Está en la página 1de 8

WASIPI RUWANA: TAREA

ENVIAR A MI WHATSAPP PERSONAL O AL CORREO mosoqkallpa12@gmail.com


NOMBRE: DIEGO MAURICIO MARROQUIN CONCHA

1. SIMICHAQKUNA = VERBOS

Ajllay : Escoger
Añanchay : Agradecer
Apay : Llevar
Armay : Armar
Asiy : Reir
Asnay : Apestar
Astay : transportar
Atiy : Poder
Ch´akiy : Secar
Ch´aqey : Tirar
Ch´aqlay : Bofeton
Ch´away : Exprimir
Ch´eqtay : Despedazar
Ch´usay : Alejarse
Ch´ustiy : Quitar
Ch´uymay : Vaciar
Churay : Colocar
Chutay : Estirar
Hamut’ay : Reflexionar
Hamuy : Venir
Hank´ay : Tostar
Haykuy : Entrar
Hayt´ay : Patear
Hisp´ay : Orinar
Hunp´iy : Sudar
K´amiy : Insultar
K´umuy : Agachar
k´uskiy : Buscar/Investigar
K´utuy : Morder
Kachariy : Soltar
Kanay : Quemar
Kay : Ser
Khamuy : Morder
Kichay : Abrir
Kuchuy : Arinconar
Kusikuy : Alegrar
Kutay : Moler
Kutiy : Regresar
Llalliy : Vencer
Llank´ay : Trabajar
Llaqway : Lamer
Llinphiy : Pintar
Lloqsiy : Salir
Llullay : Mentir
Malliy : Probar
Maskhay : Buscar
Michiy : pastorear
Mijuy : Comer
Much´ay : Besar
Munay : Bonito
Ñak´ariy : tener dificultad
Ñak´ay : dificultar
Ñakay : dificultad
Ñaq´ey :
Ñawinchay : carear
Ñuñuy : Lactar
P´akiy : romper
Paray : Llover
Perqay : Muro
Phalay : volar
Phaway : Correr
Pichay : Limpiar
Puchuy : Sobrar
Pujllay : Jugar
Puñuy : Dormir
Puriy : Caminar
Pusay : Acompañar/Llevar
Q´epiy : cargar
Q´oñiy : Calentar
Q´otoy : engañar
Qapariy : Gritar
Qatiy : Seguir
Qelqay : Firmar
Qespichiy : Alegrar
Qarpay : reniega
Qhasuy : Obedece
Qhatuy : ofrece
Qhaway : Mirar
Rakiy : Mover
Rantiy : Comprar
Riqch´ay : Despertar
Reqsiy : Conocer
Rimanakuy : Conversar
Rimay : Hablar
Riy :Ir
Rutuy : Cortar
Ruway : Hacer
Samay : Descansar
Saminchay : rezar
Saqmay : Golpear
Saruy : Pisa - pisar
Sayay : Para - parar
Seqay : Subir
Sillakuy : Sentar - sentarse
Sipiy : matar
Siray : Coser
T´aqay : Golpear
T´aqsay : Lavar
T´ikariy : Florecer
T´inpuy : Herbir
T´oqoy : Ahuecar
Takay : golpear
Takiy : Cantar
Tariy : Encontrar
Tarpuy : Sembrar
Theqtichiy : Freir
Thoqay : Escupir
Tiyay : Sentar
Tusuy : Bailar
Tuytuy : flotar
Urayay : bajar un objeto
Urmay : Caer
Uyariy : Escuchar
Wachay : Parir
Wachuy : Centrar
Wañuchiy : Matar
Wañuy : Morir
Waqay : Llorar
Wajay : Llamar
Warq´ay : palanquear

CONJUGAR 4 VERBOS EN PRESENTE, PASADO Y FUTURO

NOQA ÑAWICHANI ÑAWICHARANI ÑAWICHASAQ


QAN ÑAWICHANKI ÑAWICHARANKI ÑAWICHANKI
PAY ÑAWICHAN ÑAWICHARAN ÑAWICHANQA
NOQANCHIS ÑAWICHANCHIS ÑAWICHARANCHIS ÑAWICHASUNCHIS
NOQAYKU ÑAWICHAYKU ÑAWICHARAYKU ÑAWICHASAQKU
QANKUNA ÑAWICHAKICHIS ÑAWICHARANKICHIS ÑAWICHANKICHIS
PAYKUNA ÑAWICHANKU ÑAWICHARANKU ÑAWICHANQAKU

NOQA MIJUNI MIJURANI MIJUSAQ


QAN MIJUNKI MIJURANKI MIJUNKI
PAY MIJUN MIJURAN MIJUNQA
NOQANCHIS MIJUNCHIS MIJURANCHIS MIJUSUNCHIS
NOQAYKU MIJUYKU MIJURAYKU MIJUSAQKU
QANKUNA MIJUNCHICHIS MIJURANQUICHIS MIJUNKICHIS
PAYKUNA MIJUNKUS MIJURANKU MIJUNQAKU

NOQA TAKINI TAKIRANI TAKISAQ


QAN TAKINKI TAKIRANKI TAKINKI
PAY TAKIN TAKIRAN TAKINQA
NOQANCHIS TAKINCHIS TAKIRANCHIS TAKISUNCHIS
NOQAYKU TAKIYKU TAKIRAYKU TAKISAQKU
QANKUNA TAKINCHICHIS TAKIRANQUICHIS TAKINKICHIS
PAYKUNA TAKINKUS TAKIRANKU TAKINQAKU

NOQA KICHANI KICHARANI KICHASAQ


QAN KICHANKI KICHARANKI KICHANKI
PAY KICHAN KICHARAN KICHANQA
NOQANCHIS KICHANCHIS KICHARANCHIS KICHASUNCHIS
NOQAYKU KICHAYKU KICHARAYKU KICHASAQKU
QANKUNA KICHANCHICHIS KICHARANQUICHIS KICHANKICHIS
PAYKUNA KICHANKUS KICHARANKU KICHANQAKU

NOQA PUÑUNI PUÑURANI PUÑUSAQ


QAN PUÑUNKI PUÑURANKI PUÑUNKI
PAY PUÑUN PUÑURAN PUÑUNQA
NOQANCHIS PUÑUNCHIS PUÑURANCHIS PUÑUSUNCHIS
NOQAYKU PUÑUYKU PUÑURAYKU PUÑUSAQKU
QANKUNA PUÑUNCHICHIS PUÑURANQUICHIS PUÑUNKICHIS
PAYKUNA PUÑUNKUS PUÑURANKU PUÑUNQAKU

NOQA TAKINI TAKIRANI TAKISAQ


QAN TAKINKI TAKIRANKI TAKINKI
PAY TAKIN TAKIRAN TAKINQA
NOQANCHIS TAKINCHIS TAKIRANCHIS TAKISUNCHIS
NOQAYKU TAKIYKU TAKIRAYKU TAKISAQKU
QANKUNA TAKINCHICHIS TAKIRANQUICHIS TAKINKICHIS
PAYKUNA TAKINKUS TAKIRANKU TAKINQAKU

TAREA - TRADUCIR

UYWAKUNA

 Wayronqo : moscardon
 Lachiwa : miel de abejas
 Uru : gusano
 Apasanqa, qanpu : tarantula
 Pachajchaki : Cienpies
 Pallaysu : Cucaracha
 Akatanqa : Escarabajo
 Hamak’u : garrapata
 Ch’illiku : Saltamonte
 Sisi : hormiga
 Q’esqento : grillo
 P’enqoyllu : Cigarra
 Haq’arwete : lagartija
 Ch’iya : Liendre
 Pinchinkuru : luciernaga
 Pillpi : mariposa
 Usa : Piojo
 Thuta : polilla
 Piki : Pulga
 Tankayllu : tabano, mosquito
 Wanwa : zancudo
 K’uyka :
 Kuntur : Condor
 Wallpa : Gallina
 K’anka : Gallo
 Aqchi :
 Tunki : pájaro de color naranja
 Anka : Aguila

MIJUYKUNA – ALIMENTOS
 Uchu - Aji
 Hak’u - Cañihua
 Hawas - Haba
 Lakawiti - Calabaza
 Uman Hilli -
 Apichu - Camote
 Rumu - yuca
 Inchis - Mani
 Sara - Maiz
 Aycha - Carne
 Runtu - Huevo
 Masara - Queso
 Ñujñu - leche
PACHAPI KAQKUNA = LA NATURALEZA

 Aqo - Arena
 Aqo panpa – Arena de playa
 Qhata - Barranco
 Ichhu - Paja
 Ichhu ichhu -
 Are -
 Lloqlla –
 Mach’ay -
 Mayu – Rio
 Mayupata –
 Moqo -
 Orqo – Cerro
 Mallki -
 Sach’a - Arbol
 Allpa -Tierra
 Rumi - Piedra
 Qaqa -Roca
 Uywa -
 Kuru - Lombriz
 Qora - Hierba
 Qocha - Laguna
 Unu- Agua
 Yunka - Valle
 Pichinkukuna – Pajarito
 Laphachukuna -
AYLLU –FAMILIA
 Ñaña - Hermana
 Tura - Hermano
 Wayqe - Hermano
 Pana – Hermana del hombre
 Ususi, Warmiwawa - Hija menor
 Kuraq Ususi – Hija mayor
 Churi – Hijo
 Qhariwawa – Hijo varon
 Tiyaqmasi –
 Qhari - varon
 Warmi – Mujer
 Qoya - esposa
 Apucha - Abuelo
 Haway – Ahijado
 Tayta – Papa
 Mama - Mantay
 Wawa - Bebe
 Qatay - Yerno
 Sipas - Soltera
 Wayna - Joven
 Warma – Joven mujer
 Sispa Pana – hermana de varon
 Sispa Ñaña - Hermana soltera
 Sispa Tura – Hermano soltero
 Sispa Wayqe – Hermano soltero

También podría gustarte