GUARANI ÑE’Ẽ

 MBO’ESYRY: PETE ĨHA

 ARANGE:

 KATUPYRYRÃ : OHESA’ ỸIJO MBA’EMBA’ÉPA OÑEMO G̃ UAHẼSE KUATIA ÑE’Ẽ,

AVA REMIMO’Ã REHEGUA, MANDU’AHAI, ÑE’ẼPOTY PURAHÉI, DEBATE
ÑOMONGETA JERE, ÑEHA’ÃHAI UMI OJEPURÚVA TUPÃÓPE OÑEMOÑE’ Ẽ HAG̃ UA
HA UMI OJEPURÚVA OÑEMOÑE´ Ẽ HAG̃ UA OPAVAVÉPE AVEI RUPIVE,
OHECHAKUAAKUÉVO:
o MBA’ÉTEPA HE’ISEHÍNA PE OHENDÚVAPE UMI ÑE’ Ẽ IKATÚVA HE’ISE
MOKÕI TÉRÃ HETAVE MB A’E GUARANÍME.
o UMI MBA’E HA’E OHENDUHÁICHA HA OÑANDUHÁICHA .

 MBO’EPYRÃ ATY: OIK ŨMBYKUAA OHENDÚVA

 MBO’EPYRÃ : ÑE’ẼPOTY ÑORAIR Õ REHEGUA

 JEHECHAKUAARÃ :

o OMOMBE’U OHENDÚVA ÑE ʾẼPOTÝPE.

o OHECHAKUAA MBA’ÉPA HAIHÁRA OMO ḠUAHẼSE JEHAIPYRE RUPIVE.
o OHAI HEMIANDU ÑE ʾẼPOTY REHE .
 TEMBIAPORÃ

EHENDU MBOYVE

1.1. Ejesarekomi ta’angáre ha embohovái porandukuéra .

1.1.1. Mba’épa jahechakuaa.

1.1.2. Moõpa oiméne ojehuraka’e.
1.1.3. Mba’emba’épa ogueru ñorãirõ hapykuerépe.

EHENDU
2.1. Ehendu kyre’ ỹme “ ROJAS SILVA REKÁVO”
ROJAS SILVA REKÁVO
Jaku’éke Paraguái oğuahẽmako la hora Aretéma umi pombéro ñande ape rehe oikóva jahamívo jaheka Rojas Silva
retekue Ñandeaʾo cada ko’ẽ ñane pichãi manterei. Ñavengáne katuete umi cobarde ojapóva ha ko’áḡa ombojo’a
con el crimen ojapóva anichéne opuka guaikuru ñande rehe. ñane hermano oasesina ñande yvýpe katui.

Taheja che ru, che sy, taheja opa ahejáva Ha pa péicharõ ñande ñane tindýtante jaikóvo ko che patria
rayhupápe tamano jepe chave ñaimo’ã jareko’ỹva suficiente korasõ kóicha oĩ ramo en peligro seriamente
amenazada Ma’erãpa mbokaita jaipota rei aipórõ aipota voi che renói aservi haḡua ichupe. ñaimo’ã katu
mitã cháke kukúpente jaiko.

Naiporãi esta amenaza, sapukái en la frontera Tekotevẽma ñañemoĩ jaikuaáva el patrimonio, umi cobarde
asesino guaikurúpe herapy ñambopyahu jevy haguã ku pikáda yma guare Jaipyso katu en el Chaco tricolor
ñane bandera ha Ikatu ñaimemimi heredado de heroísmo iguýpe jaje’ói umi intruso ñamyendy.
anichéne ñamotĩ ku Guarani ñande ypykue.

Jajapi Sorpresa lado, Rojas Silva upépe oiméne ñane Ipochýne umi tuja Lópe-kue opyta reírõ hermano
infortunado ojejukáva reiete. amoite Sorpresa ñúme tuguy oñehẽ va’ekue Ivengávo ko jaháta ñaguãhẽne,
ñaguãhẽne iporãnte jaje’ói ha pya'e voi ikatúrõ ha jarúne ave ko’ápe más que sea ikanguekue.
jajuhúne gueteri Rojas Silva ruguykue.

Paraguái rehe ojapo umi indigno ojapóva Ore renói katu para este sacrificio ohechava’erã avei icastigo
umi ava ore jyva na’ikangýi si la patria oikotevẽ Ñaḡuahẽne aipo La Paz-pe tosoro la osoróva
oimeháicha paraguayo rohura a su servicio
jahapýne umi salvaje, Rojas Silva ñavenga. como nieto de los López romanóvo hendive

Emiliano R. Fernández rembiapokue.

2.2. Ejepy’amongeta ha embohovái porandukuéra
2.2.1. Mba’érepa nemomarandu ko ñe’ẽpoty.

2.2.2. Mba’éichagua ñe’ẽpa ojeipuruve ipype.

2.2.3. Mávapa raka’e Rojas Silva.

2.2.4. Mba’érepa oñorãirõraka’e Paraguái ha Bolivia.

2.3. Ehai ñeimo’ãmby ha avei temiandu rehendu rire ñe’ẽpoty

Ñane remiandu Ñane remiandu
Tekovai rape Tekoporã rape
haihára rehe ñe’ẽpotýre
EHENDU RIRE
3.1. Emoha’ãngahai mboysyipehẽ reikũmbyva’ekue ñe’ẽpotýpe ha aguerahauka che rembiapo
mbo’ehárape.

GUARANI ÑE’Ẽ
 Mbo’esyry: Peteĩha.
 Arange:
 Mbo’epyrã Aty: Ohaikuaáta guaraníme.
 Mbo’epyrã: Tembiasagua'uhai.
 Katupyryrã: Omoñepyrû, ombohete ha omohu’â hemimo’â, hemiandu, mombe’urâ, káso
ñemombe’u, cómic, ñe’êpoty, marandu, ava rembiasakue ñemombe’u, tavareñói rehegua ha
umi oñemba’eporandu haĝua ohechaukakuévo hembiapópe ko’â mba’e: o Mba’éichapa umi
ñe’ê omyesakâ añete pe oikuaaukaséva ijehaipýpe.
 Jehechakuaarã:
o Ñe’ê ohechaukaha araka’épa oiko pe oje’éva
o Omyesakâ porâ he’iséva ijehaípe.
o Oipuru hendaitépe ñe’ê ohechaukáva araka’épa oiko pe oje’éva.
o Ohai tembiasagua’u oiporúvo ñe’ê ohechaukáva araka’épa oiko pe oje’éva.

Tembiaporã
1. Emoñe’ẽ kiririrῖháme moñe’ẽrã mombe’upyrusu “Tatukua” pehẽngue ohaiva’ekue Arnaldo
Casco.

TATUKUA
Capítulo I

Araro’yve jave peteĩme, heta ko’ẽma ohasa ha kuarahy ndahapykuerevéi, hata jajái
ndojopevéi, ikusugue aréma. Hendaguépe iñasãi amarayvivevero’y araka’everõguáicha, oñuã
tava’i tuichakue; yvytu po’i karapã oipeju yvy guivo, oporopirejoka ha ojasuru karakukuaite
peve, oipopẽ mayma ohapejokosévape. Araro’y pukukue heta mba’e vaíma ogueru ipepóre
omyasãi Tatukua tuichakue javeve. Tava’i pyko’ẽpyrusúva jeruti rupáicha, ikorakandu sambo
sambo ka’aguy kakuaa rovyũgui, oipepo ñuã jeguaka mamo jesarekohápe. Ha’ete
ohero’ypyva’ekue Tatukua oikũmby añete mba’éva raka’e iñemoñarekueramimi ohasavahína
ko’ẽ ha pytũme, pytũ ha ko’ẽme. Ipy’aguasumivẽva, he’íva ijehe, oñemboty’atã,
 ñembokapi’iguy hogayguakuéra ndive, ojejurumbovyvyjoaite hikuái anítei avave ohechakuaa
oñeimeha tapỹime. Ipy’amirĩmivẽva oyvykuajo’o pyrusu hogapýpe...

2. Emoñe’ẽ hatã rire moñe’ẽrã embohovái porandu.

2.1. Mba’e arajerépepa oiko tembiasa.

2.2. Mba’épa iñasãi kuarahy rendaguépe.

2.3. Moõpa oiko ko tembiasa.

2.4. Mba’éichapa oiko tavaygua ipy’aguasumivéva.

2.5. Mba’épa ojapo ipy’amirĩvéva.

3. Eguenohẽ ñe’ẽtéva ojehaiguýva iñe’ẽteja ndive ha emohenda.

Ñe’ẽtéva Ñe’ẽteja Ñe’ẽteja ñemohenda
ohasa heta ko’ẽma Ñe’ẽteja papyguáva – araguáva

4. Ehai mba’épa ne momarandu ko’ã ñe’ẽaty isa’y pytãva.

4.1. Araro’yve jave peteĩme: Omombe’u araro’y peguare.
4.2. Hata jajái ndojopevéi : ...........................................................................
4.3. Amarayvivevero’y: ....................................................................................
4.4. Araro’y pukukue: .......................................................................................
4.5. Mamo jesarekohápe: ...............................................................................
 Umi ñe’ẽ térã ñe’ẽaty omombe’úva araka’épa oiko umi oñemombe’úva, moõpa oiko, mávapa
oñe’ẽ ha omba’emombe’u ha’ehína umi ñanepytyvõva jahechakuaa haĝua mba’éichapa hypy’ũ
ohóvo, umi ñe’ê omyesakã añete pe oikuaaukaséva ijehaipýpe, España ñe’ẽme oje’e chupe
Progresión temática.

5. Emoñe’ẽjey moñe’ẽrã ”Tatukua” pehẽngue ha ejapo chugui peteĩ tembiasagua’u mbykymi.

...Ho’ajeýma hi’arikuéra mbohapyha ka’aru yvykua vaípe ha osẽ he’i karai Alípio:
—Aháta Ísa agueru ñandéve ñemihaitépe che rymba jégua jaje’ói hag̃ua nde sy rógape.
—Anína cherejátei, Alípio; ág̃a ojejahéine nde rehe térã ojejúne chéve ne pore’ỹme. Ha
chemembýrõ peichahágui reho ajápa mba’e oikóne chehegui.
—Anicheva’erãko oiko umíva, anichéneko Tupã hesaraiete ñandehegui...

Ho’ajeýma hi’arikuéra mbohapyha ka’aru

yvykua vaípe ha osẽ he’i karai

Alípio :
-Anína cherejátei, Alípio;
ág̃a ojejahéine nde rehe térã
-Aháta Ísa agueru ñandéve ojejúne chéve ne pore’ ỹme.
ñemihaitépe che rymba Ha chemembýrõ
jégua jaje’ói hag̃
ua nde sy peichahágui reho ajápa
rógape. mba’e oikóne chehegui.

Anicheva’erãko oiko
umíva, anichéneko
Tupã hesaraiete
ñandehegui .

6. Ehai peteĩ tembiasagua’u eiporúvo ñe’ê ohechaukáva araka’épa oiko pe oje’éva ha

omyesakãtava ereséva.
 GUARANI ÑE’Ẽ
 Mbo’esyry: Peteĩha.
 Arange:
 Mbo’epyrã Aty: Oikûmbykuaa ohendúva.
 Mbo’epyrã: Ñe’ẽnga.
 Katupyryrã: Ohesa’ỹijo mba’emba’épa oguereko hetepýpe kuatiañe’ẽ ava
remimo’ã rehegua, mandu’ahai, ñe’ẽpoty purahéi, debate, ñomongeta jere, ñeha’ãhai, umi ojepurúva
tupãópe oñemoñe’ẽ hag̃ua ha umi ojepurúva oñemoñe’ẽ hag̃ua opavavévape avei rupive,
ohechakuaakuévo:
o Mba’eichagua tekovépa pe oñeñe’ẽhahína jehaipyre’ỹ ohendúva ha he’i máva ha’e
oikuaávapepa ojogua upéva.
o Mba’éichapa umi ñe’ẽ ikatu he’i mokõi térã hetave mba’e omba’emombe’úvo.
 Jehechakuaarã: o Omombe’u mba’épa oñemog̃uahẽse ñe’ẽnga rupi. o Ohechakuaa mba’épa
he´ise umi ñe’ẽ oĩva ñe’ẽngápe. o Oikuaa umi ñe’ẽ ikatúva he’i mokõi
térã hetave mba’e.
Tembiaporã

1. Emaña ta’angáre ha embohovái porandu.

1.1. Mba’épa ojapo mitãkaria’y. Mba’épepavaicha ndéve omba’apo.

1.2. Mba’épa oiméne he’i ndéve g̃uarã pe kuñataĩme.

1.3. Mba’épiko he’ise ko ñe’ẽnga.

1.4. Mba’e ñe’ẽpa ojeipuru oñembojoaju hag̃ua ñe’ẽnga.

1.5. Ehai ambue ñe’ẽnga reikuaáva.

Kuaapyrã
ÑE’ Ẽ NGA : Ha’e ñe’ ẽ mbykymi ohejáva pete ĩ mbo’epy tet ãygua arandu rehegua.

Ojehai guarani, jehe’a ha joparápe. Ojeipu rumeme oñeñe’ ẽnguévo .

2. Emoĩmba ko’ã ñe’ẽnga:

2.1. Ahí está el golpe, he’i……………………………………….

2.2. Mbeguéntekena jaha, he’i…………………………………

2.3. Estoy sobre la hora, he’i……………………………………

2.4. No hay vuelta que dar, he’i…………………………………

2.5. Aquí hay gato encerrado, he’i……………………………….

3. Embojoaju oñondive opyta porã hag̃uáicha ñe’ẽnga.

1. Argel ndahi’órai, (……) he’i ijapysapéva.

2. Añete ere, (……) he’i karáû.

3. Hay tiempo para llorar, (……) he'i aipo isyvápe ikatĩva.

4. Ivai la cuadro, (……) he'i kururu oma’ẽ ramo espejo-pe.

(……) he’íje madrugada-pe ojerrekeríva.

5. Todo puede suceder,

4. Ejeporeka mbohapy ñe’ẽnga rehe, ehai ha emombe’u omog̃uahẽséva.

 GUARANI ÑE’Ẽ
 MBO’ESYRY: MOKÕIHA

 ARANGE:

KATUPYRYRÃ: OHESA’ỸIJO MBA’ÉICHAPA OÑEMOHENDA MARANDU, AVA

REMBIASA ÑEMOMBE’U, TAVAREÑÓI REHEGUA HA OÑEMBA’E PORANDU HAḠUA, ÑE´ẼPOTY PURAHÉI
OHECHAKUAAKUÉVO:
o MBA’ÉICHAPA OÑEMOHENDA UMI TEMIANDU JEHAIHAIPYRE’Ỹ RETEPÝPE OHENDÚVA.
o ÑE’Ẽ OMBOJOAJÚVA AMBUE ÑE’ẼME HE’I HAḠUA PE OÑEHA’ÁRÕVA ICHUGUI.

 MBO’EPYRÃ ATY: OIKŨMBYKUAA OHENDÚVA

 MBO’EPYRÃ: TEMBIASAKUE
 JEHECHAKUAARÃ:

o OHECHAKUAA MBA’ÉREHEPA OÑE’Ẽ TEMBIASAKUE.

o OMBOHOVÁI PORANDU. o OMOMBE'U HEMIANDU.
 TEMBIAPORÃ

EHENDU MBOYVE MOÑEʾẼRÃ.

1.1. Ejesarekomi ta’angáre ha embohovái porandukuéra.

1.1.1. Mba’épa ehechakuaa pe ta’anga rupive.

1.1.2. Mba’épa ojapo hikuái ndéve ḡuarã.

1.1.3. Mba’érepa vaicha ndéve oñe’ẽta moñe’ẽrã.

EHENDU MOÑE’ẼRÃ
CHE RA'Y

¡Che ru! —Ere pako chéve. Ka’arupytũ’akue upérõ ha che chejuruvy rei apytávo.

Nemandu’ápa. Upe pyhare ndakéi. Okakuaa che apytu’ũme nde réra, nde ha’étagui gua’u pe pitogue
ñe’ẽme che rembirekóndi roha’arõ tapiáva ha noḡuahẽmo’ãi vaichavavoi araka’eve.

Upete guive che ykére rekakuaa che mborayhu nde rehe okakuaháicha.

—Py’ỹinte pako re

ñemoĩmi che ykére reikuaaségui nde pukukue. Ndekarape’akue niko.

 —Jaháramo okaháre jaguata, ñañomongetamiva’erã ñandekuerái peve. Ñañe’ẽmi pako
opa mba’ére. Nde kakuaa raperãre, nerembipotáre, nde rekoavy’imíre. Che rohendúmi ha
ijamivove añemoñe’ẽmi ndéve che ra’ýrõguáicha.

—Nde karaia’y potávo ha ne akãvaietérõ mitãkuñáre, remombe’u otĩ vai chéve ne remiandu ha che
katu chejuruvy rei nde rehe, roañuã ha romokyre’ỹ.

—Umi ára hína, umi iporãvéva’ekue che rekovépe.

—Upéi ndekaria’y, upevére nanderesaráiri chehegui, chereka, chemoirũ, ñañomoirũ ha che katu che
ra’y teéicha rohayhu, roguerohory.

—Jaguata ramo ñaína ojoykére aitými che po nde ati’y ári aipotágui reñandu nde ru mborayhu.
Upérö pitogue ñe’ẽ naha’arõveimava'ekue, nde ha’égui che ra’y che korasõgui heñoiva’ekue.

Upéi, pyhareve peteĩ, kuarahy aku ḡuahẽme, ára panéme, che irũnguéra mba’embyasýpe
chemongora ha chemomarandu.

—Nde ra’y ndajeko omano ange pyhare. Ojejuka ndajeko.

Apyta yvate, cheñe’ẽngu ha ysapy pororó okapu che reságui, ysyry tororõ ndaikatuvéi ajoko.

Pya’e pya’eháicha aha rohecha. Ama’ẽ nde rehe puku porã. Ne kirirĩ ro’ysã cheahy’o juvy, che ñe’ẽ
joko. Upépe ajokua mbeguekatu che rekovére nde puka yma ha mba’embyasýpe ajevy. Ko’áḡa meve Fredy,
che ra’y, pukavýpe reikove che mandu’a rorýpe.

Feliciano Acosta rembiapokue

2.1. Ehai mba’épa he’ise ko’ã ñeʾẽ; ikatu reipuru ñeʾẽryru térã eporandu nde rogayguápe

Okaraháre: tapiáva:

Tembipota: reko’avy:
2.2. Embohovái hekopete porandukuéra
2.2.1. Mba’érepa oñe’ẽ jehaipyre.
2.2.2. Mba’épa oñandura’e ojuehe hikuái.
2.2.3. Mba’éichapa ogueneraka’e mitãrusu rekove.

2.2.4. Mba’éichapa reñeñandúne nemotỹre’ỹramo nde rapicha rehayhúva.

2.3. Ehechakuaa Freddy rekovekue ha ehai

Imitã’íme

Ikaria’y potávo

Ikaria’y rire
 2.4. Ehechakuaa ha eiporavo umi ñeʾẽ ojogueraháva tuvanga ha ta’ýra rekóndi, upéi emohenda.
Imborayhu okakuaa - iñe’ẽrendu - oguata tapére- oñembyasy – oañuă – nanderesaráiri -
iñakãvai mitãkuñáre – oñomongeta - ijuruvyrei - oikuaase ipukukue – oñemoñe’ẽ - omokyre’ỹ -
hasẽ.

Tuvanga reko Ta’ýra reko

EHENDU RIRE MOÑE’ẼRÃ

3.1. Eñeha’ã ehai peteĩ moñe’ẽrã remombe’uhápe rehasava’ekue nepehẽnguekuéra ndive yma
nemitãvépe.
___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

3.2. Ejapopa rire ne rembiapo, eguerahauka ne mboʾehárape WhatsApp rupive.