ÑE’ẼPOTY

CHE REINDY JUKY

Ohai: Ceferino Segovia Colmán
I
Nde resa ysapy mborayhu ygua
Nde pire satĩ kunu’ũ rupa
Vy’a apyra’ỹ che rete rasa
Repukavymíramo reja che rendápe
II
Oime ka’aguýre ku ka’avove’i
Roky hovyũvaicha pe nde áva iporã
Pe nde pyti'áre mborayhu opupúva
Ñemihápe oikómi chemoingo asy
III
Nde juru mbytégui amo che ñe’ãkuápe
He’ẽ asyvéva añandu otyky
Ndaikatumo’ãigui avave oikuaa
Ñemihapemínte nde réra ahenóiva
IV
Roñandu ypy guive che reindy juky
Aipo vy’a’ỹ ndaijavéi che ypýpe
Ko che py’apýpe katui amoñe’ẽva
Che pytu opávomante okirirîne

IKAÑYMBY
Ohai: Ceferino Segovia Colmán
I
Mbyja iporãvéva ogueháicha og̃uahẽvo pe ko’ẽtĩ
Peteĩ ahayhuvéva péina okañy chehegui
Tape tujáre ahakuévo ajuhu ipypore
Che hay’ópe chejuvy ne pore’ỹ jasy memby
II
Arapahávaicha chéve ojopy che rekove
Heta araro’y pukukue arohasa vy’a’ỹ
Che apytu’ũ aitypeka ahekávo tetia’e
Añeha’ã ikatuháicha ndererami amoñe’ẽ
III
¡Ha! Tupãsýma hag̃ua cherupyty ihovasa
Og̃uahẽnte peteĩ ára neñapytĩ ojora
Hechapyrã iporãvéva che renondépe omoĩ
Mba’e porã omoheñóivo ndejokuaimi che rendápe

NDACHEPO’ÁI NDEREHE
Ohai: Ceferino Segovia Colmán
I
Che reindy juky rohenóita
Reikuaa porãgui che rohayhuha
Avy’araságui ku chemoirũramo
Mitã tavymícha cherykuepaite
II
Oimentevoi omopytũsẽva
Tape potĩete ñandeguataha
Upeicharupínte reho mombyry
Ambue tetãme tesarái rekávo
III
Nde che mborayhu ndache’areichéne
Ereva’ekue chéve jeyjey rehóvo
Hetaite árama vy’a’ỹ puku che rete jopy
Ho’ysãvéva pore’ỹ pypukuetéva añandu
IV
Pytãngy arapópe kuarahy oikekuévo
Mandu’a ijohavévamante og̃uahẽ che rendápe
Ndéve g̃uarã Gracielita taipoty ko’ẽ pyahu
Naimo’ãiramojepe jajeíne hag̃ua ojuehegui

Mombe’upy
Tupãsy Ka’akupe

Tupãsy Ka’akupe Mombe’upy Tava Tovatime oiko’akue pete ĩ ñande ypykuéra

hérava Hose ava guaraní oñemongaraiva’ekue. Ha’e ojapo ta’anga tupãope g̃uarã.
Peteĩ jey oho yvyra rekávo ka’aguýpe. Upépe osẽ chupe guaikurukuéra,
kyhyjepópe oñani pe ka’aguy mbytére oikuaágui ko’ãva ndohayhuiha chupe.
Guaikurukuéra ohupytypotoaite jave ojuka hag̃ua Hosépe, kova oñemoi peteĩ yvyra
poguasu kupépe, oñesu ha oñembo’e tupasýme: -Chemokañymína ko'ã guaikuru
resa renondégui, aníkena ehejatei che recha hikuái Tupãsymi -Ase ramo ko'ãgui
tekovére, ajapóta ndéve nera’anga yvyrágui, nemomora haguã opavave oikóva
guive ko yvy ape ári. Tupasý ohendu iñe’ẽ ha umi guaikuru og̃uahẽvo ijypýpe,
iñipytũmba ijerére ha ndohechai hikuái moõpa okañy Hose. Ou jevývo Tovatĩ me,
Hose vy’ape omombe’u Pa’ikuerape ojehu’akue chupe ka’aguypýpe, ha mba’épa
ojapose oipopepývo Tupãsyme. Pa’ikuera oguerohoryeterei pe ojaposeva ha he’i
chupe: -Ejapona mokõi Tupãsý ra’anga, patẽi tuicháva, tupaópe guãra ha ambue
michĩvéva, nde rógape guarã. Heta ara ohasa rire pe Tupãsy ra’anga michivéva
oguereko’ákue hógape Hose, ojereraha Tupão Ka’akupépe. Ko’ága peve pe
ta’anga oime Tupão Ka’akupépe ha upepeve ojeho opa tendágui poapy
jasypokõipe, ojechauka hag̃ua jerovia ha mborayhu Tupãsyme.

Kurusu Isabel
Oiko ndaje ñorãirõ guasu aja, Cerro Corápe. Upe peve og̃uahẽ peteĩ kuñakarai
hérava Isabel ha imembykuña’i. Hetaiterei oĩ omanóva upe ñorãirõme, mbovy
tekove opyta, umíva apytépe oĩ Isabel ha imembykuña’i, avei kuimba’e ha kuña
iñembyahýi ha ijy’uheijoáva.
Péicha, oĩháicha, oñepyrũ oipykúi tape og̃uahẽ hag̃uãicha Concepción peve,
opytáva 50 légua upégui. Pe tapére heta oĩ ho’áva kane’õgui, oĩ avei omanóva
y’uhéi ha ñembyahýigui.
Mbyry’ai’eterei umi árape, pe yvy haku, ha’ekuéra katu pynandi oguata, heta ohasa
asy. Hetaiterei árama ndaje ndokyveihague upe rupi.
Namombyryvéima, oguahẽmbotáma hikuái, Isabel ha imembykuña’i ndive oho
peteĩ karai tujami oñemoñe’ẽha oipytyvõva chupekuéra. Peteĩ ára asajepotáma
gotyo Isabel ho’a, oñeñandu vai, hoy’useterei. Pe karai omoñeno peteĩ yvyramáta
guýpe opytu’umi hag̃ua ha ojerure pe mitãme oho hag̃ua ogueru y isýpe g̃uara.
Og̃uahẽ jeývo pe mitãkuña’i hasẽ isy rete ypýpe.
Pe tendápe omohenda hikuái peteĩ kurusu ha oñemombe’u upe araite guive
oipytyvõha opavave umi ojeroviávape hese.

Ñanduti
Ñanduti ha’e peteĩ mitãkuña ñande ypykuéra, oikóva ipehẽnguekuéra ndive peteĩ
ysyry rembe’ýpe, henyhẽva guyra ha yvotýgui.Ko’ẽ vove ikyvykuéra opu’ãva jepi
voi ojapo tembiapo ogapypegua, omongu’i avati, oikutu pira térã omba’apo hikuái
yvyráre. Ñanduti katu iñate’ỹeterei ha ikerana, kuarahy yvatéma jepi opu’ãva. Upéi
oñembosarái hapichakuéra ndive, ha oipo’o yva aju ha,Ituakuéraje ajaka apoha,
peteĩ ára osẽ oho hikuái mombyry oñemu hag̃ua imba’erepyre, ha ohasa hikuái
peteĩ ka’aguy, Ñanduti oho avei hendivekuéra py’aguapy ha vy’ápe.

Pe tapére ha’e py’ỹi opyta ohóvo, itúva ha ikyvykuéra he’i jepi chupe ani hag̃ua
opyta tapykuépe.

Oukuévoma ka’aruete upéicha jey ojapo; ipehẽnguekuéra oñemotenonde ha ha’e

katu oguata mbeguekatu hapykuerikuéra.

Kuarahy oñepyrũma okañy mbeguekatu ha upéicha og̃uahẽ pyhare. Ñanduti avei

ohechakuaa oğuahẽmaha pyhare. Oñehendu umi mymba ka’aguy ñe’ẽ ha upéva
omongyhyje chupe, ñe’ẽnguekuéra katu ndojekuaavéima, mombyry opyta
tapykuépe. Oguata pe ka’aguýre, upéi ikane’õ ha upemarõ oheka moõpa oke
hag̃ua. Ohendu umi jaguarete sapukái ha oturuñe’ẽ umi mbói. Ñanduti
okyhyjeiterei ha oñepyrũ hasẽ. Upe riremínte oñandu sapy’a ijati’y ári omoĩva ipo.
Ka’aguy Jarýi osẽ chupe. ¡Chepytyvõ, Chepytyvõ!, ojerure chupe Ñanduti. Upe
kuñakarai he’i chupe: ani hağua mymbakuéra ojapo hese ivaíva, ojapotaha chugui
peteĩ ñandu’i. Ha upéicharõ okañytaha umi mymbakuéragui.

Ñanduti upe guive oñepyrũ omba’apo, opa chugui

pe ate’ỹoguerokóvami ha oipyaha umi mba’e

Ijojaha’ỹva porãgui, araka’eve ojehecha’ỹva’ekue mamove.

Kane’õ ha topehýi ojapyhy chupe, ha ha’e ohendúnte gueteri jaguarete sapukái:

upemarõ omba’apo

Jey márõ ojapo’ỹhaguéicha hekovépe.

Okañýma pe jasy ha ko’ẽ ohóvo, kuarahy iñapysẽ mbeguekatu ohesapévo pe

ka’aguy. Ñanduti ndaha’evéima”ñandu’i” oikojeýma chugui mitãkuña ñande
ypykuéra ñemoñare.

Ojere jey upéi hógape pya’e, opyta’ỹre pe tapére. Og̃uahẽ rire hógape omombe’u
ojehu’akue chupe, ha oñepyrũ ombo’e ipehẽnguekuérape “Ka’aguy Jarýi
omboe’akue chupe. Ñanduti okakuaa ha ombo’e imemby ha umi hemiarirõme
ojapo hag̃ua pe mba’e iporãitéva, hérava Ñanduti.

Ñe’ẽnga

 Aháta aju, he’i osóva.

 Añete ere, he’i ijapysapéva.

Mombe’urã
Guasuvira ha Tũngusu
Guasuviráicha iñakuãva sa’inunga oĩ mymba ka’aguy apytépe, ha upévare ha’e
ojeroviaitemi ijehe. Ndokyhyjéi vaichavoi mba’evégui ha mavavégui.
Peteĩ jeýnte o jojuhu tũngusúndie ha, oñembohoryhárõ, he’i tũngusúpe:
-Ndéniko ikatu repo yvate hamba’e, ha upéicharamo jepe, nderohói mamove. Nde
ndaikatúi reñani mavavégui. Repo ha re’a jey upe rupieténte.
Tũngusu omaña porã guasuvira rováre ha he’i chupe:
-Nerembopo’íriramo, ñañani chendive jahecha mava raẽpa oguahẽ amo kurupa’y
rakã guasu ho’ava’ekue ári oguapy.
Guasuvira oñepy’amongeta sapy’ami ha he’i ijupe:
-Añanítamante ningo hendive he’i mboyve cherehe akyhyjeha mba’e chugui, ha
ombohovái upémaro tũngusúpe:

-Nápyra’e. Jahákatu hese.

Oñemoĩ ojoykére ha peteĩ sapukái po’ípe opoi pýgui hikuái. Guasuvira oguahẽ
peteĩ tesapirĩme yvyra kurupa’y ñeno oĩháme ha oguapývo hi’ári, osapukái chupe
tũngusu:
-Cháke reguapy niko che’ári. Che raẽko aguahẽ ndeheguíkuri ko’ápe, he’i
guasuvirápe.
Tũngusu niego, osẽvo amoitéguio, opóra’e guasuvira reví ro’óre ha upépe oho
oñeñanduka’ỹre.
Péva he’isehína, ndekatupyrýramo jepe oĩmeraẽva mba’épe,
nereñembohoryséva’erãi nde rapicháre. Ikatu oĩmeháguio osẽ ndéve peteĩ
reimo’ã’ỹva nerairõva’erã.

Ñanduti
Oikómindajeraka’e peteĩ mitãkaria’y, Mburuvicha ra’y, imbarete ha iñakuãitereígui
oje’éva chupe "Ñandu Guasu".
Peteĩ ko’ẽme ohechakuaa sapy’a iñakãraku vaieteha peteĩ mitãkuña peky
porãitére. Ha’ekuéra ojokakuaairũ Hetaiterei oiko upe rupi karia’y hesahóva avei
pe mitãkuña rehe ha Ñandu Guasu, ohechakuaávo upéva, omendaséntema hese
pya’évoi. Pe mitãkuña he’i chupe: -Ñamendáta rerúramo chéve peteĩ jopói añetete,
oikoéva (ambuekuéra jopóigui; peteĩ jopói iporã ha iñambuére imbyekoviapy’ỹva;
upéicha rehechaukáta chéve ne mborayhu, he’i chupe. Péicha he’ira’e avei pe
mitãkuña maymáva karia’ýpe.
Sapy’aitérõ guarã ijaty hogapýpe mba’eporãita oĩhaguéicha pe jerére. Ojereru
chupe umi mbo’y ajurigua guyra rague sa’y paragui ijapopyre, ahániri katu umi
namichãi itamby mimbíguigua térã itavera paráguigua. Ojereru avei ichupe umi piri
ipyahapyre opáichagua ha umi yvoty iporãvéva oĩva ñande ka’aguy rovyũre. Ha
katu umi jopói apytépe ndaipóri peteĩntejepe Ñandu Guasu remime’ẽngue.
Ndojekuaavéi upe rupi Ñandu Guasu. Ha’e ohóra’e ka’aguýre ojeporekávo mba’e
iporãvéva rehe ikatuva’erã omohu’ũ pe mitãkuña korasõ. Ojuhusénte peteĩ mba’e
porã oguerúva’erã jahechápa nomo-py’akyrỹiri pe imborayhúpe. Mombyry
oikoháre, umi imba’ekañývaicha, ojuhu sapy’a peteĩ Ka’aguy Jarýi Rekoporã
ojapóvahina peteĩ ao pyahapyre mimbi ojeguapáva kuarahy sa’ýpe.
Ñandu Guasu oha’arõ oipyahapa porãraẽ peteĩ yvyra rakãre, ha ojapyhýta jave
ogueraha haguã hembiayhúpe, oñemboja upépe "Jasy Ñemoñare", oikóva avei pe
mitãkuñáre ijaguara. Opa’ã hikuái upépentevoi ojuehe peteĩ ñorairõ miémape.
Ñandu Guasu ipu’aka Jasy Ñemoñare rehe ha ojapyhývo pe mba’e potapyrã,
Ka’aguy Jarýi Rekoporã rembiapokue, osopa umi iñinimbo ha oparei chugui ipópe.
Heta oñeha’ã rire Ñandu Guasu opyta jey mba’eve’ỹre. Oguapy upe rupi peteĩ
yvyra rakã guasu piru ñeno ári ojepy’amongeta.

Upéicha oĩháguihina, ohechasapy’a isy guãiguĩmíme oguãhẽ oúvo hendápe

oipytyvõvo chupe. Ohechápype imemby karia’ýpe ojehúva, oipyhy oigo’o umi
iñakãrague moroti ha oñepyrũ oipyaha. Ojapo upéicha peteĩ mba’e
neporãmbajepéva, Ka’aguy Jarỹi Rekoporã rembiapokue joguahaite ha oikoénte
chugui ikatúgui ko’ágã jajapyhy ha jaipokytypa oñembyai’ỹre. Ojopévo kuarahy,
ovávaicha hese umi sa’y opáichagua, pytã, sa’yju, hovy, morotĩva ha oiko chugui
peteĩ mba’e pyahapyre jegua omimbipáva ha ombohéra hikuái "Ñanduti". Péa
he’ise "Ñandu Atĩ”. Upéramo avei ombohéra hikuái "Ñandu" umi mymbami
ka’aguýre oikóva oipyaha guáiguimi rembiapokue joguaha.
Upete guive kuñanguéra ñande ypykue, ha agãite peve kuñakarai, kuñataĩ ha
mitãkuña’i jepeve, Paraguay ñemoñaréva, ojapo péva pe tembiapo porãite
jaguerohorypa’ỹva araka’eve ha omimbipáva kuarahýicha, sa’yeta ombojegua
jukýgui chupe ha ñande resa omopyryrỹi kunu’ũva vy’águi.

Leõ ha Anguja

Peteĩ jey osẽ haitýgui peteĩ anguja ha ojejuhu peteĩ leõ tuichaitereíva ndive.
Leõ ohechávo ichupe ho’useterei.
-Anína che’u leõ. Ikatúnte peteĩ árape reikotevẽ cherehe.
Leõ ombohovái: -¡Mba’e che piko aikotevẽta nderehe, nemichĩeterei ningo!
Leõ ohechávo mba’e michĩmi ipy’akangypaite ha opoi ichugui.
Peteĩ ára, anguja ohendu ongyryry vaipaitéva.
Upéva karai leõ.
Og̃uahẽvo oĩháme, ohecha leõ ñuhã ryepýpe.
-¡Che roguenohẽta upégui!- he’i anguja.
-¿Nde? Nemichĩeterei, nandepu’akamo’ãi.
Anguja oñepyrũ oñamindu’u iñapytĩháre ha leõ isãso.
Upe guive, ha’ekuérantema angirũ ojohayhúva.

Pukarã
SANACIÓN
Kóva oiko peteï aty sanacion-guápe. He’i pe Pastor omotenondéva pe aty:
“Pepoko pene mba’asýre”.Peteï opoko iñakäre, ambue opoko hetymáre ha
upéicha ojapojoaite umi tapicha ijatýva. Peichahágui Pastor omaña hugua gotyo
ha ohecha upépe peteï tuja’i opokóva henondére. Upéva ohechávo Pastor osë
he’i: “Chéngo ajapo sanación, ndajapói resurrección”.
TUICHAITE LEMBÚRE

Moköi oka’úva -tuichaite lembúre- ijurujái omaña yvate gotyo. Peteï he’íhina:
“Amóva Jasy”. Ambue katu he’i: “Nahániri. Péva kuarahy”.

Péicha oïhína moköive. Upe jave ohasa upérupi ambue oka’úva. Upémarö he’i
hikuái chupe: “Emyesakämína oréve peteï mba’e… kuarahy térä jasýpa pe
ohesapévahina”.

Pe ohasáva he’i chupekuéra: “Ndaikuaái. Chéngo ndaha’eivoi arupigua”.

Kujerera
I
Aipuru viru
Ajogua hag̃ua
Kavaju piru
II
Ava ovava
Ova ova ha ho’a
III
Apyka puku kupepe
Aguapy apuka puku
Muranclekochu
Mombe’upyrusu

Kalaíto Pombéro
Kalaíto Pombéro, che angirü Tadeo Zarratea remiñotÿngue, péina hi’aju ko’ë.

Avañe’ë ryapu jojápe omombe’u ñandéve hembiecha ha hembiasakue, ohechaukapotávo

ñane ñe’ëtépe ikatuha japurahéi puku avei.

Ko hembiapo ñepyrümbýpe ha’e oguerojy ñane apynguáre ka’aguy pytu ha ñu ryakuä;

oipyso ñande resa renondépe óga kapi’i ha mbokaja rogue kyrÿi, ha omoinge ñane apytu’ü
kuápe tapicha paraguái py’a remimbyasyeta.

Ko che irü niko oike ka’aguy marä’ÿme ha’e raëvete ha oñepyrümane katu oiguyru.

Ñe’ë okakuaapámava ha ñe’ëngára ikarakatúva ojojuhu ramo, katuete ohejáva

tembiecharä; kuñataï ha karia’y rekove resäi joja ohejaháicha mborayhu rupápe
iñemoñare.

Kalaíto Pombéro hína mitä ñanandy oúva ñanemyangekói. Ohovaka yvypóra

ipy’ahatävape. Ogueropojái iporayhu ñemitÿhára iporiahuvévape, ikatu’ÿva márö ijyvy
teépe oñemitÿ.

Oguerosapukái puku mitärei resay syry, tekojoja ipore’ÿva ha teko’asy oipyte mbeguéva
ohóvo Paraguay ruguy.

Oiméipo ambue Amérika ñe’ë ombopotýva tajy yvuku ipopenóva ko ñane avañe’ëicha, ha
anítamo ha’eño, máichatamo vokóinte Kalaíto ojuhu iñirürä.