Está en la página 1de 83

UNIVERSIDAD

NACIONAL
SANTIAGO ANTÚNEZ
DE MAYOLO
CENTRO DE IDIOMAS
QICHWA
QICHWANTSIKTA NAWINTSASHUN,
QILLQASHUN, PALASHUN YACHAKUSHUN…!

Material en validación
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

RIQITSIKUYNIN
Qichwantsikta yachakuqkuna:
Qampaqmi uryana maytuta makiykiman churamuu
hapallaykillapis yachakuq mayiykikunawan
yanapanakushpa uryayaanaykipaq, imayka ruraykuna
rurayaanaykipaq. Yachayniykikunata
kallpatsayaanaykipaq, tsaynaw qichwantsikta yachakur
alli naanipa aywayanaykipaq.
Kay qillqashqa maytuwanqa, llimpinkin, siqinkim hina
tsaynawllam qillqanki, nawintsanki, palanki qichwa
shimintsikchaw.

Paywan,
Qamwan,
Nuqantsik,
Kawaykashqaqa,
Qichwa Kawaynintsik
Manam wanunqatsu, ¡ Hatunyanqam….!

Waras, ushya killa ishkay warqanqa chunka qanchis wata

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 2


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

HUTII:____________________________________________________________

QICHWA YACHAKUYNII:_________________________________________

YACHAY WAYII:__________________________________________________

MARKAA:___________________________SUYUU:______________________

PAYLLAA…

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 3


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Winchisllay shipashkuna,
maqtakuna
Kanan, napanakuyta
yachakushun

ALLILLAKU?/ IMANAWLLATAQ KAYKANKI?/ YAMAYLLAKU?

ALLILLAM/ YAMAYLLAM KAYKAA/YAMAYLLAM

Paykunanaw napanakushun:

I Parlaq:……………... ………….., taytay .


II parlaq: …………………………, taytay Mashi. Makshi: ……………………., taytay …...

lliku: …………………….........................

_______________________________
kallmi: ……………………….………………yachakuq mayi. _______________________________
Anchi: …………………, shumaqlla shipash …………………. _______________________________
_______________________________

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 4


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

KAY RIMAYKUNATA YACHAKUSHUN

Imanawllataq
kaykanki?

Awmi,
yamayllam
Mana allim kaykaa.
kaa
(kaykaa) Raatuyaq/ kutiraamu
raatuna
Aywallay
Aywallaa/ taytay/mamay/
aywakushaqna/ Shipash/maqta
aywakuunam

ALLI KAAYIYNAPAQ:
Ichikllam qichwata rimayta yachaa Yapay niramuy

Imam nirqunki? Manam alliq kaayiitsu

Imanawtaq
Manam alliq nintsik “………”
wiyaatsu qichwachaw?

Imanawtaq
kayta_____ nintsik
qichwachaw? Ninqaata
kaayinkiku?

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 5


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Shipash Malli hirkachaw Sufiihu: - kuna


Waakakunata, Llapantsik
uushakunata, yachakushun
ashnukunatapis
mitsin: -kuna

Hukllaylla kaq Atska kaq Hukllaylla kaq Atska kaq

Yachatsikuq Yachatsikuqkuna _____________ _____________


_____________ _____________
Yachakuq Yachakuqkuna _____________
_____________
Shipash Shipashkuna _____________ _____________
Maqta Maqtaqkuna _____________ _____________
_____________ _____________
Maytu Maytukuna
_____________ _____________
Punku Punkukuna _____________
_____________
MishiKay rimaykunata ushay:
Mishikuna _____________ _____________
__________________
_____________
Wayi Shumaq shipashkunaWayikuna _____________
__________________
_____________ _____________
Wallpa Hatun___________ Wallpakuna
_____________ _____________
__________________
Hirka Yana____________ Hirkakuna _____________ _____________
Ishkay____________ __________________
tanta tantakuna _____________ _____________
ichik______________ __________________
_____________
Kay siqikunata rikay: _____________QILLQAY: :
Kima wamra_______ __________________
_____________ _____________
Shumaq uusha_____ _____________ _____________
Hukllaylla kaq
__________________
_____________ _____________
Puka wayta______ _____________________________
__________________
_____________ _____________
Ichik allqu_____ _____________________________
__________________
_____________ _____________
Shumaq urpi_____ _____________________________
____________
__________________
____________
_____________________________
__________________
_____________________________
__________________
_____________________________
__________________
Atska kaq
_____________________________
_____________________________
__________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
__________________
_____________________________
_____________________________
__________________
____
_____________________________
______
_____________________________
_____________________________
_____________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 6
_____________________________
_____________________________
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

nuqa Sufiihu: -chaw yachakuu


❖ NAWINTSAY:

Nunakuna Riquwaychaw, Waraschaw,


Qarwashchaw, Yungaychaw, Qarashchawpis
qichwata parlayan.

shufiihu chawwan shimikunata qillqay:

_____________ Mayuchaw _____________ wayrachaw


_____________ Hirkachaw _____________ raymichaw
_____________ Waraschaw _____________ pukuchaw
_____________ Wayichaw _____________ nuqachaw
_____________ Yakuchaw _____________ ashnuchaw
_____________ _____________
• Kay rimaykunata ushay:
_____________ _____________
_____________ _____________
_____________ pampachaw pukllaa. Nuqa
_____________ _____________
_____________ Pay ________________ taaran._____________ hirkachaw
_____________ Nuqakuna mayuchaw __________. _____________ pukllayaa
_____________ _____________ raymichaw
_____________
Shipashkuna__________________.
_____________ qutsuyan.
_____________ _____________
_____________ _____________
• kay siqipaq qillqay:
_____________ _____________
_____________ _____________
_____________ _____________
________________
_____________ _____________
_____________ ________________
_____________
____________ ________________
____________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 7
________________
________________
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Ruraynin: Allqu papata mikun


s o v
Shipash pampachaw pukllan _________________________________
_________________________________
Mishi lichita upun. _________________________________
_________________________________
Wamri qichwata parlan
_________________________________
_________________________________
_________________________________
___

Ruraynin: Shumaq shipash

❖ Ichik wamra ❖ ………………………….

❖ Hatun allqu ❖ …………………………..

❖ Yulaq uushaa ❖ …………………………..

❖ Yana mishi ❖ …………………………..

ruraynin: el gato = mishi

❖ El gallo / kaskash ❖ …………………………………


❖ La gallina /wallpa ❖ …………………………………
❖ Los burros/ ashnukuna ❖ …………………………………
❖ Las señoritas/ shipashkuna ❖ …………………………………
❖ Las mujeres/ warmikuna ❖ …………………………………

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 8


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Llapantsik
Yupashun:
Nuqa yupaykunata
yupayta yachakushun huk, ishkay,
yachaami kima …

❖ kay yupaykunata nawintsay:

1. huk 19 chunka isqun 200. ishkay pachak


2. ishkay 201. ishkay pachak huk
20. ishkay chunka
210.ishkay pachak chunka
3. kima/kimsa 21 ishkay chunka huk 211. ishkay pachak chunka huk
4.chusku/tawa 22. ishkay chunka ishkay 300. kima pachak
5. pitsqa 23 ishkay chunka kima 301. kima pachak huk
310. kima pachak chunka
6. huqta/suqta 30. kima chunka
311. kima pachak chunka huk
7.qanchis 31. kima chunka huk 400. chusku pachak
8. puwaq 32.kima chunka ishkay 401. chusku pachak huk
410. chusku pachak chunka
9. isqun 33. kima chunka kima
411. chusku pachak chunka huk
10. chunka 40. chusku chunka 500. pitsqa pachak
11. chunka huk 41. chusku chunka huk 600. huqta pachak
700. qanchis pachak
12. chunka ishkay 42. chusku chunka ishkay
800. puwaq pachak
13. chunka kima 50. pitsqa chunka 900. isqun pachak
14 chunka chusku 60. huqta chunka 999. isqun pachak isqun chunka
isqun
15. chunka pitsqa 70. qanchis chunka
1000 . waranqa
16. chunka
❖ huqta 80. puwaq chunka 1001. waranqa huk
17.chunka
❖ qanchis 99. isqun chunka isqun 2000. ishkay waranqa
18. chunka puwaq 100. pachak 2017. ishkay waranqa chunka

qanchis.

1919nka
50. pitsqa chunka
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 9
60. huqta chunka
70. qanchis chunka
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

❖ KAY YUPAYKUNATA QILLQAY:

…………………………………………………………………………. ………………………………………………………………..…….

……………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………
….
58
…………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………….

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 10


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

• Mashita yanapashun, kay yupaykunata qillqarnin:

_________________________________________________________
658 _________-

748 _________________________________________________________
_________-

_________________________________________________________
583 _________-
_________________________________________________________
848 _________-
9
_________________________________________________________
1597 _________-

• Yupaykunata qillqar ushay:


a) Kima pachak ……………….…………………………(327)
b) ……………………………………………...isqun (759)
c) ……………………………………………………... (75)
d) chusku…………………………………………….(455)
e) ishkay pachak …………………………………(278)
f) ……………………………….......................huk (981)
g) ……………………………………………………….(68)
h) Huqta pachak ………………………qanchis (637)
❖ Yupaykunawan rimaykunata qillqashun:

Chunka yana allqukuna hirkachaw aytsata mikuyan


_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
___________________________________________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 11
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

TAPUKUYKUNATA YACHAKUSHUN

A. Huk tapukuy:
• tapukuy
Imataq hutiyki?/imataq shutiyki?
• yaskiy
hutii_________________________________________m/mi

B. ishkay tapukuy:
Shipash/ maqta maychawtaq taaranki?

nuqa____________________________chaw taaraa
C. kima tapukuy:
Pitaq taytayki?/ pitaq mamayki?

Taytaa_______________________________m/mi

mamaa_______________________________m/mi
D. chusku tapukuy:
Maychawtaq uryanki/ maychataq arunki?

Nuqa____________________chaw uryaa/aruu.

E. Pitsqa tapukuy:

maychawtaq qichwata yachakunki?

Nuqa____________________chaw yachakuu.

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 12


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

ANKASH QICHWANTSIKPA
ACHAWAYANKUNA
Qichwantsikta rimanapaqqa atska leykunam
washaamantsik. Kanmi tsay Resolución Ministerial N° 1218
– 85 – ED, nishqan, tsaychawmi nimantsik imanaw
achawayata iñishinapaq. Tsay achawaya
panalfabetupitam AnKash qichwanpaq achawayata
akrayashqa: 17 kunsunantikunata: ch, h, k, l, ll, m, n, ñ, p,
q, r, s, t, w, y, ts, sh, Niykurnam huqta bukalkunata a, i, u
aa, ii, uu.
QICHWANTSIKPA ACHAWAYANKUNATA YACHASHUN:

CHIPI/CHIPSA HARA KUCHI

____________________________ __________________________ ___________________________


____________________________ __________________________ ___________________________
____________________________ __________________________ __________________________
_ _____

LUKMA LLAMA MISHI

____________________________ __________________________ ___________________________


____________________________ __________________________ ___________________________
____________________________ __________________________ ___________________________
_ _____ _

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 13


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

NINA ÑAWI PAPA

____________________________ __________________________ ___________________________


____________________________ __________________________ ___________________________
____________________________ __________________________ ___________________________
_ _____ _

QARATSA RUNTU/RURU SIKYA

____________________________ __________________________ ___________________________


____________________________ __________________________ ___________________________
____________________________ __________________________ ___________________________
_ _____ _

TUKU WALLPA YAKU

____________________________ __________________________ ___________________________


____________________________ __________________________ ___________________________
____________________________ __________________________ ___________________________
_ _____ _

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 14


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

TSUKU SHINTI API

____________________________ __________________________ ___________________________


____________________________ __________________________ ___________________________
____________________________ __________________________ ___________________________
_ _____ _

INTI UTKU UMIITA

____________________________ __________________________ ___________________________


____________________________ __________________________ ___________________________
____________________________ __________________________ ___________________________
_ _____ _

UUSHA WAAKA

Shimi

____________________________ __________________________
____________________________ __________________________
____________________________ __________________________
_ _____
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 15
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Huk uryay: NAWINTSAY:


/ts/ achawayata yachakushun:

TSUKU
(harawi)

Tsuku yanalla tsuku,


achachaqptin arwamanki,
alalaptin quñumanki;
naanichawpis wallkimanki,
tsatsaallami ruramurqan
kukulata tsarinaapaq,
yakutapis upunaapaq
tsukullaaqa wawqillaami
Qillqaqkuna: Ana Julca González - Leonel
Menacho López

❖ kay siqikunapa hutinkunata qillqay:

________________ ________________ ________________


_____ _____ _____

________________ ________________
________________
_____ _____
_____
❖ Mushuq shimikuna:

________________ ________________ ________________


________________ ________________ ________________
________________ ________________ ________________
Qichwantsikta llapantsik
_________
yachakushun …! _________ _________pág. 16
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

RURANAKUNA
Aaniy Haytay Muskiy …………… ……………
…………… ……………
Achipay Hiray Muspay …………… ……………
Apay Hurqay Mutsay …………… ……………
…………… ……………
Aqay Ishpay Nawintsay …………… ……………
…………… ……………
Aruy Iskay Pakay
…………… ……………
Ashiy Kaayiy Pichuy …………… ……………
…………… ……………
Ashpiy Kachay Pintiy …………… ……………
…………… ……………
Asikuy Kichay Pitsay
…………… ……………
Away Kuyay Punuy …………… ……………
…………… ……………
Aylluy Llamiy Puriy …………… ……………
Ayqiy Llimpiy Qayay …………… ……………
…………… ……………
Chaskiy Lluqay Qillqay …………… ……………
…………… ……………
Chikiy Machay Qimtsipay
…………… ……………
Churay Makyay Quy …………… ……………
…………… ……………
Hamakuy Mañakuy Rakiy …………… ……..
……..
❖ Kay shimiMaqay
Hampiy Rantikuy
ruranakuna ushan sufiihu: -y
Hanchay Muruy yarpay
Raiz verbal Qichwachaw Kastillanuchaw
Taqsi- Taqsi-y Sacudir
Puuka- ……………………………. …………………………
Suta- ……………………………… ……………………….
Tari- ……………………………….. ………………………
Tsapa- ……………………………….. ………………………….
Taqsha- …………………………….. ……………………..
Waqu- ……………………………… …………………………

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 17


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

RURAYNINTSIKKUNAPA HUTINTA YARPASHUN

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 18


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

RURAQKUNA
Hukllaylla kaq Atska kaq

NUQAKUNA
NUQA
QAMKUNA
QAM PAYKUNA

PAY NUQANTSIK

RURAQKUNAPA RURAYNINKUNATA YACHAKUNTSIK

Llapan ruraqkunapa uryayninkuna yachakuu:

Ruraqkuna Ruray: pukllay uryaynin


Nuqa Puklla-a Nuqa pukllaa
Qam Puklla-nki Qam pukllanki
Pay Puklla-n Pay pukllan
Nuqakuna Puklla-ya-a (ex) Nuqakuna pukllayaa
Qamkuna Puklla-ya-nki Qamkuna pukllayanki
Paykuna Puklla-ya-n Paykuna pukllayan
Nuqantsik Puklla-ntsik (incl) Nuqantsik pukllantsik

Yarpay llapan rimaykunawan kaynawlla parlantsik,qillqantsikpis


Ruraqkuna uryaynin
Nuqa -: (-a,-i,-u)
Qam -nki
Pay -n
Nuqakuna -yaa (ex)
Qamkuna -yanki
Paykuna -yan
Nuqantsik -ntsik (incl)

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 19


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Uryaykunata ruray:
1) Llapan ruraqkunapa hutinta qillqay:

___________________ ___________________ ___________________

___________________ ___________________ ___________________

___________________

2) Llapan ruraqkunawan kay rimaykunata qillqay:

Ruraqkuna rikay uryaynin


Nuqa
Qam
Pay
Nuqakuna
Qamkuna
Paykuna
Nuqantsik

Ruraqkuna Waqay uryaynin


Waqa
Qam
Pay

Qamkuna

Ruraqkuna punuy uraynin

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 20


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

3) kay rimaykunata ushashun:

_____________mikuu. _____________rantii.
____________ taaranki. ____________ yachakunki.
_____________parlan. _____________mikun.
_____________ puriyaa. _____________ pukllayaa.
__________ waqayanki __________ parlayanki
___________pukllayan ___________rantiyan
____________ mikuntsik ____________ qillqantsik

4) Ruraqkunawan rimaykunata qillqay:

__________________________ __________________________
__________________________ __________________________
__________________________ __________________________
_ _
5) Kay rimaykunata ushay:

• _______________ pampachaw pukllanki.


• Paykuna _________________ yachakuyan.
• Nuqa maytuta_____________________.
• Nuqantsik_______________________ yachakuntsik.
• ___________________________________ qutsuyanki.

6) Kay siqiwan rimaykunata qillqay:

Shipash malli mapamchaw pukllan


______________________________
______________________________
_____

______________________________
______________________________
______________________________
_____

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 21


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

ACHAWAYA /Q/WAN SHIMIKUNATA YACHAKUSHUN


QILLQANAPAQ PARLANAPAQWAN
KAY SHIMIKUNATA RIKAASHUN:
PARLAYNIN QILLQAYNIN KASTILLANU
• Qeru • Qiru • ……………………..

• Qepi • Qipi • …………………….

• Qelli • Qilli • …………………….

• Qeshu • Qishu • ……………………

• Qellay • Qillay • ……………………

• Qoru • Quru • ……………………

• Qotsu • Qutsu • ……………………

• Qocha • Qucha • …………………….

• Noqa • Nuqa • …………………...

• Qoyu • Quyu • ……………………

• Qoya • Quya • ……………………

RURAYNIN QILLAYNIN PARLAYNIN KASTILLANU


Qimay Qemay Escurrir
Q-i
qiri qeri Herida
Piqa Peqa Cabeza
I-q
wiqi weqi Lágrima
Quruta Qoruta Testículo
Q-u
Quri qori Oro
Uqsha Oqsha Paja
u-q
uqa Oqa Oca
Isqicha Esqicha Diarrea
I-c-q
sinqa Senqa Nariz/ hocico
Shunqu Shonqu Corazón
U-c-q
ullqu Ullqu Varón
URYAYKUNA :
QILLQAYNIN PARLAYNIN QILLQAYNIN PARLAYNIN
Qillay Quwa
Qiru Uqi
Qiwa Tunquriyuq
Qillqay Shunquyuqmi
Siqiy Nuqash
Qunqu NUQAKUNACHAW

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 22


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

QICHWA QILLQAYCHAW
QAPARIYKUNATA QILLQANAPAQ
Qichwantsikchaw qillqanapaq, kay qapariykunam kanan:
1. Huk bucal kaq:
o Arash A-rash
o Urus U-rus
o Atuq A-tuq
o Uqu u-qu
o …………….. ………………
o …………….. ………………
o …………….. ………………
2. Huk kunsunantiwan bukal:
o Chaki cha-ki
o Mishi mi-shi
o Tullu tu-llu
o Maki ma- ki
o ……………. ………………..
o ……………. ………………..
o …………… ………………..
3. Huk bucalwan kunsunanti:
o Allpa all-pa
o Allwi all-wi
o Aqtsa aq-tsa
o Ishkay ish-kay
o ……………… ………………….
o …………….. ………………….
o …………….. ………………….
o
4. Huk kunsunanti bukalwan yapay kunsunanti:
o Shillku shill-ku
o Manka man-ka
o Parquy par-quy
o Kuntur kun-tur
o Warmin war-min
o ……………… …………………
o ……………… …………………

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 23


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

ASHMANTSIKKUNA
Anti markantsikchawqa atska ashmakunam kapamantsik:

❖ Ashmantsikunapa hutinkuna:

añas _________ _________ _________


_________
atuq _________ _________ _________
_________
amuku _________ _________ _________
_________
haka _________ _________ _________
_________
llama _________ _________ _________
_________
wikuña _________ _________ _________
_________
puma _________ _________ _________
_________
luychu _________ _________ _________
_________
waywash _________ _________ _________
_________
chinchis _________ _________ _________
_________
killiksha _________ _________ _________
_________
wanaku _________ _________ _________
_________
wiskur _________ _________ _________
_________
winchus _________ _________ _________ _________
_________ _________ _________
_________
_________ _________ _________
_________
_________ _________ _________
_________
_________ _________ _________
_________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …!
_________ _________ _________ pág. 24
_________
_________ _________ _________
_________
________ ________ ________
________
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

❖ Llanpantsik kay niyta nawintsashun:


Ashmallaakuna
Wayiichaw kuchita, mishita, allquta,
uushata, wallpata, kakashta waataa
Tsaymi kuchii:
Wiq, wiq, wiq, nin.
Tsaymi mishii:
Ñaw, ñaw, ñaw, nin.
Tsaymi allquu:
Hap, hap, hap, nin.
Tsaymi uushaa:
Waa, waa, waa, nin
Tsaymi wallpaa:
Turiq, turiq, turiq, nin.
Tsaymi kakashnii
Ququrii, ququrii, ququrii, nin.
Tsaynawmi kuchipis, mishipis, allqupis,
Uushapis, wallpapis, kakashpis wayiichaw kawakuyan
Qillqaq: Domingo Sigueñas

1.- kay tapukuykunata yaskiy:


❖ Mayqan ashmakunatataq wayiykichaw waatanki?
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________

❖ Imanawtaq ashmakuna niyan?

_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________

❖ Pitaq kay niyta qillqan?

_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 25


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Hutinkuna
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________

Ruranqankuna

_______________________________
_______________________________
_______________________________
_____________________________

Kay ashmakunawan rimaykunata qillqay:

_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
____________________

_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
____________________

_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
____________________

_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
____________________

_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
____________________

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 26


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

QARAPA PULLANKINKUNA RINRI

SINQA

WIRPA

SHIMI

KIRU

QALLU

CHAKALLWA

URKU

AQTSA

QICHIPRA

QIPSHA

NAWI

QAQLLA

KUNKA
LLIKLLAKSHU

QASQU

CHICHI

PUPU

TSIQLLA

PACHA

RIKRA

KUKUCHI

RUKUNA

SHILLU

MAQSHU

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 27


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

ATAKA

CHAKIPALTA

UTSUPUTU

PIRURU

CHAKIRUKUNA

CHAKI

SHINQASH

QUNQU

CHANKA

PALITU

TSIQLLA

ATAKA

SIKIQAQLLA

WAQTA

WASHA

MATANKA

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 28


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

SHUNQU

PACHARURU

PUYWAN

TUNKUSH

ÑATIN

AYAQ

PACHA

YAWAR

URUS

TULLU

AYTSA

QARA

TITA AQISH

AQISH

LLANU AQISH

UQITI

ISHPAKUNANTSIK

ULLQU

WARMI

RAKA

RANI

CHUPI

PISHQU

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 29


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

PIPA KANQANTA YACHAKUSHUN


Atska kaq
Hukllaylla kaq

NUQAKUNAPA
NUQAPA
QAMKUNAPA
QAMPA PAYKUNAPA

PAYPA NUQANTSIKPA

❖ Hukllaylla kaq:
Pipa kanqan Shimipa ushaynin sufiihu Qillqaynin Qillqaynin
Huk buukal
-: Piqa-a Chupa-a
nuqapa Ishkay buukal
-nii Raqaa-nii Waywash-nii
/achawaya
Huk buukal
-yki Piqa-yki Chupa-yki
qampa Ishkay buukal
niyki Raqaa-niyki Waywash-niyki
/achawaya
Huk buukal
-n Piqa-n Chupa-n
Paypa Ishkay buukal
nin Raqaa-nin Waywash-nin
/achawaya

❖ Atska kaq:
Pipa Shimipa Astka
sufiihu Qillqaynin Qillqaynin
kanqan ushaynin willakuq
Huk buukal -kuna Piqa-akuna Chupa-akuna
-:
Nuqakunapa -ntsik Piqa-ntsik Chupa-ntsik

Nuqantsikpa Ishkay buukal -kuna Raqaa-niikuna Waywash-niikuna


-nii
/achawaya -nintsik Raqaa-nintsik Waywash-nintsik
Huk buukal
-yki -kuna Piqa-ykikuna Chupa-ykikuna
qamkunapa Ishkay buukal
niyki -kuna Raqaa-niykikuna Waywash-niykikuna
/achawaya
Huk buukal
-n -kuna Piqa-nkuna Chupa-nkuna
Paykunapa Ishkay buukal
nin -kuna Raqaa-ninkuna Waywash-ninkuna
/achawaya

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 30


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Yarpay llapan shimikunawan kaynawllam parlantsik qillqantsikpis:


❖ Bukalchaw shimikuna ushaptin:

Pipa kanqan Haka rimaynin


Nuqapa Haka-a Nuqapa hakaa
Qampa Haka-yki Qampa hakayki
Paypa Haka-n Paypa hakan
Nuqakunapa Haka-a-kuna Nuqakunapa hakaakuna
Qamkunapa Haka –yki-kuna Qamkunapa hakaykikuna
Paykunapa haka – n-kuna Paykuna hakankuna
Nuqantsikpa Haka -ntsik Nuqantsikpaq hakantsik

❖ Kay shimikunawan qillqay:

Pipa kanqan wallpa maytu


Nuqapa
Qampa
Paypa
Nuqakunapa
Qamkunapa
Paykunapa
Nuqantsikpa

Yarpay llapan shimikunawan kaynawlla parlantsik qillqantsikpis

Pipa kanqan raraynin


Nuqapa -:
Qampa -yki
Paypa -n
Nuqakunapa -:kuna (ex)
Qamkunapa -ykikuna
Paykunapa -nkuna
Nuqantsikpa -ntsik (incl)

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 31


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

❖ Achawayachawwan ishkay bukalchaw shimikuna ushaptin:

Pipa kanqan atuq rimaynin


Nuqapa atuq-ni-i Nuqapa atuqnii
Qampa atuq-ni-yki Qampa atuqniyki
Paypa atuq-ni-n Paypa atuqnin
Nuqakunapa atuq-nii-kuna Nuqakunapa atuqniikuna
Qamkunapa atuq –niyki-kuna Qamkunapa atuqniykuna
Paykunapa atuq– nin-kuna Paykuna atuqninkuna
Nuqantsikpa atuq –ni-ntsik Nuqantsikpaq atuqnintsik

❖ Kay shimikunawan qillqay:


Pipa kanqan anas kapulii
Nuqapa
Qampa
Paypa
Nuqakunapa
Qamkunapa
Paykunapa
Nuqantsikpa

Yarpay llapan shimikunawan kaynawlla parlantsik qillqantsikpis

Pipa raraynin
kanqankuna
Nuqapa -nii
Qampa -niyki
Paypa -nin
Nuqakunapa -niikuna (ex)
Qamkunapa -niykikuna
Paykunapa -ninkuna
Nuqantsikpa -nintsik (incl)

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 32


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Uryaykuna:
I.- kay shimikunata pipa kanqanta willakushun, tsaypaq ishkay llimpi
qillqanata inshiy:
Hukllaylla kaq
Qichwa kastillanu
I II III

Shimi
Ampi
Chakra
Chupa
Kullash
Kuru
Manka
Marka
Shunqu
Ashma
Shipash
Kuntur
Rinri
Waqta
Anash
Warmi
Ullqu
maytu

Atska kaq
qichwa
I (Incl) I (Excl.) II III
kuchi
Laptop
Urpi
Waaka
Uusha
Arash
Mashwa
Tsuqllu
Shapash
Kakash
Api
Tuqush

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 33


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

1. Kay rimaykunata tinkutsiy:


Qichwachaw kastillanuchaw
Paypa kakashnin Flores hermosas

Yana mishillaa Su libro del profesor

Shumaq waytakuna Su gallo

Kallupa wayin Mi gatito negro

Yachatsikuqpa maytun Mi casa blanca

Nuqapa yulaq wayii Tu sombrero negro

Qampa yana tsukuyki Sus dos ovejas

Paypa ishkay uushan Su casa de Carlos

2. Qichwachaw kay kastillaanu rimaykunata qillqay:


____________________ ____________________
Mi casa grande ____________________ Mi gato negro ____________________
Tu corazón ____________________ ____________________
Sus orejas
____________________ ____________________
Mi gallo rojo canta
____________________ Tus ojos negros ____________________
Mis dos gatos begros ____________________ ____________________
Sus manos
Mi burra come ____________________ ____________________
____________________ blancas ____________________
mis dos pollos ____________________ ____________________
Mis estrellas
______ ______________
3. kay rimaykunata ushashun:

Mishii • Yana______________ aytsata mikun.


allquyki • ________________challwachaw rantikun.
Mamaa • Qampa______________ hakaata mikun.
wallpaykikuna • Paypa ashnun__________________purin.
Chakraachaw • ___________________________hara ashpiyan
Qamkunapa

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 34


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Kay rimayta yachakushun:

Kay
willakuykunachaw yachakushun:
❖ Kikintsik kashqa:
Ruraqkuna kay uraynin
Nuqa kaa Nuqa yachatsikuq kaa
Qam kanki Qam yachakuq kanki.
Pay ---------------- Pay hampikuqmi.
Nuqakuna kayaa Nuqakuna yachatsikuq kayaa.
Qamkuna kayanki Qamkuna yachakuqkuna kayanki.
Paykuna Kayan. Paykuna hampikuqmi kayan.
Nuqantsik kantsik Nuqantsik qichwa parlaq kantsik.
❖ Nuqantsikpis rimaykunata rurashun:

____________________________________________ ____________________________________________
____________________________________________ ____________________________________________
____________________________________________ ____________________________________________
____________________________________________ ____________________________________________
❖ Kay siqikunata rikarir yachakuq ___________________________________________
___________________________________________
mayiykiwan parlay, tsaypita
rimaykunata qillqay:

____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
___________________________________________

____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
___________________________________________

____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 35
___________________________________________
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Kanan, kay yachakuyta yachakushun rimay:

Pipa Shimi Rimaynin


Kanan patsa
kanqankuna tinkutsiqkuna
Nuqapa -: Kapaman Nuqapa ishkay maytuu kapaman.

Qampa -yki Kapushunki Qampa yana wallpayki kapushunki.

Paypa -n Kapun Paypa chusku wayin kapun.

Nuqantsikpa -ntsik Kapamantsik Nuqantsikpa chakrantsik kapamantsik .


Nuqakunapa -:kuna Kayaapaman Nuqakunapa ashnuukuna kayaapaman.
Qamkunapa atksa waakaykikuna
Qamkunapa -ykikuna kayaapushunki
kayaapushunki.
Paykunapa wallka uushankuna
Paykunapa -nkuna kayaapun
kayaapun.

❖ Kay siqikunata rikarir yachakuq mayiykiwan parlay, tsaypita


rimaykunata qillqay:

____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
___________________________________________

____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
___________________________________________

____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
___________________________________________

____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 36
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Anti markantsikchawqa unaypitan nunakuna, warmikunapis


kuyay shutiyuq kayan. Wakin runakunapa shuntinkuna
tsaynaw karqan: Waskar, Rumi Chaki, Pachakutiq,
Waynaqapaq, Mama Uqllu, Kusi Quyllurpis, tsay shutikunata
Ullantay maytuchaw tarintsik. kanan witsayyaqmi kay kuyay
shutikuna kan.
✓ Kanmi Tayta Allmam kuyay shutikunata
willamashun:

Anti markachaw kay shutikunan kan:


Akuuchu, Amaku, Anki, Ashu, Alichu,
Amllu, Anchi, Antu, Awlli, Kallmi, kallu,
Ishpi, Ishti, Lliku, Isha, Ishiiku, Ishaaku,
Mashiiku, Mañu, Maallu, Malli, Makshi,
Maka, Misha, Millqipis.

Nuqapa shutii Ñatim, hina kanmi:


Ñishtu, Mushi, Ushka, Pashku,
Pawllu, Pumpi, Llika, Llupi, Shamu,
Shanti, Shatu, Shiku, Tillu, Winshi,
Wikcha, Tullipis.

Kay kuyay shutikunawan rimaykunata qillqashun:


1.Pawllu taytanpa chakranchaw papata muruykarqan.
2.Mushiwan Mañu yachaywayita yachakuq aywaykayan.
3.Ushkam raymichaw atska shika shikata rantikurqan.

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 37


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

MAYCHAW KANQAN
Kay maychaw
kanqankuna shimita
KAY
yachakushun
rimaykunata qillqanapaq
TSAY

TAQAY

WAK

WASHA
❖ Rurayninkunata yachakushun:
Hukllaylla kaq: atska kaq
:
Kay warmi tantata rantikun. Kay yachakuqkunam qichwata parlayan.
Tsay shipashmi wayta rantikun. Tsay yulaq mishikuna hiiluwan pukllayan.
Taqay yana mishi aytsata mikun. Taqay nunakuna hirkachaw papata muruyan.
Wak wamra pampachaw pukllan. Wak ashmaakuna qiwata mikuyan.
Washa hirkakunachaw allaapa pishqukuna
Washa marka allaapa shumaq.
kayan

❖ Kay rimaykunata qillqarnin ushay:


o Nuqakuna ______________pampachaw pukllayaa.
o _______________añasmi chakraachaw___________ mikun.
o ___________ wamrakuna qichwata allaapa shumaq________.
❖ Kay siqipaq parlashun:

____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
___________________________________________

____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
___________________________________________

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 38


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Kay qutsuta qutsur yachakushun:

Mama (Qutsu)
Chaki churay.
¡Mama, mama! ¿Imata munanki? (IK)

¡Mashi, Mashi, mutita mashtamuy! (IK)


Chaki churay.
¡Mama, mama, mishki mutillaari! (IK)
¡Mashi, Mashi, mikupaarillayri! (IK)
Chaki lutskay.
Trigu mutita llushturishun
Kushi kushi mikunapaq.
Mutintsikta mashtarishun,
mikur mikur mashtarishun.
Qillqaqkuna:
- Víctor Paredes Estela
- Leonel Menacho López
❖ Mushuq shimikunata ashishun:

_______________________ _______________________ _______________________


_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ _______________________ _______________________
_______________________ _______________________ _______________________
____________ ____________ ____________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 39
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

PARLAY

AYLLUNTSIKKUNAPAQ PARLASHUN

shimikuna
Yaya : ‘padre’
Mama : ‘madre’
Ñaña : ‘hermana’ (mujer – mujer)
Turi : ‘hermano’ (mujer – varón)
Pani : ‘hermana’ (varón – mujer)
Wawqi : ‘hermano’ (varón – varón)
Llumtsuy : ‘nuera’, ‘cuñada’
Masha : ‘yerno’, ‘cuñado’
Tsuri : ‘hijo’ o ‘hija’ (del varón)
Wawa : ‘hijo’ o ‘hija’ (de la mujer)
Wamra : ‘Hijo (a) del varón/mujer’.
Willka : ‘nieto’ (a)
Warmi willka : ‘nieta’
Ullqu willka : ‘nieto’
Awilu : ‘abuelo’
Awila : ‘abuela’

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 40


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

1. Aylluykipa hutinkunata, watankunata, ima kayanqanta qillqay:

Taytaa/yayaa/papanii
Mamaa/mamanii _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _____________________________
_____________________________ _
_

Awiluu:
_____________________ Awilaa:
_____________________ ______________________
_____________________ ______________________
_____________________ ______________________
_____________________ ______________________
_____________________ ______________________
_____________________ ______________________
_____________________ ______________________
_______ ______________________
______________________
Turii/wawqi:
______________________
______________________________ Nanaa/paniii:
___
______________________________ _________________________
______________________________ _________________________
______________________________ _________________________
______________________________ _________________________
_________________________ _________________________
_________________________
_________________________

Nuqa:
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
__________-

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 41


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

2. Kay tapukuykunata yaskiy:


A. Taytaapaq parlaa:
o Ayka watayuqtaq taytayki?
o Yayaykiqa imataq?
o Maychawtaq yayayki uryan/arun?
B. mamaapaq parlaa:
o Ayka watayuqtaq mamayki?
o mamaykiqa imataq?
o Maychawtaq mamayki uryan/arun?
3. Kay rimaykunata ushaa:

1.- Mashipa__________________ chakrachaw papata murun.


2.- __________________________waraschaw allaapa machan.
3.- _________________________ hirkachaw ashmakunata mitsin.
4.- Taytaawan________________________ nuqata kuyayaman.
5.- kallmipa_____________________________qichwata parlan.
6.- awilaami haka kashkita, kamtsata ____________________.
7.- kallupa taytanmi____________________________ yachatsin.

4. Kay siqipaq llapantsik parlashun:

___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
__________________________________

___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
__________________________________

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 42


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

LLIMPIKUNATA YACHAKUSHUN
Anti markachaw nunakuna tikuy laaya llimpikunata riqiyan:
pukata, anqashta, yanata, lliwyata, quyuta, mullu mulluta,
kullita, qamlas pukata, qamlas anqashta, wakin llimpikunatapis
riqiyanmi.
1. Llimpikunapa hutinta ashiy:

KULLI Q A LL W A S H A W LL

PUKA U K H K U L L I Y I

YANA
L P Y U M A H A A W
MULLU MULLU
M U LL U M U LL U N Y
AYAWMA
H K H A R W I K A A
MUSQU
A A Y A W M A K Ñ I
YULAQ

LLIWYA W Q A M U S Q U K A

QALLWASH I A Y U L A Q L Y W

Wakin llimpikuna:
arwaq qarwash uchpas
chiwi Qullqi niraq Uqi/titi
chullpa Quri rikuq chiqchi
qarwa qushmi suqu
2. Kay rimaykunachaw llimpikunata qillqay:
• ______________uushaa qiwata mikun.
• Taqay _____________waytata pallaa.
• Kay chiinapa ___________ yurpan kapun.
• Taqay __________mishillaa lichita upun.
• Taqay shipash______________chumpata rantin
• _____________________Perú suyupa unanchan.
• Nunakuna challwachaw _______waytakuna___
rantikuyan.

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 43


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

3. Kay ashmakunapaq llimpimkuna qillqay:

Puka mishillaa
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
4. Kay ashmakunawan urasiyunkunata qillqay:
____________________________________
____________________________________
❖ Hukllaylla kaq : ____________________________________
____________________________________
____________________________________
• Kay puka mishillaa wayiichaw_________________
liichita upun.
• ______________________________________________
• ______________________________________________
• ______________________________________________
• ______________________________________________
• ______________________________________________
__________________________________________________________________________
❖ Atska kaq:
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
• Taqay yulaq mishikuna wayiichaw aytsata mikuyan.
__________________________________________________________________________
• __________________________________________________
__________________________________________________________________________

• __________________________________________________
• __________________________________________________
• __________________________________________________
• __________________________________________________
________________________________________________________________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 44
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Kay harawita llapantsik nawintsashun:

Mushuq shimikuna:
Mushuq shimikuna:

____________ ____________ ____________


____________ ____________ ____________
____________ ____________ ____________
____________ ____________ ____________
____________ ____________ ____________
____________ ____________ ____________
____________ ____________ ____________
_ _ _

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 45


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

SHUTI TIKRATSIQKUNA
willakuykuna Shuti tikratsiqkuna
Alli nuna chakwanta yanapan Alli

Shumaq chiina waytata rantin. Shumaq

Malli rakcha chumpata taqshan. Rakcha

Mishki tantata mikuykaa. Mishki

Mamaami ayaq utsuta rantin. Ayaq

Puchkuq limuunta shuquu. Puchkuq

Qam qamlaq apita upunki. Qamlaq

Hatun ashnuumi pampachaw mikuykan. Hatun

Taksha waakaami wayichaw kaykan. Taksha

Ichik wamran maytuta nawintsan. Ichik

Qammi llanu shukshuta ashinki. llanu

Mashi lasaq qipita apan. Lasaq

Nuqakuna ankash papa saakuta ankash


huytuyaa.
Yuraq
Yuraq waakallaami hirkachaw mikun.
Yana
Yana kawallu yakuta upun.
Puka
Puka chumpaata taqshaa.
Qamlas puka
Qamlas puka waytakunata rantikuu.

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 46


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

1) Kay shuti tikratsiqkunawan uurasiyunta qillqashun

shuti tikratsiqkunata inshishun

yuraq Yana mullu puka hatun ichik

shumaq llullu taksha awkis chupasapa

Shumaq allqum waqyan _______________________________

_________________________________ _______________________________
_______________________________
_________________________________
_

_________________________________
__________________________________
_________________________________
__________________________________
_________________________________
__________________________________

__________________________________ _______________________________
__________________________________ _______________________________
__________________________________ _______________________________

_________________________________
__________________________________
_________________________________
__________________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! ___ pág. 47
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Shimitikratsiqkuna hutikunapa nawpanchawmi


parlashqapis qillqashqapis aywan, kanan kima yachakuq
wamrakuna willamashun wakin huti tikratsiqkunapa
hutinkunata:
Shumaq
¡winchisllay! Qichwa yachakuqkuna shipash
Imanawllataq kaykayanki? Hutiimi Ushta. challwachaw
Kanan Hutitikratsiqkuna nimushaq, kanmi pukutaq
mushuq, makwa, shumaq, hatun, wayta
ichikllallam, awkis, llullu, pukutaq, asyaq, rantikun.
chukru, tsaki, uqu, wira, uyu/tullu,
utishqapis.

¡Winchisllay! nuqapa shutii Llusham,


• Nuqantsikpis
nuqapis kay huti tikratsiqkunawan
willakamushaq
Kanmi: anqaq, chawa, qapya, mapa,
rakcha, uli, qila, upa, chashqa, wisku,
ayaq, puchkuq, kuyakuq, laqlapis

rimaykunata qillqashun:
• Taqay warmi challwachaw pukutaq waytakunata rantikuykan.
• Llapan nunakunam hirkachaw tsaki hatakunata aylluykayan.
• Wakin shipashkunash mushuq ratashkunata rantiyashqa.
• Yana mishiwan yulaq allqu wayiichaw chawa aytsata mikuyan.

• Manash, taqay qila chuulu mamanta yanapantsu.

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 48


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

• Shipash Mallichaa wayinchaw ayaq ruqutukunata rantikurqan.


Tuna patsa shimkunata yachakushun:
TUNA PATSANTSIKTA RIQISHUN

_________ _________ _________ _________ _________ _________


Allpa
_________ _________ _________ _________ _________ _________
Ampi
_________ _________ _________ _________ _________ _________
Anta
_________ _________ _________ _________ _________ _________
Apu
_________ _________ _________ _________ _________ _________
Uqu
_________ _________ _________ _________ _________ _________
Chakra
_________ _________ _________ _________ _________ _________
Chala
_________ _________ _________ _________ _________ _________
Chuqi
_________ _________ _________ _________ _________ _________
Hirkan
_________ _________ _________ _________ _________ _________
Hunish
_________ _________ _________ _________ _________ _________
Hanan
_________ _________ _________ _________ _________ _________
patsa
_________ _________ _________ _________ _________ _________
___ ___ ___ ___ ___ ___
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 49
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

❖ siqikunapa qillqayninwan tinkutsiy:

Qarwas markachawmi
Wankilla tushuq nunakuna,
mama miichipa rayminchaw
tushuyan.

Ishkay shumaq warmikunam


chakrachaw kustalman atska
papakunata winayan,
wayinkunata apayananpaq

Huk wamram yana


allqunwan naanipa kushi
kushi aywaykan, awilanta
willaq mamanpa wayinta
shamunanpaq.

Tayta Shantim wayinchaw


allaapa shumaq tsukukunata
ruraykan, payqa waras
markachawmi Tsuku
rurashqankunata rantikun.

Kallmiwan wawanmi
chakrachaw kima
saakukunaman harata
winayarqun,niykur ashnuwan
wayinkunapa apayanqa.

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 50


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

TAPUKUY SHIMIKUNA
¿Aykataq? ¿Imanawtaq? ¿imataq?

¿imatataq? ¿ imanirtaq? ¿ imapaqtaq?

¿ imaqtaq? ¿ imaytaq? ¿ maytaq?

¿ maymantaq? ¿ maypataq? ¿ maypitataq?

¿ mayqantaq? ¿ pitaq?
• Kay tapukuykunata yaskiy:

• ¿Pitaq taytayki?____________________________________________________________
• ¿Imataq mamaykipa hutin?_________________________________________________
• ¿Aykataq papapa chanin?_________________________________________________
• ¿Imaytaq Limapa aywanki?________________________________________________
• ¿Imanawtaq chuulluta ruranki?_____________________________________________
• ¿Piwantaq taaranki?______________________________________________________
• ¿Maychawtaq qichwata yachakunki?_____________________________________

• Yachatsikuq tapukun:

¿Pitaq pay?
__________________________________________
¿Maychawtaq kaykan?
__________________________________________
¿Imatataq ruraykan?
__________________________________________
¿Imatataq yachatsikuykan?
___________________________________________
¿Ima shimitataq yachakuykan?
___________________________________________

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 51


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

YAWAR MAYIPAQ TAPUKUY


Kallmi: Mallka, ¿Maychawtaq yurikurqayki?
Mallka: Nuqa Yanamachawmi yurikurqaa.
Kallmi: ¿Imay watachawtaq yurikurqayki?
Mallka: 1985 watam.
Kallmi: ¿Ayka watataq kapushunki?
Mallka: 31 watam kapaman.
Kallmi: ¿Kananqa maychawtaq yachanki?
Mallka: Arequipa markachawmi yachaa.
Kallmi: ¿Mamaykipa imataq hutin?
Mallka: María Jara Villarmi.
Kallmi: ¿Payqa may markapitataq?
Mallka: Payqa Waylaspitam
Kallmi: ¿Ayka watanataq kapun?
Mallka: 50 watam kapun.
Kallmi: ¿Yayayki may markapitataq?
Mallka: Payqa Riquwaypitam.
Kallmi: ¿Ayka watanataq kapun?
Mallka: 51 watam.
Kallmi: ¿Ñañayki, turiyki kanku?
Mallka: Awmi, huk turii, ishkay ñañaami kapaman.
Kallmi: ¿Quwayki kapushunkiku?
Mallka: Manam kapamantsu.

❖ MUSHUQ SHIMIKUNATA ASHISHUN:


________________________ ________________________ ________________________
________________________ ________________________ ________________________
________________________ ________________________ ________________________
________________________ ________________________ ________________________
________________________ ________________________ ________________________
________________________ ________________________ ________________________
___ ___ ___
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 52
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

YACHAKUQ MAYINTSIKWAN KAWAYNINTSIKPAQ TAPUNAKUSHUN:

__________: _______, ¿___________________ yurikurqayki?

__________: Nuqa____________________________________.

__________: ¿Imay watachawtaq ____________________?

__________: ____________________________________________.

__________: ¿Ayka ____________________________________?

__________: _________________________________ kapaman.

__________: ¿_________________________________ taaranki?

__________: ____________________________________________.

__________: ¿__________________________imataq hutin?

__________: ____________________________________________.

__________: ¿___________________________ markapitataq?

__________: Payqa_____________________________________.

__________: ¿______________________ watanataq kapun?

__________: ____________________________________________.

__________: ¿___________________________________________?

__________: Payqa _____________________________________.

__________: ¿Ayka watanataq kapun?

__________: _____________________________________watam.

__________: ¿___________________________________________?

__________: _____________________________________________

_________: ¿____________________________________________?

________: ______________________________________________.

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 53


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

AYKA KANQANKUNA

llapan atska atskaq

wallka wallkaq Wakin

pullan
Llapan shimi ayka kanqankunawan rimaykunata qillqashun:

Llapan yana waakuna pampachaw qiwata mikuyan.

Llapan nunakuna hirkachaw papata muruyan.

Llapan wallpaakuna hatun ruruta wachayan.


llapan
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________

Atska kakashkuna pampachaw harata aspiyan.


Atska yana urpikuna plaasachaw kayan.
hirka wayiichaw Atska hakaakuna kapaman
Shantipa atska kawallunkuna kapun. atska
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
________________________________________________

Atskaq runakuna raymichaw kaykayan.


Atskaq yachakuqkuna yachay wasita aywayan
Atskaq shipashkuna plaasachaw kaykayan.
Atskaq yachatsikuqkunash karasta aywayanqa
atskaq _____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
________________________________________________

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 54


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Shantipa wallka uushankuna kapun.


Wallka mishikuna waraschaw kayan.
Wallka mikuykuna Shilla markachaw kanqa.
wallka Quyllur markachaw wallka kuchikunata waatan
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
________________________________________________
wallkaq shipashkuna minkachaw uryayan.
Wallkaq warmikuna waraschaw kayan.
Wallkaq waraschaw maqtakuna qichwata parlayan. wallkaq
Quyllur markachaw wallkaq wamrakuna yachay
wayiman aywayan.
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
________________________________________________
Yungaychaw wakin nunakuna qichwa parlayan.
Wakin mishikuna aytsata mikuyan.
wakin Wakin wamikuna raymichaw tushunyan.
wakin runakuna tuqushta mikuyan.
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
________________________________________________

Pullan wamrakuna pampachaw pukllayan.


Chakraachaw Pullan waakaakuna qichwata mikuyan.
Pullan yachatsikuqkuna chaki naanipa aywayan.
Pullan nunakuna kuchin kankata mikuyan. pullan
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
________________________________________________

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 55


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

TAPUNAKUY
YACHAKUQ
MAYINTSIKKUNAWAN
LLAPANTSIK
RIQINAKUSHUN!

• yachakuq mayiykiwan, kay riqinakuyta nawintsay:

Ishti: ¡Winchisllay! Shumaqlla shipash. Imataq hutiyki?

kallmi: Nuqapa hutiiqa kallmi Leonmi.

Ishti : Maypitataq kanki?

Kallmi : Waripitam kaa

Ishti: Maychawtaq taaranki?

Kallmi: kananqa Waraschawmi taaraa.

Ishti: kallmi, maychawtaq uryaykanki?

Kallmi: Yachay wayichawmi uryaykaa.

Ishti: Ayka watayuqtaq kanki?

kallmi: Kima chunka kima watayuqmi kaa.

Ishti: imay watachawtaq yurikurqayki?

Kallmi: waranqa isqun pachak puwaq chunka huqta watachawmi


yurikurqaa.

Ishti: Pikunataq taytaykikuna kayan?

Kallmi: taytaakuna Makshi Leonwan Malli Huarazmi kayan.

Ishti: Mayqan ashmakunataq allaapa kuyanki

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 56


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

kay hamitsikuykunata yachakuq mayiykiwan


hamutsinakuyay:

Imallash? ¿Imash?
Huk chiina kima
uchkuyuq:
} sikinpa ninata qarqun,
umanpa supin,
shiminpa mikun
pitaq?

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 57


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

SHIMI HUNTATSIQKUNA
-ta -naw
______________________________ _______________________________
______________________________ _______________________________
______________________________ _______________________________
______________________________ _______________________________
-kama
______________________________ -yaq
_______________________________
______________________________ ______________________________
_______________________________ _______________________________
_____
_______________________________ _______________________________
_______________________________ _______________________________
_______________________________ _______________________________
-wan
_______________________________ -chaw
_______________________________
______________________________
_______________________________ ______________________________
_______________________________
_______________________________ _______________________________
_______________________________ _______________________________
_______________________________ _______________________________
-man
_______________________________ -pita/-piq
_______________________________
______________________________ ______________________________
_______________________________ _______________________________
_______________________________ _______________________________
_______________________________ _______________________________
_______________________________ _______________________________
-paq
_______________________________ -pa
_______________________________
______________________________ ______________________________
_______________________________ _______________________________
_______________________________ _______________________________
_______________________________ _______________________________
_______________________________ _______________________________
-raykur
_______________________________
-pura
_______________________________
______________________________ ______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …!
______________________________ pág. 58
_____
_____
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

SHIMI HUNTATSIQKUNA
RIMAYKUNA1CHAW INSHISHUN
➢ Sufiihu –ta, kay sifiihuqa kastillaanuchaw shimichawqa “a”, “al”
willanantsik, paytaqa inshintsik kaynawmi:
1) Ruraynin:
❖ Llapan wamrakuna maytuta nawintsayan.
❖ Taytaa mamaata kuyan.
❖ Chuulu waytata rantin.
❖ Yachatsikuqkuna yachaywasita aywayan.
2) Kay niykunata ushashun:
wayichaw
❖ ____________ ishkay tantakuna___ rantii.
Nuqam
❖ Taqay chiina____________allaapa kuyan.
❖ Paykunash_________ wallpa___ waatayan. shipashmi
❖ Llapan wamrakuna qichwata _____________. yachakuyan
❖ Kay___________ wayinchaw wallpa__, kuchi_, mishita
paabu_, haka_pis____________. waatan
3) Kastillaanu kaykaqta qichwachaw qillqay:
Kastillaanu qichwa
Ellos leen muchos libros.
Nosotros compramos muchas flores.
Juan siembra maíz en la chacra.
El gato de manuel toma leche.
Nanci va hacia la cuidad de Lima

4) Kay siqipaq parlay hina qillqay:


__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
________-
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! __________________________________
pág. 59
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
________-
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

➢ Sufiihu –chaw, kay sifiihuqa maychaw kanqantan


willamantsik, kastillaanu shimichawqa niy: “en”.
1) Ruraynin:
❖ Taqay nunakuna chakrachaw uryayan.
❖ Chuulu hirkachaw shipashta mutsan.
❖ Kay kima ashnukuna pampachaw mikuyan.
❖ Yachatsikuqkuna yachaywasichaw uryayan.
❖ Llapan wallpaakuna wayiichaw taarayan.
2) Kay niykunata ushashun:
Kallichaw/ nuqa / challwachaw /wamrakuna /yachakuu /hirkachaw

❖ Llapan ________________ mayu_____ pukllayan.


❖ Kay warmikuna __________________ mikuyan.
❖ ________ hatun yachay wayichaw qichwata____________.
❖ Ishkay shipashkuna____________ uushakuna____ mitsiyan.
❖ Mishiwan allqu kalli_______ aytsa____ mikuyan.
3) Qichwantsikchaw, Kastillaanu rimaykunata qillqay

Los niños trabajan en la chacra/______________________________________________________


Todas las señoritas hablan en Quechua/________________________________________________
Su hijo de Carmen juega en el
cerro/_____________________________________________________________
Nosotros comeremos en tu casa/_____________________________________________________
Ellos trabajaron en la casa de tu mamá/________________________________________________
Dice que ellos compran carme en el mercado/_________________________________________________

4) Kay siqipaq parlay hina qillqay

__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …!
__________________________________ pág. 60
__________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

➢ sufiihu –man, kay sifiihuqa mayta aywanapaqmi willakun,


kastillaanu shimichawqa nin: “hacia”
1. Ruraynin:
o Taqay chiinakunash chakraman aywayan.
o Shipash hirkaman aywarqan.
o Kay kima kakashkuna wayiiman kutiyan.
o Manam, Yachatsikuq yachaywasiman uryaq aywarqantsu.
o Llapan wallpaakuna wayiiman kutiyan.
2. Kay niykunata ushay:
❖ Kay pitsqa shumaq ___________________ Waras____ aywayan.
❖ Taqay___________________mayu_____ taqshaq aywayan.
❖ _________________centro de idiomas_______ kutiyaa.
❖ Manam, kay allqu_______________kutiyta munantsu.

Wamrakuna Nuqakuna shipashkuna wayiman

3. Qichwantsikchaw, Kastillaanu rimaykunata qillqay

Los niños fueron hacia mi casa/____________________________________________________


Todas las señoritas van hacia Huaraz/______________________________________________
Mañana volveré hacia mi pueblo /__________________________________________________
Ustedes irán hacia el cerro a sembrar papa /__________________________________________
Mañana ellos volverán hacia Caraz/__________________________________________________________
Dice que ellos van hacia el mercado a comprar carne /______________________________________

4. Kay siqipaq parlay hina qillqay

__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
_________________________________
__________________________________
_________________________________
__________________________________
_________________________________
__________________________________
_________________________________
__________________________________
_________________________________
__________________________________
_________________________________
__________________________________
_________________________________
________-
_________________________________
_________________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 61
_________________________________
_________________________________
_________________________________
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

➢ sufiihu –pa: kay sufiihuqa kastillaanu shimichawqa willakun


“por”, “a través”, hina pikunapa kanqanta willakun: -pa
1. Ruraynin:
❖ Paypam, atska chakran kapun.
❖ Tsay shumaq shipash chakraapa purin.
❖ Taqay wamrash hirkapa aywan.
❖ Shipasn tsay naanipam shamurqan.
❖ Qanyan, Taytayki waras markapam aywarqan.
2. Niykunata qillqarnin ushashun:
❖ Taytaa_____ allqunmi _______ta mikun.
❖ Wawqi___ ashnunmi allaapa qiwata mikun.
❖ Taqay shipash____ yayanmi __________chaw machan.
❖ _______ allqun naani____ aytsata apan.
❖ Ishkay____________ nunakuna _________________aywayan.
❖ Llapan ______________ hirkapita ____________pa kutiyamun.
3. Qichwantsikchaw kay rimaykunata qillqay:

Los profesores vienen por el puente /________________________________________________


Las señoritas volverán por la chacra/_________________________________________________

Tú vas salir por la puerta /__________________________________________________________


Ellos regresaran por el camino de herradura /__________________________________________

Señorita divisa por la ventana/_________________________________________________________________


Dice que ellos compran carme en el mercado/_________________________________________________________

4. Kay siqipaq parlay hina qillqay:

______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
____________________________________-

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 62


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

➢ sufiihu –paq, kay sufiihuqa kastillaanu shimichawqa willakun:


“para”
1. Ruraykuna:
➢ Nuqapaqmi taqay shipashqa kanqa.
➢ Taqay kima ashnukunaqa taytaykipaqmi
➢ Chuulu shipashpaq puka waytata rantin.
➢ _________paq mamayki ___________ta ashin.
➢ ___________mishiipaq aytsata rantii.
➢ Yachatsikuqmi llapan wamrakunapaq huk willakuyta___________.
➢ __________________ mamankunapaq waytakunata rantiyan.
➢ Qamkuna __________________________________________________.
2. Qichwa shimintsikchaw kay rimaykunata qillqashun:

Estos libros son para los niños /__________________________________________________


Esta chacra es para tu hermana Carmen /___________________________________________
Santiago busca zapatos para su hijo /_____________________________________________

Carlos escribe adivinanzas para su hermana/________________________________________


Carmen compra una casa para su hijo_____________________________________________

3. kay siqipaq parlay:

Dice que ellos compran carme en el mercado/______________________________________________

____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
-

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 63


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

➢ Sufiihu -kama,-yaq, kay ishkan sufiihukunaqa


willakuyan kastillaanu shimichawqa nin: “Hasta”-limite.
1. Ruraynin:
❖ Nuqakuna Waraskama aywayaashaq.
❖ Waraykama yachatskikuq.
❖ Tsay wamrakuna Wariyaq aywayanqa.
❖ Taqay shumaq shipashkuna limayaq aywayarqan.
❖ Chunka nunakunam chakraayaq uryaq aywaykan.
❖ nuqakuna__________________________________________.
❖ Llapan_____________________________________________.
2. Qichwachaw qillqay:

Carme hasta mañana /__________________________________________________________

Algunos niños van hasta la escuela /_______________________________________________

Marcelino y Juan caminan hasta la laguna/__________________________________________

Dice que tu señora viene hasta Huaraz/_____________________________________________

Aquella señorita va hasta el mercado______________________________________________

Dice que ellos compran kay siqipaq


3. carme parlay:
en el mercado/______________________________________________

____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
-

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 64


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

➢ sufiihu –pita, -piq. kay ishkan sufiihukunaqa willakuyan


kastillanu shimichawqa niyan: “de” “desde”
1.-Rurayninkuna:

❖ Nuqa waraspita kaa.


❖ Chikiyan markapiq shumuykanki.
❖ Tsay wamra wayinpita shamurqun.
❖ Taqay shumaq urpikuna Karaspita shamuyan.
❖ Llapan ashmakuna hirkapiq kutiyamun.
❖ Malli yachaywasipita shamun.
❖ Llapan wamrakuna yachay wasipiq yarquyan.
❖ Kay chiinakuna challwapiq aytsata rantiyan.
❖ Manan, taqay maqta shanti wayipita_____________.
2.- Qichwantsikchaw qillqay:

Carmen viene de la cuidad de Huari/__________________________________

Los profesores volverán del campo_____________________________________

Yo vengo del cerro____________________________________________________

Todos vienen de la cuidad de Caraz___________________________________

Algunos vuelen del camino de herradura


______________________________________________________________________
El profesor y los alumnos vienen de la escuela
______________________________________________________________________
Algunos profesores van de Caraz hasta Huaraz.
______________________________________________________________________

3-. kay siqikunapaq qillqay:

______________________________________ __________________________________
______________________________________ __________________________________
______________________________________ __________________________________
______________________________________ __________________________________
______________________________________ __________________________________
______________________________________ __________________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …!
______________________________________ __________________________________
pág. 65
______________________________________ __________________________________
______________________________________ __________________________________
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

➢ Sufiihu –WAN kay sufiihuqa willakun kastillaanu


shimichawqa: “con”, “y”
ruraynin:
❖ Pay shukshuwan pukllan
❖ Paykakunash pukllanawan pukllayan
❖ Llapan yachakuqkuna qillqanawan qillqayan
❖ Warmi wishllawan nunata maqan.
❖ Mishiwan allqu aytsata mikuyan.
❖ Mashiwan shanti papata aruyan.
❖ Nuqawan qam qichwata yachakuntsik.
➢ Qichwachaw kay rimaykunata qillqay:

Tu hija y mi hijo se conocen /_______________________________________________

El burro y la vaca comen pasto /___________________________________________

Aquellos niños juegan con la pelota/__________________________________________

Mi papá y mi mamá viven en mi casa /___________________________________________

___________________________________________________________________________

➢ Kay
Dice que ellos siqikunapaq
compran parlashun hina qillqashun:
carme en el mercado/______________________________________________

__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …!
__________________________________ pág. 66
__________________________________
__________________________________ __________________________________
__________________________________ __________________________________
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

sufiihu-naw, kay sufiihuqa willakun kastillaanu shimichawqa:


“como”

❖ ruraynin:
❖ ¿imanirtaq yayaykinaw kanki?
❖ Wankayu markanawmi Waras markaqa.
❖ Taqay shipashmi waytanaw.
❖ Tsay wamram taytannaw allaapa kuyakun.
❖ Qammi urpinaw kanki.
➢ Qichwachaw kay rimaykunata qillqay:

Este niño se enoja como su papá /_______________________________________________

Algunas mujeres trabajan como los varones/________________________________________

Dice que Marcelino camina igual que su abuelo/_____________________________________

_____________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Dice que ellos compran carme en el mercado/______________________________________________


➢ Kay siqipaq parlay tsaypita qillqay:

________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun
- …! pág. 67
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Kanan patsa

Rimaynin

Rimana Tipi-i Nuqa harata mikuu.


Hukllayllapaq Tipi-nki Qam chakrachaw uryanki.
hutinchaw
Tipi-n Magda hirkachaw harata tipin.
Tipi-ya-a Nuqakuna harata tipiyaa.
Tipiy Atskaqpaq Tipi-ya- nki Qamkuna shumaq qutsuyanki.
Tipi-ya-n Paniykikuna hirkachaw tipiyan.
Tipi-ntsik Nuqantsik harata tipintsik.
1. Kay rimaykunawan kanan patsachaw urasiyunakunata qillqay:
➢ waqay:_________________________________________________________

➢ akray___________________________________________________________

➢ aqay___________________________________________________________

➢ away___________________________________________________________

➢ haytay__________________________________________________________

➢ huytuy__________________________________________________________

➢ pukllatsiy________________________________________________________

2. Ashmakunapa shutinkunawan rimaykunata qillqay:

________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! - pág. 68
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Kanan kaq patsa

Rimaynin

Rimana rikay-ka-a Nuqa shipashniita haytaykaa.


Hukllaylla rikay-ka-nki Qam wasichaw uryaykanki.
hutin kaq rikay-ka-n Magda wayiykichaw waqaykan.
rikay-ka-ya-a Nuqakuna waskawan pukllaykayaa.
mutsay Atska kaq rikay- ka-ya-nki Qamkuna raymichaw tushuykayanki.
rikay-ka-ya-n Paniykikuna harata tipiykayan.
rikay-ka-ntsik Nuqantsik harata tipiykantsik.
1.- Kay rimaykunawan kanan patsachaw rimaykunata qillqay:
laqay:
_______________________________________________________________
kumay
_______________________________________________________________
ishkiy _______________________________________________________________
kachkay _______________________________________________________________

mañay _______________________________________________________________
_______________________________________________________________
millqay
_______________________________________________________________
ishpay _______________________________________________________________

aylluy _______________________________________________________________
__
2.-Kay siqikunawan kanan kaq patsachaw urasiyunkunata qillqashun,
tsay urasiyunkunapa huti tumatsiqninkuna kapuyaatsun:

______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 69
______________________________________________
______________________________________________
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Unay mana yarpashqa patsachaw


Rimaynin
Rimanapa puklla–rqa–a Nuqa hakata mikurqaa.
hutin Hukllayll puklla–rqa– yki Qamshi raymichaw allaapa tushurqayki.
a Kallmin nuqallata allaapa kuyamarqan
puklla–rqa–n
kaq
puklla–ya–rqa–a Nuqakuna waraspa aywayarqaa
Atska puklla–ya–rqa–yki Qamkunash chakra pukllayarqayki.
pukllay
kaq kallum allaapa kuyamarqan
puklla–ya–rqa–n
puklla–rqa–ntsik Nuqantsikmi raymichaw shumaq qutsurqantsik

1.- kay urasiyunkunachaw rimaykunata qillqay:


Llushiy _______________________________________________________________

Machay _______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Maqay
_______________________________________________________________
Apay _______________________________________________________________

Apariy _______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Hiray
_______________________________________________________________
Hampiy _______________________________________________________________
__
2.- Kay rimaykunawan kanan patsachaw urasiyunakunata
qillqay:

______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 70
______________________________________________
______________________________________________
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Unay tsayllaraq yarpashqa patsa

Rimaynin

Rimanapa parla–rqu–u Nuqa wayiykichaw punurquu


Hukllaylla parla–rqu– nki Qamshi mayuchaw pukllarqunki
hutin
kaq parla–rqu–n Shantsih karaspita shamurqun
parla–ya–rqu–u Nuqakuna waraspa aywayarquu
PARLAY Atska parla–ya–rqu–nki Qamkunash allqachaw puriyarqunki
Kaq parla–ya–rqu–n shipashkuna shumaq qutsuyarqun
parla–rqu–ntsik Nuqantsikmi raymichaw waqarquntsik

1. Kay shutikunawan Unay tsayllaraq yarpashqa patsachaw


urasiyunkunata qillqay:

Allma _____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Ashu
_____________________________________________________________
Chumi _____________________________________________________________
Ishti _____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Lliku
_____________________________________________________________
Makash _____________________________________________________________
Pashku _______

2.-Kay siqiwan unay tsayllaraq yarpashqa patsachaw urasiyunkunata


qillqay:

__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
___________________________________

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 71


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Shamuq patsa

Rimaynin

Rimanapa qillqa–shaq Nuqa yachay wasichaw yachakushaq


Hukllaylla qillqa–nki Qammi waras markachaw taaranki.
hutin tiyaa chakrachaw harata murunqa
kaq qillqa–nqa
qillqa–yaa-shaq Nuqakuna limachaw taarayaashaq
qillqay Atska qillqa–ya–nki Qamkunam waraschaw yachatsiyanki
kaq qillqa–ya-nqa wamrakuna harawita qillqayanqa
qillqa–shun Nuqantsikmi qichwa shimita parlashun

Kay shutikunawan Unay tsayllaraq yarpashqa patsachaw


urasiyunkunata qillqay:

Shaka _____________________________________________________________
Shisha _____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Ushta
_____________________________________________________________
Tillu
_____________________________________________________________
Mallu _____________________________________________________________
Llusha _____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Lliwti
_______

2.-Kay siqiwan unay tsayllaraq yarpashqa patsachaw urasiyunkunata


qillqay:

___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 72
___________________________
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

LLAPAN PATSAKUNATA YARPASHUN


Kay patsa willakuq shimikunawan llapan patsa yachakushqantsikta
yarpashun:
WARAY WARAY
QANYAATIN WAARATIN

KANAN WAARATIN
QANYAN

• Kay siqita rikaykur rimanakunata qillqay, nawpa shimikunawan:

__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________

_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
____________________________________________

________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
_______________________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 73
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

➢ Kay niykunata nawintsay:

PASHNA KUCHII

Kuchiipaqa Pashnam hutin.


Payqa yana kutu chupayuq,
ishkay makiyuq, ishkay
chakiyuq, niykur atska
chichiyuq, piruru sinqayuqmi
Pashnaaqa tukuy
mikuykunatam yachan,
¡Shiku, shiku, shiku! Niptii
kushi kushi shamun.

CHINIITA WAAKAA

Nuqapapis waakaa chiniita


hutiyuq kapamanmi. Payqa
mullu llimpiyuqmi, yulaq
chupayuq, ishkay makiyuq,
ishkay chakiyuq, chusku
chichiyuq. Chiniitaa
qiwallatam mikun. Shamuy
shamuy niptii chupanta
pallarkur shamurnin qachqa
qallunwan qaqllaachaw
makichaw laqwaman.

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 74


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

❖ IMANAWTAQ KUCHI, WAAKA?

Allawka kaq rimaykunata akrashpa kuchipaq


waakapaq ninqanta tinkutsiy.

Qachqa qallu

Kuchi Chushku chichiyuq

______________________________
Ishkay chakiyuq
______________________________
______________________________
Atska wawayuq
______________________________
______________________________ Kutu chupa
______________________________
______________________________ Hukllaylla wawayuq

______________________________
Qiwata mikun
______________________________
waaka Patsa uqtiq
______________________________
______________________________ Waqrayuq
______________________________
______________________________ Piruru sinqa

______________________________
Papata mikun
______________________________
______________________________
Hatun chupayuq
______________________________
______________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 75
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 76


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

KAWAYNII
Kawayniykita qillqanaykipaq nawpatam yarpanayki imanaw
kawayniyki kashqanta:

1. Yurikuynii:
➢ Hutii___________________________________________________
➢ Ayka watayuqtaq kaa?________________________________
➢ Ayka watachawtaq yurikurqaa?________________________
➢ May markachawtaq yurikurqaa?_______________________
➢ Pikunataq taytaakuna?________________________________
➢ Ayka watayuqtaq kayan?______________________________
2. Yachay wayichaw kashqaa:
➢ Pitaq yachatsikuqnii karqan?___________________________
➢ Mayqan yachaywasikunachawtaq yachakurqaa?
_______________________________________________________
➢ Mayqan Hatun yachaywasichawtaq ………………….
Kanapaq yachakurquu?
________________________________________________________
______________________________________________________
3. Kanan:
➢ Imanawtaq kaa?
_______________________________________________________
➢ Maychawtaq uryaa?
_______________________________________________________
➢ Imatataq allaapa rurayta kuyaa?
_______________________________________________________
➢ Ima shimitataq yachakuykaa?
________________________________________________

Kay tapunakuykunata, huk yachakuqmayiykiwan


Qurikaarir, kawayniykikunapaq tapunakuyay. Tsaypita
huk raprachaw imanaw kawayniyki kanqanta qillqay.

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 77


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

NUQAPIS KAWAYNIITA QILLQAA:

__________________________________________________

_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________

_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________

_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Qichwantsikta llapantsik yachakushun …!
_______________________________________________________________pág. 78
____________
HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Qutsukuna
AY ATUQ ATUQ
(Qutsu)
Chaki churay
ay zorro zorro, zorro de la puna, I.K
qamtawan nuqatam nuna chikimantsik.
Qamta chikishunki uushanta apaptiyki,
I.K
nuqata chikiiman wawanta suwaptii.
Chaki churay

ay zorro zorro, zorro malawayru,


I.K
qamtawan nuqata nuna ashimantsik.
Qamshi kutitsinki, uushanta millwantin;
I.K
nuqash kutitsishaq, wawanta willkantin

Chaki lushkay

Puediitsu, puediitsu hapallaa


punuyta puediitsu
I.K
Tumarillaa, tikrakillaa
Mana kaqllamanmi tumarillaa

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 79


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

KAYNAWMI KAYNAWMI
(qutsu)
Kaynawmi kaynawmi piqaata muyutsii,
Kaynawmi kaynawmi piqaata muyutsii;
Tumarir tikrarir, chakiita lutskarii,
Tumarir tikrarir, chakiita lutskarii.
Kaynawmi kaynawmi makiita muyutsii,
Kaynawmi kaynawmi makiita muyutsii
Tumarir tikrarir, chakiita lutskarii,
Tumarir tikrarir, chakiita lutskarii.
Kaynawmi kaynawmi tsikllaata muyutsii,
Kaynawmi kaynawmi tsikllaata muyutsii;
Tumarir tikrarir, chakiita lutskarii
Tumarir tikrarir, chakiita lutskarii.
Kanawmi kaynawmi qunquuta muyutsii
Kaynawmi kaynawmi qunquuta muyutsii
Tumarir tikrarir, chakiita lutskarii
Tumarir tikrarir, chakiita lutskarii.
Kanawmi kaynawmi chakiita muyutsii
Kaynawmi kaynawmi chakiita muyutsii
Tumarir tikrarir, chakiita lutskarii
Tumarir tikrarir, chakiita lutskarii.

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 80


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

KUSHILLA SHUNQU

KUSHILLA SHUNQU
(Qutsu)
Chaki churay
Shumaq qaqllalla wamra,
Imanaw kastam kanki;
Siiwilla kastachi kanki;
Karupita waqatsimanki.
Chaki churay
Llapan kuyana wamra,
Kushi shunqullaami;
Imanayparaqri kuyakurkushunki.
Chaki churay
Tsaymi upakuykaa,
Tsaymi machakuykaa; I.K
Shunqu nanayllaata kalmaratsinaapaq
Chaki lluskay
Tsaynaw kuyakuqtaq;
Kushi shunquyuqta, I.K
Maychaw tsaychawraq
tarikuykallaman.

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 81


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

AYWALLAA WARASINA
(Pasakalliy)

Chaki churay
Aku wamra aywakushun, ishkallantsik yarqushun;
Karu markapa aywakushun, mana pipis musyatsuntsu
warasina.
Sitsun tamya tsarimashun, sitsun rahu ratamashun I.K
punchullaykita apakamuy.
Chaki churay
Mamallaykita willallaytsu, yayallayki musyatsuntsu,
Karu markapa aywukushun, mana pipis rikananman
warasina.
Punchullaykita prendakuykur, mantallaata aqshukurkur I.K
Qallan puntatam waqtaarishun.

Chaki lustkay
Akuna aywakushun warasina,
Akuna yarqukushun vida mia;
Mamayki tarikamarqa chuulitu I.K
tsaynachi llumtsuy nimanqachi.

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 82


HATUN YACHAY WAYI “SANTIAGO ANTÚNEZ DE MAYOLO”
“Mushuq yachay wayintsik Ankash suyuntsik hatunyananpaq”
CENTRO DE IDIOMAS

Imaraq kuyanakuy
(qutsu)

Chaki churay
Imaraq kay kunanakuy,
Imaraq kay wayllunakuy;
Shunqutapis kushitsinmi I.K
Umatapis qunqatsinmi

Chaki churay
Ullqutapis warmitapis
imanawmi gustarillan,
Naani chakinchaw kuyanakuy
I.K
Hacha ruyinchaw mutsanakuy

Chaki luskay
Naani chakinchaw,
naani hananchaw,
imanawmi kuyanakuy; I.K
munti rurinchaw,
wayllaq hananchaw,
imanawmi mutsanakuy

Qichwantsikta llapantsik yachakushun …! pág. 83

También podría gustarte