Está en la página 1de 9

TEXTOS

Como los griegos son incapaces de tomar Troya tras diez aos de guerra, idean
una treta para entrar en la ciudad: construir un caballo de madera.
Achivi cum1 per decem annos Troiam capere non possent, Epeus monitu
Minervae equum mirae magnitudinis ligneum fecit, eoque sunt collecti

Menelaus,

Ulixes, Diomedes, Thessander, Sthenelus, Acamas, Thoas, Machaon, Neoptolemus3; et


in equo scripserunt DANAI MINERVAE DONO DANT4.

Estratagema de guerra de guerrillas llevada a cabo por Viriato.


Viriathus, ex latrone dux Celtiberorum, cedere se Romanis equitatibus simulans5
usque ad locum voraginosum6 et prealtum eos perduxit et, cum7 ipse per solidos ac
notos sibi transitus evaderet, Romanos ignaros locorum immersosque limo cecidit.

Ariovisto traiciona a Csar y su caballera ataca a los romanos mientras se


estaba celebrando la entrvista con Csar.
Dum8 haec in conloquio geruntur, Caesari nuntiatum est equites9 Ariovisti
propius tumulum accedere et ad nostros adequitare, lapites telaque in nostros conicere.

Introduce una oracin subordinada temporal: al no poder


3 p. pl. pret. perf. Ind, voz pasiva fueron elegidos
3
Los nombres de todos estos hroes: Menelao, Ulises, Diomedes, Tesandro, Estnelo, Acamante,
Toante, Macan y Neoptlemo estn en nominativo en el texto.
4
Se traduce como Los Dnaos lo dan como regalo a Minerva.
5
Participio de presente del verbo simulo-as-are-avi-atum. Se traduce como un gerundio. El infinitivo
cedere es el complemento directo de simulans.
6
Lleno de abismos
7
Oracin subordinada temporal. Se traducir por al + infinitivo.
8
Introduce una oracin subordinada temporal: mientras.
9
En equites comienza una oracin de infinitivo que depende de nuntiatum est. La oracin de infinitivo
desepea aqu la funcin de sujeto. Los verbos de las oraciones de infinitivo van en infinitivo (accedere,
adequitare, conicere) y el sujeto va en acusativo (equites).
2

Caesar loquendi finem fecit10 seque ad suos recepit suisque imperavit ne11 quod
omnimo tela in hostes reicerent.

Ovidio recuerda en estos versos su ltima noche en Roma antes de partir al


destierro.
Cum12 subit illius tristissima noctis imago,
quae mihi supremum tempus in urbe fuit,
cum13 repeto noctem, qua14 tot mihi cara reliqui,
labitur ex oculis nunc quoque gutta meis.

Los germanos, al atacar de improvisto la caballera romana, provocan setenta y


cuatro bajas. Entre los cados, es digno de mencin un tal Pisn, de noble cuna.
In eo proelio ex equitibus nostris interficiuntur quattuor et septuaginta, in his vir
fortissimus Piso Aquitanus amplissimo genere natus15, cuius avus in civitate sua regnum
obtinuerat, amicus ab senatu nostro appellatus16.

Cndido lo tiene todo para l slo, menos a su mujer, que la comparte con todo
el pueblo.
Praedia solus habes et solus, Candide, nummos,
aurea solus habes, murrina solus habes,
Massica solus habes et Opimi Caecuba solus,
Et cor solus habes, solus et ingenium.
Omnia solus habeshoc me puta velle negare17!
Uxorem sed habes, Candide, cum populo.

10

Loquendi finem dedit puso fin a la entrevista.


que ningn dardo se lanzara contra los enemigos.
12
Introduce una oracin subordinada temporal: cuando
13
Ver nota 11.
14
en la que
15
Natus, es predicativo de Piso Aquitanus. Amplissimo genere natus nacido de altsima alcurnia
16
Aposicin a Piso Aquitanus. Appellatus es el ncleo de la aposicin y amicus el complemento
predicativo.
17
Hoc me puta velle negare: piensa que me no me gusta decir esto
11

En el banquete ofrecido por Trimalcin se sirve un vino de Falerno que ste


elogia.
Statim allatae18 sunt amphorae vitreae dilingenter gypsatae19, quarum in
cervicibus pittacia erant affixa20 cum hoc titulo: Falernum Opimianum annorum
centum21. Dum titulos perlegimus, complosit22 Trimalchio23 manus et eheu24 inquit
ergo diutius vivit vinum quam homuncio25. [...] Vinum vita est.

Al llegar a la casa, un gran perro pintado espera al visitante, y un aviso: CAVE


CANEM.
Ad sinistram enim intrantibus26 non longe ab ostiarii cella canis ingens, catena
vinctus, in pariete erat pictus superque quadrata littera scriptum cave canem. Et
collegae quidem mei riserunt, ego autem collecto spiritu non destiti parietem persequi.

Salustio se dedic a la poltica desde muy joven, pero la corrupcin imperante


lo apart de esta actividad.
Sed ego adulescentulus initio, sicuti plerique, studio ad rem publicam27 latus
sum28, ibique mihi multa advorsa29 fuere30. Nam pro pudore, pro abstinentia, pro virtute,
audacia, largitio, avaritia vigebant.

18

Allatae: part.perf. pas. de affero.


Gypsatus-a-um sellado
20
Affixa: part. perf. pas. de affigo.
21
Falernum Opimianum annorum centum: Falerno Opimio, de cien aos.
22
Del verbo complodo.
23
Trimalcin.
24
ay!
25
Homuncio hombrecillo, pobre hombre
26
Es el llamado dativo de relacin: segn se entra. Literalmente es para los que entran.
27
Ad rem publicam a la actividad poltica.
28
Latus sum: me dej llevar
29
Advorsa= adversa
30
Fuere = fuerunt
19

As cultivaban las virtudes nuestros antepasados.


Igitur domi militaeque31 boni mores colebantur; concordia maxuma32, minuma
avaritia erat; ius bonumque apud eos non legibus magis quam natura33 valebat. Iurgia,
discordias, simultates cum hostibus exercebant, cives cum civibus de virtute certabant.
In supliciis deorum magnifici, domi34 parci, in amicos fideles erant.
Csar, mientras prepara el asedio de Marsella, enva a Cayo Fabio a ocupar los
desfiladeros pirenaicos y a expulsar de esos lugares a los seguidores de Pompeyo.
Dum haec parat atque administrat, C. Fabium legatum cum legionibus III, quas
Narbone circumque ea loca hiemandi causa disposuerat, in Hispaniam praemittit
celeriterque satus Pyrenaeos occupari iubet, qui eo tempore ab L. Afranio legato
praesidiis tenebantur. Reliquas legiones, quae longius hiemabant, subsequi iubet.
Fabius, ut erat imperatum, adhibita celeritate35 praesidium ex saltu deiecit magnisque
itineribus36 ad exercitum Afrani37 contendit.
Las fuerzas enemigas de Roma crecen da a da fuera de la ciudad, pero su
cabecilla, Catilina, est dentro del Senado.
Castra sunt in Italia contra populum Romanum in Eutruriae faucibus38 conlocata,
crescit in dies singulos39 hostium numerus; eorum autem castrorum imperatorem

31

Domi militaeque en la paz y en la guerra


Maxuma = maxima; minuma = minima
33
Non legibus magis quam natura ms que por la fuerza de las leyes por su propia naturaleza.
Literalmente ms que por las leyes por la naturaleza
34
Locativo en casa
35
Adhibita celeritate aprovechando su rapidez de maniobra
36
Magnis itineribus a marchas forzadas
37
Afranius-ii, Afranio, legado y despus cnsul de Pompeyo en Hispania
38
Fauces-ium despiladero, garganta
39
In singulos dies de da en da
32

ducemque hostium intra moenia atque adeo in Senatu videtis intestinam aliquam cotidie
perniciem rei publicae molientem40.

Cicern enva una carta a su mujer Terencia interesndose por su salud.


TVLLIVS TERENTIAE SUAE S.

Si vales, bene est; ego valeo. Valetudinem tuam velim cures diligentissime; nam
mihi et scriptum et nuntiatum est te in febrim subito incidisse. Quod41 celeriter me
fecistide Caesaris litteris certiorem, fecisti mihi gratum42. Item posthac, si quid opus
erit, si quid acciderit novi, facies ut sciam. Cura ut valeas. Vale. Dat. IV Non. Iunias.

Plinio se queja a Fabio de que no le escribe y le ruega que lo haga aunque no


tenga nada interesante que decir.
C. PLINIVS FABIO IVSTO SVO S.
Olim mihi nullas epistulas mittis. Nihil est, inquis, quod scribam43. At hoc ipsum
scribe, nihil esse quod scribas, vel solum illud unde incipere priores44 solebant: Si
vales, bene est; ego valeo. Hoc mihi sufficit; est enim maximum. Ludere me putas?
Serio peto. Fac sciam quod agas, quod sine sollicitudine summa nescire non possum.
Vale.

Aunque todo estaba a favor de Pompeyo, la captacin blica de Csar, y el


miedo que impona en el nimo de sus enemigos, tras la batalla de Lrida, hace que
estos pueblos se pongan de su parte.
40

Part. pres. del verbo deponente molior maquinar


Conjuncin subordinada causal: por el hecho de que
42
Gratum alicui facere causar un placer a alguien
43
Nihil est... quod scribam nada tengo que escribir
44
Priores-um los antepasados
41

Perfecto ponte, magnis quinque civitatibus ad amicitiam adiunctis, expedita re


frumentaria, exstinctis rumoribus de auxiliis legionum, quae cum Pompeio per
Mauretaniam venire dicebantur, multae longinquiores civitates ab Afranio desciscunt et
Caesaris amicitiam sequuntur.
Cicern enumera las causas por la que la vejez podra ser considerada
desgraciada.
Etenim cum complector animo45, quattuor reperio causas, cur46 senectus misera
videatur47, unam quod avocet48 a rebus gerendis49, alteram quod corpus faciat infirmius,
tertiam quod privet fere omnibus voluptatibus, quartam quod haud procul absit a morte.

Sneca le ensea a Lucilio que la verdadera riqueza consiste en desear poco.


Illa vero non est paupertas, si laeta est; non qui parum habet, sed qui plus cupit,
pauper est. Quid enim refert quantum illi in arca50, quantum in horreis iaceat, quantum
pascat aut faeneret, si alieno imminet, si non acquisita51 sed acquirenda52 computat?

El nacimiento de Jess.
Factum est autem53 in diebus illis exiit edictum a Caesare Augusto ut
describeretur54 universus orbis. Haec descriptio prima facta est praeside Syriae Cyrino55,
et ibant omnes ut profiterentur56, singuli in suam civitatem. Ascendit autem Ioseph a
Galilaea de civitate Nazareth in Iudeam civitatem David quae vocatur Bethleem [...] ut

45

Complector animo reflexionar


por las que, de por qu
47
Videatur pueda ser considerada, parece
48
Avoco apartar de
49
A rebus gerendis de hacer cosas, de los negocios
50
Debe sobreentenderse el verbo est despus de in arca. Estamos ante una construccin de dativo
posesivo.
51
Acquisita las cosas adquiridas, lo adquirido
52
Acquirenda las que han de ser adquiridas, lo que ha de adquirir
53
Factum est autem y ocurri que...
54
Ut describeretur para que fuese registrado en un censo
55
Cyrinus-i Cirino, gobernador de Siria
56
Ut profiterentur a inscribirse
46

profiteretur cum Maria desponsata sibi uxore praegnante. Factum est autem cum essent
ibi, impleti sunt dies ut pareret57 et peperit filium suum primogenitum et panis eum
involvit et reclinavit eum in praesepio58 quia non erat eis locus in diversorio.

El poeta Catulo le dice a Rufo que no se sorprenda de que ninguna mujer quiera
acostarse con l porque le persigue una mala fama por la que todas lo rehuyen.
Noli admirari59 quare60 tibi femina nulla,
Rufe, velit tenerum supposuisse femur,
non si illam61 rarae labefactes munere vestis
aut perluciduli deliciis lapidis.
Laedit te quaedam mala fabula, 62qua tibi fertur
valle sub alarum trux habitare caper.
Hunc metuunt omnes; neque mirum63: nam mala valde est
bestia, nec quicum64 bella puella cubet.
Quare65 aut crudelem nasorum interfice pestem,
aut admirari desine cur66 fugiant.

Horacio nos invita en este poema a disfrutar de la primavera de la vida antes


de que la plida Muerte nos golpee.
Solvitur acris hiems grata vice veris et Favoni
trahuntque siccas machinae carinas,
ac neque iam stabulis gaudet67 pecus aut arator igni
57

Impleti sunt dies ut pareret le lleg el tiempo del parto.Literalmente se completaron los das para
parir
58
Praesepium-ii pesebre
59
Noli admirari No te sorprendas
60
por el hecho de que, porque
61
Non si illam aunque la tientes
62
Qua por la cual, segn la cual
63
Non mirum y no es extrao
64
Nec quicum con la que ninguna
65
Quare por lo cual, por lo tanto
66
Cur de por qu si

nec prata canis albicant pruinis.


Iam Cytherea68 choros ducit Venus imminente luna,
iunctaeque Nymphis Gratiae decentes
alterno terram quatiunt pede, dum gravis69 Cyclopum
Volcanus ardens visit officinas.
Nunc decet aut viridi nitidum caput impedire myrto
aut flore, terrae quem ferunt solutae.
Nunc et in umbrosis Fauno decet immolare lucis70,
seu poscat agna sive malit haedo71.
Pallida Mors aequo pulsat pede72 pauperum tabernas
regumque turris. o beate Sesti73,
vitae summa brevis spem nos vetat inchoare longam74;
iam te premet nox fabulaeque Manes
et domus exilis Plutonia; quo simul mearis,
nec regna vini sortiere talis
nec tenerum Lycidan mirabere, quo calet iuventus
nunc omnis et mox virgines tepebunt.

67

In stabulis gaudet pecus no le agrada al ganado estar en los establos


Venus Cytherea Venus Citerea
69
Gravis va con officinas. Pone gravis en lugar de graves.
70
Lucis va con in umbrosis
71
Seu poscat agna sive malit haedo ya pida una cordera o prefiera un cabritillo
72
Pede va con aequo
73
Sesti es un vocativo.
74
Longam va con spem y son el complemento directo del infinitivo inchoare que a su vez depende del
verbo vetat
68

También podría gustarte