Está en la página 1de 25

CUADERNILLO DE

MORFOLOGÍA Y
SINTAXIS LATINAS
LA PRIMERA DECLINACIÓN

1. Declina las siguientes palabras. Luego busca en el diccionario su significado.

– Domina – dominae – Copia – copiae


– Regina – reginae – Ancilla – ancillae
– Nauta – nautae – Praeda – praedae
– Poeta - poetae – Mensa - mensae

2. Con la ayuda del diccionario, encuentra de dónde proceden estas palabras y anota el
significado. Una vez hallado su enunciado, di caso, género y número y cambia de
número
Ej: rosis = rosa – rosae, dat y abl plu fem > rosae / rosa (ROSA)

– agricolas – stellae
– puellae – fabula
– columba – nautas
– poetis – victoriam
– aram – sagittis

LA SEGUNDA DECLINACIÓN

1. Declina las siguientes palabras. Luego busca en el diccionario su significado.

– annus – anni – castra – castrorum


– imperium- imperii – fluvius – fluvii
– puer – pueri – culter – cultri
– ager – agri – arma – armorum
– vir – viri – proelium – proelii
– templum – templi – bellum- belli

2. Con la ayuda del diccionario, encuentra de dónde proceden estas palabras y anota el
significado. Una vez hallado su enunciado, di caso, género y número y cambia de
número.
Ej: caelo = caelus – caeli, dat y abl sing masc > caelis (CIELO)

– fagi – viros
– nuntie – pine
– gladios – argento
– ramum – studium
– filio – pili
– equis – dona
– barbarorum – telorum
– aper – praemiis
– fabri – oppido
ADJETIVOS DE LA PRIMERA CLASE ( DE TRES
TERMINACIONES)
1. Declina los siguientes adjetivos. Luego busca en el diccionario su significado.

(Recuerda que los adjetivos tienen los tres géneros. Los adjetivos de la primera clase tienen
tres terminaciones y se declinan por la primera y segunda declinación, por ello, su
enunciado puede ser: -us/-er (M), -a(F), -um(N))

– inimicus, -a, -um – altus, -a, -um


– mortifer, -era, -erum – beatus, -a, -um
– pulcher, -chra, -chrum – longus, -a, -um
– amatus, -a, -um – Romanus, -a, -um
– angostus, -a, -um – pauper, -era, -erum
– magnus, -a, -um – parvus, -a, -um

LA TERCERA DECLINACIÓN
1. Declina las siguientes palabras. Luego busca en el diccionario su significado.

– dux – ducis – pater – patris


– avis – avis – soror – sororis
– agmen – agminis – mare – maris
– urbs – urbis – sanguis – sanguinis
– miles – militis – decus – decoris
– caput – capitis – mos – moris
– corpus – corporis – anguis- anguis
– homo – hominis – hostis – hostis

2. Con la ayuda del diccionario, encuentra de dónde proceden estas palabras y anota el
significado. Una vez hallado su enunciado, di caso, género y número y cambia de
número.
Ej: dux = dux – ducis, nom y voc masc sing > duces (GENERAL)

– principibus – itinera
– plebe – avium
– opis – hostes
– virtutum – hieme
– tempestas – gentium
– dignitatem – limen
– regum – generi
– sacerdotem – canis
– sole – maria
ADJETIVOS DE LA SEGUNDA CLASE (DE TRES
TERMINACIONES)

1. Declina los siguientes adjetivos. Luego busca en el diccionario su significado.

(Recuerda que los adjetivos tienen los tres géneros. Los adjetivos de la segunda clase tienen
adjetivos de tres terminaciones y se declinan por la tercera declinación. Este tipo de
adjetivos son muy escasos. Solamente tiene tres terminaciones el nominativo singular, el
resto de la flexión es como un adjetivo de dos terminaciones)

– acer, acris, acre – terrester, terrestris, terrestre


– celeber, celebris, celebre – celer, celeris, celere

ADJETIVOS DE LA SEGUNDA CLASE (DE DOS


TERMINACIONES)
2. Declina los siguientes adjetivos. Luego busca en el diccionario su significado.

(Recuerda que los adjetivos tienen los tres géneros. Los adjetivos de la segunda clase tienen
adjetivos de dos terminaciones y se declinan por la tercera declinación, por ello, su
enunciado generalmente va a ser: -is(M/F), -e(N))

– gravis, -e – difficilis, -e
– animalis, -e – fortis, -e
– tristis, -e – omnis, -e
– facilis, -e – brevis, .e

ADJETIVOS DE LA SEGUNDA CLASE (DE UNA


TERMINACIÓN)
1. Declina los siguientes adjetivos. Luego busca en el diccionario su significado.

(Recuerda que los adjetivos tienen los tres géneros. Los adjetivos de la segunda clase tienen
adjetivos de una terminación y se declinan por la tercera declinación. En esta clase de
adjetivos, que tienen una terminación, es necesario dar el genitivo de dicho adjetivo para,
así, poder formar el enunciado y hallar su raíz, pues el caso nominativo no tiene una
desinencia fija y con ella es imposible descubrir la raíz o lexema.)

– felix, felicis – velox, velocis


– vetus, veteris – pauper, pauperis
– prudens, prudentis – amans, amantis
– audax, audacis – regens, regentis
LA CUARTA DECLINACIÓN
1. Declina las siguientes palabras. Luego busca en el diccionario su significado.

– Manus – manus – cornu – cornus


– senatus – senatus – exercitus – exercitus
– gelu – gelus – genu – genus
– domus – domus – portus – portus

2. Con la ayuda del diccionario, encuentra de dónde proceden estas palabras y anota el
significado. Una vez hallado su enunciado, di caso, género y número y cambia de
número.
Ej: manu = manus – manus, abl fem sing > manibus (MANO)

– magistratus – impetibus
– acu – equitatui
– iussuum – cornua
– sensum – gustus

LA QUINTA DECLINACIÓN
1. Declina las siguientes palabras. Luego busca en el diccionario su significado.

– res- rei – dies – diei


– facies – faciei – fides - fidei
– spes – spei – pernicies – periciei

2. Con la ayuda del diccionario, encuentra de dónde proceden estas palabras y anota el
significado. Una vez hallado su enunciado, di caso, género y número y cambia de
número.
Ej: die = dies – diei, abl fem sing > diebus (DÍA)

– acies
– planitiei
– speciebus
– effigierum
– diem
– facie
LOS GRADOS DEL ADJETIVO

1. POSITIVO: Es el adjetivo en su forma normal, indicando una cualidad del nombre


o sustantivo sin ningún tipo de matiz comparativo o de mayor grado (altus, -a, -um /
celer, celeris, celere / gravis, -e / felix, felicis)

2. COMPARATIVO:

– INFERIORIDAD (minus...quam = menos....que)


– IGUALDAD (tam...quam = tan...como)
– SUPERIORIDAD* (magis...quam = más...que )

*El comparativo de superioridad tiene otra formación cuyo uso es más extendido y mucho
más frecuente. Éste se basa en tomar el genitivo del adjetivo y quitarle su desinencia para
obtener la raíz. Una vez hallado el lexema, añadimos las siguientes características -ior (M/F)
-ius (N).

EJ: altus (gen. alti, desin. -i, raíz alt-) = alt- + -ior/-ius = altior – altius.

Una vez resuelto esto, obtendremos el enunciado del adjetivo en el grado comparativo de
superioridad (altior – altius). Recordemos que en este enunciado sólo se encuentra el caso
nominativo. Para la declinación de este adjetivo, la raíz es el nominativo masculino y
femenino (altior) al que añadiremos las desinencias de la tercera declinación (acus. altiorem;
gen. altioris; dat. altiori; abla. altiori; etc.). La forma neutra (altius) sólo se usa para los tres
primeros casos del singular; para el resto de la flexión utilizamos la forma masculina y
femenina, incluso para la declinación del neutro, en el resto de casos (altiora).

¡OJO!
Toda comparación tiene dos elementos: la cosa que se compara (Primer Término) y la cosa
con la que se compara (Segundo Término). Este segundo término, en latín, se marca
mediante dos procedimientos alternativos. Ambas fórmulas son válidas:

1. En el mismo caso que el primer término (Petrus minus altus quam Paulus est = Pedro
es menos alto que Pablo)
2. En caso ablativo sin quam (Petrus minus altus Paulo est = Pedro es menos alto que
Pablo)

1. Forma el comparativo de superioridad de los siguientes adjetivos y declínalos.

– vetus, veteris – celeber, celebris, celebre


– prudens, prudentis – inimicus, -a, -um
– audax, audacis – pulcher, -chra, -chrum
– gravis, -e – beatus, -a, -um
– facilis, -e – longus, -a, -um
– acer, acris, acre – pauper, -era, -um
3. SUPERLATIVO:

El grado superlativo, en latín, tiene tres sufijos morfemáticos con los que se forma dicho
grado. Estos, al igual que el grado comparativo de superioridad, se añaden a la raíz del
sustantivo, tomada del caso genitivo. Estos sufijos son:

– -issimus, -issima, -issimum que se añaden a la raíz del sustantivo, tomada del
genitivo (altus, -a, -um < raíz alt- > = altissimus, -a, -um)
– -(er)rimus, -(er)rima, -(er)rimum que son exclusivos para aquellos adjetivos cuyo
nominativo singular acabe en -er (pauper – pauperis = pauperrimus, -a, -um)
– -(il)limus, -(il)lima, -(il)limum que son exclusivos para aquellos adjetivos cuya raíz
acabe en -l (facilis, -e < raíz facil- > =facillimus, -a, -um)

El grado superlativo tiene dos valores: a) valor absoluto y b) valor relativo. El grado
absoluto es el adjetivo en grado superlativo sin más (ego altissimus sum = yo soy el más
alto). Sin embargo, el valor relativo tiene, al igual que el grado comparativo, un segundo
término. Este segundo término hace referencia a la cosa sobre la que resalta el primer
término.

El segundo término de un superlativo se puede marcar mediante tres formas alternativas:

– en caso genitivo (ego omnium altissimus sum = yo soy el más alto de todos)
– con la preposición e(x) + ablativo (ego ex omnibus altissimus sum = yo soy el más
alto de todos)
– con la preposición inter + acusativo (ego inter omnes altissimus sum = yo soy el
más alto entre todos)

1. Forma el grado superlativo de estos adjetivos y declínalos:

– pulcher, pulchra, pulchrum – liber, libera, liberum


– amatus, -a, -um – similis, -e
– gravis, -e – longus, -a, -um
– difficilis, -e – pauper, paupera, pauperum
– audax, audacis – facilis, -e

2. Analiza y traduce.

– In libero populo imperia legum potentiora sunt quam imperia hominum.


– Dolor animi gravior est quam corporis dolor.
– Avarus miserior est paupere.
– Ferrum durius et utilius est auro; aurum pretiosius est argento.
– Nullum malum gravius est quam bellum civile.
– Curatio vulneris gravior vulnere saepe est.
– Platonis oratio melle dulcior erat.
– Exercitus Galliae minus fortis erat exercitu Romano.
– Marcus tam altus quam Claudia est.
– Socrates omnium hominum sapientissimus erat.
– Hieme dies brevissimi sunt; aestate longissimi.
– Hannibal ex imperatoribus Carthaginis miserrimus infelicissimusque fuit.
– Hercules asperrimos labores fecit
– Firmissima est inter pares amicitia.
– Ver est anni temporum iucundissimum.

3. Busca el enunciado de los siguientes sustantivos y luego concierta en todos los casos
posibles los siguientes adjetivos en caso, género y número con los sustantivos e
indica el grado del adjetivo.
Ej: pino (altus, -a, -um) = pinus, -i (F) 2ª Declinación > pino altae (Dat. Sing. Fem)
– pino alta (Abl. Sing. Fem.)grado positivo

– agricolas (magnus, -a, -um) – hieme (glaciatior, -ius)


– puellae (altior, -ius) – gentium (amabilis, -e)
– columba (liber, libera, liberum) – limen (albissimus, -a, -um)
– poetis (optimus, -a, -um) – generi (humanus, -a, -um)
– aram (pulcherrimus, -a, -um) – canis (ferocior, -ius)
– domus (maior, -ius)
– maria (permotus, -a, -um)
– nuntie (brevis, -e)
– impetibus (gravis, -e)
– gladios (fortior, -ius)
– ramum (malus, -a, -um) – equitatui (pauperrimus, -a, -um)
– filio (sapientissimus, -a, -um) – cornua (niger, nigra, nigrum)
– equis (velox, velocis) – gustus (bonus, -a, -um)
– barbarorum (aegrotus, -a, -um) – acies (primus, -a, -um)
– auro (micans, micantis) – planitiei (viridis, -e)
– castra (aedificatus, -a, -um) – speciebus (animalis, -e)
– itinera (factus, -a, -um) – effigierum (maximus, -a, -um)
– avium (beatior, -ius) – diem (peior, -ius)
– hostes (difficillimus, -a, -um) – facie (felix, felicis)

LOS PRONOMBRES

1. Declina los siguientes pronombres, luego di qué tipo de pronombre es (personal,


posesivo, demostrativo o relativo) y por último di, si es posible, su significado.

– meus, mea, meum – iste, ista, istud


– tu, tui – idem, eadem, idem
– hic, haec, hoc – ipse, ipsa, ipsum
– is, ea, id – ille, illa, illud
– qui, quae, quod – vester, vestra, vestrum
2. Di caso, género y número, y después cambia de número.

– cuius – hae
– ii – isto
– hunc – idem
– istos – earundem
– illius – iis
– ipsa – ei
– se – quae
– tibi – his
– meis – hoc
– nostrorum – istae
– quibus – me
– ea – sui

3. Analiza y traduce

– Ista verba mihi non placent.


– Te cum istis meis oculis vidi.
– Romani eodem itinere provinciam reliquerunt
– In Sagunti oppugnatione Hannibal ipse vulnus accepit.
– Tu mea praedia possides, ego misericordia aliena vivo
– Canis in lympharum speculo se videbat .
– Haec mihi et tibi placent.
– Consul imperatori ipsas litteras mittit.
– Hae arbores suis foliis hoc tugurium tegunt.
– Ipse Caesar suas copias in Helvetios duxit; ei non multum aberant ab eius castris.

EL VERBO LATINO

El verbo latino consta de cinco conjugaciones, que se diferencian por desinencias bien
claras. Al igual que los sustantivos y adjetivos, el verbo latino también tiene su propio
enunciado, con el que las cinco conjugaciones se distinguen entre sí.
El enunciado del verbo se compone de cinco formas:

– Primera persona del singular del Presente de Indicativo


– Segunda persona del singular del Presente de Indicativo
– Infinitivo de Presente
– Primera persona del singular del Perfecto de Indicativo
– Supino (si tiene)
Las tres primeras formas se usan para obtener la raíz y formar los tiempos del tema de
presente (Presente de Indicativo y Subjuntivo; Imperfecto de Indicativo y Subjuntivo; y
Futuro Imperfecto de Indicativo); la cuarta forma, para el tema de perfecto (Perfecto de
Indicativo y Subjuntivo; Pluscuamperfecto de Indicativo y Subjuntivo; y Futuro Perfecto de
Indicativo); y la última forma, el supino, para la formación de los participios de perfecto y
para la voz pasiva.

Estas son las conjugaciones y enunciados de los verbos latinos:

– Primera conjugación: amo – amas – amare – amavi – amatum (1)


– Segunda conjugación: habeo – habes – habere – habui – habitum (2)
– Tercera conjugación: dico – dicis – dicere – dixi – dictum (3)
– Tercera conjugación mixta: facio – facis – facere – feci – factum (3)
– Cuarta conjugación: audio – audis – audire – audivi – auditum (4)

1. Indica a qué conjugación pertenecen los siguientes verbos con la ayuda del
diccionario. Además, es necesario poner su enunciado al completo, si es posible, y
decir su significado.
EJ: amo = Primera Conjugación: amo, amas, amare, amavi, amatum (AMAR)

– puto – tego
– duco – fugio
– placeo – apello
– audio – suadeo
– facio – scio
– mitto – capio
– rego – perficio
– habeo – aedifico

EL TEMA DE PRESENTE
El tema de presente recoge los siguientes tiempos verbales:
– Presente de Indicativo y Subjuntivo
– Imperfecto de Indicativo y Subjuntivo
– Futuro Imperfecto de Indicativo

Como se ha mencionado, el verbo latino tiene varias raíces para formar los distintos temas.
Además, se sirve de unas características temporales para poder diferenciar los distintos
tiempos y también de unas desinencias personales comunes para todos los tiempos de los
dos temas en voz activa (excepto el Perfecto de Indicativo que tiene unas desinencias
especiales).
Para obtener la raíz de un verbo en el tema de presente, basta con quitarle la -o a la primera
palabra del enunciado del verbo: amo = am- (raíz) / -o (desin. personal)

RAÍZ + CARACTERÍSTICA TEMPORAL + DESINENCIA PERSONAL

El verbo latino tiene dos voces: activa y pasiva. La voz pasiva toma unas desinencias
personales propias en el tema de presente. Para el tema de perfecto recurre al supino y al
verbo sum, como ya se ha hecho mención.

VOZ ACTIVA

– DESINENCIAS PERSONALES ACTIVAS

PERSONA SINGULAR PLURAL


1ª -o / -m* -mus
2ª -s -tis
3ª -t -nt

*En la primera persona del singular hay dos desinencias. La desinencia -o se usa siempre
para la primera persona del singular del Presente de Indicativo y para el resto de tiempos
cuya raíz o raíz + caract. temporal acabe en consonante. La desinencia -m se usa cuando la
raíz o raíz + caract. temporal acaba en vocal.

– CARACTERÍSTICAS TEMPORALES

PRESENTE IMPERFECTO FUTURO IMPERF.


- Vocal temática -a- -B- (1ªpers. sing.)
1ª conjugación -BA- -BI-
1ª Y 2ª conjugación -BU- (3ªpers. sing.)
- Vocal temática -e-
2ª conjugación 1ª y 2ª conjugación
INDICATIVO -A- (1ªpers. sing.)
-Vocal temática -i- 3ª -EBA- -E-
conjugación/ -u- 3ª, 3ª mx y 4º
(3ªpers. plu.) 3ª, 3ª conjugación 3ª, 3ªmx y 4ª
mx y 4ª conjugación conjugación
-E- -RE-
1ª conjugación 1ª, 2ª y 4ª
SUBJUNTIVO conjugación NO EXISTE ESTA
-A- -ERE- FORMA VERBAL
resto de 3ª y 3ª mx
conjugaciones conjugación
TRADUCCIÓN DE LOS TIEMPOS DE PRESENTE EN LA VOZ ACTIVA

– Presente de Indicativo = yo amo (amo)


– Presente de Subjuntivo = yo ame (amem)
– Imperfecto de Indicativo = yo amaba (amabam)
– Imperfecto de Subjuntivo = yo amara o amase (amarem)
– Futuro Imperfecto de Indicativo = yo amaré (amabo)

1. Conjuga en el tema de presente (Presente, Imperfecto y Futuro Imperfecto de


Indicativo y Subjuntivo) los siguientes verbos.

– puto – mitto
– duco – habeo
– placeo – scio
– audio – capio
– facio – amo

2. Con la ayuda del diccionario identifica a qué conjugación pertenece cada verbo.
Luego, di persona, número, tiempo, modo y voz y cambia de persona.
EJ: amas = (1ªconj.) 2ª pers. sing. del Presente de Indicativo activo > amatis

– veniebat – vivo
– faciam – parat
– amabunt – solet
– haberemus – stabis
– reges – mitteres
– putetis – tradis
– dicunt – cogant
– credebatis – maneamus
VOZ PASIVA

Como se ha dicho anteriormente, la voz pasiva en el tema de presente toma unas desinencias
personales propias. Son las siguientes.

– DESINENCIAS PERSONALES PASIVAS

PERSONA SINGULAR PLURAL


1ª -or / -r* -mur
2ª -ris / -re** -mini
3ª -tur -ntur

*Las desinencias pasivas de primera persona del singular siguen las mismas reglas que las
desinencias de la voz activa.

**No se hace ningún tipo de distinción. Puede aparecer una u otra sin problema alguno.

¡OJO!
La voz pasiva tiene su propio complemento, llamado Complemento Agente. Este
complemento se marca, en latín, mediante la preposición a(b) + ablativo. La voz pasiva
sólo se puede formar con verbos que son transitivos, es decir, con verbos que llevan un
complemento directo (Acusativo) en la voz activa.
Al igual que en español, para pasar de voz activa a voz pasiva se sigue el mismo
procedimiento: el sujeto activo pasa a ser complemento agente; el CD pasa a ser sujeto
paciente; y el verbo cambia de voz activa a voz pasiva. En latín, en la oración activa, el
sujeto (Nominativo) pasa, en la oración pasiva, a ser el complemento agente (ablativo); el
CD (acusativo), en la oración activa, se convierte en el sujeto paciente (nominativo).

EJ:
ACTIVA = ventus (Nom. Mas. Sin.) arborem (Ac. Fem. Sin.) cadit (3ªper. Sin. Pres. Ind.)

PASIVA = arbor (Nom. Fem. Sin.) a vento (Abl. Mas. Sin.) caditur (3ºper. Sin. Pres. Ind.)

TRADUCCIÓN DE LOS TIEMPOS DE PRESENTE EN LA VOZ PASIVA

– Presente de Indicativo = yo soy amado (amor)


– Presente de Subjuntivo = yo sea amado (amer)
– Imperfecto de Indicativo = yo era amado (amabar)
– Imperfecto de Subjuntivo = yo fuera o fuese amado (amarer)
– Futuro Imperfecto de Indicativo = yo seré amado (amabor)
1. Conjuga los siguientes verbos en el tema de presente de la voz pasiva.

– puto – mitto
– duco – habeo
– placeo – scio
– audio – capio
– facio – amo

2. Con la ayuda del diccionario identifica a qué conjugación pertenece cada verbo.
Luego, di persona, número, tiempo, modo y voz y cambia de voz.
EJ: amas = (1ªconj.) 2ª pers. sing. del Presente de Indicativo activo > amaris /
amare.

– dicebam – putemur
– mittibo – figitur
– reparet – finirentur
– haberetis – paramur
– nescibunt – sectebatur
– moneam – secerneremini
– faciam – refundere
– duces – nuntiabiris

3. Analiza y traduce. Luego, pasa de voz.

– Claros viros antiquae civitates honorabunt magna laude.


– A militibus deo spolia dabantur.
– Milites Romani pila timent, nam milites pila necant.
– Virtutem militum laudamus.
– Princeps milites suos corde amabat.
– Orpheus poeta ferarum immanitatem domabat et lapides etiam lyrae suavitate
movebat.
– Pax bello a duce paratur..
– Antiquis temporibus veteres Romani saepe paterna rura arabant.
– Pastor pecora pascit, nam lupi timentur ab ovibus.
– Non a corporum viribus sed a concilio facinora egregia geruntur.
TEMA DE PERFECTO
El tema de perfecto recoge los siguientes tiempos verbales:

– Perfecto de Indicativo y Subjuntivo


– Pluscuamperfecto de Indicativo y Subjuntivo
– Futuro Perfecto de Indicativo

Para obtener la raíz del tema de perfecto, basta con quitar la desinencia -i a la cuarta forma
del enunciado del verbo:

amavi = amav- (raíz) / -i (desin. de perfecto)

Además, también se sirve de unas características temporales para la formación de los


distintos tiempos verbales que recoge este tema.

RAÍZ + CARACTERÍSTICA TEMPORAL + DESINENCIA PERSONAL

VOZ ACTIVA

Como ya se ha dicho, el Perfecto de Indicativo usa unas desinencias personales especiales,


que son las siguientes:

PERSONA SINGULAR PLURAL


1ª -i -imus
2ª -isti -istis
3ª -it -erunt / -ere*

*Las desinencias de tercera persona del plural se utilizan indistintamente, puede aparecer
una u otra.

No obstante, estas desinencias son exclusivas únicamente para el Perfecto de Indicativo.


Para el resto de tiempos verbales se utilizan las mismas desinencias personales del tema de
presente.

– CARACTERÍSTICAS TEMPORALES

PERFECTO PLUSCUAMPERFECTO FUTURO PERFECTO


INDICATIVO Sólo las -ER- (1ª pers. sing.)
desinencias -ERA- -ERI-
especiales para -ERU- (3ª pers. sing.)
SUBJUNTIVO -ERI- -ISSE- NO EXISTE ESTA
FORMA VERBAL
TRADUCCIÓN DE LOS TIEMPOS DE TEMA DE PERFECTO EN VOZ ACTIVA

– Perfecto de Indicativo = yo amé/ yo he amado (amavi)


– Perfecto de Subjuntivo = yo haya amado (amaverim)
– Pluscuamperfecto de Indicativo = yo había amado (amaveram)
– Pluscuamperfecto de Subjuntivo = yo hubiera o hubiese amado (amavissem)
– Futuro Perfecto de Indicativo = yo habré amado (amavero)

1. Conjuga en el tema de perfecto (Perfecto, Pluscuamperfecto y Futuro Perfecto de


Indicativo y Subjuntivo) los siguientes verbos. Para ello debes buscar su enunciado y
sacar la raíz de la cuarta forma.

– puto – mitto
– duco – habeo
– placeo – scio
– audio – capio
– facio – amo

2. Con la ayuda del diccionario identifica a qué conjugación pertenece cada verbo.
Luego, di persona, número, tiempo, modo y voz y cambia de número.
EJ: amavisti = (1ªconj.) 2ª pers. sing. del Perfecto de Indicativo activo > amavistis

– dixeram – putaverant
– misero – miscuimus
– reparaverit – finivissetis
– habuissetis – paravere
– nesciverunt – perfecerunt
– monueris – pecavissemus
– fecit – refudere
– duxerim – nuntiaverit

VOZ PASIVA

La voz pasiva de tema de perfecto se forma a partir del supino (amatum) junto con el verbo
ser (sum). Al supino le quitamos -um y nos queda su raiz (amatum = amat- / -um) y le
añadimos las desinencias de nominativo singular y plural de los tres géneros de los adjetivos
de la primera clase:
– -us, -a, -um para el singular
– -i, -ae, -a para el plural.

RESULTADO* = amatum > amatus – amata – amatum / amati – amatae – amata

*Este primer paso para la formación de la voz pasiva del tema de perfecto es, a su vez, el
mismo y único procedimiento para la formación de los Participios de Perfecto.
Una vez realizado este primer paso, debemos conjugar el verbo sum en el tema de presente.
La unión del Participio de Perfecto más el verbo sum conjugado en sus distintos tiempos de
tema de presente equivale a los tiempos de perfecto de la voz pasiva.
Así se forma la voz pasiva de tema de perfecto

Participio de Perfecto + Amatus, -a, -um sum/es/est Perfecto de Indicativo


Presente de Indicativo del Pasivo
verbo sum Amati, -ae, -a sumus/estis/sunt
Participio de Perfecto + Amatus, -a, -um sim/sis/sit Perfecto de
Presente de Subjuntivo del Subjuntivo Pasivo
verbo sum Amati, -ae, -a simus/sitis/sint
Participio de Perfecto + Amatus, -a, -um eram/eras/erat Pluscuamperfecto de
Imperfecto de Indicativo del Indicativo Pasivo
verbo sum Amati, -ae, -a eramus/eratis/erant
Participio de Perfecto + Amatus, -a, -um essem/esses/esset Pluscuamperfecto de
Imperfecto de Subjuntivo del Subjuntivo Pasivo
verbo sum Amati, -ae, -a essemus/essetis/essent
Participio de Perfecto + Amatus, -a, -um ero/eris/erit Futuro Perfecto de
Futuro Imperfecto de Indicativo Pasivo
Indicativo del verbo sum Amati, -ae, -a erimus/eritis/erunt

Como habrás visto, el verbo pasivo de tema de perfecto tiene, en cierto modo, género. Esto
se debe a que el verbo de tema de perfecto en voz pasiva (el participio) debe concertar en
género y número con el sujeto de la oración.
EJ:
– Milites ducti sunt a duce (Los soldados han sido conducidos por el general) = sujeto
masculino plural, por lo tanto, el participio en nominativo masculino plural.

– Puella, num tu impulsa es a puero? (Niña, ¿acaso tú has sido golpeada por el
niño?) = sujeto femenino singular, por ello, el participio en nominativo femenino
singular.

– Castra aedificata sunt a militibus (Los campamentos han sido edificados por los
soldados) = sujeto neutro plural, así que, el participio en nominativo neutro plural.

TRADUCCIÓN DE LOS TIEMPOS DE TEMA DE PERFECTO EN VOZ PASIVA

– Perfecto de Indicativo = yo he sido amado (amatus sum)


– Perfecto de Subjuntivo = yo haya sido amado (amatus sim)
– Pluscuamperfecto de Indicativo = yo había sido amado (amatus eram)
– Pluscuamperfecto de Subjuntivo = yo hubiera o hubiese sido amado (amatus essem)
– Futuro Perfecto de Indicativo = yo habré sido amado (amatus ero)
1. Con la ayuda del diccionario, forma los participios de perfecto de los siguientes
verbos.
Ej: amo = amatus, -a, -um (amado, -a)

– puto – fugio
– duco – apello
– moneo – suadeo
– audio – scio
– facio – capio
– mitto – perficio
– rego – aedifico
– habeo – venio
– tego – relinquo

2. Conjuga los siguientes verbos en el tema de perfecto de la voz pasiva

– puto
– duco
– moneo
– audio
– capio

3. Di persona, número, tiempo, modo y voz, y luego cambia de persona y voz.


Ej: amatus,-a,-um sum = 1ª pers. sing. Perf. Ind. Pas. > amati,-ae,-a sumus =
amavi/amavimus

– habiti, -ae, -a estis – sciti, -ae, -a erunt


– vocatus, -a, -um est – scissi, -ae, -a sitis
– facti, -ae, -a eramus – velatus, -a, -um sit
– rectus, -a, -um eras – tectus, -a, -um esses
– cognitus, -a, -um ero – mansi, -ae, -a essemus

4. Analiza y traduce. Luego pasa las oraciones en latín de activa a pasiva o viceversa.

– Homines amant deum.


– Equus vulneratur pilo.
– Brevis a deo hominibus vita data est.
– Tu reginam orabas.
– Audiebantur verba a militibus
– Multa audiemus, pauca dicemus.
– Hostes a militibus Romanis victi sunt.
– Roma expugnata et cremata est a Gallis.
– In Caucaso monte deus supremus Prometheum vinxit.
– Templa a civibus deleta erant.
– Omnia animalia a leone convocata erant.
– Equitatus noster fregerat impetus hostium.

EL PARTICIPIO.
Εl participio es una forma nominal del verbo, esto es, no tiene persona (no podemos decir
yo amado). Además, el participio es un adjetivo verbal, es decir, puede funcionar como
verbo y, al mismo tiempo, como adjetivo. Al funcionar como adjetivo, debe ir en el mismo
caso, género y número que el sustantivo al que acompaña, sin olvidar que, además, el
participio puede ir acompañado por complementos, pues también funciona como verbo.

Ej: puer, amatus a matre, puellam pulsat. (El niño, amado por la madre, golpea a la niña)
N.M.S N.M.S. Abl.F.S
Part. Perf. C.Ag.
SUJETO

La lengua latina contiene dos tipos de participios: el Participio de Presente y el Participio


de Perfecto.

– EL PARTICIPIO DE PRESENTE

El participio de presente se forma a través de la raíz del tema de presente (1ª forma del
enunciado del verbo). Una vez obtenido el lexema o raíz añadimos:

◦ -ans / -antis para la primera conjugación


◦ -ns / -ntis para la segunda conjugación
◦ -ens / -entis para el resto de conjugaciones

El participio de presente es activo, por lo tanto, puede llevar CD siempre y cuando el verbo
sea transitivo. Además, el participio de presente se declina por la tercera declinación como
un adjetivo de una terminación.

FORMAS DE TRADUCIR EL PARTICIPIO DE PRESENTE

Puer plorantem puellam videt

– El niño ve a la niña llorando


– El niño ve a la niña que llora (traducción más recomendada)
– EL PARTICIPIO DE PERFECTO

El participio de perfecto se forma a través de la raíz del supino (5ª forma del enunciado del
verbo). Una vez obtenida su raíz, añadimos las desinencias -us/-a/-um. El participio de
perfecto es pasivo, por ello, no puede levar CD, pero sí C. Agente. Se declina por la primera
y segunda declinación, como un adjetivo de la primera clase.

A la hora de traducir el participio de perfecto, lo hacemos igual que en español:

– Puer, amatus a matre, puellam pulsat = el niñ, amado por la madre, golpea a la niña

PARTICIPIOS ACTIVO PASIVO


VERBO CONJ. PRESENTE PERFECTO
amo 1ª Amans - amantis Amatus, -a, -um
habeo 2ª Habens - habentis Habitus, -a, -um
rego 3ª Regens - regentis Rectus, -a, -um
facio 3ªmx Faciens - facientis Factus, -a, -um
audio 4ª Audiens - audientis Auditus, -a, -um

Como ya hemos hecho mención, el participio debe concertar en caso, género y número con
el sustantivo al que acompaña. En este caso, decimos que el participio es un PARTICIPIO
CONCERTADO.

Sin embargo, en latín, cuando el participio está concertado EN CASO ABLATIVO y SIN
PREPOSICIÓN, hablamos de una construcción de ABLATIVO ABSOLUTO. Hay dos
tipos de Ablativo Absoluto:

a) Ablativo Absoluto
b) Ablativo Absoluto Cicerone Consule

a) ABLATIVO ABSOLUTO

El Ablativo Absoluto se compone de: un participio en ablativo y uno o más de un sustantivo


en ablativo En este tipo de construcción, el participio funciona como verbo y el sustantivo
como sujeto.

His rebus cognitis, Caesar legatos in Romam misit.


Abl.F.PL Part.Perf
Abl.F.PL
SUJETO VERBO
ABLAT. ABSOLUTO

(Habiendo sido conocidas estas cosas, César envió embajadores a Roma)


TRADUCCIONES DE UN ABLATIVO ABSOLUTO

– Si el participio es de presente:

Multis civibus obsistentibus, bellum vicit.

◦ Tras oponerse muchos ciudadanos, ganó la batalla (Tras + Infinitivo)


◦ Oponiéndose muchos ciudadanos, ganó la batalla (Gerundio)

– Si el participio es de perfecto

Hoc bello nuntiato, exercitus Romanus arma parabat.

◦ Habiendo sido anunciada esta guerra, el ejército romano las armas preparaba.
(Gerundio compuesto)
◦ Tras haber sido anunciada esta guerra, el ejército romano las armas preparaba.
(Tras + Infinitivo Pasivo)

b) ABLATIVO ABSOLUTO CICERONE CONSULE

El Ablativo Absoluto tipo Cicerone Consule se compone de: un nombre propio en ablativo y
un cargo político o militar en ablativo. En esta construcción, el nombre propio hace función
de sujeto y el cargo político o militar funciona como atributo.

A la hora de traducir debemos poner el participio del verbo ser (siendo) en la traducción,
pues en latín no existe.

Hannibale duce, Carthaginienses bellum Romanis intulerunt


ABL.M.S
Sujeto Atrib
Abl.Absoluto
Cicerone consule

(Siendo Aníbal general, los Cartagineses declararon la guerra a los romanos.)

1. Analiza y traduce

– Orta luce, profecti sumus.


– Mortuo rege, magna erat omnium maestitia.
– Maximae virtutes, voluptate dominante, pereunt.
– Multis obsistentibus, hoc impetravi.
– Perditis omnibus rebus, tamen ipsa virtus se sustentare potest.
– Hac pugna pugnata, Hannibal Romam profectus est, nullo resistente.
– His rebus constitutis, Caesar ad portum Itium cum legionibus pervenit.
– Caesar, exposito exercitu et loco castris idoneo capto, cohortibus X ad mare relictis et
equitibus CCC, de tertia vigilia ad hostes contendit.
– Hannibal, L.Cornelio Q.Minucio consulibus, cum V navibus Africam accessit.
– Igitur, comitiis habitis, consules declarantur M.Tullius et C.Antonius.
– Scipio, pace terra marique parta, exercitu in naves imposito, in Siciliam traiecit.
– Filiae flentis genas osculavit.
– In urbem expugnatam intrat.
– Flaminius, religione neglecta, cecidit apud Trasumenum.
– Caesare consule, romani gallos vicerunt.
– Milites dormientes comprehendit.

EL PRONOMBRE RELATIVO
Como ya hemos visto, el pronombre relativo en latín se declina. No obstante, al igual que en
otras lenguas, el pronombre relativo introduce oraciones subordinadas adjetivas o relativas,
siendo el pronombre relativo el nexo introductor de la subordinación. Además, este nexo
tiene su propia función dentro de la oración subordinada.

Toda oración relativa tiene un antecedente, es decir, una palabra fuera de la oración
subordinada a la que hace referencia la oración de relativo. Además, el latín tiende a veces a
poner el antecedente después de la oración de relativo. En estos casos, hablamos de
consecuente. Las oraciones relativas suelen ir entre comas.

antecedente
- Puer puellam, quae plorat, pulsavit. (El niño golpeó a la niña que llora)
Ac.F.S N.F.S VB
CD Suj.
O.Sub.Relat.

consecuente
- Amantur, quibus is praemia dat, milites. (Los soldados, a los que da premios, son amados)
Dat.M.PL N.M.PL
CI Suj.
O.Sub.Relativo

¡OJO!
Cuando el verbo de la oración de relativo está en Subjuntivo, adquiere valor de oración final

– Caesar legatos in civitate misit, qui pacem nuntiarent.


Vb. Subj.

(César envió embajadores a la ciudad para que anunciasen la paz)


1. Analiza y traduce.

– Colonia quam vidimus pulchra est.


– Augustus, cuius fama magna fuit, electus est dictator perpetuus.
– Belgae sunt proximi Germanis, qui trans Rhenum incolunt.
– Legatos misit qui pacem petierunt.
– Marcus, qui multum habet, plus cupit.
– Hostes civitates quae infirmiores erant ceperunt
– Accepi ab Aristocrito tres epistulas, quas ego lacrimis prope delevi.
– Subito nigerrima nubes apparuit quae atrocem tempestatem cum magnis tonitribus
fulguribusque adduxit.
– Urbs a duce deleta est in quam cives fugerant.
– Templum quod vides formosum est
– Condidit civitatem, quam ex nomine suo Romam vocavit
– Videtis urbem, cuius muri a Graecis deleti sunt.
– Venit in silvam, in qua Dianae templum est.
– Omnia quae scio iam vobis dixi.
– Litteras accepi quas mihi misiti.
– In locum Romani pervenerunt quo hostes iter fecerant
– Senes semper laudabunt id quod iuvenes condemnunt.

EL INFINITIVO
Los infinitivos son formas nominales del verbo. Al igual que los participios pueden
funcionar como adjetivos, los infinitivos pueden funcionar como sustantivos, teniendo
solamente las funciones de sujeto o de CD del verbo principal.
Hay infinitivos de presente y de perfecto, tanto activos como pasivos.

PRESENTE PERFECTO
1ª -are
2ª -ere
ACTIVO 3ª -isse
3ªmx -ere

4ª -ire
1ª -ari
2ª -eri
Participio de Perfecto +
PASIVO 3ª esse
3ªmx -i

4ª -iri
ORACIONES DE INFINITIVO
Los infinitivos en latín introducen oraciones de infinitivo en función de Sujeto o de CD del
verbo principal. Estas oraciones se equiparan a las subordinadas sustantivas completivas de
sujeto y de CD en español.

Las oraciones de infinitivo en latín pueden tener las funciones de sujeto y CD:

– Studere linguam latinam necesse est (Estudiar la lengua latina es necesario)


Inf.Pres AC. F. S. VB
Act. TR. CD
VB
Or. Inf. Función: Sujeto

– Dux vicisse bellum credidit (El general creyó haber ganado la guerra)
Inf.Perf Ac.N.S VB
Act.INTR CD
VB
Or.Inf. Función: CD

Además, las oraciones de infinitivo pueden ser concertadas o no concertadas.


Son concertadas cuando el sujeto del verbo principal y el sujeto del infinitivo son el
mismo. Son no concertadas cuando el sujeto del verbo principal y el sujeto del infinitivo no
son el mismo. En este último caso, el sujeto de la oración de Infinitivo aparece en caso
acusativo y no en nominativo.

– Ego volo Romam ire (Yo quiero ir a Roma)


N.S. VB AC.F.S. Inf.
Suj. CCL VB
O.Inf. Concert.
Función: CD

– Ego volo te Romam ire (Yo quiero que tú vayas a Roma)


N. S. VB Ac.S AC.F.S. Inf.
Suj. Suj CCL VB
O.Inf. No Concertada
Función: CD
1. Analiza y traduce

• Esse felices volunt ii.


• Galli flumen transire et iniquo loco committere proelium non dubitant
• Errare humanum est
• Accepta oratione eorum, Caesar obsides imperat eosque ad certam diem adduci iubet.
• Miles nuntiat hostes flumen transire.
• Salvum te advenisse gaudeo.
• His rebus constitutis Caesar ad portum Itium cum legionibus pervenit. Ibi cognoscit
LX naves, quae in Meldis factae erant, tempestate reiectas cursum tenere non
potuisse atque eodem ex quo erant profectae revertisse.

También podría gustarte