectatio iudicii remorat.Quis
tus locus eft, cum oftédemusſi ſemelaliter ju
dicatum fit, nullam rem fore quæ incomodo
mederi,aut perperam fa & um aut erratum ius
dicum corrigere poffit:quo in loconon incó
modumerit vti ea cæterarum rerum compas
ratione:vt oftendemus altas tes poffeaut ves
tuftate ſedari, aut cöfilio corrigt:hutus reiaut
lentendæautcorrigendæ nullam rem adiume
to futuram.Sextus locuseft cum oftendemus
& conſulto factum : & dicemus voluntario fas
citori nallam excufationem imprudentis fus
få deprecationem paratam.Septimus locus
eftcum oftendemg tetrū facipus,crudele,arefa
stā,tyrānici effe.quod genusloturiâ mulies
rú aut earü rerü aliquid quarâ rerumcauſa
bella ſuſcipiuntur &cum hoftibus de vita di
micaf.O & auus locus eft:quo oftendimusno
vulgarefed fingulareeffe maleficiā. purcā ,ne
farium , &inuſitatum :quomatartus Satroci
vindicandum fit.Nonus locus conftat ex pea
catorum
 De perorationefineconclufiofie:
ccatorum comparatione: quafi cum dicemus
malele maleficiü ftuprareingenuam : quam
facrum lædere:quodalterum propter egefta
item ,alterum propter intemperantem ſupers
iblam fiat.Decimus locus eft per qué omnia
quæ to negocio gerēdo a & afunt,quæ remo
conſequiſolent,exponemusacriter , & crimis
noſe & diligenter:vtagires& geri negoclump
videatur,rerum conſequentium euumeratio
neMiſericordia cömouebitur auditoribus,
Ifvariam fortunarūcomutationem dicemus,
Loftendemus in quibus cómodts fuimus &
quibus in incomodisſumus,cóparatione. Su
quæ nobisfuturaſint, adficauſam obtinucrt
mus: & numerabim & oftendem9. Si ſupple
tabimus & eorum ,quorum miſericordiâcas
prabumus,poteftatiſubiiciemus.Siquod no
ftris parentibus,liberis, cæteris neceffariis ca
Jarum ft, propter noftras calamitates,aperte
mus. & fimul oftendemus illorum nos folitis
dine& miferta,no noftris incomodis dolere.
Side clemêtia,humanitate;miſericordianta,
qua in
 Degeneribuscaufarten
quata altos vlſumusapertemus. Si nos forg
per aut diu in malts fuiffe oftendemus.Sings
Arum fatum autfortunam conqueremur.Sy
animum noftrum ,fortem , patientem incog
modorū oftendemus futuru.Com (ſeration
brenem effeoportet.nihil enim lachrymis a
19 areſat,Sed låad tria cauſarūgñaredcany,
Degeneribus caufarti. Ca.xxd.
Ria genera cauſarü ,quas dix/mas elle
T propriam rhetorices materiā, Ariftos
telesper tria auditorü genera diftinguit. Na
vt ille,inquit, auditor, aut tudex eft,autſenas
tor,aut populus.Iudex inter acuſatorē & des
fenſorem arbiter eft.Senator qui derebus du
bis fuadenti aut diffuadenti acquieſcés decere
nit.Populus,quilaudandi autvituperandials
culus caufa,in concionem concurrit. Idem
quog autor,m tria têpora,eade generacauſa
rū partitur.Nå jo tudiciū ea proprie veniūr
qia ppetrata fūt. In ſenată ea târâde quib
cf.conſultatio:facienba neannofacedaftar

:
 Com
Degeneribus caufarum .
In concionē populycoft:vtaudiat qualis quir
9 Impręſentiarum eft . Loci quog dluerl
erantin quib9 orationes habebatur. In foro
quæ in genere fudiciali.Incuria, quæin gene
re deliberatiuo.Pro roftrisquæ in genere de
monſtratiuo. Fora romæ tria erat in quibus
Teddebaturtus,de quibusalt Poeta.Atg erit
in triplici par mihi nemo foro . Vnde juris
dicundi conuentus in prouinciis parati fora
dicebat,vt forū Appii,Cornelis,Iulti,Guria
præterealocus erat:vbi ſenat9 habebatur.Tés
pla quo nonnunquâ pro curia fuerunt, vt
Apollinis,cócordię, Telluris apud Vergiliū
hocillis cursa tēplū. Proroſtris quoqz locus
erat:in quo pendebātroftra taula exAntias
tib ),naualipugna ſuperátis.Aliquandotamē
excertis caufiscū auditoribus locapermutas
bantur, & populuscoſulitur degerendo bes
llocũ Mithridate.apudCiceronem in oratio
ne prolege Manilia.Et in fenatu ab eodē laus
datur Cefar:& vituperanturAntonius & Ca
tilina,atøp Archia poeta in foro humanita
tis arte
 De geperë demoſtrattuo.
tis artes commendantur, & fere nulla eft caus
fain qua non ex locis altarü cauſarü propriis
argumnenta ducantur. Ná quod quidam ſcrie
bunt to genere demonftratiuo argumêta des
ducendaeffe ab honefto, in deliberatiuo ab
vtili, in judiciali & partibus tufticiæ : non ita
eſt intelligendum , vt vnius caufænon tranſfe
rantur ad aliarum caufarum locos.Nam& in
oratione pro Milone plurimus eft Ciceroin
co laudando ,at & vituperando Clodio & cũ
deinferepdoMithridati bello deliberat,no ſo
lum à partibus vtilitatis, fed ab honefto & tu
Ito argumenta deducit.Quidnon & Ariftos
teles in rhetoricaad Alexãdrum ſcribit,opor
tere ſuaſorē illa ad quæ exhortatur oſtendere
effe iufta, & legitima & vtilia & honeſta & tu :
cunda & facilia factu : ato pari modo de aliis
duobusgeneribus cauſarum . Sed ad ſingula
caufarum genera redeamus:atqimprimis ad
demonſtrantiuum : quod fimpliclus atš tras
& atu facilius eft.

f Denion
 Degeneredemonftrativo. Capxxti,
De genere demonſtratiuo.
Emonſtratiuni caufæ genus qd á græ
D cisepidi& icon appellathinceſt oftētas
tluũ Ariſtoteles & Theophrafta à ciuilib ? ne
gotiis remouerumt:totumg'ad folos audito
res,voluptatis caufa,relegarūt:& id e19 nomi
nis quod ab oftentatione ducitur, proprium
eft.Sed & in ludiciis teftes laudantur: vitupės
tantur,& in conſultatione belli Mithridati
cl.Cl.Pompeiū laudat:vt illi prouincia decer
natur. Ita@ cum omnis caufa proprie in con
trouerſia fit pofita, ſunt tamem quædam mas
terię, quæ ad folam oftentationem pertinent:
vt deorum immortalium aigz heroâ laudes,
in quibus ftatus caufæ nulluseſt. Nil quis
male de natura deorum fentiens dicat illos no
agere humanarum rerum cura : id quod Epi
curus opinatur, & illudexlibro Iob nec nos
ftra conſiderat: & circa cardines cæli ambu
lat.Tunc quæftio fuboriret: an dii terūniak
agant cură. At in Hercule laudado,quifpia
obiiciat diuinis illiusvirtutib ,ingétia quæda
Vitia
 Degenere demonftratiuo.
Vitia: quæ propenderent recte fa &tis. Verum
in deis generaliter mateftatem eorũ venerabi
mur,deindepropriam vim culuſ® & inuéta:
quæ vtile aliquid homnibus attulerunt. Vis
oftēditur:vt in Ioue,regédorumhominum .
inMarte,belli,inNeptūno,maris. Inuenta,vt
artiū,in Minerua.frumêti,in Cerere,vini, in
Liberopatre.Magiscft uarialaus hominum .
náprimum diuiditur in tpa, quod ante eos
fuit, quod ipfi uixerunt. in us auté qui fato
ſunt fun &ti,quod eft in fecutī.antehominem
patria,parentes,maiorefqerunt.quorum dus
plex eft tra& atus: aut enim refpondiffe nobis
Titati pulchrum erit, aut nobiliogenus illuftra
fe fa & is. Illa quoq iteri, ex eo gå ante ipum
fuit tempore,trahentur: que reſponſis vel au
gurtis futurâ claritatem pmiſerunt:ſicut cūg
ex Thetide naty eſſet,maioré pte ſuo futur ce
cipiffe dicûtur oracula. Ipfiusverola?hois,ex
animo & corpore & extra pofitis,peti debet,
Et corporis qdé fortuitoring tű leutor,tū no
vuo modo tradāda eft.Nå& pulchritudine
fu interim
 Degeneredemonſtratiuo:
Interimroburg pfequimurhonore, vt Hos
merus in Agamēnone at Achille . Interim
confert admirationimultü infirmitas, vt cũ .
idem Tydea paruum ,ſed bellatorem dicit full
ſe ,fortuna vero tum dignitatem affert( vt in
regibus principibuso ,nam hæc eſtmater
ria oftendendæ virtutisvberior )tum quo mi
noresopes fuerunt,eò malorē beneficiisglo
Tiâ parit.Oia qux extra nos bona funt , quæ
$ hominibus forteobtigerunt,non ideolau
daturquodhabuerit quis ea:fed quod hisho
neſte dit vfus.Nam diuitiæ &potentia & gras
tia cum plurimum virtūdent,in vtramo par
tem certiffimum faclunt morum experimen
tum :aut enim meliores propter hæcaut pelo
res ſumns, Animi ſemper vera laus, ſed non
vna, per hoc op ,via ducit. Namg aliâs æta
tis gradus geftarun ' rerüfequi,ſpeciofius
fuit,vt in primis annis laudaretur indoles,tū
diſciplinæ, poft hoc operum ,ideft,fa & orum
contextus.Atâstn ſpeciesvirtutum diuidere
laudemfortitudinis ,iufticiæ ,continentiæ :cæ
terarum
 De genere demonſtrativo.
terarum ,ac ſingulis affignare:quæ ſecundā
quaß earum gefta erunt.Vtra fit autem harū
via vtilior ,cum materia deliberabimus: dum
fciamus gratiora eſſe audientibus, quæ ſolus
quis ,aut primus, aut cum paucis certefeciffe
dicetur. Si quid præterea ſupra ſpem aut exe
pe & ationē precipue quodinalienapoti9 caus
fa quam ſua.Afferuntautem liberiparentib?
laudem v, rbes conditoribus,leges latoribus,
artes inuentoribus ,necnó inftituta quog au
toribus, vt å Numa traditum deos colere,a
Publicola faces populo fubmittere.Quiois
ordo invituperatione conftabit tantum in di
uerſum .Na & turpitudo generis obprobrio
multis fuit,& quoſdam claritas ipfa notiores
circa vitia & fuuilos magis fecit, & quibuſda
vt in Paride traditum eft, prædicta pernicles:
quibuſdan mala contemptum vtTherſite:ac
quibuſdam bonavitiis corrupta odium attu
lerumt:vt Nirea imbellem.Plifthenem impu
dicum à poetisaccepimus.Etantinitotidem
vitia quot virtutes funt:nec minus quám in
filt laudibus
 Degénerë demöftratiuo,
laudib9 duplici ratione tractant.Et poſt mor
tem obie & a,quibufdâ ignominia eſt.vt Mes
lio cul9 domus ſolo æquata & .M.Manlio cu
dus prencmen e familia in pofterum exems
ptum eft.& parentes malorum odimus, & co
ditoribus vrbium eft infamix contraxiffe all
quam pernitiofam cæteris gentē. Intereffe ta
men Ariftoteles putat: vbi quidq laudet aut
vituperetur.nam plurimū refert,quiſint audi
entiūmores , quæ publice rccepta perſuaſio ,
vt illa maxime quæ probåt eflein eo qui lau
dabitur,credant:aut in eo contra quem dicis
mus ea quæ oderunt.ita non dubium erit fus
dictü quod oratione præcefferit.ipforum etia
permiſcenda laus ſemper, nam id beneuolos
facit.quoties autem fieri poterit: cum mates
tiæ vtilitate iungenda.Minus Lacedæmonię
ftudia literarum quàm Atheniş honorismes
rebuntur:plus patientia, fortitudo, rapto vis
uere quibuſda honeftū :alus cura legū,Apud
Sibaritas frugalitas forfitam odio foret.Ves
teribus Romanis famā luxuriæ crime. Eade
in fin
 De genere demonſtratino.
in fingulisdifferentia,Maxime fauetladex g
fibi dicentem affentari putat.Idempræcipit
illud quoß quod mox Cornelig Celſus pro
pemodum vſurpauit: quia fit quædanıvirtuti
bus & vitiis vicinitas,vtendum proxima de
riuatione verborum.vt pro temerario ,fortē,
proprodigo liberalem ,pro auaro, parcūvo
cemus,Quçeadem etiam cötra valent.quod
quidem orator,ideft,vir bonus, nãquam fa
cle , nifi fortecommuni vtilitate duceretur,
Laudátur aūt vrbes fimiliter at homines,
nápro pareteeſtcoditor. & multāautoritatis
affert vetaſtas: vt iis q terra dicunt orti.illap
pria ,qex locipoſitiöe,autmunitiöe funt. Ct
les illi,vthoibusliberi decori, Eft lao &ope
să ln qutby honor,vtilitas,pulchritudo ,au
tor,fpe &tari ſolet.honor vtin téplis,vtilitasvt
In muris ,pulchritudo vel autor vtrobis.eft
Blocorum qualis Siciliçapud Cicerone, in
quibus Amiliter fpeciem & vtilitatem intue
mur. Ita vt non coſenſi hoc laudatiuūge
aus circa folam verfari honefti quæftionem ,
fiuit fc quas
 Degenere deliberatiuo.
fic calitate maxime continere puto:quaquam
omnes tres ſtatus cadere in hoc opus pofſint
his quog vſum . C.cæſarem jo vituperando
Catone,notauerit Cicero.
Degenere deliberatiuo. Cap.xxiii.
Eberatiuum genus, quod duas habere
D fpecies,di& umeft,fuafionē videlicet ac
diffuafionem ,nõſolum inreip.adminiſtratio
ne,verum etiam in aliis quog reby,uerfatur.
Nam & conſultantium & confiliorum pluri
ma ſunt genera, quare in ſuademdo & diffuas
dendo tria primum fpe& anda erunt.quidfit
de quo deliberatur, qui ſint qut deliberent,
quis fit qutſuadet.Rē autē,dequa deliberatır:
aut certum eft poffe fiert,aut incertum.Si ite
certů ,hçceritqltio fola autpotētiffima.ſæp?
er accidet vt priy, dicarn9 ne fi pofſit gdē fit
ri,effe factēdā :deide fieri no poffe.Cūaūt de
hoc quçrit :colectaraeft,anIftmosintercidi,
an ficcari palo Potina, an porta fieri oſtiæ po
at.an Alexander terras vltra Oceanum ſitin
uētury.Sed in ús quoc quæ conftabit poffe
fieri
 Degenere deltberatiuo.
1 fieri,cote&turaeritaliquádo,vtfi quæraturan
it vtiofuturā lit vtCarthaginé lupent Romas
) ni,vtredeat Hannibal fiexercitātn Aphrica
träftulerit,vt feruētfidē Sanites: A Romaniar
madepofuerint. Quæda & fieri poffe & fu =
tura etiâ credibile :ſed aut aliotpe,aut alio lo
co ,aut alio mo, Vbicole& uræ no erit locus,
0 altafunt ituéda. & primă aut ppter ipſārē.de
qua ſentêtiçrogář,cófultabit:aut ppteraltas
Interueniétes extrinfec cauſas.Propt ipſă de
1 liberatpatres cöfcripti,an ftipendiū militico
3 ftituât.hęc materia fimplex erit.Accedūtcau
fę, aut factědi , vt deliberant patrescoſcripti
an Fablos dedåt Gallis ininitátib bellü.aut
nó faciédi.Deliberat,C. Cefar an pſeueretla
Gerinantā tre:cũ milites paffim teftaméta fam
cerét.Hç ſuaſorię duplices fât. Na & illic cau
fa deliberadi eft qå belli Galli minitent,effe
tiğitio pot dedēdi ne fuerit,etiá citra hâc de
núciationé,quia cótra fas, că legati ellet mil
fi,preliti interint,regégad quêmádataacces
perint, trucidarint.Ethicnihil Cefar ſine du
bio de
 Degenere deliberatluo ,
bio deliberet:nifi propter hancmilitum pers
turbationern . Eft tamen locus quærēdian cta
tra hunc quo cafum penetrandum in Ger =
maniam fuerit.Semperautem de co prius lo
quemur:de quo deliberari etiam , detra &tis fe
quentibus, poffet.Partesfuadēdi quidam pu
tauerunt honeſtů ,vtile,neceffarium.ego non
inuento huic tertiæ locuin . Quantalibet erñ
Vis ingruat,aliquid fortaſſe pati neceffe fit,ni
bil facere,defaciendo autē deliberatur.Quod
fi hanc vocât neceffitaté in qua hominesgra
uforum metu cogūtur,vtilitatis erit quæftio.
& impares & aquacabols
Quodfi obfefti
defe &ti,de facienda ad hoftem deditione,delt
berent: & dicatur neceffe eft, nempe ſequitur
vt hoc fubiiciatur:alioquipereundum eft :1ta
propter idipſum non eft neceffe: quia peri
re potius licet.denignon fecerüt Saguntini.
neg in rateOpitergina circumuentt:igitur in
hisquoqz cauſis aut de fola vtilitate ambiges
tur, autqueftio inter vtile & honeftú cófiftit.
Atenim fiquisliberosprocreare volet,nieceſ
fe eft
 De gènerë deliberatiuo,
le eſt vxorem ducere, Quis dubitat, fiel qui
pater vult fieri liqueat:neceffe eft vxorem effe
ducendam . Itaq mihi ne conſilium quidēvis
detur vbineceffitaseft : no magis quàm vbi
conſtatquid fieri non poffe.Omnis enim de
liberatio de dublis eft. Melius igitur qui terz
។ tiâ partē dixerit dynaro qd nii poffibile no
1 minát:Qvt dura videať appellatio ,tamen ſola
eft. Quas partes no oes in omnē cadere ſuas
ſoria, manifeftus eft quâ vt docendú fit. Tū
apud plerofa numerus augeť quib ?ponunt
vt partes quæ ſpecies ſunt partiñ. Nå fas,lus
Aí,plā ,manſuetū quoß (fic enimſunt inter
pretati) fuegov & fi quaadhucaducereqseluf
de generis velit,fubiici poffunt honeftati.An
fit aut facile,magnī ,lucādā,Ane piculo,ad ģ
ftionēptiniet vtilitatis :qui loci oriūtur ex co
tradi& ióe.Et quidē vtile,fed difficile,paruñ,
Iniucüdū ,periculoſū.Tūcqbuſdä videfeffe
nónūğ de iucãditate ſolū cófultatio, vt fi de
çdificado theatro ,inftituēdis ludis deliberet.
Sednéinéadeoſolutū luxu puto, vtnihili cau
fa,fuaden
 Degenere deliberatluo,
lafuadendiſequatur,præter voluptatem .Prę
cedatenim femper aliquid neceffeeft, vt in lu
dis honor deorū , in theatro non inutilis las
borum remiffio.deformis & incomoda turs
bę, i id non fiat ,confli& atio . & nihilominus
eadem illa religio cum theatrum.veluti quod
damillius facri templū vocabimus:Sæpeves
ro ' & ptilitatern deſpicfedam effe dicimus: vt
honefta facimus.vt cum illis Opiterginis da
mus confilium ae fe hoftibus dedant, quam
quam perituriſint , nififecerint. Ethoneftis
vtilia præferimus:vt cum fuademus,vtbello
Punico ferui armentur.Sed tamen ne hicplas
ne concedendum eft effe id inhoneftum . Lt
beros enim natura omnes , & eiſdem coftare
elementis,& fortaffe antiquis etiam nobilib ?
ortos,dici poteft.&illic ubi manifeftum peri
culum eft ,opponēda alta ſunt pericula: vt cru
deliusetiam periturosaffirmemus,fidedides
rint:fiue hoftes no feruauerint fidemn ,fiueCę
farvicerit, quod eft vero fimilius.Hæc autem
quæ tantum inter fepugnant,plærumg nos
minib ?
 Degenerë deliberattuo.
minibus deflecti ſolent.Nam & vtilitas ipla
expugnatur ab itsqui dicunt non folum pos
tiora effe honefta q vtilta, fed ne vtilta quide
eſſe que nóſunthoneſta.Et cótra quod nos
honeftum ,illivanum ,ambitiofum f,tolidum ,
verbis quàmre probabiliusvocant, Nectan
tumi inutilibus comparatur vtilia, fed inter fe
quogs ipfa,vt n éduobus eligamus,inaltero
qd fit magis,in altero quod fit ming. Creſcit
hoc adhuc. nå interim triplices etiá fuaſoriæ:
vt căPompede deliberat Parthos,an Aphris
cat ,an Aegyptum peteret, Ita non tantum
vtrum fit melius, ſed quid ſit optimum ,quæ
ritur.Nec vnquam incidet in hoc generemas
teriæ dubitatioret :quæ vndig fecüdum nos
ft.Namvbi contradi& ionis loc9 nó eft: quie
poteft effe caufa dubitandi:Item omnis fuas
Torta nihil eft aliud § comparatio :videndig
quid conſecuturifumus, & propter quid: vt
çftimari poffis plus in eo quod petim , fit có
modi,an verota co per quod petimusIncos
modi.Eft vtilitatis & in tcmpore quæftio.ex
pedit,
 Degenerē deliberatluo.
pedit,fednon nunc.Etin loco,nonhic.Etin
perſona,nonnobis,non contra nos.Etinge
nere agendi, non fic.Et inmodo, non in tan
tum.Sed perſonam fæplus decoriscaufa ipitue
mur: quæ & in vobis & in tis qui deliberant,
ſpectanda eft. Itag quâuis exépla plurimi in
cocilus poffint, quia facillizue hominesad co
fentiendum exemplis ducuntur , refert tamé
quorñ autoritas & quib9 adhibeatur.Diuers
i funt enim deliberantium animi,duplex cos
dicio,na conſultantaut plures aut finguli, fed
in vtriufqs differentia:quia & i pluribus,mul
tum intereſt ſenatus fit,an populus. Romani
an Fidenates.Græcian Barbari.Et in fingus
lis.Catoni pétendos honores fuadeamus,an .
C.Mario.Deratióe belli, Scipio prior an Fa
bius deliberet.Proinde intuenda,ſexus,digni
tas,ætates,f: dinores præcipue diſcrimen das
bunt.Ethoneftequidê honeftis fuadere facil
Imüeft.l vero apd turpes reda obtinere coa
bimur,ne videamur exprobrare diuerſa vitę
fe & a,cauendü eft: Et animus deliberantis no
ipfa hos
 Dégénèredeliberatiuo.
ipfa honeſti natura quätprenöreſpicit, pmo
Dende eft: fed laude, vulgi opinione:Et pak
pficiet hæc vanitas,fecutura extis vtilitatem .
aliquádo vero'magis obiiclédo aliquos, idi
uerfa fecerint,met9.Na pter id qd his leuiffie
mi cuiuſg ani9 mfacile terreť :neſcio tri quo
pe & o apă plurimos pl. valeat malox timor
ſpes bonorü: ficut facilior etſdē tarpiū
honeſtorü intelle &t eſt. Aliquádo bonis quo
$ ſuadeturpar decoradāturparū bonis cöft
ua: la quib9 eorú qui cõſulūtſpectať vtilitas.
Multñi etiârefert, q ſitplona fuadētis. Quta
ante actavita ft Illuftrisfuit,aut clarvgeny,aut
ætas,aut fortuna,affert expectationē. Prouts
dēdūé neque dicüf,ab eo q dicit diffétiát.As
tis cótraria fummiſfioré quédâ modū poftus
lát: Ná quæin aliis libertaseft,i altislicétia vo
catur. Et quibufdâ fufficit autoritas, quoſda
ratio ipfa ægre tuetur. Ideoqzloge mihi vide
tur difficillimæ proſopopælæ : in qubus ad
reliquü ſuaſoriæ laborē, acceditetiâ perſonz
difficultas.Namga illud idéaliter.Ceſar, aliter
Cato,
 De geriere iudiciali.
Gato,aliter Cicero ſuadere debebit. Vtiliffe
ma vero hæc exercitatiovel quod duplicis eft
operis,vel quod poetis , velquod hiſtoriaru
quoqzfuturis ſcriptoribusplurimü confert,
& oratoribus neceffaria.Náfuntmulte à Grę
cs Latinil'e cöpoſitæ orationes: quibus alii
vterentur:ad quorum códitionēvitamgapa
tanda, quæ dicebautur,fuerunt.Aneodēmos
do cogitauit,aut eandem perſona induit CE
cero cum fcriberet.Cn.Pom .& cum.C.Dos,
mitiocæterifue:an non vnuſcuiuſ corü for
tunam ,dignitatem resgeftas intuity : omniū
etiam quib9 vocem dabat:imaginem expreſ
fit:vt melius quidem ,ſed tamen ipfi dicere vi.
derentur.Nec min9 vitiofa eft oratio : fi ab ho
mine fi à re cul accomodari debet, diffidet
Degenre iudiciali.
Vi de arterhetorica præceptiões ſcri
Q bunt: maximam totius operis parte
in genere tudicialicófumunt.Nam & Quins
ulianus omnesrhetoricæ atą orationis par
tes adhoc genus defert :fiue quod in eomuls
tò plus
 Degenere judicialt .
topleft difficultatisobmultiplices vartaries
queſtiones:Que quod oratoribus indemolto
copiofiorluci erat materia,ſiue quod in libes
ra ciuitatemalorispotentiæ putabaf effe pof
ſe pppugnare aut defenderecluē, autfeipfum
ab aliorum injuria tueri,quam apud populo
concionari,aut infenatu publicâ caufam ages
re.Noftra vero tempeftate nulluspropè gene
ri iudiciali vſus eſt reli& us. Non is qui ſub di
tione Pontificia viuimus:no iis qui in regno ,
in quo fãt oia ad vn19 principis voluntatem
redacta, quiaut decernūt parbitrio fuo quid
fit faciédum , aut ad ius comune Pontificium
flue Romanum omnia remittñt.Ipfarum ves
rólegū interprætationem ,ad neſcio quos In
3 nocētios & Abbates,Bartulos & Baldos des
ferüt.Iudicum vero arbitrio nihil permittūt
diffidentes opinor illorum æquitati, & bont
tati:vt iam nullus ſit in hac parte reli & us ora
tort locus.no apud Pontificem ,non apud Re
gem ,non apud Iudices, non in rep.apud ips
fos optimates, qui & ipfi comuni omniâ coa
g ſenſu
 .
De difpofitione.
fenfu,volueruntfe àjure ciuili gubernari.Sed
nihilo magisadrerāgerendarü deliberatio
nes orator admittitur:vt nihil mirandum fit,
cur arsrhetorica in interitum propemodum
ſit redacta:atok infolis cóctonatoribus reperis
atur.Nam qucmadmodū ait Ariftoteles, in = 1

terirent vtisartes , fi illarum operibus plus 1

Impenſarum & laborisinſumatur, quam in

deſitemolumenti peruenturū.Quare omiffa
hac parte, nos ad alla properemus:cū præſer
tim & in ftatu caufarum & in confirmatione
& confutatione non nihil de ea dixerimus,
De diſpoſitione,
E inuétione,vt arbitror,fatis di& ūeſt.
DE
ſed yt opera extruétibus fatis nó eft fa
xa atgs materiam & cætera edificati vtilta co
gerere,nifi diſponendis eis collocãdiſg artifi
cum manus adhibeatur :ſic in dicendo quam
libet abādās rerü copia cumulū tātā habeat
ats cogeftū :nifi illas eadem difpofitiodiges
ſtas atą inter ſecomillas deuixerit. Neq im
merito ſecunda qung partjum poſita eft:cũ
‫ܕܐ‬ fine
 De diſpoſitionë.
10
fine ea prſor nihil valeat. Negeriquario fux
fis omnibus mébris ftatua fit: nil collocetur.
2
1
Etfi quam in corporibus noftris aliorů ve as
nimalium partem permites & träfferas: licet
-
habeateadem omnia,prodiglum ſit tamen &
artas etiam leuiter loco moti, perdunt quovi
3
guerüt vſum . & turbati exercityfibiipfis ſūt
impedimento.Necmihi videntur errare, qui
ipfam rerü natura ſtare ordine putāt:quo co
fuſo,peritura ſunt omnia.Si oratio carens hac
virtute,tumultuetur neceffe eft: &fine re &tore
fluitet: & ne cohereat fibi,multa repetat ,mul
ta tranſeat velat no & e in ignotis locis crraps,
neb initio neg fine propofito , caſuim pot19
quâcoſiliū ſequat.Quapropter tot hic loce
ſerulet deſpofitiói: quæquidē ſi certa aliqvia
tradi in omes materias vllo modo poffet, no
tam paucis contigiffet.Sed cum infinitæ caua
farformę fuerint,futuręp fint:& totfeculis,
nulla repta fit, qeffet tota alteri fimilis, fapiat
oportetorator,& vigilet, & iuétat: & judicet,
&confilium à feipfo petat.Neqz inficlasco :
.

g 11 quædam
 De diſpoſitione.
quædameffequædemöftrari poffint:ea que
non omittam .Quoniam igitur diſpoſitio eft
perquam illa quæ inuenimus, in ordinem res
digimus:vt certo quodą locopouncemus:
videndum eft cuiuſmodi rationem in difpo .
nendo habere conuendat. Genera diſpoſitios
num ſunt duo, vnum ab inftitutióe artis pro
fe & um ,alterum ad cauſam temporisaccómo
datum .Ex inftitutione artis diſponemus : cũ
fequemur eam præceptionem ,quapauloans
te expoſuimus,hoceft, vt vtamur principio,
narratione, diuiſione , confirmatione, cone
futatione,concluſione.ethunc ordinē quems
4

admodum præceptum eft ante, in dicendo fe

quamur. Item ex inftitutione artis no modo
totas cauſas p orationé, ſed pfingulas quos
argumentationes diſponem ):quéadmodü in
fecúdo libro ad Herēniū videre eft :id eft,ex
poſitionē,rationé,cófirmationē rationis,exs
ornationé,cóplexioné,Hec igiť duplex dila
poſitioeft:vna goratióes,altera per argumes
tationesab inftitutione artis pfe &ta. Eft autē
alta dir
 De difpofitione
alta difpofitio quæ ( cum ab ordine artificios
fo recedendum eft oratoris iudicio ad tems
pus accomodatur.vt fià narratione dicere in
ciptamus,aut ab aliqua firmiflima argumens
tatione,aut aliquarum rerum recitatione, aut
fipoft principium confirmatione vtamur:de
inde narratione:aut ſi quâ huiufmodi permu
tationem ordinis faciamus,quorumnihil ni
fit cauſa poftulet,fierioportebit.nåfi vehemes
ter aures auditorum obtufævidebuntur :atos
animi defatigati ab aduerſariis,multitudine
verborum ,commode poterimg principio fu
perſedere & exordiri caufam aut å narratione
aut aliqua firmiffima argumétatione, deinde
fi cómodum erit ( quianó ſemper neceffe eft)
ad pricipit fententiâ reuerti licebit: ſi cauſano
ftra magna difficultatemvidebitur habere:vt
demo æquo animopoffit audire principiūga
narratione cũ incæperim , ad principii ſenté
tiam reuertemur.Sinarratio parum probabi
liseft,exordiemur ab aliqua firma argumens
tatione:his cómutationibus & träflationib ?
g w fæpe
 De diſpoſitione.
fæpevtineceffe eft : cum ipfaresartificiofam
diſpoſitionē,artificiofe mutare cogit.In con
firmatione & confutatione , argumêtationū
difpofitiões huiuſmodi haberi cõuêit, firmif
ſimas argumêtationes in primis & in poftres
mis cauſę partib9collocari,inediocres &neg
inutiles ad dicendum nec neceffarias ad pro
bådum,ĝ fi ſeparatim ac ſingulędicantur, in
firmz ſiat:cũ cæteris coniunétæ,flunt firmæ
& probabiles,interponi& in medio collocas
ri oportet.Nā re narrata ,ftatim expe&tat ants
musauditoris ex qua re cauſa confirmari pof
fit ppter cótinuo firmă aliquã inferre opor
tet argumétatione.Et quontā nuprime di&
facile memoriæ mádať :vtile eft cü dicere deſi
nam ),recētē aliqua relinquere in animisaudis
torbene firmäargumêtationé,HæcDiſponi
tio locok tanquam inſtructio militum facilu
me in dicendo, ficutilla in pugnando parere
poterit victoria. Eft & hoc quod ſcriptor de
monftrare nó poffit, nificerta definitaly ma
terja.Sed qd vna faciat autaltera! quinimmo
centum
 De difpofitione.
cētum ac mille in reinfinita at materia.præ
ceptoriseſti altoatą alio genere cotidie ofte
dere ,quis ordo ſit rerum : & quæ copulatio vt
paulatim fit vſus & ad fimilia tranſitus,Tradi:
enim omnia, qug ars efficit ,non poſſunt. Na
quis pi & or omnia quæ in rerü natura funt ad
umbrare didicit: ſed ſemel percepta imitandi
tatione, affimulabit qcquid acceperit, Quis
eni non faber vaſculū aliqd quale nãqua vis
deratfacit:Quedā vero non docetiâfunt,fed
diſcentiñ .Nam medic9 quid in quog valetus
dinis genere factédū ſit,quid quibus ſignis p
uidédum docebit. Vim fentiendi,pulſus ves
narū,caloris,motus,ſpiritus meatum ,coloris
diftantia : quæ ſua culuſg funtingentū dabit.
Quare plurima petamya nobis :& cũ cauſis
deliberemo,cogitemuſ ,hoiesante lo venis
ſe attē ,quàm docuiffe.Illa enim potentiffima
eft quço Verc dicitur æconomica toti cauſa
diſpoſitio :quæ cóftitui, niſkvelut ire pręſete,
nó poteft.Vbiaffumédū pomni,vbiomits
tendum ,vbi vtēdāexpofitione cótinua, ubi
g illi partita,
 De diſpoſitionić.
partita,vbiab initiis incipiendum ,vbi morc
Homerico à medits vel vltimis, vbi omnino
nonexponendü:quando à noftris , quádo ab
aduerfariorum propofitionibus incipiemus,
quando á firmiffimis probationibus, quádo
à leuioribus,qua in cauſa proponendæ proes
mus quæſtiones, qua preparatione præmnu
niendæ : quid iudicis animus accipere poffit
ftatim di& um.quo paulatim deducendus.Sin
gulis an vniuerfis opponeda refutatio. Reſer
uandi perorationt:an per totam oratione difs
fundendi affectus. De iureprius an de equita
te dicendum ,an ante acta crimina, an de qui
bus iudicium eft prius obiicere vel diluere co
ueniat.Si multiplices cauſę erunt,qui ordo fa
ciendus, quæ teſtimonia,tabulæuie cuiuſ ge
neris in a & ionerecitandæ , quæ reſeruandæ .
Hæc eft velut imperatoria virtus copias ſuas
partientis ad cafus præliorum , retinentis par
tes per caſtella tuenda:cuftodiendasùe vrbes,
petendos commeatus,obfidendaitinera,mas
ri denigs ac terra diuidentis, Sed hæc in oras
tione
 De difpofitione.
tione preſtat cu omnia affuerint natura, dos
0 & rina, ftudium .Quare nemo expectet,vt alie
6 no tantum laboreſit diſertus. Vigilandū dus
cat iterum ,enitendū ,pallendum cft, facienda
ſua cuigvis,ſua ratio , non reſpiciédâ ad hec:
fed in promptu habenda:nec tanquam tradit
1
ta , fed tanquam innata . Nam via demons
ſtrare poteft velociter ars,fi qua eſt . verum
.

1 ars fatis præſtat,ſi copias eloquentię ponit in

1 medio.Noftrum eft vt eis fcire,Reliqua pars
E tium eft demum difpofitio.Et in his ipfis pri
mus aliquis fenfus: & fecundas, & tertius, qui
no modovt fint ordine collocati , elaboradū
eft :fed vt inter fevin &ti atqz ita cohærentes ne
commiffura perluceat.Corpus ſi non mēbra
quod ita continget ,li & quid quaq re conue
niat,viderimus : & vt verba verbis applicem
non pugnantia , fed quæ fe inuicem comples
& antur.Ita res non diuerfæ ,diſtantibus ex lo
cis , quafi inuicem ignotę non colidentur,ſed
aliqua ſocietate cum prioribus ac fequentis
bus ſe copula tenebuntac videbitur non fos.
lum
 Dé diſpoſitione.
hum compoſita oratio,fed etiam continua.
De elocutione.
Nter quingartis rhetoricę partes,difficil
IN limam effe elocutionem , inter omnes oras
tores cóuenit.Vnde&apud Ciceronem Ans.
tonius,ait ,fevidiffe multos diſertos, eloque
tem vero nemine. Diſertos fatis putat dicere
quæ oporteat:ornateautem dicere proprium
effe eloquentiffimi.Quæ virtus ſi vígad illü
ja nullo reperta eft, ac ne in ipfo quidem . L.
Craffo,certum eft & his & prioribus eâ defi
deratam ,quia difficillima fuit.Et. M. Tullius
Imentionem quidem ac diſpoſitionem prus
dentis hominis effeputat:eloquentiam , oras
toris.ideo præcipue circa præcepta huius.
partis claborauit. Quod eum merito feciffe,
etiam ipſo ret de qua loquimur nomine palā
declaratur.Eloqui enim ,hoc eſt, omnia quæ
mente cóceperis protere, at ad audiētes p
ferre, fine quo femper vacua ſunt priora &
fimilia gladio condito , atæ intra vaginam
fuam hærenti, Hocitas maxime docetur,
Hoc
 Deelocutione.
Hoc nullus niſl arte affequipoteft. Huic ftua
dium adhibendum , Hoc exercitatio petit.
Hoc imitatio . Hic omnis ætas confumitur,
Hoc maxime orator oratore pręftätior.Hoc
generaipfa dicendi alta altis potiora:vtappas
reat in hoc & vitium & virtutem effe dicêdi.
Non ideo tamen fola eft agenda cura verbos
rum .Occurram enim neceffe eft tis qui omif
ſa rerum ,qui nerui ſunt in caufis, diligentia,
quodam inani circa voces ſtudio ſeneſcütida
factüt gratia decoris :quodeft idicédo,mea
qutdem opinione,pulcherrimum : ſed cum ſe
quitur,non cumaffe & atur,Sed opus eft ftus
diopræcedente & acquiſita facultate & quals
repoſita:Nagiſta quærendi,iudicadt,cóparā
dianxietas dū diſcimus adhibēda eft, nó cũ
dicim9.alioqui ficut qui patrimontāno para
rüt: fub diem quærunt:ita in oratione qui no
fatis laborarūt: præparata vis dicédi no fue
rit,érantin officioſi.Sunt tamen qui etiam cũ
optima ſint reperta,querñt aliquid qd fit ma
gis antiquü ,remotum ,ipopinatū ,necintellts.
gum
 Deelocutione.
guntiacere ſenſus in oratióe,in quaverbalau
dantur.Sit igiturcura elocutionisqua maxi
ma:cum ſciamus tamen ,nihil verborum cau
fa effe faciendū: cum verba ipfa rerum gratia
ſit reperta: quorum ea funt maxime probabi
lia, g ſenſűanininfi optime promuntatque
animis auditori, quod nos volums, efficiât.
Igiť quagreci phraſinvocât:latine dicim ,
elocutionem .Eam ſpectamus verbis aut fins
gulis aut coniun & is . In ſingulis intuendum
eft vtfint,latina,perfpicua,ornata, & ad id qd
efficere volumusaccomodata .In conjunctis,
vt emédata,vt collocata,vt figurata. Sed ea ģ
de ratione latineat emendate eloquendi fue
runt dicenda, a grāmaticis comodiMme per
tractantur : verum illic tantum ne vitiofa fint
præcipitur, hic non alienum eft admonere vt
fint quam minime peregrina &externa.Mul
tos enim quibus loquendiratio non defit, in
venias: quos curioſe potius loqui dixeris qua
latine.Quomodoet illaAttica anyTheophra
ftum hominem alioqui diſertiffimum annos
tata ,
 De elocutione.
tata,vniusaffectatione verbi,hofpitem dixit:
necalio ſe id deprehendiffe,intcrrogata reſpo
dit, quam quod nimium Attice loqueretur.
Et in.T.Ljuto mirę facundię viro,putat ineſ
fe Pollio Afintus quanda Patauinitaté. Quas
re ſifieri poteſt & verba omnia & vox hulus
alumna vrbis effe debent:vt oratio planė Ro
manavideat,no clultate donata. ( Perſpicui
tas in verbis pcipua babetpprietate.primus
em lotelle & 9 eft fua cuiuſ reiappellatio: quà
no ſempervtimur. Nam & obcæna vitabimy
& fordida& humilia . Non tamen quidquid
non erit proprii,ptinus & inpropriivitiola
borabit:quiamulta funt græce & latine non
denoiata :vnde abufto , q catachreis dicit &
träflatio q metaphora,eft neceffaria.Quare P
prietas noadnomé ſedad vim ſignificâdi re
ferť. Alio modo diciť propriūinter plura ģ
ſunt eluſdé nominis, vnde cętera di&ta ſūt: vt
vortex 9 deaqua pprie dicit :dealitsreb9 per
träflationé. Tertil modo eft huic dluerſus:cũ
res cómunis plurib9,1n yno aliquo habet 110
inen
 De elocutione
mén eximlum.vt carmen funebrepropriene
nia.Ité quod comune eft & aliis nomen :Intel
ledualicui res peculiariter tribuitur.ut vrbsp
Roma.Sed ne in his quidē virtus oratoris ina
fpicitur. Alto modo dicitur propriū ,quodni
hil inueniri poteft fignificat19:vt qđ dedudi
carmen dixit Vergilius. Atobſcuritas fitin
verbis ab vſu remotis de quib9Horatius.
Et nifi quæ teris femota faires
Temporib9 defuncta videt,faftidit & odit .
Sic fautor veterű vt tabulas peccare vetātes, :
Quas bis quing viri faxerüt,fædera regū
Ve Gabtis velcū rigidis æquata Sabints:
Pontificūlibros, annofa uolumina vatů :
Dietitet Albano mufas in monte locutas.
& paulo poft.
Ia faltare Numă carmē ,qui laudat & illud
Quod mecu ignorat,ſolo vultſcire videri.
Hinc enim :aliqui famam eruditionisaffectat:
vt foliſcire videantur. Plus tamē obſcuritatis
in cótexta fermõis eft :& 1d quidē plurib9 mo
dis: ğre necfitlógus,nec inhyperbaró ſolut),
nec los
 De amplificationě & fententia.
nec longisinterie & ionibus impeditus. Vita
da eft imprimis ambiguitas. Stt ordore& us,
nonin longā dilata cóclufio.Nihilnegs deſit,
negzſuperfluat,ita fermo & do &tisprobabilis
& planusimperitiserit,Sed vis oratoris om
nis in augendominuendo's confiftat,vurig
1 parti totidem modi;ex quibuspræcipuosat
tingemus:
De amplificatione & fententia
Rima eſt amplificandi vel minuendi fpe
PEties in ipfo rei nomine:vt cum eü quifit
cælus,occifum :eum quifit improby,latronē.
contrageü qui pnlfauit, attigiffe.qui vulnes
sauit,læſiffe dicimus. Quatuor modiscoſtar
amplificatio.Jncremento, comparatione, raa
tiocinatione,congerie, Incrementum eſt pos
tenuiffimum :cum magna videntur etiam que
inferiora funt,vt Cicero .facinus eftvinciri cis
uemRomanorum ,ſcelusverberare,prope pa
ricidium necare :quid dicam in cruce tollere !
Fit & aliter fupra ſummum adie&tio.vt apud
Vergilium de Lauſo . quo pulcrior alter
Non fuit,
 Déamplificarlone & ſententia.
Nonfuit,excepto Laurentis corpore Turni,
Laſus equâ domitor debellatorg feraru.
Sūmum enim eft quo pulchrior alter nó fuit
deinde aliquid fupra pofitum eft. Ef & alius
modus adquemnon per grad itur,fed quo
nihil eft malus.vt matrē tuam occidifti. quid
dicam amplius:matrem tuam occidifti.Nam
& hoc augendi genus eft aliquid tantum effi
cere,vtnon poffitaugeri.Creſcit oratio ming
aperte : ſed neſcio an hocipfo efficactus :cum
fine diftin & ionein cótextu & curſa femp alts
quid priore mat9 inſequitur.vt de vomitu in
Antonium Cicero. In cætu vero populi Ro .
negocium gerēspublicũ ,magifter equitum :
ſingula enim incrementum habent. Verum
ýt hęcamplificatio in ſuperiora tendit,ita quç
fit percomparationem incrementum ex infe
tioribus petit. Augēdo enim quod eft infra :
neceffe eft:vt extollatur quod fupra pofitum
eſt vt idem Cicero ibidē ,ſt hoc tibi inter coe
nam & in illis immanibus tuis poculis accis
diffet: quis nó turpe duceret in cætu vero po
puli
 Deamplificatione & fententia.
puliRo . & quæ fequütur. Perratiocinatione
fit amplificatio :câ,vt aliud creſcat,aliud auge
tur, vtcūHeftoris fortitudolaudatur, Achi
lis crefcat: & Hannibalis , vt Scipióis.Per có .
gertem quo $ verborum ac fententiabide
ſignificantlum fit amplificatio, nam etiam
non per gradusafcendât,tamen velut acerto
quodam alleuantur.vt Cicero. quid enim two
illeTubero diftn & us in acie Pharfalicaglas
dtusagebat!cul9lat9ille mucro petebat:qui
fenfus eratarmorum tuorumquæ tua mens!
oculi mang ! ardor animiquidcupiebas! qd
optabas.Eadem eft fercratio mimendi påto
tide füt deſcedentibiquotafcedentib9gtadi,
Sententia vno modoaccipiť pro eo quod
animoſentimus:alio modo pro decreto:vt cứ
à ludice fertur fententia.Sedin præfentiarum
fentëtia eft oratio fumpta de vita: quæ aut qd
fit:aut quid effe oporteat breiter oftédit. Ita
o lumina prçcipua in clauſults poſita,lététias
vocamus: quæ minus crebra apud antiquos,
noftristéporib9modo carēt.Eft igit fentétia
h YOX
 Deamplificatione & fententia.
Vox vnluerſalis: quæ etiã.citra caufæ cóplexū
poffit efſelaudabilis,vtnihilē tā populare
bonitas.quæ ſimplexeſt,aut ratione fubie & a
. vt ln omni certandige qui opulētior eft, etiam
fiaccipit iniuriâ:tři qaple poteft,facere videt.
Nó nãquam duplex eft.vt obſequiū amicos
veritas odtā parit. Illud notabile ex diuerfis,
vt mors miſera non eft,aditus ad mortēmiſer
eft.Tam deeft auaro quod habet: quâ qđ no
habet.Sed malorē vim accipiunt exmutatios
ne figuræ . vt vſ adeo ne mori miſerum eft:
acrtus enim hoc eft iz perſe mors miſera nó 7

eft. Ex tranſlatione à communi ad propriū.

Vi nocerefacile eft: prodeffe difficilius: Vehe :
mentius apud Ouidium Medea dicit.feruare .
potui,perdere an poflim rogas:Vertitadper
fonam Gicero :nihil habetCæfar vel fortuna
tuamalus vt poflis,nec naturamelius vt
velisferuare quaplurimos,Ita quæ erat rer P
pria fecit hois .In hoc genere cuftodiedaeft
ne crebræfint nepalamfalfę.nepaflim àquo
cūg dicãtur.Magisenimdeceteosin qb9eft.
autoritas
 Demémorta.
autoritas:vt rei pondus etia perſona confira
met.Egovero hæclumina orationisvelut om
culos'quofdam eloquentiæ effe credo,fed ne
oculos effe toto corpore velim : ne cætera ·
membraſuñofficiā perdåt. Reftabat hoc in .

loco aliqd detropis & figuris:fed qa hæc pars

apud grāmaticosetiã ptritaeft , omittimus.
nücad cæteras rhetoricęptes träſgrediamur.
De memoria .
Emoriâ quidānaturemodo effemu
M nus exiftimauerüt : eft & in ea non
duble plurimü:fed ipfaexcolēd ficut
o, omnia
alta,augetar: & totus de quo diximus adhuc
Inanis eſt labor: nifi cæterę partes hocveluti
fpiritu cótineatur.Nā & omnisdiſcipliname
moriacõſtat:fruftrag docemur: fi qdqdaudi
my pręterAuat. & exéplorû, legū, reſpoſok;
di& orü ,bene & fa&torü :quę velut quaſda co
pias, quib9 abüdare, äro in proptu ſéper ha
bere debet orator :eadem illa uis repreſentat.
Nec immerito thefaure hiceloqntię dicitur. ,
Sed non firme tantâ continere:verüetiä сito
hit perci
 De memork .
pcfpéremulta acturosoportet.Nec quæ forts
pferismodo , iteratalectione cóple & i:fed 10
cogitatis quo rerum ac verborum contex
tum fequt: & quæ funt ab aduerfa parte diđa
neminiffe,necvtiig eo quo dicta funt ordige
refutare:fed opportunislocisponere. Quids
extéporalis oratio non alto mihi videtar més
tis vigore conftare.Nam dum alta dicimus,ģ
di& uri fumusintuéda funt.Ita cũ ſemper cos
gitatiovltraid quod eftlongiusquærit:quid
quid interim repetit, quodämodo apud me
moriar deponit: quod illa quali quedar me
dia manus,acceptum abfutentióe, tradit elo
cutioni.non arbitror autem mihiin hoc im
morandum quld memoriam faciat. Quax
quamplærigimprimiquædam veftiglanos
ftro animo : quæ velut in cæteris anulorum
gna ſeruientur,exiftimant.Negerotam cres
dulus: vt quaſ habitu tardiorem firmoregs
memoriâ fieriputé.Etus aüt quod ad anima
pertinetmagisadmirere natura ſubito resve
tuftas tâtoexinteruallorepetitas,redderefe &
offerre:
 De memoria.
offerre:nec tantum requtrentib ?,fedettä ſpos
te interim :nec vigilantibus, ſed etiam qusete
compoſitis magis.cogilla quog animaliaQ
carere intelle& u videme:meminerüt&agnos
. ſcunt: & quamlibetlogo ftleere dedu & a , ad
>

affuetas fibi fedes retiertuntur.Quid nonhçe

Varietasmira eft:excidere proxima,vetera in
hærere !hefternomm immemores ,acta puerta
ciæ recordar: Quid quod quædam requifita
fe occultant: & eadem forte fuccurunt :nec ma
Det ſemper memoria: fed aliquädo että redit,
Nefciret tñ quâta vis effet ejnquäta diuinitas
- bil in hoc lyme orádi vim extuliffet.Non.n .
rerü modo:fed etiã verborü ordine pitat.nec
ea pauca cotexit,fed duratpropein infinita:
& in longiffimis actionibus prius audiēdi pa
tientia,quà memoriæfides deficit. Quod &
ipfum arguméto eft fubeffearte aliquá,tuua
rigs ratione naturâ :cum idē do & ifacere:illud
indo &ti & inexercitau nó poffime.Quâquá
ivento apud Platoné obftare memoriç vſõlts
terarü:videlicet qd tlla qfartptis repoſuimº:
h 11 velut
 De mémoria.
1

velut cuftodiredefinimy : & ipfa fecuritate di

mittimus, Nec dubiñ eft quia plurimum in
hac parte valeat mentis intentio : & velut acies
luminum aproſpectu rerü quasintuetur,no
auerſa. vnde accidit:vt quæ p plures dies fari
bimus edifcēdi cauſa ,cogitatioipfa cótineat.
Artē autem memoriæ primus oftendiffe dict
tur Simonides :culus vulgatafabulaeft.Cum
pugili coronato carmen quale componi vi
& oribus folet,mercede pa & a.fcripfiffet: ad de
gatam etpecuniæ partem ,quod de morepoe
tis frequenuflimo, digreffus in laudes Caſto
sis & Pollucis exierat .qua propter partē ab
.

ils peteret, quorñ fa & a celebraffet, iubebatur

& perſoluerüt vttradita eft.Nacãeffetgrade
cõulutū in honorē eluſdēvictoriæ :atos adhibt
tus cænæ Simonides :Dūcio eft excitus: quod
eumduo tuuenes,equis aduecti,deſiderare ma
lorem in modum dicebatur. & illos quidem
non inuenit:fuiffe tamen gratos erga fe:exitu
coperit.Nā,vix ,co limē egreffo,tricliniū illa
fupra cõuluas corruit:atq;itacõfudit; vtnon
ora
 De memoria ,

Oramodo opprefforū ,ſed membraetiãome

. nia,requirētes ad ſepulturam propinqui,nud
la nota poffent diſcernere. Tū Simonides de
citur memor ordinis quo quiſo diſcuberat , -
corpora fuis reddidiffe,ExhocSimonidisfa
& o , notariuideturfuuari memoria fignatis
animo fedibus:ido credere fuo quirg expes
Timēto . Nam cũ in loca aliqua pofttépus res
uerifumus:no ipfaagnoſcim t? antă :fed etiã
que in iis fecerimgreminiſcimur:pronçox fub
· eunt:nonnunq tacitæ quoqz cogitationesin
métem reuertatur.Nata eſt igitur,vtin plerif
Bars ab experiméto. Igiturmemoria vtrti
habeat quiddamartificii, an omnis a natura
proficifcat,aliud dicēditépus idoneñ dabit.
Nūc perinde atqz cöfteti hac remultāvalere
artē & præceptione:ita de eare loquemur.pla
cet.n ,nobis effe artificiü memoriæ :quare pla
ceat aliâs oftendem ?: iri præfentia culuſmodi
fit ca apiemus. Sūt igitur duæ meruorię:vna
naturalis alteraartificiofa, naturalis eft ea quæ
--niisanimis infitae: & finemulta cogitatione
h illi gata .
 De memoria .
nata artificiofa eft ea :quam confirmat indu
dlo queda & ratiopceptióis.Sed quia reb ? 10
Gæstis ingenu bonitasimitatſæpe do & rina :
ars porronaturæ commoda confirmat & aus
get: ita fit in hac re vt nõnung naturalis me
moria li cui data eft egregia, fimilis ſithuicar
tificiofæ.porrohęc artificiofa naturęcommo
da retinet & amplificat ratióe doctrinæ .Qua
propter naturalis memoria pręceptione con
firmanda eft,vt fit egregia: & hec quæ doctri
na datur indiget ingenit.Nechoc magis aut
minus in hac re qua'm in cęteris artibus fit;
ytingenio,do &trina, preceptiõe,natura,niteſ
cat. Quare in illis quinatura memores funt
yuilishæceritinftitutio: quod tute paulòpoft
poteris intelligere: & f illifreti ſuo igento no
ftro non indigerent:tamētufta cauſa daretur,
quare iis qui minus ingenti habent,adiumen
to velimus effe.Nuncdearficiofa memoria lo
quemur. Conſtat igitui artificiofa memoria
ex locis & imaginibus, Locos appellamus
cos qut breuiter , perfe &te , inſignite , aut
gatura
 Dememorla .
Datura ant manu ſunt abſolutt:vteos facílem
turali memoria cóprehédere & ample& iĝas
m9.vtvedes , itercolumniñ ,angulū,fornicē,
& alia quę his fimilia funt.Imaginesſunt for
me qaçda & note & fimulachraelus rei quá
meminiffevolumus,quodgenus,equi,lconia
aquiæ, Memorjäl volem habere, imagines
eorumin certis lociscollocarenosoportebita
Nunç culuſmodílocos ipuenire & quopacto
reperire,& in locisimagines continereopora
teatioftédemus.Queadmodum igitur quilit
terasfalūt:poffunt id quod di& üeft fcribere:
&recitare quod ſcripferat: ita qui immodica
didicerunt, poffunt quod audierunt, in locis
collocare : & ex his memoriter pronunciare,
Loc enim ceræ aut chartęſimillimi ſūt.ima
glnes ,litteris, diſpoſitio &collocatio imagia
num ,fcripturæ , pronunciatio le&tions.Opor
tet igitur ſi polum ,multa meminiffe: multos
nobis locos cóparare: vt in multislocis mul
tas imagines collocarepoflimus. Item putas
musoportere ex ordinehos locos habere:06
quando
 Dememoria .
quando perturbatione ordiöis impediamur:
quo fecius quoto locolibebit vel àfupettore
6
vel ab inferiore parte imagines fequi: vteag
mandata locis erunt:ædere & proferre poflis
mus.Nam vt ſi in ordineftantes notos coms
plures videmus:nihilnoftra interſit, vtruma
fummo an ab immo nomina eorü dicere in
ciplamus:Ité in locis ex ordine collocatis eue
mit:vt id quamlibet partem quoto quo los
colibebit,imaginibus cómoniti, dicere poſs
fimus id quod locis mådauerim9.Q_uare plas
cet ex ordinelocos cóparare : & locosq'saffa
pferimus,egregie comoditergnotare opor
tebit:vtperpetuo nobis hærcre pofſint.Nam
imagines fícut literę delent.vbinihilvtimur,
loci tãqua cera remanere debêt: Et ne forte in
fiumerolocorum falli poffimy, quinta quéç
locũplacet notari.qd genus,& in quinto loco
manūaurea collocem7:10 decimo,aliquénos
tā cul õnomē ſit Decimo:deide facileerit qui
to quoqzloco fimiles notas collocare.İté co
modioeftindereli&ta quâ in celebri regiõecó
parare :
 De memoria
parare:ppterea qđ frequêtja & deabulatioho
minūcóturbat & infirmat imaginā notas: ſo
litudo cóſeruatintegras ( mulachrorfiguras.
Præterea diffimilesforma atg natura loci có
parādi ſūt:vt diftin & e interlucere poffint.Na
fi quis multa intercolumnia fumpferit: cötur
babitur fimilitudine; & ignorabit qd ini quo
quo loco collocetur: Etmagnitudine modia
ca & mediocres locos habere oportet. Nam
& prætermodum ampli vagasimagines red-
dunt:& nimisangufti,fæpeno videnturpof
collocationē. Tānec nimis
fe capereimaginū
illuſtres necveheméter obfcuros locoshabere.
oportet:ne aut obſcæcenttenebrisimaginés:
aut fplēdorepfulgeât.Interualla locormedio
cria effeoportet,fere pauloplautmin9pedū
trigenā.Nāvtafpe& o,ita cogitatio minus va
let,fiue nimis pcul remoueris,fiue veheméter
ppe admoueris id qd oportet videri.Sed quá
@ facile é etg paulo plura explorauit quâuis
multos & idoneoslocoscópararit:tñfiqsad
ita idoneosiuenire feno putauit:ipfefibicos
ftituat
 De memoria ,
ftituat quävoletmultos licebit.Cogitatio em
quâuis regionem poteftample &ti: & in eis ft=
tum loci eiuſdem ad ſuum arbitrium fabricas
el & architectari: Quare licebit li hac pröpta
copla cotenti non erim9,nos metipfos cogi
tatione noftra regione coſtituere: &idoneorü
locorum cómodiffimam diſtinctionecöpara
re.De locis fatis di & a eft :nunc ad imaginum
rationem träſeamus.Quoniam ergo rerüſis
milesimagineseffe oportet: ex omnibyvers
bis noſmét notas nobis fimilitudines eligere
debem ).Duplices igitur fimilitudines effe de
bent:vnærerü ,alteræ verborū.Rerüfimilitu
dipes exprimuntur:cūſummatim ipſorī nes
goctorūimagines cóparamus. Verborü lis
militudines cóftituunt: cũ vni9 culuſ @ nois
& vocabuli memoria , imagine notat.Rei toa
tlus memoria fæpe vnanota & imaginefima
plici cöprehēdım ,hoc mo. vtfiaccufator de
xerit abreo homine veneno necatü : & hæres
ditatis caufa fa& ü arguerit:& e19 rei multos de
xerit teftes& cöſclosede: Uhocprimú vtad
defen
 De memoria.
defendēdü nobis expeditūſit,meminiffevos
lemus: in primoloco rei toti9 imaginem con
formabim9:ægrotñ lu le &to cubantēfactem9
ipſum illade quo agetur:fi forma elus detine
bimus.Steam nó cognouerim9, aliquéęgto
từnon de mininjo loco ſumemus vt cito to
mentē ventre poffit : & reñadleđã et9 ftatues
m’dextra poculü ,finiftra tabulas,medico tag
Alculos arletinos tenéte. Hoc modo & tertid
& hereditatis & végénni necati memoria basi
bere poterim.Itédelticeps cetera qia ex ots
dinein locisponemø.Et quotieſcãgré me:
miniffevolemm:fic formas difpofitióe et ima
glnñ diligétinotatióe,vtemur:vtfacile ea quo
lem9memoria cófequamur.Cú verboru ſimt
litudines imaginib9 exprimere volenius,plg
negocii ſumem9: & magis ingentñ noftrü ex
ercebim9: 1d nos hoc modo facere oportebit.
Iådomi vltioné reges Atridæ parát. inloco
cóftituereoportet man ad cælū tollētë Do
mitiâ cảaregibus Martits loriscedať, hoc
erit là domi vltionéreges.In altero loco Aeſo
pum
 Děmemorla.
prm & Cimbrū ſubornari: 8 Iphigeniam :
vagantem .hoc erit Atridæ parant.Hoc mos
do omniaverba erunt expreſſa. Sedhæc ima
ginum conformatio tum valet ſi naturalem
memoriam exuſcitauerimusabhac notatios
ne:vtverſu poſito ipfi nobiſcum primum trā
ſeam bis aut ter eum verſum :deinde cū imas:
ginibus verba exprimamus.hoc modo natu :
ræ fuppeditabitur doctrina.Nam vtrag altes
ra ſeparata minus erit firma:ita tamen vtmul
to plus in do&rina at arte prefidifit:qado,
cercnongrauaremur,di metuerimus ne cum
ab inſtituto proreceffiffem9cómodeming re:
feruaretur hæc dilucida breuitas præceptio
nis.Nunc quoniam ſoletaccidere vtimagine
partim firmæ & ad mouendum idoneu ſint:
partim imbecilles & infirmę,qvix memoria
poffunt excitare: qua de caufa vträq fiat con
ſiderandū eft:vt cognita cauſa quas vitemy&
qs feğmurimagincs,ſcire poffim9.Docetigit,
nos ipſanatura ad oporteat fieri. Nafiğs res
in vita videmus paruas,vfitatas, cotidianas,
meminiffe
 Dememoria
meminiffenoſolem :proterea quod mullank :
fi noua aut admirabilt re comoueturanimus:
At fi quid videmus aut audimusegregle,tur:
pe,aut honeftum ,incredibile,magnūridicu
lum : id diu meminiffe confueuimus. Ita
quasresante ora videmus,obliuiſcimur plæa
rumg.quç acciderñt in puericta,optime mes
minimus fæpe. Nec hocalia de caufa poteft:
accidere,nifiquodvfitatæ res facile e memoa
ria labuntur:Inſignes & nouæ diutius in anis
momanent,Solis exortus.curſus,occafus,ne
mnoadmiratur:propterea quia cotidie fiât,at
eclypſim folis mirātur:quia raro accidit: & fo ,
lis eclypftin magis mträtur quà lunæ :qiñ hæ
crebriores ſunt.Docet ergo natura vulgari&
vfitata re no exuſcitarinouitatevero ,& ifigni
quodâ negocio,cómoueri.Imitařars 1giť na
turâ & qd ea deſiderat iueniet:fi qd hæcoftea
dit ſequať.Nihiléem qå aut natura extremū
injenerit:aut doctrina prima:garer pricipla:
abigenio pfe& a ſūt:& e19 diſciplina cóparāfs .
Imagines igič nosieogñecoſtituereoporte
bit:
 De memoria.
bit: quod genus ta memoria dlütiffime pols
At remanere. id accidet,fiquàmmaximenos
tas fimilitudines conftituemus,il non multas
nec vagas,fed aliquidagentes imaginespone
mus:ſiegreglam pulchritudinemautvnicam
turpitudinem eis attribuem9:G aliquas exor
nabimus :vt fi corona autveſte purpurea quo
notior nobis fit fimilitudo :aut fi aliquâ rem
deformabimus:vt ficruentam autcænoobli
tam autrubrica delibutam inducamus : quo
magis infignitafitforma:autridiculas res alta
quas imaginibusatribuam.Náea resquoq
faciet,vtfacilli meminiffe poffim . Na quas
res veras facilememinerlmy,eafdefiếtas & di
ligenter notatas, meminiffe non eſt difficile.
Sed illud facere oportebit, vt idētidēprimos
quofg locos imaginū renovadarī caufa,ces
leriter animoperuagemur.Scio plæroſoß græ
cos q de memoria fcripferüt,feciffe vt multos
râ verborü imagines confcriberet:vtqui eas
diſcere vellet, paratas haberent :ne qd in quæ
rendo conſumerent operis.quorû rationem ,
aliquot
 De memorta.
aliquot de caufis,improbamus.Primú quod
In verborum immerabiliū multitudine, mil
le verborů tmagines ridículumfit coniparas
se.Quantulum enim poterunt hæ valete: ct
ex infinita verborů coplamodo vmum ,mos
do aliud nos verbum meminiffe oportebit!
Deinde cur volumus ab Induſtria quéquam
semouere , ne quidipfe querat: cam fios ille
omnta parata quæfitags tradamus ! Prçterea
ſimilitudinealta altus magis commotietur,
Nam vtfaepe formam ,iquam fimilem cuis
plam dixerimus effe , non omnes habemus
affenfores , quod alii videtur aliud : Item fit
in imaginibus: vtquæ nobis diligenter no
tata fit ,ea parum uideatur infignis aliis ,
Quare fibt quemque comtnodo ſuo cons
uenit imaginescomparare.Poftremo precep
toriseft docere,quêadmodum quçriquido
conueniat: & vnum aliquid autalterum , non
omnia quæ eius generis erunt exempli cauſa
ſubiicere:quo res dilucilioreffe poflit. Viců
deprocemis quærendis difputamusratione
1 damus
 De memoria
damus quærendi:non mille procemiorūges
nera deſcribimus:ita arbitramur de imagini
bus fieri conuenire.Nunc neforte hanc vers
borum memoriam aut minus difficilem aut
parum vtilem arbitrerk & ipfarü memoria
terü cötentus ſis:quod & vtiliores fint: &ple
habeant facultatis,admonenduses.quare ver
borum memoriam non improbemus.Nam
putamus oportere eos qui velint tes facilios
res fine labore & moleftia facile meminiffe ,in
rebus difficilioribe ante effe exercitatos.Nec
nos hanc verborum memoriam reducimus
vt verſus meminiffe poffim9: ſed yt hac exer
citationeillam rerü memoriâ quæ pertinetad
vtilitate,confirmemus:vt ab hac difficili con
ſuetudine fine labore ad illa facilitatem trafire
poſlimo.Sed cü in omni diſciplina infirma é
artispræceptio fine ſumma affiduitateexerci
tatianis:tumvero in memortis minima valer
do & rina:nifiduftria,labore, diligétia copro
bef.quâ plurimos locosvt habeas & quâma
ximeadpræcepta accomodatos ,curare pote
ris,
 Dememoria.
in
on

ើ fis. Itiimaginib9 collocandis exerceri cotidite

couenit.non enim ficut à cæteris ftudis abe
TO
ducimur nõnunquâ occupatióe: ita abhac re
nos poteft caufa deducere aliqua. Nunquaeft
05
er quin aliqdmemoriæ tradere velim9: & tui
maxime cũ aliquo maiore officio detinemur
Quare ca fitvtile,facile,meminiffe :note fale
lit qd tantopere vtile fit:quanto labore fit ap
petendum :quod poteris exiftimare vtilitate
4
cognita.Pluribus verbis ad ea rern teadhots
tarinon eft fentētia,ne aut ftudio difficili,aut
10
minus quàm res poftulat dixiffe videamur.
De pronunciatione.
7
Ronüciatio aplerifo a & iodicit:fed pri9
nomē a voce:fequés,a geſtuvideť accia
pere,Nägs a & ioné Ct.alias īri ſermonē : alias
ei
eloquêtiâ quâdacorporis dicit.Idem tñ duas
e19 ptesfacit: q ſūt eædē pnunciatióis:vocē at
$ motū.Quapropt vtraq appellatioe indir
feréter vtilicet.Hibetauté resipſa mirâ quas
1
dâ in orationib9 vim ac poteftate. Necemnta
refert qualiafiat; quæ intranos metipſos coa
in poluto
 De pronunciatione.
pofuimus: quâ quo modo efferantur:nam ita
qutis vtaudit ,mouetur. Quare nec probase
to vlla que aliquo modo venit aboratore tå
firmaeft,vtnon perdat vires ſuas : niſiadłuue
tur affeueratione dicentis. Affe & us aēslågue
ſcât neceffe eft:nifi voce,vultu ,totius prope
habitu corporis iardeſcat.Nácūhęc omnia
fecerimus :fælicestamen fi noftrūillā ignētu
dex conceperit, ne dacū ſupioi ſecurig mom
veamus:ac no & ipfe noftra oſcitatióefoluat.
Documento funt vel ſcæniciadores: q & ops
timispoetarū tantū adiiciunt gratiæ , vt nos
infinite magis eadé illa audita, quam leéta de
le &tent: & viliffimis etiam quibuſdaimpetrêt
aures. vtquibynullus eft i bibliotecis loco:fit
etiá frequs.itheatrisQuod fi in reb9ğs fi& as
effe fcim , & inanes,tantñ pnfictatio poteft: vt
trā, lachrymas,ſolicitudinē ,afferar quätople.
valeat neffe eft :vbt & credimus :Equidem vel
mediocrem oratione comedatà virib9 actio
nis affirmauertrrplus babitura eſſemomen
t :quamoptimâeadem illa deftitutan Siquis
dem
1
 Depronunciatione,
1
dem & Demofthenes quid effetin totogene
te dicendi ſummā interrogatus: prontctatio
nt palmā dedit:etdeß fecundâ actertiü loca:
donecab eo quæri deſierit:vt eam viders por
fit non præcipua,ſed ſolam ludicaffe.Sint igt
tur in primis oratori futuro procul oris utua
vt expreffa fint verba, vtfuds quage literæ fo
nis enācientur. Quarūdamenim vel exilitas
te vel pinguitudine nimia laboram9. quafda
dam velutacriores parum efficimus: & alits
non diffimilibus, ſed quafi hebetioribus per
mutamus.Quippe , rho ,itteræ ,qua Denio
Atenes.qaces laborautt: lamdaſuccedit :quarü
Viseft apud nos quoqz. & cũ.c.ac fimiliter.g.
no valluerüt1o.t.ac.d ,molliñtur.Nedo puero
quidé illas circalliteraå dediclasmagifterfe
ret,nec verbai faucibe patiet audiri,necoris
lättaterefonare.Necad minimefermoni pu
ro conueniat, fimplicē vocis naturapleniore
quodâ ſono ctrcúlentre: qdgræcicatapepla
(menon dicit.Sicappellatur cátus tibiará que
præclufis gb clareſcāt foraminiby re& omo
I do
-

Depronunciationë,
doexitugrauiorē fpiritum reddüt. Carabit
etiam ne extremæ fyllabę intercidant.vt par
fermo ſibi ſit ,utquoties exclamandom ſit:lá
>

teru conatus fit ille,nó capitis.vt geftus ad vo

cem :vult adgeftum cacõniodetur.Obferua
dum erit etiam :vt re &te fitfaciesdicentis:nela
bra detorqueatur.Deimmodicus hiatus ridū
diftendat.ne lupinus vultus.ne deie& i in terra
oculi.ne inclinatavtrolibet ceruix.Nam fros
pluribus generibus peccat, vidi multos quo
rum ſuperciliaad fingulos vocis conatusalles
uantur: aliorum cóftrteta.aliorum etiam dit
dentia :cum latero in verticem tenderent: alte
ropené oculus ipſe prenieretur.Infinitū aŭt
in his quoc rebas momentum eft : & nihil
poteft placere quod non decet. Debet etiam
docere comædusquomodo narradum . qua
fit autoritate fuadendum.qua concitatione co
furgat tra.quis fexus deceatmiſeratione.Qa
itaoptime faciet:fi certos ex comædiis eleges
rit locos & ad hoc maxime idoneos idéactio
albo ſimiles.Idē autéad pronunçianda non
modo
 Depronunciatione.
modovtiliflimtverum ad augendum quog
eloquentia maxime accomodati erūt. Et hæc
dum infirmaætas maiora non capiet.cæterù
cum legere orationes oportebit : cû virtutes
earum iam fentiet : tū mihi diligês aliquis ac
peritus affiftat :nec ſolum le & ione formet:ves
rum etiam ediſcere ele &taex his cogat & ea di
cereftantē clare: & quéadmodü agere oporte
bit:vt protinapronunciatioevocē &memos
tiãexerceat.Nec illos quidē reprehēdēdos pu
to :qui paulum etiam paleſtricis vacauerunt.
non deits loquor quib9pars vite in oleo pars
lo vino conſumitur:qui corporum cura mē
tem obruerüt: hos enim abeffe ab eo quem
inſtituimus quam longiffime velim.Sed nos
men eft idem iis a quibus geſtemotuſqz fors
mantur :vt re & a fint brachia.ne indocte ruſti
cæ mang,ne ſtatusindecora.ne qua in prcfesē
dis pedibusinſcitia , ne caput oculig ab alia
corporis iclinatióc dißideat.Ná nec hoccē in
pte paūciatióis negauerit quiſquânecipfam
prunciatione ab oratore ſecernet: & certeſ
facere
 De pronunciationé.
facere oporteat:non indignandum eft diſces
re :cum præfertim hæc chironimia que eft vt
nomine ipſo declaratur: lex geftus & ab illis
& fummis
téporibus heroicis orta fit:à græs
clæ viris &ab ipfo etia Socrate pbata: a'Plas
tonequoç in parte ciuilium poſita virtutū :
& à Chryſippo in præceptis de liberorüedu
catione compoſitis nó omiffa.Diuiditur igis
tur pronuntiatio da vocis figuram & corpos
sis motii. Figura vocis eft quæ fuum queda
poffidet habitum ,ratione & induſtria copa.
ratum.Ea dluiditur in tres partes,magnitu .
dinern ,fortitudinem ,mollitudinem . Magnis
tudinem vocis maxime natura comparat: no
nihilauget fed maxime conferuat exercitatio
declamationis. Mollitudinem vocis : hoc eft
steam torquere pro noftro commodo pofs
fimus , maxime facietexercitatio declamatio
nis. Quapropter demagnitudine vocis
& firmitudinis parte quoniam altera cura, al
tera natura comparatur, aihil ad nosattinet
commonere : all ytab us qui non unſch
funt
 De pronunciatione.
funtelus artificil, ratio curandæ vocis petat,
De ea parte firmitudinis quæ conferuatur ra
tione declarationis : & de mallitudine vodis:
( qmaximeneceffaria eftoratori) quomodo
eaquog moderatióe declamationis compas
ratur:dicendum videtur. Firmam igitur qui
maxime poterimus in dicendo vocem cons
feruare, li quam maxime ſedata & depreffavo
ce,principta dicemus. Nani lædütur arteriæ ,
ſi antca quam vox bene permulfa eft:acricla
more compleátur. Et interuallis longioribus
vti conueniet.Recreatur enim fpiritu vox :&
arteriæ canticendo requtefcunt: & continut
clamorem ommittere: & ad ſermonen redire .

oportet pariter.Commutationes enifaciunt,

vt nullo genere vociseffufo,in omnivoce to
tegriſirpus.Et acutas vocis exclamationes vf
tare debemus.I & usenimfit , & vulnerantur
arteriæ , acuta ato extenuata nimisacclamar
tione, & i quisfplendoreft vocis , conſumta
tur vno clamore voluerſus .Et yno ſpiritu
· contidēter multa dicere conuenitinextrema
orationer
 Depronunciatione.
Oratione,Fauces eaim calefiunt, & arteriæco
plentur: & vox quæ varde tra & ata eft: reducta
turin quendam forum çquabilem at cons
ftantem . Quia ueroſæpe rerum naturę , gras
tia quædam jure debetur: velut accidit in hac
renam hoc quod diximus ad vocem feruan
dam prodeffe:idem attinet ad ſuauitatem pro
munciationis :vt quod natura voci profit idē
volantate auditorisprobetur, vtileeft adflra
mitudinem vocis fedatavox in principio .
Quid enim inſuauius quam clamor in exors
dio caufæ !Interualla vocem confirmant, ea =
dem fententias concinntores diuifione reds
dunt & auditoriſpaciam cogitādi relinquüt,
conferuat vocem continuiclamoris remiffio :
& auditorem quidem maxime dcle& atvarte
tas: & fermone animum elas retinet: & exufs
citat clamore.Acuta exclamatio você & faus
ces vulnerat,eadem ledtt auditorem habetern
quidda illiberale: & ad muliebrem potlusvo
ciferationem ,quàm ad virilem dignitatem in
dicédoaccommodatum , laextrema oratios.
DC COD
 Depronunciatione,
ne continens vox remedio eft voci. quid heo
eadem non ne animum vehementiffime cale
facit auditoris in totius concluſione caufæ
Quonda igitur res eædem vocis firmitudind
&pronunciationis fuatitatiplunt, de vtraq
refimul erit in præfentia dictum.de firmitus
dine quæ vifa funt & de fuauitate quæ contun
& a fuerunt:cætera fuo loco poft dicemy.Mol
litudo igiturvocis quoniã omnis ad rhetos
ris præceptionem pertinet,diligétius nobis
cófiderandaeft. Eam diuidimus in fermone ,
contentione, &amplificationé.Sermoeftora
tio remiffa &finitimacotidianælocutio.Co
tentio eft oratio acris ad cófirmandu & cofu
tādū acomodata.Amplificatio eft oratio quç
antiniracundia inducit : autad mifericordia
trahit auditoris animu.Sermo diuidit in par
tes quatuor,dignitatem ,demöftratione,nara
rationem ,locationē. Digaitas eft oratio cum
aliqua grauitate & vocis remiffione,Demos
ftratio eft q docet quomodo quid fieripotue
titaåtnon potuerit.Narratioeft rerum gefta
rum
 De promunciatione.
rumexpofitio. Iocatio eft oratio quæ exalt
qua re veriſimili,riſum pudentem & liberale
mouere poffit.Contentio.diuiditur in contis
quationem & in diſtributionem .Continuas
to eft orationis enüctandæ acceleratio clamo
fa.Diftributioeftin cotentiõe oratio frequés
cum raris & breuibus interuallis acrivocife .
ratione.Amplificatio diuiditurin cohortatio
nem & conqueſtionem . Cohortatioek pras
tio ,quæ aliquod peccatum amplificans,audi
torem ad tracundiam adducit . Conqueftio
eft oratio:queincómodorum amplificatione
animum ad miſericordiâ perducit. Quonta:
igitur mollitudo vocisi tres partes diuifa eft
& hçipkę partesto o & o altas partes diftribu
tæ ſunt:quç cuiuſ & idoncapronunciatio fit,
demonſtrādum videtur.Sermo cum eft in die
goitate,plenis fancibus,quâfedatiffima & de
prefidima voceYttcoueniet: ita tamen ne ab
oratoria conſuetudine ad tragicatranfeam ..
Cum autem in demonftrattone,voce paulus
lam attenuata,crebris interuallis, & diuifiont
bus
 Depronunciatione,
bus oportetvti:vtipla pronīctaclone castco
quasdemonſtrabimusinſerere at interfeca
re videamurin animis auditorum , Cum att
2 fermoto narratione eſt,vocum varietate op
eft: vtquo quide paco geftum fit, ita narra
Is videatur.Strenue quod volumus oftendes
re factum , celeriuſcule dicemus.at aliud,ocio
ſe retardabimus.deinde modo acriter,tâ clas
menter,mofte,hilariterin omnes partes cos
mutabimus :vt verba ita pnüciationê a to
ciderintin narratione di& a,fogata,reſponla,
i quæ admirationes de quibus nos narrabia
mus,dilingenteranimaduertemus vt omotů
perſonarū ſenſusatqs animos,voce exprimas
mus.Sin erit fermo in locatione,leuiter treme
bunda voce cum parua fignificatione rtſus,
ne vlla ſuſpicionenimiæ cachinationisleuiter
oportebit à formone ferio torquere ad libero
ralem locum v, ocem .Cum autem contendes
reoportebit,quoniam idautpercontinuatio
nem : aut per diſtributionem faciédum eft, in
continuatione adau & omediocriter ſono von
cis ,
 Depronunciatione.
els,verbiscontinuandis, você quog tungere
oportebit: &torqre ſonü ,& celeriterclamore
verba cõficere:vt vim volubileorationis vos
alferatio confeq poffit.In diftributionevocê
ab imis faucib ?,exclamationequâclariffima ,
adhibere oportet: & quantā ſpacti per ſingua
las exclamationes ft fumpferim ), tantú liter
fingula futerualla, fpacti, cófumere lubemur.
In amplificationib ? cũ cohortationevtemur
voce attenuatiffima,clamore leni, ſono æqbi
Ucómutationib9 crebris,maxima celeritate,
Inconqueſtione, vtemir voce depreffa.tacli
Tato fono ,crebris iterualıls lógis fpactis , ma
gnis commutationibus.De figuravocis fatis
di& um eft,nuncde corporis motu dicédum
videtur. Motus corporis eft geftus & valtus,
moderatio quædam :quæ pronuncianticons
uenit: & probabiliora reddit ea quę pronun
clant. Conuenitigit in vultu pudoré & acri
monta effe:in geſtu venuſtatē coſpicuam : nieć.
turpitudinē effe:neaut hiſtrionesaatoperarit
! videamur.Ad eaſdē igif ptesi gs yox é diftri.
buta:
 De pronunclationë.
buța:motu quoqz corporisratio videtureffe
ti accomodada.Náſi eritfermo in dignitate, Ata
"O tesin veftiglo leui dexteræ motu ,loqui opor
ci tebit,hilaritate, triftitia , mediocritate uultus
ad ſermonis fententias accomodata . Sinerte
V
in demóftratióe ſermo,paululū corp9 à cerul
cibe dimittemy, Na hoc eft a natura datü :vt
quàproximetū vultātā manā admoneam ,
ad auditores: fi quamrem docereeos & vehe
meter inſtigarevelimus. Sin eritin narratios
.

defermo:idē movpoteritidonegeffe q pauld

ante demoſtrabatur in dignitate, Sin intocata
77
tione:vultu quada debem9 hilaritateſignifica
re;ſine commutatione gefto. Sin contēdem
1
per continuationem , brachio celeri, mobili
UB
vultu ,acri aſpectu vtemur.Sin cotétio fietper
diftributioné,celeri porre & ione brachii, ams
bulatione pedis dextri, rara ſupplofione,acrs
.
& defixo afpe & u vti oportet.Sın vtemur apli
ficatione, g cohortationē,paulotardiore & có
aderatioregeftu ,cóuentet yti fitib9 cæteris te
be atoda cótētione percontinuationem . Sin
vtemus
 De pronunciationë.
vtemur amplificatione per conqueſtione, fa
mineoplangore & capitis 1& u,nõnunquaſe
dato & cóftäti geftu,mafto & côturbato vul
,vti oportebit Nó ſum neſci9 quanto fuſce
perim negocitiqut mot9 corporisexprimere
verbis & imitariſcriptura conati fum voces :
Verum nec hoc confiffus fum poffe fiert, vt
de hisreb9fatis cómodefcribi poffet:necfild
fieri'nó poteſt , hoc quod feci forė inutilepu
tabam :propterea quod hic admonere yolude
musquodoporteret.reliqua trademus exerct
tatione,hoc fciretamen oportet pronūciatio
nem bonam eò proficere vt res exanimo agt
videatur.
TABV
LAE DE SCHEM AS
tibus & tropis,Pen
tri Moſellani.
 PETRVS
MOSELLANVS CAN
dido lectori falutem ,

MNEIS LATI
ni ſermonis
S
delicias
P
in figuris & tropis
potiffima fitas effe,
nemoeft vel medios
criter eruditorů qui
neſciat ,ftudiofe les
& or. Etenim vt pis
& ura non fimplex , fed quæ vartis diftinguit
coloribus, fpe& antiñ oculos maxime paſcit,
& pratum omnigenis variegatū floribus ins
ambulatibus arridet,ita cratio nó vndiæ fui
fimilis,verum fuls interſperſa figuris ,fuisvas
riata tropis ,auditorâ aures capit, meretur'n
applaufum : adeo,vtpræter Gręcos,quihuic
negocio volumina dederunt, & Cicero , &
Quintilianus in dicédi arte principes, hac de
virtute
 Promess
Adle &torem .
virtutediligétiffimeperſcriberè dignumpus
tariat. Quamobrem cum tot figurarum ,tot
troporum no minus fit neſceffaria cognitio ,
quàm memoria difficilis,& ipfum meoperç
pretiã factură exiftimaui,fiquæ ad hâcrem
ptinere videbatur vniuerfa ,ex probatiffimis
fcriptorib9 tū Græcis tū latinis,in breué hac
tabellam congeffero ,certa' deſcriptione ar
& aro .Quaſiin locum in quo frequenter ver
ſaris ,fuffigas, futurum vt cã nunquam non
ocults obuerſetur, in memoriæ thefaurācis
tra moleftiam reponatur.Qua in re candido
fuffragatur calculo Eraſmus Roterodamano
fter, oim quos ſol hic vidit vt do & iffimus, ita
& eloquentiffimus, idem quod nobis conful.
tum videtur,præcipiens.Porro vtquíd ſecue
tusſim ſcias,primum figuras aéxews Oēs,ora
tionis vitia complura,tum virtutesin quibus
tropi ſunt, inſigntores exhibemus:eals oms
nta , tametfi præter aliorum confuetudi
nem guatos nomine compræhendimus.
Non quod ita re & ius quadrare cenſcam , fed
kü quod
 Ad le & oreni.
quodac rationevniuerſa faciliusinordinem ,
qui memoriamvelcū primistuuat,digerant.
De inde ipfa nomina,quæ vbiq fermècorru
pta deprehenduntur, ſuæ ititegritati reſtituta
>

græce reddim ,us etiam ,quævel Tullius,vel

Fabius,vel Diomedes latina fecerunt, appofi
tis :pariterſingula explicantes, tum finitionis
bus,tum exemplis, Poftremo omnibus mo
dum adhibuimus,neapudæquum iudicem ,
vel in congerendo Græcorum quorundam
curioſitateæmulari,vel omittendo quæ addi
diffe pręſtaret,nonnullorum negligentiam re
ferri merito videri poffimus , Reſtant tamen
aliqua,quæ nec mihi faciunt fatis,quibus acs
curatlus excutiendis, tempus quodhuic lucu
bratiunculæ anguftum deftinară,minime res
fpondebat, Quicquid id eſt quod dedimus,
juuandi ſtudio dedimus , câdidiffime le& or,
olim vbi & eruditionis et ocit plus natifues
simus , pleniora ac inſtructiora aſpirante deo
prolaturt. Vale, & noftram operam bont
conſule ,
 DE SCHE
MATIBVS ET TRO
I
pispetri Moſellani
tabulæ
XmUX SCHEMA,eft conformatio
quædã vel di& ionis, vel orationis, ſen
tentiæ , vulgi cõſuetudinem excedens.
FIGVRA,
Guluspartes tres. VITIVM .
VIRTVS.
FIGVRA
Figura,vel ſententiæ vel orationisvel verbos
rum eft habitus,præter communem conſue
tudinem innouatus, διάνοιας
Eteft duplex ,fcilicet
λέξεως.
Aldvords,id eft,fenfus vel ſententiarum fts
guraquæ quanquam (autoreDonatoad ora
tores pprle ptinet, & nos quę gråmatici ſūt,
congrenda hoclabore tätā ſtatuimus,tamen
k lis cius
 Schemata & tropl.
elus ſpecies afcripfiffemus libenter, finon im
menfam inftituti molem futuram hac ratio =
ne proſpexiffemus.
Asfcw6, Lexeos Figura eft, quñ in oratio
> ne aliquid quod ad verbaattinet , innouatur
præter vulgarem conſuetudinem .
DICTIONIS
Gui9 gñaſunt,figura LO CVTIONIS
CONSTRuctionis .
Figura di&tionis,&illius partes.
Figuraditidis1nprofa βαρβαρισμός bar
uós metaplaf
bariſm9, in carmine METATARO
mus dicitur.Tranſformatio quedam eft vnis
us di& ionis.
Proſtheſis
1

Epentheſis
Proparalepfls
Aphärelis
Syncope :
Apocope
Efalis
Culuspártesagrå Syſtole
Dlærës
 :

PetriMuſellani.
maticis recena Diærefis
-10 ſentur . Epifynalæphe
Synalæphe
2741 E & hlipfis
Aptitheſis
Metathefis
11
Mergeois,Proſtheſis.Appoſitioad pris
DO típium ſcilicet di& ionis velliteræ velfyllabę.
Literæ ,vegnatuspro natus dixitTerēt.Syl
M tabx, yttetuli pro tuli.
E'evasis Epentheſis ,interpofitio,qua
개 Inter primam & vltimam di&tionis fyllabam
adiicitur litera , vtrelligio proreliglo apud
Virg.Syllaba, vtinduperatorpro imperas
tor,Iuuenalis:
mpozapácambis proparalepſis, quam præ.
affumptionem dixeris,cademTagayayipas
ragoge,etfiDiomedes ſeparat,cum ad finem
quippiam accedit, vt dicter pro dict, extulit
Perſius.
Apſaugeois Aphæreſis Ablatio å principio
k indiationis
 Schetnata &tropi
di& ionis,contraria sportere Proſtheſi.Lite
ræ ,vtruit omuialate,proeruit, Aeneid.2.Syl
labæ ,vt temnere pro contemnere,extulitpoe
ta ibidem .
>
GUIXOTÁSyncope ConcidoFiguraplane
contraria ÉTTEVOEOE epentheſi,quotiesė dt
& lõis medio aliquid excinditur, vt dixti pro
dixiſtiTeren.Repoftam prorepoſitum , & ac
ceſtis pro acceffiftis Vergilius,
STOKOTTH'Apocope , Abfcifioà di &tionis
fine velliteręvel ſyllabæ, cötrariaTropayayu
paragogæ.Literæ, Achilli pro Achillis dixit
Maro.Syllabæ ,nam pro dãua ,apud Homes
rumOdyſ.r.
XXTROIS E & aſis ,Extenſio fyllabçnaturi
cõtractæ,vtExercetDiana choros.Diana pr
ma porrecta dixit,cum genutya ratione full
ſet contrahenda.
Gugoan Syftolæ ,cótra & io natura ptenſa ,
vt idolū medta breui dixit Prudêt19, vir vere
prudēs,no iſcitia græcarūliterarā,vtliterato
res clamitant,fed in refacra hac vſus figura.
διαίρεσις
 Petri Moſellani,
Maizcois Diæreſis,diuiſio vni9fyllabçin
duas,vtAulaiia medio ,Aenel.3.paulæ , quo
modo Lucretius in libris de rerum natura ge
nitiuos fermé ſemperin prima forma extulit
& TIOUNGA01PWEptfynalæphe,Conglatina
tio duarūſyllabarü in vna,cótraria daugeoer
diærefi.vt Fixerit äripedem ceruanı,pro aeri
pedem Ver.georgicorum.3.
OUVQA01PH Synalæphe,Deletio, cum vide
licet duabus vocalibus cócurrentibus , prior
quali deletur ,vt Carthag Italiam contra Tia
berinai longe,pro Carthago Italia . Aen.s.
Proactos Exhlipfis, Eliſo quædam voa
callum cum conſonantibus aſpereconcurren
tlum ,vtMultum ille & terris fa &tatus & alto :
Quem verſum dum metiris ,, dicere opore
tet.Muli ili' & terris jactatus & alto .
αντίθεσις Antithetis fiue commodiore
verbo årtisorxov antiftæchon,cā literaplite
ra ponit. Olli ſubridens hoim ſatoratæ dea
rum ,proilli,Maro ſuç Tronrewsprimo
uetaberis Metatheſis , tranſpoſitio quæs
dam
 Scheniata & tropi.
dam literarum , vt quod Timbredixit poeta
10.10.pro Timber.In quo uet« 7.00 uã mes ,
tuplaſmo mirá quá fiat audacespoetæ Greci.
Aducitint quidam ex Diomede agarda
yuv apod'soew ,id eft, immutationem præpofis
tionum , quæ nobis non tam MET KWAKOMO's
qui σολοικισμού folectfmi fpecies viderifos
let. Verū hoc loco meminerislector,no vbis
& metaplaſmo locũ effe,immo non idē in to
culari & paruo opere licebit, quodpriſcis illis
in tufta & fublimis argumenti poeſicondona
tam eft.QuareHoratianum illud ſemper in
animo & pectore habeas: Tantum opere in
magno faseffe obrepere ſomnum :Negaſtas
tim imitandum proponas, quicquidvſquam
conceffum inueneris.
FIGVRALOCVTIO .
nis & elus partes.
Figura locutionis,Ratio eft quædamlocu
tonds compofitione nouata .
Prolepfıs,Zeugma,
Hypozeuxis, Syllepſis,
Agadta
 figury inHditine suntguylinguantur haefigura 4
Et sunt granica
PetriMoſellani
11
defruir Zemeoz
fon.nu
elec
Anadiplofis,Ataphora, T

☆ Epanalepſis,Epizeux18,
Parodomaſta, Scheſis onomato ,
Cuie bę Parcemion,Homæotcleuton,
3 numerà Homeoptoton , Polyptoton,
tur fpes Irmus,Endiadis,
cies . Hypallage,Proſopopola,
Antipophora,Apofiopelis,
Climax ,Polyfyndeton ,
Afyndeton ,Antimetabole.
1 Mgo'antis Prolepſis,ideft,Præſumptiorė
1 rumfâmarda,que deinceps particulatius enar
vt Interea reges,logenti mole Lating .
rantur,
2 Quadrtugoinuchitur curru,bigisit Turns
in albis : Virgi.
.. ZeŪyua Zeugma,cü diuerfæ clauſule val
Verbo tribuantur.
πρότευγμα ,
Eteft triplex , μεσόζευγμα
υπόζευγμα,
MgozevymaProzeugma,plūdio, quoties
verba
 Scheinatis & tropi
verbum clauſulis præponitur,vt Cicero, Vk
cit pudorem libido , timorem audacia ratio
nem amentia .
Mózevyric Melozeugma, cum tri claus
ſularum medio verbum collocatur. Gulus
ſpecioſum exemplum extat apud Maronem
Aenei.3.Trolugena interpres diuum qui pa
mina Phæbi.Quitripodas Clarit,lauros, q
ſidera fentis,Et volucrum linguas,& præpes
tisomina pēnæ.Hic ,ſentis, & pcedentes & ſe
quentes nectit clauſulas.
Ümrázevyja Hypózeugma,Sublunato, cū
verbūſubtägitur in fine.Cicero in Catilina:
Nihil ne te nocturnum præfidium palatii,ni
hil vigillæ ,nihiltimor popult, nihil concurs
ſus bonorü omntum , nihil hic munitiffimus.
habendi fenatas locus , nihil horum ora vula
tusąmouerunt
ÚTro3£v£ıç Hypozeuxcis,figuraſuperiorico
traria,că diuerfæclauſula Ungulis verbisred
duntur,vt Regemadit, & regi memoratnos
menis genus'cs.Aenet:8.
σύλληψις
 Petri Mofellani,
ov'dantis Syllepſis,Conglutinata conces
ptio,quoties dluerſi numeri clauſulę vno clau
duntur verbo,Virgilius in ...Hicillius arma,
hiccurrus fuit.
3
évad trimoiç Anadiploſis, Reduplicatio
cumvltima priorisverſus di& to in fequentis
principio iteratur,Maro in deci, Sequif puls
cherrimus Aſtur,Aftur equo fidens.
evapopa Anaphora,Relatio eluſdem vides
licet verbiper principia plurimorum verſuu
Horatlus odarū.2.Otium diués rogat in pas
i
tenti,Otium bello furiofa Thrace,Otiū Me
di pharetra decori,
Éttavaanifis Epanalepfis ,autoreDonato,
nam Diomedes reclamat,cum eadem di& io
ES
verfü & incipit,& claudit, vt Multa ſup Pria
morogitans,fuper Hectore multa.Aenel.i.
tristveis Epizeuxís, Subiunctio eluſdem
ſcilicet verbi fine aliqua interſtitione,maioris
vehementiæ gratia,Qua ratione ferme & ſu
-
periores fiuntreplicationes , Virgilius in.9.
Me me,adfum qui feci,
παροτομασία
 Schemata & tropi.
Traporouao la ,Agnominatio latine,dtaitur
cum iucunda quædam vocum fit collufio,ft =
gnificatu tamen diuerſo .Terētius in Andria :
Nam inceptio eſt amentium ,haud amantiū .
( σχίσις των ανομάτων Schefis onomaton ,
id eſt,Noim habitus quidam , quoties verbo
rum multitudo eodem copuladı habitu coas
ceruatur,vt hoc apud poetam : Marſa manus,
Peligna cohors,feſtina virûn vis.
Japoiuior Paræmion , Afimile , quoties
multa verba ab eodē inciplētịa elemêto ,ex or
dine collocant.vto Tite tute Tati tibi tāta ty
râne tulifti.Ennius citante Priſciano libro.12 .
SuosóTÉ'AUTOI Homæoteleuton ,Gum ſimi
liter vel di&tiones,vel fententiæ finiuntur.En
nius,vtcitat Diomedes , Eos deduci , euehi,
quam deferimalui:Quafigura apud Græs
cos inſignis eft Iſocrates.
dubioaletov Homæoptoton , Cum eodē
caſuum tenore clauſula terminatur, vt eft apă
Salluftium :Maximis ducibus , fortibus, ſtre
nuisih miniſtris. ο
πολυ
 PetriMofellamni.
modúdlwton Polyptoto,Multitudocaſua
varietate diftin & a,vt Aeni.4 . Littoralittoria
bus contraria,Audibus vndas Imprecor,ar.
1
maarmis ,ipfis'o nepotes.
Elçuós Irmº,Series eft orationis, eodēfiload
claufulā vſoprotéfa,vt Principiocælūactes
ras,campos' liquetes,Lucétem's globā la
nę, Titania 'aftra,Spirit inv) alit.Aeneid.6.
kia0 g Fndiads,figura cũ fixõinmoa
bile foluitur, vt per famam ac populum ,pro
perfamofum populum ,dixit poeta.
ÚTedâæYAHypallage, Eft quoties oratio
>

conuerſo rerü ordine effertur,vt Dare claffia

bus auftros,pro dare claſſes auftris.Virg .
προσωποποία ,Protopopeia,Perfonard
fi& to ,nimirum cum rebus mutis fermo tris
buitur.In qua,quanquam poctæ multum fi
bi permittunt,tamen & oratores vfurpant,vt
Cicero in Catilinapatriæ fermonem accoms
modat,
ÅVIUTTOpogé anthypophora, Cum tacitæ
occurrimus queſtioni,quam figurant &poé
tæg
 Schemata &tropi.
tæ & oratores in vfu habent, quorum exem
pla referre nimisbic longum effet,
ÁTOGIÁTNOIS Apoflopelis,Quam Cices
ro reticentiam appellat,cum per iram vel in
dignationē,orationis partē reticema: Quos
ego,fed motos præftatcomponere Au & ,tas
cet enim puniam .
Kaiuas Climax, Interộte Tullio ,gradatio ,
quotiesab eo verbo quo felus fuperior claus
debatur, inferior incipit,ac detraceps hoc mo
do qualiper gradus aſcédit,Gutus aptifmū
exemplum extat apud Homerúm Iltad.2. de
fceptro ab joue in Agamenonem vſą dedu
do ſed & Virgi.buc. Torualeæna lupum ſes
quitur,lupus ipfe capellain , & alta.
Tovoridetov Polyfyndeton, Stru & ura
multisnexaconiun & ionibus,vt Athamas
Thoasos,Pelidesgs Neoptolemus, primusí
Machaon ,Aenei,ſecundo.
« O ÚSETOV Afyndeton ,Superiori contras
tia,cū ſtructura vinculis caret:Abiit,exceffit,
cuaſit,erupit. Tulliusin Catilinam , Ferteciti
flammas,
 Petri Moſellani
flammas,date tela,impellite remos.Aenèl.4 .
SITIUETABoxH Antimetabole,apud quos
dâminterfigurastefertür, quatu latine cotta
mutationen vertere pofſes , vt Non viuo ve
edam , fed edo vt vluâ,inquitCato , Reliquæ
figuræ,quas Fabtus ex multis Græcis cuitso
ſe ſatis cóuertit, in præfentiarum afcribereno
eft animus:Partim quod Grammaticumare
tificium excedant ;partim quod inigniores
congerere taätum noftrumeft inftitutum .
FIGVRA CONSTRV :
& ionis ,eluſ partes.
FIĞVRA Cóftrudionis,que lo fyntakt
vulgatem rationem excedit.
Proleptis,
Zeugma,
Cutus ſpecies funt Syllepis
Euocatio ,
Appofitto
Mpóaufis Proleptis,Prælūptio totis curt
ptes ad vnappletaté poſtea referant,vt Miti
kspugnant, vous in hoftem ,alter Inpatrião
1 Žeuru
 Schema &tropi
Zxuyua Zeugma,quoties vnaproprietas
diuerfis ſubie tis tribuitur,vni pri9, alteri po
ftertus, ita tamen,vtvicintori refpondeat , vt
ego & tu fcribis,
Euramaders Syllepfis,Conceptio ,câdignio
attrahit minus dignum , quæ ambo tamēad
vna proprietatem referuntur, vt digniori ref
pondeat,utego & tu fcribimus.
Euocatio ,Quotiesprima vel fecunda per
fona tertiam quafi euocat , vrego Virgilis
Rastiſitt us cano , quanquam hoc locomea fententia
Mojelang Virgiltus,non tam tertiæ quam primæ pere
(fonæ eft.
Appofitio eft , cum duo fixavelplura, Ry
ne copula necuntur,vt Ignauum ,fucos, pes
cus àpræſepibusarcent, Vergillus in ...Aene
idos. Formoſum paftor Corydon Ardebat
Alexim ,deliciasdomini,in Bucco .
Nonnulirecētiores literatoresourexdog név
Nofa . ( fynecdochê addīt,quæ tū fit,cū na uvízovTES
Aethiops alb , eſt détes,dicimy.& vtVtr.Nu
dagenu quod illium ftericertum eſt.
Vitia
 Petri Moſellant
VITIVM .
FLP Schematis pars ſecunda.
‫ܐ‬ VItlum in oratione,gli error quida,qui& A
poetis codonat , in proſa tñ intolerabilis eft.
20 Obſcurum ,
E! Iordinatum ,
Species funt
21 Barbarum .
OBSCVRVM EIVSQVE PARTES ,
Obſcurū, cũ vel verborü vel ſtructuræ vi
tio ,obſcuritas quædam inducitur.
Acyron,
Pleonaſmos,
Periffologia,
Culys partes habentur
Tautologia ,
Homæologia,
1 Amphibologia,
Eclipſis,
Periergla.
Axupov Acyroq, Improprietas,cum di& io
minime propriæ fignificationis orationt ceu
nubes inducitur, Teréttus:Nam å tuſperasy
1 u pro
 1
Schema & tropi
propullabofacile.Speras protimes.Quomo
do & Græci fuum Tilav Vſurpant.
Treovasuos Pleonaſmos,Fitquoties ( ing
quit Fab19 ) fuperuacuis verbisoneratur ora
tio ,vt vidi meisoculie.Satis eft enim , vidi,Sic
ore locuta eft. Aeneidos.i.
Tregiworovic, Periffologia,Fit cumſentes
tia aliqua fine põdere rerü adiicitur,vtLlogg
In.8.ab vrbe condita: Legati no impetrata pa
ce,retro domum vnde venerant,reuerfi funt.
TAUTOdoyia; Tautologia,eiufdē verbi aut
ſermonis iteratio ,cui vitio etiam Ciceronem
obnoxlum notat Fabius, quod dixit, Nofo
lum igitur illud iudicium iudicii fimiletudts
cesnon fuit,quamuis cafu diuerſo.
omosodoyía,Homcologia,Pelusvitin ſupe
riori, cum oratio vndig ſui ſimilis nulla vas
rietatis gratia leuat tædium , fed eft totacolos
ris vnius.Culus exemplum , nenimis longū
Sitzimpræſentiarum non afaibemus.
kupiBoroyia ,Amphibologia , Quando
Arudurę vitio , vtro verbum fit referendum :
dubitatur,
 Petri Moſellandi
SA
dubitatur , quemadmodum Pyrrho oracus
lum refpódit, Ajo te Aelacida Romanos vin
2

cere poffe,Hicvtriviđorta promittatur,ins

certum .
#
kientos Eclipfis,Defe& o,quem (ni fallor)
Fablus uciwo i vocat , cum ſermont aliquid
5 deeft,quo minus plenus fit,vt Italiam fatoP
fugus,deeft,ad.Ego ne illam quæ illum ! quæ
me!quæ non ! In Eunucho,
I
Fransegyla Perlergia,Superuacua, & (vtita
3
dixerim ) operofitas nimta i loquédo,Quod
7 vitlum aut idem ,autcerte admodum affine ef
1
quod jasporoyiæv nominat,cum Fabius,tū
Diomedes,cum fermo, cultus gratia,longior
fitquam oportet.Virgilius:Pofteravixfum
mos ſpargebat luminemontes Orta dies,cũ
primum alto le gurgite tallunt Solis equi,lus
cemíg elatisnaribusefflant.
Hæc vitia quanqua ferme omnia à Diomede
fub obfcuro ceugenere comprehéduntur ,no
tamenignoro multisaliter videri poffe: Vtut
fit,nobisin paruo difcrimine ponetur.
I IM Inordia
 Schemata & tropi
.
INORDINATVM
elus ſpecies.
INORDINĀTVM , cum vel ordo ,
vel dignitas verbis deeft.
Tapinofis,
Cacempható ,
Cu19 fpecies potiores céſent Cacozelon ,
Aſchematiftó ,
Cacofynthető
Soraifmos.
Tatlivoviç Tapinoſis,Vitium quo reidla
gnitas verbi humilitate deprimitur,vtquod
Cato (autore Gellio ) verrucam montis , pro
cacumine dixit.
κακέμφατον Cacéphaton,fiue αισχρολογίας
æſchrologian vocitarevelis,Vel cum corrus
pta conſuetudine in obſcænum intellectum
detorquetur fermo, vt Aeneid.6. At ramum
huncapetit,ramum qui veſte latebat, Terens
tlus.Arrige aures Pamphile,cum arre & to ge
nitali membro propria fit. Velcum iun & ura
deformiter ſonat , vt Numeră cum nauibus
$
equat
 Petri Moſellani.
æquatQuodpoftertobſeruare,auriseftpla
De delicatæ
C KARÓKROV Cacozelő, Mala affe& atio, cum
ingentum ,fcilicet iudicio caret, & fpecie boni
fallitur,infeliciter's æmulatur vitiâ ,vtoium
peffimā, ita hodic omnibus fermècomune.
ågmua TisovAfchematifton ,ideft,malefle
guratum , cum oratio prorfus fimplex,futefi
guris quibus velut ftellultsreluceret,caret.
KAKOO ÚVOETOYCacoſyntheton ,male collos
catum ,vbiquippiam non fuum habuerit lo
cum in quo quadret,vt Verlagsiuuenca Ter
. ga fatigamus hasta.Aenei.nono.
owpaiouós Soraiſmos,Miſcella quæda &
aceruatio ex variis idiomatis apud Græcos,
apd nos exverbis barbaris & latinis, ppriis
etipropriis,obſoletis & nouis.Ac vt ſis ſcles
in his vitiis plane nihil ubi condonarim.Nã
quamuis Virgillusfemel atop.iterum inipſis
audax fuerit,tibi tamen nonitidem hæc imis
tarifuerit conſultum .
BARBARVM EIVSQVEſpecies.
1 w Barbaru
 Schema &tropi
BARBARVM, vitt, um quodad quanda
Velat barbariem tendit,
Barbariſmus
Partes ſunt hæ Barbaralexis
Solæciſmus,
BapBapiomo's Barbariſin , Gótra Roman
fermonislegęautfcripta,aut propūciatavitio
fa di&tio, Fit autê additjõe,detra &tione, imuta
tione, traſpofttione: & td quidēaut literæ ,aut
fyllabæ , téporis,toni,aſpiratiots,Quorü exē
pla partim vbi figuræ dici meruerunt,exibut
mus: partim barbarorum tum locutio,tū ſcri
ptione dubita)ſuppeditabit.In Grecispoë
tisvbiq ſunt obuta. His enim nihilnegatū
fidetMartialis:adeo ,vtapud illos isfermeop
timus habeatur poëta,quiin eluſmodi quam
maxime audax fuerit.Ad hæcindecoras lites
rarum quarundam pronunciationes,barbat
riſmi nota inurunt, IoTONIOMOUS fcilicet, Aas
βδακισμούς , μετακισμούς,πλατειασμούς,
Sicem Gręc fingendis noinib9(aitFabius)
felictores,vocát:vt& Xeirosouſar,cum yox
quall
 PetriMorellani.
quafi in Qris receffu auditur.
BapBapare'bus , ideftBarbara di& io,quer
Romanofermoni pegrinę linguç di& to iſerit
vtgaza apnd Maronem , quod en Perficũ : &
maltruca apud Cicerone,Sardum vocabulū,
E Romio mo's Solazciſmus:Ef ( inquit Ads
plus Capito apd Gelliū )impar & inconuend
ens compoſitura partium orationis quæper
omnta partium orationis accidentianotatur ,
cum alia orationis pars proallaponitur ,cum
genus pro genere , caſuspro calu , tempus
pro tempore,modus pro modo, numerus p
numero ,aduerblum proadverbio,præpolla
tlo pro præpofitione. Horum omnia exems
playgonvt imitareris,fed vt notata minori ne
gotio deuitares,oppida quâlibésafcripfiffem
ſt per chartæ anguſtiālicuiffet,Quarevelipire
Donato petas licebit,
obſerues,velex
VIRTVS
Schematispars tertia .
VIRTV.S, qua oratio honeftatur,attoll!
turimfupra vulgiferryonem ,
Gutus
 Schemata &tropi
Proprietas
Culus genera duo
Ornatus,
PROPRIETAS,ET EIVS Partes.
PROprietas,quæ vel fcripto, vel pronuncia
tione,vel verbis nilimproprium habet.
Analogla,
Elus partes ſunt Talis,
Syntomia.
évanovic Analogia,Eft proportio quæda
finitore Diomede ( nam nobisnon perinde
*
probatur)qua re &te ſcribendi ratio conſerua
tur.Hanc cum proprietatis partē fecerit Dio
medes,quid tamnē libi voluerit,no video.
Taois Talis, qua verborū dulcis ac lucun
da feruatur modulatio, quod alta acuto tenos
se,alta graui,altaflexo moderamur. Que vir
tus ad vocis flexibilitate præcipue pertinet.
OurTouía Syntomia,Cum breui & compe
diofo verborūambitu ,res quátumuis ingés
pro dignitate reddiť. Verg.Aene...Naſcetur
pulchra Troianusorigine Gæſar, Imperium
Oceano
 Petri Moſellani.
oceano & c.Et & orationis velutlux quædão
quæ verba ipfarei proprie adeo accomodats
vt non tamnarrari quàm gerivideatur, Hác
26 virtutem Græci quilucem quárebus addit,
fpe &tativacyEræv, quivero mouédi efficacia,
ab opere, irigy Eravappellare conſueuerunt.
ORNATVSET EIVS SPECIES
ORNATVS orationis fuo fe nomine
prodit,vifmitioneminime fit opus,
Syntheſis,
Generaelus hæc Cyriologia,
Tropus .
oùrgeoisSyntheſis,apta & concinna mos
dulisſuis ſtructura,qua altus pes alio tucadio
rem claufulam efficere dignoſcitur. Qua de
3 re Cicero libro deoratore. 3. & Fabius in.g.
abunde fatis differuere,
xugioXoyla,Cyriologia,Propria & fana ora
tio ,quamipfaveritas & fimplicitas exornat,
vt Romanosrerum dominos, gentem's tom
gatam.Hanc virtatē Quintilianus non vao
tantum loco laudibus vehit.
те ,
 Schema& tropi
Trórroc Tropus, qué clariffimilatinorum
motā appellarunt:eftverbivel fermonis a P
pria fignificatione in altā cū virtute mutatio .
Metaphora,
Catachrefis ,
Metalepfis,
Metonymia,
Antonomaſia ,
Epitheton,
Synecdoche,
Culus priores partes colliguntur hç
Onomatopoela,
Allegoria,
Periphrafis,
Hyperbaton,
Hyberbole,
Emphalis,
Homqolisi
Metapopa'Metaphora,id eft, Träflatio,tro
pus lögepulcherrimus, quâdo vel nomēvel
verbum ,ex eo loco in quo propriü eft,in ea
in quoautpropria deeft,auttranflatúpprio
meling
 Petri Morellandó
meliuseft,tranffertur : Vevideo corpored
ſenſu cul propriumeft,adanimi intelligentia
tranſfertur.
Hæc multis fit modts:
Deflexione,cui voxepropinquaadtépros
ximadetorquet:vtvideo p intelligo,cocoſ
se proferre,deuorarepvincere acperferre.
Siquidem in its id quod eft corporis,adant
mū tranſfertur, quo genere nihileftvitate.
Ab irrationals ad rationale:vt Terenti. Quid
ille gannit:quod vulplum proprium eft.
Autcontra,vtfipoetam cygaum , muſica la
clatam dicamus ,ceufacitVtr.geor.4 . dum
deapărep.dicit:Magnanimos'oduces, to's
thusz ex ordine gentis Mores & ftudia , &
populos , & prælia dicam .
Abanimali ad animal,vt Virgilius Aenelit
Si tantum pectore robur Concipis.Hical
gno ad hominem tranflationem fecit, is
Aut cótra: At procul excelſo miratus vertice
mõtis. Hic hois vertice ad monte traduxit.
Ab animaliad animal, vt Paſcentes apesor.
Ab anda
 Scera & tropi
Abinanimato ad inanimatum ,vtfi quis fyls
uam ſcatere dicat,quod eft fontiam .
Adhęc quçdam tranflationes ſuntreciproce
fiue comunes, Quas Græci dekódovsæsVOS
cant.Nam vt pro gubernatore re&te dixeris.
aurigam , ita & pro auriga gubernatorem .
Quædam vnlus duotaxat partis , quas illi
eraxo'rovdas appellât.Siquidem vt re&te pro
mõtis cacumineverticê dixeris , Ha noreste
P vertice cacumen ad hoiem traduxeris.
Argz boc loco admonitū te velim lector ami
centräflationem vnam effe,quæ in loco adhi.
bita,ingens decus addat orationt.Quare có
fultum fuerit ,infignium metaphorarā vim
ex optimis autorib9 anotatam comparare.
Sātautem ( inquit Rotero.) apud.M. Tuls
llum optimæ , apud Quintilianum pluria.
mæ.Sed & nos ( deus afpirartt) in volume
duftū diligéter congerem , exvtriuſ liguz
autoribusinfignes träflationes,modo altus.
qutſpiam non anteuertat,
KATAXENOIS Catachreſts,
Verborabufio,
qux
 Petri Moſelland.
quæ non habentibus nomen fuum ,accómos
modat quod in proximo eft,vt fi parricidam
appelles,no qui patrem occiderit,fed altas ho
minem quemuls .
Metcantes Metaleplis,Tråſumprio.Eaeſt
(inquit Roterod .) vbigradatim iturad id qd
oftenditur.Virg.in, .Speluncis abdiditatris.
Nigræ enim intelliguntur,ex nigris tenebro
fæ ,ac per hoc in pręceps profundæ , Verum
hutus tropivſus magis incidetin carminé,
quam in oratione foluta.
jueTorunia Metonymia , ideft , Tranſs
nominatio , cum inuentorem pro re inuenta
ponimus, vt fine Cerere & Baccho friget.
Venus, dixitComicus.Quod fivertas, erit
durius,vt vinum prccempur pro Baccho.Vel
cum continenspro eo quod continetur vfura
pamus:Nunc pateras libateIoui. Velècona
derſo: Vina coronât,propoculis dixit Maro .
Vel cum dominus rei pro re ipſa ponitur : vt
De ſene guſtarit,prode pecunia fents.Vel cũ N
ex effe & u efficiensaccipimus:vtPalida mors
æquo
ముందుకు
ముందు
నునూ--
 Schemata& tropi
æquo pullatpedepaupern tabernas,Regū
turres Vel cum ducem pro his qui fubfunt:
vt cæſus Annibal. Vel cum autorē pro opes
fe:vt Terentius femper in manib9 habcnda.
avtovoudoia, Autonomafia,Eaeft nomiy
nispermutatio ,vt fi quis pro Achille Pelidē
dicat,Pro Tunone Saturntam ,quemadmodū
Vergillus & Hora
Tridetov Epithetõ,ideft appofitâ,quoties'
proprium nomen adie &to aliquo quafiveſtt
tur,vtAtplus Aeneas:fæuus Hector: formo
ſus Alexis,apud Poetam .
OUVEXCOXH Synecdoche, Quam Ciceroi
telle & ionem vocat,quoties exvno pluta in
telligimus ,vt Romanusprælio vi& or , pro
Romani . Ex parte totum, vt mucronem
pro gladio:retrom ,vtingensa vertice pon
tus. Ex ſpecie genus : Iracundtor Adria ,p
quouis mari dixitHoratius Ex materia rent
confe&tam , vt ferrum pro gladio.Ex præces
dentibus ſequétia,vevirgineam foluitzonă,
idē deutrgigauit Breutter,cã aliud ex alio ina
telligia
 PetriMoſellan
telligitur,vt vixerunt pro mortui funt,excla
mauit Orator.
* ÖVOL & ToTola , Onomatopeia, Notoints
. cöfi& to foni imitatione,Clangoris turbaru
, reliqua
Virgilius. Tinnire,balare,mugire &>

quæfignificandigratta pro têporefingimus

áranyopia Allegoria, quaminuerfioné ips
terpretantur ,cũ aliad verbis,aliud fenfu oftes
ditur,acponnunquam contrarium .
Aenigma
Paramia
Ironia
Sarcaſmus
Speciesnoms Aftyſmus
anturbọ Myderiſmus
Antiphrafis
Chartentiſmus.
Curiyua ,Aenigma,Obſcura quçdi allegoria,
magis vitlum Quintiliano quam virtus,cũ
dilucide dicere virtutis nomine comedetur,
Hinc opipor motus Diomedes , & vitiis &
virtuts
 Schema & tropi
virtutibus connumerat . Cuius exemplum
aptiffimum extulitHeſiodus Georgicorī.i.
# leóv MOUTTAITOS.Quod Plato lib.delegi
bus tertio ,exponit multis uerbis.Quæ oms
nia huctendunt,Satius efTe &vxĜisdou quàm
ádixêv.Hoceft,injuriam pati quam inferre.
Haposuía Paræmta ,id eft adagium (deft
nitoremagno illo Eraſmo) dietū celebrealis
qua nouitate infigne, vt Lupus eft in fabula.
Terentius cum filendum moneat. An añthực
finitio huic loco quadret,qui velit ex Eraſmi
Chiliadibus inquirat: Diomedes certè & Do
natus allegoriæ fpeciem faciunt.
figuveia,Ironda,Illuſto que non exverbis,fed
vel prouunciatione vel perſona velreinatura
intelligitur,vt Heus tu bone vir ,curaſti pros
be. Terentius in And.
Eagraono's Sarcaſmus, Iocus amarulens
tusate hoftilis derifio.vt En agros, & quam
bello Trojane petiſti,Heſpertam metire dacés
Aeneidos duodecimo.
ásuo uos Aftyſmus,Vrbanitas, orationis
quali
 Petri Moſellani.
quaß feftiuitas.vtQuiBautū non odit,amet
tua carmina Mæui, Ato idem dūgat vulpes,
& mulgeat hircos.Virg .
LUXThiciouós My&teriſmº,Simulaty riſus,
ked tamen non latens: quod Perſius Naſo fuſe
pendere vocat. juxtue enim Græcis ( autore
Iulio Polluce)naſum ſignificat.
ertiogaois Antiphraſis,Vnius verbisro
nia ,vtbellum dicitur,quod minime bonum
& Hieronymus monachum quendam Vigis
lantium κατ' αντίφρασιν νοcitat.
XaprevTiomós Charientiſmus,Quo duris
ora re ipfa,gratiofis verbis molliuntur.Terēt
Bona verba quæſo ,cum piſtrinum deprecas
retur Dauus.quod Plato de rep.primo &UQN=
uæ dicit.
Et hæ ia di&tæ ,ſunt allegoriæ fpecies.
Megiozapis Periphrafis , Latine ( tas
metfi inuito Fabio ) circumlocutio , eft fu
fior & copiofior res deſcriptio , aut ornandæ
rei gratta, quæ pulchra eft.vt Tempus erat,
quo prima qutes mortalibusægris incipit,
u & dono
 Schema & tropi
& nodo diuum gratiffima ferpit. Aenet.2.Aut
tegendæ gratia quæturpis:Placidumis peti
uit Cõjugis effuſus gremio g mēbra ſoporē.
ÚTEEBÄTor Hyperbato , Trāſgreffio queda
verborum , ordinem cómunem perturbansa
. Anaſtrophe
Dialyſis
Culus ſpecies Diacope 1

Synchylis
Hyſteronproteron .
åvæscopal Anaſtrophe , Reuerfionem dixeris:
eft verborü tantã ordo præpofterus,vt me
cum , fecum.pro cum me, &cum te. Italiam
contra, pro contra Italiam . apad Vágiliū
in primo.
Διάλυσις Dialytis, due ωαρένθεσις Parenthe
fls, Ordinis diffolutio per interpofitam ſens
tentiâ,vt Aeneas ( neque enim patriam con
fiftere mentem Paffusamor)rapidum ad na
ues præmittit Achaten .
Διακοπή Diacope, due τμησις Tmels, Dife
& lo , cū ſcilicet di &tionis compoſitatū & ura
foluitur
 )

Petri Moſellani
folutturaliquo interpofito , vt ſeptēſubie& a
at
trions,Cum ſeptemtrioni dicendum fuiffet.
ourgvois Synchyfis,Cöfullo. Eft enim quos
ties ordo omni ex parte turbatur: Treis not
abreptas in faxa latentiatorquet,Saxavocant
Itali mediis quæ in fluctibus aras.Habet aut
ordo hoc modo autore Donato , Treis naues
abreptas notustorquet in faxa, quæ Itali vo
cant aras ,

>
usepov apotepov Hyſteron proteron,flueúses
goaoyiaHyſterologia , cum idquod ſecundo
loco fit,priorem in orationis ordine poffis
det.Et torrere parant Atammis, & frangere fa
xo.Acnel.primo.
ÚTTERBORN' Hyperbole,Autore Fabio,Des
mentiens eft fuperletio , vt quæ fidem non
mereatur, velaugédi gratia,vt Ocyor eurovi
· ta noftra,apud Horatium dicitur:Velminus
endi gratia, vt Teſtudine tardior. In quotros
po monet Quintilianus modum in primis
feruare oportere ,ne in xoxo3uAiav vitium fuc
prà goratumnos inducat.
mtit cupices
 Schema& tropi
tupoo'iç Emphaſis , Siue cum latens alte
quid via ſignificatur,que expreſſior denotas
tio.Hæc cum multis fiat modis,hunc habet
præcium , quoties fixum promobili poniť,
yt ſcelus pro fceleſto:
Guisois Homcoſts,Ignotæ res per eius quae
magis nota eft fimilitudinem ,exprellio.
Gulusgenes Icon ,
ra recenſentur Parabole,
Paradigma
Litwy Icon, Imago,cum quippiam ad imas
ginem alterius rei quafi deſcribimy,yt os hu
merosi deo ſimilis. Hic enim ad dei imagia
nem ,Aeneam comparauit poeta.
zapaloan' Parabole,Quà Cice. collatio
nē interpretat.Ea eft ( inquit Donatus ) rerú
gencre diffimiltūcóparatio. Plato in Euthy
phone: Iuuenum in primis rationem habere
conuenit (nam ſic tranſponimus) vt to opt!
mos viros adoleſcant,haud aliter, ac prudo
agricolā teneriuſculis plâtls primâ curaad
bere decet,deiceps yero & alias no negligere.
wapas
 AD IO . VLATTENVM .
tror nófine caufa præcipe Flacci1,Miſce ſul
titiam cöfiliis breue: en adeft ab Eraſmo tibi
libellus,9q fuisnagis aliquanttſper auocet ants
mūtuñ à graaib9 tetricisos negociis.Quai
hæcnugæ ſunteis generis,vt, quéadmodum
aitidē,Seria ducant:tantum aut abfit, vt nihil
attineat ad remp.vtad te quoque peculiariter
fpectent,q rei ſcholaſticæ apud Aquiſgranos
ſumma cura ſuſceperis.Multorā eſ partim
ignauta,partim finiftris morib9 fit, vt bona
liæ,quæfat feliciter cceperat efforeſcere,iam
paffim vergât ad interitü ,& quafi fit hoc pas
tū,extitere pridē, qnobis veluti nouă fe & am
molíunt inuehere:Ciceronianos fefe vocant,
intolerabiliſupcilio relicſétes oim ſcripta, quç
Ciceróts lineaméta nó referüt: & adoleſcentia
àcæterorūſcriptorüle & ióe deterrită adynie
M.Tulliiſuperftitiofam çmulatione adigunt,
quūnulli minus exprimant Ciceroné, quàm
spli,gre hulus tituli fumomoleftiffimevendi
tant fa& itats.Quátavero ftudtorūpnicics,
i perfuafum fueritneminem præter vnum .
A & M.Tulliu
 ERAS. ROT, EPIST ,
M.Tulliumvellegendü effe, vel imitandum !
Subolet autem & aliud hulus nominis præa
textu geri,nimirūvt p Chriftianisreddamur
Pagani,quñegonihil prius agendum exiftis
mem , quàm vt bonæliæ , Chriſti dñt Deiß
noftri gloria ,ea fermoniscopla,fplédore, nis
tore'o pdicent,quo.M.Tullius de rebuspra
phanis dicere folitus eft.Et aiaduerto iuuenes
aliquot, quos nobis remittit Italia,præcipue
,
Roma,nònihil afflatos hocaffe & u .Vifusitás
fum mihi rem fa & urus nec inutilē ad ples
tatē,& ftudiis adoleſcentiæ cõducibile , filucu
bratiuncula vnà huic rei daré,no vt eloqntic
candidatos à Ciceronis imitatióe deterreaqd
etñ inſanlus : fed vt oftendam quo pacto fieri
poffet,vt vere Ciceronēexprimamus, & fum
mam illius viri facundiâ cũ Chriftiana pietas
tecopulen19.Argumétūhocdialogo tra & aut
mus,quo fimul & minuseēt tædi le& orib ,
& res facilius illaberetur in affectus tuuemim ,
Bene vale. Bafileæ poftridie Idus Februarit .
ANNO. M, D. XXVIII.
DES.
 DES. ERASMIROTERODAS
mi.Dialogus ,cui titulusCICERONIA
NVStue.Deoptimo dicendi genere.
Perſonæ,
BVLEPHORVS, HYPOLOGVS,
& NOSOPONVS..
VLEPHORVS.Quem
video nobis procul in extres
ma porticu deambulantem :
Niliparum proſpiciunt ocus
li, Nofoponus eft vetus fog
dalis, & ftudiorú búvtcopos
61
HYPOLOGVS.Anhiceft illeNofopony,
olim congerronum omniú lepidiffimus,rum
bicüdulus, obeſulus, Veneribus & Gratils
vndig ſcatens: BVL.Isipfe eft.HYP .Vns
de hæcnoua fpecies ! Laruæ fimilior videtur
quam homini,Nun qs hoiem habet morbis
BVL.Habet grauifſimus.HYP.Quis obſe
cro : Num hydrops BVL Interius malum
eſt, quàm in cute.HYP ,Num nouum hocłe
prægenus,cui vulgus hodte ſcabiei nomine
blanditur: BVL . Et hoc interior hæc lues ;'
A itt HYP ,
 ERAS. ROT. DIALOGVS.. ;
HYP. Num ptyſis! BVL. Penitius infedt
malum qz in pulmone.HYP,Num phthiſis
aut 1 &teris! BVL.Eft quiddam tecore iterius.
HYP.Fortaffe febrisin vænis & corde grals
fans.BVL . Febris eft,& non febris ,interdus
quiddam adurés quàmfi febris in vænis aut
corde graffet.Sed define fruftra diuinare ,nos
uum mali geng eft.Hyp.Nondū igiť habet
pome! BVL.Apud latinos nondū,Grecivo
cant Zelodulean . HYP. Nuperaccidit,an
Xpovsov, eft malū: BVL. Annos la plusfepté
co tenetmiſer.Sed hcus cöfpe &ti ſumo.Vides
turhucgradū fle& ere, melius ex ipfo cogs
nofces ad fit malt. Initio Dauñagaitu fac ofo
ni ſubferuias,& fabulæ partem agas. HYP .
Equidētd faciâ fædulo , norim qdmibi dele
ges. BVL . Percupio veterēamiculūtátoleua
re malo . HYP . Etiam nerem medica cailles:
BVL . Sciseffe dementia gen9,quod noto
tam mentem adimit, fed vnam modo para
tem animilædit,verum inligniter,veluti funt
qui fibi videntur capite taurina geftare cora
uua ,
1

CICERONIANVS.
Dua , aut paſo prælongo onufti , aut ingens
d'ofiAileportare caput exili collo innixum ,
mox comminuendum , fi fe vel tantulum cos
moueant:nonnulli funt, quiquoniam fe mor
tuos arbitrantur,viuorum exhorrentcögrer
fum.HYP.Deltne.Nous iftud morbi genus.
BV.Ad hismedendum non altavia commo
dior, ç te fimules eodétenerimalo . HYP.
Ifthuc audiuifrequenter.BVL.Id nuncfiet,
HYP.Hulusfabulæ no ſpectator, veriietiam
adiutor lubes fuero. Nam hominicũprimis
bene volo . BV . Ergo cópone vultū & fume
perſonam ,nequidilli fuboleatrem de copoll
to geri.HY.P.Flet. BVL . Nofoponum etia
atog etiam faluere tubeo. Hyp..Et Hypoloa
gus Noſopono falutem dicit. NOS. Equidē
vobis ambobus parta viciffim precor. Sed
Vtina adfit quod optatis mihi, BV. Non abs
ellet li nobis tam effet in manu dare, quàm
eſt.optare. Sed quid eft terogó mali: Nam
iſta facies ac macies neſcio quidſiniſtripollia
centur, Apparetepatis effe vitium , NOSO .
A iu Imd
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
Imo cordis vir optime. HYP. Bonaverbaa
Siquidemmalū immedicabile narras. BVL .
Nulla nefpes in medicis:NOSOP.Ab hus
nianis præfidiis nihil eft quod fperem ,Numi
nis opus eft ope.BVL . Atrocé morbūnars
ras. Atcujus tandem numinis:NOSOP.ER
diua quæ Græce dicitur. TE BVL .Nout
deam Alexanimam . NOSOP. Huius amore
depereo ,emoriturus ni potiar. BVL . Haud
mirū Nofopone ſicotabeſcts.Noui quàm fit
resviolentaCupido, & qd dit ee ruupóanstono
Sedquàm pridē tecorripuit amor!NOSO.
Anniſunt ferme dece,quod hoc faxūvoluo ,
necadhuc fuccedit.Itaquecertā ē ,aut immos
si negocio , aut affequi tandem quod amo. :
BVL.Tenacem pariter atque infelicem amo:
tem narras,quitot annis nec elabi potuerit,
Dec copiam adamati fecerit. HYP. Fortaffis
hunc nymphæ ſuçcopia diſcruciatmagls
inopia. NOSOP.Imoinopia macerorifelix .
BVL.Qui poteft: Quandoachaden , oim :
Vnusexcellutſti dicendi facultate, vtplerie de
 CICERONIANVS." " "
teprædicarent,quod olim de Pericle di& um
eft, fuadelan in tuis ſellitare labus.NOS. Vt
paucis dicam ,mihipútet oiseloqotta præter,
Cicerontañam.Hæc eft illa nympha ,culüs as
more colliqueſco.BVL.Nunc affe & ü intelle
go tuuSpetiofumillud & amabile Ciceronia
nicognomeambis.NOSOP.Adeo ,vinică
fequar,vitam mihi acerbam exiftimē.BVL ,
Prorſus mirari delino. Adrem erñoim pula
cherrimam animã adiecifti,ſed nimium veke
eft quod dictfolet , δύσκολα τα καλά.Iatuis
votis in meipſo faeo,fiquis deus propitius
Dosrefpiciat.NOSO.Quid reieft :BVL.Di
eam ,Gipotesriualē perpeti. NOS. Quorſum
ifta : BVL. Etuſdem nympha me diſcniciat
amor.NOS.Quid audio ! Teneris eadem cus
ra : BVL.Vtqui maxime: & indies accreſcüt
fiamma.NOS,Ifto quidem noiemihi chas
stores Bulephore,vtquem hactenus fempia.
primis dilexi,nüc etiam amare incipiam ,pos
fteaquam cóueniuntanims. BVL. Fortafle
nollesiſtoleuarimorbo, gs herbis, gēmis o
AY an
 ERAS. ROT. DIALOGUS .
aut incantamentis opem polliceatur. NOS.
Inthuc effet occidere non mederi,Aut mortes
dum eft,aut potiundum :nilmediāeft. B.V.
Vtfacile tuum affectum ex meo diuinabamı,
NOSOP.Nihil itaque te celabo, velut üldē
myfteritsinitiatuin.BVL . Tuto quidēifthuc
feceris Nofopone.NOS.Menon ſolum pals
cherrimi cognominisfplendor ſollicitat,pes
rumetiam Italorü quorundaprocax inſultas
tlo ,qut quum nullam oino phraſim probet
præter Cicerondanam ,fummisprobri loco
ducant,negari quempia effe Ciceronianum ,
tamen bulus cognominis honorem aborbe
condito, neminiCiſalpinorü contigiffe ia &tis
tant,prçterquám vni Chriſtophoro Longo
lo, qui nuper é uluis exceffit. Cui ne videar
hoc laudisinuidere,idē aufim de illoprædicas
re,quod de Caluofcripfit Quintilian , Fecit
illi pperatamorsinturtam , HYP. Imonon
tam illi quam optimis ſtudiis õpropera Lón
golii mors fecitinjuriam . Quid erñ ille non
potuiffet nobis in bonis litteris rcftituere, i
tali
 : CICERONIANVS. 73
taliingenio,taliinduftriæ iuftum vitæ fpatiu
addidiffentſuperi: B. Verum qd vetat,quo
minus quod vni datieft, Mufis fauentibus,
obtingat plurib ? :NO.Illehuicpulcherrimo
facinort immortuuseft, mea ſententia felix .
Quidemñ pulchrius,qd amplius,qd magnifi
centius,quam Ctfalpinä hoiem Italora fufa
fragiis appellari Cicerondanū BV.Gratulan
dū arbitrorillius felicitati,qui fuo tpe deceffe
rit,priuro bancgloriâ aliqua nubeculaoffuſs
caret,vel ob Græcarum litterarum ftudium ,
cut fe dicare cæperat:
à quibus fortaffe non fa
tis conſtanter abftinuiffet, i diuturnior vita
contigiffet. BVLEP. Sic eft,vtals,illipuls
cherrimo facinori minori datum eft.At mis
hi fpes cft futurum ,vthuic pulcherrimo faci
noriſuperſimus etiam , non immorianiur.
NO.Quàm fauco tuis votis. Difpeream ni
ifthuctalim ,
BV
Cçterumquando
hoc
 ERAS.ROT. DIALOGVS.
hoc amoris genus zelum neſcit , obfecro te
per'm curasper'us fpes,mihi tecă comunes ;
yt pariter amanti faltēconfiliā tuũ impartias,
quibus rationibus tu tuam amicam ambias.
Fortaffecitius pueniemus ambo ,li vterq al
terifuerit auxilio,NOS, Mufæneſciūt inuis
diam ,multominusGratiæ , Mufarum ſodas
les:ftudiorú ſocionihilnegandaeft,& amica
rum oportet effe cömunia oia. BVL . Plane
bearis mefi id feceris.HYP.Quid Ame quo
que in veftrūcontubernium recipiatis! Sum
em tam pridem eodéæftro percitus. NOS.
Recipimus.Ergoveluteidem fastiatis deo,re
tegam myfteria.Iam anosfeptem totos nihil
attingopræter libros Ciceronianos, a catcs
ris nonminore religione temperans, quàm
Gartufiani temperatà carnib ?.BVL.Quur
ifthuc: NOS.Ne quid alicundehæreat alieng
phraſeos,ac velutilabemaſpergatnitori Cice
roniani fermonis.Proidene quid hic peccemr
imprudens,quicquid eftaliorü codicum , aby
oculisfubmout,ſcrinis incluſum ,nec vllipea
ſus
 CICERONIANVS.
fus eft locus inmea bibliotheca,prçtervnt
Ciceroni.BVL. O me negligentē,tanta relf
glonenüquam coluiCiceronem .NOS. Nó
tantü in Lararlo Muſzokk,verum & in omnils
busoftits imaginē illius habeo belle depi& a,
quam && gemmis inſculptam circumfero, ne
ynö non obuerfetur animo.Nec aliud limus
lacrum in fomnis occurrit præter Cicero
nis.BVL.Non miror.Hyp .

BVLE
bant.NOS.In hulus igiturfcriptiseuolueria
dis,ac reuoluendis adeofum affiduus,vt totu
ppemodum edidicerim ,BVL. Induſtria tua
mihi narras,NOS, Nunc accingorad imitas
tionem ,BVL.Huic quantū temporis deftto
nafta: NOS. Tautâdem : quantum le &tioni.
BVL.Reitann arduæ parum eft. Vtinä mihi
vel feptuagenario cótingattam fpetiofi cog
nominisdecus.NOS.At mane:Non huic fis
do diligentiæ .Nulla eftin oibus diulnivirilte
bris vocula,quamnó in Lexicon alphabet ,
cum
 FRAS. ROT. DIALOGVS.
cumdigeſferim .BV. Ingés volume fit opor
tet. NOS.Duo robufti baluli vix tergoges
ſtent probd clitcllati. BV . Hui.Atego vidi
Lutetiæ ,qufelephantò geſtando fufficerent.
N. Verum eft alterű volumen hoc etiá grás
dlus,in quod juxta litterarū ordine annotaus
formulas loqndi M.Tullio peculiarcs. BV,
Nunc demūme pudet ofcitantiæ meæ priſtos
nę. N. Additum eft tertium.BV.Hui etiàm
neteïtluin ! N. Sicopus eſt. In hoc cogeff
pedes omnes, quibus Cicero vel incipit vel
finit comata,cola,periodos,quibusép numes
rishorum media temperat,tum quibus fers
tentiis quam modulatióem accommodet,vt
ne tantillum quidê poffit fuffugere.BV.Ves
rum quifieri poteft,vt prinus indextáto ma
.
for ſit toto Cicerone! NOS.Diſce rem ,& mi
rart defines.Tu forte me credis hac cura cons
tentū ,vtſingulas annotēdi & iones. BV. Sic
opinabar,Eftne amplius! NOS.Imo ifthua
plusõ nihil eft,BV.Qui quæſo !NO . Vide
quantūabarres a ſcopo.Eadē yoxnonſeng
eoda
 CICERONIANVS.
codet vfurpatur modo. Sit exempli gratia:
Refero verbă ,altam vim habet quum aitM.
Tulliusreferre gfam ;aliam quum ait,Liberi
parentes & forma corporis & moribus tefes
runt:altám quũ ait, Refero me ad intermiffa
ſtudia: rurſus aliam quñ att,Siqund erit quod
mea referat fcire:denique altam quuast, Non
ignota referam . Item aliud eft orare Lentus
lum ,aliud orare caufam .Rurſus aliter contes
dit,qui cum altero certat:aliter qui quid inſta
terab aliquo petit: aliter contendit, qui mas
gno ſtudio connititur ad aliquid efficiêdum ;
aliter qui res duas inter ſe comittit cöparato
queHYP.Papæ ,ifthuc eſt ſcribere refixov's
fai'yxouse BV. Nunc demū Intelligo & tua
vigilantia & mea ofcitantiam.NOS. Necfins
gulas di&tioncs Incomitatas noto, fed quæ
præcedunt ac ſequuntur. Nec fat habeo vnú
aut alterum notaffe locum , quod alti ſolent,
fed quoties quotiesdi&tio reperitur apud CA
ceronem , quis conſimili forma, tortes noto
paginam , latus paglax , & verſus numerum ,
addito
..

ERAS. ROT.DIALOGVS.
addito ſigno,quod indicetin medioverfus fit
di&tio ,an in initio an in fine. His rebus fieri
vides, vt vna di& io plures occupetpagioas.
BVL.Deum iinmortalem ,quidtanta no effi
clat cura: NOS. Manédum Bulephore.Ni=
hileft quod hactenus audifti. BYLE.Quid
Altis poteftaccedere: NOS.Quid prodeft te
nereverbum , fi hæreas,aut etiam labarisin
deflexls,deriuatis &compoſitis :BVL.Non
fatis percipto quoddicis. NOS. Expediain .
Quid tritiusautvulgatiushis verbis ,amo,le
go ,fcribo!BVL.Ettam ne hæcin dubtūve
niunt: NOS. Aut his noibus,amor,le& io ,
Icriptor:BVL.Nihil.NOS. At illud habeto
perſuaſum , & neceffum effe mihi, & op ?efíc
quicunique contendatad Cícerontani cogno
minis dignitatem , tanta religione,vtnec his
quamlibet vulgatis diâionibus vtatur, nią
cófulto Indice:nifi forte tutum exiftimas fide
te grammaticis,qui verba per omnesmodos,
perſonas,genera &tempora:nomina,pronos
mina & participla per orynes calus & ntiero
infe & ūt,
 CICERONIANVS.
infle & unt, quumnobisfas-non fit,qcquara
horumvfurpare,quod Cicerone non fues
ett vſurpatum.BVLE.Dic obfecro clardus.
NOS. Amo,amas,amat,fiterfihọc cxempli
cauſa di& um ,apud Ciceronem imiento: ama
mus & amatis fortaffenó inuenio . Item amas
bam inuento amabatisnon inuenio. Rurſus
amaueras inuenio ,amarasnoriInuenio.Cons
trà amafti reperio,arpawiſnequaquam .Iam
quid o legeram ,legeras,legerat reperias: lege
ratis no reperias!ſi ſcripferam inuentas,
ſcrip
feratis non inuentas: Ad eundem modum co
deda de verborum oim inflexionibus.De cao
fuum inflexiótbus fimiliseſt ratio ,amor ,arpo
ris,amorem amori,comperio apud Ciceros
nem : ô amor ,hosamores , horum amorum ,
his amoribus, ô amores non comperio. Item
le&tio , le &tionis,lectioni, le& ionem inuenio :
le & iones,lectionibus,le&tionum ,has le&tioesi
& leétiones non inuento . Ita fcriptorem &
fcriptoresreperio,ſcriptor & ſcriptorum pro
fubftantiuo nominedionreperto.Non obfte
B quo
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
quo minus hæcvideantur ridicula,fi vor aus
debitisftultitias & ftulttarum , vigilantias &
vigilantiarum f,peciebus & fpecierā,fru ua,
ornatuum ,cultuum , valtuum , ambitibus &
ambitum ,altaquehuius generis innumera
fando vfurpare.Ex hispaucisexempli gratia
propoſitis çftimare potes de ceteris omnibus,
quæ conſimilē ad modã inflectuntur.HYP ,
In tenui labor.BVLEPHO . At tenuis non
gloria.NOSO . Succina & ego,fiquè Numi
na læua ſinunt,auditisvocatus Apollo.Nunc
de deriuatis accipe,Legonon vereor vſurpas
re,legor non auſim dicere,Naſutusauſim dice
te,naſutior & naſutillimus nequaquam , Ors
natus & ornatiffimus, laudatus & laudatiffa
mus intrepidedico :ornatior & laudatior nifi
coperero, dicere religioſit. Nec quia fcriptor
& le & io offendoapud Ciceronem ,ftatim aus
fim dicere,ſcriptorculus &le &tiuncula.BVL .
Iminenſam rerú fyluarn video.NOSOPO .
Nunc accipe de côpoſitis.Amo,adamo, redas
modică,deamonondicam.Perſpicio dicam ,
diſpicio
 CICERONIANVS.
difpicio non item.Scribo, deſcribo, ſubfordo
bo,refcribo,inſcribo dicam ,tranffcribo non
dicam ,nili deprehendero in libris M. Tullu ,
BVL.Ne te plane comemorando defatiges
Noropone, remnon aliter quam in fpeculo
videmus.NOSO . Hæc index illeminimus
omnia complectitur.BVLE. Cameli video
ſarcina.HYPOLO.Et quidē uſta. BVLE .
Qua ratione fit vt in histam variis non ab
erres! NOSOPO. Primum hic nihil fido
mec grammaticis , nec cæteris ſcriptoribus
quamlibetprobatis,necpręceptionibus,nec
regulis, nec analogiis, quæ plurimis impos
nunt. In elencho noto omnes ſingularū vos
cum inflexiones, tum derinationes : poſtres
mo compoſitiones.Quæ funt apud Ciceros
nem ,mintata virgulaſigno : quæ non funt,
atra. Ita fieri non poteft,vtfallar vnquam .
BVLEPHORVS , Quid fi di& io fit apud
Terentrā autæqux probatum autorem , nota
bitur atra virgula! NOS. Nulla eft exceptio .
s
Ciceronianunon eritin culus libris vel vna
B diátluni
E
ERAS, ROT.DIALOGVS.
di& lunculareperiatur,quam non poffitin C
ceronis lucubratlónibus oftendere , totanics
phrafim hominis non aliter quàm adulteris
nun numifma,reprobam judicabo, in qua
vel vnum verbumtefederit,quodCiceronia
ni characteris non habeat notam ,cuiſoli ves
lut eloquentiæ principidátum eft å füperis,
Románifernronis monetara čudere. BVLE.
Ifta lex feuerioreft etiarn Draconislegibus,
fi obvnam di&tiunculam paruin Gtceronias
nam , totum volumen damnatur, quamuis
aliáselegans ac facundüm . HYP. Atqur tus
Atum eft. An nonvidesob vnicum nümülü
adulterinum ingentem pecuntă vim cöfiſcas
ri: & vno ncuoquamlibet exiguo totâpuellä 1

formam , licet altas egregiam deuenuftart:

BVL, Acccdo.NOS. Ex his quæ diximus
fi tam omnia colfcientes ſatis fntuemini,quas
ta ſit huiusindicis inoles,cogitate quantoma
for fiteius indicis,in quo formulas loquens
di,tropos & ſchemata, gnomas, epiphones
mata,tepide di&ta,fimilesca dicionis delicias
omics
 CICERONIANVS.
omnes fum complexus.Rurſus tertii, qui me
meros omnes & pedes quibus oratióis para
tes incohat,profert,finit ,continet. Nullus eſt
enim la toto Cicerone locus, quem nonad
certos pedesredegerim.BVL.Ifta moles vel
elephantem balylum defiderer,HYP.Prors
fusdumbiçãor opus narras. NOSOP. Atqui
nihil mentior.BVL.Næ tu ſeptennium hoc
haud male collocaſti, Nunc quando perpuls
chre inftru &tuses tydicibus,fupereftvtnobis
amicus amicis,ac ouuuuraus & illud indices,
quibusrationibus fupelle&tilem iſtam præcla
ram adſcribendi dicendi ve yfum accommo
dare foleas. NOSOP. Non committam vt
quicquam permequidem voslatuiffe videas
tur.Ac de ſcribendo dicam prius, quando ve
re' di& um eft , ftilum optimum effe dicendi
magiftram.Primum illud eft.Nungad ſari
bendum acclaigor,nji no eintempeſta,quū
profunda qules, &altūfilenuâ tenet ola,
Placidum quum carpynt feffa foporeni
Corpora pterras,fyluælp&fæuaquierūt
B 1 Aequor 2
EI
ERAS, ROT.DIALOGVS .
Aequora,quummedio voluunturfydera fag
pſu:
Quum tacet omnis ager, pecudes pi&tæ'as
volucres,
Denig quum tanta rerii omnium tranquillit
tas eft,vtPythagoras fi viueret,orbiū coles
ſtium harmonia exaudtre liquido poffet. Na
In tempore dii dex's gaudent cũpuris merie
tibus miſcere colloqutī.HYPO . Iftonodis
tempore nos prophani lemurű occurſusfor
midare ſolemus, NOS. At nobis Mufæ des
derunt & inaufpicatos lémures, & malignum 1

fpernere vulgus. BVL. At ſunt noces adco

tranquillæ, vt in his Auſtri Borea's ruinas
ädtű ,ac miſeranda ludant naufragia. NOS.
31
Noutſedego tranquillifinias eligo. Non ars
bitror effe vanum quod fcripfit Ouidius,ER
deus in nobis,agitante caleſcimus illo. Siqd
igitur diuinü habethoisanimus, id fefepfert
in eo profundiffimo filentio.BVLNon me
fugit,iftud fecretū femper à laudatiffimis vt 1

cisfullte captatū,quoties aliquid immortalium

tatc
 CICERONIANVS.
tate dignum molirentur.NOS. Habeo Mus
fäú in Intimis ædibus denfis parietibus, ges.
minis & foribus, & feneftris,rimis omnibus
gypro piccozdiligenter obturatis , vt vix ins
terdiu lux autfonitus vlluspoffit trrumpere ,
nili vehementior,qualis eft fæminarūrixans
tlum ,autfabrorüfersartorā.BVLE. Vocũ
humanarū tonitrua & officinarum ftrepitus
non fountanımůſibiprçfentéeffe.NOSO .
Proindenciaproximis quidem conclauibus
patior quenquã habere cubile,nevel dormis
entium voces, ronchluecogitationis feckrū
toterpellent. Suntem qui in fomnis loquung
tur, & nonnulli tam clare ftertunt,vt procul
etiam audiantur. HYPOLOGVS. Mihi
frequenter & forices noctu ſcripturienti 11c
gocium faceffunt.NOSO PONV S. In
meis ædibus ne muſcæ quidem locus eft.
BVLEPHORVS . Sapiéter tu quidem at
etiam feliciter Noſopone,fi qucas & animi cu
tas obſtrepentesexcludere: quæ finos & nca
Etc comitantur inabdimnm illud, quid pro
Bull feccionar
A.

ERAS. ROT. DIALOGVS,

fecerimuscaptato ſilentio : NOS,Redte'mon
Nes Bulephore.Nam Intelligo tumultusiftos
aliisfæpe moleftiores effe,quàm vicinorú fas
brorum folles aut malleos,BV.Quid ergo !
ubi nunquam obftrepunt,amor,odtū ,liuor,
fpes,metus,zelotypia! NOSO . Nete multis
forer, illud femel fatto Bulephore,qui amos
re,zelotypia ,ambitione,ſtudio pecuniæ ſ, imt
ubusí tenentur morbis, eos fruſtrahanc am
bire laudem ,culus nos fumus candidati. Res
tam facra requirit pectustion modo purū ab
omnibus vitiis,verumetiam ab omnibus cu
ris vacuum . Non aliter,quam ſecretiores illæ
diſciplinæ,Magia, Aftrologia,& quâ vocant
Alcumiſticam.Porro leuiores illæ curæ facile
cedunt intentionitam acri,tanig feriæ .Quas
quam & has, fi quæfunt,diſpello,priuſquam
facrum illud adeam.Nam in hoc animūmuls
to ſtudio conſuefecimeum .Atos hacpotilſis
mum de caufa cælebs agere decreui, nequas
quam ignarus quam fan & a res fit coniugin:
fed quod vitarinequit, quin vxor,uberi,affic
$
nes,
1
1

1
 CICERONIANVS.
hes, multam curarum materiam fecum tran
hant.BVL ·Sapuifti Nofopone.Nam mea có
tunx , fi nođu parem ad iftum modum oper
ram darem Ciceroni,perumperet oftum , las
ceraret indices, exureret ſchedas Ciceronem
meditantes,& quod his etiam eft intolerabia
lius,dum ego do operam Ciceroni, illa vicam
tium accerferct, qui ipfiprome operâ daret,
Itafieret,vtdum egomeditor euadereCia
ceroniſimils,illagigneret aliquemBulepho
to diffimilem.NOSOP.Iftuc quoniamfcio
quibuſdam vſuveniffe ,alieno monitus perga
culo ,mihi in tempore caut. Eodem confilio ,
nec vllummunus
publicum ,nec eccleſiaſtica
dignitatem fuſcipere volui,nequid ex his act
cederet animo ſollicitudinis.BVL.At ifta ma
gnis ftudiis ambiuntur abaltis, NOS. Non
equidem inuideo. Mihi vel coſulatu,velſums
mi Pontificisregno potiuseft,tum effe, tum
haberiCiceronianum.Hy. Quivere amat,
præter vnam amare non poteft. NOSOP,
Tum( quidhuius rei paro,fub eam no & em
By a cena

.
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
à cæna tempero,leuiter etiã pranfus, nequid
craffæ materiæ , liquidioris animi fedēinua .
dat :neu quacebula d ftomachoexhalás gram ,
netato affigathumo diuinæ particula auræ .
BVLEPH.Sicaffe &tü fuiffe arbitror Helios
dii,quü Muſacūzproloquerentur.HYPO.
At Enniustpfe paternãquảnifi potusad ars
ma profilit dicenda. NOSO. Et ideo ſcrips
fit vinū olentia carmina. BVLE. Etfatureft ,
quü dicit Horatius, ohe. NOSOP. Quid
agat furor pocticus,nihil ad nos, Cicerontas.
nữefTe ſobria res eft.HYP.Me cerebrû deſti
tuit,fiquandoteluno.NO.Non planc ieiuniu
eſt. Sumo decē acinos vuæ paflæ minutulx ,
quả Corinthtacâ vocant. Hic neg abuseſt,
neg potus,& rivtrüqeft.BVL Intelligo.
Leniter hume&tat, cóferuntip cerebro ac mes
morix ,NOS, Addotria coriandrigrana ſacs
caroincruſtratą,BVL. Oprime ne quid vaa
porisex decē illis acinis prouoletin mētisſes
dē. NOSO.Ne vero quibuflibetno &tibus
ahutorad hācopera.BV Non!Easçxcepifti,
quib ?
+
 CICERONIANVS .
quibus fault Auſter aut Boreas.Fortaffis hy
‫܀‬
bernasfugisob no & is rigoré.NO. Hoc ins
commodifaciledepellit focusluculentulus,
HYP. At interim obftrepit fumus & mates
riæ crepitus. NOS, Acapnisvtor.BX.Quas
igitur noctes deligis: NOS. Paucæ ſunt felts
ces huic fanè negocio: proinde proſperasdes
ligo.BVL.Vnde quæſo ! NOS. Ex aſtrolos
giaBVL.Quũ teploquatot@ potIdeath
cero , quifuit octă aſtrologiæ perdiſcendæ !
NOS. Indice mihi mercatus fum ab hui9 ars
tis peritiffimo.Huius conſilio rem gero.Hy.
Audio multos indicibus iftiufmodi fuiffc des
lulos, quotiesſcriptorerraultin ntiero ,NOS.
Exploratăac fpectatū emi.BVLE .Deú ime
mortale,iſtuc eft fcribere,nec tam miror Hy
pologe,I noftra funtincondita rudiág .Ve
rumadiftū compoſitomodā,vtra cogitatio
prior,derebus ,an de verbis: NOS. Vtraß
prior, & vtrag poſterior,BVLE. Aenignia
dediſti,non reſponſum.NOS, Atexplicabo
Dodů.In generederebusprioreft cogitatio,
w ſpecie
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
In ſpieciepoſterior.BV.Nondum fatisliquet
quid velis.NOSO.Exemplo faciam perſple
çuum.Statui ſcribereTitio,ficfiagite,vt quas
primum curet ad me remittendos codices ,
quosillicommodato dederam ,finoftrâ ami
citiam veluteffeincolumem . Nam incidiffe
quiddam , vtillis mihi vehementer fit opus.
Id i fecerit,nihileffe in rebus meis,quodno
fuum ducere poffit.Sinminy,me veterisamis
citiz tefferam illiremittere,ac fimultatem des
nuntiare.Hæc prima cogitatio nimirü de re,
ſed in genere.BVL. Intelligo.NO.Huic ili
cofuccedit verborumcura.Euoluo quamplu
rimas Ciceronisepiſtolas:elenchos meos oés
conſulo :ſeligo voces aliquot inſigniter Cices
Tontanas,deinde tropos,formulas:tum nume
ros,Demym affatim inſtructa huiufmodifus
pelle& ile,difpicio quos foſculos quib ? loals
poffim inferere.Mox ad ſententiarum curam
redeo,Hoc etñ iamartis eft,fenfusadhec ver
borum ornamentainuenire.HYP.Haud alis
ter quàmi quis egreglusartifex ,veſteniprx
claram
 CICÉRONIANVS. *
claratn apparet,ad hæcinondum annuloruin
&gemmarum vim ,mox cereamaffingat fa
tuain , cut hæc accommodet ornamenta, vel
potius quam ad ipfa confc& at ornamerita.
BVL.Quid ni:Verum age Noſopone. Na
tota noxvni datur epiftolæ ! NOSO.Quid
mihi nartasvnam ! Mufispulchre videor lo
taffe,i periodum vnicam abſokeritnox hys
berna.BVLE. Itame de re tam non magna.
tam prolixas fcribis litteras! . mot
breues.txe fis'inſciens,vt quæ fextam perion '
dum non excedant,BVL.Quin igitur lex
nodes fifticiunthis abfoluendi . NOSO .
Qual fatis fitfcripfiffeſemel.Dectesrefingin
dum quodfcripferts:dectesad indicemexigér
dum , ne quafortedi& tuncula te fefellerit adul
terina. Rurſusalterafupereft examinatio de
tropis ac formulis, poftrema denumeris &
compoſitione.BV. Hocnimirum eft opg-ab
foluere.NOS.Ne id quidē fatis o bone. Der
hinc quod elaboratumeft cura,quanta poteft
maxima, ſeponendum eft in aliquotdies,v ) :,
ex
 ERAS, ROT. DIALOGVS.
ex interuallo ,refrigerato iam muentióis amo
re,velutaliena legas, quæ tua ſunt. Hic demà
grauisagitur cenſura .Hoc feuerā, incorrup
tum , & , vtGræcivocant, 'katsor judicium ,
vbi quifcripfit ex parente fit Areopagites.
Hic fæpenumero fit, vtverſoftilo , nihilrelin
quas.BVL.Omnino fic fiunt accuratælittes
fæ ,fed interim illefruitur codicibusabs tede
Gideratis.NOS.Ifthuc incómodimalim pers
pett aliquid a me proficiſc , quod non it
Ciceroniana.Duciturfuo quiſo tudico.Ego
palim multū ſcribere quam multa. BVLE .
Şcribendi rationchabemus.Ad dicendü qua
meditatione te paras! NOSO. Prima cautio
eft ,ne cailoquar Latine, quod quei effugere.
BVL. Ne Latine! Atqui dicendo flerspræs
dicant,vtbene dicamus.Nouũ autê cxercitas
tionis genus,ftlilendo diſcimusloqui.NOS,
Dicendo fit vtdicamus expedite: vt Ciceros
njano more,ncquaq . Qui feparantequeſtri
certamini,generoſos equos àcurfu phibent,
quo ad ſeriam rem integris viribus veniant.
Nec
 CICERONIANVS.
Nec venator priusdemitlorūgeneroſocant)
quam viſa eft fera. Ad garriendū de quibudiis
bet nugis , fufficit mihifermo Gallicus, aut
Batauicus: prophanis ac vulgaribus fabulis
non contaminofacrälingua.Quod ſiqua res
vrget,vt Latine dicendú fit,&paucaloquor,
necfine premeditatione.Etin eŭvſum habco
paratas aliquotformulas.BVLE. Quas dia
cis formulas! NOSO. Velut fi ſit ſalutans
dus,aut reſalutandus amicus eruditus,qui for
te fa & useftobuius,aut viciffim laudádus qui
te laudarit,aut fi gratulandã ex longinqua pe
regrinationereduct, fiue ex ægrotationegras
utrediuluo, aut agendæ gratiæ qui præftitit
officiū, aut benepræcandūe qui nuper dus
xitvxoré, aut deplorandus cafus, cui periit
vxor . Ad hæc & hujuſmodi, formulis ira
ſtru &tus fum ,ex Cicerone decerptisato con
cinnatis : eas edidici quo poflim vui velut ex
tépore.Porro fi quis cafus inciderit, vt vitært
non queat quin in longũ proferatur fermo,
multale & ione diluo.qd contra & ú eft labiis.
} Neo
 ERAS. ROT. DIALOGVS .
Negedi mefugit,hocipfo colloquio , quod
vobíſcum nunc habetur,quantum flagitios
cum admittam ,quantum detrimenti captam
ad id quod molior.Adſarciendum vix mens
Itrua fuffeceritle&tio.BVL.Quid li detur fpa
tlum meditation :NOSO.Tum quod fuerit
Us,quasdixi,rationibus elucubratum ,ediſco,
quo fit memoria certior,fubindemecü res
cito :itafit,vt quum respoſcit,velutide ſcripe
topronuntiem . BVL. Quid fi qua necefiis
tas exigeretextemporalem oratione! NOS
Qui poteft fackdere, qui nihil ago publicas
Et ſi quam functionem publicam obire ,non
fum meltor Denofthene, qui nunquam vos
luit nffi meditatus affurgere, quamlibetpopu
Hi vocibus efflagitatus. Necmihi pudendum
ducerem ,quod in oratorū apud Græcos prin
cipe laudatur:nec me pæniteat COTRICII,fi qs
dicat mea τον λύχνον απόzer.BV.Equidem
& propofitum tuūadmtror, & animifortitu
dinem fufpicio Nofopone, fupra quàm dich
poffit : touiderem ctiaip , fi velin hoc genere
ftudior ,
 CICERONIANVS,
ftudiorum , velinter tani conjun & os amicos
ac ſodales tanta peſtisinciderepoffet. Cæterù
quoniäarduüeft quod expetimus, & via non
modo longa ac perdifficilis, verű etiam ana
ceps :Si periculü proprie tuü effet,tñ arbitras
rer hoc effe neceffitudinis noftræ ,neque vula
garis, neque recentis, liberis conſiliisamico
proſpicere,ne tot curas,tot vigiltas cii valeta
dinisac rei familtaris diſpendio fruftra fuſcia
peret,ſuſceptas vrgeret: ncue, quod in rebus
humanis nimiū frequéter accidere videmus,
pro thefauro diu multumn'a quæſito tandem
repertret carbones.Nuncvero quú pari cups
dine ducamur oēs,eiuſdenig nymphæ tenca
muramore,Nä& Hypologus eluſde eftanis
int:tuæ quoq fuerit humanitatis, & fi qd ads
monemus, bontconſulere, & fi quid habes
melius,libenter amiciscomunicare.NOSO .
Aequiffimü Bulephore poftulas : proide nec
tegrauatim audia,nec maligne fiquid confus
Jere queâ in mediū confera. BVL . Primüila
ludmihi tecü conuenit ,opinor,ei qui dicédi
Cſcribeds
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
fcribendi ve laudem affe &tat,cognitis ante di
ligenterque perceptis artis præceptionibus,
exmultis laudatisſcriptoribus optimā qués
plam efTe ſeligendū quem imitetur, & ad qué
exprimendūſe componat,NOS, Maxime.
BVL, Neminemautem effe, duntaxatapud
Latinos,qui pluribuseloqntiæ virtutib9 exs
cellat © M.Tullius ,de quoiure optimo præs
dicatü eſt,quod de Apelle,in quem vnâ con
flatum erat, quicquid incæteris pi&toribus
erat eximiū ac fingulare, NOSOP. Quis
ifthuc neget: BVL. Dabis veniam Nofopo
ne,licraffus rufticiusig collegero, diak & ices
rudis, NOSOP. Inter amicos decet omnia
boni conſulere, Quanquam & alioqui mihi
fatis argute colligit,qui vere colligit. BVL.
Age, quid igiturfentis de Zeuſide Heracleos
ta!NOSO .Quid aliud,quam quod excelle
tiſſimo graphices artifice dignüeft. BVLE.
Num & ingenio iudiciog valuiffe putas!
NOS. Qui potuit ars tanta carere judicios
BVL-Cominode reſpondes, Quid igit illi
yentebat
 CICERONIANVS.
ventebatin mentem ,quod,quum Crotontaa
tispi& urus Helenæ ſimulacrū, in quo decres
verat qcqd artisſuç virib9 poffet,explicare, &
abſolutaformæ multebris (nam in hoc argu
mento cæteris antecellutffelegitur) exemplar
viuæ fimillimūædere,in quo nulla venuftatis
portiodefiderari valeret:non vnam
quaplam
pmntā pulcherrimam adhibuit,fed ex omni
busoblatis,aliquot cæteris præftantiores eles
gerit, vtex ſingulis decerperet quod in quas
que decentiffimü effet:itaque demū admiran
dum illud artis fuæ monumentū abſoluerits
NOSOPO.Diligentiflimi pidoris officio
fun&us eft. BVLEPH . Vide igitur num
recto confilio ducamur, qui eloqntiæ fimulas
crum abvoo Cicerone, quàmuis præftantif
fumo,petendū arbitramur. NOS . Si califora
ma virginem Zeuſiseffet nactus, qualis eft in
eloqntia Marcus Tullius, fortaffis vndiis cors
poris exemplo fuiffet cötentus.BVL.Atqui
hocipm quopacto ludicarepotuiffet,niſimli
tis corporib ? diligenter inſpectis! NOSO,
Cu Finge
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
Finge perfuafum fuiſſe, BVLEPH . In hac
igitur es ſententia,nulla inaliis oratorib , elle
virtuté imitatu digna, quæ non eximia fit in
M.Tullio : NOSOP.Ita cenfeo.BVL , Nec
vllüin hocefle neuā ,qui non maior fit in cea
teris! NOS. Ita prorſus.BVL.Non hicpro
fera. M. Brutā , quitotūhocdicendi genus ,
quod Ciceroni viſum eſt optimū, improbas
uit:quumgz ftatusac dluiſionispropofitoes,
velut cauſæ totiuscolūnæ , præcipua fit oras
tionis pars,in orationepro Milone,quaadeo
fufpiciunt oēs,Brutus non probauit primas
riū ac fecundartú caufæ ftatú adhibitūa , M.
Tullio ,fed eandē caufam aliter tractauit. Non
obliciä Pomponiū Atticũ culus vnguiculos
ac miniatulas cerulas ſe metuere ſcribit Cices
ro ,quibus ille notare folitus eft, quæ in M.
Tullii ſcriptis offendebant. Non M. Catone
qui Ciceronēquü fibi maxime feftiuus vides
retur, ridiculū appellauit. Hactenus & viros
graues, & amicosCiceronis recenſui. Hic fi
adiicia Gallū , Lartā,Liciniū , Ceſtiū ,Calųū
Aliniu
 CICERONIANVS .
Afipiū ,A Celiūac Seneca ſi complurcs alios,
qui quūde Ciceronis ingenio non ſatis mas
gaificeſenſerunt,tum orationis genus danas
runt,aliis illü appellantibus aridū , telunum ,
exuccũ ,exanguē,elumbéac diffolutā,mollē
acparū vir :rurſ) alitstumídī , Aſiaticũ ,ac ſu
perfluisredundante :reſpondebishæceffe vel
inimicorum vel inuidorüiudicia , qui tam trim
umuiralipſcriptionedeie &ti,famā etiam mos
liti ſunt,liminusextinguere, certe obſcurare.
NOSOP, Regte diuinas.Nam ifthuc planc
reſponſurus eram , & optimoiure reſponden
dum arbitror.BVL. Tribuantur fanè hçclu
dicia vel odio vel liuori. Certe fateberis opis
nor ,cum eruditis omnibus,facetiam feurifum
effe partē artis rhetoricæ . NOSO. Alioqui
quorſum opus eratab oratoribus tám multa
de hoc præcipt: BVL . Nemo negat Cicero
nem in iocando fuiffe multū,ali nimiñ prxs
dicant,tum intempeſttuā , & fcurrilitatipros
ximum ,Gerte modū illi defuiffe,quemadmo
dum Demoftheni facultatem ,do& orum fere
C li coſens
 ERAS, ROT. DIALOGVS.
conſenſus fuit:nec admodūrepugnat.Qúinë
tilianus, culpam in Tyronem conferens, qui
tituin indulferit numero di &torü , ac plus in
cogerendis ftudii, qua'm in eligendis judici
adhibuerit. Verū hæc Tyronis accuſatio in
patronūrecidit.Sed hæc vtcung habēt, quis
vnquam in hoc genere laudis primas tribuit
M.Tullio : Lacedæmoniorü peculiaris hæc
erat laus,& ſecundú hos Atticorū . Adeo vt
qua poæma bucolicũ & contædia lepôre fa 1
cetlac potiffimūcommendetur,ad hanc Ves 1
1

nerem Latini ne aſpirauerint qdem . Eft igte

aliqua virtus oratoris,quæ re&tius petatur ab
aliis qua à Ciceroe NO.Nos de Latinis agts
mus.BV. Age,audebimusne Ciceronisios
cos cũ C.Cæſaris,aut cũ O & auit Cæſaris die
& is conferre!NOS.Vix auſim qd adhuc nės
mo do& orū auſus eſt.BV.Itaţfi res feftiuis
tatē defideret, no mihifas erit aliqd ex O & as
uti di&iseffingere! NOS. No,li velis haberi
Ciceronianus.BV.Rurfusabs te quæro,oum
fententiasponasigtet ornamenta di& ionis.
NOS,
 CICERONIANVS.
NOS. Gemmæ funt & lumina,tantú abefts
vt fubmoueam abarte .BVL. Hic appello
tuā judiclum ,an in hocgenere laudis Cicero;
cæteris omnib9 antecellat.NOSO , Non me
clàm eft,quod Seneca Publiū Mimographū
in hac laude præfertomnibus. Verù non pa
tinusoraculum eft, quod Senec « viſum eſt,
qui ipſe in fententiis immodicuseft, & quis
bufdam frigolis indulget. HYPO , Etiftud
Quintiliani, & Auli Gellit iudictum refidi po
terat,quod vtero videatur inuifum habuiffe
Senecam ,alter ob æmulationem , alter ob ins
genit di& ionisga fimilitudinem , BVLE. At
idem Gellius,quamuisparūçquus, fatetur in
ter Senecæ fententias effe, quubus nihil melis,
dici poterat.Nec fieri poteft,vtoés æquefelt +

ces fiat,vbi fermo tot fententiis contextus

eft.Verü ex his facilius inuenias gå imiteris,
quàmexaltis,in quibus nec crebræ ſunt,nec
inſignes.Agedī .Nonneresinterdum exigit:
breuitatem !NOS.Fortaflls.BVL.Hu19 cx * ';
emplum vtrü re&tiuspctesà Saluftio ,Bruto,
Ciw ve'
 FRAS. ROT. DIALOGVS .
ve,à Cicerone! NOS. Cicero breultatē non
affe &tauit, BVL. In Demofthenelaudač vis
orationis,hoceft,neruofum quidda ac natus
rale :ab vtro hoc reclus petemus! NOS. De
Latinis agebamus.BVL.Verühæcfantom
nium linguarü cömunia.Rurſum res interdū
poftulat ſeucritatem , huiusexemplū re & ius
nepetemus à Cicerone,an á Bruto & Pollio .
ne:HYPO.Vtpro hoc reſpondeam :abhis
qut hac nota fuerunt infignes.BVL.Vbines
gocium inuolutū partitionibus explicadum
eft,vtrü à Ciceronepetemus, an ab Hortens
Do,aut ft quis Hortenfio fimilis: NO. Quid
petemusab eo ,culus præter memoriam nihil
extat: BVL.Verù diſputandigratia fingam ,
extare.NOS.Nihil opus fingere,veris ac nos
tis agamus.BVL. Nemo non fatetur fidem
in oratore præcipuam effe. Eam conciliatps
bitatis & grauitatis opinio,eleuatartis aut in
temperantiæ ſuſpicio.Habeatur ſané Cicero
vir bonus,quod vix illi Fabius, licetimpens -
dio fauens,audettribuere:fed,quod dillimis
kari
 CICERONIANVS.
larınó poteft,artem magisoftentat,defe plus
ra gloriofe coniemorat,licentius in alios ins
uehitur qua'm Cato, Brutus, aut Celius, cut
fan & itatem tribuit Quintilianus. Harūstags
rerum exemplum nomete & tus petemusab
Ariſtide,Phocyone,Catone,Bruto, ộ à Cice
rone! NO ,Videris huc venifle meditatus CA
ceronis vituperatione.BVL.Minime gentii
Ô Noſopone. Sifermonisexstū patienter ext
peftaris, intelliges & Ciceronis & noftraagi
caufam :Ciceronis,ne forte perperâ illâ exprt
mentes, gloriaelus obſcuremus,quemadmo
dum ſoleat imperiti pi & ores eos traducere ,
quorumeffigiéfecus quàm oportet expreffe
funt: Noftram , ne male collocemus amores
noftros,acridiculū quiddå,nec minus infelix
vfu veniatnobis,quam quod obtigiffe dicit
Ixioni,quipro adamata lunone, nubis inane
fimulacră complexus eft;aut Paridi, qui pro
rapta Helena decem annis bellūgeffit,quum
Interim mendax Helenæ fimulacrū ample&te
retur,nimirü ipfa procul in Aegypto deorü
A v aruficha
 ERAS. ROT.DIALOGVS .
artificioſublata. Quid erñ nobis infelicius ,
aut magis ridiculum , fi tot laboribus nihil
aliud , quàminanem ac fallacem Ciceróts vms
bram affequi contingeret :NO.Ifthucomen
auertant ſuperi, BVL. Auertant inquam.Et
hoc agimus,nequid Amile eueniat.NO . Nó
mihil & illud conducitad imitationem Cices
tonis,vt quam optime ſentiamusde Ciceros
ne,BVL. Nouus candor,amellusſentiampus
de Cicerone ,quàm ipfe fenfit deſesplo. Verű
tribuatur hoc illius modeſtiz , fi parcius de.
fe. Quis vnquam veterumſic admiratus eft
Ciceronem ,vt abvno petendaputarit omnia
diationis ornamenta ! NOS. At hodie ſunt
quamplurimi,quos hæc habet opinto , BV .
Nihil moror quamplurimos:cordattiacvere
dodū reor effe neminé, Cui mortalið hafce
nd : Acindulſitnatura,velin vna quapia diſc
plina,vt vnusin ſingulis elus partibusexcelle
ret omnes,vt non aliquid reliquerit ineo de
fiderandii,autita dederit,vt noabaltis ſupera
retur! Quato id incredibiliusin dicédi faculs
tate,
1
 CICERONIANVS. "
tate,quæ diſciplinis propemodum omnibus
conftat,qaç totalias res defiderat,quas nemo
pręceptis traderepoffit:Fingamuhsodie CD
ceronem viuere,& effe quendam Trachalo fa
Inillimum ,vtrú malles à Ciceronevocis mos
derationé petere,an à Trachalo! Opinor ab
co , qui hac parte præfertur omnibus.Pudos
flsac modeftiæ fpecimen vtrū malles a Crac
So,I viueret,petere, quam a'Cicerone! Etne
de finguliscommemoré,nónne fumereså fin
gults,in quocæteris anteftarent:HYP.Quis
non eligeret potiora,nifi qui vel nondiiudica
ret,vellbiinuideret:BV.Itag mihiprobas
turZeufidisexemplů, quodfequutus etiam
Quintilianus,imitatoripræcipit,nec vnum
effe legendū ncc omnes,necquoslibet,fedex
præcipuis deligendosaliquot eximios,inter
quos Ciceroniprlmas tribuit,nó folitudiné.
Summú erñcffevult inter pceres, non folitas
riãexclufis cæteris.NO.Si Quintilianicofie
liisauſcultabimus , idemnobisvfu ventet, qd
euenit ip By.Qudgam !NOS.Yt parum
euadamus
 ERAS. ROT. DIALOGVS .
euadamus Ciceroniani.Nobis alius ppoſitut
eft fcopus.BVL .An parū erit Ciceronianú,
cui quicquam accefferit,quod à Cicerone pes
titum non fuerit: NOS.Sic autumant, BV .
Etiam fi melius fuerit quod ab alio petitur,
aut ne fit quidê illud apud Ciceronem !NO.
Quid au BVLEP. Sed interim illud mihi
cogitesvelim optime Nofopone, quâtapars
Ciceronianok voluminū iterciderit, & in his
diuinū illud opus De rep ,cujus fragmentum
neſcio quo fato feruatum ,nihilaliud q deſide
rloreliquorü voluminum diſcruciat animos
noftros,quæ culuſinodi fuerint,hinc licet efti
mare,leoné,vt alunt,ex vnguibus. Ne quid
Interim comemorem de tot epiſtolarum lis
bris,de tot orationibus iniurta temporü ins
terceptis,de tribus voluminibus,quibus Ty
so libertus 1ocos & fcite dista Ciceronis cos
plexus effe legitur, dégz cæterorú hulus viri
ſcriptorum naufragio.Quipotesigitur ablo
lutus effe Cicerontanus, quitam multa illius
non legeris! Adde quod Cicero no tractauit
oés
 CICERONIANVS.
1 omnes materias,de quibus fi forte dicendum
fuerit,vnde tandē petemus orationis fupelles
& ilem :Anproficiſcemur in cainpos Elyfios,
ab ipſo percunctaturi,quibus verbis ille talta
fuerit di & arus! NO , Ea duntaxattra & abo ,
quæ poffintverbis Tulltanis explicari. BV .
Quid ? An non iudicas Ciceronē oratorum
præftantiffimü: NO.Pluſõpræftantiffimū.
BV.Quid Apellem : nonne pi&torum optis
mum : NO.Alunt,& credo,BV.Ancū Apel
leum appellares, quinon poffet quarumlibet
rerum imagines effingere,fed tantú eas quas
ante pinxiffet Apelles! Atg adeo qui nooés
1
tabulas Apellis manu depi&tas conſpexiffet:
HYP.Quis iftud diceret, nifi fi cuiplacetille
pidor,in quem locatur Horatius,qui dato pa
cio condu & usad pingendum naufragium ,
pinxit cupreffum , & indignatū condu &torem
rogauit, ecquid vellet appingi prominens &
cupreffo:BV. Quid aliud eftefle Ciceronias
num , quam illi fimillimûeffe! NOS. Nihil
aljud.BVL. An ille fimilis videtur Ciceroni,
qui
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
qui non poteftniſide certis materis dicere!
NOS.Perge.BV.Mthi ne oratorisquidē tis
tulo dignushaberetur:S1Ciceroquauis dere
potuſt optime dicere, ismihi Ciceronianus
erit,quiquacung dere valeat præclaredices
se:quemadmodü Apelli fimillimuserit, qui
& deora & hominū,& animantin , & omnia
denio rerü formaspenicillo fuo poterit ads
umbrare.NOS.Equidē pulchrius effe duco
tresepiſtolas ſcribere phraſi Ciceronlana, qua
centă volumina ſtilo õlibet expolito,modo
a Ciceroniano diſcrepante.BVL.Verú Nos
fopone ftiſthæc fententia federit antmonto ,
vereor futurű ,vt no ſolum no cuadamus Cla
ceronlani,fed ipfi etiam Ciceroni, anoi videas
mur.quæſo illud mihi bona fide refpódeas,
totūCiceronem exprimendū cenſes :an muti
Jum ? NOSO ,Ettotü quantuseft, & folum .
BVLE.Q_ui totii,quiſe totū non expreffit
Rurſus ea parte quaſenobis conſpicuum fer
cit,mutilus eft ac vix dimidiatus! Addequod
Inhisiplis quæ extant,aliquandoibinon fas
tis
 CICERONIANVS.
tis fecit.Siquidem deinuentione libros,fubfti
tuto oratore,veluti damnauit. Et orationem
pro Delotaro munus Leuidenfæ vocat. Ad
hæc in his quæ fcripfit tanti,non etiam recos
gnouit,ipfe Cicerononeft Ciceronianus,dus
juſmodiſunt libriDe legibus,pręteralia mal
ta.Qui flet igitur,vt totâ quantus eft æmule
-mur, quem & mutilu habemus & truncū , &
in nonnullis indolatú ac fui diffimilem !Nid
forte probaturusesillū ,quiinchoatas Apela
lis tabulas,aut rudes Lyſippi ftatuasimitaris
(peret fe alterum Apellem aut Lyſippū euas
furū.Id fi conſpiceret Apelles ipfe ,qué ferunt
ingenio candido libero fuiffe ,nóne clainas
ret, Quid facis vaicāzune . Ifthic poeſt Apela
les.Iam ſi quisſibippofuiffet inſignem Lys
ſippi ſtatuam effingendam ,cus rubigo vitiaſs
ſetmentū & os,aut et parti non impofuiffet
ſummam manū ,grauaretur eluspartis exem
plum ab alio quoplam artifice ſamere,an po
tius haberetilld ,vt eft corrupti &impfe & ū,
æmuları, be recedat ab exemplo cui ſemet
addixit,
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
addixit,quàm ex alteriusartificisſigno quod
deeft ſappkere! NOS, Vt poſſumus, alunt,
quando vt volumus non licet, BVLE. Aliis
Noſoponere& ius iſtud verbū vſurpabitur, q
quod in Cicerone deminutīeft,exaltis ſcrips
toribus farciunt, Mallentémex vno omnia ,
vel quia promptiuseft,vel quia nullus illo di
xit felicius, Vcrü quando id non eft datū , ex
aliis mutuantur,Quid quod Ciceroné habes
mus non modo truncū ac lacerū ,verù etiam
sta deprauatū ,vt fi rculuiſceret, ipſe, opinor,
niec agnoſceret ſua ſcripta, nec reftituere pofs
fet , quæ librariorü ac ſemido & orā audacia ,
Incurla, inſcitia corrupta funt, quod malū
Teutonibus potiffimüimputat Politianus,
quibus vt hic patrocinari polim ,ita putonts
hilo minusinuectü inendarum ab audacibus
quibuſdä ac ſciolis Italts.Vtpecómemorem
Interlin ſuppoſititia,falſcéztitulo Ciceronem
autorē mentientia. Quodegenere ſuntlibri
rhetorici quatuorad Herennium , hos baud
quaquàm indo & i,Sunt &interoratões,quæ
no
 CICERONIANVS.
non à Cicerone ſcriptæ ,ſed alio quopiaerus
1, ditoexercendæ di& tonis gratia confi&tæ vis
is dentur.Adie &ta eft nuper oratio pro M. Vas
! lerio ,quæ ſolæciſmis ſcatebat, tantum abeft,
Jy vt Ciceroniana dici poffit. Nec deſit qui Por
til Latronis declamationem in Catilinam P
Cícerondana legant orationc.Proinde fi deuo
tis animis nos vnlus Ciceronis imitations de
dideriipus, citra delectum expreffuri quicqd
apud illum compererimus, nonne noſmet in
fummum confecerimus diſcrimen ,ne quum
diu multunis nofipſos torſerimus ,tande Go
ticas voces ,aut Teutonů ſolæciſmos pro Cis
ceronianis flofculis aple& aniur çmulemurig !
NOSO.Iftud malū auertant Mufæ . BVL.
V creorne Muſis dormitentibus id nobis fre
quenter eueniat Noſopone.Nec eſ femel,lus
fum hunc vidimus.Fragmentum e Cicerone
decerptū addito Germani cuiuſpiam titulo ,
quàm deridebant:quoties barbarüinclamas
bant,qui abi valdeCicerontant videbantur,
1
Rurſus aliquidpridieconfistom proferebat
D
 ERAS. ROT. DIALOGVS .
to mediū,addebatur Ciceronis nome, & fini
gebatur exemplar repertum in bibliotheca
peruetuſta. Quám oſculabantur, quamadom
rabant diuina Hlä , &inimitabilem Ciceronis
Nota que phraſim ! Quid quod erudit non negant in
lam erat Ciceronis ſcriptis inueniriſolaciſmosdoexcu
Enbiccrone
Qurbnexu Sabiles, qualcs & olim exciderāt &excidunt
slaน tórari hodie viris eruditis ,dū in varie diſtracta com
Fulis tely gitatione,magis fententiæ præcedentismemi
Sus %. nerunt,quàm verborum , eoos fit,vt periode
clauſula prioribus no reſpondear!Qd genus
ho Ut, Diutius commorans Athenis, quontam
inFadili venti negabåt ſoluendi facultate,erat animus
munesolcad te ſcribere:Initio verlabatur in agimo,vo
cum mii
dit Cicero lebi,aut Natuerā,poſt magis arriſit,in animo
inhacpte.erat,quæ voces cundē effictātſenſum , fed pas
rū congruunt iis quæ pcefferant. Quin Au.
Gellius ub.vi,cap.decimoquinto ,profertloa
cũ ex ſecundo libro Ciceronis de gloria,in
quo manifeſto lapſus eſt,verſus aliquot Hos
mericos ex Iliadosntribués Ataci, quă-ibdi
canturab Hedorc, An id quoque conable
Simile solcecīcxcul ifinji Eras, in explicatione
rdagý.iz. Confthay ,chi.co.za
+
 CICERONIANVS.
mur emulart: Id profe& o facienda,litotum
exprimemus.Ad hçc obferuatūmemoriço
pirū eſt,Ciceronē dixiſſe quçda quę nemo
doctus putauit imitada,veluti quñ ait,in pos
teſtateelle, pro,in poteſtate effe, Acſand fieri
poteft,vt illd tem ,pte,fecerit in autographo,
calami Auxus,autalius fpia caſus,autin aliis
exēplarib ?librarieofcitansinduxerit.Rurſus
in ædi& o M.Antonti,M.Tullius veluti bars,
bara & Latlaistgauditå vocē pſcindit,piiffs
mus apro, quâ eaapă pbatiffimos latinę lin
guæ fcriptores reptaf.Idé vt ſolæco in eo re
Shendit,qď ſcripliffet,facere cötumeliâ,quês
admodü dicim Latine,facere iniuriâ, quum
apd Terētiū ,optimû,nifallor,elegatięRoma
nę autoré ita loquaf Thais.Nam ſiego digna
hac cötumelta fim maxime,attuidigo9qface
res tñ :opinor em tacite repeti contumeliam .
Idem ab his vocibus nouiffime & nouiflis
6
mus, ceu male latinis abftinutt,quüels no ves
fitifint vti M. Cato & Saluſtiº. Qua religiõe
M.Tullium , Aul. Gellius teftatur vfum & in
Du altis
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
quod
Cicowni aliis multisdi& ionibus quibus autores bent
declassiqueLatini, & anteillum & poft illum frequenter
trerieure,vifunt.Fertur &geminūff,fcripfiffe,quoties.
11

motiolçaantecedebat
worzien
longa vocalts,vclutin cauffa,vis
ito bem fe,remiffi,pro caufa ,viſe, remili.Num igitur
‫و کارهای روم‬,‫انا‬
totum Ciceronem imitantes abftinebimus:
cenimis
Iwum ab his quæ contra do & iffimorum hominum
karpere fententiam voitCiceroni non placuerunt,aut
urde trix : ea fequemur quæ nullido & ivoluerunt imita
mange4 ,ac niec excufare potuerunt: Hy. Ifthuc qs
Le lenia dem amantiñ eft,etiam neuos earü quasamåt
Fur te fine exofculari.BVL . Ageſi totuiserit exprimens
nio . trake
kes nonadus, num illius exemplo Mufis & Apolline
fordi manullo ſcribemusverſus:NOSOPON . Cara
apparet menexcipio BVLEPHORYS.Næ tu bos
eum claxcfiameruditionis partē excipis, dum carmen
csiatisi
e wiamexcipis.Cæterum quid vetat quo minus vtas.
f. addita mur hacexceptione & in his virtutibus,in g
hos
ne).
sa mo bus ab aliis fuperatur Cicero, quemadmodū
in hoc toto genere multis eft inferior,ne dicâ
omnibus.Quàm multos verſus admiſcetfort
ptis fuus,ex Homero, Sophocle & Euripide
parū
 GICERONIANVS.
parum feliciter verſos,præterGræcorñ exem
plum inlambicts eamvſurpans libertatem ,
quam ſibi Latios comediarů ſcriptores pers
miſerunt.Tu fi quid fimile yoles facere, num
vereberis ea felicius, ů poflis, ac minore licen
tla vertcre,ne fis parum Ciceroni ſimilis: An
non dehoneftat orationem ſolutam ,quiver
ſiculos,quos vertendo facit fuos,parumrelia
qdi& topi congruentes admiſcet: Tum quos
niam identidem ille fuis libris afpergitverſus
Ennianos,Neujanos,Pacuuianos & Lucilla
gos,horridamillam & inconditam antiquita
tem reſipientes: ubi religio erit fimiles,imo
diſſimiles verſusex Virgilio , Horatio , Oute
dio,Lucano ,Perlioue proferre,quorum lucu
·brationes,vtmfiushorroris ,ita plus habent
tum elegantiæ ,tum eruditionis: An hic mes
tuesvideri M.Tullio diffimilis: NOS, Gerte
nonnihil recefferimus ab eo, quem modisois
.bus exprimere conamur.BVL. At quid eft
neceffe femper ac modisomnibus effc fimis
lem ,quumfæpepotiusfitefleparé, &inters
DW dum
 ERAS. ROT. DIALOGVS .
dum facilius ſit fuperare quam æquare, hoc
eft ,meliorafcribere,quam Imita .NOSO.
Meliora Ciceronianis, ne Muſas quidē ipfas
di& uras opinor.HYPO.Fortaffe poffent,fi
neruos intenderent,&noétu incænatæ ſcribe
rentad lucernula.BVLEP . Ne quæfocomo
Deare Noſopone,ſemelftipulatus ſum impus
-ne dicendi quæ viderētur poteftatem.Si quis
fit víg adeo deditus addi& usque Ciceroni,
quemadmodü nos hactenus fumus, an non
pericului ſit, necæcus amore,vel provirtutie
bus admiretur vitia,velfetensipfa quoc Vi
tla effingat:NOS.Mpakagis, in Cicerone vis
tta: BVL.Nulla,nififortèrolæciſmus vitlum
eſtapudalios,apud Ciceronem non eft. Atſo
læciſmus,vtdiximus,eruditicommonftrant
in libris M. Tullt, Nifi labi memoria vitium
non eft, & hoc commonftratü eft à do &tis.St
vitrūnon eſt immoderata mentione propria
Tum laudū etiam illü grauare cul patrocinas
tis,quod in Milonis defenfione fa & um teftam
turAſconiusPedianus, &vbxyfquâ non fube
poleg
 CICERONIANVS .
moleftus eft hocaffe &tu Cicero,non fine cau
fa,vteleganterinquit Seneca,ſedſine fine glo
flans.Ethaud ſcio vtrare At intemperantior ,
de ſegloriando,an aliosinſectando. Quoci
o colore defenderimus hæc,illud inficiari no
poterimus,hac duntaxat in parte re& ius exa
emplum ab aliispeti poffe.NOSO.Miffum
faclampusſermonem de moribus,de virib , ac
virtutibuseloquendi nobis inftituta eft diſo
putatio.BVL.Ego vero lubensmiffum fece
ro ,ail rhetores ipfi contenderent;bonú oras
torem effenon poffe,qui non ſit idem vir bo
mus. Verú age,num ubi videtutefle vittora
compoſitio , a di& io fequens incipiat ab iifde
fyllabis ,in quasdelittprecedens,vclutEchứs
imaginem ludicram referens.Quod genus di
dicas,aemihidona donata ,nevoces refcrae
feras, ne mihi per imperitos ſcribas ſcribas.
NOSO.Fateor ineptam & abſurdam copos
fitionem . BVLE. Atqui takm proferunt ex
amaſio noftro Cicerone: O fortunatam natá
me conſule Romam ,NOSO .Iam femelcars
Dwi men
 ERAS. ROT. DIALOGUS. '
men except. BVL . Per me licebit ,modo fts
mul excipias illad,totâ Ciceronem . Sed nos
dum elapfus es.En tibi nihilo meliorem cós
poſitionem ex oratione ſoluta refert Quintis
lianus.Res mihi inulla viſæ funtBrute. Aut
fi malis Ciceroniano fanare more,inuiffe vila
fæ ſunt.Ne quid calumnier interini deduob ?
moloffis in clauſula.NOSO , Iftuc'excidit in
epiftola familtari,BVL.Nihil repugno,tantū
quæro num exiftimes imitandum G. erte fate
ris aliquid poffe dici melius, NOS, Nefcio .
BVLQuid hicmemorem de vocalium cres
bra collifione,quæ reddit hlulçam &inamas
nam orationem !Annon hoc quog notatū
eft a do &tis in Cicerone: Neglexit,inquies, ni
hil reclamo, modo fateanrur quiddam effe,
quod apud alios aut nó fit ,autft nielius.Rurs
Sus ex te quæram ,ecquem nouiftifcriptorem
tam vigilantem ,tamkz felicem , vt non alicie
bi darmitarit. NOS. Quidni hoieserant.
BVL.Inter homines igiturnumeras Cicero
nem : NOS, Interdum .BVL .Vtrumigitur
putes
 CICERONIANVS.
putes effe confultius,imitaridormitantē Tula
lium ,an vigilantem Saluftiü ,aut Brutum ,aut
Cæfaremn!HYP. Quisnonmallet vigilanté
exprimere!BVLE.An non fic Homeraims
tatus eft Virgilius, vt multa correxerit, non .
nulla reliquerit: Nonne fic Hefiodā, vi nurg
non vicerit: Nonne fic Horatius eft Lyricos
æmulatus, vtexvnoquog decerpenis quod
effetbellidimum ,qés poft fereliquerit: Egoi
inquit,apts Matinæmore,modd Grata car
pentisthyma per laborem Plurimü, ctricanes
mus,vuidiqui Tiburis ripas, operoſa paruus
CarminafingoiАa nonficimitatus eft Luci
lium ,vt quædam in illo fciensprætermiſerit,
ab alits fumpturus quod imitatione dignius
effet: Quid alios commemorem ? num spre
M.Tulliustam admirabilem eloquentiam ex
vno quopiam contraxit: An potius excuflls
Græcorum pariter ac Latinoră philoſophis,
hiſtoricis,rhetoribus,comicis, tragicis, lyris
cis : demã ex omnt fcriptorūoinntū genere
Juámillam diuinâphrafim collegit, cotexuit,
Dy abfola
 ERAS. ROT. DIALOGUS.
abfoluit: Si modisomnibus libet imitari Clo
ceronem , & hoc illius exemplum imitemur.
HYP.Non abfurde mihiNoroponcloqui vi
detur Bulephora.BV . Quid: an nóhoc ipſe
docust Cicero, caput artiseffe diffimulare are
tem : Frigetem , & fidecaret ,acvelut infidiofa
tlmetur oratio,quæſignificationartis dedit.
Quis ea ab conon metuat, qui fucú & vim
parat animis noftris: Itaque fit feliciter Cices
tonem imitari volumus , diffirnulanda cum
primiseft ipfaCiceronisimitatio.At quinul,
quam diſcedit ab llius lincamentis, qui vera
ba,figuras,numeros. ex illo concinnat, quas
dam imitansetiam non imitanda: veluti quis
dam Platonis difcipuli,adductis humerisprę
ceptorem referebant : Ariftotelis auditores
ſubalbum quiddam in loquendo,quod in eo
fuffe legitur,reddebant: quoniam mantfeſto
præ fe fert imitandi ftudiū, cui videbitur ex
animoloqui, aut quid laudis affequetur des
nis! Nimiriiidquodaffequunturút qui fark
buntcentones.Dele &tant fortallis, fed paulila
per ,
 CICERONIANVS . " ;
për, fed ociofos duntaxat. Cæterum necdoua
cent,nec mouent,necperſuadent, Sūmalaus
eft ,probe tenet Virgiliū, multo fudore con
cinnault emblemata. NOS. Quo magis elus
cebit imitatio, hoc magis habebor Ciceros
Dianus.Hæc eftvotoru ſumma,BVLE.Ree
de dicis,fifacundiâoftentationt paramus,nó
vſus. Verü plurimum intereft inter hiſtrion
nem & oratorem . Ill dele &taffe fatiseft : hic
etiâ prodeffe ftudet, fi modo vir bonus eft.
Quod finon eſt,necoratoris nomētueripor
terit. Iademonftrauimusopinor in Cicerone
quædã effe vitanda, quædam in eo defiderard;
quædam ficadeffe,vt inhisabalitshac parte
felicioribusfuperetur. Sed donemus nullum
effe virtutum aut ornamentorum genus , to
quo non ut cæteris vel par vel fuperior: certe
in aliis alia magiseminent ob raritatem.qux
in M.Tullio ornamentorüdenſitatevelut ob
Seurantar : perinde quali certas ftellas notare
velis , faciliusid facies raræ luceant, quàm
1
tota cel pars paritertulignibus obfita fit.
Iuda
 ERAS, ROT. DIALOGVS.
Itidem fi veſtem confpicias totam getnmis
obteftam ,minus te capient ſingulæ . NOS.
Quitotă imbibit Ciceronem , non poteft
aliud quamCiceronem exprimere, BVLE.
Eodem reuolilmnur.Fatebor eloquétem ,qui
Ciceronem felictterexprefferit: ſed quitotā ,
exceptis viçits : & ne fim iniquior ,vna cum
ipfis victis,modo totū.Feremus illud fubina
ane, feremus méntū leuà demulceri, feremus
&collum oblongūatos exiltus,feremus pers
petuam vocis contentionem ,feremus indeco
ramparunion viriſem to initiodiceridi trepi.
dationem , feremus locorü intemperantiam :
& liqua funt alta,in quibusM.Tulliusvel ſis
bi,vel alits difplicuit, modo fimul & illa exs
primant,quibustftavel texit ille , vel pelautt.
NOS.Vtinamn tdmihi contingat ante ſupre
mum vitæ diem . BVLE . Iftuc vt contingat
nuncagimusNofopone.At videquammula
ta quam pauciscomple& itur,qui totum dicit
Ciceronem.Sedô Mufæ,quantulam Ciceros
nieportioneinnobis referunt ifti Ciceronis
limit,
 ¿ CICERONIANVS.
Amii, quivoculis, formulis,tropis,& claulu
lis aliquat,hinc at & hinc ceu corrogátisſum
mammodo cutem ,ſeu bracteam potius Cice
ronis nobisexhibent.Stc olim Atticum dice
de genus quidam æmulabantur,quâ tntetim
effent aridi,leluni,frigidig ,femper,vtattille,
1 manum intra palltū habentes,nec fubtilitate ,
nec fanitatem n, ec gratiamAtticorurn vlla eso
5 partepoffentaffequi. OptimotureQuintis
Itanus itfidet quofdam ,qui fe gamanos Cb
cerontshaberi volebant,quod aliquoties his
vocibus abfoluerent claufulam , effevideatur ,
quod ea femelatøtterű Cicerontforſitan exs
cidit,fiperiodālongioreanibitu circüduxifs,
ſent,quod ininitiispræfertimnonning fer
cit ille.Nec hodteparī multi ſuntiftorūſimta
les ,qui fefevaldemirantur, & alteros,vt ajūt,
Cicerones effecredunt, ů prima vox oratióis
fit,quamo ,aut, & fi, antmaduerti, autqum ,
aut fi,quod officiorü libros fic ordtatür M.
Tullius, Quanõ te Marcefili,periodum vix
nono verſu abſoluens. Er prolege Manilia..
Quão
 ERAS. ROT . DIALOGVS.
Quraniqmihiſemper. Landariffimain lam
pro Miloneorationem fic auſpicatus eft,Ets
yercor tudtces.Rurſus Philippicarum duoden
dmam ,Etů minime decere videtur.Item pro
G.Rabirio ,Et Quirites.Etepiftolis aliquot
Imilleeftinitium.Et haudfcioan ifti libros ad
Herenniñ ob id tribuant Ciceroni,quod ab
& ,capiatexordiū.Porro Definibusbono
rum librūquintum Ac incipit, Quum andis
wiffem Antiochű Brute. Tuſculanasquæftio .
Des fic auſpicatur, Quum defenfionum labo
sibus. Eteluſdem operis quartum librum ,
Qui multis do locis noftrorum hominü ins
genta.Pro L.Flacco ,Quumto maximis pes
siculis.Item pdomo ſua ad Pontifices.Quð
multa diuinitus.Iterum pro Plantio, Quum
propter egreglam ,Ad hçc librum de natura
deorü primum , Quã multæ res in philofos
phia,EtScipionis fomniū, Quã multæres
ini Africa, Pro Rabirio dicens fic orditur,
Animaduerti tudices.Rurfusad Brutū de pas
radoxesStoicorū,AnimaduertiBrute.Pro L.
Coraclia
 CICERONIANVS.
Cornelio Balbo ſic orditur, Stautorttaa patro
norů, Pro P.Seftio,Siquisantca tudices.Pro
Ceciona,Siquantūto agro ,Pro Archia poco
ta ,Siqd eft in meingenti.In Vatiniū teftem ,
Si tua tantümodo Vatini. Ad equites Aturus
to exilio ,Si quandoinimicorú. Ad ſenatum
poftreditü ,Si P.C.veftris.Pro M. Cælio , SI
as tudices. De prouinciisconſularibus, Siqs
veftrü P.C.Quid autem magis ridiculum ,ac
Ciceronidiffimilius effe pofit, quam nihil
habere Ciceronis præter tales voculas to ora
tlonisexordio de quibus fi quispercontetur
Ciceronem ,quur ab ils vocibus ſit orſus, rey
ſpondebit,opinor, quod to Inſults fortunatts
Luciano reſpondit Homerus, rogant quur
primam Iliadis di& ionem voluerit effe.eñor,
nam hæc qnæſtio multisfeculis torſerat gras
maticos,illud,inqun,tā forte venitin mente,
Conſimilis impudentiæ funt, qui libi pluſo
Ciceroniani videntquodaliquotiesinfulciát,
etiam atß etiam pvehementer, & maiorem
do modampro valde,identidem pro ſubide,,
qui,
 ERAS.RO.T. DIALOGVS.
quum & tum quoties inæqualismoniētiſunt
quæ connectimus ,tum & tum quoties æquas
tis, tuorū to memeritorü ,Quid quçris, pin
fumma,aur breuiter,Non ſolum peto ,verum
etiam oro contendoz, Antehacdilexifletan
tum ,nunc etiam amare mihi videor, Valetus
dinem tiam cura,& me vtfacis ama, Non ille
quidem virmalus,ſed parum diligens:qualo
quutionis formula fic M. Tulliusvideturdes
le &tatus, vt in eadem pagina crebro repetitā
inuentas.Simile eft,quü perillud,pronomen
indicat non quod pręceffit,ſed quod mox fes
quitur.Et in epiftolis fortaffisfemelat & iteru
dixit ,cogitabam in Tuſculanūšitag Ciceros
nlanus fibividetur, qui fubinde dixerit, Ros
mam cogitabam ,proco qaoderat,in animo
habebam , ſiueftatueram proficiſci Romam .
M.Tullius anntnuinerū non adfcribitepifto
Its,fed tantummenfisdiem .Et Ciceronianus
non etit, fiquis a Chriſtinatali apnú afſcrips
ferit,quodfæpe neceffarium eft, femper vuiles
Iidem non ferunt, a quis honoris gratia dos
men
 CICERONIANVS.
menelus,ad quem fcribat,ſuo pferat. Quod
genus fit,Carolo Cæfari Codrus Vrceus las
lutem .Parflagittū exiſtimant,fiquid digni
7
tatis,aut laudisaddasproprio nomini, velut,
1
Inclyto Pannonia Bocemtæ's regiFerdina
do Vellus S. D. Ņec Plinto luntori poſſunt
ignoſcere, quod fuū appellat, fi quando ſcris
3 bit amico ,quielusfa & i nullūapud Cicero
nem extet exemplū. Vt parū Tullianus relis
çletur,qut,quodexemplū å principum offis
cils mutuati do &ti quidam muper vfurpare
cæperunt,fummam elusepiftolæ ,cuireſpons
dereparat in initio proponat. quod id nulo
fa &tūſit a'M.Tullio. Noui quofdam notatos
veſolæcos,quodinſalutatione proS.D. por
fuerint S.P.D.Ideft,falutem plurimam dicit,
quod negarenthoc apud Ciceronem inuende
st. Nonnullivero putant & dllud Tullianum
effe, falutationemnon in fronte, fedin tergo
litterarā ponere,quod his verbis admonere
turLator, quas quibus deberet reddere non
figefalutationis officia Quatula resfacit.yt
E ab
 ERAS, ROT. DIALOGUS .
ab hac palma decidamus. Multo vero mintis
erit Ciceronianus,qui ſalutarit hac formula ,
Hilarius Bertulphus Leutno Panagotho tos
tiushominis falutē, aut falutem perpetuam .
Verum hic quoque longius aberità Ciceros
niano , quificorſus fuerit epiſtolam , Gratia,
pax & mifericordia a deopatre &domino Ies
fu Chrifto.Item qui procura vtrecte valeas,
ita claudatepiftolam ,Sofpitet te dominus les
fus:aut,incolumem teſerdetdominus totius
ſalutis autor. Quos rurſus, quos cachionos
hic tollentCicerontani: Quid aūtadmiffum
eſt placulis An non verba Latina ſunt, murs
da,fonantia ,atq etiam ſplendidas Iam il ſens
kum Introſpicias, quanto plus eft hic quàm
10 ,falutem dicit , & bene vale.Quid vulgartus
quam dicere falute : Præftat hoc officiū herus
feruo ,inimicus inimico . Quisautem credes
ret effe Latinú, dicit illi falutem , &iubet illü
ſaluere, nifi nobis fermonem hunc veterum
cöfuetudo commendaret: Hocinaditu.Iam
in digrellu,vale, dicimus &bisquibus male
precas

2
 CICERONIANVS.
precamur. Quanto melior emphaſis in fora
mulis Chriftianorūſimodo vere & ex animo
fimus Chriftiant.Gratia declarat gratuita con
donationem admifforü :pax quietem & garis
dium cófcientiæ , quod deü pro irato habes
mus propitium : miſericordia dotes varias &
corporis & animi, quib9 fuos locupletat arca
ni fpiritus benignitas, quoque magis fperea
musnobis hæcfore perpetua, additur à deo
patre & domino noftro Iefu Chrifto. Quũ
patré audis,ponts ſerullem trepidationé,aſcia
tusin affe & üfilis:quñ dominū audis,confira
maris aduerſus vires fatanæ . Non deſeret ille
quod tam care redemit,& vnus potentior eſt
Ynlucrfis fatanæ cohortibus. Quid fuaulus
his verbises,quijam hęcapud fe ſentit : quid
veiliushac admonitioeci ,quinondū in hunc
affe& á trâfit: Verbis itag nó vincimur,imo
vincimus potius:ſententia longe ſuperamus.
Reftat illud decorum & aptum quod vbique
cum primisfpectandum eft. Ad hæc quanto
magis congeniūt homini Chriſtiapo, quam
Ei sill
 ERAS, ROT. DIALOGVS.'. svs.
tlla,ſalutem dicit , &cura vt valeas. Tanto fame
ceffat illapuertlis imaginatio,non ficloqui.
tuseft Cicero. Quidmiri, ſinó ficloquutus
eſt,quã rem ignorarit: Quot mila funt re
rum , de quibus nobis frequenter dicendum
eft, de quibus M. Tulliusne ſomniaut quia
dem :At fiviueretnobifcui eadem loqueretur.
An non igiturftigidividētur imitatores,qui
taltumreraobferuatiunculisreferunt M.Tul
Hum ,ac diffinialatis tot diutais viri virtutis
busnumeris, tropis,formults ac di& tunculis
ea imitantur, quá M.Tullio vel placuerüt,vel
crebrius exciderunt.Hæcad te quidem nihil
attinent Nofopone,fed tamen ,quoniam inçi
dit vt de Ciceronis imitatorib9 loqueremur,
& hçc comemorarenon ab re vifumeft.Hoc
hoim genus,& nobis , &ipfi Gtceroni pariter
inuullum effe debet:Nobis, quivere Ciceroné
conamur exprimere,quia per iftos vocamur
in locũ & fabulam , dū ex illorü æftimamur
ftultitia:Ciceroni,qui per tales,vtantedixcle
mus, imitatores non aliter infamatur, quam
bong
 CICERONIANVS.
bonuspræceptor permalosdiſcípulos,pbus
vir per improbos liberos,formofo mulier
Imperitü pictorem.Quemadmodü aut nulli
magisfe tastant ac venditantdepræceptorü
ac malorü nomine,quamindoci diſcipuli &
improbi filti,aliunde captantes virtutis ople
nionem , quūſuis bonis eam conciliare non
queant: ita nulligeſtiunt infolentius nomine
Ciceronis,quamqui Ciceronifuntdiffimilli
miNoulmedicosinſigniterartis quaprofite
banturimperitos, qui quo quæftum facerent
ybetiorem ,celebrisaliculus medici, qué vix
viderant, fe difcipulos ta & itabant , rogatiga
quur præterartem hoc aut illud mioiftrarent
regrotis, conuicio reſponderefolent, Num tu
illo doctior. Hunc præceptorem feqùor.Ata
quiillius que nominabantpene' mihil imiras
bantur,præter vitanda potiusquámæmulan
da: putaftforte celebrisille,futin reſpondens
do conſultoribus difficiliorautmorofior,vel
in exigendamercededurior.Q_uotande ant
mo credisegregiūdlūmedicãeffe erga tales
E 11 dircie
 ERAS, ROT. DIALOGVS .
diſcípulos! HYPO.Haud dubiū quin pellia
mo, nil prorſus nulla habet exiſtimationis
fuæ rationē.BVLE. Quo na reliquoseluldē
medici verosac germanos diſcípulos: HYP .
Aeque malo ,quod apud vulgus taleshabens
tur diſcipult , qualē experiuntur illü glorios
fum impoſtore. BVLEPHO , Annoaudis
inus patresfamiliâs obiurgantes male mcras
tosfilios :Vos meredditis infamé & inuifum
cluibus meis vos obſcuratis iniagines matos
rū, pudet me taliūliberorü :& pergitis ,abdica
bo vos . Nonne ad cofimilé modü audimus
Interdū fratrēindignari fratri,quodillius ims
probis moribus detrimentū opinionis fuæ
capiat: Hocanimo probabile eft Ciceronem
effe in iftos ridiculos ſimios, hocantmo nos
effe decet,qui illius yuko la Terve ftudemy has
beri.NOS. In re tam præclara nõnihil eft vel
ombråaffequi.BVL.Sit hoc aliquid,quibus
fatiseft vmbras vocari Ciceronis:ego nec As
pollinis vmbrâ dici me cupiam.Malim enim
ellevluus Craffus,quàm vmbraticusCicero.
Verū
 CICERONIANVS.
Verum vt quod inftituimusperagamus, fac
effe qui totā Ciceronem in verbis, figuris &
numeris exptimat, quod ipfum taméan mul
ti poffint neſcio ,quantulū is habebit Ciceros
nis! Sit hoc in imitando Cicerone,quod Zeu
} ſisfuit ta effigiando corpore muliebri, Exa
$ preffitlintamenta ,colore,ætaté, & ,vt fummā
artificium præftiterit,affe & usnonnihil, hog
eft ,dolentis, gaudentis,irati,metuentis ,attens
ti,aut dormitantis.Hæc qui præftitit, nonnic
quicquid ars poteft abfoluit !Quantū licuit,
vluam hominisfpeciemn in mutū fimulacrum
tranſtulit. Nec altud exigi poteft à pi& ore.
Agnoſcis formam elusquç depicta eft,vides
ætatem & affe &tus, fortaffis & valetudinem ,
adde, quod à quibuſdam effe & um legimus:
agnoſcit indolem & mores & vitæ fpatium
phyſiognomus.Sedimmane quantū illicabo
eft hominis: Quod ex fumma cute confict
poteft,expreffum eft.Cæterüquú homo cós
ftet ex anima & corpore, quantulum illic eft
partis,elufæ deterioris!Vbi cerebrum , vbi
caro
 ERAS. ROT.DIALOGVS ,
caro ,vbi vænæ , vbi nerui & offa, vbi inteftia
nazvbi fanguis,fpiritus & phlegma,vbivita,
vbi motus,vbi ſenſus,vbi vox & fermo, des
1
ni$vbi quæ funt hominispropria,meos,in
gentā ,memoria,confilium ! Quemadmodü
quæfunt hominis prçcipua,pi&tori funt ints
mitabilia, ita ſummas oratoris virtutes mulla
affequituraffe tatio,fedànobisipfisſumam ,
oportet. Verú á pi& ore nihil aliudexigitur,
ft præftitit quodvnúarsprofitetur:anobis,
fi totâ Ciceronem exprimere volumnus ,mul
toaliud requiritur. Si noftrūſimulacrû , quo
M.Tulltū effingimus, careatvita, actu ,affes
&tu,neruis & offibus , quid eritimitatione nos
ftrafrigidius: Sed multo magis erit ridicult,
Si tuberibus,neuis,cicatricibus,aliane mems
bri deformitate demum
efficiamus,vtlector
agnofcat noslegiffe Ciceronem . HYP , Ifti?
generis pi& or quidam nuperriſüi nobtsfuit:
Suſceperat effingendâ adviuamforma Mus
riam ſodalem noftrü : quunigg verä hominis
formamreddere nonpoffet, círcūſpectabat&
quid
 CICERONIANVS.
quid haberet in corpore feu veſtitunotabile.
Aeftate cceperat,famíg magnaexparte tabu
lam abſoluerat, pinxerat analū quem geftas
bat,pinxerat crumenam& cingutā;tum pie
leum capitis diligenter expreffit.
Animaduers
titillin leuæmanus indice effe cicatricem , că
expreffit accurare.Tum in dextra,qua mang
peninſulabrachtocomittitur , tuberinſigne,
nec hoc prætermiſit.Rurſus in fupercilio des
Xtropilosaliquot in diuerfum Alexos reddis
dit.Item in buccaleua cicatrice effinxit, vuls
nerisvefttgtū.Vbtreuerſus,nam crebro redi
bat ad exemplar,vidiffet barbam demeffam ,
effinxit nouü mentū :rurfus vbi barbam alis
quantula proueniffe,quia magis id placebat,
mutauitilli mentü.Interim oborta eft Mus
sto febricula, ea, vt ſolet recedens,in labium
cruperat,pictorexpreffit puſtula. Tandē ves
nit hyems,ſumptūeft aliud pileū ,mutauit pis
& uram : fumptaeft veftis hyberna pellibus
fubducta,pinxit nonāveſtem.Rigormutarat
colorē ; & cutem ,vtfolet, cötraxerat, mutauit
EY tota
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
totam cutem : Inciderat pituita,quæ finiftrumi
oculū vitlarat, & naſum ,di frequenter erpun
gitur,reddiderat & aliquanto maioré, & mul
torubicundiorem , pinxit illi novú oculum
& naſum nouă . Si quando vidiffetimpexū,
exprimebatcapillorü inæqualitatem :rurfum
di pexum ,componebatcapillitium :fortedors
mitabat Murjus dum pingeretur, expreſſit
dormitante : fumpferat pharmacum hortatu
medici,eares addidit aliquid fentimutauit fa
ciem.Stveräac natiuâ hominis formåpotuif
fet exprimere,nó cófugiffetad hçc magagyon
Iraq dad iftū modū imitemur Ciceronem ,
Bone merito clamet in nos Horatlus, ima
tatores feruü pecus,vt mihi fæpe Riſum ,fæpe
docũ veftri mouere tumultus . Sed finge nos
Feliciter expreffiffeCiceronem quicquid hos;
minis exprimere poteftabfolutus pi& or,vbi
pectus illud Ciceronis,vbi rerü tam coptofa,
tam felix inuentio,vbi difpofitiöisratio, vbi
propofitionů excogitatio,vbi confiltū in trans
Landisargumētis,vbivistamouédts affect
bus
 CICERONIANVS.
bus,vbilucunditas in dele &tando,vbitam fer
lixac prompta memoria, vbi tantarum rerú
3 cognitio ,denig vbi mens illaſpitās etiamnú
in fcriptis, vbigeniusslle peculiare & arcana
adferensenerglā:Hæcfiabſint,quámeritfrb
gidum imitatióis noftræ fimulacrū.NOSO.
Ifta diſerte tu quidē Bulephore, ſedquorſumn
fpe& ant, nil vt adoleſcentes abeffingendo
Cicerone detcrreas:BVL. Bona verba Noſo
pone, Quin potiuseo fpe&tant hæcomnia ,
vt contempto fimtorum quorundam inepto
tumultu , Ciceronem ,quatenus licet, & totii,
& feliciter imitemur.NOS.Hic fane rem ean
demagimus. BVL. Idoi fiat dextre, futuru
eft vt fedulo quidē,fed parum feliciter ænius
lando,Ciceronis diffimillimi reddarpur. Nie
htlempericulofius cffeſcito, affe & areCicer
sonisimaginem ,Male ceffit gigantibus affcs
& taffefedeIonis.Nonnullis exitiū attulit elos
caffe deos. Periculofæ plenum opus aleæ eft,
diuinam illam & humana natura ſuperiorem
exprimere linguam , Cicero galci fortaffis
poteft
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
poteft aliquds,fiertnemo, NOS. Quid nunc
agts!BVLE. Quta virtutesilliusvtſumma
funt, itavitis funt proximæ. Porrofieri non
poteft quin imitatio defluat ab eo , quod fes
>

qui tantã ,non etiamvincere ftudet. Proinde

quo impenfusaffe & as illius ſimulacrű, hoc
vitto proplores,NOSO .Non fatisintelligo
quod dicas.BVLE.Efficiâ vt intelligas.No
ne medici corporis optimávaletudine prædse
cant periculofiffima,quodaduerfæ valetudini
fit proxima:NOSO.Audiui.Quid tumpos
ftea: BVLE, Summa monarchianonne tys
rapnidi proxima eft? NOSO.Atunt. BVL.
Et tñ ſummamonarchia nihil eft melius , fi
abſit tyrannis.Etſumma liberalitas nonne vi
cinta eft profufionis vitio.Etfumma feueritas
an non affinis eft truculentiæ ! NOS, Sanė.
BVL.Etfumma feftiuitasvrbanitasy ,non
nead (currditatis ac leuitatisaccedit viciniam !
NOS.Define comemorare cætera , finge me
de faguliseffe confeffum.BVL.Prlusaudies
UludHoratianâ,breuis effelaboro; Obſcurg
fio
 CICERONIANVS. ?
flo;fectantéleuta,neruiDeficlunt,animibips
feflus grandíaturgét. Ita quiaffectant Artis
amū,pro argutisac venuftisfiunt aridiqut
genus Rhodienſe;diffoluti:qui Aſiaticii,tumf
di.LaudataeftinSaluſtiocöpofitionisbreuis
tas.nonnc fi quis hafic fuperftitiofe conétur
æmulari,periculd fit ne conclus & abrúptus
euadat:NOS. Fortaffe BVLE Prædicatus
eftinDemoftheneverboru & argumentorá
modus,cuinihil poflisdetrahere.NOS. Ita
cenſuitQuintilianus.BVLE:Adhanc laude
æmulanda,i quis fecöponatanxie,quo Des
moſthenicus videatur,periculo vicinus eft,ne
minus dicat quam oportet.Applauditur Ifo
crátis ftructurænumerisch.Huc quivehemes
terannitatur,în periculüveniet,ne füperftitio
ne cöpofitionisfitmoleftus, &artificil daftas:
.
tionefidêamittat. Senecaelaudata eftcopla.
Hulus incautus ac fedulus æmulator pericll
tatur, neredundans&immodicuseuadatpro
copioſo ,Brutigrauítatē flæmuleris anxic,for
taliistriftis & afpereuades. LaudátürGrifpt
tucas
 ERAS: ROT. DIALOGVS.
jucunditas: Hulus æmulator ventet in diferti
men , ne pro iucundo fiat ineptus autleuis , i
Noui qui quũ mirabile illam Ouidi facilitas
tem conarenturexprimeré,verſuseffutirent,
& neruis & fpiritu carentes. Et ne fingulos co
memorando tibi fiam moleftus, dicà in ges:
nere quod reftat. In quibuſda eminet argus:
mentandi fubtilitas. Hanc qui vehementer
affe& at,periclitatur,ne velfrigidus,vel obſcu
ruseuadat.In aliis admiramurfelicē artis nes
glectum.Hoc qui contenditeffingere,fortals
Sis in vulgare dicendi velpotius garriendige:
- nus incidet.In alto dilucetfummaartis obfers
uatio.Id qui nitatur exprimere,incidet in fces
nicū quoddādicendigenys.Atticæ frugalitas
ti proxima eft exilitas:copiofoverborn Aus
xutvicinaeſt loquacitas. Summainmouēdis
affe & ibus dinoſin ,excipit inſanlæfpecies, vt
granditatéfaftus,affeuerandifiductā,improm.
bitas,NOS.Cófelfa prædicas,BVL . Ex his
vero funtquædã quæ fic eminent in autoris,
bus,vt provitris habendafint,nilitūdisvira,
tutia
 CICERONIANVS. !
-1 tutispenſarentur:quemadmodã inSeneca co
poſitionis abruptü , & fententiarü Immodică
denſitate multæ virtutes excuſant,vtpræceps
1 torum fan & itas,verborü ac rerü fplendor,ac
lucunditas orationis.Nec Iſocratislaudaretur
cópofitio,nifi perſpicuitas di&tionis &fentens
tlarum grauitasillipatrocinaretur. NOSO .
Nihiladhuc audiofalfi:cæterü quorfum hæc
tendantnondūvideo.BVLE. Nimirtī buc
Quâ in yno Cicerone tam multa fint huluſs
modi,periculofa mihi videturillius fuperftie
tiofa &addi&ta æmulatio,quando virtútes.ga
bus ifta vel cömendauit,veltexit ,æmulari no
poffumus.NOS.Quæ nam tfta dicis:BVL.
Tam Auidã eft illt di tiots genus,vt remiffus
ac folutus alicubi videriqueat: tam exuberás
verborūcopta ,vt redundans,tam artis obfer
uans,vtdeclamatori quàm oratoripropior,
fidet ja&tura captansartificii gloriam :tam ba
berin infe&tando, vtmaledicus haberipoffit:
tam effufus in locos, vt Catoni coſulitiſum
mouerit : tam blandus alicubt,vtabie&tus:
tam
 ERAS. ROT.DIALOGVS.
tamr cöpofitis,vtfeuerioribus ingenitsmola
Its acparů vir di & us ſit. Hæc vt fateamur in
Ciceronevitia no effe, propterinfigné illam
naturæfelicitatē,quádecent quæ facit omnia ;
vtetiam virtutes fint, fic tñfunt,vt ob vicis
niat noncareant fpecievittorüſub iniquo
judice,reprehenfionemomnēeximits ac plus
rimis virtutibus penſault, vt omnta iudicio
calāntator & impudens habeatur,qui cones
tur aliquid in huius oratione reprehendere:
verű has virtutes nonftudemus exprimere,
& ,fi Fabio credimus; ſuntinimitabiles, nec
ab exémplopræceptis'ue pett poffunt, fed a
Minéru :Hævero ſi abfint,qualiserit eorā:
quæ contemorauimus, imitatio: Colligimus
igitur :nullius imitationé effepericulofiorē,
quam Ciceronis non tantüeonomine quod
ſummus orator & extra oem ingeniorū aleã
pofituseft(quo titulo Flaccusab æmulation
nePiqdaxidetepret,Icariexemplo ) verti etiã
quod pleraqz in illo fic fumma funt,vt vitiis
Änt proxima.Hicnimirü præcipitu díſcris
men
 CICERONIANVS.
d men .NOS,At prius conueniebat inter nos,
自 quæ maximc eminentad imitationem effeacs
折 commodatiffima, quo videlicet, vt nonnihil
decidas abeo quod effingere ftudes, tamen
go
laudem auferas re &tæ di&tionis.BVL . Aliud
FTC
eft eadem reddere, aliud Imilia, aliud imitari
præfcripta , aliud ſcruire, necaliud quàm ſes
qui.Denią defuit ab exemplo ,qui non reds
dit & illa , quæ reprehenfionem excludunt. .
NOS.Nihil me terret periculum ,modo tans
dem hoc laudis affequi liceat,vtdicar Cicercs
nianus.BVLE.Hæc omniafi contemnis, eft
alus ſcrupus, qui magis vrgetanimum meū,
ft non grauaberisaudire.NOS.Vtere pactis
1
arbitratu tuo.BVL .An cenfes vllü eloquen
tis nomē promereri, quinó dicat apte !NOS.
Nequaç, quádoquidem hæc præcipuavirs
i
tus eſt oratoris,appoſite dicere.BVLE.Ves
rum illud appofitum , vnde perpenditur, nos
ne partim arebus,de quibus verba fiunt: par
timà perfonis,tum dicentiū, tum audiêtium :
pártım à loco tempore,reliquisizcircunſtans
F tils
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
tits!NOS. Maxime. BVL. Ciceroritanum
autem nonne præftantem oratorem effe vis!
NOSOPO.Quid nt BVL.Itaqa non erit
Ciceronianus, & quis in theatro differat de
Stoicorú paradoxis,des Chryfippets argu.
tiis:aut apud Areopagitasincapitis diſcrimi
nelaſciuiat facetis:autde ste culinaria, verbis
ac figuris tragicorü loquatur.NOSOP.Ifte .

nihilominusridiculus erttorator,quàm itgo

.
in tragico cultu faltetAtellanas:autfeli, quod
eftin prouerbits, inducat Crocoton, ſimia
purpura,Bacchum aut Sardanapalum leonis
exuuio, & claua exornet Herculis. Nihilera
laudis meretur, quamlibet per ſe magnifico,
fi fit ineptū.BVLE.Et còmodereſpondes &
vere.Ergo Cicero qui fuo feculo dixit opt
me,non optime dixiffet i ætate Catonis Cen
forit,Scipionis aut Egnú fimili modo fuiffet
loquutus.NOSO.Non tuliffent aurcs cöprü
illud & numerofum di&tionis genus, nimiru .
horridioribus afluctæ.Na iſtorü oratio mor
tibusillori tempora congruebat, BVLE
Dicis
 CICERONIANVS.
Dicis igitur oratione quali vefte effe rerum !
NOS.Ato,nil manis piduradici. BVLE,
Veſtis igitur quæ decora eſt puero ,non decet
fenê:necquæ fæminæ congruit cõueniretvba
fo ,nec quæ decet in nuptils, deceret in funes
se:nec quæ laudi dabatur olin ante anos cens
tā ,nuncprobaretur. NOSOP . Imo abilis
omnibus & rilu omniūexciperetar.Conteme
plarein pi& urisnon admodü vetuſtis, fortale
ſis anteannos fexaginta æditis,cultâ muliers
cularum aulicarūac procerū, quoſi quis nūc
prodeat inpublicum ,futurum fit vt putribe
malis à pueris ac morionibus lapidetur.HY
POLOGVS.Veriflimanarras .Quisenim
punc ferat 1n honeftis matronis ,cornua, py ?
ramides,inctases prælongas in vertice promi
nentes,frontes ac têpora pilts arte vullis glam
bra ad medium propecranium :laviris pileo
tum thoroscă ingenti cauda penſili,oras ver
fium infe &tas,thorosin humeris tumetes, cer
fartem duobus digitis fupra aures deralam ,
teltemlongebrewiorem quàm vtad genua
Fu porris
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
porrigatur, vix pudenda tegentem , calceos
Toftris in imméſum porrectis,catenan argen
team agenuad talum vfos reuin & å. Nec illsa
temporibus minus prodigiofus fuiffet culto ,
qui nunchabetur hopeftilimus.NOSO.De
veſte conuenit ,BVLEP ,Danunc llibet ex
pi& oribus Apellem ,qui fuæ ætatis & deos &
homines optime pingere ſolitus eft,fi quo fa
to redirct in hoc ſeculī,& talespingeret Ger
mános, qnales olini pinxit Græcos :tales mo
narchas,qualem olim pinxit Alexandrü ,quü
hodietåles non (nt,nonediceretur Hiale pins
xiffe: NOSO . Male,quianon apte.BVLE .
Si tali habitu pingeret quisdeü patrem ,quali
pinxitolim Iouem : tali ſpecie Chriſtī, quali
tum pingebat Apollinem ,num probares tas
bulain ! NOSO.Nequaq.BVLEP. Quid,
ſi quis virginem matic hodie fic exprimeret.
quemadinodu Apelles olim effigtabat Diaa
nam : aut Agnen virginem ea forma, qua ille
pinxit illä oim lfis celebratam dvad võuévny:
aut diuam Teclam ea ſpecie qua pinxit Lati
dē,
 CICERONIANVS.
dem ,num hunc diceres Apelli ſimilē NOS,
Non arbitror.BVLE.Et fi quis tenipla nos
ftra talibus ornaretfimulacris, qualibus olim
Lyſippus ornauit phana deorum ,num hunc
diceres Lylppo fimilem ! NOSO . Non dis
cerem.BVL . Qınır ita: NOS. Quia figna
rebus non cogruerent.Idem dicerem , i quis
alpum pingeret ſpecie bubali:aut accipitrem
figura cuculi,etiam fi ad eam tabulā fummam
alioquicuram&arté adhiberet. HYP. Ego
nec illāappellaremprobum pi& orem ,quide
formem hominem ,in tabula formoſum red
deret. BVLE.Quid fi alioquifummaartem
præſtaret:HYP .Non dicerem artisexpertē
tabulam ,fed mendacem.Potuiffet enim aliter
pingere,fi voluiffet : Cæterü etque exprefſit
vel bladiri maluit,vel illudere.Sed quids num
huncputas probū artificem :NOSO.Vt fit,
hiccerte non præftitit.BYLEP.Bonüigitur
virâ exiftimas! NOS. Nec bonum artificē,
niec bonumvirum.Siquidem caput artiseft;
seminteft,oculis repræſentarć. BVLE.Ad
F hoc
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
hoction eſt magnopere opus eloquentia Cu
ceroniana. Nam veſtri rhetores pertnittunt
oratorimentiri nonnung ,res humilesverbis
attollere,magnificas delícere,quod fane præs
ftigt genus eft,obrepere inlidits in anima au
. ditoris.Poftremo mouendis affe & ib , quod
veneficii genus eft, vim adferre mentibus. -
NOS.Verū,vbidignus eft auditor g fallat,
1
BVLE.Sedhæc interim mittamus, & trgoos
dióvra. Mihi fatis eft,quod amidū nopros
bas corporiparū accommodü : quod pidură
damnas, non aptam el rei,quam profitetur ſe
velle effingere. NOSO. Sed quem exitū ha
bituræ funt iftæ tuæ Socraticæ fidaywya's
BVLE. Videlicet huc ibam míNoſopone.
Hoc mihi tecü conuenit,Ciceronem omotu
optime dicere.NOSQ.Conuenit. BVLE.
Nec Ciceronianipulcherrimâmereri cogno
men ,oiſiquifimiliter poffitdicere. NOSO ,
Prorſus.BVLE. Tum ne bene quidé dicere,
qui non dicat apte, NOSOP . Conuenit&
Uthuc.BVL, Vtaūt aptedicamusita demu
ficri,
 CICERONIANVS.
0 fieri, fermozoſter perfonis & rebus preſen
10 Cubus congruat.NOS,Scilicet.BVL.Quid !
Videtur præſens feculi ftatus,cum eorā terus
porum ratione cógruere,quibus vixit ac dia
La xit Cicero,quūlint in diuerſum mutata relle
Toi glo, imperta,magiftratus, refpublica, leges,
5 mores, ftudia,ipfahominüfacles,quid nons
:
NOSOPO . Nihil fimile. BVLEPHO .
¿
Quid igitur frontis habeat ille, qui aa' nobis
exigat, 91per oia Ciceronismoredicamus!
Reddat is nobis prius Romaillam , quæ fuit
1 olim ,reddat ſenatū & curtam ,patres conſcrip
tos,equeftrem ordinē, populum in tribus &
centurias digeſtā:reddat augurū & aurufpia
cũ collegia,Pontificesmaximos,famiges &
veſtales,ædiles, prætores,tribunos plebis, co
fules,di&tatores,Cæfares,comitia,leges,fenaa
tas conſulta , plebiſcita, ftaruas, triumphos,
ouationes, ſupplicationes , phana , delubra,
puluinarta,facrorum ritus, deos deasg ,Capta
tollum ,& ignem facrum : reddatprouincias,
colonias, municipta, & focios 'vrbis rerum
F w dñiz ,
 ERAS. ROT.DIALOGVS .
domiaz.Porro quum vndiquaquetota rerú
humanarūſcena inuerla ſit, qs hodie poteft
apte dicere, nifi multum Ciceroni diffimilis!
Adeomihivideť hoc qd agebame in diuers
fum cxiffe.Tunegas quenquam bene dicere,
nifi Cicerone cxprimat:at res ipaclamitat, nie
minem pofſe bene dicere, niſiprudens reces
databexemplo Ciceronis.Quocūgs me vets
to,video inutata omnia ,in alto ſtoproſcenio ,
aliud confpicio theatri ,imò mundumaltum .
Qud faciam ! Chriſtiano mthi dicédurrieft
apud Chriſtianos,de religione Chriſtiananu
vt apte dicam imaginabor me viuere ætate
Ciceronis ,& in frequente fenatu apud patres
coſcriptos in arce Tarpela dicere,& ex oratio
nibus quas in ſenata dixit Cicero,voculasalt
quot,figuras &numerosemendicabo. Habe
da eft concio apudpromiſcuam multitudine,
in quafunt & virgines & vxores & viduæ :dia
cendum eft delaude telunu,de poenitentia, de
fructu orandt,de vuilitate eleemofynarum , de
fan & itate matrimonii,de contemptu rerum
faxay
1

CICERONIANVS.
Auxarum ,defudio divinarum litterarů,quid
hic opttulabitur mihi Ciceroniscloqntia ,cut
quemadmodū res,dequbus dicendum efta
erant ignotæ :ita no potuerunt vfitata effe va
cabula,quæ poſt ilā noua cum rebus nouis
exorta ſunt.An nonfrigidus orator exit, qut
ad hasmaterias,veluti pannos Cicerons detra
dosaffinat: Referamnon rumore perlata, fed
quod hisauribus audiui,his oculis confpexió
Florebant id temporis Romę prçter cæteros
dicendilaude Petrus Phædrus, & Camillus
hocætate minor, fed eloquendi viribusmaa
for,niſi quod ille dam huius laudis arcem och
cuparat. Verum horūncuter,nifallor,genere
Romanus erat. Erat autem cuidam delegata
provincia ,qui de morte Chrifti diceret die fa
cro,quēparaſceues appellant,idqapud fun
mum Pontificem .Aliquot ante ditebusad ea
orationem audienda ſum inuitatus ab erudia
tis.Caue,inquiebant,ne defis:nunc demā aua
dics, quid lingua Romanafonet in ore Romás
uo.Adful percupide,aftiu ſuggefto pximus ,
fy me
 ERAS. ROT.DIALOGVS.
the quideffugeret. Adérat ipfe Iulius ſecang
dus, quod folet,valctudinisopinorcauſa, adm.
modum raro ; aderat frequens Cardinalium
Epiſcoporum ß cöfeffits,acpræter ignobilē
turbamdo & spleriq ,quitum Romçagebåt.
Nomen oratorisnon ædam ,ne cut videarho
mintsprobi & eruditi famiarroderevoluiffe .
Erathoc animo quo tu nunc cs Nofopone,
nimirü Ciceronianæ facundiae candidatus ,
Procemntum&& peroratto oratione pene tota
longior,conſumebaturprædicandis Iulu Ses
andilaudibus,quemappellabat Iouem ople
Max. qui dextra omnipotente tenens ac vlo
branstrifulcũ &ineuitabile fulmen ,ſolopun
tufaceret quicquid vellet. Quicquid aliquo
amnis gefta fuerat, in Galliis,in Germania, in
Hifpanils,lo Luſitania, in Africa, in Græcta,
sd vnlusnutu perfe& ūcffe prædicabat. Atø
:hæc quidē Romæ Romanus, ore Romano,
Sondíg Romano. Sed quid hæc ad Iulium
Chriftianæ religionis antiftitem ,Chrifti vi
cesgerentē,Petri &Pauli fuccefforemiQuid
bæc
 CICERONIANVS . *
hæc ad Cardinales & Epiſcopos reliquorum
Apoftolorü vicem obtinentes: Iam argumes
to,quod ſuſceperat tractandi , quid facratius,
quid vertus,quid mirabilius, quidfublimtus
quid commouendis affe & ibus accommodas
tlus!Quis hic vel vulgari quapiam eloquen
tiapræditus,non faxeis etiam hominibusex
citet lachrymas! Confilin orationis hoc erat,
vt prima Chrifti mortem faceret loftuoſam ;
mox io diucrfum flexa di&tione redderet glo
riolam ac triumphalē,nimirü vt nobis exhila
beretexemplum Ciceronianæ dinoſeos, qua
potuit auditorūanimos in quemcung.vellet
affe & um raperc.HÝPOL. Quid fucceffit
ne! BVLEPHO.Mihi,quum maxime tras
Staret affectus illos tragicos, quos rhetores
appellantTráo , ne quid fingåriderelibebat.
Necquenſ intoto illo confeffu vidiptotris
ftiorem ,quú totis eloquentiæ virib ?exagges
raretindignosinnoceultimi Chrifti cruciau .
Rurſumnec tantulo hilarlorem quen ,quâ
totus in hoceffet, vt mortem illam redderet
nobis
 ERAS. ROT. DIALOGVS .
nobis triumphalem , plauſibile &gloriofam .
CónemorabatDecios& Q Curtium , qui
ſeprofalutereipub . diismanib9 deuouiffent.
Item Cecropen,Mericcium ,Iphigeniam ,&
aliosaliquot,quibus patriç falus acdignitas,
ipſa vita fuiffetcharior, Deplorabatautê vab
de lugubriter,quod forubus viris quifus pe
riculisresp.fubueniffent,publicisdecretis res
{ata effetgratia,altis in foro pofita ftatua aus
rea ,aliis decretis honoribus diuinis : Chriftu
proſuts benefa & is ab ingrata Iudæorü gen .
te præmii loco tudiffe crucem , dirapaffum ,
ſammaßaffe& ūignomina. At itanobis
bonum illü & innocentévirum , der gente
ſua optime meritū reddebat miferandū,qua;
A Socratis aut Phocyonis mortem deploral
ſet,qui quŭ nihil admififfent ſceleris, ciuium
fuoruin ingratitudine coactifunt cicutam bie
bere: aut Epaminondæ qui ob res præclare
geſtas compulſus eſtcapitiscauſam apd ſuos
dicere :aut Scipionis, qui poft tot in remp.
merta exulatum abüt:aut Ariftidis, qué poc
pulo
 CICERONIANVS.
pulus Athenienfum non ferenscognominis
inuidiam , quod ob toignem morü integris
tatemvulgo luftus diceretur,oftraciſmo fuffit
in exiltā proficiſci. Quæſo quid his dici poi
tuit frigidius ant ineptus! Et tamen Ciceros
nem pro viribus emulatuseſt.Cæteru dears
cano ſupremi numinis confilio,quod hac ind
audita rationevoluit genus humanumเล่á dias
boli tyrannide redimere per mortê vaid fic
111,tum de myfteriis,quid fit commori Chris
ſto ,quid ſit cū illo ſepeliri,quid cumillorcfur
gere,nullamentio.Deplorabatur illius innos
centia,traducebatur Iudæorum ingratitado :
at non deplorabatur noftra malicia,noftra in
gratitudo, quific redempti, tot beneficiis af
feéti,ad tantam felicitaté inaudita benignitas
te provocati,rurfus illum , quod in nobiseft,
crucifigimus,vltro reuolutii fatanæ tyrannt
dem ,feruientesauariclæ,luxus,voluptatibus ,
ambitioni,magis huic mundo dediti quảm
vngfuerint ethnici,quibusdeusnondūapes
fuerat hanc coeleftéphiloſophiam ,Iams indie
uerfa
 ERAS. ROT, DIALOGYS .
nerfa parte qună ille magno conatu id ageret ,
nt gaudio geſtiremus ,magis libebat Here :
quum audirem , Scipionis,Pauli Aemylú , &
C.Cæfaris triumphos,&imperatores indeo
fum numerum relatos ,cum crucis trlumpho
conferri.Hulus glorfam qui voluiffet verbis
attollere,Paulum Apoftolum potius Gibt pro
ponere debebat quam Ciceronem . Quam
ille in hoc argumento ,exultat, attollitur, fupa
bit,regnat,triumphat, omnia mundana velut
è fublimi defpiciens,quoties ir crucis prædis.
cationem incidit.Quid multis! Tam Romas
be dixit Romanus ille,vtnihil audire demors
te Chriſti.Et tamen ille Ciceronianz didica
nisambitiofiffimus câdidatus, Ciceronianis
videbatur mirifice dixiffe, quum dere pene
pihil diceret,quam nec intelligere,necamare
yidebatur,ne $ quicē appoſite dicebat, nec
Tantum hoc laudis fc
vllos moucrat affe &tus.
rebat, quodRomane pronuntiaffet ,& aliquid
Ciceronis retuliffet.Probari poterat hoc the
bueindolistngenuis fpecimen, à pueroapd
pderos
 CICERONIANVS.
preros in fchola fulffer habita talis oratio.
Verum ad talem diem , ad tales auditores,ad
tale argumentum quid faciebatobfecro:NO
SOP. Eftavaruuos dequo loqueris! BVL.
Nomen ,vt di& um eft,intelligi malo quam
exprimt. Neg enim nobis hic propofitum
eft vllius nomen aſpergere, ſed errorein VI
tandum oftendimus , qui non paucis hor
die ſub fplendidi nominisvipbra imponit .
1 Hoc noftra refert Noſopone, noren homie
nis,dequo narraut fabular ,ſcirenihil refert.
Pertinet autem hoc & ad Ciceronisgloriam ,
cut video te fupra modum fauere, cul quotes
quot vſ terrarum ſunt eruditi merito fas
uent.Nam iftifimiinon folum officluntados
lefcentiæ ftudiis ac moribus, verum etiam
dpfumCiceronisnomē
ant
obſcurant, cujus cos
gnomine ſeſe vendit ,quû nihil fintming,
quam Ciceroniant:

and
 ERAS, ROT. DIALOGVS .

nihil has
bent illius: ita Ciceronis famæ labem aſper's
günt,qui nihil habent inore,præter Ciceros
nem & Ciceronianos,quâmullimagisablint
ab eloqucntia Ciceronis .Mirum quo fuper
cilio Thomæ ,Scoti,Durandiſimilluno bar
bariem execrentur & tamen fires vocetur ad
exa &tum iudiciū ,illi quum fe nec eloquentes,
nec Ciceronianos ia & itent,magis Ciceronta
ni ſunt,§ ifti qui poftulant haberi non lam
Ciceroniani,fed sprit Cicerones.NOS.Mon
ftri fimile narras.BVLE . Non eft monftrofa
vcritas :quimentitur,möſtriſimile dicit.Non
ne fatetis Ciceroniſimillimū ,qui de quactics
rediett optime: NOS.Fateor.BVL.Adbes
Dedicendūduæ potiſſimū tes conducunt, vt
penitus
 CICERONIANVS.
penitus cognttă habeas,de quo dicendú eft:
deinde vt peftus & affe & usfuppeditet oratio
nem.NOSO ,Ifta quidē docentHoratius 8
Fablus,& alioqui citra autorē verillima funt:
quarenon conaborinficias ire, BVL. Vnde
Igitur Ciceronian /noinen feret,hoceft,opties
me dicentis, qui de rebus loquitur, quas nec
penitus intelligit,nec affe & u pectorisproſes
quitur,vtnedicâ,quas plane negligit oditi
HYPO.Id quidēperdifficile eft.w pofiit
eiñpi& or, quamuisprobus artifex ,effingere
figuram hois , quê nunquam attente coteins
platus eft,aut fortaflene vidit quidem !Deins
devix impetres ab hocartificũgenerevt ſcis
terem exprimant,nifidelectenturarguméto,
BVL.Illud igitur in primis curandum erat
1 Ciceronianis,vt intelligant myſteria Chile
Attanæ religionis,nec minore ftudiolibros fa
cros euoluant, Cicero Philoſophorü ,Poës
tarum , Iuriſperitoru,Augurū & Hiftoricoru
uolucrat.Hisrebus inftru & us ille,fuit Cices
1o.Nos.quinoftrcprofeffionis,nec leges,nes
G pphes
 ERAS.ROT, DIALOGVS.
prophetas,nec hiſtorlas,nec interpretes attin
gimus, cótemnimusetiam & horremus,qui
tandem erinius Cicerontant: Verum age,die
cendum eftapud Chriftianos,ſed de re proa
phana,puta de creando magiſtratu, de matria
monto ,aut de pangendo fædere,aut de bello
ſuſcipiendo :an his de rebus Chriftiant apud
Chriſtianos codem modo dicemus,quo C
cero ethnicus loquebaturapudethnicos! An
non omnes vitæ noftræ actiones conferendae
funt ad Chriſti regulas! à quibus fi tua reces
dat oratio,jam nec bonus orator,pecvir fues
ris bonus.Quod is quidicitnullum verba
promit,oil ex indicefuo: quur res mortalia
in diuerfum commutats ,nouas vocesinuexe
rint, quid hic faciet Ciceronianus, quum eas
non repertet,nec in M.Tulli Libris, necin fuo
elencho: St reiicietur, quicquid non deprehes
ditur in librisillius, quum tam multi intercie
derint, vide ö multa vitabimus vt barbas
ra, quæ funt àCicerone pdita.Rurfus quam
multa, quibus erat vſurus,fitde rebus huiuſ
modi
 CICERONIANVS .
modi dicendum fuiffet.Nurš apud Ciceroc
nem legimus, Ieſu Chrifti, verbi del, ſpirts
tusfan & i, aut trinitatis vocabulum ,nec Euas
gelium , nec Euangeliftam , nec Mofen , nec
Prophetam , nec Pentateuchum , nec Plata
mos, nec Epiſcopum , niec Archiepiſcopum ,
sec diaconum n, ec hypodiaconum , nec acos
lutum , necexorciſtam , nec eccleſiam ,nec fis.
dem , fpem & charitatein , nec trium perfos
narum eandem effentiam , nec hæreſim , nec
fymbolum , nec feptem Ecclefiæ facramens
ta, nec baptifmum aut baptiftam , nec cons
firmationem , nec euchariftiam , nec facram
vnctionem , nec pænitentiam ,nec facramens
* talem cófeffionem ,nec cótritionem ,nec abſo
lutionem , nec excomunicationē, nec ecclefia
JO aftica ſepultura,nec miffum , nec alta innñera,
quibus cóftat omnis vita Chriſtianorum ,Hec
nuro no ſuntobuia,quacig de re tentas dja.
cere,ingerütſeſe vel nolenti.Quid faciet! quo
ſe vertet hic ille fuperftitiofe Ciceronianus!
Au pro patre Chrifti dicet , Iuppiter opt.
Git Maxd
 ERAS. ROT . DIALOGVS.
Max.profilio dicet Apollinem , aut Aeſculas:
plum :pro virginü regina dicet Dianam ,pro
eccléſia facram cõcioné,aut ciuitatêautremp.
proethnico perduellē,pro hærefi fa & ionem ,
pro ſchiſmate ſeditionē,pro fide Chriſtiana,
Chriſtianam perſuaſione,proexcomunicatio
ne proſcriptioné,pro excommunicare, diris:
deuouere,aut, quod nonnullis magis arridet,
aqua & igniinterdicere: p apoftolislegatos,
aut verediarios:pro Romano Pontifice Alami
nem dialē :proconfeffu Card. patres cõfcrips,
tos: profynodo generali S.P. Q.reip.Chris
ftianæ :pro Epiſcopis ,præſides prouinciarū :
pro ele & tione epifcoporū ,comitta:pro fyno
dica conſtitutione,fenatusconſultâ, pro ſum
mo Pontifice,fummā ciuitatis præfc &tü: pro
Chriſto capite ecclefiæ ,fummüresp.præſide:.
pro diabolo fycophantā, pro propheta vate
aut diulnū: pro prophetiis cracula diuứm : 8
baptiſmo tin & uram :promilla vi&tima, pro
facerdote facrificulū , aut facrorú antiftitem :
pro diaconomi trüautcurionē: prograz ,
tia
 CICERONIANVS.
1
ta del,numinis munificentiâ :pro abſolutiõe
manumiffioné.Vides ex innumera vocabu .
lorumturba quantula portiottem attigerim .
Quid hic faciet Ciceronianæ phraſeos caria
didatus! Vtrum ne tacebit, an ad hunc mon
daimmutabit recepta Chriſtianis vocabulas
NOS.Quid ni: BVL.Fingamus igitur exs
emplu.Hanc fententia: IefusChriftus:verbū
& filius æterni patris,luxtaprophetias venit
in mundū ,acfa & us homo fponte ſe in morte
tradidit ac redemit ecclefia fuam , offenfispa
tris iram auertit à nobis, eis nos reconcilias
uit,vt tuftificati, & à tyrannt
de liberaui,inſeramurecclefiæ , & in eccleſięcó
3
muntone perfeuerantes,pofthanc vità con
fequamur regnücælorü :fic effcret Ciceronia
nus, Optimi Maximo Iouis interpres ac
filius,feruator,rex ,iuxta vatum reſponſa, ex
olympo deuolauit in terras, & hoisaffumpta
figura ,ſeſeprofalutereip.fpontedeuoait duis
manibus,atositaconcionēſiue cluitatem fiue
Temp.ſuaalſeruitinlibertatē ,acIouisoptimi
G i Maxis
 ERAS. ROT: DIALOGVS .
Maximi, vibratum in noftra capita fulmen
seſtixit,noſque cum illo rcdegit to gratiam ,
yttersauti ad innocentiam
réparatı: & afycophantæ dominatu manos
miffi,cooptemurin cluitatem ,& in reipublis
cæ focictate perfeuerantes, quü fata nos euos
carint ex hac vita,in dluậmconſortio rerum
ſumma potiamur. NOSO. Ludis tu quide
Bulephore. BVLEP , Ita me beneamet106
ftra irfow , rem feriam ago.Iam fi vfusvene
sit,vtde difficillimis dogmatum noftrorum
quæftionibusfit differendum ,quantum lu
cis habebit diſputatio, i talibus flofculis ors
natus incedat fermo! Quid aliud quàm fus
mum ingeram materiæ tenebris ! Quoties ad
hasfalebras reftitabit lector:Sed age liceat has
& enus ludere Ciceronis imagine, quid fiet,
vbi resporcetdiulparum ſcripturarum teftte,
monia! An quum erit citandum aliquid ex
decalogi præceptis,tantumaffcribam , recita
legem !Quum pronuntiandü erit cöftitutio
fynodi,affcribam recitaſenatus conſultum !.
Quà
 CICERONIANVS.
Quum erit aliquid promendum ex prophe
. tisaut apoſtolis,affcribere fat erit ,recita teftta
monium.Sic erñ omnino rolet Cicero ,Ita &
Vitabo, ne di&tionem Ciceronianam verbis
nó Ciceronianis contaminem : NOSOPO.
Quid igitur .Num autorerisnobis ficloqos
di, quemadmodum ſcripferunt Thomas &
Scotus: BVLEPHO.Simelius dicit quida
cit aptius, fic derebus facris loqui præftiterat,
ģin hisCiceronem exprimere.Quanquam
eft medlum quiddara Inter Scotos, & Ciceros
nis fimtas,Nec ftatim male Latinâ eft, quod
apud Cicerovem non extat, qui,vtfæpe iam
di & um eft,nec extat totus, & fi totus extaret,
non tractauit omnes materias, & fi tractaffet
omnes illorum temporü ,noftras res nec tras
3 & tauit,nec nouit, Poftremo quod adfermõis
proprietatem & elegantiam attinet,necCices.
roni cedit M.Varro, & hac dote præfertur
C.Cæfar.Nec enim M.Tullius fuit autor ac
parens Romani fermonis , fed oratormas
xinus, & in cauſarum cluillum a & ionibus
G vit prina
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
primæ laudis:in aliis inferior nönullis in care
minefrigidus, invertendis Græcisparum fer
Itx ,qualis futurus in cæteris incertā. Simihi
de matrimonio dicendú fit, cujus multo alta
nunceft ratio ĝfult olim ,&dequoM.Tuls
ltusaihilmemorięprodidit,cum vereborex
Ariftotele, Xenophonte,Plutarcho,e'dtuinis
libris,é Tertulltano,Hieronymo &Auguftis
aofententias ac verba legere, ne cui videar pa
rum Ciceronianus : Itemli de re ruftica præs
cipiendú fierit, fas non eritex Virgilio ,Cas
tone, Varrone,
Columella decerpere quæ pla
cent: Si barbaru habetur, quicquideftnoun
& recens natum ,nulla vox non fuitaliquádo
barbara. Quam multa reperies apud ipfum
Ciceronem noua,prefertim in btslibris in qs
bus tractat artē rhetoricam ,autrem philofon
phicam .Quis ante Ciceronem audiuit beati
tatem & beatitudine! Quid apud Latinos ſa
nat finis bonorü, quâ apud illum lignificet
ſummum bonum ,autid in quo quis ftatut
Lumma felicitatem ? Quid nobisfonatvilum
&
 CICERONIANVS.
&vilio,fpecies,præpofitii&rede & um !Quid
latinisauribusfonat,occupatio ,quid contents
. to , quid fuperlatio, quid complexio , quid
1 traducto ,quid frequentatio,licentia, grada
tio : quid ftatus &conftitutio, quid tudicatio ,
qudcontinens, quid firmamentui, quid des
monftrattuum genus, quid inductto, quid pis
pofitum , quidaggrefllo, quid inſinuatio, qd
acclamatio, quid aliæ voces innumeræ , quas
aut prlus Latinisinauditas aufus eft fingere,
autineam fignificationé detorfit, quâpopus
lusRomanusnó agnoſcebat. Hoc ille recla
mante feculo noneft.veritusfacere,quù phis
loſophorumGræcorū dogmata Latinis aus
1 tibus traderet, & vt, quod erat to præceptis
rhetorūpeculiaribus vocabulis in hoc pprte
repertisexplanaret,nõnullas peregrinas Vos
cesciuitate Romana donauit, Et nosptaculü
admiffumcredimus,firebus nouatisvocibus
· aliquot pouisvtamur. Nulla eft ars humana,
cul nou concedimus tus vtends fuis vocabus
kis:licetgrammaticis dicereſupinū& gerun
Gr dũa
 ERAS, ROT. DIALOGVS.
dium :mathematicia ſeſquialteram , & fuperbis
parttentem :habentagricolæ & fabri propria
ſuarumartium vocabula. & nos cælum terrae
miſcemus, fi noftræ religionis myfterta fuis
yerbis explicemus! Voces aliquotHebraicę,
complures Græcanicæ ( quoniam e'Palæftjo
na: Afia minore & Græcia, primü ad nos des
manauit Chriftiana philoſophia ) vnà că ipo
fisrebusinueétæ funt,quod genusfunt,olans
na,amen ,eccleſia,apoſtolus,epifcopus,cathos
licus,orthodoxus,hæreticus, fchifma, chariſ
ma,dogma,chriſma, Chriftus,baptizo,paras
cletus,etrangeliū ,euangelizare,cuangelifta,po
ſelytus,cathecumenus, exorciſmus, cucharie
fia,fymbolum , anathema, Nonnullas priſci
Chriftianæ religionis antiftites vſurparunt,
quo cómodiuspoffent derebus tå fublimibe
differere ,cuiuſmodi funtóyou'olos;quod nos
cófubftantialis vertimus,fides, gratia, medias
tor,& fi quaſunt alia,quæantchac velinaudits
ta Latinis erant,velnoin candēfenfus vfurs
pata.Nun igitur tautigobiserit dici Ciceron.
pidana
 CICERONIANVS .
mlanum , vt de rebus,de quibus folis erat los
" quendū,prorſus fileamus: aut pro verbisvel
ab apoftolis traditis,vel åmatoribusrepertis,
& in hunc vſą dié tot ſeculorü conſenſu ren
ceptis,abftinebimus,aliaquædã in illorü los
cum p ſuoquiſ arbitrio comfoiſcētes!Imo
mel,piper, & finapi cu ſuæ nationis vocabu .
1
Usreceperuntprimū Græci,mox Latini: &
nos faftidimus aliquot diatones quæ nobis
cū illa cæleſti philoſophia per Chriftum ,per
apoftolos,perafflatosfacro fpiritu patres,per
manus traditæ funt,atquæ interim ad Cicero
nem confugimus, indemutuo fumpturivos
ces,videlicetiu tū parmuvcov, qd apă Gręcos:
dici folet: Si quis nobiſcúſummo jurecótens
dat,citius diceret Ciceronis verbis,figurfs ac
numeris, Chriſtianæ philofophiæ mateftaté
fædart.Verum iftisnon aſſentior:mihi placet
in quauis materia nitor ac mundicies oratica
nis.At non ille dicit Cicerontane,qui Chria
ftianus apud Chriſtianos de re Chriftiana
uc loquitur, quemadmodum olim ethnicus
... apg
 ERAS.ROT: DIALOGVS.
apud ethnicos de rebus prophanis loquutus
eft Cicero,fedquemadmodãille copræditus
ingenio quo tumerat,eodicendi vſu, ea rerú
noftrarü cognitione,qua tum prophanarum
crat inftructus,poftremo fic inflammatus ftu
dio pietatiserga remp.Chriftiana, quemads
modum tum vel glorla velftudio flagrabat
in vrbem Romana& in maieftatem Romant
nominis,didurus eſſet hodie Chriſtian9 apd
Chriftianos fi vineret. Hoc qui præftare va
let prodeat, & æquis animis ferernus illa dich
Ciceronianum , tantopereduciturhul9amo
te cognominis.Ipfe M.Tulliusfivhieret hoc
rerum ftatu, det patris nomen non judicaret
mituselegans,quàm Iouts opti. Maxi. Nec
mlousdécoris putaret accedere di& io ,fi fub :
Inderepeteret Iefum Cbriftü ,quàm A Romnu
lum ,autScipioneAfricanū ,aut a . Curtiū ,
aut M.Decium.Nec minusfplendidū exifte
maretecclefiæCatholicæ nomen, quàm pas
trum conſcriptori ,quàm Qutritium , quàm
fenatus populis Romant.Diceretnobifco ,
fide
1

!
 CICERONIANVS.
CUM
fidemin Chriftū ,diceret infideles,quid Chri
ftofunt alteni,diceret paracletum fpſ ,diceret
fan & tam trinitatem .Quod dicoprobabilbo
argumentis colligi poteft.Num illădeterruit
elegantiæ ftudium ,quo minus in Philippicis
dum præit formula ſenatus confulu ,ytať ver?
bisfolénibus magisquam Latinis! An non
inTopicisvtitur verbis fureconſultorü lons
ge alients aphrafirhetorica: Aville faftidiffet
verba noftræ philofophiae peculiaria:NOS.
Mihi quide videris fatis feliciter declarare.
BVL .Adhçc, nõne gratia fermóis bona ex
parte pendet ex códituris & alluſionibus! Ar
M.Tullius vnde fumit hæc codimenta : Nós
neex Homero, Euripide, Sophocle, Enpio,
Lucilio,Accto.Pacouto , Neuto : tum ex phis
loſophorum & hiftoricorü libris : NOSO .
Nimirum fine his ornamentis ſordida ac tris
ulalis eſt oratio .Hæc ceu gemmæ fofculi ue :
intertexta,reddunt admirandū quod fcribi.
tur.BVLE. Quid fi noseadem petamus ex
Virgilto, Flacco, Oaido, Seneca, Lucano ,
xrise Mar
 ERAS , ROT DIALOGVS.
Martišle ,num ,hac parte diffimileserlmus Cri
ceronis: NOS, Ifthuc concedunt, licetægre.
Habet em apud Ciceronem neſcio quidmas
deſtatis antiquitas eorú quorum di& a refert.
BVLEP.Q_ui fit igitur vt nosexiſtimemus 4

totam orationem conſpurcatam ,fi codimer .

ta,quæ Cicero petebatethnicus ab ethnicis,
nos ex antiquiffimis prophetis,Mofe, Pfala .
mis, Euangelicis & Apoftolicis litteris petas
mus! Admirandam quandagemmäappoſis
tam exiſtimamus, fiquod Socratis di & um ad .
miſcuerimus orationi : & maculam acceffiffe .
credinus, fiquid admixtū erit e'proucrbis
Solomonis! An præ Socratenobis putet Sos
lomon : Si quid ex Pindari, Flacciuc di & is fue
rit interie &tum ,ſplendet oratio : & fordeſcit, & .
quid è facris pſalmis apte fuerit attextū:Pons
dus ac maieftatem additam arbitramur. oras.
tioni,ftquam Platonis fententiam inferueris
mus, & plurimum gratiædecefliffe videtur, a :
quamChriftsſententiâex Euangelicis litteris :
addideripus: Vade hæctam præpoftera tus.
dicia
 CICERONIANVS.
dicla:An Platonis faptentiâvehementlus ada
miramurquâ Chrifti: An libri ſpirituscæles
Its affilatu proditiſordentnobispræ ſcriptis
Homeri,Euripidis,aut Ennit: Quin mittam
hic faciamus fpiritus facri mentionē, ne videa
mur diuina cũ humanisconferre.Hiftoria, a
fidem detrahas, ne nomen quidem hiftoriæ
meretur. Hic mihi confer,filibet, fabulofum
Herodotum cũ Moſe : cofer hiſtoriam orbis
conditi,exitusab Aegyptocum Diodori fas
bulis:confer libros Iudicum & Regum cum
Tito Lluio,qui non raro fecum ipſe diffidet
in rerum geftarum narratione,tantum abeft,
yt musğaberret a vero :cófer Platonem cum
Chrifto, Socratis paveias, cū Chrifti cæles
fibus oraculis:confer pfalmos nihilbumani
fpirantes cā Plodaricisadulationibus:confer
Solomoniscanticũ cũ Theocriti näniis, fiue
perſonas fpectes,fiuerem ,nihil fimule.Habct
diuinaſapientiaſuam quandam eloquêtiam ,
nec mirum nonnihildiuerfam à Demofthe
nica ſeu Ciceroniana,quüalius cultus deceat
ſumms
 ERAS.ROT, DIALOGUS.
Sammiregis vxoré ,alius gloriofi militsamt
cam Hocdi&turus
. eram fi quis verba cũ vers
bts,figuras cum figuris numeros cū numes
sis incipiat cóparare. An dulctus ſonat aurt
bus noftris, Theffala tempe,o mons Sion !
An iucuridtus eftauribus noftris,Socrates So
phroniſci filius,© Iefus deifilius deus:Quur
magis blandit auribus noftris Annibal Po
norumimperator , quàmPaulusgentium dos
dor:Si perſonas æftimes,ille Romano impes
slo moliebatur exitium ,hic falutiferam philo
fophiaminuexit.Si voces cóferas, quæſo qd
fatereft: HYPO . Si verum fateri volumus,
nihil nifi quod apud homines plurimā valet,
vel quæ femel occupauitanimūperſuaſio ,vel
penitus haufta imaginatio . Hoc accepimus;
hoc penitus infedit animistioftris, voces illas
çilepolitasac fplédidas,has inamænas &bar
dawna zi baras. BVLE. Rem acu tetigifti.Sed quaeres
rem iš am fthuc perſuaſitanimis noftris:HYP.Nefcio,
Pusæm :2.BVL.Resipfa!HYP.Non opinor. BVL.
Vis eloquar , quodvero veriuseft:HYP.Per
MC
 CICERONIANVS.
me quidé impune.BVL.Hujusexpe & o vos
cem.NOSO.Vtere jure quod ftipulanti con
ceffimus.BVLE.At vereor ne parum videas
tur Cicerontanūquod di&turusſum . NOS.
Hic nihil refert,BVLEP.Paganttas eft,mis oblat re!
hicrede Noſopone,pagandtas eft,quæ ifta pa gion
miai Cia
fuadet auribus atque animis noftris i titulo zonis ar
duntaxat ſumus Chriftiant.Corpus acuxa fas Latio.,
cratindum eft,fed illotamenseft:frons cruce
fignata eft,animüs crucem execratur : Iefum
ofe profitemur, fed lorem opti.Mask & Ros
mulum geftamusin pectore. Alioqul, ſiverc
quod dicimur,effemus,quod tandem fub fos
Jenomen oportult vel cogitationibus,vel au
ribus noftris effe fucundius nomine Iefu ,per
quem à tantismalis crepti,cutus gratuita bes
nignitate ad tantam dignitatem vocamur,ad
æternam felicitatem inuitamat:ad cui, men
tonem contremiſcunt impit fpiritus, generis
humans plusquam capitales hoftes : ceruices
acgenwa fubmittübtætherec mentes.Quod
sam efficax eſt, vtad hulus inuocationem fus
H giant
 ERAS.ROT:DIALOGVS.
glantdæmones,cedant immedícabiles mor
bi,reuluiſcantmortui:tain blandū & ampicā,
Vt nulla fit tam acerba calamitas , quin mas
gnoſolatio lentatur,fi Ieſum cx animonomi
nes.Ethoc noieperſuademus nobis fordidas
Tinitorē orationis,quũ Annibal& Camillus
mnera ſintorationislumiga: Elciamus,reuela
lamus,profligemus ex aio paganitate hanc,
pe&tusvere Chriftianu ad le&tioneadferam ,
& videbimuslucidiffima ftella additàoratio
ai,quotics Ieſu Chriftinomen fuerit infertū :
eximiâ acceffiffe gemmåquotiesvirginisma
tris,quoties Pauli Petrig nomen admiſceblo
tur:multâ decoris acceffiffe, quoties ex dluks
narülitterarūadytis, quotieseſpiritus fanati
?
lecythis acmyrothecits, fententiâ viderimus
interfe &ta,modo in loco ,modo ex aio , mul
‫ܪ‬
topiusdignitatisadiun & ü di& ioni, flex
Ennfants aut Adianis ſcriptis decē milia dis
& orü ,quæ in illis habent venuftiffima, fulls
ſentaddita.HYPOLOGVS. Iſto ſanepas
Go vitatur , ne quid hærefeos infimulat
theos
 CICERONIANVS .
m theologi. BV -LEPHORVS. Iam fi quid
eft ornatus in tropis ac ſchematis , id totum
et nobis cum Cicerone commune : rerum
maieftate,fidáp longe ſumus illo ſuperiores.
Tantù de vocibus imponit nobis imaginas.
tio paganica,fallit affe&tus parti Chriftianus,
ideo putēt nobis quæ ſuapte natura ſunt pula
cherrima,quia non amamus, vtinâ non odils
ſemus. . Vt em , luxta Theocriti ſententiam ,
amanti pulchra fant & ea quæ pulchra non
ſupt, ita nihil eftodio non deforme. Venta
ad allafones , quas a tollas , ſcis ipſe quans LO

tum . Veneris decedat orationi . Quur hic

nobisvehementius blanditur, fi quis ignis
ficans aliquem indecenter admixtum alieno
gregi, dicat, vidiffes corchorum inter hos
lera, quam fi dicat, vidiffes Saulē inter pros
phetas: aut fi ſignificans quipptá no in loco
7 fa & um di& u'mae, dicat,in lenticula vnguens
tum , q anulūaureum in nare ſuilla : aut fifie
o gnificans, non fortunæ ſed bonæcoſcientize
nitendumeffe,dicat,infacræ ancora preſidía
H # fpé
HH
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
fpém effe reponendam ,quam fi dicat,ſolidze
petræ innitendum . Aut i quisvolens boni
virt partes efke,alients iferulrecommodis pòs
tiusquàm vtilitatis proprie rationem habes
re,dicat, nihil minusdecet Chriſtianum hoa
minem , quám Aſpendfum agere citharveda,
quam fidicatad Paulidi& um alludēs,magis
effe fpe& andâ quid liceat quàm quid expes
diat.Hæc fi perfequslaborem ,fuftivoluminis
res fit: indicaffe ſat habeo.Quàminblamus,
quàm ftupefcimusfi quod veteru dæmonio
rum Amulacrâ ,aut etiam fimulacri fragmens
tum na &ti fuerimus , & Chrifti ac diuorum
imaginesvix æquis oculis afpicimus. Vt ade
miramurepigramma,ſeu epitaphiūin cortos
ſo faxo repertū :Luciæ conjugi clariffimæ,an
te tempusextin &tæ, Marcelluspofuit dus ma
nibusfacrum'ő me infelicemi. Quur vluo
In huiuſmodi quü fæpenumero non ſolum
fenſus inepti & paganici,verum etiä inſignes
reperiantur folæciſmi,tamē ea exoſculamur,
veneramuracpropemodā adoramus antigta
tens
 CICERONIANVS.
tem , &apoftoloru reliquias deridemus.Si de
quid proferatex duodecim tabulis,quis non
iudicet facratiffimo loco dignum : Et leges
digito dei tabulisiņſcriptas,quis noſtru ven
neratur, quis exoſculatur? Quam habemus
in delitusHerculis,aut Mercurii,aut Fortus
næ ,aut Vi& oriæ ,aut Alexandri Magni, Cres
farisuc' culufiibet fimulacrūnomiſmate exor
fum , & velutifuperftitiofos ridemos: qligna
crucis,qui triadis ac diuorum imagines inter
tescharashabent.Si quando Romæ confpbe
catus es Ciceronianorú yourčice, recole qlo,
munc ybi videris imagine crucifixi,aut facræ
triadis aptapoftolorú ,paganiſmi monumen
tis plena reperies omnia. Et in tabulis magis
capit oculos noftros Iupiter per impluulum
illapfus in gremiū Danaės,quàm Gabrielſas
ora Virgininuntians coeleſte conceptā :vches
megtius dele &tat raptus ab aquila Ganymes
des,quam Chriſtus aſcendens in calī :jucun
diurmorantur oculos noftros exprella Bacs
chanalla, Terminaliaue, turpitudinis& obs
Hii ſcos
 ERAS. ROT, DIALOGVS .
fccnitatis plenia, Lázarus in vitam revocás
tus,autChriftus àIoanne baptizatus. Hæc
funt myfteria, quæ fub Ciceroniant nominis
velo teguntur. Mihi crede, per {petioſi tituli
prætextuminlidiæ tendunturfimplicibus, &
ad fraudem idoneis adoleſcentibus.Paganita
tem profiteri no audemy,Cicerontani cogno
men obtendimus.'At quanto fatius eſſetvel
sutos effe nos, quam in hunc affectum ves
atre! NOSO .Expe& abávtadiuuares conas
tųs noftros.Cæterui neſcio quo modo dilapia
ſus alto ,labefaétas animümeü ,nepertendam
quod aggreffusfum.BVLE . Iam dixi & ges
peto,no retraho animü tuü å præclaris coep
tis,fed ad eaquæ funt optima furrigo. Neo
em hæcideo commemorata funt,quod arbis
trer te talibusaffinemaffe & ibus:fed illud pró
mea virili molior ,vt feliciteraffectemus Cice
ropianam eloquentiä,ne ſedulo quidê fedpas
rum re&tisiudiciisid agentes ,nihilaliudaffer
quamur , quàm vtdumvaldeftudemus habe
ri Ciceronians,atbilminus fimus quàm Cts
Cros
 CICERONIANVS.
ceroniani,4 modo perpetuum effe pateris qe
donafti,Ciceronis effe quam optime diceres
ac ne bene quidem dicere, qui no dicat apte:
turn frigidam ac mortua effedictionem ,quæ
nonproficifcatur e pectore NOS. Qui flet
igitur,vt reddamur aliquando germane Cla
ceroniant: Nec enim grauabor tuum ſequf
confilium , i quod habes ricore & ius. BVL.
Hic eft quod nobis optare, quod te monere
poffim ,præterea nonmultum .Ingentúm ac
naturam Ciceronis optarepoffumnobis,daa
re non poflum . Habent fingula mortalium
Ingenta finim quiddam acgenuinum , quçres
tantam habet vim ,vt ad hocaut illud dicens
dtgenus natura compoſitus, fruftra nitatur
ad diuerſum .Nulli enim bene ceſſit acquiaxia ,
quemadmodā Græcifolent dicere, NOSO .
Scio,quod dicis ,non indiligenter admones.
te Quintiliană.BVLEPHO.Sit igitur hęc
admonitio prima , ne quluisſeſe addicat ad
expelmendi Ciceronem ,cuiusgenius vehet
3 menterabhorreat á genio Ciceronis:alioqut
13 H möftri
 ERAS. ROT. DIALOGUS.
monftri ſimiliscuadet , qui quum à fuanathra
forma recefferit, alienâ tamen no affequatur.
Illud iglur in primis inſpicendü eft, ad qd
dicendi genus te matura finxerit, Etem fi qua
fides aſtrologis, nemo tergere fortunatus eft
inco ,a quo genelis abhorret.Qui Muſisna
tus eft,nung felixerit in bello.Qui bello na
tus eſt,nyno fcribet felteta poëmata.Qui có
fugio natus eſt, puno erit bonus monache,
Qui agricultura natus eft, nunc huic erit
aula proſpera: & cótra.NOSO . Atquinihil
eft quod nó expugnet labor improbus. Vio
demus arte humalapidéverti in aquâ,plums
bū iq argentū ,æs in aurū ,cura plantasexUES
re fylueftreingenia, Quid vetat quo minus
&hominisingentū arte &vfutrasformetur!
BVLF,Natyram habilē adlquat cura ,leniter
abhorrente conciliat, & corrupta emendat:at
prorſus abhorrente & ad diuerſacompofitâ,
fruſtra vexes& Nofopone. Equus diſelt in
gyrū circumnagi, diſcit inceffum gradartum :
atfruſtraboue duxerisad ceroma,fruſtracas
nem
 CICERONIANVS.
nem vocaris ad aratrū , fruſtra bubalum ad
equeſtre certamen . Aqua fortaffe vertitur in
aërem ,aër in igné,fiquis omninoigniseſt ele
mentaris : fed terra mung veruitur inignē,nec
ignis in aqui.Nec eft neceffe affe &tare ſimilis
tudinemo , cotíogat efle parem ,autcerteprom
pinquum ,licet diffimilem . Quid diffimiltus
quàm ſmaragdus & pyropus, & tamen pres
çio grattáo paresfunt.Ditamiliseltroſalilto ,
diuerſus odor ,, & tamen yterg flos alterum
æquat. Annon faepe vidifti duas puellas facie
diffimili, fed ambas ca forma, vt excellentia
fa &turaGt ambigui dele & ū, fi cui detur opa
tio ! Non ftatim meltus eſt, quodad Ciceros
nisimagine proplus accedit, quemadmodū
antea dicerecæperamus, muli animal oibus
membris propius ad hominis figuráaccedex
te quamamiam ,adco,vt{ vox accederet,hoa
mo videripoffit:nihilauté homini diffimiling
effe quàm pauú aut cygnü, & tame cygnus ,
opinor ,aut pauuscffe malles quam ſimtus.
HYP.Ego velcamelus effemalim autbuban
Hy lus

i
 ERAS. ROT, DIALOGUS.
fus quamſimtorā formofiffimus. BVLEP .
Dic mihtNoſopone,vtiūubidari malles vo :
cem luſciniz an coccycls: NOS. Luſciniz .
BVL.Et tamēcoccyxproplus accedit advo
cem hominis . Vtrú malles cūalaudis canere ,
an cum coruis crocitari! NOS. Cũ alaudis
canere,BVLEP. Et tamé coruorum vox 14
milior eft humanæ . Vuă malles cum aſinis
rudere,an cum equis hipnire! NOSOPO ..
Cum equis hinntre,fi ad alterutrū adtgat fas
torum neceffitas.BVLEP.Et tamēaſinus ve
luti conatur humano more loqui. NOS. At .
opinor tea Minerua nó ví® adeo äuerlam
cfle ab ingénio Ciceronis.Proinde quod nas
effe
turæ deeft abfoluet meditatio,Quarefacabs
ſoluas, quod admonedum exiftimas. BVL .
Re& e facis quod in viâ reuocas,nam alto dis
lapſurus eratfermo meus. Summa eft, vt qd
cupimus,vere faciamus,hoc eft,totü Cicero
nč exprimamus,quinec i verbis, ncc in fors
mulis ,nec i numeris,nec i ſcriptis totuseft,
smo'vix dimidiatus,vt ante'fatis declaratum
eft,
 CICERONIANVS.
éB.NOSOP.Vbiigitur totus!BYL.Nurg
nil in ſeipfo.Quod fi totūvisexprimere que
ceronem , teipfum non potes expripere: SA
teipfum non exprimis, mendax fpeculü tua
fuerit oratio,nihilog minus abfurdum vides
bitur , quam fi coloribus oblita facie te pro
Noſopone Petronium effe fimules. NOSO.
Aenigmata loqueris.BVLEPHO . Dicam
craffius, ineptiunt qui ſe torquent in hocvt
Ciceronem iftisrationibus totum exprimat,
quod fieri nec poteft,fiexpediat : necexpedie
fi fieri poffit. Sic autem totus exprimi pos
tert, a virtutes illius non eafdern reddere cons
tendamus, fed pares ad illius tmttationé exs
primere,aut,G licet,etiâ vincere. Siquide fieri
poteft ,vt Ciceronianus fit maxime, q Ciceros
nffit diffimillimus, hoc eß, qoptime aptiſſis
más dicat, quñ diuerfa rationedicat,nimirü
rebus tã in diuerſum cömutatis, veluti fi quis
fenēpingere velit ,qué Apelles pinxerat ados
leſcente,hocipſofuerit Apelli diffimilis, fi jā
alta fađā,vclitcodēmodopingere.HYPO .
Sphinge
 ERAS. ROT. DIALOGVS .
Sphinge digaum ænigma,vt hoc ipfo dia
milis fit aliquis, quo fimilis eſt. BVLEPH .
An no id vſu veniret, & quis co modo canes
set la funere, quo Hermogenes canere folet
epithalamizmit ea gefticulatione caufam dice
ret apud Areopagitas,qua faltare Roſctus ſom
letin Theatro V
: erú hactenus licebit affectas
te Ciceronis fimilitudine, li ufdé veftigits ad
eloquentiæ palma contendamus, quibus ille
perucnit.NOSO.Quibus!BVLE. Num
ad vnlusimitatione fernet addixit: Nequaç ,
fed expræcipuis quodin quo effet aptiftis
mumexprimere ftuduit.Hic primuserat Dc
mofthenes,non folus:nec huncitalibi ppos
fult,yt totâ exprimeret,fedvt congrua ſelige
ret :nec fic vtfequi cötentus effet, fed vt deles
& u quædãprudensvitaret, nõnulla corriges
ret:quæ vero probabat fic æmularef,vt prær
tre cötenderet. Ad hæc pe & oris fui penum
affatim expleuitomniüdiſciplinarī autorů,
veterum ac nouarum rerum cognitione : fuæ
cliutatis familias ritus,inftituta,leges,edi& a,
ples
 CICERONIANVS .
plebiſcita diligenter ediſcebat. Nec folü fus
diofe verſabatur in adytis philoſophorī , ver
rum etiá lo feceffusMufarú fefubinderecipie
bat,ab aliis pronuntiatione, ab aliis geftum
diſcebat.Hæc qui faciet eadem , diffimillimus
euader M.Tullio ,parla qui facket ant Imilda,
is Cicerontantcagnomepromerebit.NOS.
Dicaliquäto dilucidlus.BVL.Quipariftus
dio fefe exercebi in cognitionephilofophiæ
Chrifttanx , quo illefe exercutt in prophana:
qui eo affe& u imbibet pfalmos & pphetas ,
quoille haufitpoëtara libros: qui tanta vigte
lantia ftudebit cognofcereapoftolorfi decres
ta , ecclefiæ fitus, primordia , progreffum ac
deliqutū reip.Chriftianæ , quanta illelaboras
uit,vrbis Rorianæ prouinciarũmunic
, ipica
rum & fociorú ,itra legesip perdiſcere, Tum
qui quodhis omnibus ftudiis comparatum
eſt,ad res præfentes accomodabit, is poterit
aliquo iure Ciceroniani coguomen ambtre.
NOSO.Ifthæc oma tuanó video quorſum
pertineant,at vt Chriftiane loquamur, non
Cices
 ERAS. ROT. DIALOGVS .
Ciceronianz , BVL. Quidsnum tibiCicos
rontanus eft, qui nec apte dicit, nec intelligit
res,de quibus verba facit: NOS. Nequaq .
BVLEP. At huc pertinent illorú ſtudia,qut
nunc Ciceronjani volunt haberi. Id ne nobis
yfuveniat diſquirimus.Nec vlla resvetat quo
mirus idem & Chriftianedicat & Ciceronian
ne,fi modo fateris cum Ciceronianum , qui
dilucide,copioſe, vehementer & apposite dita
cat pro re natura,proip temporüac perſonas
rum conditione. Quidam erim benedicendi $

facultatem non artem effe voluerunt,ſedprus

dentiam .Et ipſe M. Tullius in Partitionibus
eleganter definit eloquentia,coploſe loquens
tem fapientiam.Nec dubitanda quin hocelo
quentiæ genus ipſefe &tat9 ft. Ab hacformu
Ja,deus botie, quantâ abfunt ifti, qui de rebus
tata ratioe diuerfis,quas ipfas nec intelligūt,
nepamāt,more Ciceronisvolüt dicere, &
autem nobis ſordidum ac folæcum videtur,
quicqutc à Cicerone diffonat, perniciofum
acmendax animi noftriſomniumcft,procul
à nobis
 CICERONIANVS.
à nobisrelegandum ,a velimus hoc laudis for
relater Chriftianos, quod Cicero tulit apud
fuos. Scribendirecte fapere eft & principium
,00
& fons,aitille Criticorum accuuiflimpus.Fons
igitureloquentiæ Ciceronianæ quis tandem
eft: Pe & us opulenterinſtructum variarcrum
omnium cognitione, præfertim earum , de
quibusinftituerisdicere :pe & usartisprçceps
ttonibus,tum multoſcribedi dicendígs vſu,
dtalnameditationepræparatum :& ,quod eft
: totius negocit caput, pe &tus amans ea quæ
prædicat,odio profequens ea quæ vituperat. RE

His omnibus coniun & um oportet efſe nas

turæ ludicium , prudentiam & confiliū , quæ
0 præceptis continerinon poffunt. Hæcynde
te rogo ,fuppetunt iftis,qui nihil legūt praes
N
ter Ciceronem , quivnū hunc ftudent Nos
& urnaverſaremanu,verſaredturna!NOSO ,
Atqui non inſcite di&tum eſt, qui diutius in
ſolé verſatifunt, colorem ducere , & qui dius
thus in taberna aromatarta cõfederint, odoré
loc ſecum ferrequum diſcedūt, BYLEPH .
Mihi
 ERAS, ROT. DIALOGVS .
Mihi vero perplacet ifta fimilitudo. Tinduri
modo cutisfecúferunt, & mox euaneſcêtem
aurulam .Hac glorta qui cötenti ſunt,defideat
quantumlibet in myrothecits aut rofariis CA
ceronis,apricenturinillius fole. Egomaltma
quid eft bonorü aromatum demitterein ftos
macho, traticereinvænas,vt nó folü vicinos
odore leutaſpergå, fedtotus incalefcam ipfe,
vègetior'a reddar,vt quoties res poftulat,ps
deat vox quæfant bereik paſti hominis vi
deri queat.Ex Intimiser vænis, nonlo cute
naſcitur oratio ,quæ moraturauditorem ,quæ
mouet & in quemuis habită animirapit.Nó
hæc co dico ,quodex Ctcerontslibrismedio
crem autpænitendå rerü cognitione collig!
opus
exiftimem , fed quodad parådâ oratióis
lentiam in quovisargumentofolusnon fuffi
clat.Quid igitur fupereft,nifivtipfam etiam
Ciceronis imitatione exipfodifcamusCices
rone! Sicillūſmitemur, quemadmodum ipſe
eft alios imitatus. Si totus in vnius lectione
deſedit, feadvajusprçſcriptū addixit, por
tore
 CICÉRONIANVS....
1 tforem habuitverborâquàm rerum curam ,
fi non nifi no & e concubia ſcripfit,life totum
3 menfemin vnatorfit epiftola ,fi quicö putas
uit eloquens quodad resnon congrueret, fas
ciamus eadem vt Ciceronianifimus. Sin hæc
diffident plurimâ ab exemplo Ciceronis, ils
ltusexemplo pe& us fapelle & ile rerü cognitu
neceffariarüexpleam ),ácprimafit feptentiare
cura,deindeverborü , & verbarebusaptem ),
non contra:necinter dicendú vro oculos a'
decoro dimoueamus. Ita demum vluda fues
rit oratio,li in corde naſcatur, nó in labiis na
tet, Artis præcepta non ignoremus: cöferunt
em plurimūadiuētionē,diſpoſitioné,tra &tas
tion argumétorü , & vitanda, ſ velſupfunt,
vel officiñit caufæ :fed quü eritagéda cauſa ſes
ria,primas teneatconfilium.Quan & in fis
1 & is caufis,quæ exercitationis gratia tractatur,
conducít veris effe fimillima quæ dicuntur.
Cicero fcripfit animā Lelli ſpirarein fcriptis
illius,Stultum eft añt hocconari, vt alieno ſort
basſtomacho,desig operâ vt in tuisfcriptis
I ſpiret
 ERAS.ROT, DIALOGVS.
ipdretanimus.M.Tullit.Concoquendum eft;
quod varia diutiuacz le & ionedeuoraris,mes
ditationetraticiendum in venas animi, potius
quàm inmemoriam aut Indicem ,vtomtpas
bulorumgenerefaginatum ingentum excele 0
gignatorationem ,quæ no huncautillü flos
rem ,frondē, gramenue redoleat:fedindolem
affe&tus-z pe& oris tui,vtqui legitnoagnol
çatfragmenta è Cicerone decerpta, ſed imas
ginem mentis omnigenere doctrinará exple IN
tæ . Neminem priorum non legerat Gicero:
quid quilos probandum aut reprehendēdum
haberet,diligenter expenderat.At neminem
illorumproprie agnoſcas in Giarõe,ſed vim
meritisex omniūſententiisvegetatæ . Si te pa
rum mouet exemplum amalitu ,contemple
mur exémpla naturæ ,Apes num ex vno frus
tice colligunt mellifictimateriam : Anpotlus
adomuesflorum , herbaruin , fruticum fpes
cies mira fedulitate circumuolant, frequenter
elonginquopetentes quod condantin alucas
tla: Nec ftatim irel eft quod adferunt, fin
gunt
 CICERONIANVS .
guntoreviſceribusip Cutsliquorem , acinip
fas tranſformatumrurſusex ſeſe gignunt, in
qao non agnofcas,nec floris,nec fruticisdea
Mbati ſaporem , odoreníue ,ſed apiculę fætum
ex omnibus illis temperatum Iamnec tirdē
frondibus pafcuntur capellæ ,quo lac illismio
do cognatum reddant, fed omni frondium
genere faginantur: Itagg non fuccum herbas
rum , ſed lac ex illis tranſformatumreferunt,
NOSOPO.Refert tamen , vnde mellis fuca
cum colligat apis, aut qua fronde fattentur
capellæ.Siquidem ex taxa toxica mella cons
ficiunt,nec idēerit fapor la & is é capella quers
nis frondibus& faliginis paſtæ.BVLEPH .
Vcniamus ad artifices. Qui laudem præclarā
amblunt in arteftatuaria graphicaue, num
ad vnius tantum manus æmulationem addis
cunt feſe ! An potius quod iquo delectat,id
arripiūt ad artis abſolutionem , fic imitantes
vt conenturfi queant antefre. Quidarchites
& us parās infignem aliquam domum abfola
were,qum ex vnis ædibus fumit omula ! Nä
I u opinor
 ERAS, ROT. DIALOGVS.
opinor,fedcumiudicio deligiteplurionis,qd
confpexeriteffe felix. Alioquinihtiegregiæ
laudis videbitur affequutus , I ſpectator age
nofcat hoc autillud ædifictá imitatione reddt
tumeffe.Et tamen hic talerabiltus fit feruiffe
exemplariquàmin oratione Quæratio eft
igitür,nostanta fuperftitideyntCtceronjada
di& oseffe: Bisautēpeccantqui pó ſolū alles
dent vint præfcripto ,verumetiam mullis artis
xhetoricæpræceptionibus inftru & i, Decallū
legunt quamGiceronem , necaltud quàmles
guat. Q_uld emconfert oculos in Cicerone
habere fixos,nifi admoueas artifices oculos !
Quidem mihiprofuerit graphicestgnaro ,a
totos diesfpectem Apellis autZeuficiis tabus
las Verum vbi didiceris recte dicendt præs
cepta,vbideinde peritus qutſpla artifex indis
carit tibi in altquot Ciceronis orationibus,
In qutbusplurimū artis expreffit, colorem &
ftatum ,tum propofitiones feltciter truentas :
tum harū ordinē,partitionē,tractationem ,lo
cupletationem ,abſolutionem ,totius oratióis
in
 CICERONIANYS.: 1
inprooemiofemina, tum coagmentationem
ſingularūpatiū Adhợccófiliū judictum ,
quodanimaduertipoteſt ,atte præcipinopor
teft: Item prudentia oratoris , quid quoloco
pofuerit, quid quare omiſerit,quid in quem
locum diftulerit: Tum quibusrationibus tra
ftet affectusvtriufægeneris: Poftremno lacē,
coplam ,ornatum ſermonis,tum mtra perſpis
cles in Gicerone , quæ non perſpiatt fedulus
ille cotemplator.Non em tmittatur artem qui
non lótelligit,necipitelligit niſártifex . Arte
cófe & a opus,interdãnõnulla voluptate delis
att &cos,qut artisſunt imperitt,fed quantus
lum eft quod ille videt! NOSO . Et artēvna
3 depetesrectiusquamàCicerone) BVLEP.
Fateor, nemotradidit felicius, Hernovfuseft
abſolutius,fed tñaccuratlus præcepit Qains
tilianus,atqsetiamcoptoftus,quinon præces
pta modo proponit,verbetiam elementas pat
greffum rationem ,yfum ,exercitationem po
ait oboculos:nonpauca'adiiciens,qM.Tuls
Uus velprætermit,velobtter attigit.Quod
I sit genus
 ERASROT.DIALOGVS.
genusfunt de ratióe cocitandorum affe& ut,
de generibus & vſu fententiarum ; de modis
amplificandi,de inuentione propofitionum ,
de partiendis uifdem acdigerendis, de tranſs
migratione & concurfuftatuur ,de modoles
gendi, imitandi,fcribendi,Verum præceptio
nes vtignorari non oportet, itanon cõducit
in his confenefcere, quorum anxiaobferuatio
facit vt pelusdicamus, quum in hoc reperta
Sit artis ratio vtbene dicamus.Indexilleperis
tus,multo plus contulerit, ſ præceptióes. Id
conati funt nonnulli tum apud Græcos,tum
apud Latinos,fed ,mea fententia, non admos
dumfeliciter. Cauendum eft igitur Ô Nos
fopone, ne, quod ifti faciunt, vix deguftatis
præceptionibus, tantum affiduitate legendi
.
Ciceronem , confidamus nos fore Ciceronia
nos.Nam hi fi quid affequuntur Ciceronis;
,
præter fummam cutem vmbram & auram
modo quandânihilaffequuntur.NOS. Tam
les effe permultos haud inftcior Bulephore,
nec mihiplacutt vnğillorü ratio BVLEP .
Nec
5. 1. CICERONIANVS.AT?
Nectua caufa hecmoneo,mihi & Hypologo
canitur hæc cantio , nunc &illud æquis ludis
ciis expendarnus vir amiciffime:Primum an
deceat nos, deindenu operæpreciūſit tatis vi
gilus emere Ciceroniani cognois honorem !
NOS.Nihil honeftiis. Quod aūt honeftū ,
idem nó poteft no effe decorã. BVL.Vt de
decoro diſgramus. Fateris opinor M. Tulli
di& ioncm nõ placitura fuiffc ſeculo Catonis
cenforti,quippe coptiorémagisk laſctuientē
J quam illius ætatis moribuscõuentebåt. Frus
. galiserat vita,frugalis eratoratio. Quin & ea
ætate qua vtuebat Cicero , deerant viri prifa
cam illam feueritatem adbuc fpirantes, veluti
Cato Vticenfis, & Brutus, & Alinius Poly
lio,qui ſeuerfusquiddam,minus theatricuin ,
magisg maſculñrequirerēt in Ciceronis elos
quentia, & tamen illistemporibus eloquentia
forebat,vt quūmaxime,tū in popularſcong
uentu,tuin in confeffu patrum , tum in tudis
clís , adeo vt ornamenta iucunditasiz di& tos
mis& expe&taretur & exigeretur à tudicibus.
I will ad
 ERAS, ROT. DIALOGVS.
Quodigiturparum virile ducebatur in Cice
rone,num putas decorū videri Chriftianis ,
quorum omnis vita magis fpectat ad bene
vluendâ,quamad ornate cóperasdicendü:a
quorummoribus oportet plurimum abeffe,
quicquid ad fucos & ſcenica dele &tatione acs
ceditŞed fac effe decorum ,Quos fruct fpes
ras tantis pares fudoribus: Finis totius hus
ftudu eft,perfuadere. At quanto hicerat pos
tentior Phoçon quam Demoſthenes, Ariſtis
des quam Themiſtocles, quâto efficacior Ca
to quam Cicero,qui reos nonnung grauas
bat fuo patrociato , accufatione fubleuabat.
Nihil hic moror illamagnifice fane di&ta,Pul
chriuseft effe Phidiâ,quàm ſcrinlariñaut cos
quum ,quum horum opera magis neceffaria
ſintretp.quam ( goa Phidia, Pidorū ac ftas
tuariorum ars delectandis oculis reperta eſt,
jd vbi præſtitit,abſolult munus. Eloquentia
quæ nihil aliudquàm dele & at,noeſteloqués
tia,nimirum in aliud reperta, quodnih pitat,
nec decora videri debetbogo viro, Verūve
oling
 CICERONIANVS.
ollin fuerit vuilis eloquentia Ciceronis,hodie
quis eft illius vſus!Anifadudicits! Ibtres agt
tur articulis ac formults , per procuratores &
aduocatos,quiduispothus quàmCicerontas
nos apud tudices, apud quos barbaruseffet
Cicero,Nexmulta major vſus in concilus,
vbiſmguli paucis apertunt qd videtur, id's
Gallice,aut Germanice.Maxime vero reshos
die per confilium , quod arcana vocant con
ficluntur:ad id vix tres homines adhibentar,
illiteratifere:reliquislicet conſultare. Iam etiã
fi res agerentur hodie Latine,quis ferret Cice
ronem ca peroranté quæ dixit in Verrem ,in
Catilinam ,in Clodium ,in Vatinium teftem
Quis fenatus tam ociofus, tam patiens,vt pa
peffurus fit orationes quas dixit in Antoniū ,
quum in his tamen ſeniliorfit, mimus redung
dans,minus exultans eloquentia:Ita cultå
dem vſut paramushanc operofam Ciceronis
eloquentiam : Num cóctonibus: Vulgus Cts
ceronislioguânonintellgit:& apudpopulā
athilagitur de rep, Sacris vero concionibus
I v minime
 ERAS. ROT. DIALOGVS .
matinėcögruithoc dicendigenus.Quisigi
tur fupereft vfus,nififorte in legationibus, q
Romæ præfertim Latine peraguntur,ex mo
re magis quàm exanimo, &magnificentiæ
cauſapotius quam vtilitatis gratia.In his erñ
ferènihil agiturred feriæ , in laudibus cius ad
quem mitteris,in teftificatione bericuolentiae
illius à quo mitteris, & in locis quibufdávul
garibus cófumitur omnis oratio .Quid nouls
tis: Totum hoc elus generis eft, vt rem mas
gnam præftiteris,i fpectem adulationis vitas
ris,quumipfam adulationem non liceat.Fris
gidius etiam eft,quod huicex more reſpons
detur ,interdum non finegraui tædto prolixę
di& ionis, nonnunquam & pudore illius qui
laudaturimmodice: fæpe dicentisnon pudos
te tantum , ſed & periculo, dum fudat recitans
quæ edidicit,dum hæret,dum fibi aliquoties
excidit,vel obliuione,velanimi perturbatios
ne.Quid autéadmiratiöis habeant tales oras
tiones, quü ferè qui recitat, ab rhetore quos
pian elaborata edidicerit,vtad oratogē nfm
ntht!
 CICERONIANVS. "
nihilredeatlaudis præter recitandifortitudih
nem : Hic itas præterfalutatióis:officiūnih
agitur, quodeftſertū ,priuatim litteris & Gal
licts colloquiis peragitur.Quodigiturtheas
trum petet nofter Ciceroplavus!Scribet epta
ſtolas Ciceronlanas.Ad quos! Ad eruditos.
Paiciffimifunt,& hinibil morantur Cicero
nlanamphrafim ,modo fit fana,prudēs,muns
da,dodajz oratio .Ad quos igitur! Ad qua ?
tuor Italosqui ſe nuper faftare cæperunt Cle
cerontanos, quũ vt oftenfum eft,nihil fit to
ceront diffimilius:vixio tenuē vmbrâ habeåt
Ciceronis.Quod ipm doquid eft,fiminimo
cóftaret,fi pito effet vltro, Gino officeret maa
toribus cómodis, fortaffe nó effet redciendū .
Nunc fac rationetecü incas,num hoc laudis
fittot vigilis,tot ſudoribus redimendum ,nó
finepericulo valetudinis,vt à quatuorineptis
Italis adolefcentibus recipiaris in catalogumn
Ciceronianorum.NOSOPON , Non pros
bas benedicendi ftudium ! BVLF. M.Tul
liusnon requirità philoſopho eloquentiatri.
An
 ERAS. ROT.DIALOGVS,
Anquenexiftimas inter etbnicosphilores
phogtamfeuecum , vt putes cuiuisChriftiae
no prçferendumsHYPO.Imdtota Græcos
rumphilofophia Chrifti fomniū eſt aconga
mentum . BVLEP. Qua igitur fronte nos
extgimusa ChriſtianoGiceronianam eloqa
tarn,hoc eft& inimitabilem , & quam ethak
al viro graut vix decoram exiftimarunt:Nec
ftatim maledicit,qut fecusdicitquam Cicero
dixit.Nec benedicitqutnon dicit apte. Ad
hæcinutiliseſt armatura ,qux qurim tantum
ad oftentationem valeat,nec admanüeft,vbi
resvirumpoftulat.Interdūresyrget,vtcode
dievigintfcribamusepiftolas. Quidhic fas
clet meusCtceronianus! Ad hæc quotus grø
nāceſt, qut Ciceroniana phraficaptat:Quid
quodCicero varius eftindicendo .Alus eft,
quum ſermoneremiffo placidcos docetphis
lofophiam , alius in actionibus cauſarü, altos
inepiftolis,in quibusfere negle& useft & ble
laboratus fermo,atoshoc ipfumdecetepifto
lam q, uęto familiaris colloquulpicēfucceffit.
An
 CICERONIANVS ."
Annonigítur præpoftere fecerit,qui ea cura
cöfcribatepiſtolam de tefamiliari,qua Cices
so meditatuseft orationem pro Milone! Et
nosepiftolæ non longæ de rebus nó ita mas
gntmoment dabimus operam menftruams
NeM ,quidem Tulliustantredempture erat
eloquentiiquam præftat in caufis , itot vigia
liis conftitiffet; quanti nobis coſtat epiftola,
quá illis temporibustantuseffet in rep, vfur
eloquentiæ , quum hoc ftadiū publice priuas
tingfloreret,quūlongeparabilioreffeteafa
cultas. Iure riſus eft quidã quimultis diebus
ſe torſerat,nec adhucpotuerat orationis exor
dium imientre,quodaffe &taretmellus dicere
quám poffet.Eftin Cicerone felix quædam
facilitas,naturæ dont:eft nattua perſpicultas,
Hoc fi nobis natura negauit, quur nos ipfos
fruftra diſcruciamus! Quanto vero longius
abſunta fananiéte, quitemporibus alients,
rerum humanarum tota inuerfa ſcena, quum
vixvſö fitCiceronianæ di&tionis vfus, hoc
vno ſtudiofefe macerant,vt videatur.Cicerog
ndani,
 ERAS.ROT.DIALOGVS.
niant, nec quicé aliud quàm Ciceronlanf.
NOSO. Belle tu quidē rhetoricaris ,verum
hunc affe & um nó poffum excutere,adeopes
nitus infedit animo'meo.BVLEP. A medio
criæmulandi ſtudio tenoreuoco ,modo qua
eftoptimus,hæc emulerts,modo çmulerts po
tas q fequaris,mado ftudeasæqualiseffeve
rius quam fimilts ,diodo ne pugnes aduerſus
gentum tuum ,modonefic affe&tes congrues
re Ciceronituam orationem , vt rci,de qua lo
abfit
queris,non congruattfuper hæc omnia
anxietas, quæ nuſquamnon eft infelix , fed
haud alibi quam in dicendo infelicior. Pos
ftremonefic affe & usfis, vt fi quod fequeris
>

non affequaris.yitam acerbam putes, nec vis

yere libeat non Ciceronianos, quum tot fint
hominumeruditorum milia, qui fine hoc tis
tulo & viui laudem egregiam , & mortui nos
minis immortalitatem ſunt affequuti. NOS,
Hunc in modumnunc quidem affe& us fum .
BVLE. Idem affe &tus & me quondam bas
bult,fed ab eomorborcualul.NOSOPO .
Quo
 CICERONIANVS.
Quo tandem pacto !BVLEPHO.Adhibiti
medicum.NOSO.Quem obfecro ! BVL .
Facâdum & efficacem.NOS.Quem inquáš
BVL.Adquem nihil Aeſculaplus aut Hips
pocrates.NOS.Enecas.BVL . Quo nema
paratior,nec amiclor , nec fidelior, nec curat
epar aut ftomachum : hominis intima ſapat:
NOSO.Si nomeæderegrauarisfaltem India
ca pharmacum.BVL.Et nomé& pharmací
fcies, óóvos tāaóyw mihi medicatus eft. 5
HYP . Veriffima prædicas. of rigens vooGƯONS
ésiv latços aóyos.BVL. Sic ab comorbo res
uixi Noſopone.Quod fi voles hicaliquantis
per elus quàmprius geffiperſonam ſuſcipere;
egoToữ nóyou vices obiero.NOS, Suſcipio,
quando ita videtur,BVLE.Qwm me vehe
mens teneret morbi paroxyfmus,ac adortus
eft medicus , quemadmodum nunc loquor tt
bf.Pudor ,inquit,te malus vrget 'Infelix , qui
ferre non poflis conuictum cum tot homis
pummilibus commune.NOS. Quod nams
BVLEP . Quiapegarisefie Ciceronianus,
NOS
 ERAS. ROT. DIALOGVS .
NOSO.Ifthuc me difcruciat fateor. BVL.
At reſponde mihiper mufas, quem mihi das
bis Ciceronfanū,preter vnü Cicerone! A ve
teribus ordiamur,In oratorücatalogo quem
perlongumiuBruto cotexuit M.Tullius,vix
duo funt,quosdignetur oratori titulo , tans
tum abeft vt Cicerontanivideriqueant. Iam
c.Cæſar. C.Cæſar Cicerontanus dtcinó poteft, vel ga
vixit-udem temporibus,vel quialoge aliud
dicendi genusfibipropofuerat.cötentus eles
ganterproprioz dicere. At hæcquantulaeft
CiceronisportiosNegem tampræclara eft
OratoremLatinė dicere, turpe neſctre Lau
ne, Ad hæcnibilextat Cæfarispræterepiftos
lasaliquot, & coinmentariosrerüab ipfo ges
ftarum , quanqeruditi de horum autore vee
hementerambigunt.Nulla certe extat oratio ,
M.crlmus. quum htc demū excelluerit Cicero. Idē mihi
Plans. dicere licet de M.Cælto,Planco, DecioBrus
Decius
tus .
Brito ,quorû fatis multashabemus epiftolas Tte
c . ?ompinoronis ftudto feruatas, Pauciores Cn. Põpett,
L.Cors. L.Cornelu Balbi,Lentuli,Caffu Dolobellę,
bus. Trebonui
Lentulus,
Callu Dolabella
 CICERONIANVS.
37 Trebonii,P. Vatinu ,Seruit Sulpitá ,Aull CoTrebonius
2.Yautinis
cnnæ ,Bithynit, M. Bruti,Afinú Pollionis, Serulius
C.Cæfaris , & fi qui forteſuntalu, quos cong Sulpotus
ftat eadem ætate fuffecum Cicerone,vtnon Asus
Cocinna
magis cöueniat M. Cællam dict Ciceronias. Bithyniu
num , Ciceronem Cælianum . Nec in his M.Bruins
epiftolts quicöcögruit præter fermõis Ron Aliniusi?
mant dilucidam & inaffectatam elegantiam , leo.
Atin hocnöeft totus Cicero,quem tibipros
ponis æmulandum . Quid erinūc commes
1 morem de Crifpo Saluftio , qui quum eluſde
fuerit ætatis,dictióe diffimillimus eft Ciceros
ni.NOS. Ne commemora mihi priſcos illos
horridos& impexos,quum nódum vna cũ
11
moribus enitutffet eloquêtia
nec, eos qui par
riter cum Ciceroe decurrerütjeos refer qui Ct
ceronem fequutifant,BVLE.Agenum tibi Sencia.
Seneca videtur Ctceronianus : NOS, Nihil
minus,præfertimin oratióe ſoluta.Nam tra =
1 gædiæquæprobatur do&tis,vix vidētur á
Seneca fcribi potuiffe.BVLE.Num valeriusValerius
Max ,NOSOP.Tam Imilis eft Ciceroni, Maxima
K mulus
 ERAS. ROT.DIALOGVS,
mulus homlai,adeovt vix credas vel Italuri
fullfe qui ſcripſit ,vel hocætatis vixiffe, tam
diuerfam eft totñ di& ionis genus,Afri que
plam eſſe dicas, necvllâ carmen laboratluse
Suctorius. BVLEPH. Quid Suetonius: NOS.Non
paulo longlus abeft à Cicerone quam Senes
ca,nec verbis, nec ftru & ura, nec perſpicuta
tate,nec figura di&tionis, nec vrbanitatc res
TLiusus. ferens M.Tulliū.BV.LEPH . T.Lluiūhoc
honore dignaris: NOS. Primū biftoricus
eft, deinde incópofitus, nonnullis etiamPas
tauinitatem quandamrefipere di& us eft, hoc
eft, mimus Romane dicere.BVLEPH . Iam
Cor.Tacito Cornelium Tacitum conferre non audeo .
NOS. Nec opus cft. BVLEPH . Fortaffe
QuinnhangQuintilianum recipies in hocalbumu . NOS,
Is affectauit etiam Ciceroni diffimilis effe ,
cuius vtina extarentdeclamatioes : narn quas
habemus minimum habent Ciceronis.By.
27.Curisus. Sed habeo quem non contempas Quintum
Curtium . NOS.Hiftoricus eft. BVLEPH .
Eft , fed in hiftorus extant aliquot oratios
nes .
 CICERONIANVS. ***

nës.NOS.Cæteris carididior eſt,ſed nihilad Cic

...mahulad
crone
3 Parmenonis fuem . Habetmultasfermonis apum
mulas eronianis as LEP
nd
for àCic diuerſ . BV .Ælius Spass
Si hunc relicis ,non reciples opinor, Aelium tanus.
Spartianum , Iultumi Capitolinum ,Aelium ไหน . it
Tulus Cap
Lampridium , Vulcatrū Gallicanu, Trebela Aliolõpud
llum Pollionem ,Flaulum Vopiſcum , Aure , Volcanical
lum Vi& orem . NOSOP. In his vix eft Trebe.Pole
quod probes præter hiſtoriæ fidem ,tantum Flauig Vor
cus.
abeft vt eos Cicerontani cognominis hono . Aurel , Yu
re digner.Nam ægre tuentur fermonis latini tor.
caftimonia. BV.En adeft Probus Aemyllus, Proby.£.2012
lives
NOS. Cádidus eft laudator oim ,quorūvità
deſcribit,vtencomlaſtēdicas vertus quam hi
ſtoriographum.BV. At AmmtanūMarcele Marche
Unum fortaffe reciples. NOSOP. Difficilis
eft ineloquendo, ac ſubinde compoſitio care
1 men moliri videtur, quum dicit,
vt captiuog
1
redderet noftros. Velleium Paterculum clsVelleusPater
culus.
1 tius agnouerim ,quanſnec illum dignabor
! hoc honore.BVLEPH . Minus,opinor,da Elorus.
gnoſcesepitomographos, Florū, Eatropiū Eutropius.
k ü &
 ERAS. KOT. DIALOGVS.
Solenous & Solinum.NOSO.Agnofcam quifquam
creditus illos agnoſcit,hoc fane noie referāt
eñiquos imitānur.BVL . Verumretro mihi
Plincusmaior
Pleriusməcurſusfle & enduseſt,duos Plintos prætermis
fimus,Maiorem ( ciono feres hic noiari,lua
niorem fortaffisadmittes:NOS. Imó qg funt
huius caufæ cenſores cum primis vetât cons
tinglabadoleſcentibus huius epiſtolas,ne p
Ciceronianis euadantPliniani.BVLEP . At
felicius fcripfit oratióem qua Trajanūlaudat .
NOS.Felicillinie, fed Ciceronem nó expris
mitBVL.Poëras ſelēs prætereo, facile diute
Virgilius. nans quid ſisreſponſarus,etiam& clariffimos
Horatius ac feliciffimos omniū propofiero, Virgiliū ,
Lucanus Horatium.Ovidiu,Lucanu,& Martialem ,
Murtalis NOSOP.In Horatio mulla Ciceronisveftt
glum ,in Virgilio nonnulli, Hcet obſcurum ,
Durdlusinter Poetas Cicero videri poffet,
Lucanus di& us eft oratori Ộ Poëtę fimilior,
fed alieniffimus ab ImagineCiceronis,Mars
tialis ad Naſonis facilitaté plurimum accedit,
& aliquid Giceronianæ laudis illipoterattres
bui,
 CICERONIANVS,
buniin libros aliquot epiſtolis præfatus els
fet,deum immortale ,quamno Ciceronianis.
1 BYL .Quid proferam Lucretium . NOS, Lucrets
nsia
Eadem operaprofer & Ennium & Lucilium .Enri
Luciliu.s.
BVLEPHQ . Auli Gellii candidiflimaphra Aulus de
fim mirantur eruditi, NOSO.Necargumen letto
tum convenit necphrafis, primú affectata, &
verborum copia pene'ſaperfluens,rerum fus
pelle &tile frugalis.BVLEP . En tibi Macros Macrobius.
blus.NOSO , Acropicam corniculam mihi
nominas,ex aliorūpennis fuos cotexuit cens
tones,itaq ſualinguanoloquitur,& quan
doloquitur,Græculū Latinc balbutire cres
1
das. Qyod genus eft illudex comentario in
1
fomnium Scipionis fecundo. Et hoc effe vos
lunt quod Homerus,diuinarü omniü inuen
tionā fons& origo,fub Poëticinubefignés
tl,verum fapiétibus intelligi dedit.BVL, At
Symmachi in epiftolig argutum admirātyr
quidam AQSOPO . Admgrentur,quibus
I,
kudio eft moleſte potius benedicere.BY.
Sed heus,Apuletus nobisprçterituseft.NO,Apuccis.
ku Hung
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
Hunc Ciceront conferam ,quum libebit gra
culum comparareluſcipix.BYL. Sit fane,in
alino & Aoridis ,at in Apologis accedit.NO
SOP.Minus quidemabeft,fcd immenſo ſes
Vartan , quiturinteruallo . Cætcrum & Martianu Cas
Capella. pellam oblituses,fitaleslibet proferre. BV.
Quid a veniamus ad femichriftianos! Quds
Božtus. tibi videtur Boëtlus! NOSOP. Egregius
philofophus, Poëta nonpeffimus, à Ciceros
Aufonius. nis di& ione longe femotus.BV.Quis Aufo
nius!NOS.Ingenium ac do& rinam tribuo,
ftilusaulæ delitias licentiamosreſipit, quems
admodum& vita.Ciceronianus adeo no eſt,
Vi ſtudio habuiffe videatur aliter dicere o dia
xit Cicero. Proinde qui Ciceroniani nomen
illivelit aſcribere, pro honore contumeliam
trrogarit homini,nõ aliter şi quis Germani
num appellaret, qui ftuderet haberi Gallus,
ctiam ſi Germanuseffet.BVLEPHORVS .
Ne te longts ambagibus circumagam ,venia
mus, fividetur,ad Chriftianos, fiquem forte
reperiamus, qutCiceronianus dicimereatur .
Inter
S. CICERONIANVS .
Inter hos opinor probabis La& antlum Ilalatus ,
qut Ciceronianzcloquentiæ lacteo Aumine
manare di & us eft.NOSOPONVS.Di&tus;
fed ab eo qui Ciceronianusnon erat. BVL:
Verum illudinficiari non potes , Laatatlum
Ciceronis cloquentiam affeétaffe. Id declas
rat in tertium Inſtitutionum librum præfas
to , in qua defenfurus Chriftianze philoſom
phiæ veritatem , optat eloquentiam , fi non
Tullianam , certe Tullianæproximă. NOS.
Nec prorſusInfeliciter affe tauit, quangan
fequutus non eft. BVLEPHORVS. Qui
fd NOSOP , Quoniam in prima ſtatim
0 operis præfatione ſic loquutus eft : Alioqus
nihil inter deum hominem diftaret,ſi cons
filia & difpofitionesillius maieftatis æterna,
cogitatio affequereturhumana. Vbi Cicero
3 dixit difpofitiones pro decretis! BVLEP .
19 Imò dum Ciceronianus effe ftudet , factus
eft Ciceroni diffimilis , Eft enim hoc Ciceros
nis, rem eandem duabus vocibus idem aut
propemodū idem fignificantibus inculcare..
5 Kui Hune
 ERAS. ROT. DIALOGVS .
Hinc eft illud,conſilia & diſpoſitiones. Qu
fats an & vocaliū hiatum captarit,vtCiceros
planus effet,in confilia & :rurfus in , cogitatio
affequeretur.Fortallis & cópofitionemaffes
fault,ſcazontis clauſula,comma flores, velut
da baldeatore & archipirata.Cuiuſmodiclaus
ſults frequenter vtitur ineadem præfatióc,vt
to prima ftatim periodo,inhærere; & rurfus,
taftruere poffimusfac mox ,apo Grçcos:atg
iterum ,luce orationis ornata: &PONS QT, hos
neftafuſcepta;mox ; & honoraitt: nec malto
poft,nominis tradas :Iterum , vt fequerentur
hortarer:item aliquáto poft,reliquerüt. Hoc
certe Tullianumhabet,quod fubinde ditros
chæo finit,vtcotulerunt,cóuocamus, ſopiam
mus, lochoamus: femėlponitin claufula, quçs
lifevideatur.Hæc indicantillummagno ftu
dio Ciceronis imaginem affc & affe. Verum
hoc nomine juftiusreticeresLactantiumátis
tulo Tullianorom ,quod nec eruditiõem , nec
vim ,nec pectus attuleritad defenfióem phis
lofophiæ Chriftianæ,quae M.Tulliusattulie
ad
 CIGERONIANVS.
adađionemcauſarum clutum .BVLEP. E
reliquorum numero quem primü autvltimữ
proferamp :Cyprianum : NOSO. Chriſtiane Cyprians
fcripfit verius quam Ciceroniane.BVL . Hb
larium !NOS. Ohe,nihil fimile.Difficilis eft
& obfcurus in eloquédo, & Gallico ,vtinqutt
ille,cothurnoattollitur,verba quog multa ſe
cum trabens, quæ nó funt Tulltanz puritatis,
BVLE.Sulpitius opinor,videbiturhoc ho- Sulpitus
poredignus.NOS.Ef ille quide&mollior,
& fucundior, & dilucidior,illaboratiorHy
&
lario ſ, ed phraſisGallumfuiffe declarat, Non
deeft pietas,fedabeſtvis &grauitas: & eft Aos
ridum dicédigenusmagis quàm neruofum .
BVL.Tertullianumigitur admittes! NOS. Tertulleare
Irrides,Is prudens ac ſciensobſcurauit man
His verbis bonas ſentêtias,velipfo durior Apu
leto.BVL.Certe facundiffimum dlum fimul
&do &tiflimuHieronyminonrepelles.NO.Hyeroning
Agnoſcovirum doctrinafacundia præcelo
lentem , Tullianum non agnofco , qui fagri
ab imitationeCiceronis depulfus eft. BVL.
Ky Angus
 ERAS. ROT. DIALOGVS .
Auzu Ing.Auguſtinātgitur:NOSO.Ishoc habets
ceronis, quod prælongo ambitu circãducte
periodum ,præterea nomultū ,necfacilitatem
do dicendo ,nec felicitate in tractando reddit.
Paulinus. BVLEP . Paulinú: NOSO, Vixvmbrani
habet Ciceronis,ncc fententiis ,nec verbisad
Ambrosius.Modū felix.BVL . Ambroſiū igitur.NOS.
Romanī oratorem agnoſcas,no Ciceronika
mum .Gaudet argutisallufionibus,acclamatio
nibus,necpræterfententias quicquam loquis
tur: membris, incils, coparibus numeroſus
ac modulatus,fuum quoddam dicendigenus
habetaliisinimitabile , fed à Tulltano genere
diuerſiffimum.BVLEPHO . Saltē agnoſce
Gragorsus, Romanū Gregoriū,elus nominis inter Pot.
primū.NOSOPO.Agnoſco virum ptum ,
ea loquentem quæ fentit. Et hic propiusacs
ceditad M. Tullium quàm Ambroſius, fed
fuit lutulentus, & Iſocraticæ ſtructuræ quafi
feruit oratio , quod eft à Cicerone alienů.Sic
exptrer in ſcholis aſſueverat. BVLEPHO .
Tusc.leo. At TuſciLconis, qui futt elus nois primus
Romana
 CICERONIANVS.
Romanæ vrbis Pontifex ,eloquentiam miru
für omnes.NOSOPO.Eft fateor huſus bes
nenumcroſa, fatisi perſpicia di& io,necin
eptis fenfibus,fed nihil ad Cicerone. BVL.
Qud fitibiBernardum ė BurgundionibusBernar
adducam : NOSO. Agnoſco virum bonü;
quæ pars eft oratoris,natura compoſitum ad
Yrbanitatem & ad di& ionislepóré, fed adeo
non Cicerontanum , vt ex fcriptisvix ſubcom
leat vnőillile &ta Ciceronem.BVLEPHO ,
Pofteai huncreiicis,non aufim tibi proporBeda.
nere Bedam ,Remigrum , Claudium , Hefy. Remigius
chiam , Anfelmuin,Ifidorum .NOSO.Delis Helychius
3 ne mihi xodolattas iftos comemorare,quum Anfelmus
aliena lingua loquantur: Deteriora faclunt @ Lidoriu
referunt: dum ſua promunt, vix loquuntur,
In his ægrotabat eloquentia.BV. At vereor
nemortuam dicas,i poſteriores commemor
rauero.Prætermittäigitur AlexandrūHalen .
ſem , Petrum Gandauenſem , & huius farina
Scriptores innumeros:duos xogupdous profesBonaueta
tam ,Bonweaturam &Thoman , NOSO , Thomas.
Bonaues
 ERAS. ROT.DIALOGVS .
Bonaventura fatis affuit verbis, ſed qualia
buſcung ,ThomasAriftotelicus prorfus eft,
kurang in dicendo,tantum bocagens,vtdor
ceat lectorem.BVLE.Verum ,inquæftionke
bus:cseterum vbi rhetorem aut poëtam agit,
fatis fpirat Ciccronem.NOSO . Quæ mihi
narras poëmata: Mihi veronulo videtur ins
fantior, quam quumaffe &tat oratoriæ di&tios
nisAuxum ,id quod facit in tractanda mates
tla de cuchariftia,Sedage miffos fac theolos
gosiſtos fcholafticos,aquibus fruftra requis
ras eloquétiam ,nedum Ciceronjanam : altos
profer,a quoshabes.BVLEP .Agė redibis
musad allud ſcriptorum genus poftrofeculo
Vicinius.Nam aliquot ætatibusvidetur fuiffe
ſepulta prorfus eloquentia , quçnon ita pridē
reuiufſcere cæpit apud Italos, apudnos muls
to etiam ſertus.Itags refloreſcentiseloquétia
Francify priticepsapud Italosvideturfuiffe Francia
Petrarcha Petrarcha,ſua ætate celebris ac magnus,nunc
vix eft in manibus: Ingenium ardens,magna
terum cognitio ,nec mediocris eloquëdi vit.
NOS
 CICERONIANVS.
NOSO.Fateor.Atquieftvbi deſiderėsin co
linguæ Latinæ peritiam , & tota dictio reſipit
feculi prioris horrorem .Quis autem illum de
cat Cicerontanum , qui ne affe& arit quidem !Blonde
BVL.Quid attinet igitur referre BlondumBocahç
ac Boccatium ,hocinferiores tum in dicendi
vtribus,tum in Romani ſermonis propriétas Ioannes
te! Ne Ioannem quidem Tortellium audies, Torkeſom
NOS. Non audiam in his quidem comitiis.
BVLE.Huncfequutuseftingens prouentus
eruditorum certatim fefe ad Ciceronis imitas
tionem componentium.Ecquem exhoc nus
mero dignaberis iftius cognominis honore!Fraufa
Num Franciſcũ Philelphum! NOS. Planc Phile pr
dignarer,fi tam placeret cruditis oibus quam
placuit fibi.Et affectauit quidê ille ſedulo C #
ceronis effigter ,ſed parumfeliciter.Necvrg
illi diffimilior eft, quam vbimaxime opore
1 tuit effe fimilemn ,nimirü in orationib9. Nam
in epiftolis fatis adumbrat M.Tullium.Ncs
hæc dixerim in cutuſpiá cótumelia.Agnoſco
viros æterna poſteritatis nicmoria dignos,ac
de
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
de ftudiis optime meritos:feddiuinum quide
Leonardo dam eft effe Ciceronianū.BVL. Leonardus
Arefinus.Aretinus mihi videtur alter Cicero , NOS.
Facilitate di&tionis ac perſpicultate fatis acces
dit ad Ciceronem , fed neruisaltiscz virtutib ,
aliquot deftituiturtalicubi vix tuetur Romag
ai ſermóts caftimoniâ,alioqui vir do & 9 tuxta
Guarinus.ac pbus,BVL.Guarinofat ſcto no recipies ,
Tapeten , nec Lapă,necAcclotalum ,necAntoniiBea
Accioia Gus.
Antoniuscariam , nec Franciſcū Barbatium ,necAntos
Becaria. nlum Tudertinū ,nec Leonardū Iuftinianū,
Frñcifcus nec Achillem Bochtû,& fi qui funt qui mihi
Barbafius .
Anfomrius nūcnófuccurrūt,maxime quod horum plea
Tuserangsig
Leoxardy
nõaltomonumento nobis innotuerüt,
Tuefarian,quàm
. uertendis Græcis,vbinullalausinues
Achilles tionis ,quæ præcipua pars eſt eloquentiæ .
Bochius. NOSO.Iftorū neminē côtemno , nemincin
tame dignabor Tulliani cognominis honos
PogiusFlore.BVL.Proferam itaqz Pogiâ Florentina ,
tenAnus .
viuidæ cutuſdam eloquêtiævirum . NOSO.
Naturæ fatis erat, artis & eruditiois non ita
multum :interim impuro ſermonis Auxu , A
Laus
 CICERONIANVS.
Laurentio Valæ credimus.BVLEPH . Vad
lam igitur in illius locü fubftituamus.NOS ,
Is proplus accedit ad curam ac ſubtilitatem
Quintiliant, quàm ad illaboratam Ciceronis
facilitatem , quanquàm cæteriselimatiorpus
slor'q . BVLEPH. Multos prætereo ſcēs,
quorum noia fat ſcio nöferent auresituz :exts
mios tätum refero.Si quem altum , certe masHermolah
gnumillum Hermolaum Barbarü in huius Barbara
cognominis honore admittes.NOSO .Vere
magnum ac diuinumhoiem protulifti,fed in
dicēdo Ciceroni diffimillimum , & ipfo peno
Fabio Plinio elaboratiorem ,culus eloqués
tiæ nònihil offecit philoſophiæ ftudium . - Ioa .Piccy
BVLEP. Quid Ioánem Picum MirandulæMerátul
comité! NOSO . Indolē planè diuina nar
tas,ingentūad oma fa & um ,ſed hulus quog
di& ioné nonthil vitlauit linguarü acphiloſos
phiæ ato etiam theologiæcura. BVLEP .Franciſ
Nofti gentilem huius Franciſcum Mirandu Miranda
Janum.NOSO oud Wûs,ajunt,nimiū thco
loguscft,BVLEPH . Benehabet, vnum , ni >

fallor,
 ERAS. ROT. DIALOGUS.
fallor,reperi,quem nonreiicies, Angelum Po
Marflии
chihusklitianum .Nam Marhillum Ficinumproferre
Angelus no audeo. NOS. Fateor Angelum prorſus
angelicafuiffe mente,rarum naturæ miracu
lum , ad quodcung ſcripu genus applicaret
animü:fed nihil adphraſımCiceronis,diuers
CodrusVe
reus .
fisvirtutibus ſaſpicenduseſt .BVL. Stpros
GeorgigTuducaminhunc ordinem Codrum Vrceum ,
Lezonhus.G
Theodorus
eorglum Trapezontlum ,fiTheodorü Gas
Gapa : zam ,Ianom Laſcarem ,Georgia Mærulam ,
langLalaM.Muſucum , Marullă ,propè diutno quid
ſis. Submouebis abhoccertamine
Georgug di& urus
Marula totum Græcorum genus,quibus inutſus eft
M.Mnfurtuus amaftus Cicero.Verum nolim inhis cos
Marullus.mitiis habere ſuffragiū ,iram ,odiū ,autamos
rem.NOS.Nec habebūt.De Iano ,quoniam
adhuc fupereft,dicendüeſtparctus: Morum
comitate generis nobilitatem præfefert,acri
Audicio vtr ,multæ in epigrāmatibus argutix :
poterat inter Ciceronians cognominiscandi
datos numerari,nt crebræ legationesac regu
negocia reuocaffent hominea Mulis, Codro
nec
 CICERONIANVS.
nieclatinæ linguæfacultas deerat, nec vrbant
3 tas,verű homono diffeattesab Epicuro, nes
glexit hanc laudē,vtuóvulgaré,itanecparuo
5 parabilē. Georglă Trapezontiä fateor viru
egregle do & ü ,dazrelitterariapulchre merte
tum .Ethoc abſolutiorē Theodorā Gazam ,
quorülle fead Ciceronis di&tione effingêda
ftudio cópofüiffe videtur,hic Ariftotelēexs
primere malpit,quonoaltusfelicior,lue vers
ut Græca Latine, fiue latina Græce: quú fua
loquitur duo quædá obftrepunt delicato les
& ori,philoſophiæ ftudjů , in quo totuserat,
& illud yvalocor Græci fermols,quod latine los
uētesfequi ſolet,ac vixen dediſcitur, BV .
Quid vetat quo minus Græcusabfoluat Ros
mänä lingua,liBritannis ac Phryfonibi hoc
cótigit: præfertim quü fermo Græcustum in
vabis ,tã in tropis plurimâhabeat affinitaté
cũlatino.NOS.Quid Britannis ac Phryſog,
nibus cótigerit,altis æftimandūrelinquo:mje
hi videtur affinitasſermõis obftare puritati.
Citidsetpure Romane loqueturHyberny,
I quàm
 ERAS, ROT, DIALOGUS.
qua'mGallusaut Hiſpanus. Quemadnioda
citius Gallus diſcet Germanteloqui pure, &
Italice aut Hiſpanice. Sed pergam ,Georgia
Märulam Alexandrinu efTeſeto , an Græcus
fuerit neſcio,virin reddēdis Græcis fplendis
dus & elegås,vt cum veteribusmultis cófers
ri queat.Marulli pauca legi,tolerabilia fi ming
haberent paganitatis M.Mulurumpropius
nout,virum infignitereruditú in omni diſche
plinarum genere,in carmine fubobfcurū &
affe & atū ,oratióe profa præter vnam alteram
Veprçfatióem nihilquod fciam reliquit:mise
rabar hoiem Græcum tantum fatre latine.Et
hunc fortuna retraxit aMulis: Dum Leonis
fauore Romam accitus, incipit Archiepiſcos
pus'effe,fato præreptus eft.BVLEPH . Res
Emponig ciples igitur Pomponium Lætum . NOS.
.stus .
Is elegantia Romani ſermõis contentus;nthil
Latyna. affe&auit vltra. BVLEP. Platynam igitur?
NOSOP.In hiſtoria valiturus erat,ſi nactus
fuiffet argumêtum felicius. In optimoclue &
Panegyrico nõnihilaccedit ad Cicerots imas
giné,
 CICERONIANVS.
gloem ,ſed tantointeruallo,vthoccognomo
non promereatur eruditori calculis, alioquf
virdo & us,facūdus'& bonus.BVLEPHO .Philippus
Quid PhilippuBeroaldū malorem Video, Beroaldg.
abnuis,id fciebáfore.NOSO.Imo annuo,
mihi comendas hoiem de litterarum ftudis
præclare meritum :fin poftulas eum in Cices
ronianorum affcribi catalogum ,abnuo.Phis
uppum Beroaldum tuniorem citius recepes
sro ,quanquàm is perparicamiſit in litteras.
1 BVLEPHORVS. Iam fruftra tibi recens Georgius
fearn Georgið Valam ,Chriſtophora Landivala,
Chriſtopher
num,Mancinelluin , Petrum Marſum ,Bapti- wardinus.
Star Plum ,Cornelium Vitellium , Nicolaos Mancinelli
Leonicenum & Leonicum ,Bartholomeum Pef.Marly
Scalam ,Paulū Corteſtā ,Petrū Crinitū,Iaco Bap
Cor.tilius
.bum Antiquariū . NOSOPONVS. Vt tu Nic.Lesnicera
farragine quadam confundis diuerſos Mana Nic.Leonicus
cinellos, Vitellios ac Marſos file, quum agir Barth olom.
us Scala
tur de eloquentia.Baptiſta Plus ſuo more losPaulusCave
qui conatus eft.Scala ( bividebatur Tulliang, Pef.Cunnife
Politiano ne Latlous quidem videtur, adeovius.
Lac.Anfique
3 Lu vt n
 ERAS, ROT. DIALOGVS .
vetefenfum quide comune ili trtbuerit.De
Paulo Corteſio poftdicetur.Petrus Crinitus
multū abeft àcharactere Ciceroniano quan .
quam hois eruditionéample&tor. Leonicos
nus medicuserat,nõ rhetor.Leonicusin ady
tis philoſophtæ ,præfertim Platonicæ ,femper
religiofe verſatus, ad Platonis ac Ciceronis
Dialogoseffingédos fefe cópofuit, & prçftat
eloquétiæ tiñ quanta fasefthodie a tali phi
lofopho requtrere : Ciceronianus appellari
nec ipfecuplat,ni fallor: adhuc erñ fupereft,
vir no minusintegrismoribus,quam erudits
Domitus- tione recodita.By.Quid de DomittoCalde
Calderinus.tino ! NOSO . Bona ſpes erat,ni Romanæ
delitiæ, mox præpropera morsintercepiffent
Tuuenis bene cæpta in ftudiis curfum . BV.
Supio Chor Porro ScipionéCarteromachū, NOSOP.
.
FeromachusAgnoſco virũ citra oftentatioué in vtraque
Utteratura doctü :cæterum ex his quæ fcripfit
nó apparet illü affeétaffe Tulliani eloquêtiä.
thie.Donaty-BVLE.No reticles opinorHieronymaDos
Pagr. Vinchi
matury Patritiū Venerū.NOSOP.Epiftolæ ,
ode
 CICERONIANVS.
quodpené folő illius habemtrs,declarantstiti
quiduis præftare potuiffe , & voluiffet huc ani
mātntēdere,fed reip.negocia diftraxerüt hos
minem ab octo litterarto . BVLF. Agnofcis Anfomusa
Antonta Sabellicum.NOS.Agnofconatura Sabellicus.
facudum ,tiec artis expertem ,nec ifeliciterthe
toricatur iterdum .In hiftorta fatfplédidevers
fatus, fed i bactätum ,quæ finim dicédi geng
defiderat.BVLEPH : Hactenus demortuts
plertſ ,nnc viuorú ,vt alūt,meminiffe opor
tet,de quib fortaffevereberisquid ſentias p
loqu..NOS. Mintme, quãdoquidem fateor
3 hoclaudis vix vlli mortalium adhuc cótigia
f.BY.NoftPaulā Aemyltū NOS. HoisPau.Emilio
& recóditameruditionem ,& diligétia,& vitæ
T fanctitate, & fummâ inhiftorda ide exofcus
loriTullianam di& tonē necaffe &tauit, nec ha
5 bet,BYLE. Proferobaptiftarn Egnatiom .Bap.Egnahus.
NOS.Virum no mínus probū & integrum
quam eruditü & eloquentem romdraftt,fed
1 au Tullianicognomiats honoré negant dom
dorun fuffragia. Dorte loquimalait quàm
L i Ciceros
 ERAS, ROT. DI ALOGVS.
Ciceroniane, & quod voluit affequutus eft.
Pau.BõbaligBVLEPH . En tibi Paulum Bombaſium .
NOSO .Equidēcxofculor Paulū Bombaſiū
prorſus aures pe &toris hominē, quo vixallus
vn vixit amico amicior,fed valetudinipara
>

cens no admodñ indulfit ftilo . Mox vt crat

animi minime abiedt, fordidorü cöpetitorū
improbiscotentionibus offenſus,Nam Boa
noniæ publicoſalario Grece profitebatur,ad
reipublicę negocia ſeſe cotulit: tandē accitus
rem
Romā,auger e maluit quam litteris infes
neſcere. BVLEPHO . Fortafſisçquior eris
And.Alciatusjunioribus. Quid cenſes deAndrea Alciato !
NOSOP.Referam quid eruditi fentiant,qui
propius hoiem noueruntquam ego. Quam
laudem M.Tullius partitur inter Q.Sceuola,
& L.Craffum ,quorú hic di& usefteloqntiū
furfſperitiffimus,ille juriſperitorű eloquētifi
mus,totam in hunc vnü competcre iudicat.
Quidpoffit éloquêtia,declarauitin prçfatios
ne,qua Cornelio Tacito præftxam legimus.
Nam inannotatiöibus docerepropoſuit,oo
thetos
 ? CICERONIANVS.
ihetoricari.BVLEPH.ExItalts, opinor,no.
% #tamultosprçtermifimus memorabiles. Sed :
1 heus,occurrie Hieronymus Aleander nuper Hir.Aleade .
fauore Clementis. VII.Archiepiſcop9 Brun
duſtnus,quéfortaffe præteritü non oportuit
In hac recenſione. NOSOP . Quid is poffit
to hoćgenere ,non fatisliquet ex his quę ſcrie
plt.Nam & admodum pauca venerunt in lus.
cem ,inquibus ipfis non videtur hanc laude
ambiffe,& tam pridē ctuilta bellicaaz negoa
cla alio rapuerunt hoiem peritia linguarum
Js eleganter inftru & um ,ac prorfas indignü qal
c? prophanis negocis feruiat . BVLÉPHO , Alberfius -
corporus
Equidem arbitror Albertum Carporü prin
cipem ,proplusadTullianam phrafim accede
te quàm Aleandrum . Nihil bic ædidit hactea
mis, vnicum duntaxat librum , aut fi mauis
prolixam epiftolam ab illo fcriptamn vidi,
NOSOPO . Accedit ille quidem , quatenus
400 ktcut homini in theologicis ac philoſophicis
litteris abadoleſcentia verfato.BVLEPHO .
ó Vides quam multos cclcberrimi nominis
L iili ſcriptos
 ERAS. ROT.DIALOGVS.
fcriptores comemoratiinNoropohe, quort
neminifaterisTulliant cognois decus obuis
giffe.Fortaffe nónulli fallunt meamemoria,
cal.Blodogi.tu ſuggere,fi quos nofti Hypologe. HYP.
Cel.CalcagiDuosCælios,Rhodiglou & Calcaglaū ,net
cloan volens prætermiferis. BV . Plane inns
prudens,NOS.Rodiginus vir crat plus& va
riæ leftionis ,incloquétiæ certamébaud quas
quam aſciſcendus:alter tum eruditione,tum
cloquentia fuperior,fttlus.elegans & ornatus ,
fed nõnihilreliplens philoſophia ſcholastica,
quæres hactenus officit,nó vtnonpoffit jna
ter facundos numerari,fed ne tnter Ciceronia
pos.BVLEP . Panculos prætereo ſciens,ad
quorü comemorationemipfa fe nosreduçet
oratio tempeftilus.Interim & placet,in Gal
liam & olim & bodie ftudiisflorentiffimam
aliquantifper migremus,exea duntaxatprça
cipuos relaturi, qui nuper ſcriptis to lacem
Roberfusæditiseloquétiælaudēemeruerunt.Robertus
Gaguinus. Gagulousnó ita pridem habituseft magni
nomlgis,di&tionetaquam ſcriptis vendibia
- Uor ,
 CICERONIANVS .
Hot.NOS. Verum , fuo feculo, trâcvix tate
latine loquêtes reciperetur.BVL.Quid con Fratres
memoré duosfratres Ferdinandos!NOSO .Ferdina
Non feram :BVLEPH.Quid i Guidonein Guidolo
nales.
Imenalem :NOS.Multo minus. BVLEP. lodocus
Quid fi Iodocũ Badium ! NOS. Iftacitius Badis.
admilarim inhoc laudts certamen , & Guila Guilelm
helmum Budæum , nec infeliciter omnino Budæusa
ceffit.conatus Badio,felictus tñ ceffurus, nig
curadomeſticæ retosparandæ ftudtñ intera
rupiffent ociū illudMufis amicũ ,hujus law
dis cididatoneceffariū , vtcung Guilhelmus
Budæusexkunitsvariists doubus fufpicledus
3 eft :BVLE.Iacobus Faber habetur celebranlac. Farben
tiffimus. NOS. Vtrptus & doctus, ſed qul
1 Theologice dicere maluerit, quam Tulltane.
BVLE, Ioanne Ploum fortaffisagnofces, Ioa.Ponus
NOS. Poffet inter bulus laudiscõpetitores
numerari,nil &hunc negociorā tumultus à
ftudiis awulaffent.Olim certe præclarum fut
fpecimen dedit.BVLEP ,Agnoſcis Nicolaữ NicBewald
Beraldum ,NOS.Agnoſco dialonis illaba
Lv rato,
 ERAS.ROT. DIALOGVS.
tato faxuPinono difimtlem v, erūísin hoc
genusnung neruosintéditt fuos,dicendo o
fcripto felicior. Quid poffit fatis diuino, fed
Franciſcusetmagnilaboris fagitātior.BVLEP, Fras
Deluinus circuit Deloinum no vererer obiicere,fiſetai
len preſtare potuiffet in otattõelibrote,quas
lem ſepreftit iepiſtolisex temporefcriptis
ad amicos.Quod fanè prodigii ſimile videri
poflit in hoie gut feculo noadmodum felici,
totam peneætatem in Accurſits,Bartholis ac
Baldis cótcluiffet.Idlitteris politioribus &ſe
nex &feliciter repubuerat. Hūc nuper mors
terris eripuit,ipfiquidēmatura,fenex eaimor
tuus eft,ftudiis vero quibus euehendis-ornās
1 disco vir optimusnatus videbaturõpropera.
Japarus- Supereft LazarusBayfius, qui vnico ubello
Bajfius. deveſtibus eapno magromagnam laudem
meruit,fummam fpern deſe prebuit,fiquo
cæpit curfu pergat,in litteraruſtadio.Qua
ad docendú appofitus, argutus effe mauult,
vt videtur, & Atticusquam Ciceronianus
Ruellus BVLEPH.De Ruelloquid fentis: NOSO .
Q
 CICERONIANVS."
Quod peritiffimorei medicę dignum eft;in
vertendisGrçcis religiofe fidet.Hoc laudis
1
malutt haberi Tullianus. BVLEPHO.E
Galltisigitur fi videtur iter flectanius in Ana
gliam ,no infelicem ingeniorü altricem . Sed Germang
9
Germanum Brixiūpené pręterieram . Non Burgius
ignorasvirū pari dexteritate in vtraque lina
gua,ſiue carme pangerevelit, fiue profam ora
tionem códere,nec minus felicem Grecis in
linguam Latina transferendis, An ne hund
quidēreciplesinter Tullianos!NOSOPO .
' Ille quidê adhucincurfu cft ,copiam & lucern
affequutuseſt,in nõnullis tñ M. Tullio diffio
3 milis,fed itavt bonâ defe fpem prebeat;] vt
facit totum ſe huic ſtudio dediderit. Interim
lubet gnauiter curréti applaudere.BVLEP:
Nuncigitur in Britanniam , quæ quâ muls
toshabeatTullianæ di& ionis candidatos,tas
tum eos nominabo qui fcriptis innotefcere
voluerüt.S1 Guilhelmum Grocinū proferā Guilielmus
?,Grocinus .
y vnicam
refpondebis pihil illius extare præter
epiftolam , elaboratamfane & argutam ac
benc
 ERAS.ROT.DIALOGUS. '
berte latiparn ,Maluit eni nihilfcribere, &
bilvidere,homonaturalaſciofus. Adeputo.
larem argutiãappofitus, laconiſmi amabat,
& fermonis proprietate, diceres Atticumlo
boclane'genere:necalind affe tauit, Ciceros
niscoptáferreno potutt, fiquandalegeretilo
kuslibros.De bocigiturnocotendam . Sed
Thomas- Thomam Linactum nú verebor propones
Linacer.
se! NOS. Noui virávndiquacs doctiilimü,
fed ficaffe & u ergaCicerone, vtettam fipom
tuiffetvtrumlibet,prius habuiffetefkQuin
ullano fimilis quam Ciceront,non itamulta
in banc æquior, quàm eft Græcorum vule
gus.Vrbanitate nuſquam affectat,ab affects
busabftinetreligiofins vllus Atticus,bres
utloquêtiam & elegantiã amat,ad docecum
Ariftotele& Quintilianam ſtuchuk
fatentus,
exprimere. Hatc igiturviroper mequätum
voleslaudū tribuas licebit, Tulltarusdicino
poteft, quiftuduerit effe diffimilis. BVLEP .
RicardusReftat Ricardus Paceus.NOS. Is quidem in
Paceus.. tar Tulliançfacundiçcandidatos cenfertpos
terat
 CICERONIANVS .
terat,nili nimiumilli placuiffet extemporalis
illa fcribendiceleritas,& nifi mox luveneme
medioftudiorucurſoPontificũ ac Regū nes
gocta,prophants curis propemodā obruiſa
kot.ByL.Ab Anglia migrabo,litibi Thor Morus.
Thomas
mnamn Morú produxero.NOSO.Fateor ins
genfum felicillime wată, & quod nihilnopos
cuiffet efficere,fi tota his ftudiis vacare licuil
fet.Cättrú illopuero vix renruisodor litteras
turçmeliorisdemigrarat in Angliam . Deins
3 de parenta autorſtas ad leges elus gentis diſ
. cendas,quibus níhd illiteratius, adegit, mox
incaufis agêdis exercitatus,hinc ad reip,mis
nia vocatus,vixfucciſtuishoris reſpicere pos
tuit adeloquentiæ ftudia. Tandeinregläperu
tra & us, & regniregiorumég negociorü vna
dis immerſus,magisamare poteftftudia, quã
colere.Et tñdicendi genus quod affequutus
eftmagis vergitad Iſocratica ſtru & uram ac
diale& icam fubtilitatê, quamad fuſum illud
W Ciceronianę di & ionis Aumen, quan vrbas
DO nitate nihiloM.Tullio inferior eft. Quonia
autē
1
 ERAS: ROT.. DIALOGVS.
antemadoleſcens diu verſatus eft in Poëmati
bus ſcribendis, poëtå agnofcas.& in oratióe
profa.BVLE.Angliamigiturrelinquamus,
Guilhicim nequeem nominabo GuilhelmūLatamerú,
Latamer);autReginaldum
Reginalda
Polum , quorum prior vtr
Zolus. plus Theologiam abſoluere maluitquam ar
ceronianam eloquêtiam ,alter Ciceronis admi
rator fummus, &æmulator non infelts ,nihil
adhuc fuo nomine voluit in lucem prodere.
Quanquam in epiftolts familiartbusfatis de
clarat quid valeat,ſed nõ traducam ea,quibus
ipfe lucemnondū tribuit. Alioqui habet ins
numeros ea inſula, fummæfpeiiuuenes, fed
interim cenforem agimus non dluinū. Quid
autem mirü illiceffloreſcere iuuentutem ,vbi
rex ipfe no ſolū premiis excitat bene nata ins
genia,verüetiamexemplofuo quamlibetpts
gris ſubdit calcaria,duobus tam libellistefta
tus, quátum & faucatpietati,& ingeniofacun
dja'quepolleat,NOSOPO, Egofanelibels
los iftos malorem in modüadmiratus fum ,
nonabhorrēợcsa' di& ióe Tulliana,nifi quod
agumētū
 CICERONIANVS.
argumentum & regia dignitas ſuum quod
* damneloquēdi genus deſiderare' videk.BVL ;
Quid fupereft igitur,nifivt hincnauigemus
do Hollandiam.NOS.Prius in Scotiamcene
feo.BVLEPHO . Nó grauarer ,ſiquem illic
poffem quõtelaturum exiftimem . In Dania
malo,quçnobis dedit Saxonu grammatică ,Sayonus ammati
qui fuæ gentis hiftoriam fplendide magnifie:gr
cos cótexuit.NOSOP. Probo vlutdum &
ardens ingentum , orationem nulo remiffarn
aut dormitantem t, ummtram verborum cos
plam , ſententias crebras, & figurarum admks
. sabilem varietatem , vt fatisadmirari no quça
am ,vnde illa ætate hominiDanotanta viselo
D quendi,fed vixvlla in illo Ciceronislincamés
ta.BVLEPHORVS. Igitur in Holladtam ,
NOSOPO. Imo prius in Zelandiam ,ne
7 quem prçtereas.BVLEPHO.Alit & tilares
glo quedam dextraingenta, fedpleraq luxu
obrauntur.Hinc fane tibiprofero Adrianu Adrianus
Balandū,in cuiusſcriptis agnoſcas candore Barlando
ac facilitatem Tullianędi& ionis. NOSOP,
Accedit
 ERAS. ROT, DIALOGVS.
Accedithacfanè parte;led totum Ciceronem
nõexprimit.BVL.E Zelandia facilis curfus
eft in Hollandiá,haud infoecunda bonorum
ingeniorā parentem , fed nec honoshabetur
eloquētię,& voluptatesnotemere finunt ina
dolem matureſcere.Hinc tibiproferam Eraſs
mum Roterodamū,&pateris.NOSO , Prox
feffuseste deſcriptoribus di& urum.Ifta ves
soneinterſcriptoresquidē pono, tātā abeft
sticeronianis angumerem .BVLE :Quid
egoaudio : Atquividebatur &inter Troruya
Pouscenferi poffe.NOS. Poteft, lToxuveat
spog eft, qui multū chartarū oblinit atramnen
1o.Alia res eftfcribere quóde nos agimus,&
alludſcriptorūgenus. Alioqui quimanu des
Scribendislibris queſta factāt, fcriptores die 1

centur,quú hoseruditi malintlibrarios dices

se.At hoc eft nobis ſcribere, quod agro frus
eum producere, hoc nobis le & io , quod as
gro ftercoratio :hoc nobis cocodio & emens
datio,quodin agris occatio ,paſtinatio, putas
tio zizaniorum euullo,acreliquæ opereſme
quibs
 CICERONIANVS.
- quibus aut no emergitſementis ,aut non ado
leſcit exorta. BVL. Quid igitur ille : NOS.
Abucit ac præcipitat omia,nec parit, ſed abs
ortit:interdum luſtum volumen fcribit ftans
pede in vno,necvn poteft imperare animo
ſuo, vt vel ſemel relegat qđ ſcripfit: nec aliud
fcribit, quum poft diutinam lectionem des
mum ad calamum fit veniendum , id'o raro .
Quid quod neaffe&tat quidē Tulliano more
dicere,nonabftinens aa vocibus Theologicis,
interim ne a' ſordidis quidé: BVL , Terlor
erat Guilhclmus Gandauus. NOS. Atticus
erat in epiſtolis ,in carmine bonus,ſed ô fcele
Tateluxus, quantū felicium ingeniorum , vel
corrūpis velabrumpts! BVL, Nofti Aegle
dium Delfum : NOS, Virum eruditionis va
riæ ,verſificatorē non malum ,fi facilitati nera
uos addidiffet, BVL: Nuper deceffit Marti
nus Dorplus. NOS. Ingentum felix & ad
quiduis verſatile,necinfeftiuum , ſed alienis tu
diciis öſuo ducimaluit,Tádem Theologiæ
ftudium retraxit homineru á Muſis. BVL,
7
M Quts
 ERAS. ROT. DIALOGUS . '
Quis tibi videtur Iacob , Ceratinus! NOS,
Præclaram de fe fpem dedit, a Cicerontano
multum abeft. BVL. Hinc igitur fi videt
in Phryfiam comigremus. Alitenim ea regio
prorſus alba, quoddici folet,ingenda: ſed mas
Ic conuenit Como cum Muſis, Langlosigla
tur & Ganterios omittam ,Rodolphus Agria
cola fufficit vnus pro multis. NOS, Agao
sco vírum diuint pectoris, eruditionis recona
ditæ ,ſtilo minime vulgari,ſolidī, neruoſum ,
elaboratum ,compofitum ,fed quinõnihilres
ſiplat & Quintilianum in eloquendo,&lloc
çratem in orationis ſtructura , vtrom tamen
ſublimior,Quintiliano etiam fuſior ac diluci
dior.Quod voluit præftitit,nec dubito quin
Ciceronts figuram potuiffeteffingere ,ſihuc
vertiffet animi ftudiū . Et huic tamen ad fum .
mam laudéobftitere quædã,regionis ac tem .
porum infelicitas,quibus vix quicquàm hos
noris habebatur litteris politioribus, & natio
nis parū frugalis vita. In Italia fummusefie
poterat, uia Germaniam prætuliffet.BVLE.
Haud
 GIGERONIANVS.
Haud tranſeundam cenſeo Voeſphaliam ,quæ
nobis dedit Alexãdrum Heglum . NOSO.
Virum eraditum ,fan & um ac facundūnomi
3 nas,ſed qui gloriæ contéptu,nihil magnimo
Utus ſit. BVLE. Dedit & Hermană Buſciū .
NOS. In carmine pangedo felicem .In oras
tione ſoluta magnavis ingenti, lectio varia,la
dicium acre, neruorum fatis, fed compofitio
3 Quintiliano pplor qua'm Ciceroni, BVL.
Conrada Goclentū ,opinor,no nofti.NOS.
Nam illūdicis quiapud Brabatosjāpridem
4 ornat no modo collegiūBuſleidianã,quod
11 quidá trilingue vocant, fed totam etiam illam
ud Academtā ,licetalioqui fiorentiffima: BVL .
70 Iftumipfum . NOSO. Mihi quidé souslóxos.
bus dev. notus eſt. BVL. Nãquid in illo defides
LIM ras ,quo minus habeaturinter Ciceronianos !
NOS. Opinor illud ingentū poffe, quicqd
bo ferlo voluerit,verü mauultobeſul) effe,quam
polygraphy.HYP.Vnūin illo noui,quo Ci
ceroni multū eſt diffimilis.BVL.Quidnamn :
HYP, Ciceronēaccipimus prelógo & exllt
Mu fuille
 ERAS. ROT. DIALOGVS .
falffecollo.Goclenio& pulchreobeſo, & adeo
non longo,vt mentūpectoripené contiguũ
ſtt. BVL.Nonhic de collo ,fed de ſtilo diſpu
tamus.Cæterum vt a' Vueſphalta recedamus,
Habet Saxonia luuenes fummę ſpel,nihil me
diocre de ſe pollicentes,quorūeft & Chrifto .
phorusGarlebitztus,imaginibus maiorúors
natiffinius,fed litteris ac moribus compofitur
fimis ornatior,verum horum comemoration
ne te nó fatigabo, quorumindoles adhuc in
herba eſt . Pergam ad reliquos Germanos,
Quorum princeps fult Capnion. NOS.Vir
magnus,ſed oratio redolebatfuü feculum ads
huchorridiusimpolitiusqz. Qualis & Iacos
bus Vuimphelingus & fi qui ſunt huius ſims
les, quorü opera tamen non parum vtilitatis
acceſſit Gernianiæ ftudiis. BVL . Huius era
go diſcipulū agnofcis All lawak
Melamedia
Ma
then , NOŠ. Nihil hoc ingeniofelicius,ſi
totuin vacaſſer Muſis.Nunchanclaudem leuj
ter affe & auit,ac naturæ felicitate cötentus ,nec
artis ,nec curæ perinultum ad ſcribendū ads
hibuit
 CICERONIANVS.
1 hibuit, & haud fcio an affe &tātē nerui fuerint
defe &turi. Extêporali di&tioi nat )videtur:núc
. aliis intentus, eloquentiæ ftudium magna ex
parte videturabieciffe, BVL . En igitur tibi
Virică Huttenum . NOS. Sat ſplendoris &
copiæ præftat in orative ſoluta,in carmine fes
Licior erat:cæterum à Ciceróis imagine proa
ne procul aberat. BVL. Bilibaldū prius co
✓ memoraffe oportuit, quo duce primü efflon
reſcere cæpitapud Germanos eloquentia,qua
& morū pietate & fortunæ fplendore illuftra
I uit. NOS. Sequitur ille quidem , at non aſſes
quitur,nec tam obſtatingenium , quàm reipe
negocta paruni proſpera valetudo. BVI.
In Io hulus igiturlocāprofero Brunone Amer
bachium Rauracum ,quo viro nihilvnợ na
0 tura finxit candidius. NOS. Quatenus licet
exuguftu cognoſcere, magnus erat futurus,ut
feſtinata morsiuuenēſtuditseripuiffet.BVL.
Henricũ Glarianūagnofcts Eluetium.NOS.
Is maluit in philoſophia ac Mathematicis di
Sciplinis conleneſcere,quàmęmulariphraſim
Mui Ciceroniana ,
 ERAS. ROT. DIALOGVS .
Cicerontanam ,cuivix cóuenit cum fubtilita
tibusMathematicorum . BVLEPH . Vous
fupereft,quem fi non recipis,migrabimus in
Pannoniam NOS. Quis !BVLE. Vrfinus
Velius. NOS. In carmine felix, nec infelix
in oratione foluta, ſpirituü &vrbanitatis has
bet affatim , vbi prodierit hiſtoria qua'm de
rebus à Pannonia Boæmix'oz regeFerdina
do geftis texere dicitur, certiuspronuntiabis
mus. BVLE,Mihi certa fpes eft illo &pria
cipis fui claritati & rerümagnitudinifacüdiç
viribus refponfurū.Huluscomemoratio nos
deduxit in Panoniâ,naillic nücagit, vbi des
minem noul præter Iacobá Piſonem ,ftudio
ſum eloquêtiz Tullianæ câdidatū , ſed primü
aula,deinde calamitas, nuper etiâ morshomi
nem nobts abripuit.BV. Habet & Sarmatia
quos nópoflis cötemnere,fedno comemora
bo, nifi qui libellis inlucē datis, fui ſpecimen
dederüt.Horáprinceps eft AndreasCritius,
EpiſcopusPlocēlis,quiprorſus ingentum ha
bet,vtaitille,in numerato, carmina pagit felt
alter,
 CICERONIANVS.
alter, felictoretiam in oratione foluta, præſto
eft ex tempore ſcribentido &ta facilitas,fermo
perpetua quada orationis feftiuitate iucudus .
3 NO . Paucula quædã illius deguſtaus ,quçmi
3
hi fane ſpem egreglå obent,ntlilegationib ,
tum regni ſimul & eccleſiæ negociis cogat &
Mulară octo recedere. BVL, Iam Hiſpania
quæ nó ita pridē cæpit ad priftina ingenios
rum gloriâ refloreſcere,dodos & eloquentes
virospermultos,qui faiptis innotuerüt non
$ ita multos, Habet Antoniū Nebriffenfem , vt
rum eruditionis variæ , fed culus mentione la
turus non fisin catalogoTullianorū. NOS,
3 Rem diuinaſti. BVLĒ Ne Lopidem quia
dem ,opinor,aut San & tū. NOS.HicTheolo
guseft,nec affectauit hâc laudem , ille multo
Et infelicior eſt in laudádo ğ in reprehendedo,
nec hic necille Ciceronianus,Genefiusmaior
tem de fe fpem pollicet. BV . Et Luſitanos
aliquot eruditos nous, q vulgarintingenti fui
3 fpecimen,neminēnousprçterHermicũ quen
damla epigrammaubus felicem ,in oratione
M w foluta
 ERAS. ROT. DIALOGVS .
Soluta promptum ac facilem ,ad argutandum
dexterrimæ dicacitatis, Vide quot regiones
peragrauerimus Noſopone,dūvnum quæria
musCicerontanum ,nec quiſquam adhucres
pertus eft, quem digneris huius cognominis
honore, culus amor te macerat.Quotpriſcos
comemorauimus , quotſeculorum pofterios
fum ,quot noftræ memoriæ ,quot noftrę æta
tis recenſuimus,in qbus vt ſint nönulli quos
faftidioſus cēlorpoffit contenere, quammul
tiſunt qui fuum quiſqz feculum , fuam patria ,
qui eccleſiam , quirem litterariam doctrinafas
cundia's ſua ornarunt, illuftrarunt,nobilitas
runt,nec vllum tamen adhuc inuenimus Cice
ronianum .Qud reliquum eft,nifi vt profic
ſcamur i inſulas fortunatorum , indepetituri,
quem donemus hocaomine.Moderatius per
petimur mala nobiscūplerifg cómunta. No
micret Hiſpanus, fino babet Rauam cælarfés
non Indusqd colore ſit lurido,no Aethiops
quod atro , quod fimis naribus, & tu diſcrus
clasanimü tuü,uecconcoquere potes conuta
cium ,
 CICERONIANVS.
1 dum ,quod noesGiceronianus:Hoc an man
1 lum ſitneſcio.Sed fi effet malum ,nó tu æquo
animo feresincómodum tibi cūtot talibuscus
viris commune! NO . Atqui hoc laudis affe
quutus eſt Chriſtophoro Longolius,homo
Brabantus,tum apud Gallos educatus, Huig
ynt ciſalpinorum palmamhanc tribuunt Itap
. li, cæteros omnes vt barbaros fubmouent,
BV. Plurimum fanèlaudis tulitLongolius,
ſed nimio emptū,diu tortus eft, tande & imp
mortuus eft certamini nodum pera & o, no le
utprofe& o ftudiorumfa & ura, quib ? magpo
vſul futurus erat, nifi totū animum omnes
ingenii vires adinanis tituli ftudiü cötuliffet,
C Quanquam ille nó yni Tullio affidebat, fed
per omneautorum genus fefe voluerat,diſcia
plinas liberales omnes diligenter edidicerat,
præter furis peritiam , nec erat cótentus expri
mere lineamenta Ciceronis,fedin inuentione
rerum peracutus fuiffe videtur & copioſus,in
tractandis argumentis dexter ac felix , nul
non præbens admirandæ culuſdå indolis fpe
MY cimen .
 ERAS. ROT. DIALOGYS.
clmen ,Nihileftigitur cd ift Ciceronis Ama
nobis Longolta obitciant,alts dotibus ilk
magnus erat että ſi Ciceronian9 nó fuiffet, &
hæcipfa vaniffimi titull ambitiofrudū ppes
modum ftudiorum illius corruptt,vitam ab
rupit.Quanquàm multumetia abfuità Cice
sone,cu materia defuitexercedæ mirabilis il
lus eloquêtiæ ,quam in ferils grauibusipcau
Is Cicero præftitit.Longoliusædidit epifto.
las, ſané qua'm elegantes acfeliciter elaboras
tas,fateor, fed multasargumētoperquàmhu
mili,plures affe& ato, quod genus videtur alta
quot epiſtolæ Plinii junioris,Atqui talesnon
arbitror in epiftolarum numero ponendas.
Quid enim habent epiſtolæ Senecæ, quod
epiftolæ congruat, præter titula : At in Cices
sonis epiftolis nihilaccerſităi,autdegrauibus
ſeriisip negociis,fcribit ea quæ coriexpones
set filicuiffet,aut cum amicis abfentibus de fa
miliaribus rebus, aut de ſtudiis cófabulatur,
quemadmodâ folent amici præfentesinterfe
miſcere fermoné, Quid qd Cicero nõædidit
epiftolag
 CICERONIANVS.
lepiftolas fuas, & quafdâvidetur ſcripfiffe nes
gle & ius quàm loqui ſolituserat. Vnde bona
parsearü quas Tiro Ciceronis libertus colles
gerat,intercidit,haud opinor peritura,fidoci
eas iudicaffent immortalitate dignas. Primâ
igitur illa Implicitas & gratia fermonis inafs
veritas abeft in epiftolis Lon .
festati, deinde
golu plerifg .Ad hæc quoniamnec eadē fult
fortuna Longolit quæ Ciceronis, nec eadem
negocia, fit vt interdum inepta fitac frigcat
imitatio . Qd genus fit.M. Tullius ſenator &
vir cófularis,ſcribitadfue dignitatishoies,qd
moliant ducesin puinciis,quâinftrudæ fint
legiones ,oftēdit periculū ,diutnat rerüexitū :
quâ ad imitationem Ciceronis, fimilia fcribit
ad eruditosamicos & in ocio vluētes, Logos
llus, veluti follicite de ſtima rerā, nõne friget
affe&tatio :Quid qd ipfe in Muſæū abditaina
1 terdūliis mädat vaniffimos rumores,quales
vulgo circauolitant,indigni qui velſermone
cordati hominis comemorentur.Sed in ofos
nibus,inqutes , quasduasrcligt, velat in Capt
tolio
 ERAS. ROT. DIALOGVS .
tollo habitas,Ciceronem præftitit.Easego fa
nè magna că animi tum admiratione,tá vos
luptate legi,fateor.Effecerunt enim , vt deil
llus ingeniolonge quàmante magnificentius
ſentirem .Adeo,quum deillopræclaramcon
cepiffem exiſtimationé,vicit multis partibus
expectatione meam .Videturenim in has des
prompaffe quicquid vel ſuo potuit ingento ,
vel è Ciceronis orationibus hauſerat. Eæ tas
men tot anniselaboratæ , toties.Sub incadem
reuocatæ , toties Criticorum cēſuraperpeffa ,
quantulūhabent Ciceronis.no quidem Lon ·
goluculpa,ſedtemporum . Aptiffime dicebat
Cicero,vix apte Longolius, quandoquidem
Romx,nec patres conſcripti funt hodie, nec
ſenatus,nec populiautoritas,nec tribuum fuf
fragia, nec magiftratus qui ſolenteffe, nec les
ges,nec comitia,nec actionā forma,necpros
ulaciæ ,necmunicipta, ſocii, clues. Poftremo
Roma Romanoneft,nihilhabens præter rul
nas ruderaeß priſcę calamitatis cicatrices acve
ſtigla.TollePontifice, Card E,piſcopos, Cus
tiam ,
 CICERONIANVS.
. tiam , & huius officiarios,deindelegatos prin
cipum , Eccleſiarum , Collegiorü ,&Abbatias
Tum ,tum colluudem hominum partim qui vi
puntex hiſce nūdinis ,partim quivel libertas
tis amore,vel fortuna aucupâtes eo confluüt,
quid erit Roma:Dicet aliquis Pontificum rer
gnūà Chrifto traditum auguftiuseffe ,quám
fucrat olim ſenat, populusos Romani,aut etiä
. O libet O & auti Caefaris: Mea nihil refert,mo
- do fatearis diuerſum regoi genyeffe.Quo fit,
vt nec oratio congruateadem : fi putamus C1
ceronianum effe, fermonem ad rem præfentē
accomodare.At ille præclarus fuuenis oratios
I nemattemperauit ad hominum affe & us, qui
8 veterem Roma rerum dominam gentemoto
gatam adhuc ſomniant, quêadmodum Iudęı
nódum definunt fuum Mofen ac templü Hie
0 sofolymitanūſomniare. Iam Chriſtophorus
jungenis nec magiftratu , nec rebus geſtis, nes
vllo alio nominemagnus erat ingenio, go
ego fanè pulchrius effe duco , quàm fi regno
polluiffet.Sed hæcperfonanihilad Ciceronē,
Nunc
 ERAS, ROT. DIALOGVS.
Nuncargumentū accipe.Incideratilliconten
tio cũ Italo quodaadoleſcente,in hocopinor
ſubornato, vt Cicerontana eloquentiâ á barz
baris vindicaret. Et eft,vt audio , Romæ ſoda
Utas quædam corū, qui plus habentlitteratus
ræ ſpietatis.Dođivocatur, &apudmultos
habétur in precio. Per hos ociofoshoc certas
men ,ftudiis hincatque hinc efferueſcentibus
accēſum eft,vtea cluſtas vadiquag captatvos
luptatis materiā.Interim Lögolit cauſam gra
uabat Luther cauſa ,culus gratia apud Roma
nos male audiebat quicquid erataffine Gers
maniæ,ne dicäciſalpint omnes. ItaqueChrka
ſtophoro tarnetſinatione barbaro :nam huruf
modivocabulis adhuc vtūtur illi,quaſi factes
terâ non totafit immutata, tamen ob admia
randåſermonis elegantiâ,vifum eft candidios
ribus aliquot, honorisgratia decernere ciuts.
Romani titulum.Fiebat hoc olim , & eratmu
nusno minus vtile quam honorificũ, Nung
autem quid eft efTe cluem Romanu:Profecto
minusaliquátoquam effe clué Baſilienfem ,
contêptis
 CICERONIANVS.
contéptis verborü fumis, rē æſtimare libeata
At hinc in barbarī ,cöpetitoris iplios faué
uâ inuidta.Tādē quçfta eftilla voluptasocio
fls,vt in Capitolio ( ſic enim vocât curiâ quan
dam nöadmodü magnificâ,in qua folent agi
per pueros exercitandi ingenii gia fabulx )
caulam diccret Logolius, Subornatus adoles
ſcens audaculus, g accuſationē quaab alio cos
poſità edidicerat, recitaret. Accuſationis hæg
erant capita:primūpå Chriſtophorus Lons
gollus,olim
puer, dã ingendi periclitandigra
tla , laudat Galliain qua tum viuebat, in non
nullisauſus ſit æquareItaliæ , deinde quod in
ca laudaſſet tribus verbis Eraſmú & Budæu:
præterea quod diceretur ab his fubornatus ac
delegatus in Italiam , vt optimos quoſque li
bros deportaret ad Barbaros, quo poſſent
cum Italis de principatu eruditionis contena
dere.Poftremo od homo barbarus & obſcu
ræ familiæ , minime dignus videretur honore
tanti cognominis,vt ciuis Roman ) appellarc,
tur. Habes præclarum argumentum ,in quo
neruos
 ERAS. RÓT. DIALOGVS .
rieruos intendas eloquentiæ Tullianæ . Atqui
hocplane ludicrū ille pluſ ferloagit,mirifis
čo ſane verborü apparatu , magna ingenii fa
gnificatione,fumma vehemêtia, multa inters
dumvrbanttate ,nó aliter alludens ad ætatem
Ciceronis , quàm is qui fcripfitBatrachomyo
machjam ,alluftad Homerica Iliadem , rants
ac muribus,rebusig ridiculis ac friuolis, deos
tum ,dearum ,heroum ſplendida verba fa &tågs
accómodans . Ita Longolius exaggerat capts
•

tis diſcrimen ,armatas cohortes,gladiatorum

manum ,quortni violentia autoritas amplifi
mi ordinis, ac fecundū leges agendi libertas
fuerit impedita, Fingit priſca illa Roma ors
bisregină, & huiuspræfidem ac tutorem Ro
mulum cā futs Quiritibus :ſomniat. P. C. &
auguftiffimūordinemregnorum dominum ,
populum in fuos ordines ac tribus diftin & ū,
pretorum ius,tribunori intercefſionem :fom
niat prouincias,colonias,municipia & focios
vrbis ſepticollis; recitatur fenatus conſultum ,
citantur leges,mirornómeniniſfeclepſydras
rum ,
 CICERONIANVS.
kum ,quz reo ſolent infundi nouem opinor,
Hiccxcitantur illa Tido appellatur veteres illi
Romanæciuitatis principes.Quid non !Peri
quam faceta reseſt. Equidëfateor hünc ludā
videri poffe nigni ineleganté, adeü modum
exercereturfüventus in ſcholisdeclamatorils;
etiamli no fruſtra præcepit Quintilianus,vt
declamationisfimalacrum quàm pxiine acce
dat ad veras a & tores,nimirü quod quidà des
clamandi thematapetere foleant é poëtarum
) fabulistiec Veris,tiec verifimilibus.Nam has
bentin adoleſcentibus &illaprogymnaſmas
5 tafru & um haud qua pænitenidū , quum ara
1 guméto ex hiftoria fumpto ,verbafentéticos
ad illorum temporú conditionê accómodan
hu ,fed tannen inftru &tior erit ad veras cauſas
agendas,qut quzſtionê tractat, præfentis tés
poris inuoluta circúftantiis,veluti i quis tras
&tet,numexpediat reip.vt principes fillasaut
forores ſuas in procul femotas regionës elogi
I cent.An fit in rem Chriſtianae pietatis, proce
Jet Ecclefiafticos oneraridinoneprophania:
N ýtfuti
 ERAS, ROT DIALOGVS .
vtrum coſulttus ſit fuuenem euoluendis auto
tibus,an peragrandis lögioquis regionibus,
periclitandis'izrebus, multarā rerum cognt
tionem colligere:num expediat pucrum ima
perio deſtinatū ,autnatum ,multumtemporis
in litteris ac liberalibus diſciplinis conſume
ic.Gæterum argumentū quod tractat Lögó
bus,quum nec ſit ex hiftoria petitum , vt faltē
per fidionemſuo tépori cógruere poffit, nec
eluſmodi tamen ,vt vere ſuo téporiſutsib per'a
fonis cóueniat,qui fieripotuit vthic totū ex
primerer Ciceronem ,quidepulfis armis Anis
tonii, ſublato's mortis metu ,liberc dixit
apud ſenatum populum'gz Romariam .In hac
tamen materia tanto ingenio tanta'g ingeni
dexteritate rem geffit egreglustuuenis , vt ho
die neminem norim , vel apud Italos, quem
exiſtimē idem præftare poffe, tantum abeft,
vt Longolii laudibus aliquid ftudeam detras
here, Talibusenim ingeniisnó queam no fas
uere, etiam & mihi male velint.Hæceo tátumn
dicuntur, vt adoleſcentiæ ſtudisprofpiciam ,
DIC
 CICERONIANVS.
nefe fuperftitioſe diſcrutient affe & ationeGis
ceronianæ ſimilitudinis, ficvt hac intentione
ab vtilioribus magisip neceffariisftudiisauel
lantur.Rem habes,orationes ſuperſunt.Nunc
mihi rationem ineas velim , ſit ne operæpres
etū,ingeniafeliciffime natain has iais
tantū ætatis & operçcófumere,nedicåImmo
si talibus curis.Quantüvtilitatis vel religios
ni Ghriftianæ , vel ftudiis, vel patriæ laturus
. erat,fivigilias quas a & ionib ?illis ludicřis im
pēdit,in res ſerías collocaffet:NOSO.Profes
to miferet me Lógolii, & vfx habeo qd res
3 (pondeå. BVLE. Ad hæc teftat fe fcripfiffe
oratiões quingin laudē vrbis Romæ , pul
chre collocata opera. Quanto re& ius eâcola
locaffet,ficiuitaté illam at eos præcipue qui
3 bonas litteras ibi profitétur,orationibusalia
JW quot elaboratisad Chrifti cultum ac pietatis
7 amorem inflammare ftuduiffet.IntelligisNo
i fopone quid dicam ,imòpotius quid non dia
cam .At quibus tâdem vigiliarum tantum da
tum eft: Sepatutſenatus,& quisomnino Ros
N ti mæ
 ERAS, ROT.DIALOGVS .
mæ eft,Latine neſcit.Populo :barbareloquis
tur,tátumn abeſt, vt dictione Tulliana captat.
Sed valeant hæcétrid GIKTIRÓ AduerſusMar
tinum Lutheru rem agit & feria & graniem .
Vbi qui potuit effe Tullianus de rebus diffe $

tens, quas M. Tullius prorſus ignorauit:At

Oratio nópotefteffe Tulliana, id eft, optima,
quæ nec tempori,nec perſonis,nec reb9cons
grut:Satis Tullianecouiciatur.Vbi tandem
ventú ad errorü capitareceſenda, ſubofcurus
eft, & vixab illisintelligitur,quiLutheri dom
gmatatenent. Atqui hic res ſummā orationis
perſpicuitatem defiderabat,fivoluiffet effect
ceronianus.Iam ex ipfarerüpropofitione no
difficile fuerit conie &tare qualis futurusfuerit
In refellendis dogmatibraducrſarit,fuisgs cos
firmandis.Scdulo quidem vitat voces noftræ
religionis,ninng vfurpans fidei vocabulum ,
fedin elus locum ſubſtituens perfuafionem ,
alia' permulta quæ priusattiğimus,femel ta
men at iterü vtitur nomine Chriſtiani, per
dmprudentiam opinor, Namea di&tio mig
Cxtat
 CICERONIANVS.
extatin libris M.Tullii.Quang & hicmuls
ta feliciffime dixit ,nec alia re magis peccadit,
quám quod nimis apxie ftuduit effe Ciceros
.
nianus, cui maluit orationem congruere qui
caufæ . NOSOPO, Attamen iftis di & u mta
rum Bnāc applaudant Itali quida, BVLE
Confiteor,laudant illa ,fed ifta legunt,Bataus
>

oratoris pænias, quçColloquia vocatur, quia

to plures teruntmanibus quàm Logolitſers
pta, ſlibet elaborata, quamlibet expolita,
quamlibetTulliana, & vt Græce dică melius
REXCOTHuic» Quidincauſa!Quid? nifi quod
illic res ipfa capit moraturos lectorem qualis
cungſermone tra & ata:ad hæc, quoniâ thea,
tricafunt & vitacarent,dormitatle &torſtertite
os.Vulitascómendat etiã mediocrem eloqué
tiam :quæ tatum adferunt voluptatem ,eadem
diu placerenó poflunt,præfertim iis, quilita
teras in hoc diſcūt,non folum vt politlus dis
cåt, verum etiã vt re & lus viuât.In ſumma qui
luuenem illum ad huius laudis ambitū infàs
maugt non optimemeriti ſunt, vel de ipfo,
Nii vel
 ERAS, ROT. DIALOGVS.
vel derelfarta.Sed de Lógolio fortafíc nimis
multa, NOSOPO. Prætercurrifti Iacobů
Sadoletū ac PetrūBembum ,prudês opinor.
BVLEPHO . Næ prudens,viroseximios ;
rara'g horū temporum exempla nolui miſce
Téturbæ.Petri Bembinihilextatquod fciam ,
præter aliquot epiftolas, in quib ? exoſculor,
non mododilucidú quoddan ,fanū &, vt ita
dicam , Atticum dicédi genus,fedprobitate,
humanitatem ac fingularem ingenii candoré
in oratione vclutin fpeculorelucentē,necalta
te vel fortunatiorem ,velornatioré ludico Lo
golium , quam talium virorum amicitia . At
Iacobus Sadoletus cæterafere' æqualis Bems
bo, in comentario quem elegantiffimūædts
dit in pſalmum . 5o. non adeoaffe & at haberi
Ciceronianus,vtnon perſonæ decorum tucas
tur (Eftenim epifcopus Carpētoradenſis)vt
no materia feruiat, ne in epiftolis quidē,aba
horrens à vocibus quibufdam Ecclefiafticis.
Quid igiť!No dixitTulltanomore !Non die
xit;imo dixitpotius,quico mododixit,quo
pbabile
 GIGERONIANVS.
probabile eſtudē de rebus viueret di& urfi
effeCiceronē,hoceft,Chriſtiane. NOSOP.
Multū fuffragits eruditorū tributum eft Bas
ptiſtæ Gaffelto . BVLEPLHP.Oratio dels
ge agraria,quâpauloante mortem ædidit,des
clarat dlū ſummo niſu Tulliane di &tionis affe
caffe lincaméta, & hactenusppemodumaffer
书 quutus eft qd voluit:lucis habetplurima, ver
ba nitida,cópofitionem fuauem .Cæteru ima
manequantum eft quod defideratur,fi ad CA
ceronem conferas:NOSO. Certe Pontanu
3 yno ore prædicant omnes,huic Ciceronianę
. di & ionis palmam tribuunt eruditorum ceng
I turiæ . BVLEPHO.Non fum vel tam ebes
yel tå inuidus, vt non fatear Pontanü multis
egregiis ingenit doubus virü fuiffe fummu.
0 Ac me quogs rapit placido quodam oration
ats lapſu :verborü dulce quidda reſonantium
amono tinnitu demulcet aures,demum fplen
dore quodam perſtringit dignitas ac maieftas
orationis.NOS. Quid igiť abſkat,quo mis
gus illü fateare Ciceronlanū: BVLEP.Mea
N u ludicio
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
Judicio nihil illius laudi vel accefferit vel decek
ſerit.Quædam illius deguſtaul.Tractat mate
şiaspphanąs, quality locos comunes,defor
Ntudine,de obediêtia,defplendore, quæ tras
Aạta facillime niteſcunt, atą ex fe facile fupe
peditant ſententiarum copiam ; casquefic tra
cat,vt ægrepoffisagnoſcere Chriftianus fuc
fit necae.Similiter temperat ftilum in libello
deprincipe:Prçterea non memini me quico
dllus legiffe præter aliquot Dialogosad Lus
clanum effiđos. Atego nóagnoſcam Tullias
aum ,nifi qui resnoftras, Cicerontapatradtet
felicitate.In epigrammatibus plus tuliffet lau
dis,Avitalitetobſcenitatem ,quod neçin dias
logis ſatiscauet. InMeteoris& Vranta, quæ
Suttmatcriâquæ facile ſplendeſcit, &remfas
nė feliceen felicitertractauit, nec illicrequiro
Chriſtiana diationem .Io cæterisinterdă del
dero decorum & aptum & aculeos quos M.
Tullius, in animarelinqustetiápofitocodice,
Certead iftam legéquamtu nobispreſcripſe
gas, Ciceronjan ,fo erit,incujus fcriptis ſexo
ççantag
 CICERONIANVS.
ventas vocespofſem oftédere,quæ nuſquam
funt apud Ciceronem.Poftremo vides,ſino
freques ( t in manibus Põranus,vir,extra có
trouerfiam in litteris interpræcipuos sume
randus. NOSOPONYS, Pontano fucceſs
ſit Adlys Syncerus,qui partum virginis ma
$ tris mire felici carmie defcripfit ,cuiſupra ma
dum applaufum ef à Romano Theatro .
BVLEPHO . Teftantur hocabunde Leos
nis & Cleinentis breuta,ficçnim hodievocát,
tum Aegidu Card.additapræfationeceteros
comemorem ,tiecfinecaulatantopere placuit,
Mihi certe magna cum animivoluptate pers
le & umeft opus vtrüg ,Na & Aeglogasſerta
pfitpiſcatorias. Quisautem talçınindole in
Juvene Patritto no exoſculetur :Hoc nomine
præferéduseft Pótano,quod rem facram trau
3 ftare nó piguit, quod nec dormitanteream ,
nec inamone tractauit, fedmeoquidē fuffrae
1
glo,pluslaudis crat laturus,fi materiâ facram
tra &taffet aliquanto facratlus: qua quidē in re
JeyluspeccautBaptiſta Mantuanus,quano
NY & alias
 ERAS. ROT.DIALOGVS.
& altasin huluſmodiargumétisvberior.Nic
quorſum attinebat hic toties inuocare Mufas
& Phæbū !Quàm quodvirgine fingit inten
tam præcipueSibyllinis verfibus,no
qd aptū
Proteum inducitde Chriftovaticinantem , qd
Nympharu ,Hamadryadum , ac Nereidūple
na facit omnia !Quàm dure reſponder Chris
ftianis auribus verfusille,qui,ni fallor, virgte
ni matei dicitur.Tu'badeofpes fida hominū,
fpes fida deorum.Scio deorü metrigratia pos
Lítum loco diuorum , Me quidem leuiter ofs
fendit in tot virtutib ?, quod Synalæphæ fres
quenteshlulcam reddütcompofitionem . Ne
multis: ſi carmen hoc proferas vt ſpecimen
adoleſcentis poëticen meditantis, exoſcula
bor,livt carmen a'viro ferio fcriptumadple
tatem ,longepræferam vnicũ hymnumPrue
dentianum de patali Ieſu tribus libellis A & u
Synceri,tantum abeft vt hoc carmen fufficiat
& ad profternendum funda Gollam ccclefiæ
minitanté, & adplacãdum cithara Saulem fug
tenten .Atg haud fclo,ytrālt magis repres
hendendū ,
 .

CICERONIANVS.
1 hendendü,fi Chriſtianus prophanatra & et pa
phane,Chriftianuſe effe diflimulás,an ſimas
1 terias Chriſtianas tradet paganice.Siquidem
Chriſti myfteria non ſolum erudite, verum
etiam religioſe tractanda ſunt.Nec fatis eft tés
porarla delectatiuncula delinire le &toris anis
mum ,excitādi funtaffe &tus dco digni.Quod
fleri non poteft, nil penitus cognitum has
beas argumentum quodverfas, nec enim hic
inflammabis, ſi frigeas ipſe :nec adamorem
rerum coeleſtium accendes le &torem , fi tibita
llum vel leuis admodī , vel nulla curaeft. Hic
fi præſtofunt,vel vltro , necaccerſita, vel non
1 magno conſtatia di& ionis ornamenta, figu
rarumillecebrç, quibusfaftidioſurn le &torem
allicimus, alle & um'g remoramur, non arbis
tror rejicienda, modoprimas teneantea quæ
præcipua funt.Q uale porro fit,materiam pia
ob hoc ipſum putere nobis , quod pie tractam
ta fits At pie tra & ari qui poteft, fi nung di
moueas oculos à Virgilis,Horatiisac Nam
Sonibus:Nifi forte quorundam ftudiumape
probas,
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
probas, quifragmétis Homericorü aut Vir
gilianorum verſuum , vndig decerptis, & to
centonem cófarcinatis Chriftività defcripfer
runt. Operofum fanè fcribédi genus,ſedcui
vng ifta lacrymuláextuderüt:Quead pieta
temcomoderunt,quem ab impuravita reuo
carät:Atquino itamultum diffimiliseft ifto
rum conatus, qui verbis fententiolts, figaris
ac numerisex Cicerone cogeftis,conuefttunt
argumentum Chriftianū. Quidenim laudis
fert ille raprodus: Nempe quod accurate vetu
Katus eftto Homero fiue Virgilio.Quid frue
& us adferthic Cicerontanus Applauditurdi
ligenterin M.Tullitfcriptis verlato,fed tantū
ab tis, qui & ipfiin iifdem verfati, quid vnde
decerptum ftagnoſcunt. Habet çares valu
ptatem planc'quandã, fateor,fed quum apud
per paucos,tum elus generis, vtfacile vertatur
do fatietate, poſtremo quæ nihil aliudfit qua
voluptas.Cæterum illud fine quo Fablus ner
gatelicmirabile eloquentiam , quodin concis
tandis affe & ibus fitum eft, prorfus abeft.. Et
tament
 CICERONIANVS.
tamen nobis videmur Marones ac Cicerog
nes.Dic mihi Noſopone, fi quisargumērum
rapu Ganymedis,eleganter conftru & umope
reMufaico diffoluat,& ilde teffellis aliter có .
clanatis exprimere conetur,Gabrielem cæles
. Ste gūclum adferétem virgint Nazarenx ,no.
ne dură parumos felix opus nafcetur,ex opts
mis quidēteffellis,fed minus argumêto cons
gruêtibus! NOSOP. Poëtas excuſat á prie
fcis cóceffalicentia. BVLEPH . Audies bio
illudHoratiană,Arnóvt placidis cocant im
mitia,Nó vt ferpetesanibus geminetur tigri
busagni.Miny,opinor,couenit Mufis,Apol
lini,reliqsos ditspoëticis,cum Chriftianę
pie
tatismyfteriis, quam ferpétibus cum atubus,
aut tigribus cum agnis,prçſertim in argune
toſerio. Alioqui fi quid obiterper locumars
pergator exvetetū fabulis ,ferêdum arbitror
i magis quam probrādum . Oportebat enim
omnemChriftianorü orationēreſipere Chris
ftum , fine quo nec fuaue, nec ſplendidum eft
quicquam ,aec vtile,nec honeftū,necelegás,
nec
 ERAS. ROT. DIALOGVS .
necfacundum ,nec eruditum .Liceat fanepręs
ludere ad feriapueris.In veris,i ſeriis, quod'es
graulus eft,in pits materiis,quisferet ifta pag
ganica progymnaſmata NOSOP. Quod
igiturtuum eftconfilium , vt Cicerone abits
ciam è manibus! BVLEP . Imò vtfemper
In ſinu fitpotius eloquêtiæ câdidato,fed quos
randam moroſitas faftidium prorfus abils
clendum eſt, qui ſcriptum alioquido &tum &
elegansreifcere folent & indignum le & u kudis
care,no ob aliud,niſi quodad Ciceronis im
tationem non fit elaboratum.Primúenim no
quibuslibet ingentis congruit Tullianaphra
fts, vt male ceffura ſit affectatio , delnde fi des
ſunt naturæ vires ,vt inimitabilē dicendt felid
tatem affequaris,quid ftultius, quam in eo dif
cruciari,quod non poteft contingere:Ad hæc
nec materiæ cuiuis,néc perfopis omnibus co
grult Tulltanaphrafis.Etfi cögrueret, quæda
negligere præſtat ,quám nimio parare:StM.
Talliotanticóftitiffetfuafacundia,quantino
bis, aliqua puifallor ex parte neglexiffet oras
tionis
 CICERONIANVS.
tionis ornamēta. Nimio vero paratur, quod
tauto ætatis,valetudinis ac vitæ etiam diſpen
dio emitur.Nimto paratur,culus gratia diſchio
plinas cognitu magis neceffarias negligimus.
Denis nimio paratur, quod pietatis ia & ura
emitur,Si ideo difcitur eloquentia,vt delectes
mus ociofos, quid attinet rem ſcenica tot vi
giliis perdiſcere.Sin Ytperſuadeam9 quæ ſunt
honeſta,efficatius dixitPhocion Athenienfis
quàm Demofthenes. Sæpius perſuaſit Cato
Vticenfis,quámM.Tullius. Iam fiin hoc pa
ratur eloquentia , vt fcripta noftra teratur mas
nibus homiaum , & fi citraftudiū continges
ret Ciceroniana di& ionis fimilitudo , tamen
arte varietaseffet affe &tanda, quæ le& orisnau
feanti ftomacho mederetur. Tantam vim has
bet in rebus humanis varketas , vtnec optio
mnis ſemper expediat yti. Nec vfquàm non
verum eſt illud Græcorum prouerbio fa &tas
ττι, μεταβολι παντων γλυκύ . Νec allo norm1
ne magis cómendatur Homerus, & oratius,
quamqd rerumac figurarum admirabilivas
sletas
 ERAS.ROT.DIALOGVS.
tietate, non ſinuat oborri tædam le & ionis.
Ad hanc nos natura quodämodo finxit, futi
culostribuensingentū,vt vix duosreperias ,
quieadem vel poffint vel ament. Iamquum
nihil fit humano ftomacho delicatius aut fas
ftidioſius,tum ad eruditionem parandart tan
tum voluminum nobis fit deuorádum , quis
poffet in perpetuale&tioneperdurare,& cuto
rum effet idem ftilus,acfimilis diâio : Præftat
igitur vt in epulis,ita &in fcriptis effequeda
deteriora quàm peromota fimilta. Qualisau
tem effet ille couluator ,qui quũplurimosacci
peret,inter quosvixduo palati iudicio cóſeri
tlunt,cibos apponeret omneseodè mote cos
ditos ,etiáfi delitias Apitianas apponeret.Nūg
dumaltusalio dicédigenere capitut,fit vt ais
bil nö legatur.Vt nerepetă, quod ipſa quog
natura repugnat iſti affe& ationi, quae voluit
orationem effe ſpeculumanimi.Porro quuti
tanta fit ingeniori diffimilitudo , quanta vix
eft formarum ,aut vocũ ,médax erit fpeculū,
hii natiuam mentis imaginem referat, & hoc
pluri
 CICERONIANVS.
thmet, qd inprimis deletatlefore,exofa
ne ſcriptoris affe& us,indolé,ſenſī,ingeniūgs
cognoſcere,nihilomino, fit cóplures annos
cū illo cöfuetudine egeris. Et hinc diuerſorū
tå diuerfa erga librorūſcriptores ftudia, put
quég gentus cognatus aut alienus, vel conci
liat velabducit: haud aliter@ in formis cors
porn ,alia fpecies aliū dele& atoffenditue.Die
cam qd mihi cótigerit. Adoleſcens adamabā
Poëtas omes.Verūſimulatqſum Oratio fas
&us familiarior, præ hocomes cæteri putere
cæperunt,alioquip ſe mirabiles.Quid exiſti
3 masin cauſa fuiffe :niſi geniorūarcana quādā
affinitaté, quæ in mutisillis liis agnoſcitur.
Hoc genuinñ ac natiuū no fpirat in oratione
nihilni Ciceroné exprimētiū, Quid qd pa
bi viri,quaquam parū feliciforma nati funt,
nolint tamen appoſita pfona formoſiffimi cu
iufpiâ mētiri ſpecie ,ac ne pingi quidē alta fors
ma fuftineat quâ dedit natura ,qd turpe fit mē
tita facie imponerecuiquam,&ridiculares ſit
mēdax ſpeculū autaflentatrix imago,Atturs
O plus
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
plusmendactüft, fi quum fim Bulephorus,
velim habert Noſoponus,autaliusquilibet.
Anno 1giť ab eruditis meritorident impro
bi quidā,qui viros alioqui dotos & eloque
tes ac nominis immortalitate dignos,no alto
nominereliciūt acvelut ė bibliothecis fube
mouent, qd ſespros ftilomaluerint exprimere
quam Ciceroné, quum impofturæ genusſit
tespſum pó exprimere,ſed alienæ formæ præ
ftiglum oculishoium obiicere! Et haud ſcio
an li liceatita permittête deo ,multos inuentu
ti ſimus, q totâ corporisſui fpeclé velint cum
aliena comutare,njulto pauciores arbitror fa
10

re, quimente & ingeniūtotā cū alterius inge

nio ſint pmutaturi.Primã qd nemo velit alig
effe quàm eft, deinde qd' fuis quiſo dotibus
Sic temperatus eft natura puidentia, vt etiáfi
quid adfit vitii,virtutib adiñ & is parlafactat,
Habet animus facie quâdâ fuam in orationc
velut in ſpeculo relucentē , quá àå natiua fpes
cie in diuerſum refingere, quid aliud eft, qua
in publicũ ventre perſonatā NOSOPO ,
Vide
 CICERONIANVS.
Vide ne quod aiunt, ſepta tua trädiliat oratio ,
quæ mihi videf eo puecta, vt damnet omně
imitatione, quum rhetorica tribus potiffimú
cõſtet, præceptis ,imitatioe & vſu , nid forte
M.Tulliū imitantur facié aliena aſſumūt,qui
cæteros,fuam habét. BVLEP . Ample &tor
Imitationé,fed quæ adiuuetnatura,no violet:
quæ corrigatilliusdotesnoobruat.pboimi
tationě,ſedad exéplü ingenio tuo cógruens,
aut certé nõ repugnas,de videare ca giganti
bus douxxeñv. Rurſus imitationeprobo nð
vnt addi& am præſcripto , à culus lineis non
auſit diſcedere, fed ex omnibusautoribus qd
in quog præcellit maxime, tuo congruit
ingenio decerpentem , nec ftatim attexentern
orationi quicquid occurrit bellum , fed in
ipfum animum velut in ftomachum trajicien
tem , vt transfuſum in venas, ex ingenio tuo
natum non aliundeemendicatum effe videa
tur,ac mentis naturæiz tuæ vigorem & indo
lem ſpiret,vt qui legitno agnofcatemblema
Ciceroni detra&tū,fedfætum étuonatum ces
O it rebro ,
 ERAS. ROT. DIALOGUS.
rebro, quéadmodum Palladé ajūt é cerebro
Iouis,viuâparentis imaginéreferētē:nec oras
tio tua cento quiſpia videať aut opus Mulats
cum ,ſed ſpirás imago tutpectoris, autamnis
c'fontecordis tui promanas.Sit aütprimapet
puag curapenitus cognoſcêdæ reiquámtra
Etandūſuſcipis,ea tibi fuppeditabit orationis
copia ,fuppeditabitaffe &tus veros ac natiuos.
Ita demā fiet,vttua viuat,fpiret,agat,moueat
& rapiat oratio,teztotum exprimat.Necfta
tim adulterinū eft, qd acceditex imitatione.
Ett altquis cultus qni nec virū dedecet, & nas
tiuam formâ comendat, velutilotio,vulgmo
deratio ,fed in primis cura bonæ valetudinis.
Iamfttuâ factē velis ad eius fpeclé cóponere,
qui tibi diffimillim eft,nihilagas, Cæterūſi
videris in quoptâ tui no admodü diffimili,ef
fuſiore rifu ,immodicaiz ri & us didu & ióe des
honeftari formâ, aut addu & ióeſuperciliorü ,
corrugatione frotis, ſubduettonenaf, redus
&ione labiorü, autimproba oculorü ſublas
tione,alitsiz fimilibus minus decentē reddifa
clem ,
 CICERONIANVS.
clem , potes his vitatis tuâ formå redderenie
liorem , nec tamen vultū fumes alienum , fed
tuum componies. Item videsalterum parum
decere cefartem impexam ,aut æquo promif
fioremtuam licebit corrigere,Rurſum ſi con
fpexerisin alio quantum addat gratiæ , frons
tis hilaritas modeſta ,oculorūverecundia, to :
tusi vultus habitusadprobitatem compofi
tus, vtnec toruum quicquam aut inſolés, nec
leue autincompoſitūpræ ſe ferat,nó erit pręs
ftigium ,fi tuum vultū ad huius imitationem
formaris. Siquidé intefitumeft, vt & animg
vultui refpondeat,Quoniam autem varia eft
formarūgratia, ne ftatim exiftimes deterius,
quod diffimileeft illi,cuius formam miraris,
Nam ,quemadmodum diximus,fieri poteft,
vt qui interfe diffimillimiſunt, æquales tamé
ſint. Nec acquamvetat,qu Ciceroni diffimil
limus,potiorfit eo , qui Cicerõis lincaméta p
pius exprimitt.Ageponamus aliquâtiſperno
ftros amorés,ex iudiciorationis ,non ex affes
du feramus ſententiam : fi tibi tua Pitho det
O ii optio
 ERAS. ROT.DIALOGVS.
optionem ,vtrum pro Noſopono Quintiliana
nus effemalts,an is g derhetoricis fcripfit ad
Herenntum ,vtrumeliges! NOSO . Equi
dem malimeffe Quintilianus. B VLE, Et
tamē alter quanto Ciceront fimilioreft, Vtrū
malles effe, Saluſtius,an Q.Curtius: NOS.
Malimeffe Saluſtius. BVLEPHO . At Q.
Curtius propius acceditad Ciceronē. BVL.
Vtrum malles effe, Leonardus Aretinus, an
Laurētius valla : NOSOPO. Malim Valla.
BVLEPHO . Leonardus tamen Ciceroni
vicinior eft. Vtrūmalles effe Hermolaus Bar
barus,an Chriftophory Landinus:NOSO .
Barbarus. BVL . At alter ille ppinquior eft
M. Tullio . Vtrūmallesefle Politian ,,an Pau
lus Gortefius:NOSO . Politian9.BVLEP .
At altervideri poftulat Cicerontanus.Iā vtrü
malles effe Tertullianus, hærefim excipto ,'an
Beda: NOSOP, Tertullianus. BVLEPH .
At Bedaplus habet phraſeos Cicerontanæ .
Vtrurumalles effe Hieronym ),an Laâatius!
NOS.Hieronym.BVLAtalterquanteſ
Ciceronis
 CICERONIANVS.
Ciceronis fimius,Vides igif no cótinuo me
lus dicere eū ,qui ppius accedit ad Ciceroné,
nec peius diffimilior eft.Denim quêadmos
dum plures effe poffunt Attici,qui tamenins
ter ſe diffimillimi funt,ita nihil vetat, quo mia
nus plures dicant Ciceroniani,q dicendi virs
tutibus pares fiat, qua fimiles no fint.At quts
ferat ſclolos quofdä, miro fupcilio relcietes,
quicquid põreferat lineamēta Tulltanæ phra
ſeos,qua verbulis duntaxat,figuris & numes
Ils, expendunt. Frigidefeétatur Tulliana
phrafim ,quinonmultorum autorá lectione,
multarum diſciplinarūſcientia,multarum co
gnitione rerü inftru & us accedit, ne repetam
quod di & ü eft devi naturæ & prudentia.Fes
ram tamen hâc ineptam gloriolā un adoleſcês
te:feram in doctis, qui hunc neuum multis
egregiis doubus penſant: quts feratfenes que
다. nihil aliud captát, vt fint Cicerontani,qui
virosipfis & eruditores & eloquentiores cras
3 dunt exalbo fcriptorü ,quodauſint à Cicero
E nis lineamétis alicubi recedere, quum ipfifea
Ow re
 ERAS. ROT. DIALOGVS .
se adeo Ciceroniani non ſint, vt ſubinde dem
ftituantur grâmaticæ præſidits. Non expris
mam quorundam nomina, quiby fortafle in
votis fit vel fic innotefcere. De Bartholomeo
Scala dicam ,cui Hermolaus & Politianus via
fi ſunt parum Ciceroniani,ipfe ſibi Tulltan
eſt viſus, vt cunţ diffimulat. At ego malim
fomnia Politiani, f qua Scalafobrius,ſuma
mo ſtudio elaborauit.Paulus Corteſius nó
diffimulathulys affectationis ftudiū ,ſed deu
immortalemquanto longiusilliusepiſtola di
ſcrepat ab ImagineGiceronis,quam Politia
nica cu reſpondet.Sed nonaltare mihi vides
tur Ciceroni diffimilior Cortefius, quàm çď
toto fere fermone aberrat a'fcopo. Sic enim
agit cauſam , quali Politianus deterreatab imi
tatione Ciceronis, tum quafi nolit eum qut
fcribit vllum ſcriptorem fibilmitandum pro
ponere,quum cos taxet,qui nulla le & ione bo
norum autorum , nulla eruditione nullo vſu
inſtru &ti,tantum hoc moliuntur, vt Ciceros
nis exprimantlineamenta,quos ob id fimios
appellat
 CICERONIANVS.
appellat Ciceronis.Taxateos qui ex Ciceros
ne verbafruftillatim mendicant, qui femper
alienis ingrediuntur veſtigiis, quum nihil ex
fe gignant,qui nihil illudquam imitantur, &
verbula duntaxat imitantur. Hos negat fe fer
re poffe ,qui quam nihil minusfint quam Gt
cerontant,tamen Ciceronis titulo feſe vendt
tantes,non verentur de fummisviris pronun
tiare. Proinde monet amicum , vtpofteaq
Ciceronem primumat non ſolum , ſed cum
aliis multisexitiis ſcriptoribus diutina le *
& ionecontriuiffet, edidiciffet,concoxiffet,tū
demum fiquando pararetaliquid ſcribere,po
neret morofam illam & anxiam ſollicitudis
nem imitandi tantum Ciceronem , nungà
lineamentis illius oculos deflectens , quod
hæc anxietasefficiat, vt minushoc ipſum aſs
ſequaris quod ſequeris. An hoc eft deterres
reab imitatione Ciceronis Num hoc eft dos
cere neminem omnino imitandum effe! An
is quivaria le & ione inftru & us, ats,vtita dis
sam ,faginatus,dūſcripturiēti,quod in quo $
Ov lea
 ERAS. ROT, DIALOGYS.
legitoptimā,venit lamente,non imitaturah
queno,etiãlno illis feruit nec affidet, fed fuos
affe &tus ac re,de qua paratdicere, adhibet in
confilium ! At Corteſtus negat fibi placereſt
mios Ciceronis: Similem ,inquiens, volo mi
Politiane,nó vt fimdam hominis, fed vt filtā
parentis ,eadē loqués quæ dixerat Politianus,
Id multis verbis prequutus,tandēvelut ims
memorſui,fatetur ſe male effe fimià Ciceron
bis, quàmaliorā fillum.Si vox hæc,aliotum ,
comple & iturSaluftiá,Ltuta ,Quintilianum ,
Senecam , quis non malit fe effe fimilem illis ,
quéadmodumfillus fimiliseltpatri quàmfic
effefimilis. M , Tullio ,quêadmodumfimla fils
milis eft homini:Poft hæc multa congerit in
eos qui ſeſe ingurgitant varia le &tione, nec ea
quæ legunt cócoquüt.Horū orationeexiftes
re fcabram ,inconditam ,& afperam.Sed quid
hæc adepiſtolam Politiapi!Si ſentit cumillo,
quur ita refpondet quaſi dillentiat: Si diffens
tit, quæ Politianus probat erant refellenda.
Namillud velmaxime Ciceronianum eft, di
fpicere
 CICERONIANVS.
fpicere quid fit in controuerfia, quid congea
niat cum aduerfario , &in quo fit caufæ ftatus,
neque quicö extra caufam dicere. Proinde
prolixam epiſtolam elaborauit Corteſius,ma
gis quam Ciceronianam ,culyelut aliena loc
quenti nihil reſpondit Politianus,AtPolitiás
nus qui audiebat non Giceronianus, quanto
melius Cicerone exprimit breuiorelicet epis
ftola, nontantum ſententiarum argutia, ve
rumetiam verbis aptis,elegantibusacfignte
ficantibus. Negs veromihidicuntur hæc in
fuggillationemCortefit:nec enim cótumelio
fum eft poſtponivixcuig imitabili Politian
no, fed vtadoleſcentibusexemplocommons
ftretur, quid fit vere Ciceronem exprimere.
HYP, Tot ambagibus nos circumagis Bu
lephore, vt parum abfit, quin ex Hypologo
fiam Hyponofus.Quin tu fimpliciter explae
na,quid deCicerone,quidos dehoc imitāda
fentias. NOSOPHO . Hocipfum & ego
peruelim :nam edpropemodū tua meperdus
xit oratio , vt ftatuerimtuis obtéperare cona
filiis.
 ERAS. ROT.DIALOGVS.
filiis. BVLEPHO . Nihil arbitror reſtarë ,
nii vt quæ ſparſim differta ſunt hactenus, in
compendium contrahamus, NOSOPHO .
Quis tibi videtur.M . Tullius! BVLEPH.
Dicendi artifex optimus, at etiam vt inter
ethnicos vir bonus, qué arbitror fi Chriftia
nam philoſophiam didiciffet,in eorü numes
ro :cenfendum fuiffe , qui nūc ob vitam innos
center pie's tranfa & am pro diuis honoratur.
Artem & vfum in illo plurimum valuiffe fac
teor,fed multo maximam eloquentiæ fue par
tem debuit naturæ , quam nemo ſibi dare po
teft. Necalium è Latinisſcriptorib9 arbitror
magis habendūin (nu pueris & adoleſcenti
bus, qui in eloqueutiæ laudē educantur,Poës
tarum tamélecionem volo priore effe,quod
hoc Mufæ genus magis conuenit ætati tenes
ræ. Nec quenç ad Ciceronisimitatione vos
cari volo , nifi prius cognitis artis rhetorics
>

præceptis. Pofthæc adeffe volo cómonſtras

toremartis,veluti folent pi&tores diſcipulisin
tabula quapiam infigni demoſtrare, quid ex
arte
 CICERONIANVS .
arte fa & um fit,quid contra.Rurſus M.Tulliti
in parte ftudiorum , præcipuum ac primum
effe volo ,non folum , nec fequendum tantum
puto,fed imitandum potius,at & æmuládum
etiam.Etenim qui ſequitur,altepis ingreditur
veftigiis, & feruit præſcripto. Porrovere dis
&um eft,eü non poffe bene ambulare, quépe
dem femper ponit in alienoveftigio:necvně
bene natare,quinoaudetabifcere ſuber.Imi
tatorautēnon tam eadem dicere ftudet quam
ſimilda,imo ne fimilia quidē interdum , fed pa
O ria magis. Aemulator vero contendit etia me
llus dicere poffit.Nullus azitem fultvnq tam
abſolutus artifex, in culus opere non aliquid
deprehendas, quod melius reddi poffit. Ad
u hæc nolim hancimitationem nimis anxia ac
ſuperftitiofam effe.Náhoc ipfum obftat quo
Toy minus efficiamus quod volumus.Nec ita cen
ic ſeo M.Tullium adamandū ,vt à cæteris oma
nibus abhorreas,fed optimos quofo prima
Si legendos, & ex optimis, qď in quog eft opti
0 mum excerpendum :neq enim eſt neceffe,vt
qneng
 ERAS, ROTDIALOGVS .
quéğ totū imiteris.Nec illos aſpernēdos cês
ſco ,qut di ionē quidē non multū tuuant, fed
tamen rerücopiam ſuppeditant,velut Ariſto
teles, Theophraſtus,& Plinio.Ad hæcnolim
queno fic addi& um efie Ciciropiimitando ,
ytà fuo recedatgento, & valetudinis vita'os
diſpendiocoſectetur, quod repugnante Mi
nerua nó pofſit affequi:vel nimio conſtaturd
fit, & tandem affequatur. Præterea nolim hoc
ſolum agi,necita laudem Ciceronianæ di&tio
nis ambtendam arbitror, vt liberales diſcipli
nas, cāprimisneceſſarias,negligas, Ab iftis
vero velut à peſte cauēdum , g clamitant effe
nefas vtivoce ,que no reperiatur in libris Tul
liants.Pofteaģenim jus Latintfermonis des
ftiteffe penesvulgaré cõſuetudincmo ,quicquid
vocabulorum deprehendit apudidoneos fort
ptores,vſurpemus noftro jure,quú opus eſt,
& durius obſoletumipvidetur, quod åà pau
als fitvſitatū,nosinlucēproferam ,,crebra's
ac tempeftiua vfurpatione molliamus. Quæ
tandē inuidiaſit,quũ veteres Græcorū voces
ruutuo
 CICERONIANVS.
mutuo ſumpſerint,quoties Latinæ vel decrát
vel minusſignificateshabebatur,nos vbi res
poſtulatà di& ionib ), quas apud probatos au
tores cöperimus temperare!Nec minore ftus
dio fugtendi videntur & illi,qui reticiendü &
omnino le &tu indignum vociferarifolet, quic
quid verbis ,formulis &numerisnoeffiftum
fit ad Ciceronisimitatione,quuin liceat diuer
įs virtutibus, & nó ſimiles ,certe pares effe Ci
ceroni.Abat à nobis hæc faftidioſa morofa
tas,quin potiusquod Naſoludensnarrat fibi
accidiffe in puellarum amoribus,id nos ſerio
præftemus 1n autorū le &tionc.Ille proceram
comendabatpuellam , quod heroina videres
tur,breuis placebat ob commoditatem ,pris
mam ætateAos ipfe cömendabat, grandiorē
serum vſus,inilliteratadele &tabatfimplicitas,
in eruditaingentum , in candida colorisgray
tiam amabat, in fuſca neſcio quid latentisgra
tiæ fibffingebat.Eodé candore ſinos exling
gulis ſcriptoribus excerperius quod habent
probâdum ,qullum faftidienus,fed exomob
bus
 ERAS. ROT. DIALOGVS.
bus aliquid delibabimus, quod noftram cos
diat orationem.Cæterū illud ante omnia put
dendū , ne ſimplex ac rudis ætas Ciceronia
nicognominis præftigio decepta, p Ciceros
niana fiat pagana. Videmus enim huiuſmos
di peſtes nondum prorſus extin & as,ſubinde
meditari repullulaſcétiam , fub hoc fuco vetes
res hærefes,fub alio Iudaiſmū,fub alio pagas
nitaté.Sic ante cóplures annos fa & iones oriri
cæperatapud Italos,Platonicorü & Peripate
ticorü.Faceffant hæc diffidiorü cognomina,
ca potius inculcem ),quæ & in ftudiis,&inre
ligione, & in omni vita, cociltentalätíg mutua
beneuolentia.Proinde de rebus facris primū
ea cobibendaeft perſuaſio,quævere Chriftia
no dignaſit.Idfi fiat,nihilvidebiturornatius
cæleftiphilofophia,nihilfilaulus Ieſu Chriſti
nomine,nihil venuſtius vocabulis, quib9 ecs
clefiæ lumina resarcanas tractarūt. Nec vides
bitur illiusfermovenuftus,quinon congruit
perſonæ ,necrebuseft accomodatus,móftros
fus etiam qui respletatis tractat verbisimpio
runi,
 CICERONIANVS.
rum ,quis materia Chriſtiana Paganicis na
gls cotaminat,Quodi quid hic venię datur
adoleſcêtiæ, ne ſibiſumat idě Juris ætas pues
dior. Qui fic eft Cicerontanus, vt parum ſit
Chriftianus ,is ne Ciceronianusquidéeft, qď
no dicit apte,no penitus intelligit ca,de qut
bus loquit ,noafficitur hisex animo de qbus
verba facit. Poſtremonó eodē ornatu tractat
res ſuæ pfeffionis, quibus Cicero tra & auit ar
gumēta ſuorü temporū.Huc diſcütur diſcia
plinæ ,huc philoſophia,buceloqntia,vtChri
ftum intelligamus, vt Chriſtigloriâ celebres
mus.Hic eft totiuseruditionis & eloquentiæ
ſcopus. Admonēdi fum & illud, vt quod in
Cicerone præcipuü eft imitemur.Id non in
) verbis,aut orationis ſuperficiæ ,ſed in reb ? ag
fentētiis,in ingenio confilioqz fitū eft. Quid
enim refert, fi filius parentem oris lineamentis
referat, quñ ingeniomoribus zfit diffimilis,
Poſtremo finocötinget nobis,vtiſtorű ſufs
fragtis Ciceroniani dicamur ,moderate feren
dum eft,quod nobis cum tot egregiis viris,
P quos
 ERAS. ROT, DIALOGVS.
quos ante recēſulmus,comune eft. Stultū eft
fequi quod affequi non poflis.Delicatumeft
ob id miſere diſcruciari, quod tot eximiiferi
ptores æquo tulerüt animo: Indecorü eft afa
fetare,quæ nobis no congruunt: Ineptū eft
aliter velle dicere, quares poftulat:Infauñeſt
tâtis vigilis emere, quodvix vfquam fit vlut
futurū.Huiuſmodi ferme pharmacis medias }

cus ille meo me morbo liberauit, quæ fi non

grauabimini deuorare, ſpero futurum ,vt &
te Noſopone, & te Hypologe febris ifta res
linquat. HYP. Ego fane jam dudum mor
bo leuatusſum . NOSOPO . Etipſe pros
pomodāniſ quod mali diu familiaris etiam
aum reliquias aliquas fentio.BVLE .
Iftæ paulatim elabétur,& figd
opus erit,denuo to ao you
medicum accers
ſeinus,

BINIS,
ERASMVS ROTE. IOANNI
EMSTEDIO CART V.
SIANO, S , D.

VVM HVC ætatis pere

ienerim , vir integerrime, tas
men ipfa re comperi,me mis
bi nondum fatis notum ef
le . Siquidem exiſtimabam
me tum philofophiæ præces
ptis,tum dlutina pene'perpetua malorum
ferendorum aſſuetudine,fatisinſtructum ads
uerſus iftos vulgares, ac prope quotidianos
cafus , quos à mulierculis etiam videmus
moderate ferri . Cæterum amici Ioannis
Frobenit mors inopinata , fic afflixit anis
mum meum ,vt mærorem nullis auocainens
tis potuerim eximere præcordis. Iam tema
pus,quod acerbiffimis etiam doloribus mes
deri ſolet, adeo non leniit ægritudinem , vt
paulatim magis ac magis increuerit dolor,
quemadınodum ſolet lentum & infidiofum
Pu quodda
 DEPLORATIO MORTIS
quoddam febris genus obrepere, quo non
aliud aiūt immedicabiliuseffe. Exedebat me
reluctantēcura,penitusmedullis infita. Tana
to potêtius eft qd conglutinauit animi indu
& io mutua'g beneuolētia, quàm quod natus
ra coniūxit.Quam hic mecülitigaui, quiby
conuicits meam mihimolliclem exprobraui!
Vbinūceſt,in qué,ille rhetor,quifplendidis
di&tis folet aliorú mærorem vel eximere vel
obiurgare:VbiphilofophusilleStoicus, dos
mitor hurna norūaffe & uū Vbi Theologus
quidocere cöfueuit prorñ hominū mortem ,
no lucu lachrymisip,fed gratulationib ?plau
fu'mplequendâ effe:Quidniultis!Nuſquam
me magis puduit mel,Nüqzenim antehacex
pertus ſum quantàvim haberet fyncera ami
citia ,ac mutuds animorú nexus. Fratris gers
mani morte moderatiſſime tuli,Frobenit des
fiderium ferre nó poffum.Non traſcor dolori
meo nimirü iuftiffimo, ſcd imodicu nimis
diuturnī effe indignor.Porro quemadmodū
non erat ſimplex amor quo viuum profeque
bar,
 IOANNIS FROBENII.
bar, ſta nec erepti ſimplex me cruciat defides
rium.Magisenim amabâillü obliberalia ftu
dia,quibus ornadis puehendisivir ille, fato
rumpuidētia datusvidebat, quam ob animű
in meppenſum ,moresíp câdidiflimos.Quis
enim tale nó amet ingeniū !Solus erat amico
amicus,tâ fimplex acſyncerus, vt etiä fi quid
voluiffet ſimulare autdiffimulare, nó potuiſa
ſet repugnante natura, tam promptus & ala
cerad bene merendú de omnib9,vt indignis
etiãex ipſo beneficii quippiä acceffiffe gaude
ret. Vnde& furacibus acdeco &toribus erat' &
gratus & idoneus.Erepta furto ,aut à malæ fi
dei debitoribusintercepta pecuniâ ,eafolet ala
critate comemorare, qua lucrū præter fpem
oble &tú ,alii, Fidetam incorrupta,vt in nemi
nem magis cögruat illud. Dignus qui ci in
tenebrismices:atqvt ipfe fraudē neminima
chiqabatur,ita de nullo tale quicquâfufpfícart
poterat,tametî non raro deluſus. Quid effet
inuidiæ morbus,nihilo magisimaginari pos
tuit,quàm ii qut cæcinaſcãtur,animofinges
P repos
1
 DEPLORATIO MORTIS.
fé poffunt, quid fit color.Offenſas quâuis cas
pitales priuscódonabat, quàm rogaret is qui
offenderat. Nec vllius omnino iniuriæ potes
rat meminiffe ,cótra nullius quamlibet vulga
ris officit poterat obluiſct.Atos hicfapemca
fentétia ,melior erat interdum ,quàm expedies
bat vigilāti patrífamiliâs.Admoneba interie
dum , vt in ſynceros amicos effet qualem effe
deceret,in impoſtores verbis duntaxat benia
gous effet, interim Gibi cauēs ne damou cum
ludibrio lucrifaceret. Arridebat humaniter :
Sed ſurdo caneba fabulam . Vicit omnia mo
alta naturæ câdor.Mihi vero quas non tende
bat infidias,quas no venabatur occaſiones ,vt
aliquid obtruderet muneris : Nec ynſ vidi
letiorem ,quàm quum veldoloperfeciffet,vel
precibus impetraffet,vt aliquid accipere.Hic
aduerſus hominis captiones erat opus cautio
ne maxima,nec vio magis op , erat niea the
thorica , quam ad excogitandum coloré,quo
citra moleftiam amici, recufarem quod inges
rebat, Triftem enim illumviderenonfuftines
bam .
 IOANNIS FROBENII.
bam .Si fortè pannus ad veftem erat emptus
per famulos meos, ille fubodoratus,menihil
fufpicante já foluerat.Nec vllis precibus adigi
potuit vt reciperet. Arte ſimili fallendus erat,
fi voluiffem illum eximere damno.Tale certas
men luter nos fuit affidue, longe diuerſum á
valgt moribus,duin alter hoc agitvt abras
dat Ğ plurimã,alteragit vt det quam minia
mum .Ne quid omnino daret ,efficere no pos
tul,certe moderatiffimeillius benignitate vſū
i
effemé, teftabitur, vt arbitror, omnis illius
familia .Mihi quicquid laborum ſuſcipiebas
tur,amore ftudiorum ſuſcipiebatur. His quæ
ille cohoneftandis, illuſtrandis , prouehena
discs natus videretur , nec vllum defugeret
laborem ,nullas vigilias ,fatis magnumquær.
ftum effe ducens, i bonus autorcum dignita
tate prodiret in manus hominum ,qui potuif
femin hominem fic animatum prædonem
agere ! St quando nobis ac cæteris amicis
oftédebat primas paginas magniculuſdā au
toris,vt geſtiebatgaudio, quæ vultusalacris
PW tara
 DEPLORATIO MORTIS
tas,qui triūphi:Diceres illūtam tū totius ope
sæ fru & a cumulatiffime percepiffe, nec aliud
expe &tare præmia .No hic attolam Frobenit
laudes altorú vituperatione, Nimis notā eft,
quos autores, quam mēdoſe, quàm fordide
excuſos nobis typographi quidâ etiamne Ve
netia Romásmiſerint,Ex huius autē domo
paucisannis,quæ volumina ,quâta cū digne
tatepdierūt!Eoq ſua officina contentioſis
libellis ,vnde quæftūhaud mediocrēfecerunt
alit,ſemper immunē ſeruauit,uelitteras ac dis
fciplinas aliqua cõtaminaret inuidia.Hierony
mum bis excuderat.Ab Auguftinoparicum
dignitate rurſus excudendo,quūamici coma
plures, in quibus & ipfe,deterrerenttamēto
,
tum animūſic huc appulerat ,vtinter familia
res ſubinde dicere folitus fit,fe nó optarelons
glus vitæ ſpaciñ quam qd'abſoluédo fuffice
ret Auguftino.Primúac ſecundū Tomosvia
dit abſolutos.'Plum erat hominis votum , &
crat animus ille dignus immortalitate,fed alia
ter viſum æterno numini,cuiusin abditoſunt
confilia
 IOANNIS FORBENII.
confilia,quæ nobis ſcrutarifas non eſt,repre
hendere nefas.Aetas erat puedior,ſed valetu
do itaproſpera,vegeta,vtper oem vita nūſ
morbo decubuerit.Anteannos fex è fummis
gradibus in folü lateritium decidit ,caſus erat
plusz lætalis ,cõualuit tamen,fed vt folet,ma
Ti reliquits in corporerefidentibus,vtcug dir
fimulabat ille. Tá erat animi generoſ, vt pus
deret dolere.Anno priurğmoreretur, corris
puit illü grauiflimus cruciatus circa tală des
xtri pedis. Ibipræſtoeråtmedicorü officia,
quæ nihil aliudquam exaſperabât malū, dū
de morbi genere diffentiétes,alii aliud admo
uent remedium ,nec deerat qui autores eſſent
pedem refecandieſſe. Tandem aliundevenit
medicus, quidolorem hactenus ſedaret, vt &
tolerabilis effet,& fomni abig ſumēdi pmit
teret facultatē, Demum ita cófirmatus eft,vt
bis equo pficiſceret.Francfordiam ,maloin
dextri pedisdigitosrelegato,quos ſolos files
& ere non poterat,cætera valens. Tum à me
tuma medico frequentermonitus, vt farlus
PY pdiret
 DEPLORA.MOR.IOAN.FROBE.
prodiret in publică, ac veſtitu contrà frigus
munitior prodiret,no obtemperauit,pudens
dum effe ratus, fi quicqua omnino priſtinæ
confuetudinis omittens, morbiſpeciem præ
ſeferret. Iam & duos manus dextræ digitos
ftupor occuparat,morbi imminentis prælus
dtum , Diſſimulauit & hoc, parum virile dus
cens quicquam morbo cócedere.Denis dā
in fublimi agit neſcio quid, correptus,vteft
probabile,vi morbi,in pauimentum decidit
pronus, no finegraui crantivulnere. Delatus
in le&um nec oculos attolebat,nec vllum ſen
ſus inditra dedit,nec vllâ omnino vitæfignifi
cationen ,nifi quod manum finiftram moues
bat,nam dextrum latusomne diffimulatapas
ralypfis ftupefecerat. Ita biduum conſopity,
fub morte experre& useft, ægre paulūdidus
& is ocult finiftrigenis,lingua tamēimmobis
li: nec ſuperuixit vltra ſex horas . Ita nofter
Frobeniusrebus humanisexemptus,ad vitá
tranſit feliciorem ,Vxori,liberis,amicis,acer
boludu, totcultatinotis omnibus grau
fy
 EPITAPHIA
fui defiderio reli&to.Ob hulus mortem deci
bat omnes qui colūt bonas litteras, pullatos,
lachrymas & lu & ūſumere,apio,fofculisepſe
pulchrum ornare, lymphas aſpergere,odom
res adolere,fi qd talibus officiis pficeret.Cer
tè illuderit gratitudinis, vt omnes defun & o
bene precemur,memoriā'o laudibus debitia
celebremus,Officinæ Frobenianæ faueam ,
que no ſolū no ceffabit ob heriſuidecefſum ,
ſed ſumma viadnitetur,vtquodille inſtitutt,
ſemper in malus meliusos prouehatur.
CEpitaphia Dorpianaferiusaccipis for
taffe quàm expe&taras,fed tamen cum foenos
re ,quod moram excuſet.
EPITAPHIVM IOANNIS FROM
BENII PER ERASMVM
ROTERODAMVM.
Arida Tokais tegit hic lapis offa Frobeni,
Orbe viret toto ,neſcia fama mori.
Moribus hâcntuels meruit ftudiisó tuuadis;
Quæ nucmceſta jacent orbaparete fuo.
Rettulit,
 EPITAPHIA.
Rettalit ,ornauit veterū monuméta ſophorü ,
Arte,manu, curis,ære,fauore ,fide.
Huic vità in coelis date numina lufta phenē,
Per nos in terris,famaperhennis erit.
In Ioánem Frobenium Glareani.
Eft Nemeſis,ſūt fata bonisplanè iulda reby,
Numinais humanislæta fubinde malis.
Reftitut Mufas facrasg Frobenius artes,
Suſtuli ab immūdo ſqualida multa ſitu ,
Mateftas Euägelica ,ac facerille virorum
Proximusà Paulo quiſolet effe chorus,
Multa mihidebet,debet lingua vtrammita,
Debet & officiis docta iuuenta meis ,
Hicfcopus vnus erat,cū &tis pdeffe ,nocere
Nemini,amare bonos & tolerare malos,
Morsrapuit, morsfortūęgrauisēmula nic
Heu quo priſca fides, quo pietatis amor!
Simplicitas prudēs,rerū prudētia ſimplex ,
Extulerint clarūnomen in aftra meum ,
Eft mihi ſemētis multo fudata labore,
Aftalu læte comodia meffis habent.
Na
 EPITAPHIA.
Nil qror,haud fallet mea merces vnicaxos,
Fænore centuplici qui benefacta rcfert.
HilariiBertulphieleglain defuns
& um Ioánem Frobenium .
Lis orta in cælts,facer illc Hieronym , ante
Aphro incedebat comptiorAurelio.
At nūc Aurelius capit Auguftinghonorem ,
Et cultum hunc,illi quem Bafilæa dedit.
Dalmata Zelotyp?Parcas adit ,vt vľEraſmo
Vel rūpant viridi ſtamina Frobento.
Cótra orat juniorVaferhic ,exorat,vteft bos
Laffus,humifigens fortius illepedem .
Paucos Frobenjos, ſed nulla prſus Erafmū,
Inuentemus ait ex tribus vna foror.
Sic deſiderio duplicent vt fila,velOfia
Reclamante,data eſt optio Frobenio.
Vtrú ſe malit nean fato occübere Eraſmum ,
Quo fine conſultū non erit Aurelio.
Tum vero pietas in apertū inſigniter illo ,
Prolata articulo Frobeniana fuit.
Protina extincto ne tanta darent Eraſmo
Damna plisſudüs,maluit ipfe mori.
Eraſmus
 EPITAPHIA .
Eraſmus Roterodamus in Bru
nonem Amerbachium .
Hic lacet ante diem fatis ereptus iniquis ,
Gétis Amerbachiæ gloriaprimaBruno.
Non tulit vxori ſupereffe maritus amatæ ,
Turtur vt ereptæ comoriens foclæ .
Hūcblädäluget charitesMufæktrilingues,
Cana'os cumcafta ſimplicitate fides.
Iacobi Volcardi Bergenſis in
Martinū Dorpiuni.
Nos velut extinétū te Dorpiplägimus,atto
Viuis,& optata nunc frueris requie.
Nostibi Neſtoreos toties optauimg annos ,
Vicit vota deus ,quippe perennis eris.
CEraſmi Rot.in Iacobum ,pau
lo poft defun & um ,
Dum Dorplū affidere menſis coelitum
Iacobe gaudes,ille eodem te vocat,
Ita nosvidfilm gratulamur & tibi,
Datum effe,menfis affidere cælitum .
Epitaphiū Martini Dorpú per
Conradum Goclenium .
Mortala
 1

EPITAPHIA,
Mortalem pofuivitá,ſed foenore multo , 1

Nanig æterna míhi bis modo vita dator.

Corpore qdpofitofuperis mens addita diuis
Aeternūæterniseft fruitura bonis.
Hæc funt infonti poft funera reddita vitæ
Præmia,promeruit học pietatis amor.
Cuius inextindomihimés flagrauit ab igns
Omnis terroris libera,nixa deo,
Nec ming in terris eftvita fuperftite fama
Parta ,ſed hanc artes cotribuere bonx .
" Quarūcultorerā , quarūmonumenta reliqui,
Denobis femper quæ documenta dabūt.
Non igitur vita defun & um dicito le &tor,
Sed nuncmenatū cuin Libitinaténét.
Eraſmi Rot,Epitaphiūtn mors
tém MartiniDorpit.
Martinus vbi terras reliquit Dorplus,
Suum orba partum flet parens Hollandia,
Theologus ordo luget extinctum decus,
Triſtes Camcenæ ,candidis cum Gratiis,
Tantum patronálachrymis deſiderant,
Louanienſis omnis opploransſchola.
Sidus
 EPITAPHIA .
Sidusſuŭrequirit, ômors,inquiens,
Crudelis,atrox,fæua,iniqua& inuida,
Itan,ante tempus floridam arborem fecans;
Tot dotibus,totſpebus orbas, omnium
Suſpenſa vota !premite voces inptas,
Non pertitille,viuit ac dotes ſuas
Nunctuto habet,fubdu & us æuo peffimo.
Sors nfa Aenda eft,gratulādü eft Dorpio .
Hæc terra feruat mentis hofpitium piæ,
Corpuſculum ,Quod ad canore buccinæ
Vocem ,refignans optima reddetfide.
QV AERIMONIA DE OBITV
immaturo do & iffimi facundiffimis
viri MartiniDorpii per Adrias
num Barlandum .
ICTRIX quondå luxitad ema
ptum fibi Roma Cicerone. Lus
xitademptū ſibi nobilis Mans
tua Virgiliū.Hæc poëtam incly
tum ,orátorem illa præftantiffimü.At Louas
nium luget ereptum libi lumen & ornamenti
vnicum
 EPITAPHIA .
vnicum MartinūDorplum ,hunc& Poëtam
& oratorē & incomparabilem Theologā . O
ſæua,ô fata inuida,inuida fata ,cur tätā virti
Neftoreis annis,longiffima vita digniffimü,
huic vrbi,imo orbita iuuenē ademiftis: Hic
primus in hacfchola,in hocemporio diſcipu
narum tacetes excitauit litteras. Prim9in hoc
1

Muſarū domicilioamạnilſinio iuuentutem

docuitPlautina, Terentianaks verba fonare.
Primus tricas expulit ſophiſticas. Inde qui
tam annos aliquot magna cū laude pubē ins
ftituiffet Liliana,ad diuinæ fapientię ſcholami
accedens,breui hic ita pmouit, vt inter fuos
& hos magnos at excellenti ingenio viros,
vous admirationieffet omnibus. Quo vero
temporeeſt huic Louanienſis ſcholæ credita
di &tatura ,rebus etiã domeſtica diſcordia turs
bulentiffimis,ita præfuit, ita vigilauit,ita attē
te & alacriter publicū egit negocium , vt nes
mo nó eumoptaret dictatorem perpetuum .
Nufquâ non audirêturex voces:Dorpius vie
uat yaica nobiliūvirorum gloria,Vntcū flo
a rentis
 EPITAPHIA,
rentis decus Louanu.O fæua ſæua, ô fata ini
uida,inuida fata, cur tätum virum Neftoreis
annis,longiſſima vita digniffimū buicvrbi,
imo orbi tam luuenem ademiftis!
Delift inter homines effe hic vir eximius
Anno virgineipartus, M. D. XXV.
Pridie Caleñ . Iunias. Sepultus in Cænobto
Cartuſianorum .
CEpitaphium Martini Dorp .Lodouico
Vluete Valentino autore,
Reſiſte viator,Saxū hoc magni illius cons
tinet cineres Dorpit.Quē uuper tuuenēterris
mors eripuit,dignaeiñ cælo,indignahu19 tē .
portspluſo ferrei tumultib , niens viri fult.
Eiuſdem .
Tu quidem properas viator, fed nos abs
tè exiguâ morulam pofcimus, tua ne magis
caufa ,an noftra, vbihæc cognoueris,cenfero ,
Martinum Dorpium Theologum (Qui fic
vixit,vt terra effet eoindigna, ſic mortugeft,
vt cælávideretur illum terris inuidere )mors
fuperű miniſtra,mortalibus eriput,immora
talibus
 EPITAPHIA .
talibus reddidit, Animam tulit deus,carnem
morbus,offa nobis ad folatiūreli&ta,nos hic
condidimus.Amicis talem mortem þcamurg
inimicis ,ne quid dicamus parũ Chriftiane,ta
3 lem vitam . Ecquid te pænitet rem tantam co
gnoffe. Vale & viue.
MARTINI DORPII EPIT A ,
PHI VM PER GERM As
NVM BRIXIV M.
Dorplus effertur,fatū hoc lugete ſodales,
QuosSophie oble & at dogmataxa facrę.
Vnus eſ hic ftudiis veſtris,dā vixit ,honorē
Et tulit,& lumen mortuus v { B feret.
Lugete & quofcūß nouē voluere forores
$ Sacra Caballino proluere ora lacu ,
Idem etenim ftudiis veftris fic fauit ,vtillum
1

Et vluñ coleret vefter ERASMus honos,

Et modo defun & o pius ipſe parétet,amicos
Et quoſcũg rogat,fungier officio,
Quorü inter varios quęſtus,hoc Brixt’yrna
SignabatmerenscarmineDorpiada.
s ait Dorplus
Qii
 EPITAPHIA.
Dorplus hic fit9 eft,Batauis g natus in agris,
Doctrinæ Latiæ calluit omne genus.
( M.AllardiAmſtelredamiin mortem
Martini Dorpti { IXÁSCOV.
Martinus ille Dorptus ,ille Dorpius,
Cundisabundans dotibus,quum corporis,
Tum mentis,incertisizfortunæ bonis ,
Grauiter diu tentatus I & ero nigro ,
I & is & hauſtis mordicuspræcordiis,
Virides per annos ,integer æuiconcidit,
Martinus ille Dorpius ,ille Dorpius,
Hollandtæ decus,dectis Germaniæ ,
Atos adeo columen orbis,orbis maximum
Miraculum ,sarumo item ſpectaculnm .
Decusillud orbis,at præſidiun vnicum
Et litterarum & litteratorum omnium ,
Linguæ'iz vindex triplicis perftrenuus,
Eximius illementis interpres facræ ,
Noua's legis gratiæ preco vigil.
Gna uusfibi concredi ti paftor gregis,
Dulcius vitæ pabulo paſcens oues,
Ducens,reducens,nerapax yoretlapus. -
Tum
.
 EPITAPHIA.
Tum Chriftianæ ſplendidum modeftiae
Columen , benignus,integeracabfterius,
Alumnus omnispacis &concordiæ ,
Tunc Chriftianiſma referens puriffimum
Candore vitæ ,moribus integerrimis,
Turbæ fuga,domeftico filentio,
Amore re &ti,charitate proximi,
Frugalitate ,lugibus liturglis,
Serx'oz no &tis lucubratiunculis
Aetaterebuslubrica Veneris malæ
Et Bacchicis nūquám vacans,aut obſequés,
Pudore celebs virgineo ſemper manens,
Teneris ab annis litteras do & us bonas,
valens facundia,
Triplici valens lingua,
Bona'gz mente iudicio acerrimo,
rhetor haud inelegans,
Lepidus poëta,
Et pauca multis,multa paucis differens,
Nomero'oz dicens,opusvbieffetdicere.
Studiis honeftis femper impenfiffime
Fauens,eorum'ß excolensantiſtites.
Feſtiuiter,falſe'ue di&tisplurimum
Gaudens:locosiz fedingenuosreferens libes,
au Vehemés
 EPITAPHIA.
Vehemens in trans,cætera prorſus câdidus.
Martinus ille Dorpius,ille Dorpius
Viridesper annos,integer xul concidit.
Quiſermo.quæ præcepta, quæ recondita
Antiquitatis huic fuit peritia!
Veteres ad vngué oés tenebat Theologos,
Idem paleſtræ pecrudis ſcholafticæ ,
Laciniofis diſputatiunculis,
Simul ad periculum ingenti deſcenderet.
Superi dediffe fat videntur hunc virum ,
Vt alter effet Mercurius, reconditis
In rebus interpres,fidelis,ac fagax.
Cuius fagaci ingenio,& admirabili
Sagacitati, & aufpiciis dexterrimis
Quum Lilianopræfuit Collegio ,
Louanienſis debet huic Academia .
Primum quodillic maxima cum gloria
Bonæ docentur litteræ ,quas omnium
Primus ſepultas excitat,primus colit,
Primus íuuentam plurinia cum gratia
Terentianas perdocct comædias.
Atq hiuc pfe&um prædicantquodvndim
Qdcưng
 EPITAPHIA .
Quocãote deflexeris,iam Græcula
Recantet Echo,quod facræ abditiflima
Linguæ filenter prodeunt myſteria,
Afferere ſeſe ſtudia pergunt optima,
Bonis, & amplis paffim ouant ftipendiis.
Quod mille feclis exulans incognita,
Contaminata,fordidata,& obruta
Tum captiüculis,tum grypbis fophifticis,
Gloffematis, & quæſtiunculis friuolts,
Nedicam ineptis,frigidis & impils,
Vetus illa tandem reditt & Theologia,
Quam pro viriliDorplusprimus docet;
Feliciter'splurimi inde edifferunt.
na& us hanc adornault probe,
Spartarnos
Pro dignitate ſe gerens prouinciæ,
Quam cum decoreplus fatisprouexerit.
Mirum'a di&u,Euangelion vt maximo
Ardore femper docuit,acvixit, quibus
Legit fubindeplauſibus Paulum , quibus
Inftruxit illumfcholiolis vere aureis:
Proinde ſemper vnice charus fuit
Tantās amatus,nemo quantū amabitur,
a ili Magno
 EPITAPHIA .
Magno illi ERASMO , fiue qď lun & iffima
Fuit neceffitudo,fiue quod fuit
Comune ftudium ,fiue quod medus ſcholis
Eraſıtanam prædicauit gloriam ,
Studịum ,laborem ,induſtriam ,modeftiam ,
Integritatem ,animin dotes cæteras.
Tum litteratis,tum probis,tum candidis
Sempfauens,femper's præfto erat omoibh.
Opem benigneſuggerenspauperculis,
Studio occupatis opificioue deditis,
Necocioſos effefuftinensſuos,
Subinde honeftis occupat negociis.
Amatus omnibus, omnibusqzamabilis,
Preter loquaci quam gregiſophiſtico ,
Et rabulis forenſibus, quibusfuit ,
Vt effe par eft, femper infeftiffimus,
Laciniofos pdmorans ſermunculos ,
Gulgrata ſemper fimplicitas,fed improba
Loquacitas nunquam virocordifuit.
Qui femper hocfibi crederet negocit
Dari,vtTheologosluderet Sophifticos,
Peftem bonarum litterarumpeflimam :
Varitsiz
 EPITAPHIA.
Varitso libris æditisfaceſſeret:
Palam's fallis defricaret ſcommatis.
Hicanimus vígs,hicvnicus fuit fcopus,
Hæc fumma cura,hæc ppria fempfun & io ,
Bonas vt horas collocaret non male;
Nullius,æque ac temporis parcus,ret.
Nimio proinde fe ftudtofacro fere
Conficeret,imò funditus ſeperderet:
Cómodus vt effet oibus,haud incómodus.
Ne quem ſuis depingeret coloribus:
Aſpergeretue quempiam labecula:
Traduceretute nominatim quempiam :
Licet impudenterprouocarent fæpius:
Rubiginoſis roderent'q dentibus.
Lippi, qiaautol, putidi,morofuli,
Trucibus notandi fure Iambis optimo.
Homines malignos effe credas forfitan.
Egoeffe miſeros pato , quibus nemo placet.
Caſusper omnes omnibus vfg exercitus
Malis,& aduerfis ,patiensfemper tulit:
conſtantiam ,
Tuamvſ $ præftans Socrates
Prudentianiaimplicem præ ſe gerens.
av Vulgo
 EPITAPHIA ,
Vulgo laboransdeſecus meritis,bene
Semper mereri, & p malis bona reddere,
Non arcuato ſcorpionis vulnere,
Mordens, lacefſens, cóficiens,& enecans,
Contentionis abftinens,& litlum .
Omnes in hoc neruos , & omnē induftriam
Tendens, & adhibēs, cotrahens & explicás,
Facies in omnes verſus,anxie's omnibus
Studuit modis,vti nouas tragedias,
Rabidos tumultus,atqg confli & us truces
Per litterarum hoftes bonarum peffimos
Subinde motos,maximo diſcrimine
Sedaret,ac mox ſuauiter componeret,
Studiisvt omnes viuerent concordibus,
Omnesc pace degerent gratilma,
Suo'o quiſo Marte fatageret probe,
Peregrina,varia, vana,fi&ta, friuola ,
Contentiofa,ac peftilentia dogmata,
Exploſa fan & osperpatres olim , quibus
Vbigvulgus imperitumAu & uat:
Itidem yt venena exhorruit præſentia:
Scriptis libellis plurimis doctiffimis,
Adea
$
 EPITAPHIA.
Adeo refarciens cofdem flofculis,
Salibus,lepore,ſchematis,fententiis ,
Vt hælites primum quid admirereibi,
Fucata contradogmata ,quæ nūc oninium
Rudium (quibus procliue fit diuendere
Fumum, affricare & peftilens cotagium )
Obambulant, & fa & itanturper manus,
Domus,tabernas,fora,ſcholas ,conclauia :
Mox editurus fyluulas perfertiles,
Quas iam diumultum's perpoliuerat:
Sed morte rapta præcoqua illa induftria.
Solidæ'cß fitiens gloriæ,& famæ bonæ,
Conatus ille non fatis feliciter
Ceffit,quod omnes nunc ferüt ægerrime,
Omniscz doétorum omnium dolet chorus,
Mæftum parans epicedium carmen viro .
Extin &ta fiquidem eft illa fan & imonia,
Indignus orbis qua fuit corruptior,
Et illa vitæ integritas,quam non male
Deus inuidere viſus eſt mortalibus,
Coniuncta virtuti illa fortuna vbert,
Acumen ilud ,illud ingeutumn fagax ,
Dignum
 EPITAPHIA ;
Dignum quod omni permaneret feculo,
Sed ceflo plura conqueri, vnūte monens.
EPITAPHIV M.
Licet viator concitoproperes gradu,
Tamen hoc amice te ocor,quü haccorneas
Tantiſperhære dū , quod eft fuauiffimum .
Gratiftimūgs iis ,q fepulchro indormiunt,
Nec adhuc quietisfunt recepti fedibus,
Sed vfø & vfg in ignepurgatorio
Nunc vetera non ſat hic piatacrimina,
Confeffa myſtis,&remiffa , cæterum
Soluta nondum ,vt ipfa poftulat æquitas,
Grauis & priorum lerna poſcit criminum ,
Cruciatibus non æftimandis explant,
Animæ ſepulti hicDorpti puriffimis
Patrocineris precibus,ac refrigeres,
Deo'g cómendes,vt huic fic omnibus
Vbicung putri conquiéfcunt in cauo ,
Senſim'q edacibus vorantur vermibus,
Lucem quietemiz annuatfidelibus,
ALIVD EIVSDEM .
Ecce facræ columen ſcriptura Dorp olim ,
min . Iam
 EPITAPHIA .
Iam cinis eft ,& de tâ magno corpore reftat
Neſcio quid parua qđno bene copleat vrna,
Aft viuittotū quç famaperambulat orbem ,
Etnullūmoritura vigēt monumēta per quū,
Nulla dies vnolibros memorieximet æuo,
Semp enim ſcriptis,femper celebrabiť a & is,
Semper erit vere vluax ,expersis pericli
Gloria,do & orü celebrada per ora virorum ,
Quem prior eft mtrata.ſequés mirabiť çtas,
F. BERNARDI GENTILIS
DOMINICANI HISTORI
GI CAESARIS IN ERAS
MI EFFIGIEM ,
Qui fecreta Deā,terras,mare,fydera noſcit,
Et quicquid Stygit cótinet aulaIouis,
Explicat Eraſmus miferis mortalibus ora ,
Et caput,& fummo pe & ora digna polo .
Iuppitereft Vati genitor,Sapientia mater
Sanguinis, & cælo traxit vtrūg decus.
Mercuriū Ingenio æquauit,ſupauit & oés,
Quas Aon coluit per vada facra deas.
Sifpe &tas
 EPITAPHIA .
Si fpe &tas fpe &tare jouet,pta numina teſtor
Quod videas terris altius effe nihil.
F. Ambrofii Morinen.Fräciſcani
in ſimulachrű ERASMI,
Hic Roterodami ſimulachrû çernis Eraſmi,
Per quẽ lex Ghriſti,fcripta patrū'a vigēt.
Is nobis inclinatam modo reſtituit rem ,
Et dedit in lucē, quæ latuere prius.
Iam verbũ Chrifti clara virtute triumphat,
Oppreffum nebulis, qd' fuit ante diem .
Huic multâ præſens ætas, & pofteradebet,
Huius vbiq igitur debet imago coli.
Grata bonis dodisisviris hæc fiet,iniquis,
Etfimul indo &tis,pena perennis erit.
EPITAPHIVM PACIS.
Viator, Pax .
V. Mole quis hac tegitur: P. Pax fum
pauloante ſepulta ,
V. Mortalisfucras! P , Non ,tamen
hic laceo .
Tevi
 EPITAPHIA,
V. Te viuam quis in hoc buftum contés
cit: P. Idipfum
FecitGallorü perfidia,atque furor.
V. Cur onerata iaces faxis: P. Ne forte
reſurgam .
V. Exibis ne vnquam P. Sic breue
tempus erit,
Sublimesaquilas , & Ulla ſparſavidebis,
Diffugere & fuluas per loca ficca feras.
No Adriæ pal his,nec pdierit inſula:panas
Reginæ volucrū, quas meruere,dabunt.
Hæc metūc vi& rix poſitis vi& ricib , armis
Afferet, & poft ſelinquet inorbe dñt.

IN ALMA COMPLVTENSI
Vniuerfitate,Apud MICHAELEM
de Egula. Anno Domini, M ,
D , XXIX , Menſe
Decembri.
 ----

‫ر‬ ‫۔ همهد‬ga ‫ن‬ ‫م‬

‫ے۔‬morbi
‫لنجاحسک‬cke‫ا‬
Jeisso fime
brodil
Grendo franceye vc- deen
‫صحيهوبعد‬
‫ کو‬ids
cong ‫ی‬ ‫ه‬
(
or
‫ر‬ for
‫و‬ med
،‫وجه‬
‫را‬h ‫به‬
‫شان را‬
1
|