Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
GIMNASIA:
1) Conjugar el Indicativo presente pasivo de: jacio - duco - invenio - mitto
2) Traducir: son arrojados - es oído - somos conducidos - ser castigado - eres tocado - soy oprimido - sois
capturados
3) Traducir discerniendo las formas activas de las pasivas: habrás castigado - eres conducido - has vuelto habrás
conducido - eres castigado - has caído - eres llamado
RESPONDER EN LATÍN : 1- Num Sphinx fuit símilis hómini? 2- Quod consilium ab Oédipo cápitur? 3- Quare
Oédipus in magno perículo est? 4- Nonne Oédipus Sphingi responsum dare potest? 5- Quómodo Sphinx périit?
EJERCICIOS DE VERSIÓN :
EJERCICIO 1: Traducir y luego pasar al activo
1- Bárbari a nobis saevíssimi habentur (Nos Barbaros saevissimos habemus).
2- Agri ímbribus fecundi redduntur.
3- Cícero (Cícero, -onis: Cicerón) a cívibus pater pátriae appellatur.
4- Dux jussit frumentum a milítibus vehi.
EJERCICIOS DE TEMA :
EJERCICIO 1: Traducir y luego pasar al pasivo:
1- Nosotros consideramos a Aquiles (Achilles, is) como el más valiente de los griegos (Achilles a nobis
fortísimus graecorum habetur).
2- La esperanza hace la vida más agradable.
3- Demasiado calor vuelve el suelo árido.
ETIMOLOGÍAS:
1) Vesper ha pasado al castellano como víspera, es decir la tarde anterior; también en expresiones como
hora vespertina; y en la iglesia se rezan las vísperas, es decir la oración de la tarde.
2) ¿De dónde viene: expulsión, apelativo, apelar, opresión?
3) De mitto tenemos varias palabras: misión, emisario, emisión, emitir, misiva
4) De quaero provienen también varios términos: los verbos querer, inquirir, requerir; y otras palabras:
cuestión, cuestionario, encuesta, etc.
5) La raíz de rapio podemos encontrarla en rapaz (ave que arrebata a sus presas), raptar, rapto.
6) El verbo procedo también tiene su familia en castellano: proceder, proceso, procesión, etc.
7) Redeo dio en castellano derivados como rédito, redituable.
GIMNASIA:
1) Introducir el pronombre relativo correspondiente en las líneas punteadas:
mulier ......... adest (la mujer que está presente) - viri .......... conveniunt (los hombres que acuden) - tu .........
nihil deest (tu a quien nada falta) - amici ............ cum rédeo (los amigos con los cuales vuelvo) - collega ...........
misisti (el colega que has enviado) - hostes a ............ víncimur (lo enemigos por quienes somos vencidos) -
senatus a ............. dux auxilium petit (el senado a quien el jefe pidió auxilio) - clades ............. memínimus (la
caída de la que nos acordamos) - opus ............. fecit (la obra que hizo)
RESPONDER EN LATÍN : 1- Quid antiqui Olýmpiae videre póterant? 2- Unde plúrimi viri Olýmpiam conveniunt?
3- Num ludis mulíeres quoque adesse póterant? 4- Quibus athletis coronae dantur? 5- Quómodo victores a poëtis
laudantur? 6- Cur Graeci egregios athletas coluerunt?
EJERCICIOS DE VERSIÓN :
EJERCICIO 1: Traducir:
1- Villa quam Marcus aedificavit magna est. 2- Romani óppidum quod oppugnáverant deleverunt.
3- Mílites quibus dux praéerat magna virtute fuerunt. 4- Hómines quorum divitiae magnae sunt invidiam
timent. 5- Atheta cuius vires máximae sunt céteros súperat.
EJERCICIO 2:
1- Pulchritudo eius urbis ex qua redii me delectavit. 2- Is cui máximae divitiae sunt hóminum beatíssimus
non semper habetur. 3- Eorum memoria qui patriam servaverunt caríssima nobis erit. 4- Qui bene amat
bene vitúperat. 5- Dicam quod cupio. 6- Qui lítteris studet multos libros legit.
EJERCICIOS DE TEMA :
EJERCICIO 1: 1- El atleta a quien los magistrados dieron la corona es alabado por los ciudadanos.
2- Las hermanas de Públio que permanecieron en la finca esperan su regreso.
3- Doy gracias al médico que me cuidó.
EJERCICIO 2: 1- Alabamos a los hombres cuya virtud es grande. 2- Las rosas con las cuales es adornado
el altar son blancas. 3- Hércules cuyos trabajos narraron los poetas, siempre es alabado por nosotros.
4- El augurio del cual te acordaste es oscuro
VERSIÓN: EL MONO Y EL DELFÍN: Olim fluctus non longe ab Átticae lítore navem in saxa jecerunt
eamque totam fregerunt. Símius cum dómino in navem forte conscénderat. Delphinum, qui míserum
simium víderat, eum dorso1 vexit. In itínere cum simio, quem hóminem habebat, sermonem habuit.
“Athenisne hábitas?” Simius autem superbe: “Civis sum, inquit, non obscurus, sed inter céteros clarus”.
“Pireumne quoque cognovisti?” Simius autem crédidit Piraeum esse hóminem; ítaque respondit: “Piraeus
bonus amicus mihi est”. Tum delphinus scivit simii verba non esse vera 2, iratusque ímprobum ánimal
sine misericordia in mari reliquit.
1
dorsum ,i, n: dorso, espalda, lomo. 2 verus, a um: verdadero
ETIMOLOGÍAS:
1) De judicium podemos encontrar varios derivados: judicial, judicialmente, judicatura; y también: juicio,
juez, juzgado, etc.
2) Del genus tenemos muchas palabras castellana: género, genérico, general, degenerado (fuera del
género).
3) El verbo instítuo lo podemos encontrar en instituir, institución, instituto, institucional.
4) ¿Qué verbo latino nos explica mejor el sentido de las palabras reliquia, relicario.
5) ¿Por qué razón se llaman Olimpíadas a los certámenes de atletismo?
6) ¿Cómo se puede traducir cuius? Muchas veces lo traduciremos por nuestro relativo cuyo, cuya, pero
teniendo en cuenta que tiene que concertar en género y número con la cosa poseída: la casa cuya (cuius) puerta
estaba abierta... También el quorum, quarum se puede traducir por cuyos, cuyas: el hombre cuyas (quarum) hijas
conoces... También podrá traducirse según los casos con: de quien, del cual, etc.
GIMNASIA:
1) Conjugar el imperfecto y el futuro pasivo de: do, móveo, pello, jacio.
2) Traducir: damnábitur - vincebámini - trahebaris - feriebar - tollemur - gerebantur - fingebatur - exspectabámini
3) Traducir y pasar al pasivo: credebat - cognoscebat - mittemus - inveniebat - ponit - ponebat - ducet
RESPONDER EN LATÍN : 1- Cur fábulis crédere non debemus? 2- Ubi antiqui Vénerem saepe colebant? 3- Quo
morbo Júppiter vehementer opprimebatur? 4- Unde exíerat Minerva? 5- Fuitne Minerva pulchra puella? 6- Unde
éxiit Bacchus?
EJERCICIOS DE VERSIÓN :
EJERCICIO 1: Entender, atendiendo al tiempo del verbo, y luego pasar cada oración:
a) al presente pasivo - b) al imperfecto activo:
1-Puer a magistro punietur (Puer a magistro púnitur - magister puniebat puerum).
2- O dei ab homínibus colebámini. 3- Urbes ponte jungebantur. 4- Venti vi terrebámini. 5- Templum ab
Athenarum íncolis aedificábitur. 6-A quo currus ducetur?
EJERCICIOS DE TEMA :
EJERCICIO 1: Traducir y luego pasar al pasivo:
1- Las esclavas prepararán un banquete. (Convivium a servis parabitur). 2- En la plaza fuerte el hambre
oprimía a los habitantes. 3- La nave transportaba esclavos y vino. 4- Los soldados preparaban una
emboscada.
EJERCICIO 2: Traducir y luego pasar al imperfecto y al futuro: se apura (próperat, properabat,
properabit) - se lee - se dice - se acude - se fabrica - se golpea - se combate valientemente
TEMA: EL MITO DE LA CAVERNA: Platón1 decía a [sus] discípulos: “los habitantes de la tierra son
semejantes2 a un esclavo que está puesto, contra su voluntad, en una caverna de la cual no puede salir.
¿Qué ve? No el sol, sino su luz lejana; no las verdaderas cosas, sino sus sombras. Creedme: solamente
después de la muerte veremos la realidad (las cosas verdaderas)”.
1
Plato, platonis. 2 símilis, e + Dat.
ETIMOLOGÍAS:
1) Reconozcamos el sustantivo vulnus en estos adjetivos: vulnerable, invulnerable ¿qué significan?
2) Gravis: ¿Por qué la ley que hace que los cuerpos pesados caigan se llama ley de gravedad? ¿Qué es un
caso grave? Y una persona grave?
3) Trado: ¿reconocemos la raíz de tradición? ¿Qué significa?
4) Aperio: ha pasado al castellano como abrir, pero podemos reconocer mejor la raíz latina en otras
palabras: apertura, aperitivo
5) Credo: lo reconocemos como el nombre de la oración por la cual proclamamos la fe cristiana. Pero hay
otras palabras que vienen de esta raíz: crédito, credencial, credibilidad, credulidad, etc.
6) Ferio: el verbo castellano herir ha cambiado (como tantas otras palabras castellanas) la “f” por la “h”.
Pero aún se conserva alguna expresión con esta raíz: inferir una herida.
7) Simul: simultáneo, simultaneidad.
8) Intra: ¿qué significa intramuros?
GIMNASIA:
1) Entender y declinar: hic réditus - haec felícitas – hoc opus – istud consílium – illud vulnus – ipsa autóritas
2) Analizar y traducir (sin olvidar los adverbios de lugar): haec (3) – hoc (4) – hic (2) - hac (2) – illa (4) – illi (4) –
illi (4) – illud (2)
3) Traducir al Nom y Gen sg y pl: este canto (hoc carmen, haec cármina; huius cárminis, horum cárminum) –
aquella cosa – ese día – esta casa – aquella oración – este adolescente – aquel anciano – el reo mismo
4) Traducir y luego reemplazar este/a por aquel/la; aquí por allá: 1- ¿Dónde era puesto este vestido? Aquí (Ubi haec
vestis ponebatur? Hic; Ubi illa vestis pobebatur? Illic). 2- Este sacerdote vivió muchos años aquí. 3- Los enemigos
este invierno saliendo de su territorio pasaron por aquí.
RESPONDER EN LATÍN : 1- Multine erant oratores Graeci et Romani? 2- Qui claríssimi erant? 3- Cur
Demósthenes multas orationes adversus Philuppum regem habuit? 4- Quare Siciliae íncolae Ciceroni
gratiam habebant? 5- Quid de Catilina cognovisti? 6- Quae fuit Ciceronis mors?
EJERCICIOS DE VERSIÓN :
EJERCICIO 1: Traducir:
1- Hoc carmen egregium dúcitur, illud malum. 2- Illorum témporum hómines plerique ruri habitabant.
3- Haec domus quam adspícitis, mea est. 4- Istíus scélerum semper meminérimus. 5- Hi in longínquis
fínibus bella gésserant, illi domi agros colúerant. 6- Consul ille rempúblicam Romanam potentem fecit.
7- Amate inimicos ipsos.
EJERCICIOS DE TEMA :
EJERCICIO 1: 1- En aquel tiempo, los campos eran mal cultivados por siervos perezosos. 2- Por aquí
las tropas invadieron Italia. 3- Aquellas [famosas] obras serán modeladas por Vulcano. 4- Yo mismo les
diré mi proyecto. 5- La muerte arrebata a los mismos reyes.
VERSIÓN: LA MUERTE Y EL ESCLAVO: Tradunt servum, qui graviore labore opprimebatur, haec dixisse:
“Quis tam miser est quam ego? Patriam meam hostes vicerunt; nunc captivus et servus sum. Liber eram;
nunc míseram vitam ago. Mémini quidem me olim cum líberis et cara uxore beatam vitam in patria
egisse. Ubi nunc sunt mei? Cui dómino parere cogentur? Num eos rursus videbo? Nunc nulla spes mihi
est. O Mors, mihi ades!” Mors statim ádfuit. Tunc servus: “O Mors, inquit, noli stultis verbis meis parere.
Nam vita etiam mísera mihi jucundior est quam mors etiam beata.”
(Tomado de Séneca)
ETIMOLOGÍAS:
1) Ayudándose de las etimologías explicar: un carácter impetuoso; actuar con impetuosidad.
2) ¿De qué palabras latinas vienen: rector, director, regente, regir?
3) ¿De qué verbo latino provienen las palabras: coacción, coaccionar, coactivo?
4) ¿Qué palabra latina explica el sentido de oratoria?
5) No siempre queda bien traducir ipse por él mismo. Aquí van algunos ejemplos de posibles traducciones:
oratio ipsa: el discurso en sí
ipsíus manu: por su propia mano
in ipso foro: en pleno foro (plaza pública)
ipse (al inicio de frase): En cuanto a él
Philippus ipse venit: Filipo en persona (personalmente) vino
eo ipse die: justamente ese día
NOSCE TE IPSUM
(nosco = cognosco)
Es la traducción latina de una frase usada por Sócrates,
que se encontraba a la entrada del templo de Apolo en Delfos
IPSO FACTO
GIMNASIA:
1) Conjugar: coactus sum – pulsus eram – sublatus ero
2) Formar el Infinitivo perfecto pasivo de: do (datum esse) – aúgeo – móveo - tollo – condo
4) Entender y luego pasar al activo: animadversa erat (había sido advertida; animadvérterat) – scriptum erat – aucti
erunt - nominari
RESPONDER EN LATÍN : 1- A quibus milítibus Troya urbs capta est? 2- Num Graeci, post victoriam, Trojanis
benigni fúerunt? 3- Qui vir, solus e dúcibus trojanis, salvus patriam relínquere potuit? 4- Quómodo Aeneas a
Didone in África acceptus est? 5- Quae urbs in Italia ab Aenea cóndita est? 6- Quod nomen novae urbi ab Aenea
datum est? Cur? 7- In qua urbe natus est Rómulus?
EJERCICIOS DE VERSIÓN :
EJERCICIO 1: Traducir:
1- Audívimus illum virum in judicium vocatum esse.
2- Nihil turpe ab eo factum erat.
3- Ítaque, cum eius causa ab eo ipso dicta erit, non damnábitur a judícibus misericordia motis.
EJERCICIOS DE TEMA :
EJERCICIO 1: 1- Hermosas ciudades habían sido fundadas por Grecia en Sicilia.
2- Sabemos que muchos discursos fueron dichos y escritos por Cicerón.
3- Oímos que muchas ciudades fueron saqueadas por los enemigos.
VERSIÓN: EL CASAMIENTO DE TERENTIA: Hodie Tiberius, Públii amicus, Terentiam uxorem ducit.
Marcus eiusque uxor, qui amicos in villam vocaverunt, eos benigne accípiunt. Nunc Tiberius adest cum
patre. Ántea sacerdos agnum immolavit et dixit ómina esse secunda. Tum Terentia procedit, flámmeo 1
coronaque ornata. Virgo dextram2 manum cum Tiberi dextra jungit sacraque verba dicit: “Ubi tu Gaius,
ego Gaia3”. Quae verba eam Tiberi uxorem fáciunt, statimque omnes una voce clamant: “Feliciter 4!”.
Deinde usque ad noctem laeto convivio intersunt; nec cibo nec óptimo vino parcunt 5. Tandem convivae,
laete cantantes, Terentiam ad Tiberii villam ducunt. Terentia non pédibus intrat, sed ab amicis antiquo
more tóllitur et portatur. Tiberius uxori aquam et ignem praebet. Longa erit eorum felícitas
1
flammeum, i, n: velo rojo (que usaban las romanas el día de su casamiento). 2 dextra, dextra manus: la
mano derecha. 3 “Donde tu seas Cayo, yo seré Caya”. 4 feliciter: adverbio de felix: feliz; puede traducirse como un
deseo: “que vivan felizmente”. 5 parco, is, ere, peperci, parsum (+ Dat): perdonar; ahorrar.
ETIMOLOGÍAS:
1) Es de gran ayuda para la memoria relacionar las palabras de la misma familia; se las retiene más
fácilmente: Ejemplo: de verto: darse vuelta, cuya raíz es vert- tenemos las siguientes palabras: adversus: contra
(etimológicamente: se ha dado vuelta hacia, contra); rursus: de nuevo (viene de re-versus); animadvértere: notar
(de ánimum vertere ad: volver el espíritu hacia).
2) A partir del latín ¿qué idea nos dan las siguientes palabras: vínculo, vinculante, vincularse?
3) La palabra tempestas nos explica mejor el sentido de las palabras castellanas: tempestivo, intempestivo
aplicado un hecho realizado a tiempo o a destiempo.
GIMNASIA:
1) Traducir y pasar a la 3º persona del sg. y pl.: 1- me daré vuelta. (me vertam; se vertet; se vertent) 2- me alabé.
3- me preparo. 4- me preparo una buena comida.
2) Traducir distinguiendo las distintas clases de verbos reflexivos: la nave parte (navis abit) – la nave se parte
(navis frángitur) – se ve en la fuente – la lucha se inició – el médico se cura él mismo – ¿cómo se escriben esos
nombres? – los malos se dañan a sí mismos
RESPONDER EN LATÍN : 1- Cur servi Romae plúrimi erant? 2- Cur servi laborare cogebantur? 3- Poterantne servi
dominorum misericordiam movere? 4- Quare dómini servos aliquando in víncula conjiciebant? 5- Qui erant
servorum labores? 6- Qui servi erant omnium misérrimi?
EJERCICIOS DE VERSIÓN :
EJERCICIO 1: Traducir:
1- Captivus fugiens de muro in mare se praecipitavit. – Miles in moenia ascénderat; urbis íncolae inde
eum praecipitaverunt.
2- Consul eum mílitem qui tam fórtiter pugnáverat ad se vocavit. – Consul fortíssimos e milítibus laudare
cupiebat; illi ad eum venerunt.
3- Ille rex non solum mílites sed etiam poetas secum habuit. – Lítterae illum regem delectabant; ítaque
poetae etiam in proeliis cum eo semper erant.
EJERCICIOS DE TEMA :
EJERCICIO 1:
1- Este soberbio jefe no lucha por su patria, sino para él solo; es de una severidad increíble.
2- El patrón no fue movido ni por los ruegos ni por las lágrimas del esclavo.
3- El rey le ofreció a él grandes riquezas, pero él las rechazó.
4- Para sí trabaja el alumno aplicado.
EJERCICIO 2:
1- Vino un hombre: no dijo su nombre. – Vino un hombre, pero ya no me acuerdo de su nombre. (Vir
venit: nomen suum non dixit - Vir venit, eius autem nominis jam non mémini)
2- Me dio su libro; leo su libro
3- Le escribí; espero su respuesta. – Pronto me dará su respuesta.
4- Los poetas celebraron la hermosura de Roma con sus cantos. – Los cantos de aquel poeta me deleitan;
alabo su ingenio.
VERSIÓN: UN BUEN EJEMPLO DE FIDELIDAD: Olim duo servi, qui ad hostes transfúgerant1, dóminae suae
egregium gratiae testimonium dedérunt. Urbs Grumentum 2, diu ab hóstibus oppugnata, tandem capta erat.
Tunc mílites cum míseris íncolis male egerunt. Duo autem servi dóminae suae domum statim adiere.
Eorum jussu illa domo exiit, ac servi eam mánibus suis per urbem duxerunt. Milítibus interrogántibus
responderunt istam mulierem, longe péssimam dominarum, ab ipsis ad mortem duci. Qua fraude dómina,
a servis extra3 muros ducta, non occisa est. Cum domum redire potuit, servorum suorum fidei méminit
eosque líberos fecit.
(Tomado de Séneca)
1
transfugio, is, ere, -fugi: desertar. 2 Grumentum, i, n: Grumentum, ciudad del sur de Italia. 3 extra + Acus: fuera de.
ETIMOLOGÍAS:
1) ¿Cuál es la etimología de insignia, comisión, furtivo?
2) El término imprecaciones indica “plegarias (preces) contra alguien”.
3) ¿De dónde vienen y qué significado tienen los términos occiso, occidente?
ETIMOLOGÍAS:
1) ¿De dónde derivan: hostil, enemigo, rivera, litoral?
Hostis indica el enemigo de guerra o de la patria; inimicus (contrario de amidus) es el enemigo personal.
Ripa es la orilla del río; litus es la orilla del mar.
2) Gens indica a todos los que descienden del mismo antepasado; por eso llevan el mismo nombre de
familia: la gens Julia, la gens Cornelia, la gens Claudia, etc. ¿Qué términos castellanos se derivan de Gens?
3) Aedes designa el hogar, es decir el fuego sagrado; originalmente se llamaba así al altar de la diosa
Vesta, donde ardíael fuego sagrado de Roma. Más tarde se designó con este nombre a todo templo. Y pasó a
designar toda construcción donde arde un fuego sagrado (toda casa de familia).
La traducción del ablativo absoluto, luego de la traducción literal, puede admitir una traducción mejor, que ponga en
evidencia el matiz de causa, de tiempo o de concesión que puede tener:
tiempo: Urbe capta, hostis ábiit:
o Literal: Tomada la ciudad, el enemigo se alejó.
o Mejor: Después de tomar la ciudad, el enemigo se alejó.
causa: Nuntiato Caésaris adventu, hostes fugerunt:
o Literal: Anunciada la llegada de César, los enemigos huyeron.
o Mejor: Puesto que fue anunciada la llegada de César, los enemigos huyeron.
concesión: Nuntiato Caésaris adventu, hostes non fugerunt
o Literal: Anunciada la llegada de César, los enemigos no huyeron.
o Mejor: Aunque fue anunciada la llegada de César, los enemigos no huyeron.
QUOS VULT PÉRDERE JUPPITER DEMENTAT
Júpiter hace tontos a los que quiere dañar
GIMNASIA:
1) Declinar: en singular: bonus paterfamilias – fílius meus;
en plural: potens deus – magnus bos
RESPONDER EN LATÍN : 1- Quando Hércules Palatium ádiit? 2- Quare vallum ac moenia ibi déerant? 3- Quid
Cacus fácere voluit? 4- Quando et quomodo Cacus boves in occultum antrum traxit? 5- Quando Hércules Caci
furtum cognovit? 6- Quid fecit Hércules, cum boves suos in antro audivit?
EJERCICIOS DE VERSIÓN :
EJERCICIO 1: Traducir:
1- Apud antiquos Romanos, paterfamilias aliquando incredíbili severitate in suos erat. 2- Quod vulgus
laudat a sapiente saepe vituperatur. 3- A diis éadem dona ómnibus non data sunt. 4- Nostri, in occulta
loca processerunt ibique hostium copiis insidias paraverunt.
EJERCICIO 2: 1- Quoniam vita brevis est, properate. 2- Multi, quia divitias cupiunt, scélera faciunt.
3- Quoniam homo es, humanus eris. 4- Quanquam homo es, humanus non es. 5- Agam ut jubes.
EJERCICIO 3: La bola de nieve: 1- Caesar Brutum animadvertit et clamavit: “Tu quoque, fili!”.
2- Caesar ubi primum Brutum animadvertit et clamavit: “Tu quoque, fili!”.
3- Caesar ubi primum inter eos qui arma tenebant Brutum animadvertit et clamavit: “Tu quoque, fili!”,
nec, quod summum accéperat dolorem, resístere voluit.
EJERCICIOS DE TEMA :
EJERCICIO 1: 1- Cuando leas (leerás) esta carta, ya estaré lejos de la patria. 2- Cuando quieras venir,
ven. 3- Aunque todavía no es anciano, ya no es laborioso. 4- Como mandaste, comencé a leer los
discursos de aquel orador. 5- Eres el mejor de los amigos, no a pesar de que censuras mi ira y mi
envidia, sino porque siempre las censuras. 6- Aunque nuestras tropas no son muchas, espero la victoria.
7- Como había esperado el jefe, la empalizada nos protegió de los enemigos.
VERSIÓN: LA LLAVE DE LOS SUEÑOS: Vir quidam1 constituerat ludis interesse cursuque cum óptimis
athletarum certare. Ecce in somnio2 se ipse vidit quadrigis3 vectum. Quo somnio commotus, postero die,
amicis suadéntibus4, ad nóbilem conjectorem5 properavit. Ille autem: “Profecto, inquit, tu vinces. Equi
enim, currum celériter trahentes, certam victoriam tuam signíficant 6.” Qua re audita, athleta tamen
álterum7 conjectorem non minus insignem adit atque eum de certáminis éxitu intérrogat. Ille autem
respondit: “Profecto tu vinceris. Nonne tu ipse in somnio vidisti quattuor ante te procedentes?”
(de Cicerón)
1
quidam: uno, un tal, cierto. 2 somnium, i, n: sueño. 3 quadrigae, arum, f, pl: cuadriga. 4 suadeo, es, ere, suasi,
suasum: aconsejar. 5 conjector, oris, m: adivino. 6 significo, as, are: significar. 7 alter, a, um: otro.
ETIMOLOGÍAS:
1) Encontrar una o varias palabras de la familia de facinus, credo, vivo, spero, duco, líbero.
2) Hay que notar que el verbo capio... captum forma los compuestos en -cipio... -ceptum (ej. accipio...
acceptum). Buscar los verbos simples de los cuales derivan los siguientes compuestos: eripio, diripio, conjicio,
interficio.
3) Dar derivados castellanos de praeda, claudo, bos, vulgus.
GIMNASIA:
1) Analizar y traducir: feres – ferri – ferris – fereris – ferte – fertis – tuleramus – tulerunt – túlerint – lati estis –
latam esse – attulisti – aúferent - illatus
2) traducir: llevábamos – seréis llevados – habrán llevado – llevasteis – habrá sido llevado – aportaron – se dice
(fero) – hemos reunido – sois diferentes
RESPONDER EN LATÍN : 1- Ubi est forum Romanum? 2- Quid agricolae in foro vendebant? 3- Quae negotia
Romani in foro agebant? 4- Quid Vestales in Vestae templo faciebant? 5- Qua via Urbis íncolae libenter
ambulabant?
6- Quid nunc in foro óculis nostris offertur?
EJERCICIOS DE VERSIÓN :
EJERCICIO 1: Traducir:
1- Omnia quae nobis a diis data sunt, repente auferri possunt. 2- Nolite parva in magnis conferre.
3- Fratres saepe inter se differunt. 4- Rex, auxilium non jam sperans, fúgere volebat, cum dii ei victoriam
obtulerunt. 5- Nullus vir vírginis lácrimas fácile ferre potest.
EJERCICIO 1: Traducir:
1- Si vis pacem, para bellum. 2- Si id féceris, magnam gratiam tibi habebo. 3- Si dii nobis áderunt, proelii
éxitus secundus erit. 4- Si servorum multitudo irata erit, multi cives timere debebunt.
EJERCICIOS DE TEMA : Nota: hay que traducir llevar con ferre y no con portare:
EJERCICIO 1:
1- Las palabras increíbles del reo nos fueron relatadas. 2- Este jefe soberbio había levantado las armas
contra su patria. 3- Lo que por la fuerza no había podido llevarse, buscó obtenerlo (peto) con súplicas.
4- Nada había podido llevarse; todo había sido destruido por el fuego.
EJERCICIO 2: 1- Si quieres (querrás), te venderé esta vestimenta. 2- Si los cónsules pueden (podrán),
irán a Roma, convocarán a asamblea. 3- Si un pueblo vecino enviaba legados a Roma, estos eran
recibidos en la curia por los senadores.
VERSIÓN: NOBLEZA Y PLEBE: Antiqua tempestate, nobílitas sola reipúblicae Romanae praéerat. Si
pópulus suffragium1 ferebat, nobilitatis sententia2 magis quam plebis sententia valebat. Paucorum
voluntate3 bella saepe finítimis et longinquis pópulis illata sunt. Neque divitiae, neque honores plebi
offerebantur. Nobílitas in bello et in pace omnia agebat. Plebs diu nec précibus nec seditione4 fortunam5
suam mutare potuit. Quanquam plebs plerosque mílites praebebat, tamen praeda a pugnis relata a
nobilitate rapiebatur. Saepe, si mílites e bello redibant, uxores et líberos ex agris pulsos inveniebant.
Postea seditiones civitatem commoverunt, quod plebs tam magnam injuriam diutius 6 ferre noluit.
1
suffragium, i, n: sufragio; suffragium ferre: votar. 2 sententia, ae, f: sentencia, opinión. 3 voluntas, -atis, f:
voluntad. 4 seditio, -onis, f: sedición, rebelión. 5 fortuna, ae, f: fortuna, suerte. 6 diutius: comparativo de diu: más
largo tiempo.
ETIMOLOGÍAS:
1) Dar la etimología de delegación, legado papal - fructificar – inteligente, intelectual - facsímil
2) Muchas veces encontramos la abreviatura cf. que se lee “confer” y significa confrontar, es decir
“dirígete a este pasaje para confrontar (notar cuidadosamente)”.
3) El tema de presente de fero se encuentra en muchas palabras castellanas. Así podemos explicar el
sentido de preferir, proferir, referir, diferir, diferenciar, conferencia, etc.
El tema de supino de fero: latum aparece en varias palabras castellanas: relatar, relación; y en muchas de
origen erudito: legislación, oblación, ablación, ablativo, dilación, colación, etc.
4) En general del tema de supino de los verbos, surgen varios términos de la lengua castellana; explicar la
etimología de mixto, acto, proceso, clausurado, occiso.
SI VIS AMARI, AMA (Séneca)
RESPONDER EN LATÍN : 1- Quando imperator triumphare póterat? 2- Quae loca multitudo tunc invadebat? 3- Ubi
imperator triumphans stabat? 4- Unde, qua, quo imperator curru aureo véhitur? 5- Militesne universi imperatorem
laudabunt? 6- Quid fecit imperator in Capitolio? 7- Quid milítibus offerebant?
EJERCICIOS DE VERSIÓN :
EJERCICIO 1: Traducir:
1- Nulla alia salutis via mihi est. 2- Alios divitiae, alios honores delectant. 3- Équitum álii occisi sunt, álii
ab hoste capti sunt, plerique ad suos fugerunt. 4- Áliam viam agebant Romani atque nos ipsi. 5- Bello
confecto quidam mílites in civitatem suam redierunt, álii in exércitu manere maluerunt. 6- Mílites, si
victores fuéritis, áliquod praemium vobis dábitur. 7- Áliquem vidi ad próximam silvam contendentem.
8- Ubi primum áliquid novi de ea re audíeris, id statim ad me referes.
EJERCICIO 2: He aquí una oración compleja dividida en proposiciones según el método indicado en la
sintaxis de esta lección. Traducir siguiendo el orden de las proposiciones:
[Hóstibus ad urbem procedéntibus,] quanquam magistratus jússerant < omnes cives arma
celériter cápere, > | tamen iste civis, | quod magis de rebus suis timebat | quam de
civitatis perículo, | cum uxore et líberis suis ab urbe, | ut primum potuit, | ábiit, | et in
villam properavit | ubi ejus páter jam diu habitabat.
EJERCICIOS DE TEMA :
EJERCICIO 1: 1- Los otros pueblos tienen otras costumbres que nosotros. 2- Otros tiempos, otras
costumbres. 3- A unos les gustan los caballos, a otros los libros, a otros los combates. 4- Un siervo, al
que muchas veces vi en tu villa, me trajo una carta.
VERSIÓN: EL TEMPLO DE DIANA Y LA VACA MARAVILLOSA: Servio Tullio regnante, templum Dianae
sacrum a pópulis Latinis Romae aedificatum est. Paulo post, bos quaedam mirae magnitúdinis1 in
cujusdam agrícolae Latini villa nata est. Cui in somnio 2 hoc oráculum datum est. 4- “Ei pópulo, cujus
civis áliquis mánibus suis bovem illam immoláverit, erit summum imperium”. Quo audito, vir Latinus
bovem ad Dianae templum deduxit et rem sacerdoti Romano narravit. Sacerdos cállidus jussit eum ántea
próximo flúmine manus ablúere3. Latino autem ad Tíberim descendente, statim sacerdos bovem ipse
immolavit. Ita imperium cívibus suis, sibique gloriam dedit. (de Tito Livio)
1
magnitudo, inis, f: grandeza, magnitud. 2 somnium, i, n: sueño. 3 ábluo, is, ere, áblui, ablutum: lavar.
SOBRE EL VOCABULARIO:
1) Relacionar: imperator, imperium - sedes, sedeo – sto, statua.
2) Distinguir dos palabras de sentido semejante:
jucundus: agradable, que da placer;
gratus: agradable, que causa gratitud
Verba tua quanquam jucundan on fuerunt, tamen mihi grata sunt: Aunque tus palabras no fueron deleitable,
sin embargo me resultaron gratas.
Gratus, además, tiene el sentido de “qui da muestras de gratitud”: gratum se praebere: mostrarse
agradecido. El contrario ingratus tiene también dos sentidos: ¿cuáles? ¿cuál es aquí el sentido del prefijo “in”?
3) Distinguir dos palabras de sentido semejante:
tandem: finalmente, es decir al fin, luego de una espera;
dénique: finalmente, para terminar una enumeración;
finalmente, para terminar una acción.
ETIMOLOGÍAS:
1) ¿Qué es una construcción estable? ¿Qué es un juicio contencioso?
GIMNASIA:
1) Analizar y traducir: possit – spectemus – júbeat – coges – cogas – credam (2) – malint – flóreas – deducatur –
commoveantur – puniamur
2) traducir: – que él envíe – que vosotros terminéis – que ellos quieran – que él sea llevado – que tu seas advertido
3) Analizando (atendiendo al tiempo y modo) y traducir:
exístimes – conficies – desperes
habemus – claudemus – demus
tíment – arent – occurrent
cogetis – parcetis – putetis
RESPONDER EN LATÍN : 1- Num desperare debemus, cum fortuna non secunda est? 2- Quid mílites perspícere
debebunt? 3- Nonne mílites patriam metu liberare póterunt? 4- Quando mílites Romam deducentur? 5- Num eorum
gloria brevis erit?
EJERCICIOS DE VERSIÓN :
EJERCICIO 1: Traducir:
1- Ne bella laudemus; ista a civitate nostra absint! 2- Ne facta vestra reipúblicae noceant. 3- Ne perícula
timeantur; tunc beatam vitam agemus. 4- Ne deae deique nobis auxilium suum recusent. 5- Cedamus, vel
(o) potius pareámus illíus auctoritati!
EJERCICIOS DE TEMA :
EJERCICIO 1:
1- Amemos a nuestra patria. 2- No cambiemos las leyes de la patria. 3- El juez condene a los hombres
crueles y malos, y libere a los buenos ciudadanos acusados injustamente. 4- Obedezcamos a las leyes.
5- No seas tan soberbio.
VERSIÓN: MONÓLOGO DE UN PUSILÁNIME: “Num servus miserior quam ego in orbe terrarum inveniri
potest? Úndique1 mihi, iter per obscuram silvam facienti, perícula occurrunt ingentia. Ne in latronum 2
manus cadam! Absint procul a me saevi lupi, qui etiam fortíssimos hómines terrent! Nonne voces in hoc
antro áudio? Nonne crudeles inimici in occulto loco insidias mihi paravere? Dii patrii, quid sperem in
hanc horrenda3 silva? Mala morte intéreat dóminus meus qui me invitum in tanta perícula misit! Céteri
belli gloriam petant: ego malo intra moenia in tuto4 esse loco.”
1
úndique: de todas partes. 2 latro, latronis, m: ladrón. 3 horrendus, a, um: horrendo, espantoso,
horripilante. 4 tutus, a, um: seguro.
SOBRE EL VOCABULARIO:
1) Citar palabras de la familia de desperare, perspícere, confícere, sustinere, occúrrere, amíttere.
2) Familia de palabras de: do, das, dare, dedi, datum: dar
Dare tiene algunos compuestos que tienen la particularidad de pertenecer a la 3º conjugación (por el hecho
de la “a” de dare es breve, por excepción):
Reddo, is, ere, réddidi, rédditum: devolver. Pródere (prefijo pro- : literalmente: echar delante (mandar
al frente): traicionar. Cóndere (preficjo cum- : literalmente: poner junto): fundar. Trádere (prefijo trans-):
entregar. Véndere. Crédere.
ETIMOLOGÍAS:
1) Explicar las etimologías de: cesión de un local; traje de confección; floración de los durazneros;
estrella de primera magnitud; tener buena fortuna.
GIMNASIA:
1) Traducir: libro VI (liber sextus) – las siete colinas de Roma – el día once (undécimo) – la hora doce (duodécima)
– el convidado decimotercero – el ejemplo decimoquinto - 20 embajadores – 30 villas – 40 alumnos – 130 caballos
– 1000 casas – 3000 caballeros
RESPONDER EN LATÍN : 1- Cur agrícolae Romani non jam métere póterant? 2- Quod erat Fabii consilium?
3- Senatoresne id consilium recusaverunt? 4- Multine erant Fabii? 5- Cur ingens multitudo in Urbis vias
concúrrerat? 6- Quómodo hostes gentem Fabiam víncere potuerunt? 7- Quod nomen portae qua Fabii excésserant
datum est? Cur?
EJERCICIOS DE VERSIÓN :
EJERCICIO 1: Traducir:
1- Quinque Macédonum (Macedo, onis, m: macedonio) régibus nomen fuit Philippus. 2- E quibus duo
claríssimi fuerunt: Philippus secundus et Philippus quintus. 3- Philippus secundus, Alexandri pater,
Graeciam paucis annis occupavit; XXIV annos regnavit; séptimo et quadragésimo vitae suae anno
interfectus est. 4- Philippus quintus quattuordecim annos natus rex factus est; a Flaminino, cónsule
Romano, victus est; XLII annos regnavit; quinquagésimo sexto vitae anno periit; tribus ante annis,
fratrem suus interfécerat.
EJERCICIO 2: 1- Quidam centum annos vívere possunt. 2- Exércitus magnam accéperat cladem; ex eo
proelio quinque et octoginta équites tantum superfuerunt. 3- Dies quíndecim iter fecerunt. 4- Séptimum
jam mensem summum magistratum gerit.
EJERCICIOS DE TEMA :
EJERCICIO 1: 1- El general pronunció una arenga (durante) dos horas.
2- Tenía treinta y dos años cuando murió
.
VERSIÓN: LAS VESTALES: Si antiquis fábulis crédimus, jam ante Urbem cónditam fuere Vestales,
vírgines, quoniam Rhea Silvia, Rómuli mater, Vestalis fuit. Postea, Numa Pompilius, secundus
Romanorum rex, Vestálibus leges dedit. Ex eo témpore fuerunt primum quattuor, deinde sex, dénique
septem Vestales, inter viginti puellas delectae. Per triginta annos in Vestalium aédibus manebant, et
ignem sacrum in Vestae aede alebant1. Per id témporis spatium parere debebant. Puram vitam agebant,
neque núbere2 póterant. Propter gravíssimam culpam, usque ad mortem verberabantur aut vivae 3 in
sepulcrum conjiciebantur. Tradunt duódecim aut – ut quidam scribunt – sex et voginti Vestales ita
periisse. Máxima vero erat earum auctóritas; qui cápitis 4 damnatus erat a Vestálibus auxilium pétere
póterat; tum magistratus ejus vitae párcere debebant.
1
alo, is, ere: alimentar. 2 nubo, is, ere: casarse. 3 vivus, a, um: vivo, viviente. 4 cápitis damnare: condenar a
muerte.
SOBRE EL VOCABULARIO:
1) ¿Cómo se formaron los siguientes palabras? Agmen – legatio – obviam – opprímere
2) Familia de palabras: cedo, is, ere, cessi, cessum tiene un significado básico que es “moverse,
ir”, pero en la práctica tomó el sentido de “ceder, ir para atrás”; el mismo sentido tienen concédere,
accédere, cuyos prefijos refuerzan este último sentido . Pero cedo toma otros prefijos que precisan elk
sentido del movimiento: precédere: ir para adelante; excedére: salir, sobresalir; recédere: volverse.
ETIMOLOGÍAS:
1) Explicar de dónde vienen los términos: jurista, jurídico. Un gran concurso de personas, concurrió mucha
gente; dar mercadería en concesión; proposición subordinada concesiva. Un documento falso.
2) ¿Qué es cuadragenario, octogenario, septuagésimo…?
3) Explicar: segundo milenio; una milésima parte.
LOS MESES DEL AÑO: Januárius, februárius, mártius, aprilis, máius, Június, Quintilis, Sextilis, September, October,
November, December
GIMNASIA:
1) Conjugar el Subjuntivo imperfecto activo de:
vivo - vinco - rego - rogo - peto - do - jubeo - ádeo - volo (as, are) - volo (vis, velle)
RESPONDER EN LATÍN: 1- Quid dómini intellégere debent? 2- Fueruntne servi bonis dóminis inimici? 3- Quid
sapientes nobis suadent? 4- Quibuscum boni dómini sermonem aliquando habebunt? 5- Quare vir sapiens erga
servos humanus erit?
EJERCICIOS DE VERSIÓN :
EJERCICIO 1: Traducir:
1- Opto ut semper váleas. 2- Opto ne spem amittatis. 3- A te peto ne ábeas. 4- Eum rogo ut mihi semper
benignus sit. 5- Senatóribus persuadet ut illi magistrátui, peritíssimo ac sapientíssimo omnium, haec
provincia committatur.
EJERCICIO 2: En el ejercicio precedente pasar al pretérito (imperfecto o perfecto) los verbos de las
oraciones principales; y los verbos de las subordinadas ponerlos en el tiempo requerido:
Ejemplo: Optabam ut semper valeres.
EJERCICIO 3: Traducir:
1- Puer, cum patris iram timeret, domum redire nolebat. 2- Puella, cum pauperi áliqua pecuniam daret, a
matre laudata est. 3- Amicus quidam, cum in foro Publio occúrreret, ei salutem dedit. 4- Cum pauca
legas, pauca scis. 5- Cum multa legas, tamen pauca scis.
EJERCICIOS DE TEMA :
EJERCICIO 1:
1- Las madres pedían a los vencedores que perdonaran a los hijos. 2- Mandó a los guardias que
llevaran el reo a los jueces. 3- Hice de modo que recibieras esta carta rápidamente. 4- Puesto que me
engañas, ya no te creo. 5- Aunque era honesto, fue llamado a juicio. 6- Como era honesto, no fue
condenado.
EJERCICIO 2: Redactar una carta (5 o 6 oraciones) para invitar a un compañero a pasar las vacaciones (en
la finca, o en el campo, o junto al mar, o a la montaña):
VERSIÓN: VENGANZA DE ESOPO: Stultus quidam vir in Aesopum poetam lápides jaciebat. Aesopus
autem voluit tantam istíus nequitiam1 sine mora puniri. Ítaque unum assem2 viro dedit et: “Paupérrimus
sum, inquit, servus; pecuniam te dignam tibi dare non possum. Suádeo tibi ut in illum dívitem, in foro
cum servis ambulantem, lápides tuos conjicias. Ita efficies ut ille tibi magnam pecuniam det”. Vir
stultíssimus non intellexit Aesopum cállidum esse et fraudem invenisse. Ítaque id fecit quod ab Aesopo ei
suasum erat. Pecuniam vero non accepit, nam dives servis imperavit ut vir vehementer verberatus in
víncula conjiceretur.
1
nequitia, ae, f: maldad, infamia. 2 as, assis, m: as (moneda pequeña).
ETIMOLOGÍAS:
1) Explicar las etimologías de: una buena opción; la tierra áspera; una ayuda eficaz; efectuar una
operación; asumir una responsablidad; modo imperativo;
GIMNASIA:
1) Traducir y luego pasar el verbo principal al perfecto:
tu entras 1) para ver; 2) para dar; 3) para proponer
RESPONDER EN LATÍN : 1- Quando pópulus Romanus duos cónsules creavit? 2- Inter quos cives primum
deligebantur cónsules? 3- Cur ille magistrtus postea plebi concessus est? 4- Quo die cónsules magistratus inibant?
5- Quae potestas consúlibus erat ? 6- Quid, exeunte anno, cónsules in contione jurabant ?
EJERCICIOS DE VERSIÓN :
EJERCICIO 1: Traducir:
1- Cólite agros magna cura, ut aestate frumenta metatis et a vestris inopia absit. 2- Nolite nefaria probare,
ne dei irati vos saeve puniant. 3- In hunc collem ascendamus, ut totam urbem adspiciamus. 4- Antíquis
tempóribus, nautae naves quotidie in litus trahebant, ne mare eas deleret aut auferret. 5- Frátribus occisis,
Horatius primum fugit, ut Curiatii fallerentur.
EJERCICIOS DE TEMA :
EJERCICIO 1: 1- Para vivir felices, no deseemos ejercer las magistraturas más altas. 2- Para aprender,
leamos gran cantidad de libros. 3- Los romanos edificaron un gran puente para llevar agua a la ciudad.
4- Sed honrados para no ser castigados.
VERSIÓN: LAS HECHICERÍAS DE CRÉSINUS: Crésinus quidam parvum agrum émerat1. Labore autem suo
effécerat ut ille ager, antea áridus, brevi témpore fecundíssimus esset. Finítimi vero longe minorem
fructum ex agris suis capiebant. Qui, cum Crésini divitiis inviderent 2, eum de veneficiis3 accusaverunt
atque a judícibus vocatus, válidos boves et impígros servos et omnes líberos suos secum duxit. Quo facto,
ad júdices se vertir et: “Videte, inquit, veneficia mea. Opes meas magno labore et omnium meorum
diligentia augere potui. Ita nulla res necessaria nobis deest. Áspera disciplina, labor qui omnia vincit,
voluntas mea, haec sunt veneficia mea”. Quibus verbis auditis, Crésinus omnium sententia jure absolutus
est4.
emo, is, ere, emi, emptum: comprar. 2 invídeo, es, ere, invidi, invisum (+ Dat): envidiar. 3 veneficium, i, n:
1
hechicería, sortilegio; accusare de veneficiis: acusar de hechicería. 4 absolvo, is, ere, absolvi, absolutum: absolver.
SOBRE EL VOCABULARIO:
1) Comparar con su verbo simple los siguientes compuestos, explicando el sentido del prefijo: propono,
amitto, dimitto, conscribo, suscipio.
2) Dar la proveniencia: militia de .............; equitatus de ............. civilis de .............. inopia de ..............
ETIMOLOGÍAS:
1) Dar las etimilogías de: :comicios – auspicios – omisión – conscripción
1) Encontrar: Aequus en: equilátero, equilibrio, equívoco, equinocio, equivalente, equidistante; equidad,
equitativo.
1. Para datar un hecho en el mes se tomaba como referencia las Kalendas, las Nonas y los Idus.
“Hoc factum est Kalendis Januariis”: indica que ocurrió el 1º de enero.
“Hoc factum est Kalendis Januariis”: indica que ocurrió el 1º de enero.
“Hoc factum est Nonis Juliis”: indica que ocurrió el 7 de julio.
“Hoc factum est Ídibus aprilis”: indica que ocurrió el 13 de abril.
► en marzo, mayo, julio y octubre las Nonas son el día 7 y los Idus el 15.
▪ a partir de estas fechas se cuenta al revés: “pridie” (+ Acus) es el día anterior:
“Hoc factum est pridie Kalendas Januarias”: indica que ocurrió el 31 de diciembre.
▪ los días precedentes se dice “ante diem...” (abreviadoen a. d.):
“Hoc factum est a. d. III Kalendas Januarias”: indica que ocurrió el 30 de diciembre.
► Cuando febrero tenía 29 días se contaba dos veces el día 24: a. d. VI Kalendas Martias. De allí que se
diga año bisiesto (dos veces sexto).
abril – junio
sept. – nov.
diciembre
febrero
1º 1º Kalendis
2 - a.d. VI Nonas
3 - a.d. V Nonas
4 2 a.d. IV Nonas
5 3 a.d. III Nonas
6 4 pridie Nonas
7 5 Nonis
8 6 a.d. VIII Idus
9 7 a.d. VII Idus
10 8 a.d. VI Idus
11 9 a.d. V Idus
12 10 a.d. IV Idus
13 11 a.d. III Idus
14 12 pridie Idus
15 13 Idibus
- 14 - - a. d. XIX Kalendas
- 15 14 - a. d. XVIII Kalendas
16 16 15 - a. d. XVII Kalendas
17 17 16 14 a. d. XVI Kalendas
18 18 17 15 a. d. XV Kalendas
19 19 18 16 a. d. XIV Kalendas
20 20 19 17 a. d. XIII Kalendas
21 21 20 18 a. d. XII Kalendas
22 22 21 19 a. d. XI Kalendas
23 23 22 20 a. d. X Kalendas
24 24 23 21 a. d. IX Kalendas
25 25 24 22 a. d. VIII Kalendas
26 26 25 23 a. d. VII Kalendas
27 27 26 24 a. d. VI Kalendas
28 28 27 25 a. d. V Kalendas
29 29 28 26 a. d. IV Kalendas
30 30 29 27 a. d. III Kalendas
31 31 30 28 pridie Kalendas